Your search found 325 occurrences

Retrieve all occurrences

Click here for a KWIC Report

Occurrences 245-283:

unius vocis perspicua est: sed quia figuras habet multas, easque modo huc, modo illluc inclinantes, dubitare solet Lector, quomodo ibi usurpentur. Ac ne de diversis tropis unius vocis dicamus, etiam unus idemque tropus eiusdem vocis varie usurpatur, ut Leo et Fermentum per metaphoram alias in bonam, alias in malam partem accipiuntur. Remedium est huic malo: considerare tum sensum loci, tum praecedentia ac sequentia, tum vicinas aliquas voces, tum denique etiam eos libros in quibus significationes vocabulorum exponuntur. de qua re sedulo in prima Parte egimus. 11 Nonnunquam

in verbo et sacramentis, de hisce Christi beneficiis. Et contra, homo θεοδίδακτος dat aut tribuit fidem Deo, credens eius promissionibus. Octavo, Deus dat aut imputat homini iustitiam aut meritum Filii sui, tribuit ei pacem cordis, seu bonam conscientiam. Donat item Spiritum sanctum, et renovationem aut reformationem, seu novum cor, eumque ad bona opera condit. Nono, homo instauratus, Deo offert novam obedientiam, amorem, timorem, gratitudinem, celebrationem, et alia bona opera, totamque hostiam viventem. Sicque instar

Christi de providentia latet incomparabilis consolatio. Quae enim obsecro, amplior posset consolatio homini, etiam in mediis malorum fluctibus prope demerso, proponi, quam Deum patrem nostrum caelestem res humanas indesinenter curare, atque ita quidem curare, ut ne pilus quidem queat citra illius bonam voluntatem perire? Quis hic non erigatur animo, acroboretur, non dicam adversus tyrannos huius mundi, sed adversus ipsum diabolum, omnesque inferorum coniuratas cohortes? Danda vero in his omnibus diligens opera, ut nostris temporibus, atque praesenti nostrarum Ecclesia rum

Neque enim melius potest intelligi quod dictum est Deo, Apprehende arma et scutum, et exurge in adiutorium mihi: quam ex illo loco, ubi legitur, Domine ut scuto bonae voluntatis tuae coronasti nos. Nec tamen ita, ut iam ubicunque scutum pro aliquo munimento legerimus positum, non accipiamus nisi bonam voluntatem Dei. Dictum est enim, Et scutum fidei. Origenes in Epistolam ad Romanos cap. 3. Moris, inquit, est apostoli Pauli, e sanctis Scripturis confirmare quae dixit. Simul et doctoribus Ecclesiae praebet exemplum, ut ea quae loquuntur ad populum, non propriis praesumpta

et dormierit cum ea, educetis utrumque ad portas civitatis illius, et lapidabuntur lapidibus, et morientur. Adolescentula quidem, quia non proclamavit, cum esset in civitat e: vir autem, quia humiliavit uxorem proximi sui. et eradicabitis malum ex nobismet ipsis. Filius hominis in bonam partem accipitur, in singulari duntaxat: filii hominum e contrario in malam, in sanctis Literis. Hieron. in Ezechiel. cap. 30.

EXPLICATIO. Ezechielis liber, et Danielis. et Evangelium saepe id ostendunt. Alioqui in plurali numero in contrarium

id est, alienigenas legerimus, non commune omnium externarum gentium: sed proprie Philistim, qui nunc Palaestini vocantur, accipiendi sunt. Hieron. 1. Commentar. in Amos, cap. 1. Spiritus tam in Novo, quam in veteri Testamento, ubicunque sine additamento ponitur, in bonam partem intelligitur: e contrario malus spiritus semper cum additamento legitur. Hieronymus in primo Commentar. Michaeae 2. EXPLICATIO. Fructus autem spiritus, charitas, gaudium, pax.

utique non malum, sed bonum spiritum merentur accipere. Econtrario malus spiritus semper cum additamento legitur: ut ibi, Cum immundus spiritus exierit ab homine. Et in alio loco: Increpavit spiritum immundum. Et, Spiritus malus invasit Saul. et caetera his similia. Torrens nusquam in bonam partem accipitur. Hieron. in Ecclesiasten, cap. 1.

