Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: caput Your search found 2269 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 721-952:721. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | Section] Euangelistarii Liber primus fidei. De fide Deo pręstanda. Caput I Primus igitur sperandę beatitatis gradus fides est. Credamus Deo, credamus Dei Filio | et quicquid Spiritu Sancto instructi diuini homines de iis quę non uidimus, nobis testati sunt,
722. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] qui ex ueritate est inquit, audit uocem meam. hoc est, qui in me credit, qui sum ueritas, hic pręceptis meis obtemperat | et me imitari pro uiribus contendit. De fidei constantia et virtute. Caput II Cęterum nisi rectę religionis fides semel suscepta constanter teneatur, uirtutes quoque effluere ac dissipari necesse est. Conuulso quippe fundamento | quicquid superędificatum fuerit, corruet. Firma sane
723. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] trinus in personis, unus in substantia.
Et si hoc credere uita ęterna est,
profecto qui sanctę Trinitatis fidem non tenent,
licet unum Deum, unum Dominum et credant et prędicent,
uitam ęternam habere non poterunt.
De fide sine operibus. Caput
724. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] infidelibus cruciandi nisi poenitentiam egerint | et ante uitam correxerint | quam iusti Iudicis sententiam subire cogantur. Sed si neque fides actionibus bonis carens a morte liberat, quanto damnabiliorem putabimus perfidiam? De perfidia. Caput IV Nunc ergo quam perniciosum sit | ab euangelica ueritate dissentire, ipsorum Euangeliorum testimoniis probare conabimur, ut cum aduersariorum mens pertinacior nullis
725. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
726. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Christi derogare uideris,
eos non Christianos esse existima, sed Antichristos,
non minus execrandos illis, qui in domo Caiphę in eum spuere et faciem
eius uelare |
qui-que caput ipsius et spinis compungere |
et harundine ausi sunt uerberare.
Nam Christi caput Deus, Christus autem caput nostrum est.
Rursum siquem circa humanitatem
eius errare senseris,
eum sic existima, quasi qui ipsum uestibus exuat et nudum extentum-que
affigere cruci non dubitet.
heretici.
eos non Christianos esse existima, sed Antichristos,
non minus execrandos illis, qui in domo Caiphę in eum spuere et faciem
eius uelare |
qui-que caput ipsius et spinis compungere |
et harundine ausi sunt uerberare.
Nam Christi caput Deus, Christus autem caput nostrum est.
Rursum siquem circa humanitatem
eius errare senseris,
eum sic existima, quasi qui ipsum uestibus exuat et nudum extentum-que
affigere cruci non dubitet.
heretici.
et tamen his acerbius punientur illi,
qui cum per inuocationem Christi non pauca prodigia facta uiderint,
Christum non ut Deum recipiunt |
et minus aliquid Patre habere affirmare non dubitant.
In illos qui de miraculis quę scripta sunt dubitant.
Caput V
Sunt qui signa illa quidem facta fuisse
legunt,
sed an uere facta fuerint, animo suspensi sunt |
ac simile aliquid suis ipsi oculis | intueri spectare-que affectant.
Omnis plantatio, quam non plantauit Pater meus
cęlestis eradicabitur.
hoc est omnis religio,
omne dogma,
quod alio pręterquam Deo autore inductum fuerit, diu stare non poterit.
De ecclesia fide fundata.
Caput VI
Per hanc ergo fidem diuinitus nobis reuelatam ędificata est Ecclesia
supra firmissimam petram Christum,
Dei Filium,
Dominum nostrum.
Si fideles simus ipsi sanctę Dei Ecclesię |
cujus caput est Christus,
fide fundata.
Caput VI
Per hanc ergo fidem diuinitus nobis reuelatam ędificata est Ecclesia
supra firmissimam petram Christum,
Dei Filium,
Dominum nostrum.
Si fideles simus ipsi sanctę Dei Ecclesię |
cujus caput est Christus,
membra corporis Christi sumus.
Qui autem non credit Ecclesię |
nec potestati eius subjicitur,
ille abscisus et abiectus est |
atque cum mortuis computatus,
nisi forte poenituerit eum erroris |
ac rursum per fidem iunxerit se Ecclesię mandata-que ejus
10
Mariam imitando, quę sedens ad pedes Domini sermonum eius dulcedine pascebatur,
ut cum ipsa postea dicere possimus
Vidi Dominum et hęc dixit mihi .
In eos qui in ecclesia nequiter se habent.
Caput VII
Cęterum meminisse debemus |
illis in ecclesia non esse locum,
qui terrenis intenti negociis |
corpus non animum in eam afferunt.
ne tunc quidem uanis colloquiis et nugis inutilibus abstinentes |
iocis-que
inconsutilem |
Ecclesię turbantes unitatem |
se-que ipsos deprauato Scripturarum sensu in errorem implicantes.
Longe sese ab his faciat,
qui matris Ecclesię,
cuius Christus sponsus est,
filius esse desyderat.
De lege et euangelio.
Caput VIII
Ecclesię uero sanctę fortissimi parietes sunt | Lex et Euangelium.
Nihil enim (ut Apostolus ait) ad perfectum adduxit Lex.
autem hominis infelicitati,
quem Christus erubescet,
nulla uitę pręsentis infelicitas potest comparari.
Nam qui receptus a Deo non fuerit in gratiam,
a diabolo recipietur in damnationem supplicium-que sempiternum.
De conuersis ad Deum.
Caput X
Vt autem alterum ex his euitemus,
alterum sequamur,
sarcina peccatorum deposita,
Audi Christum clamantem:
Tunc ille occurrens tibi |
protinus te omni fasce liberabit |
et expeditum ad se trahere incipiet.
ut qui flagitiis coopertus mergebaris in profundum,
iam his omnibus emundatus ascendas in cęlum.
De aversis a Deo.
Caput XI
Et cum tanta felicitas sit eorum, qui ad Deum conuersi mores suos
corrigunt,
non ambigimus ęque grandem esse miseriam illorum qui obdurantur.
Prędica,
proposuerint constanter perseuerent.
Sicut enim in uitiis obdurare perniciosissimum est,
ita in beneuiuendi cura minus esse constantem |
turpe indecorum-que habetur.
De animi constantia.
Caput XII
Firmum ac stabilem esse oportet Dei seruum |
nec iniuria lacessitum irasci |
nec laudatum insolenter efferri.
Vt autem ista constantię uirtus quanta sit magis patescat,
instabilitatis quoque uitium quam execrandum habeatur consyderemus
.
De animi inconstantia.
Caput XIII
Quemadmodum firmum et constantem animum supra petrę soliditatem
ędificare diximus |
et id quod ab eo fabricatum fuerit,
tam contra demonum pręualere certamina
quam aduersus malorum, quę mortalibus contingunt,
animi mobilitatem tam periculi plenam declinemus,
discamus post constantiam etiam fortes esse |
et iam de ipsa fortitudinis uirtute,
prout nobis diuinus Euangelii sermo suggerit disseramus.
De animi fortitudine.
Caput XIV
Fortis animo is est, qui nulli rerum fragilium cupidini succumbit |
et neque aduersitatibus frangitur | neque prosperitatibus insolescit;
cęlestibus tantummodo bonis adipiscendis inheat ,
cętera contemnit.
Dominum pro uiribus imitari |
ei-que sese quam simillimum reddere.
Sed iam fortitudini contrariam pusilli animi imbecillitatem in medium proferamus.
Fit enim ut magis elucescat uirtus ex comparatione uitiorum.
De animi imbecillitate.
Caput XV
Si eum fortem esse constituimus, qui cupiditatibus dominatur,
quis erit imbecillus et infirmus nisi qui sese his in seruitutem dederit?
Hęc autem seruitus multo turpior atque foedior est |
quam illa quam fecit captiuitas |
Non poterit in eo pectore habitare Christus,
in quo domicilium sibi fecit dolus.
Nam ipse de eiusmodi homine dixit:
possumus,
dicente Domino:
adest uirtus,
quem non deserit ratio,
qua ipse suam uoluntatem a sęculi uoluptatibus auersam ad ea quę cęlo digna sunt dirigit |
et ad ęterna properans
ea quę temporalia sunt,
constanti atque erecto animo contemnit.
De contemptu glorię.
Caput XVI
Quod si in fortibus censeri cupimus,
pręter iam dicta hominum rumusculos et famę mundanę blandimenta ne aucupemur.
Siquid benefeceris,
notum esse ei sat est,
qui fidelium
sunt,
qui terrenę laudis honore delectantur.
Horum nunc dementia ueri assertione ostendenda est,
nequis errore lapsus uitium amplectatur pro uirtute |
et dum honorari ab hominibus appetit,
a Deo reprobari mereatur.
De glorię appetitione.
Caput XVII
Scribas et phariseos inanis glorię arguebat Dominus, cum de illis diceret:
est |
arrogantię-que non ferendę.
facile autem gloriam pręsentem contemnet,
qui semper fragilitatis humanę memor erit.
quam in primis mortis nostrę testatur conditio.
de qua peropportune quidem nunc tractabitur.
De mortis conditione.
Caput XVIII
Non est ibi stabilis gloria,
ubi non est uita diuturna.
Nobilem ignobili,
liberum seruo,
diuitem pauperi,
strenuum ignauo,
doctum indocto,
sapientem stulto,
regem denique priuato ęquat mors.
Cęterum sicut non timere mortem ad seruos Dei pertinet,
ita econtrario eam formidare |
ad seruos mundi.
Quod ut clarius constet,
de uana pręsentis uitę cupiditate aliquid dicamus.
De vitę cupiditate.
Caput XIX
Si diu uiuendi uel uota uel confidentiam hominum recte perpenderimus,
plurimos quidem qui ita afficiuntur, uanitatis imprudentię-que arguemus.
Cęterum quoniam fidei integritati congruit |
non solum quę iussa sunt obseruare,
sed etiam quę consulta perficere,
opportune nunc occurrit |
de perfectę religionis professione facere sermonem.
De perfectione vitę.
Caput XX
Perfectioris uitę conuiuium est, ad quod inuitat nos Dominus.
multos quidem uocat,
sed non omnes qui uocati sunt ueniunt.
alium retinet corporis uoluptas,
alium
concupiscere incipias,
quod propter Christum prudenter reliquisti.
Multo melius est non uouisse uiam perfectionis |
quam postquam uoueris regredi uelle |
et cum Anania Saphira-que Spiritui Sancto mentiri audere.
De vita solitaria.
Caput XXI
Huic excellentissimę professioni accommodatissima solitudo est.
Da igitur operam,
ut in coenobio cęlla ,
in deserto
quibus rebus et bonus constet sacerdos |
et malus efficiatur,
ut discant, quę sibi expetenda quę-que fugienda sint,
ut bonorum potius gloriam consequantur |
quam in sortem concedant
malorum.
