Your search found 1014 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 393-541:

nulla praemissa operum significatione beatum vocat hominem, cui Deus non imputat peccatum. Et primo depromit sententiam Psalmi, quae est, Hoc uno agi beatitudinem hominis, si Deus illi accepto fert iustitiam sine operibus. Versionem istam interpretis nostri, iuniores non uno modo taxant, neque ita multum pudenter, etc. (disputat de verbis versionis, et tandem concludit:) At acceptum ferre (quod ad praesentem attinet expositionem) REMISSIONEM significat DEBITORUM. Cum enim creditor debitum

decretum. Sic solent et Latini loqui, Commentari aut disserere ad aliquem legem: pro, de ea. In novo Testamento est varius abusus praepositionis εἰς et πρὸς, quarum utraque solet aliquando verti Ad. De loco Rom. 10 multum disputant nonnulli, ubi dicitur: Corde creditur εἰς, in vel ad iustitiam, et ore fit confessio ad salutem. Contendunt enim ex eo loco operarii, perinde esse necessariam, et prodesse ad salutem, confessionem, ac fidem ipsam. Verum sciendum est, in

faciat, sic addat mihi Dominus, si non hoc aut illud: formula iuramenti Iudaeorum fuit. Addidit et accepit, Gen. 25. Addidit et peperit, Gen. 38. Non addet, veniet posthac in te, Isaiae 52. pro, non amplius veniet aut adorietur te peregrinus. ADDUCERE, verbum in sacris Iudaeorum multum usitatum, significat hostiam aut aliud quodvis munus Deo offerre, ac sacrificare. Gen. 4. Et fuit ut in fine diorum Cain adduceret de fructibus terrae oblationem Domino: Abel quoque etiam ipse adduxit de primogenitis. Per metaphoram etiam de spirituali cultu offerendo dicitur, Ier. 33.

אמן aman fidelis, verax fuit. Putant vero aliqui esse vocem origine sua imperativi modi Niphal, ubi sic scribitur האמן Heamen, et ה h literam, aut potius tenuem spiritum, initio propter multum usum in pronunciando evanuisse. Christus ea, et quidem repetita, saepe utitur, pro certa asseveratione, ferme iuramenti loco: ac significat ei idem quod Vere ac certe. Sic et Paulus 1. Corinth. 1, videtur eam accipere, cum dicit: Promissiones Dei esse Nae et Amen: id est, certas, veras et

6. Psal. 11. Sic Ezech 24. Polluo sanctuarium, desiderium animae vestrae: pro, quod extreme et ex animo amatis. Sic anima arida et famelica: id est, homo. Num. 11. Psal. 107, Anima anhelans ad te. Psal 143. In secretum impiorum non veniat anima mea. Multum peregrinata est anima mea cum Meschech et Kedar. Custodi animam tuam valde, ne obliviscaris, Deut. 4. pro, custodi temetipsum. Confringi animam desiderando Dominum, Psal. 119. Concupiscere animam, et deficere ad atria Domini, Psal 84. pro, ipsum pium hominem.

Si voluerit, caudam suam in modum cedri extendet. Cantic 2, Ne excitetis adamatam, donec ipsa voluerit. Sed quando cum ablativo construitur mediante praepositione Beth, tum Latina constructio fert, imo etiam exigit, ut exponatur per Beneplacitum habuit, complacuit. Et in hac constructione non multum differt a verbo רצה Raza, cum Beth constructo. quod bonam voluntatem habere significat. siquidem Beneplacitum habere; et Bonam voluntatem habere, propemodum idem significant. Ideo etiam Graeci utrunque verbo

eum, et loquutus fueris ad eos verba bona Iob 33, Orabit ad Deum, et acceptabit eum. Psalm. 44, Quia acceptasti eos. Ezech. vigesimo, Ibi acceptabo eos. SECUNDO, si cum ablativo construitur, mediante praepositione Beth, tum commode vertes, Bonam voluntatem habuit. Et non multum differt significatione, et eiusdem est constructionis cum verbo חפץ Caphez. complacitum habuit. Differentiam autem illorum videbis in verbo חפץ Caphez. 1. Paral. 28. In domo Iehuda est domus patris mei, et inter

lacte: In phiala fortium obtulit butyrum. id est, lac. Butyrum et mel comedere: pro, communi vita vivere, et communem sortem experiri: de Messia praedicitur Esa. 7. Ut discat eligere bonum, et reprobare malum. Quia experientia communis vitae, malorum ac bonorum docet iudicium. Tali enim victu multum etiam hodie in Iudaea utuntur. Sic Epistola ad Hebraeos: dicit, eum per omnia factum aliis similem, et tentatum, ut posset aliis compati. Vide et infra in MELLE. BYSSUS, sicut et purpura, pro elegantiori et preciosiori vestitu ponitur, Ezech. 16. et Luc. 16, dicitur dives

restituet adeo plene, ut in eo benedicantur omnes gentes. In hoc sensu aut significatione dominii etiam Paulus dicit 1. Cor. 11, Deum esse caput Christi, Christum viri, et virum mulieris: id est, dominum ac gubernatorem, quod dominium mulier tegmine capitis verecunde confiteri debeat. Nec ita multum differt ab hoc sensu, cum Christus toties dicitur Caput Ecclesiae, Ephes. 1. 4. 5. Coloss. 2: tametsi haec loquutio sit multo significantior aliis. Quam eius singularem ἐνέργειαν Paulus Ephes. 4. et Coll. 2 exponit, quod Christus sit non

CLERUS, κλῆρος, sors, proprie significat ipsas notas aut tesseras, quibus olim sortiebantur: ut, Super, vel de vestimentis Christi proiecerunt sortem. Sed multum in Sacris ponitur etiam pro re ipsa, quaecunque sortibus obvenit. Sic voce Cleri utitur Petrus, primae 5, pro gregis Dominici portione, quae unicuique pastori obvenit, prout eos Spiritus sanctus illis praefecit. inquit enim: Non dominantes in clero, sed forma facti gregis. Postea tamen

meum: id est, oro te Deus, ut fideliter conserves, et beatum efficias spiritum meum. Sic et Actor. 14. 20. et 1. Petri 4 accipitur. Tertio, vicina huic significatio est, quod dicitur de traditione doctrinae, functionis ac donorum, quibus nos Deus etiam sancte vult uti. Sic dicitur, Cui multum est commendatum, multum ab eo requiretur: Lucae 12. Item, Commenda doctrinam aliquibus idoneis, 2. Timot 2. Sic et 1. Tim. 1. hinc vera religio toties a Paulo Depostum dicitur, et sanctissime custodiri iubetur. Quarto, significat gratum acceptumque aliquid alicui reddere aut

Deus, ut fideliter conserves, et beatum efficias spiritum meum. Sic et Actor. 14. 20. et 1. Petri 4 accipitur. Tertio, vicina huic significatio est, quod dicitur de traditione doctrinae, functionis ac donorum, quibus nos Deus etiam sancte vult uti. Sic dicitur, Cui multum est commendatum, multum ab eo requiretur: Lucae 12. Item, Commenda doctrinam aliquibus idoneis, 2. Timot 2. Sic et 1. Tim. 1. hinc vera religio toties a Paulo Depostum dicitur, et sanctissime custodiri iubetur. Quarto, significat gratum acceptumque aliquid alicui reddere aut efficere 1. Corint. 8. Esca

plane violentam coactionem significare, sed aliquanto ardentiorem flagitationem. ut Luc. 14. Exi in vias et saepes, et compelle eos intrare. Sic eiusdem 24. Coegerunt duo discipuli euntes in Emaus, CHRISTUM secum pernoctare. Sic et Iacob coegit Esau accipere, Gen. 33, id est, impetrarunt multum instando, orando ac sollicitando. Verum de hoc verbo in voce Necessitatis dicetur: quoniam in Graeco est ἀναγκάζω necessito. COMPLACERE, aliquando idem est quod consentire. Sic Gen. 34 dicunt filii Iacob ad Schikemitas: In hoc

constringantur. CONCULCARE alias simplicer pedibus premere significat, ut Esai. 1 dicit Deus, se id non requisivisse a Iudaeis, ut atria ipsius conculcent. Alias frequentare, incolere: ut Esaiae 7. Erunt agri in immissionem pedis bovis, et in conculcationem pecoris: id est, pecus multum pascetur in iis locis. Aliquando etiam gloriosam victoriam indicat. ut Psal. 91. Super aspidem et basiliscum ambulabis, conculcabis leonem et draconem. Sic et Luc. 10 dicitur: Do vobis potestatem calcandi serpentes ac scorpiones, et super omnem potestatem inimici

Dei. Psal. 2. Esaiae 8. Ne dixeritis omnia coniurationem, quae populus iste dicit coniurationem: id est, ne adeo trepidate homines, dictitantes ubique parari contra vos bellum ac vim, quod magnum diffidentiae signum est: Deum ipsum potius timete. CONSCIENTIAE vocabulo multum utitur Scriptura, praesertim novi Testamenti: quare explicandum est nonnihil. Est vero, in intellectu sensus quidam iudicii divini, quo de nostris actionibus animo et proposito ratiocinamur: primum habentes ante oculos quasi quandam regulam iuris ex verbo Dei aut aliunde, vel denique etiam

Sic et Septuaginta verterunt γύμνωσιν. Denudare brachium, solet aliquando significare expeditam et praevalidam operationem. Sic enim solebant pugnare, et Deus sic iubet Ezechielem oppugnare exerto ac nudato brachio Hierusalem. Solebant et servi multum esse nudis brachiis, sive paupertatis gratia, sive ut expeditius operas suas peragerent. Sic et Isaiae cap. 47 Babylonem ad nuditatem hortatur, seu potius eam illi denunciat, praedicens ei servilem conditionem, in quam sit ab hostibus redigenda: Descende, et sede in pulvere

calumniarum longe amplissimus, in quo Satan plurimum serere ac metere, amplissimosque fructus percipere queat. Nam primum (ut taceam eius accusatorias calumnias contra nos apud Deum) res omnes huius vitae, de quibus est sermo, sunt admodum imbecilles, fragiles, inconstantes et incertae: ad haec multum mali admixtum habentes, ut nihil ferme satis certo ac solide de eis dici ac asseverari queat. Secundo, est mira ac ferme inexplicabilis vicinitas ac similitudo boni et mali, veri ac falsi, tum in rebus tum in verbis, ut facillime alterum pro altero accipi aut obtrudi etiam oculato queat.

est, hoc sensu, summa aut sententia. Talis phrasis adeo crebra est, ut non sit necesse aliqua eius exempla recensere. Dicentes: Rom. 1. pro, putantes, aut etiam iactantes, seu gloriantes se esse sapientes. Pro asserere: Lucae 7. Propterea dico tibi, Remissa sunt ei peccata multa, quia dilexit multum. Sic saepe alias, Dico vobis: pro, certo affirmo, assero, etc. Est vero in praedicto loco Lucae diligenter observandum, quod illud verbum Dico, omnino sit coniungendum cum sequenti sententia, Remissa sunt, etc. Sensus enim est, Affirmo ei esse remissa peccata. Illud

quae aliqua die accidunt. Christus inquit, Sufficit diei malitia sua: id est, unum quodque tempus suas difficultates et dolores habet: ne cumulaveris igitur eas metu malorum futuri temporis, sed cum praesenti difficultate colluctator. Magnus dies. Gen. 29. Adhuc est dies magnus: pro, multum diei superest. Alias dies magna significat tempus, quo aliquid ingens agitur. Sic Zophonias capite primo, poenas Dei vocat magnam diem, ipsumve instans poenarum tempus: Prope est dies Domini magnus. Omnis dies, pro omni tempore. Gen. 8. Adhuc omnes dies terrae sementis et messis,

