Your search found 31215 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 22026-22592:

STAY S. P. D. In humaniorum artium studiis usuvenire solet, CARDINALIS AMPLISSIME, ut eam quam quisque profitetur, patere latissime facultatem putet, atque ita cum reliquis fere omnibus doctrinis colligatam ac nexam esse, ut qui rite illam assequi velit, caeteris omnibus ornatum atque instructum esse oporteat. Neque enim aut perfectus Orator aut excellens Historicus videtur iis, qui earundem

reliquas etiam artes dimanavit opinio, ut ne Architectum quidem aliter informari recte posse sit a Vitruvio traditum. Verum, quae isti fortasse nimis arroganter usurpant, id potissimum ei praestantissimae Disciplinae, quae Urbium est Magistra Rerumque publicarum Moderatrix, convenire fatendum est. Cum enim illi in maximo amplissimoque munere sit versandum, jura Populis stabilienda, in societate multitudo continenda, Religionis cultus ritusque servandi, nonne in hanc tantorum Operum administratione erit eidem doctrinarum omnium cognitio comparanda, ut una divinarum atque humanarum rerum

continenda, Religionis cultus ritusque servandi, nonne in hanc tantorum Operum administratione erit eidem doctrinarum omnium cognitio comparanda, ut una divinarum atque humanarum rerum scientiam omnem complexa esse videatur? Quae quidem unde suppetere adjumenta ei possint, minime video, nisi eidem cum universa Philosophia maxima intercedat necessitudo, ut si illius conjunctione praesidioque careat, nulla profecto esse possit. Neque vero haec a me ita dicuntur, quasi non a Stoicorum opinione vehementer dissentiam, qui Sapientem solum Regem esse disputabant; neque cum qui intra parietes atque

minime video, nisi eidem cum universa Philosophia maxima intercedat necessitudo, ut si illius conjunctione praesidioque careat, nulla profecto esse possit. Neque vero haec a me ita dicuntur, quasi non a Stoicorum opinione vehementer dissentiam, qui Sapientem solum Regem esse disputabant; neque cum qui intra parietes atque in Academiae umbra latuisset, subito capessendae Reipublicae Regnique gerendi scientiam consecutum existimo; sed illud statuo optimos Reges, optimos Regum Adjutores atque Administros Philosophiae opera

Regum Adjutores atque Administros Philosophiae opera potissimum informari, et si quando contigerit, ut qui causarum ordinem rationemque intelligat, idem summae rerum gerendarum praeficiatur, tunc et florentissimum Imperii Statum et beatas Respublicas fore. Quae cum affirmem, non is sum, qui non videam, quam arduum sit ac difficile praeesse caeteris, omnia suo arbitratu movere, Civium animos aequitate moderari, atque idem quam pene exhibeat speciem quandam ipsius Naturam omnem moventis ac temperantis Dei. Sed cujus animus hanc Naturae infinitatem sit

pene exhibeat speciem quandam ipsius Naturam omnem moventis ac temperantis Dei. Sed cujus animus hanc Naturae infinitatem sit contemplatus, quibusque legibus conversiones Siderum Maria ac Tellus obtemperent, penitus perspexerit, magno quodam ordinis ac legum splendore imbutus atque illustratus, cum ad haec humana descenderit, quae vincula sint societatum, quae jura Populorum, quae Civitatum instituta, facile cognoscet, et ad exprimendam in Republica imitandamque Mundi gubernationem sentiet mirificos impetus. Cumque Dei ipsius amplam atque excellentem notitiam formamque effinxerit, et

rerum agendarum atque humanae libertatis usum sapientissimis decretis statuet ac definiet. Haec mihi saepius mecum cogitanti permulta ex vetustissimis repetita temporibus exempla sese animo offerebant, quae sententiam hujusmodi comprobarent, cum viderem eandem apud Veteres adeo invaluisse, ut quicumque bene gestae Reipublicae commendationem esset adeptus, idem in Sapientium numero collocaretur. Nam nec Solonis nec Lycurgi nec Numae neque aliorum hujusmodi Philosophiae pene Parentum atque Auctorum Sapientiae laudes tantopere

in Sapientium numero collocaretur. Nam nec Solonis nec Lycurgi nec Numae neque aliorum hujusmodi Philosophiae pene Parentum atque Auctorum Sapientiae laudes tantopere enituissent, nisi tam praestanter Civitati praefuissent, ut sine summo doctrinae praesidio id consequi crederentur non potuisse. Cum vero ad nostram aetatem me referrem, multa quoque exempla occurebant, nostraque memoria multos esse Reges noveram, quorum singularis in Philosophiam amor praedicaretur. Sed me movet praesertim atque excitat praestantissimum Sapientiae specimen, quod in BENEDICTI XIV Pontificis Optimi

Maximi laudibus percurrendis recensendaque vita elucet. Jam enim ipsam Veritatis arcem illo ad summae Dignitatis fastigium divinitus evecto quadam doctrinae ac scientiae luce circumfusam nobisque propositam videmus. Tua quoque eximia ac praestans excitat me Virtus, CARDINALIS AMPLISSIME, quem cum idem Pontifex optimo judicio elegerit Imperii ac Voluntatis Administrum suae, fecit, ut in hoc quasi rerum humanarum theatro uberrimos, quos a Philosophia habes, fructus palam explicare possis, et cum publica re communicare. Jam pridem edita sunt a te hujusmodi non otiosae non umbratilis

propositam videmus. Tua quoque eximia ac praestans excitat me Virtus, CARDINALIS AMPLISSIME, quem cum idem Pontifex optimo judicio elegerit Imperii ac Voluntatis Administrum suae, fecit, ut in hoc quasi rerum humanarum theatro uberrimos, quos a Philosophia habes, fructus palam explicare possis, et cum publica re communicare. Jam pridem edita sunt a te hujusmodi non otiosae non umbratilis Philosophiae luculentissima in negotiis peragendis monumenta. Quis enim non cum summa admiratione praeclarissimorum quibus antea perfunctus es,

quos a Philosophia habes, fructus palam explicare possis, et cum publica re communicare. Jam pridem edita sunt a te hujusmodi non otiosae non umbratilis Philosophiae luculentissima in negotiis peragendis monumenta. Quis enim non cum summa admiratione praeclarissimorum quibus antea perfunctus es, munerum recordetur? Cui non legationes ad exteras Nationes occurrant tuae ita a te gestae, ut peracris consilii, et singularis prudentiae splendore oculos in te omnium subito converteris? Quid quod et ab universa, in qua postremo

quam ad nova obeunda munera revocaverit, et Provincia ipsa cumulatissimo te comprobationis prosequens testimonio tam cito ereptum sibi atque avulsum doluerit. Quanta deinde de te omnium spes expectatioque fuerit, et quam eidem abunde fit a te satisfactum, illud argumento esse potest, quod cum maximarum rerum administrationes tibi tantae sint commissae, ut singulae virum et non inertem et industrium satis reddere possint occupatum, te nec opprimant nec perturbent universae. Cumque novi tibi quotidie accedant ac cumulentur labores, a te, quasi otiosus antea fueris, ita sustinentur, ut