De bono sacerdote.
Caput XXII
Tanta ac talis dignitas sacerdotalis est,
ut nulla maior homini conferri possit.
et quoniam angelicę sublimitati exęquatur,
sacerdos ipse aliquando in
pręceptum esse meminerit:
salutari
et sancti eius exultatione exultabunt.
Christum enim induent |
ei-que feliciter inhęrebunt,
qui in Ecclesia uices Christi, sicut oportuit, gerere studuerunt.
De malo sacerdote.
Caput XXIII
Porro sicut lux tenebris collata luculentior uideri consueuit,
ita appetibilior fit uirtus quoties contrarii uitii malignitas monstratur.
Cum igitur de bono sacerdote satis
hęc de sacerdote |
nunc de sanctarum lectionum studio fideli animę admodum necessario tractabimus.
Nihil enim recte discitur,
quod de ipso ueritatis fonte non hauritur.
De studio lectionis.
Caput XXIV
Igitur ad Scripturę diuinę studium omnes qui perfectionis iter ingredi cupiunt conuocamus |
cum Ioanne in Apocalypsi:
denique nihil ita aut uirtutes animi conseruat |
aut uitia repellit |
ut frequens diuinas litteras legendi uel audiendi cura.
Quo autem rarius his uacabis,
eo citius cades exurges-que difficilius.
De auditionis cura.
Caput XXV
Audire quoque quę in ecclesia leguntur |
uel eos qui absque lectione in pulpitis declamant, auscultare plurimum expedit.
Plus etiam eruditi hominis ore prolata uerba mouere solent |
quam si eadem ipse
uitio autem nostro fit,
ut ex Deo non sumus .
Porro dici non potest,
quam pessime cum homine illo agitur,
cum Dei creatura sit,
iam non Dei sed aliorum esse conuincitur.
De contemplatione.
Caput XXVI
Quoniam autem in Scripturis alia ad actionem pertinent,
alia ad contemplationem,
tempestiuum uidetur,
ut ista quę sub fidei titulo explicauimus, contemplandi ratione
claudamus.
porrigere.
quę tunc plenis poculis propinaturus est,
cum illos omni prorsus terrenę labis fece detersa ad se sursum iusserit uenire |
et sanctorum ciues ac suos domesticos fieri beatos in ęternum futuros.
De loco et tempore contemplationis.
Caput XXVII
Cęterum et locum aptum |
et tempus huic rei congruum obseruare debemus.
Tunc enim mens liberius intentius-que contemplationi suę inhęret,
cum a turba
nolunt carere uoluptatibus,
per quas certissimum est ad inferos pręcipitium,
et laborem tam modici temporis defugiunt,
per quem aditus ad supernam beatitudinem uerissime comparatur sine
fine fruendam.
De pravis cogitationibus cavendis.
Caput XXVIII
Quantum autem ad bene beate-que uiuendum conferre solet diuinarum
rerum contemplatio,
tantum ad male agendum alliciunt cogitationes prauę.
Quę cum etiam inuitis nobis et
arbitrabimur conuenire Spiritu Sancto instruente disseremus.
Finit Liber primus.
LIBER. SECUNDUS. SPEI.
De spe venię.
Caput I
Spes est summi boni Deo miserante potiundi expectatio.
Peccauimus Domino legi iussis-que eius non ut oportuit parendo |
agamus poenitentiam et speremus
peccant qui desperant |
quam qui pręsumunt.
De utrorunque nunc uitio,
cum de spe uenię satis hactenus dictum sit,
breuiter explicemus.
De desperatione.
Caput II
Qui pręsumunt,
quoniam in peccatis perseuerando se saluari sperant,
Dei iustitię derogant.
Qui uero desperant,
quia sibi ignosci posse diffidunt,
Dei misericordiam denegant.
angustię,
imminuetur fortitudo tua.
Dies angustię dies Iudicii est.
Cuius autem tunc fortitudo imminuta fuerit,
hic demonum accusationibus grauatus damnationi succumbet.
De decem praeceptis.
Caput
eo ferimur,
quo illę blandiendo inducunt.
Concupiscentia itaque mali nihil aliud est |
quam firmus in malum consensus.
quod quanuis non fiat,
factum tamen iri cupimus.
De mandatorum consyderatione
Caput IV
Hęc sunt Legis mandata in tabulis lapideis digito Dei descripta,
ut cum omnia quę Legis sunt didiceris,
ista potissime teneas,
quę modo magis exquisito magis-que mirabili tradita sunt
dictitat |
et pręcepta eius non seruat.
Quę quo diligentius adhuc studiosius-que amplectamur,
cum de obseruatorum pręmio satis dictum sit,
de transgressorum quoque poena aliquid memoremus.
De praevaricatorvm poena.
Caput V
Siquis interim alteri infensus maligne cauilletur |
sibi in mandatis ne occidat uetari |
et non ne odio habeat |
aut aliquod aliud iniurię inferat genus,
meminisse debet |
cuncta quidem, quę in altera
Cęterum, quoniam undique insidię,
undique laquei nos circundent ,
magnopere nobis uigilandum erit,
ne in illis incidamus.
Non incongrue igitur post mandatorum tractationem de uigilia disseremus.
De vigilia.
Caput VI
Vitę mortalium tempus quam breuissimum est.
ipsi senes parum se uixisse conquęruntur.
Sed cum uita uigilia est,
nonne etiam tanto minus uiuit aliquis,
quanto plus quieti ac somno indulget?
Nolo tamen ut
somnolentię damna subire cogamur.
Quę nunc nosse operęprecium erit,
ut mali comparatione bonum ipsum quanti faciendum sit, magis patescat.
De malo somnolentiae.
Caput VII
Cuius longior quam natura postulat fuerit somnus,
non solum bene agendi tempus perdit,
sed etiam ipse ad uitia promptior fit,
dum corpori magis quam animo obsequium pręstat.
ac bene agendum |
inutiliter, immo et nequiter consumpsere.
Nihil de futura uita cogitantes,
dum pręsentem in deliciis corporis dormiendo lasciuiendo-que transigunt.
De somniis.
Caput VIII
De istorum numero etiam illos esse dixerim,
quos uanę somniorum suorum imagines quasi futuri diuinę ita delectant
,
ut quotidie uisa enarrent |
et siquando sequatur euentus,
uera se
donetur facultas,
minus temporis demus somno,
ut plus concedamus uirtuti.
Id si fecerimus,
ne tunc quidem cum dormimus,
quod terreat somniabimus,
sed quod consoletur |
quod-que euigilantibus quoque gratum sit.
De oratione frvctvosa.
Caput IX
Sanctarum uigiliarum propria est quam Deo offerimus oratio.
opportune igitur nunc de illa disseremus.
Ad Philippenses scribens Apostolus:
pauca dicamus,
quorum preces uel nullius uel minimi momenti sunt,
ut simul discamus nos eorum dissimillimos esse oportere,
si diuinum nobis fauorem precum laudum-que cultu cupimus conciliare.
De oratione infrvctvosa.
Caput X
Ne supplicationibus nostris propitietur Deus,
peccata obstant.
In Hieremia scriptum est:
Opposuisti nubem,
ne transiret oratio.
De orandi ratione satis dictum sit.
Nunc, ut confidentius ad orandum procedamus,
de peccatorum poenitentia,
sine qua omnino placere non possumus,
tractandum uidetur.
De peccatorvm poenitentia.
Caput XI
Poenitentia nos a peccatorum sordibus emundat |
et pristinę restituit puritati.
Mat. 8
Vnde leprosus in Euangelio Christum
ingredi potuissent.
Quanta conferat nobis poenitentia diximus,
nunc qualis esse debeat,
ut ea conferantur,
dicemus.
Qvalem oporteat esse poenitentiam
Caput XII
Ex arbitrii uoluntate proficiscatur oportet,
quicquid operis uel poenam meretur uel pręmium.
Poenitentia igitur nisi uoluntaria fuerit,
Dei aduersus peccatorem iram placare non poterit.
Libertas ista in
ait:
secundum autem duritiam tuam et impoenitens cor tuum |
thesaurizas tibi iram in die irę et reuelationis iusti iudicii Dei,
qui reddet unicuique secundum opera eius.
AD DESPERANTEM EXHORTATIO.
Caput XIV
Nunc ad te conuertor magni atque ingentis criminis conscie,
qui te nullo modo ueniam posse mereri existimas |
nec perpendis quod Dei misericordia multo maior sit omnibus peccatis.
quam mare?
sed qui potuit creare ista,
non poterit sceleris tui pondus eleuare |
et ubi abundauit delictum,
ibi gratiam abundare facere?
Nonne ille quoque qui dicebat:
Iniquitates meę supergressę sunt caput meum,
et sicut onus graue grauatę sunt super me,
precatus est dicens:
Domine ne in furore tuo arguas me |
neque in ira tua corripias me.
haud ita orasset |
nisi spem haberet impetrandi quod orabat.
sperauit et orauit et uoti compos factus est.
et in ęternum pereas?
Hactenus de poenitentia |
nunc de confessione peccatorum,
quę poenitentiam comitari debet,
aliquid memoremus.
De peccatorvm confessione.
Caput XV
Tria sunt peccatorum genera:
aut enim peccamus cogitatione |
aut uerbo |
aut opere.
per ista mente discurrendo,
postquam conscientiam diligenter accurate-que examinauerimus,
tam de omnibus quam de singulis,
Neque enim perfecta esse potest poenitentia sine proposito confitendi |
neque utilis confessio absque poenitentię admixtione.
De iis, qvi confiteri negligunt
Caput XVI
De illis uero qui tam salutiferam peccatorum confessionem peruicaciter deuitant,
a uia uirtutis perpetuo aberrant,
quia in tenebris manent |
neque quo tendere debeant satis perspiciunt.
Scriptum est
Remissio minuit culpam,
emundatio tollit poenam et confert beatitudinem,
dicente Domino:
Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum
uidebunt.
De sacramento corporis Christi
Caput XVII
Poenitentes de iis quibus te offendimus Domine,
et eadem sacerdoti tuo confessi |
atque ab ipso, cui tu soluendi potestatem dedisti, absoluti,
ad mensam saluberrimi conuiuii tui accedimus,
ut corpori et sanguini
tuum,
et implebo illud.
Qui paratior accedit magis dilatatur,
et qui magis dilatatur,
magis et impletur.
Cum autem implemur ,
tunc pręcipue ad te diligendum accendimur.
Hoc Propheta spiritualiter expertus admiratur et ait:
Impinguasti in oleo caput meum,
et calix meus inebrians quam pręclarus est!