Angustiae apprehenderunt me, sicut angustiae parturientis: Isaiae 21. id est, tales cruciatus. De ore angustiae removere, Iob 36. pro, liberare. Verum de hoc Hebraismo dilatationis et angustiae, postea in nomine LATITUDO adhuc quaedam. DILECTIO, charitas et amor, haud ita multum in Sacris literis differunt: tametsi Grammatici, et etiam ipse Cicero, dicant plus esse amare quam diligere. Aliqui autem Theologi Charitatem utrique praeferunt. Distinguunt aliqui et hoc modo, quod Amor sit omnium obiectorum, ut etiam brutorum aut mortuarum rerum, vestis, pecuniae, et

Dei ad cultum Dei, sed etiam vocatur ex reliqua turba, aut confusione generis humani: ideo dicitur Ecclesia, quasi dicas evocata divinitus ex reliqua impiorum colluvie ad cultum celebrationemque Dei, et aeternam felicitatem. Porro sicut Ecclesia ab evocando deducitur, ita Paulus eius proprium multum inculcat, estque in definitione omnino inserendum. Sed de Ecclesiae etymo hactenus. Vide et infra verbum VOCO. Usi sunt nonnunquam et LXX nomine Ecclesiae, pro voce Coetus. Varius est autem huius vocis usus, aut etiam rei ipsius distinctio. Nam alias vocatur Ecclesia totus Dei populus, cui

de rapina, sed abominatur. Nec est quod quis hunc locum ex Matthaei vigesimotertio exponere velit, et intelligere de iis in eleemosynam dandis, quae erant in poculis. Nam illa concio fuit ab hac multum diversa, et facta est coram multitudine: haec vero, in convivio. Praeterea haec in multis verbis ac sententiis ab illa differt. Illud quoque negari, non potest hoc τὰ ἐνόντα, quae intus sunt, respicere ad illud praecedens,

praedicitur hisce verbis: Quam pulchri sunt pedes super montibus mebascher evangelizantis, divulgantis pacem, evangelizantis bonum. Et Isaiae quadragesimo. Super montem excelsum ascende, tibi evangelizabitur Syon. Et Psalmo sexagesimooctavo, Dominus dabit sermonem evangelizantium exercitum multum. Sic et Psalmo quadragesimo, itidem de Evangelii doctrina dicit ipsemet Servator, Evangelizavi iustitiam in coetu magno. Et Psalmo nonagesimosexto, Evangelizate de die in diem salutem eius. In locum igitur huius tam significantis verbi, substituerunt Apostoli verbum Graecum Evangelizare.

Domini. Actorum 7. EXAUDIRE, aut Exaudiri, habet suas quasdam obscuritates. Ponitur enim nonnunquam pro obtemperare, aut morem gerere. ut 1. Reg. duodecimo: Et non exaudivit rex populum. id est, non imminuit tributa. Ponitur et nonnunquam pro, dare petita bona: ut Eccles. 5. Non multum recordatur dierum vitae suae, quia Deus exaudit eum in laeticia cordis sui. pro, largitur laeticiam. Optima enim auditio est, ipsorum petitorum bonorum impetratio. Oseae secundo hic Hebraismus cohaerenter aliquoties repetitur. inquit enim ibi Deus: Exaudiam caelos, et ipsi exaudient

dicitur exire Cain a facie Domini. id est, excidere a favore et gubernatione eius, ut non sit in Ecclesia et populo Dei, in quo proprie Deus et eius facies versatur. Exitus alicuius regionis aut agri, sunt termini eius, quousque se extendit: qui cum transeuntur, iam ex ea exitur. Hac loquutione multum utitur Iehosua capite decimoquinto et decimosexto, in descriptione tribuum. Exire alicuius famam, nomen, aut sermonem, est divulgari, spargi de eo rumorem. Exitus, pro excrementis et latrinis, aut cloacis: 2. Reg. 10. Diruerunt domum Baal, posuerunt eam pro exitibus, usque in

aliquem horrendis modis castigari, aut etiam prorsus perdi, ac veluti in exemplum poenarum toti generi humano proponi, ut omnes habeant quod mirentur, ac metuant, vel etiam rideant ac exagitent, et denique sit ille ita castigatus cantilena ac fabula vulgi. FACIES vox admodum multum usum habet in Sacris literis, variique inde Hebraismi per diversos tropos deducuntur: de quibus aliquid ordine agendum est. Primum igitur Facies, si coniungatur cum מן Min, A vel Ab, De, saepe tantum est praepositio A vel Ab, aut propter: ut, A facie

femur quasi secundo cingulo gladium alligare, ut tanto minus vacillet. FENESTRAE Caeli, supra in Cataractis explicantur. Fenestrae apertae, clausae, in templi descriptione dicuntur, quae luminis gratia foris sunt angustiores, quam intus: ut in templis fieri solent, quo lucis multum, venti autem parum intret. radii enim lucis in progressu dilatantur. Quod si contrario modo fierent, venti multum, lucis autem parum introiret. FERO, in verbo PORTO explicabitur. FERAE, sunt animalia sylvestria: crebro tamen tantum maiora et noxia hac voce

Cataractis explicantur. Fenestrae apertae, clausae, in templi descriptione dicuntur, quae luminis gratia foris sunt angustiores, quam intus: ut in templis fieri solent, quo lucis multum, venti autem parum intret. radii enim lucis in progressu dilatantur. Quod si contrario modo fierent, venti multum, lucis autem parum introiret. FERO, in verbo PORTO explicabitur. FERAE, sunt animalia sylvestria: crebro tamen tantum maiora et noxia hac voce indicantur. Sicut Iacob dicit: Fera pessima devoravit filium meum. Per metaphoram vero, aut parabolam, animalia quidem

Spiritus sanctus, id praecipue agit, ut nobis persuadeat, nosque permoveat Deo fidere. Dulcissimum igitur simul et utilissimum est, istam summi tum rerum tum vocum in tanto negocio harmoniam, considerare. Multum utitur verbo πείθω scriptura pro officio docendi veram religionem, ut Act. 19. 26, et 28. et Gal. 1. inter alia tamen huius significationis exempla ac usus verbi πείθω in novo Testamento, illud in primis

ac Cum, aut quando: Quando posuit aliquis animam suam pro fratribus suis, summam charitatem praestitit. Ibidem est admodum illustre exemplum, et per omnia huic nostro, de quo iam controvertitur, conveniens: In hoc est glorificatus pater meus, ἵνα, ut fructum multum feratis, pro, Cum multum fructum tuleritis. Estque propriissime hic sensus, et verissima huius dicti versio: Ex eo, aut per id glorificatur pater meus caelestis, cum fructum multum tuleritis, nempe cum Apostoli aliique doctores multum docendo homines proficiunt, multosque ad Deum convertunt,

posuit aliquis animam suam pro fratribus suis, summam charitatem praestitit. Ibidem est admodum illustre exemplum, et per omnia huic nostro, de quo iam controvertitur, conveniens: In hoc est glorificatus pater meus, ἵνα, ut fructum multum feratis, pro, Cum multum fructum tuleritis. Estque propriissime hic sensus, et verissima huius dicti versio: Ex eo, aut per id glorificatur pater meus caelestis, cum fructum multum tuleritis, nempe cum Apostoli aliique doctores multum docendo homines proficiunt, multosque ad Deum convertunt, tunc glorificatur per

conveniens: In hoc est glorificatus pater meus, ἵνα, ut fructum multum feratis, pro, Cum multum fructum tuleritis. Estque propriissime hic sensus, et verissima huius dicti versio: Ex eo, aut per id glorificatur pater meus caelestis, cum fructum multum tuleritis, nempe cum Apostoli aliique doctores multum docendo homines proficiunt, multosque ad Deum convertunt, tunc glorificatur per idopus Deus. Sicut et ipse Christus inquit: Sic luceat lux vestra, ut glorificetur pater vester qui in caelis est. Bona opera et praeclari fructus Apostolorum

meus, ἵνα, ut fructum multum feratis, pro, Cum multum fructum tuleritis. Estque propriissime hic sensus, et verissima huius dicti versio: Ex eo, aut per id glorificatur pater meus caelestis, cum fructum multum tuleritis, nempe cum Apostoli aliique doctores multum docendo homines proficiunt, multosque ad Deum convertunt, tunc glorificatur per idopus Deus. Sicut et ipse Christus inquit: Sic luceat lux vestra, ut glorificetur pater vester qui in caelis est. Bona opera et praeclari fructus Apostolorum sunt causa glorificationis Dei, non contra. Ut vero

τουτω τετελείωται ἡ ἀγάπη μέθ' ἡμῶν, ἵνα παῤῥησίαν ἐχωμεν ἐν τῇ ἡμέρα τῆς κπισεος Latine appositissime sic reddideris: Ex eo, aut id glorificatur pater meus, cum fructum multum fertis, et discipuli mei estis: Ex eo oritur ac perficitur charitas in nobis, cum fiduciam in die iudicii habemus, aut concipimus. Atque hic sensus non tantum ipsis loci verbis convenit, ac fidei est analogus: sed etiam passim in Sacris literis inculcatur, praesertim in hac ipsa Epistola,

loquutio est Baptistae, et Christi, Genimina viperarum: et cum prophetae dicunt, Iudaeos esse natos ex Cananaeis, Aemoreis et Hitteis. aut etiam cum eorum vitis ac vinum ex Sodoma petitum esse dicitur: id est, eadem cum illis nativa malitia ac perversitate deformatos et subversos esse. Quarto, multum hac periphrasi utuntur Hebraei, Filius aut filii hominum: pro, homines: filii virorum, pro viris: filii alienigenae, pro exteris: filii populi, id est, plebeii. Hieremiae vigesimosexto. Proiecerunt cadaver eius in sepulchrum

Haec enim extrema ignominia mulierum est, detegi earum pudenda. Contra, decus-udoris est, tegere. Sicut igitur regiones ac regna aliquando mulieres, aut filiae, aut virgines quasi per quandam metaphoram aut prosopopoeiam. vocantur: ita et poenae ac probra a mulieribus ad eandem transferentur. Multum hac phrasi utitur Scriptura. Hieremiae 13. Discoopertae sunt fimbriae tuae. Discoopertae sunt plantae tuae Nahum 3. FINIS, pro summo aut intentissimo gradu: sicut et Graeci ac Latini ἐσχατα κακὰ, extrema mala

per συνθήκην reddidit. Sed quia Septuaginta eam vocem verterunt per διαθήκην, quod aliquando testamentum notat: et novum Testamentum multum eorum phrasi utitur; factum est ut in libris novi Testamenti, ista vox Testamenti, praesertim ab interpretibus, et porro etiam a Patribus, multum celebraretur. Nec parum eandem istam vocis istius catachresin promovit, quod ad Hebraeos nono, clare foedus nostrum cum Deo pro Testamento