tractare litteras, quas Principibus Viris in publicarum rerum procuratione versantibus minus decoras esse putandum sit. Faluntur profecto, qui haec ita existimant. Compendiariam quandam esse viam per haec studia ad virtutem ad laudem ad gloriam Optimus novit atque amplissimus quisque; cum praesertim bene provisum ante sit, ne quid privatis studiis de opera publica detrahatur. Quarum igitur vides indolem, amas Litteras ac foves, quae te praesidia sibi et decora patrocinio tuo comparari gaudent. Domum videmus tuam lectissima instructam Bibliotheca, quam novis undique conquisitis

tuo comparari gaudent. Domum videmus tuam lectissima instructam Bibliotheca, quam novis undique conquisitis voluminibus ornatiorem in dies atque ampliorem facis. Hinc eximios in omni doctrinarum genere fructus a te percipi norunt omnes, qui sermonibus aliquando tuis interfuerunt. Equidem ipse, cum primum te salutandi venerandique gratia adiissem, ad reliqua animi ornamenta tantum a te philosophiae studium adjunctum esse comperi, quantum, qui te ignorarent, nunquam in tam occupata impeditaque vita esse posse arbitrarentur. Cum

cum primum te salutandi venerandique gratia adiissem, ad reliqua animi ornamenta tantum a te philosophiae studium adjunctum esse comperi, quantum, qui te ignorarent, nunquam in tam occupata impeditaque vita esse posse arbitrarentur. Cum enim philosophari tibi mecum placuisset (quem Philosophum fortasse esse crederes, cum meum de Philosophia tibi librum obtulissem), tam gravibus verbis sententiisque tam apte et composite de obscuritate Naturae rerumque causis disserebas, ut nisi te magis aliae Principe Viro dignae extollerent

a te philosophiae studium adjunctum esse comperi, quantum, qui te ignorarent, nunquam in tam occupata impeditaque vita esse posse arbitrarentur. Cum enim philosophari tibi mecum placuisset (quem Philosophum fortasse esse crederes, cum meum de Philosophia tibi librum obtulissem), tam gravibus verbis sententiisque tam apte et composite de obscuritate Naturae rerumque causis disserebas, ut nisi te magis aliae Principe Viro dignae extollerent atque efferrent Virtutes, inter illustriores aetatis hujusce Philosophos esse te

nisi te magis aliae Principe Viro dignae extollerent atque efferrent Virtutes, inter illustriores aetatis hujusce Philosophos esse te censendum non ambigerem. Mirifice te audiens in opinione confirmabar mea, nemini magis quam publicas res administranti convenire Philosophiam. Hac igitur de causa cum Liber hic meus esset iterum in lucem proditurus, tibi potissimum Eminentissime ac Doctissime Princeps nuncupandum esse duxi. Utinam tanto muneri non omnino imparem, tuoque, cui inscribitur, Nomine non plane indignum Tu ipse Judex optimus existimes; quod profecto facies, si non rem, sed studium

STAY BENEDICTO FRATRI SALUTEM PHILOSOPHIAE Sex libros tuos quam libenter legerim, BENEDICTE FRATER, facilius tibi significare possum, quam in eo, quod a me postulas, morem gerere: cum enim ita tibi sim conjunctus, ut eadem, quae ad te pertinent, mea quoque intersint, putem oportere me potius aliorum de te judicia expectare, quam affirmare quidpiam. Sed quoniam non me tanti esse novi, ut, si mea me fallat opinio, nimis sit poenitendum, praesertim cum id mea in te benevolentia

a me postulas, morem gerere: cum enim ita tibi sim conjunctus, ut eadem, quae ad te pertinent, mea quoque intersint, putem oportere me potius aliorum de te judicia expectare, quam affirmare quidpiam. Sed quoniam non me tanti esse novi, ut, si mea me fallat opinio, nimis sit poenitendum, praesertim cum id mea in te benevolentia fiat, malui ab aliis fortasse reprehendi, quam a te obsequendi voluntatem desiderari. Itaque operae pretium te fecisse existimo, quod Philosophiam versibus persecutus sis, rem nempe gravissimam scribendi genere jucundissimo. Vidisti profecto hujusmodi res, quae ad

atque exercitatione nostra excoleremus; tamen, quia specie rerum quas sensibus percipimus ita implicamur, eisque inhaeremus, ut erroribus corrupti optima Naturae semina hebescere sinamus ac paulatim obliterari, fit, ut, cum animum ad discendum adjungimus, id aegre a nobis ac cum labore fieri experiamur: proinde ea studia, queis alitur animus, cito fastidimus ac repudiamus, nisi suavitate aliqua noster hic levetur atque imminuatur labor. Quapropter probanda mihi videtur veterum Philosophorum ratio, qui in Academiis

nostra excoleremus; tamen, quia specie rerum quas sensibus percipimus ita implicamur, eisque inhaeremus, ut erroribus corrupti optima Naturae semina hebescere sinamus ac paulatim obliterari, fit, ut, cum animum ad discendum adjungimus, id aegre a nobis ac cum labore fieri experiamur: proinde ea studia, queis alitur animus, cito fastidimus ac repudiamus, nisi suavitate aliqua noster hic levetur atque imminuatur labor. Quapropter probanda mihi videtur veterum Philosophorum ratio, qui in Academiis ac lyceis satis ornate eleganterque disserendo ad

iis speciem plerique quam asperam adhibuerint; et, quasi ea, quae ipsi traderent, per se satis essent ampla atque illustria, nihil minus elaborarint, quam ut eadem non incompte dicerentur: quo pacto liberales animos a discendo averterunt, nedum invitarint, eo, ut opinor, decepti, quod cum solam dicendi venustatem rem esse levissimam putarent, eandem etiam gravibus sententiis doctrinaeque adjunctam nihil afferre momenti arbitrati sunt: Quae quidem docendi ratio Sapientium animis, qui rerum ipsarum atque ordinis pulchritudinem intelligunt, satisfacere fortasse poterat: at cum

quod cum solam dicendi venustatem rem esse levissimam putarent, eandem etiam gravibus sententiis doctrinaeque adjunctam nihil afferre momenti arbitrati sunt: Quae quidem docendi ratio Sapientium animis, qui rerum ipsarum atque ordinis pulchritudinem intelligunt, satisfacere fortasse poterat: at cum Philosophia hominum vitae utilissima sit, ad universorum animos fuit accommodanda, resque gravissimae, ut in omnium mentes facile influerent, cum hilaritate sermonis conjungendae. Quid enim crebrius videmus, quam ea, quae venuste