Sed oleum,
quia lucernis additur,
mentis illuminationem signare uidetur.
ut qui prius in tenebris ignorantię erant,
iam intelligentię donum attingant.
Perinde atque illi,
quorum oculi tenebantur ne
nostrę redemptionis constituisti dicens:
Hoc facite in mei commemorationem ,
pręsta ut quotidie ista meditantes,
nullo die,
nulla hora,
nullo temporis momento obliuiscamur tui.
In eos, qvi sacramentvm male svmvnt
Caput XVIII
Cum igitur tanti emolumenti sit |
tantę-que felicitatis uero pane ac uero potu isto uti,
nonne miseri sunt et infelices,
qui uel indigni ad sumendum accedunt |
uel omnino sumere
Quod si certum est damnandos esse eos |
qui impoenitentes decesserint,
quanto magis cum ad impoenitentiam accesserit temeritas indigne communicandi?
In eos qvi sacramentvm svmere excvsant.
Caput XIX
Cęterum non fortasse minus peccant illi,
quibus tametsi uereantur polluti accedere,
magis libet abstinere |
quam operam dare ac moliri |
ut digni accedant.
Timent scilicet Domino
Hactenus de eucharistię sacramento.
ad quod quoniam ieiuni accedere solemus,
non incongrue nunc de ieiunio disseremus.
De ieivnio et refectione.
Caput XX
Ieiunium uidetur institutum pręcipue aduersus carnis nostrę petulantiam,
ut debilitatis corporis uiribus turpium uoluptatum in nobis lassescat appetitio.
quę certe si satis domita fuerit,
expeditior
Quod si tibi ieiunia placebunt,
de quibus nunc loquimur,
modicus et tenuis uictus tibi satis erit.
sin uero gulę uentri-que seruies,
nihil erit satis.
Qvale debeat esse ieivnivm et qvanta sit eivs virtvs.
Caput XXI
Quale autem debeat esse ieiunium,
docet Saluator in Euangelio dicens:
faciunt,
uti hominum rumusculos aucupentur,
dum sancti dici quam esse malunt.
Ideo non uerę glorię,
cui adipiscendę non student,
sed inanis,
ad quam se totos componunt,
mercedem recipiunt.
Tu autem cum ieiunas inquit,
unge caput tuum |
et faciem tuam laua,
ne uidearis hominibus ieiunans,
sed Patri tuo,
qui est in abscondito.
et Pater tuus qui uidet in abscondito,
reddet tibi.
Non delibutum unguentis te incedere
hominibus ieiunans,
sed Patri tuo,
qui est in abscondito.
et Pater tuus qui uidet in abscondito,
reddet tibi.
Non delibutum unguentis te incedere pręcipit,
quod luxurię uitium est,
sed quia caput tuum Christus est,
pasce esurientem,
pota sitientem,
uesti nudum,
et caput tuum unxisti.
Ait enim:
Quod uni ex minimis meis fecistis,
mihi fecistis.
Deinde maculas animę tuę poenitudinis fletu ablue,
et faciem tuam lauasti
qui uidet in abscondito,
reddet tibi.
Non delibutum unguentis te incedere pręcipit,
quod luxurię uitium est,
sed quia caput tuum Christus est,
pasce esurientem,
pota sitientem,
uesti nudum,
et caput tuum unxisti.
Ait enim:
Quod uni ex minimis meis fecistis,
mihi fecistis.
Deinde maculas animę tuę poenitudinis fletu ablue,
et faciem tuam lauasti .
atque non hominibus ieiunare uideberis,
sed Deo.
Tale habetur
oppressum libera,
cibum quem ieiunando tibi subtrahis da indigenti,
aduenam suscipe hospitio,
pauperis nuditatem tege | nec contemnas.
quia tua caro est,
pręsertim si in Christo tecum regeneratus
est |
Unum habetis patrem Deum,
unum caput Christum,
unum corpus Ecclesiam.
Hoc igitur erit ieiunium electum,
pium,
fidele,
sanctum.
de quo etiam Iohel propheta dixit:
Sanctificate ieiunium.
Non enim sufficit cibi abstinentia,
nisi et a peccatis abstineamus
meritum.
Post ieiunii refectionis-que dissertationem |
consequens est |
ut gulę uitium quam detestandum sit consideremus .
De vitio victvm delicatiorem exigentivm.
Caput XXII
Gulositatis indicium est |
in mensa minus lauti apparatus monachi accumbentis mussitatio.
Licentioris igitur gulę sunt,
quos non pudet,
seruire desinas.
Nunc de illis dicam,
quos ieiunii grauat obseruatio,
qui uel male ieiunant |
uel omnino non ieiunant.
De vitio male ieivnantivm.
Caput XXIII
Male ieiunantes arguit Dominus dicens:
unum Ionatham,
qui contra Saulis patris interdictum parum mellis gustauerat,
Deus iratus non dedit responsum,
quomodo eum exaudiet,
qui suę Ecclesię iussa contemnit?
De vitio ieivnare nolentivm ventriqve indvlgentivm.
Caput XXIV
Quanuis autem aliquis in uoluptatibus flagitiis-que perseueret et obduret,
si tamen cum iubetur ieiunat,
futurę emendationis nonnulla spes est.
Non est enim in
de causa exurgunt rixę,
concertationes,
uulnera,
cędes.
Vnde Salomon in Prouerbiis ait:
Qui dimittit aquam,
id est qui mero uino utitur,
caput est iurgiorum,
et antequam patiatur contumeliam,
iudicium deserit.
Cui sententię congruit,
quod in Osee propheta legitur:
Fornicatio et uinum et ebrietas auferunt cor.
Cum autem sola ratione distemus a brutis,
sint,
fando explicare nescimus.
Et si maiora sunt quam dici queant,
omissis omnibus hęc sola cauere,
sola illa maxime expetere debemus.
De remedio crapulae.
Caput XXV
Igitur quoties tibi in conuiuio esse contigerit,
ubi et uina preciosa et sapidę exquisitę-que dapes proponantur,
ne talium dulcedine captus ad intemperantiam declines,
Et quoniam uoluptariam uitam ęterni supplicii dolor sequitur,
iisdem dicitur:
Huic perseuerantię uirtuti contrarium uitium est animi inconstantia uolubilitas-que mentis.
quę quam fugienda sit,
docere ope diuina fretus nunc enitar.
De levitate ad vitia relabentivm
Caput XXVII
Perniciosa quidem res est |
de proposito uitę honestioris decidere |
et ad uoluptariam rursum conuerti,
de bono malum fieri,
de iusto iniustum,
de innocente peccatorem |
et felicitatis futurę spem in
detur locus:
Canis reuersus ad uomitum, et
Sus lota in uolutabro luti.
Incipit Liber Tertius Spei.
De prudentia et simplicitate.
Caput I
Vt autem in his quę bona sunt,
constanter fideliter-que perseueremus,
prudentia nobis opus est.
opportune igitur de hac uirtute nunc disseremus.
Quę ut
multiplicasti misericordiam tuam Deus.
Nisi enim ille misericordiam suam multiplicaret,
quis nostrum saluus fieret?
De prvdentia vitiosa et simplicitate stvpida
Caput II
Esse tamen et prudentiam quandam nouimus non probatam,
de qua in Prouerbiis legitur:
Ne innitaris prudentię tuę!
hanc deuitare debemus,
quia ista de se
Hęc de prudentia et simplicitate.
nunc de sapientia,
quę et has et reliquas omnes amplexa est uirtutes,
aliquid est dicendum.
Qvid sit sapientia et vbi qvaerenda.
Caput
Et quisnam dicere audet |
professionis Christianę scientiam non esse ueram,
cui tam potentes inimici |
non iam inuiti sed uolentes colla submisere?
De scientia divinitvs tradita et sapientis officio
Caput IV
Hęc est scientia,
quam a nobis exigit Dominus dicens:
Misericordiam uolui et non sacrificium,
et scientiam Dei plus quam holocaustum. .
Hanc ipsam autem Dei scientiam a se peti iubet,
cum ait:
assiduus |
humana-que transcendens.
Nihil aliud illi curę est,
nisi ut Deo placeat:
quicquid agit,
ad hunc unum finem dirigit,
ut Deo frui possit.
Qvod sapientia donvm dei sit, et vera sapientia Christvm imitari.
Caput V
Porro talia scire atque ita sese gerere,
nequis industrię suę arroget,
sed donum Dei esse agnoscat,
scriptum est:
sunt |
sic dicente:
Confiteor tibi, Pater, domine cęli et terrę,
quia abscondisti hęc a sapientibus et prudentibus,
et reuelasti ea paruulis.
ita Pater,
quoniam sic fuit placitum ante te.
Qvod sola dei sapientia efficit beatos.
Caput VI
Et quoniam sola Dei sapientia |
non uana sed uera est,
per quam solam patet aditus ad beatitudinem:
Sapientia, inquit Iacobus apostolus,
quę desursum est,
eius preciosior est cunctis opibus,
et omnia quę desyderantur,
huic non ualent comparari.
Sola enim diuinę doctrinę sapientia |
efficit beatos.
Qvae sapientia est vitanda.
Caput VII
Hanc autem uerissimam sapientiam,
quam Deo tradente accepimus,
quo attentius accuratius-que amplectamur,
quęrendum restat,
quęnam sit illa quam cauere debemus,
indigna quidem hoc nomine,
cum
ac ne quando et ipse seculi sapientium capiatur sycophantiis,
Deum
Satis hęc de sapientia.
nunc simplicioribus detegamus inimici dolos carnis-que pugnas,
ne ab iis incauti imprudentes-que superentur.
De demonum natura.
Caput IX
Sed enim quo facilius callidissimi hostis machinamenta deuitemus,
operęprecium erit |
prius naturam eius mores-que cognoscere.
Demones igitur
ut citius desinat cogitatio intus in anima |
quam per sensus effusa se foris ostendat.
Quod si illa patuerit,
acrius impugnaberis ut cogitata opere perficias,
et fortasse crebriori certamine labefactus tandem succumbes.
Quare creatus diabolus.
Caput X
Quare inquiet aliquis creatus est demon,
si tam malus erat futurus |
atque homini ad similitudinem Dei facto tam inimicus ac tam infestus
?
et uictores gloriam sortiantur.
Sequitur enim:
Hęc
Ad hęc ut plenius demonum deprauata natura nobis nota sit,
scrutemur in Scripturis,
quam uarie aliquando appellati fuerint |
et ipsa nominum diuersitas diuersa illorum uitia monstrabit.
atque
Mammona Syrum Hebreo mixtum uocabulum est,
et diuitias uel cupiditates designat.
His ille imprudentium mentes implicat,
ne Deo seruire queant,
cum Mammonę coeperint famulari.