Septuaginta eam vocem verterunt per διαθήκην, quod aliquando testamentum notat: et novum Testamentum multum eorum phrasi utitur; factum est ut in libris novi Testamenti, ista vox Testamenti, praesertim ab interpretibus, et porro etiam a Patribus, multum celebraretur. Nec parum eandem istam vocis istius catachresin promovit, quod ad Hebraeos nono, clare foedus nostrum cum Deo pro Testamento ponitur. Loquitur enim de morte testatoris: et quod tunc demum testamentum sit ratum, cum ille id sua morte confirmavit. Quo quidem et Paulus Galatis

et reliquias, et germen, et progeniem. Hinc est quod Melchias vocatur germen Davidis. Isaiae 11, Ieremiae 23: quia erat nasciturus longo tempore post, ex obscurata et pene deficiente stirpe Davidis, sicut nonnunquam nova germina ex semimortua radice veteris trunci oriuntur. Porro quia Prophetae multum inculcant nomen germinis de Meschia: inde factum est, ut Zach. cap. 3, hoc nomen ei quasi proprium attribuerit. inquit enim ibi Deus: Ecce adduco servum meum germen. Quasi diceret: Eum servum adduco, quem toties per prophetas nominavi germen. tametsi de hac voce vide in

aut honesta fama, ut David Psal. 7 inquit, Deducat gloriam meam in pulverem: id est, nomen meum obscuret, et inglorium efficiat. Gloria etiam dignitatem significat. Sic 1. Corinth. 15. dicitur esse alia gloria solis, alia lunae: id est, eius essentialis praestantia aut decus, quo multum excellit sol lunam, caeterasque stellas. Gloria ad Deum relata, significat aliam ipsam gloriosam divinitatem, omnipotentiam, ac sapientiam eius. Sicut Moyses Exodi 33, Ostende mihi gloriam tuam. Et paulo post, negat Deus eum posse faciem suam videre. Sic Iohannes dicit de filio Dei:

ut 1. Cor. 15. Gratia Dei sum quod sum. Et, Gratia Dei erga me non fuit ociosa. Plus laboravi omnibus illis: non autem ego, sed gratia Dei, quae mecum est. Qui efficax fuit in Petro inter Iudaeos, idem in me inter gentes. Gratia, quae mihi data erat, Galat. 2. 1. Corinth. 3. Actor. 18 dicitur multum profuisse Apollo Corinthiis, per gratiam, Deo per eum efficaciter docente. Sic Actor. 14 et 15, dicuntur selecti quidam, et ad functionem graviorem missi Apostoli, gratiae traditi. Id est, singulari praesentia ac providentia Dei, qua suis ministris perpetuo astitit. Aliquando videtur et

cultus, quos sibi homines suo arbitrio, non a Deo proscriptos eligunt et assumunt. Quare aptissime hoc vocabulum humanis figmentis ac commentis Papistarum convenit HALLELUIA, vox crebra in Psalmis, et non raro in vulgata versione retenta, quin et in cantib. Ecclesia multum usitata, significat idem quod Laudate Dominum, aut celebrate ac praedicate. Videtur perinde fuisse crebro repetita, sicut Latinum Oremus. HERBA, vide supra GRAMEN. HERI,

agri, Deut. 20. i. ex arborum fructu victitat. Homo habet in Hebraeo quatuor primaria nomina, אש Is, אדם Adam, אנוש Aenos, מתי Methe, quae multum inter sese differunt. Is, plerunque eximium ac praestantem significat: ut apud Latinos Vir, de qua voce suo loco in vocabulo VIR agetur. Adam, plerunque communis sortis hominem, sumpta voce a terra, denotat. Aenos, afflictum ac calamitosum: sumpta voce a morte. Methe in plurali numero

abire, in eorum regnum ex hac vita migrare. Pius enim rex Ezechias dicit se iam desperavisse de vita. Christus porro per portas Inferni intelligit ipsos summos cacodaemones, omnemque eorum potentiam, sumpta metaphora a rebus humanis, ubi per portas intelliguntur reges et principes, quia reges multum solebant esse in portis, captandi credo ventuli gratia in aestu, quia ibi tanquam in quodam Eurypo ventus aurave magis movetur et sentitur. At inferni infima ardere, longe gravissimas et plane extremas Dei poenas etiam in hac vita significat, Deu. 32. Comparat enim castigationem suam

in paradisum. Potest enim illud Mecum, de divinitate Christi intelligi. nam filium hominis secundum divinitatem semper fuit, est et erit in caelis, Ioan. tertio. Vel, ut aliquanto simplicius dicamus, quanquam Christus semper fuit in caelo, et cum patre operatus est: tamen et toto vitae tempore multum passus est, et saepe dolores inferni sensit. Sic quoque post mortem et in caelo cum latrone fuit: et tamen anima in inferno non gloriosa esse, patique potuit. Vox etiam Hodie, synecdochice omne praesens tempus notat: sicut et Heri praeteritum, et Cras futurum, ut modo dixi. Si valeret istud

invocabit in nomine Iacob: pro, hic se profitebitur cultorem Domini: ille vero clamabit, Et ego sum Iacobita aut Israelita, Ego quoque pertineo ad populum Israel, seu sum filius Abrahae per fidem, quantumvis de stirpe aut carnali eius semine genitus minime sim. Sed quoniam hoc verbum Invocare multum coniungitur cum voce nominis, in eo quoque vocabulo aliquid de ista phrasi dicam. IOBEL, a cornu dicitur tempus anni 50 quo cornibus singularis quaedam Musica edebatur. Eo vero anno, ordi natione Dei, non tantum servi Israelitae a suis dominis liberi

ira, Prover. 19. pro eo qui vehementer irasci solet. et Prover. 22. Vir irarum, in eodem sensu: Cum viro irarum ne iveris. Ascendere ira dicitur Ezech. 38. pro, crescere, aut effervescere. Avertere iram, pro tollere, Psal. 78 Multiplicavit ut averteret iram suam. i. multum lenivit Deus iram suam. Iram facere cadere in aliquem, Hiere 3. Revertere rebellis Israel: non faciam cadere iram meam in vos. i. non prorsus opprimam aut delebo vos meis flagellis. Sic Iob 6, Iram in pugillum faceretis cadere. Idem valet Dare iram suam in aliquem, Levit. 26. Iram

Psal. 85. id est, omnia repleri ab ipso iustitia primae et secundae Tabulae religionis ac vitae, dum et religionem instaurat, et peccatores iustificat et mores hominum corrigit, et denique iustos gubernatores politiis largitur. Eadem dicitur et coram homine incedere, Isaiae 58, sed multum diversa significatione: nempe, quod innocentia, aut etiam pietas aut probitas alicuius, ante eum omnes difficultates amoliatur, eumque Deo et hominibus gratum acceptumque faciat. Annunciare iustitiam, aliquando idem est quod loqui iusta, sive religionis, sive communis iuris ac vitae

is suae. Verum in hoc quoque consentiunt Pontificii nobiscum, quod Christus ratione effectus, id est, obedientiae ac passionis suae, sit noster iustificator ac servator, seu quatenus exaltatus in crucem nos trahat ad se, et quatenus est granum cadens in terram, et computrescens ferat fructum multum. Quam sententiam etiam Isaias multum inculcat Cap. quinquagesimotertio: quod videlicet Meschias eatenus sit servator noster, quatenus animam suam pro nobis exponat, et vulnere ac livore suo nos sanet. Postquam autem constat, Christum ratione mortis ac passionis suae esse

Pontificii nobiscum, quod Christus ratione effectus, id est, obedientiae ac passionis suae, sit noster iustificator ac servator, seu quatenus exaltatus in crucem nos trahat ad se, et quatenus est granum cadens in terram, et computrescens ferat fructum multum. Quam sententiam etiam Isaias multum inculcat Cap. quinquagesimotertio: quod videlicet Meschias eatenus sit servator noster, quatenus animam suam pro nobis exponat, et vulnere ac livore suo nos sanet. Postquam autem constat, Christum ratione mortis ac passionis suae esse

in scriptis meis contra Osiandrum, et proprio ea de re [?: scripte- ] libello de Iustitia edito, ostendi. Huc adde verbum [?: ] putare alibi expositum. Nunc igitur ad alias [?: huius- ] cis phrases nondum expositas transeamus. ¶ [?: D- ] tari multum solet, cur ista gratuita, Christi fidei, [?: ] Evangelii iustitia, Dei iustitia vocetur. Lutherus [?: ei- ] li phrasin semper vertit, iustitiam coram Deo [?: va- ] Augustinus in pluribus locis docet, eam ideo [?: ] iustitiam Dei, quia a Deo

יצדקו multi. Et Rom. 8. Peccatum condemnavit de peccato האשים. id est, non solum condemnavit, sed etiam (per metalepsin, vel synecdochem) peccatum condemnatum punivit, interfecit, abolevit Nec ita tamen multum differunt haec verba ab aliis verbis huius tertiae coniugationis. Nam sicut alia verba plerunque eam qualitatem vel motum quo in prima coniugatione quempiam praeditum esse significarunt, in hac coniugatione in alium reipsa transfundere dicuntur: ut יסב

a leone inquiens: Quemadmodum rugit leo, et catulus leonis super praedam suam, contra quem conciebitur congregatio pastorum, sed a clamore eorum non reformidat: sic descendet Iehova ad praeliandum pro monte Zion, Ferme eadem similitudine ac verbis pingit Homerus Diomedem cedentem, qui itidem multum utitur metaphoris, similitudinibus et allusionibus ad leones et ursos, ut et Sacrae literae. Eandem similitudinem et Virgilius expressit, describendo Turnum cedentem ex castris Troianorum. Secundo, ob vocis rugitusve magnitudinem, qui et latissime auditur, et omnia animalia et homines

esse in Scriptura sancta, et in verbo Dei. Id enim non solum de materia, non solum de forma totius creaturae: sed etiam de efficiente finali causa, de principio et de fine omnium rerum docet, quis creaverit, et ad quid creaverit. Sine harum duarum causarum cognitione, sapientia nostra non multum differt a bestiis, quae etiam oculis et auribus utuntur, sed principium et finem plane ignorant: sicut Philosophorum disputationes, de quibus iam diximus, satis ostendunt. Haec annon horribilis caecitas, et miserabilis est ignoratitia? etc. Si itaque Adam perstitisset in