sunt: Quae quidem docendi ratio Sapientium animis, qui rerum ipsarum atque ordinis pulchritudinem intelligunt, satisfacere fortasse poterat: at cum Philosophia hominum vitae utilissima sit, ad universorum animos fuit accommodanda, resque gravissimae, ut in omnium mentes facile influerent, cum hilaritate sermonis conjungendae. Quid enim crebrius videmus, quam ea, quae venuste atque eleganter mandantur litteris, in oculis omnium ac manibus esse? Quae vero ex eo genere tam libenter legimus audiamus atque ediscimus, quam quae

ediscimus, quam quae carminibus scripta sunt? Quod qui fieret, nisi Poetae potissimum ex eorum artis instituto delectationem praeseferrent? Sed ut illorum asperum atque austerum docendi genus improbamus, ita horum quoque inanes illecebras ac rerum gravitate destitutam suavitatem reprehendimus. Cum enim sit tanta artis hujus celebritas, qui eam ad voluptatem tantum detorquent, qui non ad res utiles atque graves convertunt, nonne eximiam opportunitatem juvandi negligere videntur, atque ad inanissimam consuetudinem ab optima institutione deflectere? Nam Veteres humanissimam artem non ad

propter vetustatem etiam in errorem fabulae traducta est; atque hinc fortasse nonnulli fuisse perhibentur, qui sono testudinis atque cantu et feras mansuefacerent, et saxa in muros urbis congregarent. Sed ut haec antiqua nimis omittamus, cum jam Graecia artium studiis maxime floreret, accepimus Parmenidem Xenophanem Empedoclem atque alios illius memoriae complures Philosophiam versibus conscripsisse. An vero putas Pythagoreos tam facile ac tam brevi tempore Philosophiam per omnem Italiam ac eam praecipue Italiae partem, quae

teque ostenderem optimam in scribendi iniisse viam, quod Philosophiam carminibus tradideris, neque mihi, quibus id confirmarem, et exemplorum copia et probatorum Virorum auctoritas deesset: sed ut in re non necessaria diutius non moror. Venio ad Philosophiae, quam pertractasti, genus. Ego cum hisce nostris temporibus Philosophiam a tot doctissimis Viris illustratam atque ornatam considero, cujus aptius quam Cartesii rationem versibus reddendam suscepisses, ex his omnibus video neminem. Nam etsi eorum etiam, qui post illum eamdem excoluerunt, multa egregia quidem ac praeclara sint

tamen si haec potius reddere voluisses (quamquam nec interdictum tibi putas, ne horum etiam pleraque desumas, et nonnulla transferas ad ejus rationem, cujus e fontibus praecipue rem hauris) neque ea versibus convenissent, quippe quae calculis ac Geometriae rationibus nimis sunt impedita, neque cum hi fere omnes Philosophiae potius partem aliquam attigerint quam universam pertractarint, eadem satis esse potuissent Naturam rerum omnem persequenti. Quae vero a Cartesio traduntur, et seriem rerum omnem suppeditant, et nescio quomodo liberalius sunt dicta et versibus magis accommodata. Quid

debuit, ut eum potissimum exornare velles. Fuit ille Princeps atque instaurator hujusmodi studiorum, atque e situ ac squalore in claritatem atque lucem has optimas disciplinas eduxit. Cujus quidem rei laudem nunquam tantopere percipio, quam cum Philosophiae statum, qualis ante illum fuerit, recordor. Quae enim fuit ab iis, qui tum temporis eam professi sunt, ratio adhibita in hac rerum universitate consideranda atque investiganda Natura? An Experientiam, qua maxime res geri potuit, excoluerunt? At nefas (opinor) putaverunt religiosi

qui veri inquirendi aperuit viam caeteris, et facem praetulit. Plura de Cartesio libenter dicerem, si aut ulla ejus laudibus per me fieri posset accessio, aut non vererer, ne, si uberius de illo dicerem, viderer idcirco id facere, ut amplior inde pars laudis tanquam cum illo communicatae tibi redundare possit. Nam ego quidem semper duxi non exiguum esse meritum eorum, qui, quae ab aliis sapienter sunt inventae, ita reddere possint, ut in communem usum ea derivent; et si utilitate rem metiamur, eos fere aeque ac doctrinae Auctores ipsos benemereri de bonis

laus (neque enim quidquam affirmare ausim, ne tua causa facere videar), eam quidem omnem eximie ac singulariter a te comparatam esse existimo. Tanquam enim ex adytis Philosophiae ad omnium utilitatem optimas disciplinas eduxisti. Nam cum in tanta luce res obscuriores collocaveris, severioribus tantam elegantiam conciliaveris; ea, quae tantummodo mentibus eorum, qui gravioribus studiis detineri solent, hactenus erant reservata, transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam

ornatus, qui videntur animum reficere et reddere ad caetera cognoscenda alacriorem. Ex quibus ego rebus omnibus, si quid animi mei conjectura prospicere possum, non dubitem, quin eam, quae Scriptoribus a frequentia legentium praecipua proficiscitur commendatio, facillime sis ipse consecuturus: cum enim gravissimae disciplinae venustatem adjunxeris, arbitror fore, ut eos, qui hisce rebus non tenentur, si minus rerum ipsarum dignitas atque utilitas, ipsa certe jucunditas trahat: ii vero, qui versari in his doctrinis solent, fortasse a severioribus studiis ad haec hilariora non

venustatem adjunxeris, arbitror fore, ut eos, qui hisce rebus non tenentur, si minus rerum ipsarum dignitas atque utilitas, ipsa certe jucunditas trahat: ii vero, qui versari in his doctrinis solent, fortasse a severioribus studiis ad haec hilariora non gravate animum traducent. Quod cum abunde satis, ut auguror, successerint, velim, ut non hanc praeteritorum tibi studiorum mercedem tanquam ac metam constitutam existimes, sed proposito veluti praemio ad novos te cursus excitari putes, et si me auctore ad quidpiam non aegre te conferas, potissimum suadeam, ut quoniam exoratus

uni per se esse convenit, ab eoque servari atque administrari demonstrat a versu 829. pravasque de Natura, Fortuna, et Fato opiniones tollit, eosque arguit, qui a rerum gubernatione Deum amovent: quos refellens ad Animorum immortalitatem demonstrandam deducitur a versu 1194. Cum enim Animi naturam in cogitatione sitam esse, Corporis vero in extensione probet, ex ejusdem Corporis dissolutione Animum, qui simplex sit, disolvi atque interire non posse concludit; aliisque id argumentis confirmat ad versum 1349. Deinde respondet iis, qui sibi objicere

demonstret, annuum Terrae circa Solem motae cursum per duodecim Eclipticae signa describit. Orbem, quem Luna suo motu conficit, ab Eclipticae via variae hinc atque inde declinare ostendit, proinde ab hoc orbe Eclipticam intersecari in duobus punctis, qui vocantur Nodi. Fit itaque Lunae defectus, cum ea e regione Solis in Nodo vel prope Nodum versatur, terra interposita umbram in eam projiciente: Sol vero deficit, cum Luna item in Nodo radios ejus interjecta nobis intercipit. Ab ignorantia hujusmodi causarum proficisci superstitiosas et pravas de rebus opiniones, pluribus exemplis docet.