De nominibus demonum brutalibus.
Caput XII
Bestię
Demonibus pręterea,
quoniam ex angelica in brutalem quodammodo conuersi sunt naturam,
bestiarum nomina tribuit Scriptura.
|
uel sęuitias uel dolos posset euadere,
nisi periclitantibus Dominus opem afferret,
nisi furorem eorum uis diuina cohiberet
astum-que reprimeret?
De nominibvs demonvm pvblicae dignitatis.
Caput XIII
Et hęc quidem a brutis animalibus mutuata nomina.
illa ab hominibus,
quę partim publicę dignitatis sunt,
partim conditionis priuatę.
Et hęc sane sunt publicę potestatis magis insignia nomina,
quibus illum dignum non sua merita,
sed hominum peccata fecerunt.
ueniamus ad priuata.
De nominibvs demonvm privatae conditionis.
Caput XIV
Primogenita Aegypti sunt demones inter omnes nequitia primi,
dicente Domino:
Meum est omne primogenitum.
ex quo percussi primogenitos in terra Aegypti,
,
certum erit |
sub illa luce demonis tenebras latere |
et simplicibus laqueum intendi .
De denominatione demonvm a rebvs inanimatis.
Caput XV
Postremo, ut apertior eius nequitia sit,
nonnulla nomina etiam a rebus inanimatis sortitus est.
Nam et gladium et clypeum appellatum in Sacris litteris apparet |
In
non in se,
sed in Deo habuerit.
Hęc de nominibus |
nunc reliqua distinctius dispositius-que consideranda sunt.
Quod tentationes pati necesse sit, maxime circa principia conuersionis.
Caput XVI
Quamdiu in corpore uiuimus,
aut a diabolo |
aut a sensuum nostrorum concupiscentia molestias pati necesse est.
Propterea quidem in Ecclesiastico est
nec
facile-que erroribus patet,
qui suę semper plus tribuit |
quam prudentię alienę.
Vbi autem non auri neque argenti,
sed quod preciosius est,
animę periculum imminet,
etiam tuta metuere sapientis est.
Qvod diabolo imminvtae sint vires.
Caput XVIII
Veruntamen siqua solito grauior ingruerit tentatio,
non cadamus animis |
imminutę sunt diabolo uires Saluatoris nostri aduentu,
ipso dicente:
|
dicamus-que cum psalmista:
ne insolescamus,
sed humiles ac submissi de omnibus ei laudem demus.
Ita enim etiam pro his quę Domino tribuerimus,
ipsi pręmium merebimur atque mercedem.
De tentationibvs carnis.
Caput XX
Nunc quoniam paris periculi est |
a propriis cupiditatibus per carnis blandimenta superari,
qualiter cum his quoque nobis decertandum sit uideamus.
pręsentium uoluptatum appetitionibus renitendum est |
pro uita illa felicissima et immortali,
quam talium appetitionum uictoribus in mercedem tribui certissimum est.
De remediis contra carnis tentamenta.
Caput XXI
Et quoniam malum illud, quod caro suggerit,
cogitatio concipit,
cogitatio ipsa quamprimum cohibenda est,
ne pariat quod conceperit.
ne per desidiam spiritus caro,
quę ancilla esse debet,
dominari incipiat |
et pręualere permittatur Madian aduersus Israhel.
is uidelicet qui se cultui dedicauit diuino,
subuerti sinatur a nequitia.
De reparatione lapsi.
Caput XXII
Cęterum siquando uicti superati-que fuerimus,
ad poenitentię remedia conuertamur.
nec desperemus aduersus uictores uictoriam,
si ab iis, quibus manum dedimus,
deficere uoluerimus,
illa uirum.
Diaboli ergo laqueus est foemina.
Quem diabolus per se non potest capere,
per illam capit.
fugiendo melius uitabis hoc periculum |
quam resistendo.
Oratio contra tentationes carnis | et post victoriam actio gratiarvm.
Caput XXIII
Sed quoniam quocunque fugerimus,
carnis nostrę lucta carere nequimus,
in omni carnalium tentationum discrimine |
ad orationum subsidia confugere tutissimum erit.
gloriam.
Et hęc quidem erit militię nostrę merces,
si modo uictores et non uicti de isto certaminis campo,
in quo nunc positi sumus,
decesserimus.
Qvod oportet nos conformari Christo.
Caput XXIV
Atque is demum et uitia calcabit |
et uirtute proficiet,
qui quotidie Christi Domini gesta considerabit |
et per eius uestigia ingrediens ipsi quam proxime accedere contendet.
Exemplum, inquit, dedi
diuersorio.
editur in stabulo,
reclinatur in pręsepio.
Iam in ętate adulta |
nihil se habere confitetur et ait:
sed etiam re atque opere probauit.
ut his instructi eidem,
quantum fieri potest,
similes effici curemus,
et cuius uirtutes imitati fuerimus,
eius beatitatis atque glorię participes esse mereamur.
De consortio fvgiendo.
Caput XXV
Conferet plurimum ad uitę sanctioris cultum nosse,
quorum consuetudine uti debeas,
quorum non debeas.
cum quibus conuiuere,
colloqui,
conuersari,
quos declinare ac fugere oportet.
quoque tactionis fecit licentiam?
de hoc plenius suo loco disseremus.
restat uidendum cum ab his discesserimus,
ad quos accedere,
cum quibus nos frequentes esse nobis proderit.
De consortio habendo.
Caput XXVI
Si forte ille,
quo diu familiater usus es,
a uia uirtutis declinauit,
retrorsum abiit |
et sępe admonitus redire noluerit,
dimitte eum |
et membrum quod te scandalizat,
abscide atque a te proiice.
in se ac sperantibus.
Nisi enim ille bona cuncta suppeditaret,
ad tantam sanctitatis perfectionem hominis imbecillitas nunquam peruenisset.
De pavpertate colenda.
Caput XXVII
Sed gratiam istam accipere non merentur mundi diuitiarum-que amatores.
Vt igitur et sanctorum uirorum consortio digni simus |
et ipsos imitandi donetur nobis facultas,
uictu tantum necessario contenti
esse |
et cęlestium tantummodo curam habendam,
nec fragilibus delectari oportere,
sed eternis.
Nihil enim in terra habere uoluit Saluator noster.
quod ipse fatetur dicens:
,
omnibus denique mundi deliciis diffluere ,
et se Christi seruos profiteri.
non tales elegit Christus,
non talia pręcepit |
nec talem semetipsum exibuit.
De diuitiarum confidentia.
Caput XXVIII
Ecclesię cura nobis commissa est inquiunt.
ut ergo ipsa Ecclesia ab aduersariorum iniuria tuta sit,
necessarium est nos opibus uiribus-que pollere.
Quasi uero infirmata sit
enim scribebat.
Qui enim talia non fugiunt,
sed augendi peculii cupidine ducuntur,
non homines Dei sunt,
sed Mammonę serui.
Homo Dei est qui cum Christo pauper est,
ut in Christo diues sit.
De diuitiarum malo et paupertatis bono.
Caput XXIX
Vidit et Salomon quantum periculi in diuitiis esset,
et precatus est Deum dicens:
meum,
centuplum accipiet |
et uitam ęternam possidebit .
O, omnibus diuitiis pręferenda paupertas,
omni auro,
omnibus gemmis preciosior,
cui tanta ac talia promittuntur.
Nequis timeat necessaria sibi defutura.
Caput XXX
hydria farinę non defecit nec lecythus olei
fuit imminutus.
Helias
Idem propheta,
qui fuit Elias Thesbites,
cum Iezabelem fugeret |
et fame siti-que fatigatus mori optaret,
somno experrectus reperit ad caput subcinericium panem et uas aquę,
et refocillatus est.
Idem uiginti panibus ordeaceis centum uiros Deo pręstante satiauit,
ita ut etiam superesset.
Daniel
Daniel morti addictus,
et in lacu leonum conclusus allato
|
et cęlestis regni fieri hęredem.
Explicit liber tertius.
Incipit Liber Quartus Charitatis.
De Charitate erga deum.
Caput I
Quę ad fidei spei-que uirtutem magis pertinere arbitror,
hactenus dicta sunt.
Restat ut charitatis quoque officia Deo adiuuante exponamus.
eas-que simul partes tractemus,
quę illi congruere uidebuntur,
ut Dei filius ad tantam descenderet humilitatem,
respondit:
Non lauabis mihi pedes in eternum.
Postquam tamen audiuit |
se non habiturum partem cum illo,
nisi ab eodem se lauari permitteret,
continuo mutata sententia:
Domine, inquit, non tantum pedes,
sed et manus et caput.
usque adeo expauit,
ne ab eo separaretur,
quem totis animi affectibus diligebat.
Quando etiam stans pro Domino solus aduersus armatam cohortem strinxit gladium |
percussit-que principis seruum,
plures forsitan percussurus donec inter multorum arma et ipse
concideret,
nisi
Hęc de charitate,
quam Deo debemus,
dicta sint satis,
si quicquam de illa satis dici queat,
sine qua nihil est salutare,
nihil sanctum |
nunc in proximos amoris officia pensemus.
De charitate erga proximum.
Caput II
Secundum charitatis mandatum superiori simile esse dixit Dominus:
compensanda,
nisi forte aliquo inanis iactantię fumo infecta fuerint atque obscurata.
de quibus singulis erit suo loco disserendum.
Interim autem etiam inimicos amare a Domino discamus.
De charitate erga inimicos.
Caput
ergo graue peccatum sit hominem odisse |
hinc iam speculari incipiamus,
ut cum cognouerimus,
quantum hoc cauendum sit,
magis ad quenque amandum animo alliciamur.
De malo odii.
Caput IIII
Opus Dei odit,
qui hominem odit.
quomodo autem potest Deum diligere,
qui id quod ab illo factum est ualde bonum
non diligit?
Porro Deum nolle diligere,
qui prior dilexit nos,
quid
Si malus, improbus, scelestus fuerit |
cura si potes,
si non potes opta |
et Deum pro illo deprecare,
ut dimissa nequitia abiectisque uitiis
ad uirtutis uiam conuertatur et uiuat.
De pace publica et privata.
Caput V
Porro ipsius charitatis uinculum pax est.
Concorditer uiuant oportet,
qui diu inter se amare cupiunt.
non incongrue igitur de pace colenda nunc disserendum occurrit.
inuidiam potius pati iniusta non concedendo |
quam concedendo beniuolentiam amplecti.
Omnium quippe hominum paci solius Dei pax semper est pręferenda |
et pro hac una omnium inimicicię subeundę.
De pace seruorum dei.
Caput VI
Pax illa Dei est,
quę bonorum animos mutuo amore deuincit,
quę Christo seruientes unum corpus efficit.