Hactenus Lutherus. Aliqui tamen boni ac docti viri putant, esse omnino adhuc aliqua principia in homine de Deo. Non dicunt quidem illi de uno Deo, multo minus de vero Deo: sed tantum quod sit aliqua divinitas, et aliqua potentia supra hominem. A quibus quidem mea sententia non ita multum discrepat. Respiciunt enim illi, ut opinor, ad illud quod Paulus affirmat, inter opera carnis esse idololatriam: quod etsi ad pravas ratiocinationes et prophanam audaciam, quidvis in religione temere fingentem, ut modo ab uno veroque Deo discedat, referri posset, (ad quem fontem et Paulus

regionis: ut Nahum 1. Infirmatus est Basan et Carmel, et flos Libani elanguit Nonnunquam significat et ipsum templum ac Hierosolymam, sive ob similitudinem elegantiae, aut etiam externae speciei ac eminentiae, quod a longe videri potuit, sicut et sylva Libani sive potius, quia templum et civitas multum ex cedris Libani erat extructa, Zachar. 11. [?: Ape- ] Libane portas tuas, et consumat ignis cedros tuas, Isaiae 29. dicitur, quod Libanus convertetur in Carmelum, et contra Carmelus exaltabitur. id est, quod Deus superba ac potentia humiliabit, et contra humilia et afflicta

et (ut sic dicam) obsequenter et quasi delicate tribuere. Optime ille: significat enim peramantem et facilem concessionem. Verum non semper accipitur in malam partem: ut culpandus sit qui indulget, licet proprie non indulgemus nisi mala, potissimum in Scripturis sacris, ut infra patebit. At multum interest inter Indulgere et Ignoscere. Ignoscimus post factum, indulgemus ante factum, concedendo ut fiat, citra offensionem nostram, potissimum enormen et gravem. Hinc Apostolus: Hoc autem dico secundum indulgentiam non secundum imperium. Dispensare vero proprie est distribuere,

sermone. Et in actis, Variis linguis loquebantur magnalia Dei. Tertio, significat aliquando ipsam gentem, propterea quod gentes plerunque linguis discernuntur, et omnes diversae gentes diversas linguas aut genera sermonis habent. Danielis 3. 5. 6. 7. Zach. 8. et Apoc. 5. 7. 10. et 11, multum ita usurpatur. Quarto, aliquando videtur ipsa intima, aut etiam cor significare: ut Psal. 10, Sub lingua eius perversitas et dolus. Item, Venenum aspidum sub lingua eorum. i. tantum fraudes, scelera, ac perniciem bonis meditantur et struunt. Sic Ps. 52, Contritionem cogitat

per sanguinem Christi. i. ut prius dixerat, qui eratis remoti a vera religione, promissione et beneficiis Christi, ac favore Dei, iam facti estis domestici, et filii, et tantorum bonorum participes. Metalepsis quaedam videtur esse. qui. n. procul ab aliquo loco aut re habitant, non solent multum cum ea habere negocii. Nisi malis dicere, esse metaphoram a loci distantia ad qualitatum aut conditionum discon [?:-enientiam ] . Longinquum aliquando et id dicunt, quod numquam fore credunt: ut Amos 6, Qui longinquum putant diem malum. i. nunquam venturum. Aliquando

et significare sacerdotes, et alioqui eruditos: sicut Graeci suos Philosophos et Sophistas, et Galli suos Druidas habuerunt. Dicti vero sunt Druidae a Drutin, quod Deum significat veteribus Germanis, etiam tempore Caroli magni: ut ex versione Evangelistarum apparet. Quia et nunc hoc epitheton multum Deo Germani tribuunt, Treuvuer Gott. Quare Druidae idem sonat ac Divini, aut ministri Dei. Aliae enim Gentes aliis nominibus suos doctos nominarunt. Posset forte videri vox illis ab Hebraea origine מוג mug venire, quod resolvere significat: sicut et

nihil potuerunt manibus [?:-s ] efficere viri militares, non fuerunt earum [?: compo- ] , non potuerunt eis, suisve viribus aut armis recte [?: ] . Manum alicuius invenire aliquid (ut et supra dixi) [?:-quirere ] aliquid, eôve potiri significat. Multum [?: por- ] invenire dicitur manus, cum multum opum lucratur: ut Iob cap. 31 dicit: Si laetatus sum quod multiplicatae essent facultates meae, et quod multum invenisset manus mea. Idem bis dicitur. Sic 1. Sam. 10, Fac quod venit manus tua. pro, quod potes. Sic

militares, non fuerunt earum [?: compo- ] , non potuerunt eis, suisve viribus aut armis recte [?: ] . Manum alicuius invenire aliquid (ut et supra dixi) [?:-quirere ] aliquid, eôve potiri significat. Multum [?: por- ] invenire dicitur manus, cum multum opum lucratur: ut Iob cap. 31 dicit: Si laetatus sum quod multiplicatae essent facultates meae, et quod multum invenisset manus mea. Idem bis dicitur. Sic 1. Sam. 10, Fac quod venit manus tua. pro, quod potes. Sic 1. Sam. 25. Daquod invenerit manus tua: pro, quod habet in

Manum alicuius invenire aliquid (ut et supra dixi) [?:-quirere ] aliquid, eôve potiri significat. Multum [?: por- ] invenire dicitur manus, cum multum opum lucratur: ut Iob cap. 31 dicit: Si laetatus sum quod multiplicatae essent facultates meae, et quod multum invenisset manus mea. Idem bis dicitur. Sic 1. Sam. 10, Fac quod venit manus tua. pro, quod potes. Sic 1. Sam. 25. Daquod invenerit manus tua: pro, quod habet in [?: prom- ] , quod potes aut praevales. 1. Sam. 23. Ne timeas, non veniet te manus Saul: pro, non fiet tui

ad manum, significat vel coniunctionem virium, vel confoederationis et conspirationis Prov. 11, Manus ad manum non erit innocens malus: id est, non evadet poenas, non habebitur a Deo pro insonte. Esse alicui ad manum, non tantum Hebraei, sed et Latini acGermani dicunt: pro, uti eius opera multum. Filii Davidis primi erant ad manum regis: pro, eorum opera potissimum utebatur rex. Nehem. 11, Erat ad manum regi in omnire ad populum: id est, plurimum utebatur eius opera in omnibus negociis cum populo agendo. Germanice, Einem zur hand sein, oder [?: ] . [?: ] ,

pro medio: ut Hier. 31: Dabo legem meam in medio eorum, et cordi eorum inscribam eam. Contra saepe, in corde maris, Psal. 46. Et in corde terrae erit filius hominis, Matth 12 pro, in medio terrae, aut in terra ipsa. Omnino medium pro interiore loco aut parte alicuius rei multum usurpatur, ferme in omnibus linguis. MEDIATOR, Graece Μεσίτης: Graecam vocem putat Erasmus Sacris literis peculiarem esse: ac dubitat, an Latine Mediator, conciliator, aut intercessor vertendum sit. Mediator is dicitur, qui inter duos

in choleram vertitur, ideoque insalubris est talis eius sumptio: ideo per similitudinem pene proverbialiter dici in Sacris solet. Petitur hinc praeceptum de moderato omnium rerum bonarum usu, ac in universum de adhibendo in rebus agendis [?:-do ] . Proverb. 25. Sicut comedere mel multum, non [?: ] bonum: sic investigatio aut scrutatio gloriae eorum [?: ] est gloria. Ibidem: Si mel invenisti, comede de eo [?: q- ] tum sat est: ne forte satiatus eo, evomas illud. id est, [?: ] nimium satureris eo. Mel ob dulcedinem et

tempus devastabitur Moab. MERCENARIUS anni in annum: i. annuus. Tanquam mercenarius anni in annum erit cum illo, Levit. 25. i. tanquam mercemarius annuus. Mercenarius crebro in veteri Testamento, simul cum sua usitata significatione, etiam gentilismum complectitur. Hinc Israelitae multum gentibus servis ac mercenariis utebantur, ut pauperiorib. Hinc prohibetur Exod. 12, ne peregrinus et mercenarius comedat de agno Paschali: ubi non quivis mercenarius, sed tantum ex gentib. significatur. Solebant enim gentiles ventitare ad Iudaeos, eisque servire pro mercede: et forte illi

messis [?: ] paratur nuncio fideli, bona nova afferenti: quia [?: ] afferat desideratum bonum, et veluti refocillet ac instauret exhaustum. Sic et nubes roscida in messe, celebratur Isaiae decimo octavo. Cantus, iubilatio et [?: ] cia messis ac vindemiae multum in Sacris literis [?: ] bratur: quia tunc solent homines de copia [?: fruct- ] valde laeti esse, iubilare et canere: et alioqui tempus ipsum laetum amoenumque est.

militare militiam in cultu tabernaculi [?:-tus ] . Et mox: Revertetur â militia cultus, nec [?: mini-bit ] amplius. Sic primo Samuelis secundo, filii Eli [?:-ur ] dormisse cum mulieribus militantibus ad tabernaculum. Delectatur sane Scriptura multum militibus vocabulis, tanquam val de notis, significantibus [?:-oculos ] incurrentibus, quib. per metaphoram solet [?:-em ] militiam aut luctam piorum depingere: ideo [?: ] in Veteri, tum et in novo Testamento omnia [?: ge- ] morum et

misericordiis tuis: pro, inferior, vel indignus tuis beneficiis. Ne minuatur coram te omnis labor, qui invenit nos: id est, ne videatur tibi parvus. Collegerunt multiplicans et minvens, Exod. decimo sexto. id est, alius plus, alius minus. Et mox: Non superabundavit multiplicans. id est, qui multum collegit. Minor pro iuniore, etiam in Sacris, sicut et in prophanis autoribus, ponitur: ut Cato maior, Cato minor. Minimus aut parvus potius erit in mille, et exiguus in gentem robustam: allusio est ad procreationem et augmentum posteriorum. Sed sic vaticinans de regno Christi, dicit

tum et pro confligere usurpant. Miscere lites, pro excitare. Proverbiorum decimo quinto, Vir iracundus miscet lites: id est, excitat contentiones, movet rixas. Sic Proverbiorum decimo octavo: Labia stulti miscent se rixis. Miscere se cum cedris, est talis locutio, ac si dicas, multum habere negocii cum cedris. id est, habitare in domibus cedrinis. Ieremiae vigesimosecundo: Nun quid regnabis, quod tu misces te cum cedris? id est, quod tibi regaliter struis cedrinas domos? sicut ex talibus lignis regiam in Persepoli extructam fuisse, Curtius scribit. Quomodo miscebis te

verbi, et totam religionem. MITIS, aut mansuetus. Eadem vox עני Ani, iam mitum ac mansuetum significat, iam etiam afflictum. [?: Ra- ] istius coniunctionis diversarum significationum est, [?: ] quod res ipsae multum coniungi solent. Plerunque enim afflictiones minuunt superbiam, et reddunt homines leviores. Afflictum igitur significat haec vox Psal. [?: ] . Non est oblitus Dominus clamoris afflictorum. Et Psal. 22: Comedent afflicti, et satura buntur. Sic Psa.

ac passionis meae, fide perceptum, liberat tum a morte aeterna, tum etiam a temporariis poenis, ac ira Dei. Qui credit in me. etiamsi mortuus fuerit vivet. id est, etiam si ista terrena morte resolutus fuerit, tamen spirituali vita perpetuo vivet. Si granum in terram cadens mortuum fuerit, multum fructum feret: Ioan. 12 pro, si computruerit, et in herbam mutabitur. Ibidem, signans qua morte esset moriturus: id est, quo genere supplicii. Pro iusto vix quisquam moritur, pro bono aut ipsi utili forsitan aliquis mori sustineat: Rom. 5. id est, vix accidit ut quis suam vitam profundat

ibi proprie sit המון Hamon turba aut copia, unde est mammon. Multus nonnunquam idem valet quod magnus Psal. 39, Annunciavi iustitiam tuam in Ecclesia magna nam רב rab, Hebraeis utrunque denotat. Multum [?: ] , pro satis esse, aut sufficere, vel etiam nimium esse. Exod. 9, Orate Deum, et multum abesse tonitrua Dei et grandinem: id est, sit hoc multum, sufficiat quod hactenus factum est, ne quaeso addat amplius. Sic prorsus Ezek. 25, Multum vobis principes Israel, auferte

Multus nonnunquam idem valet quod magnus Psal. 39, Annunciavi iustitiam tuam in Ecclesia magna nam רב rab, Hebraeis utrunque denotat. Multum [?: ] , pro satis esse, aut sufficere, vel etiam nimium esse. Exod. 9, Orate Deum, et multum abesse tonitrua Dei et grandinem: id est, sit hoc multum, sufficiat quod hactenus factum est, ne quaeso addat amplius. Sic prorsus Ezek. 25, Multum vobis principes Israel, auferte rapinam et oppressionem, et facite iudicium et iustitiam. id est, hoc tempore satis, et plus satis peccastis,