conficit, ab Eclipticae via variae hinc atque inde declinare ostendit, proinde ab hoc orbe Eclipticam intersecari in duobus punctis, qui vocantur Nodi. Fit itaque Lunae defectus, cum ea e regione Solis in Nodo vel prope Nodum versatur, terra interposita umbram in eam projiciente: Sol vero deficit, cum Luna item in Nodo radios ejus interjecta nobis intercipit. Ab ignorantia hujusmodi causarum proficisci superstitiosas et pravas de rebus opiniones, pluribus exemplis docet. Umbram Terrae, cum minor haec sit Sole, progrediendo usque minui, neque ad Martem pervenire posse: tandem Solem interjectu

Solis in Nodo vel prope Nodum versatur, terra interposita umbram in eam projiciente: Sol vero deficit, cum Luna item in Nodo radios ejus interjecta nobis intercipit. Ab ignorantia hujusmodi causarum proficisci superstitiosas et pravas de rebus opiniones, pluribus exemplis docet. Umbram Terrae, cum minor haec sit Sole, progrediendo usque minui, neque ad Martem pervenire posse: tandem Solem interjectu Lunae non omnibus Terrae partibus obscurari; contra Lunam omnibus aeque inconspicuam in defectu reddi ad vers. 972. disserit. Diende ad Axem Eclipticae inclinari Axem

circumdare, quot aequales globi medium globum circumtangere possunt: his ordinem siderum secundi Honoris superaddi, atque ita deinceps ad vers. 1420. A calestium rerum contemplatione ad Terrae figuram explicandam devenit; illam rotundam esse, et ex ejus umbra in disco Lunae, cum haec deficit, observata, et ex siderum elevatione et depressione pro vario regionum situ, et ex aliis hujusmodi argumentis pronunciat. Non decernit vero, an sphaerica prorsus sit, an ad sphaeroidis potius longae vel latae figuram accedat. Tum Terrae in quinque Zonas divisionem peragit: inter

ob multa laudat, ob id vero praesertim, quod ea Cartesium tulerit, cujus etiam laudes ad Vers. 63. persequitur. Post descriptam in libro superiori Mundi hujus dispositionem, causas ejus et principia se traditurum in hoc promittit: et quamvis exortum Mundi nulla primordia antecesserint, cum a Deo is statim perfecte atque absolute conditus fuerit; tamen permagni referre ait, quibus a primordiis proditurus fuisset, ut omnia, quae in eo nunc fiunt, rite peragantur, exquirere. A versu. 132. igitur haec habet: Materies omnis, ex qua haec rerum universitas componitur, fuit

Partes: Alterum, ipsi Globi. Tertium quoque crassius minusque motui accommodatum debere constare ex eo deducit, quod tria corporum genera in rebus animadvertimus, lucida nempe, pellucida, et opaca. Ubi primi Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non recedunt tamen, cum superiores semper impedimento sint in ferioribus: in quo particularum effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse positam. Tum a

motui accommodatum debere constare ex eo deducit, quod tria corporum genera in rebus animadvertimus, lucida nempe, pellucida, et opaca. Ubi primi Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non recedunt tamen, cum superiores semper impedimento sint in ferioribus: in quo particularum effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse positam. Tum a Vers. 210. declarat unius Vorticis polum contigui Vorticis

lucida nempe, pellucida, et opaca. Ubi primi Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non recedunt tamen, cum superiores semper impedimento sint in ferioribus: in quo particularum effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse positam. Tum a Vers. 210. declarat unius Vorticis polum contigui Vorticis Eclipticae obversum esse; proinde primi Elementi materies elabens (potest enim ea per

non semper Soli inhaeret, sed ejus vi saepe rejecta et dispersa longius procurrit, eique, ut Terrae aer, circumfunditur. Haec ad Vers. 551. Si quando vero ea crassior materies Astrum densissime circumtexerit, et ejus Vorticis motus elanguescet, et a fortiori vi finitimi Vorticis una cum Astro abripietur: hinc Cometam esse ait, cum abreptum hoc Astrum ita compactum est, ut vim habeat ex alio Vortice in alium elabendi. Multorum hoc loco de Cometis sententiae referuntur ad. Vers. 733. Quod si minus solidis contextum sit maculis Astrum, ut in alio Vortice alicubi cum

rejecta et dispersa longius procurrit, eique, ut Terrae aer, circumfunditur. Haec ad Vers. 551. Si quando vero ea crassior materies Astrum densissime circumtexerit, et ejus Vorticis motus elanguescet, et a fortiori vi finitimi Vorticis una cum Astro abripietur: hinc Cometam esse ait, cum abreptum hoc Astrum ita compactum est, ut vim habeat ex alio Vortice in alium elabendi. Multorum hoc loco de Cometis sententiae referuntur ad. Vers. 733. Quod si minus solidis contextum sit maculis Astrum, ut in alio Vortice alicubi cum ejus circumfluente materia libretur, hoc

una cum Astro abripietur: hinc Cometam esse ait, cum abreptum hoc Astrum ita compactum est, ut vim habeat ex alio Vortice in alium elabendi. Multorum hoc loco de Cometis sententiae referuntur ad. Vers. 733. Quod si minus solidis contextum sit maculis Astrum, ut in alio Vortice alicubi cum ejus circumfluente materia libretur, hoc Planetam esse stato circuitu permeantem asserit. Haec est Planetarum nostri Vorticis origo. Quoniam vero in Planetis et Cometis inclusum macularum crustis primum Elementum agitatur adhuc, et torquetur, hi quoque circa se agi debent, et converti: hinc

circa idem, ut circa Terram, conficit. Hinc infertur, cur Magnes a Magnete, ut varie alter alteri obversus est, nunc trahatur, nunc rejiciatur. Porro si ferrum Magneti admoveatur, ab hoc fluens materia in illo sibi meatus construit: unde et ferrum a Magnete tactum in Polum convertitur, et cum juxta situm est, ab illo trahitur. Hoc loco aliorum etiam corporum vim Electricam explicat. Quae omnia ad versum 1615. persequitur. Jam ex supra constitutis principiis manant variae corporum affectiones: Calor ex perturbata

effluunt; sic in Terrae Vortice, ubi Luna suo corpore iter fluenti aetheris materiae arctavit, ea materies vi connitens per impeditiorem viam subjectas Oceani aquas premit, simulque Terram paulum illa impressione repellit: hinc in oppositis Terrae partibus fluere Maria necesse est, refluere vero, cum Luna ab illo loco digreditur. Et quoniam Orbis Vorticis Terrae ellipticus est, cum Luna in graciliore ejus parte (quod in Oppositionibus et in Conjunctionibus fit) versatur, arctam per se viam magis obstruens solito majores Aestus efficit, praefertim in Aequinoctiis vi Solis accedente. Aestus