Et hi quidem idem uolunt,
idem nolunt.
quia omnes pariter
imperio atque tutela uitę tranquillitate frui contingit.
ut sopito bellorum tumultu |
nulla-que interpellante molestia |
animus noster ad Deum contemplandum expeditior atque liberior assurgat.
De pace animę et corporis.
Caput VII
Nisi enim ideo pacem amplectendam duxerimus,
ut uirtutibus,
ob quas Deo chariores sumus,
nemine impediente liberius incumbamus,
bono pacis abutimur.
et quod prodesse debuerat,
nocet.
Alienis a uirtute
qua malarum cupidinum uires conterimus,
ad sempiternę tandem quietis triumphum peruenitur.
Restat nunc,
ut etiam pacis malignam simulationem omnibus fugiendam consyderemus.
De pace simulata.
Caput VIII
Multiplex animus et fraudulenta simulatione imbutus pacem prę se ferre uidetur,
et ex insidiis incautos aggredi parat.
Blando uultu
consortium cum charitate
perpetua atque perfecta,
ut impleatur quod dictum est:
palma florebit,
sicut cedrus Libani multiplicabitur.
quod et Salomon testatur dicens:
quod si etiam minima quęque (quantum in nobis est) uitare studuerimus,
uel nullus uel rarus admodum ad grauia et quę ad mortem afferant lapsus nobis eueniet.
De moderatione uirtutum.
Caput XI
Porro in exercendis colendis-que uirtutibus ita nos gerere oportet,
ut neque ad dextram neque ad sinistram declinemus,
quoniam extrema uitiosa sunt,
in medio autem est uirtus.
Animum autem ita ut exposuimus institutum atque compositum quę commoda sequantur quis ęstimet?
non est tamen silentio prętermittendum,
quod Scriptura docente didicimus.
De fructibus bonitatis.
Caput XII
Primum quidem iustorum preces exaudiri |
et eorum merito in impios quoque uindictam differri sacrę historię ueritas fidem facit.
ac solicitudini te quamprimum accinge.
ut pro iustitię fidei-que operibus mercedem
capere mereare sempiternam |
et tandem in illo pro cuius amore te exercueris,
feliciter conquiescas.
De pręmio iustorum.
Caput XIII
Etenim si iustitia pietate-que pręditi homines ab omnipotenti Deo tot tantis-que bonis afficiantur in terra, quanto magis in cęlo?
ubi ęternum eis ipse constituit habitaculum,
ubi
misericordes.
accipite tandem pro modicis magna,
pro terrenis cęlestia,
pro breuibus sempiterna.
Hęc igitur erit benedictio illa,
de qua Salomon ait:
quanti ipsa uirtutis merces,
quę est summum hominis bonum,
ad quod per hanc quidem uirtutem peruenitur.
Tales igitur simus,
qualibus ista quę dicta sunt,
conferri credimus.
De peccatis principalibus per septem leprę genera significatis
Caput XIIII
Porro bonitatem ipsam magis ac magis expetemus,
cum peccati quoque mala consyderauerimus.
Quicquid legi diuinę aduersatur,
quicquid uirtutibus contrarium est rationi-que repugnans,
peccatum est.
Gula
Quintum genus lepra capitis est et barbę in
uiro uel muliere.
cum locus humilior fuerit reliqua carne |
et capillus flauus solito-que subtilior |
Lepra inquit capitis et barbę est.
Caput et barba gulę contigua sunt.
non inepte igitur lepram hanc ad crapulę uitium referemus.
Quoties per ingluuiem impotes rationis facti fuerimus et iam nec
lingua suum implere officium ualuerit,
capitis ac barbę lepra erit.
Non capitis et barbę Aaron,
in quibus est
|
undę et labi, atque cedere dicitur qui peccat,
stare uero et rectus esse qui non peccat.
humilem itaque leprę locum grauitas peccati facit atque pondus.
de quo Dauid lamentabatur dicens:
Nunc tandem unde digressi sumus,
eo reuertamur.
ut aliam quoque peccatorum differentiam explicemus |
ac postremo,
quę ex illis incommoda oriantur inquiramus.
De peccatorum differentia.
Caput XV
Quędam peccata ita leuia sunt ac minuta,
ut his carere omnino non possimus.
et quia ueniam facile impetrent,
a nonnulis uenialia nuncupantur.
Hęc quidem a regno Dei non excludunt,
aditum tamen ad illud
mortifero crimine in communi loquendo,
quę peccantem incommoda sequantur perscrutemur.
ut magis pateat |
eiusmodi peccatum quam fugiendum atque uitandum sit,
cum perspexerimus,
quot illud qualia-que mala sequantur.
Quae mala peccato accedant.
Caput XVI
Bonus Deus bonorum autor, non malorum est.
Cum ergo ille qui cuncta fecit ualde bona,
hominem quoque bonum fecerit,
quis eum ex bono malum reddidit |
nisi uoluntas mala de libero procedens arbitrio?
uestro moriemini,
non morte quę corpus dissoluit,
sed quę animam sublata omni quiescendi spe terribiliter torquet et cruciat.
Quae peccata sunt praecipue damnabilia.
Caput XVII
Quę sunt autem uel qualia crimina,
quibus grauati homines in profundum inferni demergantur,
psalmista explicat ad Deum dicens:
erripere,
ne illum offendat,
cuius lex est:
Non occides.
Proteruus est seruus,
qui domino depositum reddit,
antequam poscatur.
Vnde tanta peccantium multitudo.
Caput XVIII
Porro cum tot talia-que sint,
quę nos ne peccemus deterrent,
quid causę est,
quod peccantium multo maior numerus quam non peccantium existat?
multo-que copiosior turba sit |
mundo seruientium |
quam mundi
Intimo prius cordis morbo medicina est adhibenda,
ut in cute inde nascentia hulcera curentur.
Interiora si sana fuerint,
ea quę foris sunt pulchre ac probe se habebunt.
De quinque sensibus.
Caput XIX
Et quoniam sensus nostri uię sunt,
per quas illa, quę animę bonum corrumpunt,
intus penetrare solent,
quali custodia muniendi sint,
ne id patiantur,
nunc docere conabor.
ac perire necesse est.
Porro ut bona uigeant et mala repellantur,
singulis remediis singuli roborandi atque tuendi sensus erunt.
De uisu.
Caput XX
Vt ergo mundos habeas oculos mundi pulchritudinem immensitatem-que intuere |
et eius opificem ac gubernatorem Deum intellige |
mirabilium-que operum lauda magis mirandum autorem.
dicentem:
innuit nobis |
contemnentem Scripturę sanctę pręcepta demonibus esse subiiciendum.
ut qui salutaria audire noluit,
perditionis ęternę afficiatur suppliciis.
De odoratu.
Caput XXII
Cauendum post hęc ne per narium foramina illapsus odor sua suauitate animum uirilem effoeminet |
et homo unguentis delibutus contemnatur,
qui autoritate pręstare debet.
ut uoluptarii ac delicati,
nisi poenitentiam agant |
et mores mutent |
et laboribus magis |
quam ocio luxuria-que delectentur,
eo possint conscendere |
et de temporalibus deliciis repente ad ęternas transire.
De gustu
Caput XXIII
Gustus quoque continendus est,
ne crapulę appetentia polluatur animus.
Gulę quippe ista uoluptas cum dominari coeperit,
ad quęque turpia et inhonesta hominem impellit |
multis-que afficit incommodis.
uictu,
quo isti qui tecum in monasterio sunt utuntur.
cum abstinent abstine,
cum ieiunant ieiuna |
et semper ad memoriam reuoca |
ideo te monachalem uitam elegisse,
ut Deo famuleris,
non ut uentri seruias.
De tactu.
Caput XXIV
Tactus postremo nostri synceritatem seruare poterimus,
si ab iis quę rerum prohibitarum cupiditatem prouocare consueuerunt,
manus continebimus.
sensuum officio atque operatione danda est opera,
ut et uitetur peccatum,
cuius pręmium est perennis apud inferos cruciatus,
et colatur uirtus,
cui promissa est merces ęternę in cęlo felicitatis.
De remedio contra sensuum uoluptatem
Caput XXV
Cęterum super omnia ad reprimendam sensuum uoluptatem remedia iuuabit animo recolere quicquid Saluatorem nostrum sponte in hac uita passum nouimus.
in ore autem pro dapibus fel,
pro uino acetum sumpsisse.
Si te denique communis toti corpori tactus ad uoluptatem
solicitauerit,
quem ille toto corpore dolorem excepit mente reuolue.
Cerne coronatum spinis caput,
manus pedes-que clauis cruci confixos,
latus lancea uulneratum,
cuncta denique flagellis contusa membra.
Ac ne iam grandioris ętatis eam arctam uiam ingressum dicas,
audi ipsum in psalmo confitentem:
|
quis non dignum arbitrabitur,
ut tandem in sanctuarium Dei ingrediatur |
pręmia-que capiat supernę hęreditatis,
factus Dei filius,
quia noluit fieri turpium uoluptatum seruus?
De uirginitate.
Caput II
Cęterum cum in omnium malarum cupidinum incitamento temperantię freno opus sit,
tum maxime in coitus appetitione stimulo inhibendo.
Nullus uiolentior in animantibus
Felix, inquam, illa uirgo,
quę non sola pudicicię laude contenta,
sed etiam omnibus necessariis monilibus ornata sponsi sui
pręstolabitur aduentum.
De castitate uiduali.
Caput
omnium patrem pluris habeantur.
Restat ut doceamus quibus armis uirtus castitatis ne offendatur,
tuenda sit.
De consortio diuersi sexus uitando.
Caput IV
Castitatis professoribus non sui sexus hominum consortia sunt fugienda.
Quanuis fuerint sancti uir et foemina nequaquam tantum sibi confidant,
in ętate pręsertim adhuc
Debemus autem prouidere bona non solum coram Deo,
sed etiam ut Apostolus ait |
coram hominibus.
Cuius munda est conscientia,
non prębeat alteri infamandi occasionem,
ne in fratrem peccet.
De remediis aduersus tentamenta libidinis.
Caput V
Porro cum foeminarum frequentiam conspectum-que fugeris,
teipsum fugere non potes.
Quocunque locorum perrexeris,
cum tua tibi carne pugnandum est.
Caro semper ad
Sic autem faciendo,
siue centesimum cum uirginibus |
siue sexagesimum cum uiduis fructum colliget |
atque angelis qui in cęlo sunt,
par similis-que erit.
De matrimonio.