39, Annunciavi iustitiam tuam in Ecclesia magna nam רב rab, Hebraeis utrunque denotat. Multum [?: ] , pro satis esse, aut sufficere, vel etiam nimium esse. Exod. 9, Orate Deum, et multum abesse tonitrua Dei et grandinem: id est, sit hoc multum, sufficiat quod hactenus factum est, ne quaeso addat amplius. Sic prorsus Ezek. 25, Multum vobis principes Israel, auferte rapinam et oppressionem, et facite iudicium et iustitiam. id est, hoc tempore satis, et plus satis peccastis, et desinite tandem aliquando. Multi,

rab, Hebraeis utrunque denotat. Multum [?: ] , pro satis esse, aut sufficere, vel etiam nimium esse. Exod. 9, Orate Deum, et multum abesse tonitrua Dei et grandinem: id est, sit hoc multum, sufficiat quod hactenus factum est, ne quaeso addat amplius. Sic prorsus Ezek. 25, Multum vobis principes Israel, auferte rapinam et oppressionem, et facite iudicium et iustitiam. id est, hoc tempore satis, et plus satis peccastis, et desinite tandem aliquando. Multi, πολλοι Graeca consuetudine in novo Testemento significant totam

supersint. In multitudine cogitationum mearum, in intimo meo consolationes tuae oblectarunt animam meam. Psalm. 94. pro, dum multa tacitus mecum revolvo ac cogito. In multitudine dierum: Ecclesiast 11. Mitte panem tuum super facies aquarum, quia in multitudine dierum reperies eum. pro, post multum tempus percipies inde fructus. Credo de marina negotiatione dici: alii de semente in locis irriguis exponunt. Tecum habes in multitudine facientes opus: id est, quamplurimos. 1. Paralip. 22. In multitudine idolorum suorum. Ezek. 14. Ego Dominus respondebo ei, in multitudine idolorum

argentum in multitudine. Fecit gladios in multitudine: secundo Paralip. trigesimo secundo. id est valde multos. Invenerunt in eis in multitudine divitias: secundo Paralip. vigesimo. id est, multas. Nati sunt in multitudine, Exod 1. Neque novit in multitudine valde Iob 35. id est, multum admodum. Item, Ponere in multitudine: pro multiplicare. Deuteronomii 10, Posuit te in multitudine sicut stellas caeli: pro, vehementer te multiplicavit. Sanctificaverunt se sacerdotes in multitudine: 2. Paral. trigesimo. id est, quam plurimum. MULTIPLICO verbum varie construitur et

Ezek. 16 Multiplicare ut aliquid fiat: id est, aliquid [?: multa ] facere Iud. 20, Tempus constitutum erat multiplicare, [?: ] ascendere facerent combustionem fumi. id est, ut plurimum fumum efficerent dandi signi gratia. Multiplicavit ad faciendum, aut facere. id est, multum facere. 2 Reg. 21. Multiplicavit ad faciendum malum coram Domino. Multiplica lavare me, Psalmo 51. id est, plurimum [?: ] me. Non multiplicabitis loqui sublime: primo Samuelis secundo. Multiplicavit ad avertendum [?: ] [?: ] , Psalmo 78. id est,

faciendum malum coram Domino. Multiplica lavare me, Psalmo 51. id est, plurimum [?: ] me. Non multiplicabitis loqui sublime: primo Samuelis secundo. Multiplicavit ad avertendum [?: ] [?: ] , Psalmo 78. id est, crebro retraxit iram suam [?: ] multum detraxit de ira sua, ne excitaret totum furorem suum. Multiplicaverunt praevaricari praevaricationem: id est Crebro multumque sunt praevaricati: 2. Paralip. 36. Multiplicabit ad remitten dum, Isaiae 55. id est, multum remittet vel abundabit ad remitten dum. id est, libentissime

] , Psalmo 78. id est, crebro retraxit iram suam [?: ] multum detraxit de ira sua, ne excitaret totum furorem suum. Multiplicaverunt praevaricari praevaricationem: id est Crebro multumque sunt praevaricati: 2. Paralip. 36. Multiplicabit ad remitten dum, Isaiae 55. id est, multum remittet vel abundabit ad remitten dum. id est, libentissime remittet: sicut praecesserat, Miserabitur ipsius. Multus benedictionum, Proverb. 28, Vir fidelitatum multus benedictionum. at qui festinat ad ditescendum, non erit innocens. id est, qui fideliter agit, multas sibi benedictiones

Samuelis secundo 1 Para. 23. Multiplicare haereditatem. Num. 26. Multiplicabuntur interfecti Domini, Is. 66. id est, multi interficientur a Iehova. Multiplicabis medicamina, sanitas non erit tibi: id est, frustra uteris multis medicationibus Ieremiae 46. Multiplicare in multitudine: id est, multum augeri: 1. Paral. 4. Multiplicare a narratione, vel ultra narrationem: Psal. 40, id est, plura sunt quam ut recenseri queant, sunt innumera. Multiplicari interfectos. Ezech. undecimo, Multiplicastis interfectos vestros in civitate hac, et replevistis caesis plateas eius.

occisos nostros, Iudic. decimosexto. pro, qui plurimos ex nostris occidit. Ubi observa, quod interfecti alicuius alias active, alias passive accipiatur, sicut et aliae similes locutiones. Multiplicare orationem, Isaiae primo, Etiam cum multiplicabis orationem, non audiam id est, cum multum oraveris. sic multiplicare orare coram Domino. 1. Sam. 1. Item Multiplicare preces ad aliquem, Iob 40. Multiplicare pedes. Levitic. undecimo, Et quid quid incedit super quatuor, usque ad omnem multiplicantem pedes suos. id est, plures pedes habentem. Multiplicare portenta, Exod. 7

Multiplicationi imperii et paci non est finis super solium David et regnum eius. id est, Meschias erit verus semper Augustus imperii Davidis patris sui. Multiplicari verbum, aut rem. id est, divulgari: secundo Paral. 31. Cum hoc regis, verbum esset divulgatum. Alias multiplicare verba est, multum loqui, ut paulo ante dixi. Eccles. decimo: Stultus multiplicat verba. Multiplicata est sapientia Salominis, pro sapientia omnium filiorum Orientis. 1. Reg. quarto. id est, fuit sapientior cunctis Orientalibus et Aegyptiis. Multiplicati sunt servi, qui se separant a facie dominorum

sapientia omnium filiorum Orientis. 1. Reg. quarto. id est, fuit sapientior cunctis Orientalibus et Aegyptiis. Multiplicati sunt servi, qui se separant a facie dominorum suorum. 1. Samuelis vigesimoquinto. id est, servi fugitivi plurimi sunt. Multiplicavimus transgredi in hac re. id est, multum in hac re transgressi sumus, Esdrae decimo. Multiplicari viam Deuter. decimo quarto: Si fuerit multiplicata via prae te. id est, supra tuas vires: ut mox se textus declarat. Accipitur ergo verbum Multiplico, de quantitate continua et discreta. Multiplicare urbes, id est, multas

ac exemplar in adversariis nostris Papistis videmus: quod tum innumerae myriades Missarum, tum etiam eorum globuli aut ova serpentum, quib. precularum suarum numerositatem supputant, liquido testantur. MULUS et equus coniunguntur interdum in Scriptura: quia istis duobus iumentis utimur multum, idque in hominum frequentia: quae cum et fortia sint, et nonnunquam ferocia, necesse est habere instrumenta, quibus domentur: ut sunt, frenum, ephippia, calcaria. Ideo hinc sumit Psal. 32 similitudinem, eamque transfert ad homines securos et carnales ac impoenitentes, qui

non autem causam rei efficientem notat. Quare citra ambiguitatem sensum exprimit, cum ὅτι et Quia, uti dictum est, ambigua sint in utramque partem. Illustre huius ambiguitatis exemplum est Luc. 7, Dico tibi, remissa sunt ei peccata multa, quia dilexit multum. ubi Papistae putant ac contendunt, ea coniunctione ostendi, causam efficientem remissionis peccatorum esse dilectionem: perinde [?: ] si dictum esset, propterea quod dilexit multum. Sic [?: ] veteres in hoc dicto impegerunt. Verum quod ibi

huius ambiguitatis exemplum est Luc. 7, Dico tibi, remissa sunt ei peccata multa, quia dilexit multum. ubi Papistae putant ac contendunt, ea coniunctione ostendi, causam efficientem remissionis peccatorum esse dilectionem: perinde [?: ] si dictum esset, propterea quod dilexit multum. Sic [?: ] veteres in hoc dicto impegerunt. Verum quod ibi ὅτι, [?: ] , notet tantum rationem, probationem, aut demonstrationem praecedentis assertionis, dicente Christo, [?: affirmo ] tibi, remissa ei sunt peccata

Cap. aliquoties repetit: Qui ex carne, qui ex terra, qui ex spiritu ex caelis est, venit, aut nascitur. Porro de voce [?: ] , denuo, aut desuper, aut superne, dictum est supra in [?: ] SUPER. Eadem plane est vis locutionis, ex Deo esse aut ex diabolo, qua multum utitur Dominus, praesertim Iohan. et alibi. item Iohan. in sua Epistola, potissimum: [?: 34- ] cap. Sic idem etiam est, Esse filium Dei, aut Deum habere [?: ] Et contra, Esse ex patre diabolo, ex diabolo, et [?: ] diaboli, aut et filios

i. quod nos non perinde bene intelligamus. Sic et Isa 59 videtur de noticia quadam, sed reali accipi: Iniquitates nostrae nobiscum sunt, et scelera nostra cognovimus: s. praesentibus tristibusque poenis convicti. Sic David ait, Peccatum meum coram me est semper. NOMEN, est vox multum usitata: varias autem et obscuras proprietates aut Hebraismos habet, qui deducuntur ab hac voce, quatenus est nomen proprium alicuius personae, non quatenus rerum appellativum. Nomen igitur primum ac maxime proprie significat ipsum proprium singularum rerum nomen, quod et Nonius de Latino

et spiritum S. quem se habere solus pius novit, sentiens eius in se motus et clamorem, Abba pater. Cap. 13 eiusdem dicitur super capita bestiae fuisse nomen blasphemiae: i. eam bestiam fuisse blasphematricem Dei, ut in sequentib. exponitur. Inculcatur porro in eodem libro multum nomen bestiae, et character bestiae, item numerus nominis bestiae: ubi nimirum de nomine Antichristi, eiusque numero ac charactere et imagine agitur: quam qui non habuerint, eos dicit non habituros facultatem negociandi. Id nomen ac numerum nominis affirmat Ioan. esse 666. Quem numerum

gentium. Tali modo etiam collectio novae Eccles; celebratur Isaiae 26, In die illa cantabitur canticum illud in terra Iuda, Urbs fortis est nobis, etc. Novum significat interdum in Sacris literis idem prorsus ac [?: ] seu diversum a priori. Solent se interpretes multum [?: ] quere, quid sit quod Christus praecipiens de charitate, vocet id mandatum novum, cum sit vetustissimus. Sensus autem eius dicti Iohannis decimotertio, τολὴν κανὴν δίδωμι ὑμῖν est. Mandatum novum, id est aliud, do

eis longe alio multumque ab eo diverso cibo ac potu aut deli. iis [?: pe- ] turum: de quibus dicit in Luca post cenam, se [?: ] nere Apostolis ut in regno eius super mensam [?: ips-- ] edant ac bibant secum. Novum ergo significat [?: al- ] aut multum diversum ab illo, ipsi aliisque hominibus in hac vita consueto 1. Iohan. 2 videtur paulo aliter accipi mandatum vetus ac novum. Torquent sane se interpretes, varias eius loci expositiones afferentes. Sed videtur ipsemer Apostolus explicare horum epithetorum rationem. Nam cum dixit vetus,

sapientia vestra in oculis populorum, Deut. 4. pro, coram exteris, vel apud exteras gentes, seu etiam ipsarum iudicio. Eadem significatio est 1. Corinthiorum secundo: Quae oculus non vidit, nec auris audivit: id est, quae et qualia nemo mortalium suis oculis vidit, aut auribus audivit. Oculis multum affectus tribuuntur, quia per eos facillime in corde excitantur. magis enim movent ea quae videmus, quam quae audimus, aut alioqui sola cogitatione complectimur. Sic et Martialis dicit, Oculi sunt in amore duces: et Graeci inquiunt, ἐκ τοῦ ὁραν

in summa idem quod Iustitia. Operibus igitur aliquid mereri, impetrare, aut salvari, est idem quod iustitia. Sicut contra, Peccata sunt idem quod Iniu sticia. Non ex operibus iustitiae quae fecimus nos, sed ex sua misericordia salvos nos fecit. pro, non ob iustitiam nostrorum operum. Multum omnino lucis accedet Sacra discenti, si hoc semel perceperit, bona opera esse idem quod iustitiam, et mala opera aut peccata idem quod iniustitiam. ¶ Causam porr o quispiam quaerere possit, cur Scriptura potius vel ur geat ac exigat bona opera, vel accuset mala, quam ipsos habitum