arctavit, ea materies vi connitens per impeditiorem viam subjectas Oceani aquas premit, simulque Terram paulum illa impressione repellit: hinc in oppositis Terrae partibus fluere Maria necesse est, refluere vero, cum Luna ab illo loco digreditur. Et quoniam Orbis Vorticis Terrae ellipticus est, cum Luna in graciliore ejus parte (quod in Oppositionibus et in Conjunctionibus fit) versatur, arctam per se viam magis obstruens solito majores Aestus efficit, praefertim in Aequinoctiis vi Solis accedente. Aestus hujusmodi maxime sub proximis Aequatori locis, qua Lunae est via, contingunt; et quo

quae in ea ad probandam vim aeris experimenta siunt, afferuntur. A vers. 919. Aëri quoque gravitatem inesse suam probat ex aqua in tubis suspensa, et ab illo extra premente sustentata; idque ad vers. 994. Mox de Ventis agit: illos ipsum Aërem fluentem esse, eumque fluere, cum vel a Solis calore, vel a vaporibus agitatur, ostendit. Ventorum nomina et plagas designat; et cur quidam certis lucis statisque temporibus flent, atque alia hujusmodi ad Vers. 1244. demonstrat. Reliquum jam est, ut Ignis natura declaretur: hanc sitam esse docet in celeri ac

porro explicatur, cur affusa aqua Calx farveat, et cur silex chalybe et ligna lignis percussa scintillas emittant. Fraeterea Ignem a Solis radiis vitrea lente aut speculo concavo collectis excitari asserit. Tum a Vers. 1401. Pulveris pyrii compositionem ejusque, cum accenditur, vires persequitur. Ab hoc propter similitudinem pertransit ad Tonitru Fulguris et Fulminis causas exquirendas, in quibus ad Vers. 1538. immoratur. Haec excipit Ignium, quos vocant Fatuos, atque hujusmodi aliorum explicatio. A Vers. 1564. ad Vers.

terra subversae anno MDCLXVII. VIII. Id. Apr. non inelegantem descriptionem. LIBRI QUINTI ARGUMENTUM CUM Divina Mens in rebus omnibus, quas condidit, eluceat, atque animo conspici a nobis possit, nihil tamen ait magis, quam Hominem claram atque expressam ejus imaginem exhibere. Toto itaque hoc libro Hominis naturam consideraturus jam ab ejus generatione atque exortu incipit: idque a vers.

excursum per impressa rerum in cerebro vestigia; itemque a saepe repetitio eorum per nervos transitu agendi aliquid facilitatem a nobis acquiri: ubi de labrorum ac linguae ad loquendum et de nervorum ac musculorum ad progrediendum apto motu disserit. A versu 345. vigilare nos ait, cum spirituum copia nervos omnes intendes sensus ad res percipiendas excitat; iisdem deficientibus delassari et somno corripi; somniare vero ob eorum incertum perturbatumque per cerebrum motum ab illis quoque capitis morbos, vertigines, virium defectum, atque insaniam saepe oriri ad vers.

704. ad 748. Gustum praecipue in linguae fibris collocat, variasque saporum species enumerat. Porro ad Olfactum transiens agit de Odoribus, qui vel in perpetuo particularum certis e corporibus est luxu, vel in varia aeris eorum meatus pervadentis dispositione constitunt. Cum igitur interiorem narium membranam illi percellunt, propagatus ad cerebrum usque hujusmodi motus convenientem in Anima sensum excitat. A vers. 796. sonum qui Auditus fibras percutit, nihil aliud esse, quam celeres aeris fremitus probat. Ejus reflexione ac repulsu Echo et vocalem

altera pariter exultet, et sonum edat. Tum observari docet sonum, sive tenuior sit sive fortior, sive feratur fecundis sive adversis ventis, aequali semper tempore per aequale prope spatium propagari, et velocitatem ejus vix quidquam progrediendo imminui: Hinc ad eorum corporum, quae sonum pariter cum fulgore reddunt, cognoscendam a nobis distantiam ducimur. Quod jam superest, Visus naturam explicaturus a vers. 1098. varias lucis affectiones considerat; cujusmodi est ejus reflexio et refractio. Ob refractionis radiorum rationem et remus sub undis videtur fractus, et sidera suos

radii vitris colliguntur, concavis disperguntur. Per reflexionem vero res in speculo repraesentantur, in eoque tantum ultra, quantum sunt citra, videntur. Inde quoque oriuntur Colores: candida apparent enim corpora, quae omnes in omnem partem radios reflectunt; nigra contra, quae paucissimos: et cum lucis elementa a corporibus reflexa pro varia eorum superficie varie circa se rotentur, et moveantur, variis corpora perfundi Coloribus necesse est. Hic Newtoni quoque de Coloribus rationem breviter declarat. Post quaedam de Iride, nonnulla de Halonibus, et de Pareliis ad vers. 1430.

Divitas frandi esse, quibusdam Honioes, nonnullis Potentiam, plerisque Gloriam, multis Voluptatem; quod hujusmodi rebus, quas quique concupiscunt, adeptis se beatos fore putent. Ita sit, ut in quaerendo Bono illusi a recto tramite deflectant, cum in rebus non summis summum Bonum collocent, idemque natura sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura

Gloriam, multis Voluptatem; quod hujusmodi rebus, quas quique concupiscunt, adeptis se beatos fore putent. Ita sit, ut in quaerendo Bono illusi a recto tramite deflectant, cum in rebus non summis summum Bonum collocent, idemque natura sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus,

Ita sit, ut in quaerendo Bono illusi a recto tramite deflectant, cum in rebus non summis summum Bonum collocent, idemque natura sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id plene assequi, in eoque acquiescere non valemus: interim tamen relicta nobis hic est quaedam etsi

tramite deflectant, cum in rebus non summis summum Bonum collocent, idemque natura sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id plene assequi, in eoque acquiescere non valemus: interim tamen relicta nobis hic est quaedam etsi non perfecta Beatitudo, quae in fana mente ac

728. docet primas Naturae leges omnium mentibus insitas ignorari non posse; eas esse immutabiles, quippe quae non ex hominum consensione, sed ex ipso Ordine et summa Ratione nata sunt; inde nobis conscientiam esse, quae semper recta suadeat, et a pravis avertat: oportuisse vero homines, cum Naturae legibus non obsequerentur, aliquo praesentioris poenae metu cohiberi; proinde humanas leges esse constitutas. A vers. 886. ad 1114. de Affectibus, quantum ad Mores ipsos referri possint, agens contra Stoicos disputat, qui omnes Affectus esse malos afferebant, animi proinde