EXPLICATIO. Cum enim dicitur, Torrente voluptatis potabis eos: cum additamento dicitur voluptatis. Et e contrario, salvator ad Torrentem traditur Cedron: et Helias persecutionis tempore ad

ad persistendum, per signa praedicatorum Antichristi tentabuntur ad cadendum. Per hoc ergo quod dicitur, Si fieri potest, hoc exprimitur, quod electi in corde tentabuntur. Nutant quidem, sed non cadunt. Revelatio pluris est quam visio. Visio vero et divinatio differunt, quod visio in bonam partem accipitur, divinatio tamen nunquam. Theophylactus in epistolam 2 ad Corinth. et Rupertus Abbas in Michaeae capite 3.

EXPLICATIO. Visio, ait Theophilactus, spectandam rem praebet: revelatio vero profundiora denudat, quam res ipsa sit visa. Non erit,

omnia adiuncta: ut sunt actiones vitae, et omnis generis difficultates, quae sese in ea obiiciunt. Sic dicitur Dominus nosse viam iustorum, id est, ipsos omnesque res ipsorum curare. Sic iudicium saepe significat ipsam controversiam, eius ius, cognitionem, determinationem et exequutionem: sive in bonam, sive etiam in malam partem, nempe punitionem ac exitium sontium, aut etiam liberationem bonorum. Sic cum gloria in excelsis Deo celebratur, intelligitur cognitio, fiducia, invocatio, et omnis generis celebratio. Vide in Metonymia. 40 Nomina in hac quoque lingua, sicut et in aliis

Rom. 4. aliis verbis dicit: Non lex aut opera Abrahamum iustum fecit, sed iustus Abrahamus fecit legem aut opera. Sic Christus dicit, Non Abraham est maior me, sed ipse cupivit videre diem meum. Non ipse est ante me, sed ego ante eum. Sic sunt et illae locutiones: Non boni fructus faciunt arborem bonam, sed bona arbor fructus. Non vos me elegistis, sed ego vos. Non nos priores dileximus Deum, sed ipse prius dilexit nos. Non quod intrat in os, coinquinat hominem, sed quod exit ex ore. Non externa pocula et res lavandae sunt, ut animus sit mundus, sed lavate cor prius, et ecce mox omnia

Sic Luc. 2 dicitur, Simeonem non visurum mortem. Sic Christus dicit, Abrahamum vidisse diem suum, id est, sua beneficia maximo Spiritus gaudio precepisse, eisque fruitum esse. Significat etiam Videre, curare, in bonam et malam partem: quomodo et Germani dicunt. Darein setzen ein auch darauf haben / zusehen / etc. Psalm. 9, miserere mei, et vide afflictionem meam de hostibus meis. Psal. 10. Vidisti, quoniam laborem et dolorem tu inspicies, ut reponas in manum tuam.

serpentina calliditas, et similia innumera. 11 In collationibus quibuscunque aliquando haec lingua alterutri collatorum nimium dat, inflectendo violentius alterum ad alterum. Paulus attemperat violentius insitionem ad vocationem gentium, dum facit inseri sylvestrem surculum in bonam ac fertilem oleam, et quasi insertus surculus sequatur naturam trunci, cui inseritur: cum potius contra tantum bonus surculus in sylvestrem truncum inseri soleat, et non surculus trunci naturam, sed truncus surculi sequatur, totaque arbor eius indolem exprimat. Sed non potuisset convenire ei

surculus trunci naturam, sed truncus surculi sequatur, totaque arbor eius indolem exprimat. Sed non potuisset convenire ei loco, si Ethnicos dixisset sylvestrem trun cum esse ob plures causas. Hoc vero modo conveniret, si diceres: Sicut bonus surculus sylvestri trunco insertus totam arborem facit bonam ac frugiferam, sic filius Dei in genus humanum implantatus totum genus humanum fecit arborem bonam ac feracem: sed hoc nihil ad Pauli scopum fecisset. Sic igitur vult hic simile servire rei ipsi aut materiae, quae alioqui applicari non posset ei similitudini. Sic 1. Cor. 10.