Sic nautae dicunt Ionae, Quod est opus tuum? q. d. Quid functionis artificiive habes? quid agis? Quomodo et Germani dicunt, Was ist dein tun? Ierem. 48. Quoniam fiducia tua fuit in operibus tuis, et thesauris tuis, capieris tu quoque. Aliqui exponunt de opulentia rei pecuniariae, in qua multum occupabantur Moabitae. Sed recte de munitionibus exponere queas, quoniam minatur exitium civitati Nebo. Vocant vero etiam Latini non raro Opera, munitiones, praesertim hostiles, quibus civitates oppugnantur. Opus pellis: pro, ex pellibus confectum. Levit. 13, In omni opere pellis.

[?:--um ] opera inspicere. Operis vasa, sunt operose facta [?: ] Num. 13, Accepit omnia vasa operis. Opus cogitatio [?: ] pro, ingeniose et magna cogitatione factum. Exod. [?: ] Ut operetur in omni opere cogitationis: pro, in omni ingeniosa, et multum cogitationis solertiaeque [?:-ente ] . Opus fortitudinis. Esther decimo: Omne [?: o-- ] fortitudinis ac potentiae eius: pro, quicquid [?: forti- ] et potenter gessit. Opus, pro operis effectu, [?: meri- ] aut etiam praemio non raro

primo Samuelis octavo. Asinos vestros tollet, et faciet in opere suo. id est, illis sua opera operabitur. Facere opus in aquis. Psalmo 107. Qui faciunt opus in aquis multis: pro, negociantur, navigant in mari. Opus olivae mentietur, Habacuc tertio. pro, infeliciter provenietiam oleae. Opus multum fuit ei in urbibus Iehuda: secundo Paralip. vigesimoseptimo. pro, magno labore ac sumptu munivit urbes Iehuda. Deo praeparantur opera, 1 Sam. 2 pro a Deo fiunt, diriguntur et constabiliuntur magnifici effectus: ille solus magnas res gerit. Operari pro domo sua: id est, sibimet, suaeve

Claudere orationem: pro, non ex audire. Thren. 3. Orationem effundere, pro orare, Isaiae vigesimo sexto. Intret coram te oratio mea, Psalmo 88. pro, exaudi me. Levare orationem pro aliquo, est idem quod orare pro eo: Isaiae trigesimoseptimo. Multiplicare orationem, pro multum orare: Isaiae primo. Quaerere orationem: Dan. nono, Dedi faciem meam ad Dominum, ut quaererem orationem: ali qui exponunt, ut me disponerem ad orandum. Rectius forte, Ut quaererem rem petendam: id est, ut peterem a Deo quae opus fuit. Reverti orationem alicuius in sinum eius, Psalmo

angustiae. Hac ratione valde saepe acies gladii vocatur Os gladii, quia illa parte mordet: sicut crebro vorare et comedere dicitur gladius. Sic et os limae dicitur, 1. Sam. 13. Os pro extremitatibus loci, quam Latini etiam Oram dicunt. 2 Reg 21: Manasses fudit sanguinem innoxium multum valde, ita ut impleret os ad os pro. ut totam Hierosolymam sanguine repleret. Sic Esdr. 9: Replere terram abominationibus ab ore ad os. id est ab una extremitate ad aliam. In auditum esse in ore alicuius: pro, ex ore eius audiri. Ezech. 16, Non fuit Sodoma in auditum in ore tuo, in

magis pestilentes doctrinas errorum afferat. Pone Domine custodiam ori meo, et ostium labiorum meorum conserva. Psal. 141. id est, Custodine quid impii dicam, aut cogitem saltem. Ostium verborum tuorum illuminat, Psal. 119. id est, ipsa prima rudimenta doctrinae tuae multum lucis afferunt, nedum solida cognitio eius, seu (ut ita dicamus) intima adyta. OVIS, per metaphoram significat hominem praesertim colentem Deum, tum in Veteri, tum et in Novo testamento. Causae huius figurae, seu conditiones ac proprietates, quibus conveniunt, multae sunt:

per se, sed a sumptione illorum: sicut mox dicit, Non potestis poculum Domini bibere, et poculum daemoniorum: mensae Domini participes esse, et mensae daemoniorum. Panem in regno Dei comedere, est, aeterna vita frui: Luc. 14, Beatus qui comedit panem in regno Dei. PARABOLAE voce multum utitur Novum testamentum, et etiam Vulgata versio in veteri. Dicetur autem de voce Proverbii, Parabolae, Allegoriae, Aenigmatis, et [?:--narum ] , in Generalibus Regulis. Hîc tantum hoc breviter observetur, quod significat, sententiam aut doctrinam similitudine aliqua aliarum

2. Non' ne omnes isti parabolam sument super eum, et sermonem aenigmaticum? id est, omnes ei insultabunt. Parabolizantes, dicuntur interdum autores parabolarum, qui eas invulgant, aut eis etiam delectantur: Num. 21. Ezech. 16. Sic Ezech. 18 capite Iudaei appellantur parabolizantes, quod multum illam parabolam iactabant, Deum iniustitiae accusantes: Patres comederunt vuas acerbas, et dentes filiorum obstupuerunt. Parabolice [?: lo-- ] , aliquando etiam obscure loqui significat. Ezech 20. An' non parabolice loquitur parabolas iste? id est, obscure et in parabolis

Patientes igitur estote et vos, et confirmate corda vestra, quoniam adventus Domini appropinquat: ubi elare patientia pro perseverantia accipitur. Rom. 15, Ut per patientiam et consolationem Scripturarum spem habeamus. ubi sive tolerantiam, sive perseverantiam interpretatus fueris, no multum a vero sensu aberraveris: sicut et in mox sequenti loco, Deus autem patientiae et consolationis largitor. Sic Hebr. 11 dicuntur veteres pii per fidem et patientiam haereditasse promissiones. ubi patientia manifeste pro perseverantia ponitur: quod tum ex fine praecedentis versiculi apparet,

i. eos qui, ut [?: sup- ] Apocalypsi audivimus, putant se abundare iustita et bonis operibus, ita ut etiam habeant opera super erogationis, quae aliis vendere possint Quia porro Deus est unicus fons omnium bonorum, et opitulator miserorum: ideo doctrina de eo, seu Sacrae literae, multum de miseris [?:-ctis ] et pauperib. disserunt, variisque eos nominib. appellant. Quare quandam harum vocum synonymiam [?: ] bam et earum discrimina leviter attingam. Primum sit אביון Aebion, ab avendo deductum, quod

totumque hominem rectum esse, ac divinae imagini correspondere: sicut toties Scriptura pravitatem, perversitatem, lapidositatem et incircumcisionem cordis accusat, spirituale cor flagitat: et sanctos perfectosque nos esse, sicut pater caelestis est, severiter proecipit. Peccati vocabulo in genere multum utitur Scriptura, eique aeterni exitii causam adscribit, affirmans peccati stipendium esse mortem: Rom. 6. Observandum autem est, idem prorsus illi significare hanc vocem, quod alioqui non tantum philosophi ac docti, sed etiam indocti vocant Iniustitiam, nempe universalem iniustitiam.

Perdiderunt de Israel ad terram viginti milia. pro, occidendo prostraverunt. Perdere ad consumptionem. secundo Paralip. duodecimo, Non ad perdendum ad consumptionem: pro, non disperdat prorsus. Etiam illud usque ad perditionem, Numerorum vigesimo quarto. id est, etiam illud peribit. Perdere multum bonum, Eccles. nono: At peccator unus perdit bonum multum. id est, multa mala ac incommoda attrahit sibi ac aliis. Perditione perdere, Nehem. primo. id est, valde peccare: subintelligunt viam Domini. inquit enim, Perdendo perdidimus, aut corrumpendo corrupimus tibi, et non custodivimus

prostraverunt. Perdere ad consumptionem. secundo Paralip. duodecimo, Non ad perdendum ad consumptionem: pro, non disperdat prorsus. Etiam illud usque ad perditionem, Numerorum vigesimo quarto. id est, etiam illud peribit. Perdere multum bonum, Eccles. nono: At peccator unus perdit bonum multum. id est, multa mala ac incommoda attrahit sibi ac aliis. Perditione perdere, Nehem. primo. id est, valde peccare: subintelligunt viam Domini. inquit enim, Perdendo perdidimus, aut corrumpendo corrupimus tibi, et non custodivimus praecepta, iudicia ac caeremonias, quas praecepisti. Sic

videtur: nempe μετάνοια et μεταμέλεται, quae explicare operaeprecium fuerit. Μετανοία igitur, et μετανοεῖν, quibus multum Scriptura utitur (nam alterum μεταμέλεσθαι non perinde crebrum est) plerique verterunt poenitentiam, et poenitere. Possis autem triplicem rationem huius etymologiae, aut etiam compositionis reddere: quarum prima sit, ut significet post factum

nova obedientia in articulum Iustificationis inferitur. Quidam etiam confundunt poenitentiam cum renovatione, seu cum mortificatione veteris Adami, et vivificatione, generatione aut conditione novi: quae confusio itidem non levia damna affert. Verum de Libello de Iustificatione, illarum duarum multum differentium rerum plura discrimina ostendi: quem audeat studiosus veritatis Lector, Propositione septigesimaseptima. ¶ Disputare solent Scriptores, quaenam modo accipiendum sit, quod dicatur Deum poenitere quod hominem fecerit, Genesis sexto: et quid Saulem regem fecerit. Nam poenitentia

qui conculcate superbe solent preciosissimas margaritas verbi Dei. quod fit etiam, cum securis ac incontritis Evangelium et remissio peccatorum annunciatur. Vide Adagia Eras. Chil. 3. cent. 5. adag. 15. PORTA pluribus modis accipitur. Primum enim, quia olim Reges, Iudices, et optimates multum in portis civitatis versari solebant, sive custodiae causa, sive quia in illis fervidis regionibus in talibus locis refrigertionem aurae captarunt, quae in angustiis loci plerunque spirat vehementius (sicut etiamnum in Italia fieri in porticibus solet) sive alia aliqua causa, aut mera etiam