Fortitudinem, et Temperantiam tradit; et sejunctim singulas ad vers. 1988. fusius describit. Tum ut Virtutibus ait honcitari animos atque ornari, ita foedari contra ac corrumpi vitiis, idque fieri cum a Deo aversi ad creatas res convertimur: peccata non esse paria: ea ab errore mentis proficisci: cum enim alicujus boni specie repente quis percellitur, suam assensionem non usque eo cohibet, donec rem eam perspiciat mens, atque ex omni parte consideret, et expetendane sit, an vitanda,

Tum ut Virtutibus ait honcitari animos atque ornari, ita foedari contra ac corrumpi vitiis, idque fieri cum a Deo aversi ad creatas res convertimur: peccata non esse paria: ea ab errore mentis proficisci: cum enim alicujus boni specie repente quis percellitur, suam assensionem non usque eo cohibet, donec rem eam perspiciat mens, atque ex omni parte consideret, et expetendane sit, an vitanda, definiat; sed praeceps ruit in illud, quod semel Boni speciem praesetulit, et judicium mentis antevertit.

somnoque epulisque relictis
29  Et Sociûm turba gaudentum. Sufficis una,
30  Una licet longe tenues quaesita per umbras
31  Sufficis. O! illo quantum gaudere licebit
32  Tempore, cum te ipsam non per simulacra, sed ore,
33  Qualis es, attoniti claro spectabimus ore.
34  Affore tanta equidem speramus gaudia nobis:
35  Sed, te dum rebus longe speculamur in ipsis,

65  Saepe acri studio vigilique inquirere mente.
66  Quamquam ego non vobis ignota edicere pergo.
67  Nam quid rebus in his ignotum est denique vobis?
68  Sed, quia difficile est (praesertim cum sit agendum
69  Multa aliis verbis, quam quae sibi vindicat usus)
70  Versibus illustrare nova atque obscura reperta,
71  Multa ideo possunt attentam exposcere mentem.

99  Ille audax bellum contra non aere nec armis,
100  Aut quibus infestum monstris purgaverat Orbem
101  Claviger Alcides, aut Diva quibus jaculatrix
102  Usa in montiferos Phoebo cum fratre Gigantes;
103  Sed rationum illud suscepit pondere, et ipsa
104  Naturae specie, dum veri luce corusca
105  Fulgurat, et caecae praepandit lumina menti.

teneas conflata metallo.
141  In nummis igitur si legem hanc exigis aequam;
142  Illis nonne tibi ratio quoque suadet eandem
143  Aequior in rebus, queis mens ditescere possit?
144  Cum minus intersit, flavo ne fallar in auro,
145  Quam ne quid falso mens judicet, incertumque
146  Fluctuet in tenebris ignara et luce maligna.

147   Quare age, et errorum

didicisse potest, qui non prius omne, quod intra est,
153  Excutiat falsum. Jam mentem adverte sagacem.

154   Principio rerum species, quas hausimus alte
155  Tum, cum prima novis aetas fuit et rationis
156  Indiga mens, longe ex animo posuisse necesse est.
157  Tunc etenim, ut quaevis male firmo per loca gressu
158  Repsimus instabiles, et humum plerumque petentes,

cedunt mollis tangenti vellera lanae;
173  Lucem oculi a rebus variosque in luce colores
174   Accipinut, tremulus pulsis sonat auribus aer.
175  Inde sit, ut lucem temere, et cum luce colorem
176  Rebus inesse putemus, et auras esse sonantes,
177  Et gelidam glaciem, flammisque vigere calorem
178  Assimilem nostro, quem tum manus excita sentit:
179  Praedita

quos nunquam ratio ulla refellere possit.
194  Fiet at hinc, ut Sol ut sidera, quae super alto
195  Aethere consedere, (quibus vasta referre
196  Haec terrae loca cum circumcingentibus undis
197  Collibuit; Tellus, quam lata est, tota necesse est
198  Sit longe longeque minor, millesima quam pars)
199  Non majora micent, oculis quam conspiciuntur,

est
198  Sit longe longeque minor, millesima quam pars)
199  Non majora micent, oculis quam conspiciuntur,
200  Quam facis exiguae, quam parvae lampadis ignis.
201  Fiet item, celeres cum per vada salsa phaseli
202  Decurrunt Nautis remo impellentibus undas,
203  Subter aquis tonsae ut frangantur; namque videntur
204  Subter aquis frangi: pariter quoque caetera fient,

203  Subter aquis tonsae ut frangantur; namque videntur
204  Subter aquis frangi: pariter quoque caetera fient,
205  Veri prima fides inest si sensibus ullis,
206  Quae fieri sensus demonstrant: cum tamen omnis
207  Posse eadem fieri ratio cujusque refutet.
208  Ergo, si tollas rationem, opus esse fatendum est,
209  Nobis ut sensus (quamvis non claudicet ipse)
210  Causa sit

247  Infantum potis est hunc declinare pudorem,
248  Qui bene pervideat, Sapientum quantula res sit
249  Scire, suum teneat quae sinem progrediendi;
250  Infinita quidem cum constent omnia, sciri
251  Quae possint, quaeque est illos nescire fatendum.

252   Hac proin labe animi si quis mentisque laborans

261  Sic litem ignotis plane ambiguisque resolvit
262  Nominibus, cupiens tantum se scire videri.

263   Consimili ratione, videt cum pondera ferri
264  A magnete rapi sursum, et conjucta teneri;
265  Sortitus lapis est vim ferro convenientem,
266  Inquit, et aeterni sancitum foedus amoris,
267  Ut vicina

existere monstrat.
366  Quod si illam falli dicas, tamen usque necesse est
367  Sit, quae fallatur; nam si non esset, eadem,
368  Qua non est, falli porro ratione nequiret,
369  Cum nihilo nil conveniat: quapropter oportet,
370  Mens ut non possit, dum se putat esse, refelli.
371  Et quamvis dubitare queam, num scilicet ipse
372  Et loquar et videam, dum saepe videre loquique

440  In se notitiam cohiberet; protinus a quo,
441  Dum se illi consert, videt usque recedere longe,
442  Ut medio penitus dirimantur ab infinito.
443  Inde sit, ut facies, cum primum aetatis agunt ver,
444  Virgineas facies florentique ora tuentes
445  Pulchra vocemus, et haec aliis praestare putemus
446  Judice non alio, qualis Priameïus ille,
447  Cui

ea potuere Parentes,
461  Quos ex natura consistere scimus eadem
462  Ac nosmet pariter finita et deficiente.
463  Nec fuit a rebus postremo haurire potestas
464  Notitiam Summi; cum quas natura locavit
465  In promptu, nobis sint longe deteriores:
466  Quo magis a Summo cunctas distare fatendum
467  Res, nec notitiam illus procudere

infinitum usque relinquas:
573  Nam Summum est sine fine, sibi par denique semper.