potuisset convenire ei loco, si Ethnicos dixisset sylvestrem trun cum esse ob plures causas. Hoc vero modo conveniret, si diceres: Sicut bonus surculus sylvestri trunco insertus totam arborem facit bonam ac frugiferam, sic filius Dei in genus humanum implantatus totum genus humanum fecit arborem bonam ac feracem: sed hoc nihil ad Pauli scopum fecisset. Sic igitur vult hic simile servire rei ipsi aut materiae, quae alioqui applicari non posset ei similitudini. Sic 1. Cor. 10. nimium inflectit ipsum simile ad rem, dum ex transitu maris et Manna facit Sacramenta Israelitarum,

tamen severiter mandaverat: dicit se nihil de eis praecepisse, imo ea sibi esse abominationem, una cum sabbatis, noviluniis et aliis festis: Isa. 1. Sic etiam ex ipso sacrosancto templo faciunt homines speluncam latronum. Sic accipiendum est, quod Deus dicit, se tradidisse Israelitis legem non bonam, et iudicia, in quibus non queant vivere. Quae loquutio ferme convenit cum Paulina. Sic populum Israeliticum et templum interdum dicit Deus non esse suum. Huc referre aliquo modo possis, quod Christus dicit hominem esse ex patre diabolo, cum revera a Deo sit conditus, et

in seditionibus, in laboribus, in vigiliis, in ieiuniis, in castitate, in scientia, in longanimitate, in benignitate, in Spiritu sancto, in charitate non ficta, in verbo veritatis, in virtute Dei: per arma iustitiae, a dextris et a sinistris, per gloriam et ignobilitatem, per infamiam et bonam famam, ut seductores et veraces, ut qui ignoramur et cognoscimur, quasi morientes et ecce vivimus, ut coerciti, et non mortificati: ut tristes, semper autem gaudentes: sicut egentes, multos autem ditantes; tanquam nihil habentes, et omnia possidentes. Vide adhuc ardentem: Os nostrum patet ad

seu efficaciam sermonis pertinere dubium non est, quod vivae, vigentes, potentes ac efficaces sint. de qua sermonis ac istarum Epistolarum virtute supra dictum est prolixius. Porro quod graves esse dicuntur, etsi Latina Metaphora crebro etiam in bonam partem sumatur: tamen de Graeca βαρὺς dubitari queat: Erasmi quidem Paraphrasim arrogantes nequa quam probandam censeo. nam Paulus veluti comprobans illud iudicium, talem se etiam coram sermone esse velle ait.

si feceris, inquit, servabis teipsum, et pariter eos qui te audiunt. Certe discipulum non esset hortatus ad ea, quae ipse non faceret. Ex his omnibus liquet, Paulum non scripsisse absque diligentia, et vigilanti studio: imo tria summa capita eloquentium virorum sibi non infeliciter vendicavit, ut bonam sanctamque doctrinam tradiderit, et confirmarit honeste ac sancte, casta dictione et pura delectarit: demumque animos auditorum quo volebat, inflexerit. Adversus haec Origenes conqueritur subinde, Paulum habere ἀνανταπόδοτα;

et manus nostrae palpaverunt, etc. In Epistolis minus videtur aperte distinguere partes doctrinae, quam Paulus, qui plerunque primum contritionem, postea iustificationem, postremo novam obedientiam urget, primum malam arborem monstrans, accusans ac succidens: deinde bonam plantans aut generans: postremo eius bonos fructus describens. ALIQUOT THEOLOGICI LIBELLI ETIAM EX SERMONE SACRO PENDENTES, AD EUM ILLUSTRANDUM NON PARUM UTILES,

hominis obedientiam, quantumvis plenam, exigit: sed etiam ipsam huius sui famuli substantiam vult sanctissimam, sanissimam, sibique simillimam esse: non tantum fructus vult esse optimos, sed etiam ipsam arborem, atque adeo radicem eius, qualem ipse initio condiderat, cum vidit ac dixit esse valde bonam, ut toties inculcat: Sancti estote, sicut et ego sanctus sum. Hoc vero sibi debitum opus ac rem, fructus et arborem optimam cum sua radice, dum Deus praestari exhiberique sibi exposcit, plerunque tantam externis quibusdam vocabulis aut externam solum obedientiam notantibus vocibus