iuvare ac promovere facta allusione ad maternam liberorum generationem. Num. 11: Ut dicas mihi, Porta istum populum [?: ] [?: sin- ] tuo, sicut portat nutrix infantulum. Deut. 1: In deserto portavit te Deus, sicut portat homo filium suum. Sic Isaiae 46 inculcat Deus multum, se populum suum portasse in utero, et portaturum ac servaturum usque ad caniciem. Sic et Psal. 90: In manibus portabunt te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. Exod. 10: Portavi vos super alas aquilarum. id est, perinde ut aquilae solent pullos suos inter volandum

a me, quo probem me recte ac divino iure et mandato repurgare templum Dei. Ecce dabo vobis suo tempore illustre signum, quod plane veram divinitatem in me asserat. Vos quidem me interficietis, sed ego mea divina potentis meipsum resuscitabo. Verbum ergo Possum in illo falso testimonio acceptum, multum lucis illi dicto et loco Iohannis ac prophetiae Christi affert. Impossibile, et locutionem Non potest hoc aut illud fieri, supra in vocabulo Impossibilis exposui: ubi monstravi, saepe etiam pro difficili, insolito, raro, inusitato, aut etiam non naturali poni. Monui igitur ibi

nihilominus manet illud discrimen, ut si Samaritanus iuxta illis saucium reperisset patrem, filium, aut uxorem sui perinde male affectam, nec posset, utrique succurrere, magis sit ei proximus suus pater aut filius, quam ille alter, magisque ei quam alteri succurrere teneatur. Porro voce Proximi multum utitur vetus versio in Veteri Testamento: ubi in Hebraeo est plerunque socius, [?: R-- ] רעה. Verum idem sensus aut vis vocis est. Significat autem ei quemvis alium hominem. Omnes enim [?: ] Deus esse nobis socios huius vitae, et

divitiarum copiam. Reples ventrem eorum, satiant filios, et relinquunt abundantiam, aut quod superest, parvulis suis. Vulgata habet Psal. 63: Sagittae parvulorum. sed in Hebraeo, Sauciabit aut iacula bitur eos Deus sagitta repentina. Cuius loci ideo mentionem facio, quia multi ibi multum inepteque philosophantur. A parvo ad ma [?: g--- ] , saepe ponitur pro omnibus, vel nullo: idque tum de rebus, tum de hominibus, prout adiicitur affirmatio aut negatio. Hierem. 42: Accesserunt eum universus populus a parvo ad magnum. Hierem. 6: A parvo ad magnum eorum

eos pro libidine vexabunt. Sicut si Latini dicerent, calones et lixae eos superabunt. et pro libidine sua tractabunt. Locutus sum ut parvulis in Christo: 1. Corinth. 3: in Graeco est, infantibus. id est, qui primum incipiebatis discere et amplecti Christianismum, non tanquam iis qui iam multum in eo profecissent. Gal. 4: Cum eramus parvuli, sub elementis mundi eramus in servitutem redacti. id est, ante quam vere Christum agnovissemus, cum adhuc sub umbris Mosaicis haerebamus. Sic et Hebr. 5 dicitur: Cui cum lacte res est, is est rudis sermonum iustitiae: infans enim parvulus

posset verti per NAM, Denn. Grammatici hosce duos diversissimos usus ac significata huius coniunctionis, uno nomine causalis exprimunt. Hoc de duabus parum observatis significationibus [?: parti- ] Quia moneo, propter locum Luc. 7: Remissa sunt ei peccata multa, QUIA dilexit multum. Ubi adversarii praedictam particulam exponunt, quasi causam efficientem remissionis indicet: perinde ac si scriptum esset, Remissi sunt ei peccata multa, propterea quod dilexit multi aut propter remissionem. Verum illud ὅτι, Quia dixit, non pendet ex

quod dilexit multi aut propter remissionem. Verum illud ὅτι, Quia dixit, non pendet ex proxime praecedentibus, Remissi sunt ei peccata: sed ex illo superiore, Dico tibi, aut affirmo tibi esse illi remissa peccata. Additur ratio assertionis, QUIA dilexit multum. Illud igitur QUIA vertendum esset per NAM, sicut Germanica vertit per Deum Denn sie hat viel geliebet. Hunc esse loci sensum, et non explicari ibi caussam efficientem remissionis peccatorum quam ille scire non cupiebat, ut qui in corde suo negaret esse in ea muliere ullam remissionem

convenire ei rei quam Poenitentiam aut Conversionem vocamus, quam Poenitere et poenitentia: eo quôd complectatur non tantum dolorem de praeteritis malefactis, sed et mutationem mentis, ac studium recte agendi. Ego vero censeo vocem Poenitentiae retinendam esse, non solûm quia multum est usitata in Vulgata versione et Ecclesia: sed etiam ob hoc ipsum, quia non perinde novam obedientiam complectitur, quam Scriptura non in essentia, sed in fructibus aut effectibus poenitentiae ponit. Video enim id Spiritum sanctum agere, ut omnem nostram bonitatem ac pietatem, omnemque

impios et scorta fortificare faciem suam, Proverb. 7 et 21. Sic constanti prophetae tribuit Deus in Hieremia frontem aeneam. Sic et Comicus inquit, Os durum: et alius, Ferreum, et frons aenea. Vae robustis aut fortibus ad miscendum siceram, seu potatoribus, Isaiae 5. id est, qui gloriantur se multum potare posse: sicut quidam etiam nunc iactant, se tantum bibere posse, quantum bos sitiens hauriat. Robustus fuit usque in excelsum, 2. Paralipomenon vigesimosexto: pro, fortiter ac viriliter egit supra modum. Vade, esto robustus. 1. Regum vigesimo. pro, esto animo forti ac hilari, vade

suis exorcismis malos spiritus ex obsessis pellere volebant. Translato sacerdotio, sequitur etiam legis translatio, Hebr. 7: id est, mutato Levitico sacerdotio in Christi sacerdotium, necesse fuit etiam aliam legem ac doctrinam de novo sacerdote et sacrificio sequi, ab eaque quae prius fuit multum diversam. Hanc sententiam citat Papa, ut persua deat in se esse iam translatum ius tum sacerdotii, tum condendi novas leges ac religiones. ¶ Verûm appendicis gratia etiam accuratius aliquanto discrimina Pontificis sacerdotum et Levitarum adiiciemus. Levitae communia quaedam cum

testamento, ubi non σοϕία, sed ϕρόνημα et φρονεῖν est: quod alii [?: ] ac Sentire, alii Curare, nonnulli etiam Cogitare vertunt. Quae vox et res multum a priore distat: tametsi aliquando etiam propius coire videantur. Rom 8: Qui secundus carnem sunt, quae carnis sunt sapiunt: qui vero secundum spiritum, quae spiritus. Sapientia enim aut intelligentia carnis, mors est: sapientia vero spiritus vita. Propterea quod sapientia carnis

Sedere sub [?: ] et sicusua, significat tranquillitatem possessionis suarum rerum, pacem, summamque huius vitae felicitatem. Mich. 4, Sedebunt singuli sub vite sua, et sub ficu sua, nec erit qui eis incutiat terrorem: quia os Domini locutum est. Est allusio ad morem illius gentis, multum in aestate extra domos sub arboribus habitantis in loco amoeno et ventoso. Sedes, supra in voce CATHEDRAE exposita est, forte addetur etiam aliquid in voce THRONUS. Sedes Dei saepe in Psal. et prophetis, pro regno, gloria, ac etiam gubernatione eius ponitur. Sic Sedes

12. id est, saepe, aut sufficienter. Sic Amos aliquoties repetens: Super tria et quatuor peccata non parcam, etc. id est, ob septem peccata, quia tria et quatuor faciunt septem. Obiicit ergo illis innumera peccata, ob quae eis diutius condonare nolit. Perinde et in Novo Testamento multum septenarius numerus inculcatur. Sic Lucae 8 Christus dicitur ex quadam muliere eiecisse septem daemonia: et Matth. 12 dicuntur septem peiores daemones redire in relapsum. Sic Rom. 11 citat Paulus tempore Eliae servata esse septem milia piorum, qui non incurvaverunt genua Baali. Ioannes

inculcatur. Sic Lucae 8 Christus dicitur ex quadam muliere eiecisse septem daemonia: et Matth. 12 dicuntur septem peiores daemones redire in relapsum. Sic Rom. 11 citat Paulus tempore Eliae servata esse septem milia piorum, qui non incurvaverunt genua Baali. Ioannes quoque in Apocalypsi multum celebrat numerum septenarium, nominans septem Ecclesias, septem candelabra, septem spiritus, septem stellas, septem lampadas, septem signacula, septem cornua septem oculos, septem angelos, septem tubas, septem tonitrua, septem diademata, septem phialas, septem plagas, septem montes, septem

signum non iis qui credunt, sed infidelibus: Prophetia vero non infidelibus, sed credentibus id est, pii quidem, ac iam conversi, etsi etiam miracula magnifaciant, tamen multo magis moventur ac confirmantur Sacris literis, ac earum explicatione. Contra increduli, non curantes Sacras literas, non multum eis moveri ad fidem possunt: sed externa visibiliaque miracula, cuiusmodi fuit etiam linguarum donum, [?:-- ] possunt prorsus contemnere: sed talibus potissimum indiciis permoventur, ut statuant divinam potentiam ac praesentiam isti religioni ac coetui assistere. Signatum est

simplices astutiam, et [?: stoli-- ] intelligite corde. Pii quoque semper videntur [?: ru-es ] ac imperitiores impiis, a quibus prorsus stulti, aut etiam dementati iudicantur. Cuius rei plures causae afferri possent: ut sunt, quod terrena non perinde valde curant, quod multum temporis spiritualibus rebus tribuunt, quod ex charitate multa credunt, quod non perinde sollicite fraudes et astutias excogitant, quod multa pericula ac mala veritatis causa sustinent, quod suorum, commodorum gratia nihil impie iniusteque agunt, quod ex suo ingenio de aliis iudicant:

quoad malum. Et Philippens. secundo, Sitis irreprehensibiles et simplices, vel etiam innocentes filii Dei, qui nulli noceatis. Alterum vocabulum, quod per simplicitatem verti solet, est ἁπλοῦς, quod magis proprie simplicitatem et sinceritatem denotat. Multum autem coniungitur haec vox cum liberalitate: quia plerunque homines, cum largiuntur, non sincere id faciunt: sed aut quasi inviti et dolentes, aut suum aliquod commodum quaerentes. Vide Matth sexto, Romanorum duodecimo. 2 Corinth. primo, octavo, et nono. Sic Iacobi 1 Deus dicitur dare

Sorte quaerit Samuel regem Iudaeis. Sorte quaerit Saul, quis contra eius votum comederit ea die. Sorte quaerant nautae, cuius culpa exorta sit tempestas, Ionae 1. Sorte etiam decernunt Apostoli, quis in locum Iudae proditoris succedere debeat. Sic et apud gentiles, Graecos, Romanos et barbaros, multum sortitione usi sunt. [?:-de ] verbum Sortiri. Hinc igitur est locutio, Proiicere [?: ] , mittere sortes, dare sortes, exire sortes, cadere sortes, sortem mittere cum aliquibus, et inter aliquos, [?: quar-m ] locutionum exempla sunt innumera, ut ea

spes vero illa impetrata bona expectare, et etiam flagitare pergit. Tertio, quod fides proprie praesentia bona complectitur, spes futura ac ventura expectat, etc. Monet Erasmus, fidem non tantum noticiam, sed et fiduciam significare, ita ut non multum interdum distet a spes Sic sane vicissim spes nonnunquam proprie ipsam fidem denotare videtur. Sic forte illud Rom. 8 exponi posset: Spe salvi facti sunt. 2 Reg. 18. In Domino Deo speravit Israel. Sic 2 Paral. 13. Eo quod sperassent in Dommino Deo. Psal. 7.