574   Non alibi inquiras, quid sit Sapientia: nusquam
575  Illa, nisi in Summo est; quod, cum se noverit intra,
576  Omne quod est, novit: quare Sapientia summa est
577  Infinitaque Mens, hujus cui scena Profundi
578  Tota quidem paterit, quam vasta est quantaque tota.

est
577  Infinitaque Mens, hujus cui scena Profundi
578  Tota quidem paterit, quam vasta est quantaque tota.
579  Haec rerum formas cunctarum continet in se.
580  Proinde quidem, semper cum se tueatur, oportet,
581  Quarum habet exemplar, videat res semper ut omnes,
582  Quaecumque existunt, quaecumque existere possunt.

583   Da paulum ex humili mihi nunc

cupiunt secernere vulgo
627  Sublimes, spretis aliis, alteque locari.
628  Reptantes nec humi sese agnovere, suisque
629  Haerentes tenebris ausu contendere vano.
630  Aequius a parvi cum Pastor vertice collis
631  Jactet se spatio propiori cernere Solem,
632  Quam qui humiles campis sedere aut vallibus imis;
633  Cum magis ad Solem collati et sidera distent
634  Illi

tenebris ausu contendere vano.
630  Aequius a parvi cum Pastor vertice collis
631  Jactet se spatio propiori cernere Solem,
632  Quam qui humiles campis sedere aut vallibus imis;
633  Cum magis ad Solem collati et sidera distent
634  Illi inter se, quam Sapiens a plebe minuta,
635  Si simul ad Summum collati respiciantur.

aciem mentis, quo te mea dicta vocabunt.
655  Quare age, corporea quae praedita mole videntur,
656  Pervideamus, utrum constantia sint in rebus.

657   Principio, semper cum mentem ad corpora verto,
658  Nil aliud novi naturam corporis esse,
659  Quam quod se simul in longum atque extendit in altum,
660  Et latum pariter constat: neque fingere possum

679  Mens potis est, dum res varias ratione revolvit
680  Non una, verum varianti multiplicique:
681  Saepe tamen sensu, quae non velit ipsa, reluctans
682  Percipit, ut propiore manus cum laeditur igne.
683  Non igitur, quamvis mens omnia sentiat, omnis
684  Ipsa sibi causa est sensus: quare esse fatendum est
685  Quiddam extra, sensus quod concitet impellatque:

quaeque,
730  Duraque item, sicccas glebas, frigentia saxa,
731  Humoremque liquentem opera contingimus ejus;
732  Et sentimus item per nares ejus odorem;
733  Ut demum pepigisse queat cum mente videri,
734  Ut cum affectum aliqua fuerit re protinus ipsa
735  Adsit ibi excubiis veluti Mens excita vimque
736  Excipiat sensu quamvis invita molesto
737  Ictum erit immiti

sicccas glebas, frigentia saxa,
731  Humoremque liquentem opera contingimus ejus;
732  Et sentimus item per nares ejus odorem;
733  Ut demum pepigisse queat cum mente videri,
734  Ut cum affectum aliqua fuerit re protinus ipsa
735  Adsit ibi excubiis veluti Mens excita vimque
736  Excipiat sensu quamvis invita molesto
737  Ictum erit immiti graviter si vulnere corpus:

sequatur
740  Imperium corpus subito parere jubenti,
741  Temporis inter nil videatur ut esse, paratum.
742  At nulla hoc peragi posset ratione profecto,
743  Isto ni penitus mens sit cum corpore juncta,
744  Ut tali simul e consensu prodeat unum,
745  Unum id, nos Hominem quod dicimus esse: duabus
746  Quapropter naturam Hominis constare necesse est
747  Rebus,

sua subitum clauduntur ad ictum
777  Lumina, ut hinc animam nunquam deprendere possis.

778   Ut demum invenias, quod aves reperire, sagacem
779  Advertas animum, quod cum audis saepe loquentes
780  Coram Homines, vocem non tantum percipis illam,
781  Cujus in aëre consistit natura agitato,
782  Verum etiam vocis sub signo nomina rerum,

voces quae ex ore feruntur,
811  Sint, et quam propria se libertate moventis
812  Causae a principio procedant interiori?
813  Quilibet apta tibi reddet responsa petenti
814  Quidvis, cum libuit; rationem inquirere noscet
815  Deducens alid ex alio, pravisque relictis
816  Esse bonum dicet sectandum praeque ferendum,
817  Dicet item, quid sit pulchrum, quid consonet illi

nec usque aeterna fuisse.
841  Quapropter, qui cunctarum primordia rerum
842  Esse aeterna ferunt, per seque existere posse,
843  Insanire putem priscorum corda Virorum,
844  Quorum cum primis Epicurus Democritusque est
845  In patriis ambo viventes molliter hortis.
846  Hi licet a vera lapsi ratione ferantur
847  Egregie multis in rebus, ob id tamen unum

909  Ordine quod suavi regat et ratione potenti.
910  Principio, omnigenis constat de partibus Orbis
911  Ignibus atque undis et mobilis aëris auris
912  Et solida pariter terra; quae singula cum sint
913  Distantem longe naturam, ut cernere cuique est,
914  Sortita, haudquamquam formam coalescere in unam
915  Convenienter et inter se connexa ligari
916  Per se fortuitis

Esse Deum, quoniam non possent illa moveri
951  Diversis translata locis, nisi semper ab illo
952  Diversis eadem illa locis sarvante creentur.
953  Quare cum peragi videamus cuncta movendo,
954  Omnis qui motus causa est, agat omnia, oportet.

955   Hinc facile agnosces, quam scilicet avius erret,
956  Qui penitus nulla fretus

1044  Submittente locis aptis et tempore certo;
1045  Exin Naturam nos appellare solemus
1046  Communem veluti Matrem, quae provida cunctas
1047  Cum populis urbes plantasque amplexa ferasque et
1048  Squammigerum genus et volucres alit ubere multo;
1049  Nec non et subter telluris viscera lapsa
1050  Flumina dat multis excurrere fontibus

revera in rebus ut illas
1072  Esse; licet videnatur enim res saepe movere,
1073  Haud tamen ut moveant, illis largita profecto
1074  Vis ulla est; verum sancitae a Numine leges
1075  Cum poscunt motum, res quaeque moventur ab Uno,
1076  Quod primam dixi modo Causam; namque ita fuêrunt
1077  Dicere; cum certe non prima, sed unica constet.

profecto
1074  Vis ulla est; verum sancitae a Numine leges
1075  Cum poscunt motum, res quaeque moventur ab Uno,
1076  Quod primam dixi modo Causam; namque ita fuêrunt
1077  Dicere; cum certe non prima, sed unica constet.
1078  Quare opus est, caveas, Naturae ne tibi nomen
1079  Sit fraudi, fuit ut multis, qui plurima rerum
1080  Dum fieri in

durique labores
1164  Hos saepe exagitent, contra felicibus annis
1165  Exultent illi regnis auroque potiti?
1166  Scilicet his caelum contendunt impetere ausis.
1167  At veniet tempus, cum expertem consilii vim
1168  Discutiet Pater, atque aeternum in Tartara mittens
1169  Justitiam invitos coget regnare fateri.