Sodomitarum impoenitentia ac securitas Luc. 17 indicatur per Edere, bibere, emere, vendere, nubere, uxores ducere, plantare, aedificare. Sic contra per id genus synecdoches, persaepe Scriptura etiam poenitentiam et totam vitam Deo placentem notat. Veluti si non solum per bonos fructus aut malos, bonam malamve arborem cognoscere doceat, sed etiam per corticem et folia: ignotiora nimirum, uti bonum artificem decet, per notiora docendo, ut Levit. 17 et 23 iubet Deus Israelitas in festo Expiationum affligere animas suas seu ieiunare. Significat autem affligere animam, proprie seipsum aliquo

Ex operibus iustificamur, exponit: id est, Ex operibus aut per opera cognoscitur, nos iam antea iustificatos esse. Sic idem exponit illud Petri, Facite vocationem vestram certam. 3 Saepe opera celebrantur, non quod actu adsint, sed potentia: quia arbor, de qua plantanda, ex mala in bonam mutanda, et ad bonam condenda agitur, suo tempore fructus bonos proferet. Huc referri posset Regula Rofensis, Fides foeta bonis operibus ante partum iustificat: tametsi eam non plane approbem. 4 Non raro instrumentis tribuitur, quod agentis est. Sic saepe dicitur, Fides tua te

exponit: id est, Ex operibus aut per opera cognoscitur, nos iam antea iustificatos esse. Sic idem exponit illud Petri, Facite vocationem vestram certam. 3 Saepe opera celebrantur, non quod actu adsint, sed potentia: quia arbor, de qua plantanda, ex mala in bonam mutanda, et ad bonam condenda agitur, suo tempore fructus bonos proferet. Huc referri posset Regula Rofensis, Fides foeta bonis operibus ante partum iustificat: tametsi eam non plane approbem. 4 Non raro instrumentis tribuitur, quod agentis est. Sic saepe dicitur, Fides tua te salvum fecit: cum id

sit sine bonis operibus, si de actu, non de potentia sola praesentiae eorum id dictum intelligas, praesertim in prima iustificatione, non ista quotidiana perpetuave peccatorum condonatione: ex sequentibus liquet. 1 Bona opera sunt fructus bonae arboris. Facite igitur prius arborem bonam, ut Christus toties praecipit: id est, iustificetur et renovetur prius homo, tum demum bonos, et Deo acceptos fructus proferet: quia spinae non ferunt uvas, nec tribuli ficus. 2 Quia Christus ita in suis concionibus semper disservit, ut primum contritionem, postea fidem, tertio

enim primum iustificat, postea apprehendit Spiritum sanctum, qui nos renovat et condit ad bona opera, seu efficit bonas arbores, unde tandem proveniant boni operum fructus. Cavendum ergo est, ne currum ante equos, ut vulgo dici solet, seu effectum ante causam, et bonos fructus ante bonam arborem, et bona opera ante iustificationem ponamus: unde multiplices corruptelae articuli iustificationis ubertim scaturiunt, sicque paulatim in Papatum retrogradi redeamus. DUPLEX IUSTITIA ET IUSTIFICATIO. Augustinus disserit 1

non fuerunt illis inusitatae, ut ex Esa. 5 et 56 apparet: ubivae denunciatur fortibus ad bibendum. Hinc multa mentio lautorum et nimiorum ac intempestivorum conviviorum, propinationum ac potationum ad certam mensuram. Hinc quoque metaphorae calicis pro sua portione aut demenso in bonam et malam partem: quia sicut Hector cum sua matre disputat, et reficitur homo potu, et vicissim laeditur, cum nolens volensque suam ratam portionem exhaurire etiam cum ipsis fecibus cogitur, prout alii sodales antea illi praeiverunt. Aliqui malunt calicis metaphoram a diligenti oeconomia