Caput VI
Nunc locus postulat,
ut de matrimonio aliquid in medium proferamus,
nequis culpam putet uxorem ducere.
cum etiam coniugatorum uirtus sit:
pudiciciam colere,
liberos bonis artibus
ut-que contaminari illicito amore timeas addit:
Fornicatores enim et adulteros iudicabit Deus.
Viros quoque pręesse uxoribus debere testatur alibi dicens:
timeas addit:
Fornicatores enim et adulteros iudicabit Deus.
Viros quoque pręesse uxoribus debere testatur alibi dicens:
Alterum enim carni seruire est,
alterum spiritui.
et qui in carne seminat,
de carne et metet corruptionem;
qui uero seminat in spiritu,
de spiritu metet benedictionem.
De viri vxorisqve officio.
Caput VII
Meminerint pręterea uxores reuereri maritos,
priorem honoris locum eis cedere |
eorundem-que subdi imperio.
Id quidem exigit et autoritas diuina (ut dictum
earum incusare
|
quam uerborum increpatione frustra uelle corrigere.
His autem quas interior magis quam exterior cultus iuuat,
satis erit |
non me,
sed quorum dicta in medium proposui |
audire.
De conivge diligenda temporeqve continendi.
Caput VIII
Quod autem uiros respicit,
uidelicet non oportere contemni uxores,
dictum est supra.
sed ut euidentius ea res constet,
dicemus nunc qualiter ipsa uxor diligenda sit,
deinde etiam continendi tempora indicabimus.
Quod ergo pręcessit in figura,
obseruetur in ueritate,
et hoc quidem ex consensu.
ut enim se contineant coniugati,
non alterius arbitrii est,
sed amborum.
De conivge eligenda.
Caput IX
Vt autem concorditer ac sine quęrela procedant nuptię,
par conditio quęrenda erit in coniuge generis atque fortunę.
Iurgiorum causa esse consueuit disparilitas.
Iccirco uir nobiliorem se aut opulentiorem non
Neque enim illi concorditer queunt pacifice-que uiuere,
qui inter se de connubii fide dubitant |
et zelotypię uitio uel maritus mechum |
uel uxor pellicem imaginatur ac timet.
De filiorvm edvcatione familiaqve regenda.
Caput X
Post hęc optimos habere liberos gloria est parentum.
Patris igitur matris-que erit officium |
ex se genitos non ad luxum sed ad modestiam educare,
non
ignaros,
protege infirmos,
liberare contende periclitantes,
indigentibus uictui necessaria compara.
denique si pręmio non duceris,
poenam time,
quę illis debetur,
qui fidem negarunt.
De fornicatione vitanda.
Caput XI
Et quoniam matrimonio prętulimus uiduitatem,
uiduitati uirginitatem |
nihil-que horum malum esse diximus,
contraria quoque in medium producenda sunt.
ut uitii foeditate offensi |
cupidius
illis,
quarum grauitas neque intermittenda |
neque eleuanda |
neque seculis ullis unquam speratur finienda.
Quorsum igitur illa mortiferę cupidinis fomenta?
amatorias missitare tabellas,
delinificis blandiri uerbis,
nutu nictu sibilis allicere,
comere caput,
uestimenta componere,
fores obsidere aliorum,
ludis interesse,
choreis cantibus sonis iocis diem consumere,
modis omnibus effoeminari ac mollescere?
Quorsum etiam tot ornandi corporis instrumenta:
speculum,
pecten,
uolsellę,
calamistrum,
discernicula,
bullę,
malum impudicicię paratum non timeri?
Cogitate inquam quę secutura sunt,
ut his quę instant libentius abstineatis.
Haud facile pręsentibus delinitur,
qui quotidie pensitat futura.
De triplici elemosinarvm genere.
Caput XII
Satis ista de castitate ac pudicicia |
nunc magis proximam charitati uirtutem explicabimus,
erga egenos liberalitatem.
Domini nostri,
cuius omnia sunt,
Quicquid autem mali finem habet,
malum sit necesse est.
Nunc ad id quod proposuimus,
nostra redeat oratio,
ut de uerę elemosinę ratione atque fructu disseramus.
Qvibvs danda est elemosina.
Caput XIII
Omne beneficium quod necessitatem patienti misericorditer impenditur,
elemosina est.
Paupertate grauatos cibo,
potu,
tegumentis,
tecto iuua.
his enim pręcipue indiget paupertas.
Hęc de illis quibus adesse debemus opera atque pecunia |
nunc quantum erit largiendum inopi |
et pro quibus elemosinę faciendę breuiter expediemus.
Qvantvm pavperi sit largiendvm.
Caput XIV
Tantum tribuendum quantum pauperis indigentia postulat.
Tantum uestium da ne algeat,
ne nudus incedat.
Tantum cibi ac potus imparti ne fame siti-que laboret.
Non beneficium est plura donare,
sed
Superest ut uideamus,
pro quibus facienda erit elemosina,
ut postea paulo plenius quam dictum est |
elemosinarum quęstum commoda-que consyderemus.
Pro qvibvs facienda est elemosina.
Caput XV
Pro filiis offerebat holocausta Iob dicens:
nequis aliter sentientium cauillationi locus sit.
Quis enim fidelium tam temerarius est,
ut Scripturarum sententiam audeat impugnare?
De elemosinę vtilitate.
Caput XVI
Legimus in Prouerbiis diuina humana-que sapientia insigniti Salomonis:
meum,
centuplum accipiet |
et uitam ęternam possidebit .
Itaque magis grata est Deo seruorum suorum uoluntaria paupertas |
quam diuitum seculi quotidiana munera.
De vitio avaritiae.
Caput XVII
Sed quid de illorum cupiditate dicemus,
qui cumulandis opibus nunquam satiantur |
atque in tantum tenaces sunt,
ut nihil pauperi porrigant?
et quibus magis curę est |
pecuniam quę sibi superat nulli usui
Ac ne frustra talia obiecisse uideatur |
iurat quod lugebunt |
et dolore supplicii persoluent,
quod cum delectatione lucri perpetrarunt.
De vana divitvm spe.
Caput XVIII
Nemo igitur diu se fruiturum male partis rebus confidat.
sed quo plura inique congerit,
eo miserabiliorem finem expectet.
Gezi. Iudas
qui oblatis contenti sunt nota est modestia,
ita illorum qui etiam occultata scrutantur,
manifesta esset cupiditas et qui ex parte sui sunt,
etiam a nobis dignoscerentur .
Quod auaritia multorum causa sit malorum.
Caput XIX
Quam autem multorum malorum causa sit immodica cupiditas quis explicet?
hominem aduersus hominem ire compulit.
hinc insidię,
hinc latrocinia,
hinc bella mutuę-que cędes,
dum nostro
multa et nociua,
quę mergunt homines in interitum et perditionem.
radix enim omnium malorum est cupiditas.
Quam quidem appetentes errauerunt a fide |
et inseruerunt se doloribus multis.
Ad divites exhortatio.
Caput XX
Respicite igitur ac perpendite diuitiarum mala diuites,
et iam non ad luxuriam his utimini,
sed ad liberalitatem.
Si diuitię affluant nolite cor apponere,
si
quibus hic benefeceris.
et tandem ad Dominum conuersus dicas:
non negauit,
nulla denique beniuolentię signa subtraxit.
Si ergo similes Christo effici cupimus,
ut debemus,
omnibus si fieri potest benefaciamus,
lędamus neminem.
De beneficiis dispensandis.
Caput XXII
Petentem obligant beneficia,
non petentem prouocant,
amicos conseruant,
inimicos reconciliant,
gratos delectant,
ingratos assiduitate emendant.
Non sunt
dicente Domino:
quanuis enim illi non referant gratiam quam debent,
referet ille qui nullum bonum sua fraudat mercede,
qui solem suum oriri facit super bonos et malos,
et pluit super iustos et iniustos.
Qvaliter nos gerere debemvs in dandis beneficiis.
Caput XXIII
In omnes itaque beneficia conferenda sunt,
sed tamen ut quo cuique opus fuerit |
quod-que cuique conuenerit detur |
et merita singulorum spectanda erunt et necessitates et ingenia.
Dignis non solum uitę
dixit a uidua paupercula,
quę duo tantum minuta era obtulerat.
Satis hęc de tribuendis beneficiis.
nunc de accipiendis reddendis-que exponamus.
De beneficiis accipiendis.
Caput XXIV
Ab illo accipere beneficia oportebit,
cui nos debere delectat.
Molesta res est |
his quibus nolis esse deuinctum.
E contrario autem iocundissimum est |
ei quem
bonis ac iustis.
Sic Ioseph accepit a pharaone,
sic Daniel a Nabuchodonosoro.
non hoc quidem ut ipsis gratiam deberent,
sed ut suis prodessent.
De beneficiis reddendis.
Caput XXV
Porro in referenda gratia tales nos pręstemus,
quales esse decuit in beneficio accipiendo.
Cui refertur,
sentiat quam libenter quam iocunde sibi referatur.
ut lętus sit |
se quoque prudenter egisse,
quod
|
et a Deo non accipiunt mercedem.
debita-que uirtuti pręmia amittunt,
dum quicquid recte laudabiliter-que egerint,
uanitati tradunt |
et non in eum finem,
in quem debent dirigunt.
Vtrvm debemvs pro beneficio, cvi successit inivria.
Caput XXVI
Quid inquiet aliquis,
si post beneficium acceptum affectus sim iniuria,
debeo-ne aliquid pro beneficio?
Non uidetur mereri gratię relationem qui
ingratus est,
sed etiam iniurius.
LIBER SEXTUS. CHARITATIS.
Utrum Deo reddi possit beneficium.
Caput I
Non possumus (ut quidam aiunt) Deo dare beneficium,
cum eius omnia sint.
sic neque gratiam referre,
cum nullius rei indigeat |
bonorum-que omnium plenissimus existat.
cęlo fore,
qui sic a Domino diliguntur in terra.
e contrario autem in inferno quoque cruciandos esse,
si non se correxerint,
qui antequam eo descendant,
pro scelere puniuntur.
De gratis erga devm in testamento veteri.
Caput II
Abel
Hęc de Veteris historię fontibus hausta iam exigere uidentur,
ut a Nouę salubrius fluentibus aquis aliqua deriuemus,
ad eandem gratitudinis uirtutem accommodata.
De gratis erga devm in testamento novo.
Caput
immortalitatis gloria in cęlestibus uestiri.
Proponamus nunc ingratorum exempla.
ut quos pręmia ad uirtutem parum excitant,
saltem poena a uitiis auocet.
De ingratis ante dilvvivm.
Caput IV
Adam et Eua
Primi parentes nostri donec beneficiorum memores iussioni diuinę obtemperarunt,
paradisi in quo positi erant,
bonis fruebantur.
illos excipimus,
quorum superius facta est mentio.