SUFFLARE in aliquem: Psal. 10. Omnes adversarios suos sufflat in eos. pro, flatu ipso eos dissipat, prosternit ac perdit, sua scilicet opinione. Quasi dicat: Confidit se solo suo flatu posse vincere ac prosternere omnes inimicos suos. Irati et fastuosi, superbique solent multum halitus, veluti ardentis ex inflammatione cholerae, magnoque impetu exufflare: quod etiam Graecae et Latinae locutiones Μέγα πνόειν, magnum spirare, et magnos spiritus sibi [?: su-re ] , indicant. Tale quid videtur etiam

[?: ] aqua. Et haec causa est, quare Aruernus sit dicatum sine avibus, ut Virgilius eius etymon exponit. SUM verbum in omnibus linguis multas admodum locutiones gignit. Sic et in Hebraeo habet suas proprietates. De quarum aliquibus tantum dicam. nam [?: pl-que ] ob multum usum, et communem etiam aliarum linguarum morem alioqui iudicari queunt. [?: Pri- ] igitur observetur, quod saepe abundet, praesertim [?: ] in descriptione temporis FUIT. Deut. 9, Et fuit a fine quatuor dierum: pro, finitis 4 dieb. aut post eos. Gen. 15, Et

Superbi aliquando simpliciter impii, persecutoresque vocantur. Psal. 119, Increpasti superbos maledictos. Et mox, Superbi inique egerunt contra me, a lege tua non deflexi. Consuerunt superbi contra me mendacium, ego autem in toto corde custodio testimonia tua. Psa. 123, Multum saturata est anima nostra subsannatione opulentorum, et contemptu superborum. Nonnunquam superbia quidvis eximium aut potens denotat. Psalm. 124, Nisi quod transisset super nos aqua superbiae. id est, vehemens, impetuosa. Psal. 90, Dies annorum nostrorum 70,

Moed tabernaculum testimonii vertit, cum in Hebraeo sit proprie conventionis aut condictionis, aut denique contestationis, ubi scilicet Deus contrahit aut agit cum populo suo: seu ubi condixit se habitaturum, quaerendumque esse, et homines exauditurum. ¶ Testamenti vox multum in Sacris literis celebrata, maximique momenti est, quam operae precium esset quam diligentissime exponi. Ego dicam quod Dominus suggesserit: alius, aut etiam ego, si Dominus benedixerit, alias meliora, tametsi iam et supra in voce FOEDERIS et PACTIONIS dicta sint quaedam. [?: V- ]

huic est, quod Ioann. 12 scriptum est, quod multi propter Lazarum vadebant, aut abibant: hoc est, deficiebant, seu (ut ita dicam) Iudaismo moriebantur. Aliquando ferme ociose, propemodum ut completiva quaedam particula, usurpatur. Ioann. 15. Elegi et constitui vos, ut abeatis aut vadatis, et multum fructum afferatis. Sic ferme dicunt Latini: I nunc, et cupidi nomen amantis habe. Eant nunc, et glorientur adversarii sibi responsum non esse, etc. VAE, Hebr. הוי hoi, videtur esse interiectio dolentis: sed in Sacris

ac lachrymis tristique cruce versantur, habebunt tandem fontem quo sese reficiant. Sic saepe Ierosolyma apud Isaiam et alios prophetas Vallis visionis vocatur, quia ibi doctrina caelestis copiose tradebatur, multique ibi erant prophetae, qui caelestes visiones videbant, totusque Dei cultus multum frequentabatur et celebrabatur. Is. 22, Onus vallis visionis, quid tibi est, etc. id est, prophetia contra Ierosolymam directa, seu poenas eius praedicens. Psal. 23, Etiamsi ambulavero per vallem umbrae mortis, non timebo malum, quia tu mecum es. Septuaginta

] , id est testaceum: Psal. 2. Factus sum sicut vas perditum. Psal. 31. id est, perinde sum oblivioni traditus. Idem [?: fer--- ] [?:--let ] [?: ] non desiderabile, Ierem. 48. Vasa desideriorum, 2. Paral. 20. Invenerunt in eis multum divitiarum, et ca [?: ] onusta vasis desideriorum: id est, ornamentis [?: pro---sis ] . Sic 2. Paral. 32, Omnium vasorum desiderii [?:-----os ] ostendit. id est, vasorum preciosorum. Vasa [?: ] Num. 31. id est, operosa. Vasa bellica

intolerabilis, ut ventus Orientalis. Sic et Hos. 13. eadem loquutio accipitur. Ventus ac nubes sine pluvia, significat rem aut hominem speciem aliquam praestantiae sine rei veritate praeseferentem. Proverbiorum 25, Ut nubes et ventus sine pluvia, vir qui se iactat de dono mendaci. id est, qui multum pollicetur, et nihil praestat. Nam sicut ventus ciens nubes, spem facit pluviae, et tamen decipit: sic mendax magna munera pollicitando. Hanc similitudinem Petrus 2. cap. 2 et Iudas, ad seductores, magnam speciem praese sine omni vero fructu ferentes accommodat. Venti

voce, Toto corde vestro. Sic Psal. 92. dicit, Bonum mane annunciare misericordiam tuam, et veritatem in noctibus Mich. 7 Dabis veritatem lacobo, et misericordia Abrahamo. Isa. 61. Dabo opus eorum in veritate. i. verum ac sincerum faciam, ut sint sincere pii. Veritas Dei multum celebratur, de ipsa veracitate proprie intellecta. Ps 91, Scutum et clypeus veritas: i. veraciter promissam opem praesido perinde tuetur suos, ut si clypeum hostium ictibus [?:-obis ] intentatis obiiceret. Psal. 143, Ausculta precationem meam propter veritatem

Peribunt viri rixae tuae: id est, qui tecum litem habent. Ierem. 15: Quare genuit me virum ritae Vir roboris. 2. Reg. 24: Omnes viros roboris abduxit in captivitatem. Vir praevaricationum. Zoph. 3, Propheta eius viri praevaricationum. Vir agri. Genes. 25: Esau fuit vir agri. id est, qui multum in agris et sylvis versabatur. Vir amicorum. Proverb. 18, Vir amicorum ad amicandum. id est, deditus amicitiis. Vir cogitationum: Proverb. 24, Cogitantem male facere, eum virum malarum cogitationum vocabunt. Vir consilii: pro, consiliarius. Psal. 119, Testimonia tua

opus tuum in medio annorum vivifica illud, in medio annorum notum facito, in ira memor sis misericordiae. Deuteronomii 6, Ut vivificaret nos secundum diem hanc. id est, ut augeret nos, sicut hodie videmus immensum esse nostrum numerum. ULCISCI verbum crebrum est in Sacris literis, et multum Deo tribuitur, ac tum significat punire. nam nos peccando facimus Deo iniuriam. is igitur dum nos punit, recte acceptam iniuriam ulcisci dicitur. Describit ac testatur Deus saepe, se esse ultorem, ut celebret suam iustitiam. Nahum primo: Deus zelotes, et ulciscens Iehova: ultor Iehova, et

illos quoque [?: infest-- ] senserunt. Etenim, ut est iuxta Germanicum proverbium, Iunge herren, iunge beeren: alte herren, alte beeren: ita Cyrus principio quidem valde prudenter et humaniter Iudaeos tractabat, similis ursis, qui iuvenes tractabiliores sunt. URTICAE multum in ruinosis, aut potius [?: evers- ] aedificiis crescunt. Zoph. duodecimo: Erunt exitus urticae. id est, evertentur. USQUE, metam aliquam vel temporis, velloci indicat: quam tamen alias includit, alias excludit. ut in illo Christi: Ero vobiscum usque ad finem seculi:

Non sane accidet illa persequutio in eum finem, sed tamen illud ultro consequetur. Aliquando est adverbium temporis, et significat cum, aut quando, sicut et Latinum Ut: nisi quod illud denotat postquam, statim, post quamprimum. Ioannis decimoquinto: In hoc est glorificatus pater meus, ut fructum multum afferatis. id est, quando multum fructum attuleritis, tunc, vel ex eo, vel per id glorificabitur pater caelestis. 1. Ioan. quarto, est maximi momenti locus, ex quo Maior probareconatur, fiduciam in extremo iudicio in nostra opera collocandam esse: In hoc perfecta est charitas in nobis, ut

in eum finem, sed tamen illud ultro consequetur. Aliquando est adverbium temporis, et significat cum, aut quando, sicut et Latinum Ut: nisi quod illud denotat postquam, statim, post quamprimum. Ioannis decimoquinto: In hoc est glorificatus pater meus, ut fructum multum afferatis. id est, quando multum fructum attuleritis, tunc, vel ex eo, vel per id glorificabitur pater caelestis. 1. Ioan. quarto, est maximi momenti locus, ex quo Maior probareconatur, fiduciam in extremo iudicio in nostra opera collocandam esse: In hoc perfecta est charitas in nobis, ut fiduciam habeamus in die iudicii.

os meum, loquar in aenigmate antiqua. Vel illud quod item in Novo testamento scribitur: Haec omnia locutus est Iesus in parabolis ad turbas, et sine parabolis non loquebatur eis. Nec mirandum, quod sermo divinus, Prophetarum, Apostolorumque ore prolatus, ab usitato illo hominibus scribendi modo multum recesserit, facilia in promptu habens, magna in interioribus suis continens: quia et revera fuit congruum, ut sacra Deo dicta â caeteris scripturis, sicut merito, ita et specie discernerentur: ne illa caelestium arcanorum dignitas passim atque indiscrete cunctis patesceret, sanctumque

tantum a literam Dominus addiderit, quae tamen apud Hebraeos per e legitur. Agar, advena, vel conversa. Ismael, auditio Dei. Isaac, risus: non tamen, ut quidam putant, ideo sic appellatus, quia Sara riserit: sed quôd Abraham, qui tunc utique prior risisse indicatur. Rebecca, patientia, sive quae multum acceperit. Iacob, supplantator. Israel, vir videns Deum: sed melius. princeps cum Deo. Lia, laboriosa. Rachel, ovis, vel videns Deum. Ruben, videns filios, sive fidens in medio. Simeon, audiens tristicias. Levi, appositus, sive additus. Iuda, confitens, sive glorificans. Zabulon, habitaculum

manum super aliquem ib. 60 Mulier ib. 68 mulierum amor 686. 20 mulierum semita, aut via ib. 32 mulieres alicui genti dominari ib. 57. 58 muliebre vas 688. 9 Multitudo ib. 13 multum esse ib. 22 multae contritionis vir, aut mulier ib. 62 multus fortitudine ib. 65 multi in annis 689. 2. 3 multitudo pacis 689. 25 multitudo populi ib. 28. 29

tertiam partem solis ib. [?: ] . [?: ] percussor ib. [?: ] Perdo 873. [?: ] perdere ad terram ib. [?: ] perdere ad consumptionem ib. [?: ] perdere multum bonum ib. [?: ] perditione perdere ibid. [?: ] perditum vas ib. [?: ] [?: ] perdit prosperitas ibid. [?: ] perdere ex aliquo loco aliquid ib.

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report