Licet autem, ut supra dixi, non adeo multum de venatione victitarint, nihilominus etiam a venationibus et piscationibus non paucae similitudines aut locutiones sumuntur: inde laquei venantium, et fossiones fovearum, ac multiplicia retia et funes, tum impiis contra pios, tum et Deo ipsi in bonam et malam partem trrbuuntur. Mores ac consuetudines et circumstantiae bellorum non paucae utiliter annotari possent, multaque Scripturae loca inde illustrarentur. Militarunt initio omnes promiscue, qui ad bellum idonei fuerunt, idque maxima ex parte propriis sumptibus. Serius sub

verum ac primarium usum esse; non ablationem (ut ipsi somniabant) sed potius patefactionem peccati, irae Dei, et damnationis aeternae. Eam ad hoc ipsum datam esse ad tempus; ut omnes concludat sub peccato, non ut quenquam sua impossibili iustitia iustificet. Eam quidem per sese consideratam esse bonam, sanctam et spiritualem, et datam ad vitam: sed iam esse imbecillem, non suo quidem vitio, sed per accidens, ob infirmitatem carnis nostrae, quae ei nullo modo satisfacere queat. Quare nunc nullum esse maiorem aut meliorem eius usum, quam ut peccatorem convictum et damnatum, ad Christum suum

DECLINATIONIS IUDAEORUM A VERA IUSTItia ac pietate, ad extremam iniustitiam et impietatem. Et vicissim series revocationis aut retractionis eorundem ad sanitatem a Christo et Prophetis adhibita. 1 A cognitione suae corruptionis aut morbi, paulatim recesserunt Iudaei ad Liberi arbitrii bonam valetudinem, et medici Christi neglectionem. 2 Ab Evangelica iustitia solius Christi, unicique medici, ad commixtionem eius cum infusa, seu ad confusionem remissionis peccatorum cum meritis et inhaerente iustitia cordis: quae iustitia partim Evangelica, partim legalis est.

tantum habitum aliquem malum: sed etiam vim ac essentiam quandam pessimam nobiscum ex utero matris allatam. Deinde etiam adversatur eidem vehementissime recepta opinio non tantum Philosophiae aut Doctorum, sed etiam communis vitae, omniumque hominum, qui sentiunt, omnem hominem per se bonam quandam creaturam esse, sed tamen nasci, nec bonum moraliter (uti loquuntur) aut idoneum ad ulla utilia aut laudabilia facta vel opera, aut etiam ad contraria, tametsi quaedam initia aut principia bonarum facultatum habeat: verum disciplina quadam et assuefactione consequi eum bonas aut malas

principia bonarum facultatum habeat: verum disciplina quadam et assuefactione consequi eum bonas aut malas qualitates vel habitus, quibus sit idoneus, vel ad artium et scientiarum, vel etiam virtutum, atque adeo etiam iniustitiae opera. Quare omnes statuunt, ut praedictos habitus, sic etiam omnem bonam malamve vim aut facultatem agendi moralem in homine adventitium aut accidentarium quiddam esse. Sic igitur tum Grammatica, tum Philosophia, atque adeo communis opinio veram sententiam Scripturae de originali peccato oppugnat. Quod si qui etiam expugnantur a Theologia, ut contra

Si est corruptio substantiae ipsius, notissimum est, quod omnis corruptio unius, est generatio alterius, mutata forma substantiali, sed manente materia. Sicut enim id quod corrumpitur, fuit substantia: ita id quod generatur, per eam corruptionem est nova substantia. Quare quicunque concedunt bonam substantiam, quae fuit imago Dei, et fons omnis boni, corruptam a satana esse, illi coguntur concedere, etiam id quod per eam corruptionem genitum est, esse substantiam ac imaginem satanae, et fontem omnis malitiae. Sic satan corrupit substantiam, ergo etiam id quod per eam