Etenim cum ab ipso mundi Domino multo plura quam reliquę nationes beneficia accepissent,
magis etiam constanter illum colere debuerunt.
De beneficiis Ivdeis collatis post dilvvivm.
Caput V
Videamus igitur primo,
quę-nam illis ab indulgentissimo rerum largitore Deo pręstita fuerint bona.
deinde quam ingrate ipsi ex aduerso se gessere,
et simul quę postea passi sunt mala.
quod superest,
breuiter expediemus,
qua ingratitudine usi sint |
quanta-que Deo ulciscente pati meruere.
De ingratitvdine Ivdeorvm in devm et qvae pro idolatria passi sint .
Caput VI
Longum admodum foret memorare scelera singulorum,
qui inter Iudeos impii infidi-que fuere.
Omnium ergo simul in Deum suum infidelitas detegatur |
in quo obsessi erant.
idem-que factum reliquis urbibus ac uicis tribus huius.
Ista de Iudicum libro summatim perstringendo protulimus.
quę sequuntur,
Regum continet historia.
Mala decem tribvvm.
Caput VII
Tempore regum
Ob idolatriam, quę maxima in Deum ingratitudo est, diuisum fuit Iudeę regnum.
decem tribus in Samariam secessere sub rege Hieroboam, duę reliquę sub Roboam Hierosolymis
Cum enim prophanos gentium ritus imitarentur | et prophetarum arguerentur sermonibus, ad Deum Israhel reuerti nolebant, colentes Baal, filios filias-que idolis initiantes, inseruientes etiam diuinationibus atque auguriis.
Mala dvarvm tribvvm.
Caput VIII
Nunc ad Hierosolymitarum immunditias gradus faciendus restat.
Sub Roboam rege legem Domini reliquerant,
cum Sesac rex Aegypti ciuitates eorum munitissimas
quę si solę proponerentur |
et nulla futura esset in inferno,
quis adeo temerarius est,
ut audeat esse in Deum ingratus?
Mala Ivdeorvm post Christi passionem propter incredvlitatem.
Caput IX
Postea uero per Cyrum manumissi |
postliminio-que reuersi sub Esdra sacerdote instaurarunt urbem et templum |
Domino fauente,
postquam eos delicti poenituisset.
Fuisse deinceps legis diuinę satis quidem
accusasse uideamur,
nostrorum quoque in Christum infidelitas (ut alia delicta prętermittantur) in medium ueniat,
non tam quę modo sit,
quam quę olim fuerit |
et ueri assertione uicta desierit.
De ingratitvdine hereticorvm et ivdae proditoris.
Caput X
Cum enim nullum mendacium diu stare possit,
quia nihil firmi,
nihil solidi habet in quo innitatur,
omnis falsa religio paulatim euanescat necesse est.
Itaque
doceas.
Igitur de illius qui docere uult officio disseremus.
deinde uidebimus ,
quantum iuuat,
si adsit qui doceat,
et quantum nocet,
si absit.
De officio catholici praedicatoris.
Caput XI
Docere in ecclesia episcopi officium est |
et illorum sacerdotum,
qui pręsidis autoritate probati sunt.
Protegit igitur uerbi sui prędicatores Deus,
donec docendi munus impleant,
et cum impleuerint,
occidi permittit,
ut coronet.
Qvid potissime praedicandvm sit.
Caput XII
Prędicandum autem est Euangelium,
danda pie uiuendi pręcepta,
disserendum de beatorum gloria,
quatenus fieri potest,
poena-que damnatorum,
ut peccatores ad poenitentiam excitentur,
iusti ad
Tunc ergo uulgi de tua eruditione opinionibus fidem adhibe,
cum idem senserint et periti.
Qvi praetermittendi et qvi docendi et qvaliter corripiendi.
Caput XIII
Ab illis uero quorum nulla speratur correctio,
qui cum pharaone obduruerunt,
auertenda uerbi diuini prędicatio est.
et negligis?
Plebs tibi commissa famem non panis sed audiendi uerbum Dei patitur,
et tu supprimis uitę pabulum?
nec attendis quod scriptum est:
crudelitatis est.
Altera alterius ope indiget,
ut correptio ipsa et corripientem commendet |
et emendet peccantem.
Vt praedicator ab advlatione procvl sit et praedicandi tempora observet.
Caput XIV
Ab assentatione autem procul abesse peccatorum castigatorem decet.
ut nihil ad gratiam audientium dicat,
sed ad profectum.
optimi-que medici more utatur |
adhibens uulneribus curationem,
non quę
plebem exhortari opus erit |
uel ad sedandas ciuium inter se seditiones odia-que tollenda,
tunc quoque prędicationibus erit insistendum,
ut in radice reprimatur malum ne pullulet |
et in mortem multorum fruticetur.
De praedicantivm meritis.
Caput XV
Quisquis in his quę dicta sunt,
diuinę laudis gratia salutis-que proximorum sese pro uiribus exercuerit,
multa quidem in terra,
sed plurima in cęlo beneficia consequetur.
terra ad cęlum transmigrare contigerit.
Et tunc demum Christus uester rex regum et dominus dominantium erit cum vos aliis pręesse iusserit,
tribunos uel chiliarchas animarum,
quas ei lucrati estis,
constituens.
De praedicantivm beatitvdine.
Caput XVI
Sumite igitur calciamenta in pedibus ad pręparationem Euangelii,
ut cum cęlestia prędicaueritis,
terrena non contingatis.
et de uobis dici queat:
Ait enim Apostolus:
|
et earum institutionibus in uiam dirigi uirtutum.
Audisti quantum expedit habere uitę institutorem |
audi e diuerso, quanti detrimenti sit eo carere.
Qvantvm nocet predicatorem non habere.
Caput XVIII
Malarum uoluptatum illecebris deliniti homines in omne nefas licenter irruent,
si nemo sit,
qui improbe luxuriantes eloquii uiribus coerceat atque moderetur |
et futurorum expectatione a pręsentium cura
quis doceret?
A prophetis,
ab apostolis,
a reliquis Ecclesię sanctę magistris didicimus,
quę nunc docemus.
Ipsorum profecto qui discipulus non fuerit,
non poterit esse utilis pręceptor aliorum.
De corporis manvvmqve labore.
Caput XIX
Quoniam uero prędicandi ac docendi exercitatio ad eruditos tantum pertinet,
simplicibus et indoctis eam dabimus exercitationem,
quę corporis manuum-que labore constat.
Iuuat enim
effluunt,
moderata autem durant.
Neque enim qui tulerit laborem,
sed qui pertulit,
ęternę quietis beatitudinem consequetur.
De ocio invtili et infrvctvoso.
Caput XX
Vt autem et corporalis et spiritalis operis laborem cupidius ardentius-que subeamus,
inertis ocii uitium quam detestabile sit consyderemus.
Arguitur stulticię,
qui
Atque ita qui tua culpa inutilis ocii langorem patiebare,
diuinę gratię curatione saluus euades.
De hvmilitatis virtvte.
Caput XXI
Porro quoniam ad acquirendam diuinę benignitatis gratiam opus est humilitatis uirtute,
tempestiuum uidetur,
ut nunc de ipsa disseramus.
humilitas,
huius merita corrupit mentis elatio.
Non sum sicut cęteri homines, inquit.
et qui se cęteris pręferre non dubitauit,
publicano etiam postponendus iudicatur.
De exaltatione hvmilivm in lege.
Caput XXII
Non solum autem quę poposcerint humiles consequuntur,
sed etiam mirabilium operum gratia donantur,
et post hęc pręmia beatitudinis ęternę cumulatius capiunt.
uirtutum |
et de terra ad cęlum ascendendi uia est humilitas.
Per hanc omnes prorsus ingressi sunt,
qui nunc in supernis sedibus habitant,
facti domestici Dei ciues-que sanctorum.
De exaltatione hvmilivm in evangelio.
Caput XXIII
Ne tamen nouorum exempla omnino pręterisse uidear,
Ioannis Baptistę Petri-que et Pauli apostolorum humilitatem in medium proponam.
de his enim disertius expressum in Scripturis comperio.
prędicatione ueritatis homines caperet.
|
quam ut Domini sui mater sit,
et hoc quidem non uiolata uirginitate sed sanctificata,
ut purius niteat in foecunda |
quam nitebat in sterili.
De hvmilitate Christi.
Caput XXIV
ICXC
Bethleem,
non saltem in domo uulgari sed in iumentorum stabulo,
ubi reclinatus in pręsepio uagiit .
Ab angelis nunciabatur,
a pastoribus quęrebatur,
a magis adorabatur,
et tamen ipse contemptibilis et despectus apparere uolebat.
Adultus non habuit ubi caput reclinet suum.
alienis impensis sustentatus est,
alieno usus hospitio.
Qui cęlum terram-que fecerat |
et quę in eis sunt,
hic die ac nocte in laboribus fuit |
docendo,
sanando,
orando.
miracula operabatur et latere uolebat.
Super asinam sedens intrauit Hierosolymam,
Per hanc humilitatem aditum nobis parabimus in cęlum |
et gaudiis perfrui merebimur sempiternis,
participes facti glorię Domini nostri,
cuius humilitatem in terra fuerimus imitati.
De hvmilitate vitiosa.
Caput XXV
Sciendum tamen esse alias quasdam humilitates,
ex quibus alię quidem nihil ad hanc pertinent de qua locuti sumus,
alię uero ipsam reddunt uitiosam.
Quid enim ad
Nam uirtutem ardentius amplectemur cum nequitię turpitudinem magis plene cognouerimus.
LIBER SEPTIMUS. CHARITATIS.
De Superbię vitio.
Caput I
Quare scriptum est:
uitę meę extollentiam oculorum meorum ne dederis mihi.
hoc est,
ne permittas |
ut me superet superbia |
et me aliquid esse credam,
supra id quod sum.
Qvanta mala pariat svperbia.
Caput II
Scriptum est pręterea:
non esse.
sicut et psalmista ait:
ipsa sibilauit sacrificia |
et minatus est ferro se igni-que cuncta uastaturum,
nisi Iudam et omnes qui ipsum sequebantur sibi traderent.
Occurrit illi Iudas cum trium milium manu tantum |
castra-que eius contriuit |
cecidit Nicanor,
plurimi de suis desyderati sunt |
caput et dextera superbissimi ducis ante portam Hierosolymę urbis suspensa.
ut omnibus pateret |
spes eorum in contrarium uerti qui diuina incessere pręsumunt,
psalmista dicente:
miserere nostri,
quia multum repleti sumus despectione |
multum repleta est anima nostra,
opprobrium abundantibus et despectio superbis.
Qvod svperbi svccvmbant passionibvs | et qvae sint illa per qvae notantvr svperbi.