accidens. Sequetur etiam, illam rationalem substantiam animae omnino aliquid vere bonum ac Deo placens agere. Quis enim ausit fingere, ipsam rationalem animam esse ociosam in homine? sequetur etiam, in ipso Adamico homine ante renascentiam esse duos gubernatores, et quasi duos homines, nempe bonam substantiam rationalis animae, et adiunctum accidens originalis peccati, quae inter se pugnent. Sequetur etiam amplissima synergia ex substantia rationali, quae non erit fons fontium omnium malorum, sed fons aliquorum vere bonorum. Quid tenuius de corruptione hominis dici potest, quam si

naturam esse malam, et corruptam, etc. Respondeo: In eo damnantur Manichaei, et cum veritate pugnant, quod originem corruptionis naturae non ex peccato deduxerunt, sed ex ipsa mox creatione. Dixerunt enim esse duos deos et duos creatores: alterum bonum, alterum malum: quorum alter bonam creaturam ac naturam crearit, alter malam, et inde esse peccata in hac vita. Conveniunt vero in eo ad amussim Manichaei cum istis adversariis, quod senserunt illam nativam malitiam esse quiddam separabile, et diversum a substantia hominis. Quare ne patiamur sub figmento criminis

ex alia mixtura vitrum: quin etiam ancillae ex lacte faciunt varias substantias casei, seri, recoctae, butyri, et aliorum innumerorum lacticiniorum, neque tamen propterea sunt vel creatrices vel deae. Quin potius inde sequetur, satanam esse creatorem, si dicemus illum, non illam bonam Dei substantiam aut creaturam invertisse et corrupisse: sed suam quandam rem aut creaturam ceu venenum quoddam in hominem infudisse aut induxisse, quam videlicet ille crearit aut fecerit. Ita videmus istos, dum absurda quaedam veritati obiiciunt, in medio illorum versari. Quod si

arbitrio quidam gravissime hallucinantur, humano more intelligentes voces istas: Auxilium cum aliquo aliquid posse, aut nihil posse sine eo. Verum ad Scripturae proprietatem eas debebant expendere, ubi auxilium Dei pro tota causa liberationis ponitur, et Christo perinde vox Sine Iohan. 15 omnem bonam vim homini adimit, solique gratiae ipsius adscribit: ac palmes prorsus nihil est, aut potest sine vite, sed omnia inde habet, vivit, ac urget. Sic in controversia de Evangelii definitione, proprietate ac discrimine a lege, in eo aliqui peccant, quod volunt cernere vocem Evangelii

conferas, reperias eos modo affirmare, modo negare: sed saepe etiam in una eademque pagina, atque adeo paucis versibus. Quare crebro admodum fit, ut quod tibi una manu dederint, ac de quo tum iam quasi certus gaudensque, quod tam bonam sententiam doctrinamve repereris, abire volebas, id illi mox non sine tuo dolore ac damno altera auferant: sicut in istis Locis comm. Originalis corruptionis descriptio capiti de Libero arbitrio contradicit, ac quasi ex diametro repugnat. Quae scriptorum incommoditas, contrariaque sacrarum

ibid. significationes quomodo subdividendae 161. 162 figuratorum verborum constructio 179 filius Dei cur Iebovae nomen assumpserit 356. cur semper iure summo nomen Iesus habuerit 361. 362. quomodo peccatum sit factus 374. hominis in bonam: filii hominum, in malam partem accipit Scriptura 112 Filius quot modis significetur 47. 48 de Filio cur quinque modis scriptura Sacra loquatur 147 ex Filio Dei quomodo sit factus diaboli filius 381 filii Dei a filiis diaboli

Dei factus 369. quomodo in literis Sacris consideretur 31. 32. satanae cloaca 380. sine Deo 372. etc. totus naturâ irae filius 369. vetus quomodo a Luthero depingatur 371. unde aestimetur imago Dei vel satanae 370. universa vanitas 369 hominis bonam malamve facultatem agendi quid philosophi statuant 369. coniunctionem aut disiunctionem solam Scripturam monstrare 443. corruptio unde veniat 348. corruptionem originalem philosophiam ignorare 377. forma substantialis initio quae fuerit 377. 378. functiones ignobiliores

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences

Click here for a KWIC Report