Caput IV
Passionibus pręterea seruit superbus.
immoderate gaudet,
intemperanter tristatur,
supra modum sperat,
infra modum metuit |
nihil ei temperamento constat rationis,
quoniam in omnibus
et ut utrosque Christo inuisos intelligas,
ipse in Euangelio dixit:
usurpatis?
Cum omne bonum desursum sit,
et omne donum perfectum a Patre luminum descendat in hominibus,
ut quod ille iubeat,
ipsi possint perficere.
Qvod alii dignitate, alii hvmilitate lavdari appetvnt, alii deo qvoqve se avdent comparare.
Caput V
Alii sane per ambitionem magni apparere uolunt |
et sicut Saluator ait:
in senatu interemptus Deus esse desiit,
ita ut ne hominis quidem in eo facies aliqua superesset toto tandem in cineres conuerso.
Talibus imprecatur Ecclesiasticus dicens:
Quid est enim de quo gloriari possit aliquis |
nisi sola animi uirtute?
qui autem gloriatur,
in Domino glorietur.
Qvod sancti qvandoque lapsi sint per svperbiam.
Caput VI
Nihil aliud habemus,
quod non sit cum brutis commune pręter ipsam animi rationem atque sapientiam.
Difficile est tamen nequando in ipsam labamur mentis elationem |
ne-ue
|
siue ad sustentationem uitę opportuna subsidia,
hic Christi discipulus est,
humilitate deiectus,
dignitate pręstans,
non quęrens quę sua sunt,
sed quę aliorum.
De superbia Diaboli | et Superborvm damnatione.
Caput VII
Ille pręterea qui tumide arroganter-que sese gerere non desierit,
hic diaboli discipulus simul et seruus erit.
Qui enim uitiosis libenter copulatur,
licet moribus dissimilis sit,
fauere tamen uitiis eorum uidetur.
et sicut a societate malorum non abhorret,
ita minime mirum erit,
si poenę quoque eorum particeps efficietur.
De svperborvm poena.
Caput VIII
Qualis autem superborum poena futura sit,
pręsentia demonstrant.
Nam si in uita quoque grauissime plectuntur,
haud dubium quin multo acerbiora passuri sint |
post mortem in inferno,
nisi decedentium comes
florens,
uesperi arescens ac defluens |
et omnem penitus amittens decorem?
Nullum terrę regnum perpetuum |
neque diuitię stabiles |
neque honor firmus.
Cuncta caduca,
fragilia,
uaria atque mutabilia.
in quibus hominum superbia dum caput attollere nititur,
dum se stare putat,
corruit.
ei qui omnibus pręsidet parebit.
Quam rem ut impensius pręstet,
nunc de ipsa obedientię uirtute Spiritu Sancto fauente aggrediemur .
De obedientia deo praestanda.
Caput IX
Primum omnium Deo obediendum est,
deinde aliis propter Deum.
Nemini autem in eo gerendus est mos,
in quo offenditur Deus.
Omnia
obediunt conferenda sunt,
obedire nolentes mereri non poterunt.
Qualia uero et quanta sint obedientium bona docebo,
si prius quibus post Deum obediendum sit uiderimus.
Qvorvm imperio parendvm sit.
Caput X
Omnibus illis qui nobis iure pręsunt,
obedire nos oportet,
dummodo id iubeant,
quod diuinę non aduersatur iussioni |
neque eorum qui pręsidibus pręsunt imperio;
ut semper maioribus
sed obseruatio mandatorum .
Et apostolus Iacobus:
dicta sunt,
te compotem fore spera:
securitatis,
pacis |
iustitię,
longęuitatis,
uictorię,
regni,
exauditionis,
cum Christo amoris,
in Deo beatitudinis.
De inobedientię poena.
Caput XII
Et cum tot bona obedientium sint,
haud dubium,
quin totidem mala eorum,
qui obedire contemnunt,
habeantur.
Ex his aliqua nunc breuiter perstringenda sunt,
quo
peccabit.
Cui a Domino est dictum:
a Domino est dictum:
in humilitate |
Deo ante omnia obediendo,
deinde hominibus illis,
quorum iussa exequentes Domino seruimus.
Illorum uoluntatem nostrę uoluntati semper pręferamus.
De patientia Calumnię.
Caput XIII
Profecto si humiles,
si obedientes fuerimus,
erimus etiam in omnibus patientes.
Nihil erit quod illius turbare mentem poterit,
qui se totum diuinę subdiderit uoluntati.
ut per eos boni exerceantur |
et ad perfectionem uitę perueniant |
odia hominum non uindicando sed sustinendo.
De patientia ingratitvdinis, percvssionis | et bonorvm ablationis.
Caput XV
Sed ab illis inquies,
quibus imprimis obsecutus sum,
in quos beneficia plurima contuli patior iniuriam,
et quos mihi semper amicissimos fore sperabam,
eorum odia sustineo |
magis-que me angit ipsorum
Crede igitur Prophetę dicenti:
igne nos examinasti,
sicut examinatur argentum.
Et quoniam aduersitatum patientiam sequitur consolatio:
Transiuimus inquiunt per ignem et aquam,
et eduxisti nos in refrigerium.
Quantum prosint res adversę.
Caput XVII
Prosunt igitur non obsunt aduersa,
si ęquo animo perferantur.
Si enim assuesces ferre difficilia,
quę facilia sunt feres leuius.
confessores fuerat persecutus.
Quod si tantum prodesse queunt aduersa,
nonne fallitur,
qui illa in malis ponenda arbitratur?
De patientia Iob. et qvare bonis accidant mala.
Caput XVIII
Vt autem omnium pręsentium tempestatum magnitudinem superes,
quanta passus fuerit uir Deo charissimus Iob |
et quam ad omnem erumnarum impetum immobilis permanserit,
semper tibi occurrat.
et si multo
Sed in aduersis si non melior,
certe tutior efficitur.
Semper enim ad delinquendum magis prouocant,
quę secundo flatu feruntur.
De patientia martyrii.
Caput XIX
Porro ad confirmandam patientię uirtutem |
pręter ea quę hactenus dicta sunt,
martyrum Christi uictorias atque triumphos contemplari operęprecium erit.
Eculei,
gaudium inquit existimate fratres mei,
cum in tentationes uarias incideritis,
scientes quod probatio fidei uestrę patientiam operatur
|
patientia autem opus perfectum habeat,
ut sitis perfecti et integri et in nullo deficientes.
Ipse etiam apostolorum caput Petrus:
gloriantur in pressuris huius mundi omnes sancti,
et nos dolebimus?
Doleat qui diffidit,
gaudeat autem et glorietur,
qui spem suam in Deo collocauit.
De exhortationibus ad patientiam martyrii.
Caput XX
Quod si milites suos rex ipse cęlestis non in delicias et uoluptates huius seculi,
sed in conflictum et certamen sęuientium persecutionum destinabat,
ut uincentibus inęstimabilis boni donatiuum
neque solum Paulus,
qui plus omnibus laborauit,
certum ac deliberatum id habuit,
sed plane omnes illi,
qui supplicia necem-que pati maluerunt |
quam fallacibus diis libamenta offerre.
Verba sanctorvm martyrvm ad tyrannvm in ipsos saevientem.
Caput XXI
Quid enim aliud dum torquerentur,
tacendo ad infidelem tyrannum dicere uidebantur |
nisi
Vre,
tunde,
diuelle,
lania,
idola tua non adorabimus.
Quoties igitur
occidi uoluit |
et in illo inclyto glorioso-que martyrum coetu receptus exultabis |
tu-que
Cuius igitur prouidentia cuncta contingunt,
illi de cunctis gratię agantur,
ut per hoc probetur |
nos et patientes esse in aduersis |
et in prosperis non ingratos.
De impatientiae vitio erga devm.
Caput XXIV
Et quoniam uirtus optabilior atque amabilior sit uitii comparatione,
restat ut euoluamus impatientię mala.
Christum puerum a magis adoratum,
omnes Bethlemi infantulos qui bimatum non excesserant,
interimi iussit,
ipsum simul perdere uolens,
quem qui ex illis esset ignorabat.
Immo quod deterius est,
seipsum ęterna poena dignum efficit,
dum alterum odio atque maleuolentia persequi non desistit .
De impatientiae vitio erga proximvm.
Caput XXV
Persequamur igitur nunc in proximos impatientiam |
ostendamus-que quanto ipsa suo autori detrimento sit.
Hęc est quę nos facit iracundos,
ita ut
|
usque ad abyssum inferni deuehat |
et poenis illis,
quarum nullus finis est,
irreuocabiliter tradat,
si ei usque ad uitę exitum dominata fuerit.
De ira non vitiosa sed vtili et de ira dei.
Caput XXVI
Est tamen ira quędam rationi parens,
cum uitiis irascimur uel nostris uel alienis.
hoc est,
cum illa corrigi et emendari cupimus.
Hinc sane et in nos
cum indignatur,
sed criminis,
qui punit,
non ut lędat,
sed ut lędendo emendet.
quod quidem opus non inimicicię est,
sed beniuolentię et dilectionis.
De remediis iracvndiae.
Caput XXVII
Non possumus efficere,
quin aliquando plus etiam quam oportet irascamur.
Quando quidem id sanctitate quoque pręditis hominibus interdum contigisse satis constat.
tormenta.
Cogitare quoque quanta pro nobis pertulerit Dominus,
quanta omnes,
qui nunc cum illo sunt sancti,
ut tali Domino digni inuenirentur.
De benedicendi stvdio.
Caput XXVIII
Post hęc optimum erit |
ad seruandam erga omnes humanitatem animi-que mansuetudinem benedicentię linguam assuescere |
ac semper ueluti immane pręcipitium sic
Qui autem linguam suam ad benedicendum assuefecerit,
hic uere Christi seruus habebitur,
illorum in cęlo copulandus consortio,
quorum morem in terra fuerit emulatus.
De maledicendi neqvitia
caput XXIX
Vt autem benedicendi studio diligentius incumbamus,
opportunum uidetur nunc scrutari,
quantum mali maledicis et impurę linguę hominibus propositum sit.
|
quam maledicendo diabolo.
Qui enim obsequetur Deo,
merebitur pręmium,
qui diabolo,
supplicium .
De calvmnia et detractione.
Caput XXX
Ad hęc quoniam omnis offensa,
quam per linguę intemperantiam alicui irrogamus,
maledictum dici potest,
etiam ille qui conuitiatur |
qui-que famam carpit aliorum non minus maledicus est,
quam qui
et lingua eorum gladius acutus.
et alibi:
Id quoque Salomon testatur dicens:
Vnde rursum Salomon ait:
conuerso cum Hieremia gloriari licebit dicente:
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.