1170   Attamen id ne quid nostris rationibus

meminisse valemus,
1224  Atque illis vere sine mente videmur in annis.
1225  Est etiam Mens saepe Virum quoque florida ut intus
1226  Evanescere, et extra se videatur abire:
1227  Et, cum vi concussa aliqua mox se ipsa recepit,
1228  Conscia nullarum rerum, quas volverit, illo
1229  Nil egisse recordetur se tempore, nullos
1230  Sopito motus animo sensusque fuisse.

nec tale potest durare per annos,
1274  Mens, erit, ut pariter finito tempore constet,
1275  Et longo extingui tum demum debeat aevo.

1276   Praeterea mors est, seu cum revoluta perit res
1277  In nihilum penitusque a nulla parte superstes;
1278  Seu cum disjunctis inter se disque solutis
1279  Partibus illius congressus disperit omnis,

1275  Et longo extingui tum demum debeat aevo.

1276   Praeterea mors est, seu cum revoluta perit res
1277  In nihilum penitusque a nulla parte superstes;
1278  Seu cum disjunctis inter se disque solutis
1279  Partibus illius congressus disperit omnis,
1280  Constitit unde aliquid jam totum: tertia mortis
1281  Nulla via est. A Mens quoniam est a corpore longe

1337  Denique nullus erit, vel in hac imponere tentet
1338  Re sibi, cui lucro est Animam quoque morte resolvi,
1339  Nullus erit, qui non Naturam vociferari
1340  Audiat intus, uti, cum avulsa a corpore fatis
1341  Mens erit, aeternum tum debeat ipsa manere.
1342  Nec potuisset idem tacite omnibus insinuare
1343  Usque sibi concors Natura, errore nisi omni,

si videas semper contingere ferro
1347  Omnes rem, dubio procul esse fateberis illam
1348  Erectam in signum, quo ferrum missile tendat.

1349   At pueris, inquis, pariter cum corpore crescit
1350  Mens, et ubi vires firmat robustior aetas,
1351  Consilii constans etiam illa animique vigore est:
1352  Obtusis demum quassati ubi

artus
1353  Jam cecidere senectutis sub mole labantes,
1354  Deficit Ingenii vis, et Mens lapsa senescit:
1355  Haudquaquam videas rationum id demere pondus,
1356  Foedere si tali Mentem cum corpore junctam
1357  Agnoscas, tali consensu, subsit ut omne
1358  Imperio Mentis corpus, motusque det illos,
1359  Quos in membra Animae velit exercere Potestas;
1360  Inque vicem

ipsa,
1363  Qualibus afficitur conjunctum foedere tali
1364  Corpus ab externis plagis: ideoque vigenti
1365  Corpore Mens vigeat, languenti langueat illo.
1366  Inde fit, ut, vini cum venas vis penetravit
1367  Acris, et ardorem per cunctos dididit artus,
1368  Sanguine turbato turbetur vis animaï,
1369  Claudicet ingenium, madeat mens, impediantur
1370  Notitiae

vis penetravit
1367  Acris, et ardorem per cunctos dididit artus,
1368  Sanguine turbato turbetur vis animaï,
1369  Claudicet ingenium, madeat mens, impediantur
1370  Notitiae rerum cum libertate, neque ulla
1371  Denique vi sibi Mens constet, sed ad omnia praeceps
1372  Id facere impellat, fieri quod non pateretur
1373  Incolumis, retegat secreta, nefandaque prodat:

1377  Adde gravis fomnum lethargi, et caetera; quorum
1378  Vis Animam et pariter corpus perturbat, ut acri
1379  Jactentur pariter morbo, pariterque valescant.
1380  Nimirum quia juncta suo cum corpore Mens est
1381  Illa lege, pati plagas ut corporis omnes
1382  Debeat, et motus ejus sentire valentes.

1383   Foederis hanc legem, qua rerum discrepitantes

1392  Qua vix sint aditus ulli: res plena laboris
1393  Errare ambagesque sequi, res plena pericli est;
1394  At contra pronum ac tutum decurrere recta.
1395  Ergo hi non Animam jungi cum corpore rentur,
1396  Non agere et fungi sese inter posse vicissim
1397  Naturas tam dissimiles, sed quamque sine ullo
1398  Alterius respectu, et opis nullius egentem
1399  Per se,

1401  Dum vult nimirum, dum percipit ipsa sua vi
1402  Mens intus, proprios educit et elicit actus
1403  Ordine perpetuo nexos, quem nulla potest vis
1404  Vertere; namque statu de primo, cum fuit orta,
1405  Ilicet exoritur ratio, cur deinde sequatur
1406  Alter et hinc alter status ejus, et usque perennis
1407  Illorum series certa ratione fluentum
1408  Quapropter nihil

1418  Scilicet in quovis ratio indita corpore quaedam est,
1419  Ex uno transire statu qua deinde per omnes
1420  Ordine perpetuo se debeat excipientes.
1421  Quare cum nostro fiunt in corpore motus,
1422  Ut cum oculos circum, seu crura manusve movemus,
1423  Tantum corporea a natura educier illos
1424  Est opus, ut fierent Anima quoque sponte sine ulla.

indita corpore quaedam est,
1419  Ex uno transire statu qua deinde per omnes
1420  Ordine perpetuo se debeat excipientes.
1421  Quare cum nostro fiunt in corpore motus,
1422  Ut cum oculos circum, seu crura manusve movemus,
1423  Tantum corporea a natura educier illos
1424  Est opus, ut fierent Anima quoque sponte sine ulla.
1425  Haud Animae est igitur quidquam, dum talia fiunt,

apte,
1433  Corpus; ut hinc motus ejus videantur oriri
1434  Mentis ab imperio, rerumque a corpore nasci
1435  Notitiae, et partem nostri se mutua quamque
1436  Afficere inter se; cum nullum jungat easdem
1437  Commerci genus et nullius foedera legis.

1438   Quae cum audis, licet in multis male tuta videri
1439  Haec possit ratio atque incerto pondere

1435  Notitiae, et partem nostri se mutua quamque
1436  Afficere inter se; cum nullum jungat easdem
1437  Commerci genus et nullius foedera legis.

1438   Quae cum audis, licet in multis male tuta videri
1439  Haec possit ratio atque incerto pondere nutans,
1440  Illa tamen vehementer ob id suspecta necesse est
1441  Sit tibi, quod tanto fuerit quaesita labore

suo, quoties visum convertimus illuc.

1448   Ergo harum Inventor rationum plurima profert,
1449  Hoc genus, ostenditque suae par mentis acumen
1450  Omnibus in rebus; seu cum probat omnia certis
1451  Corpora principiis componi, quae tamen ullas
1452  Non habeant partes, natura at simplice constent,
1453  Unde fluunt, quaecumque

1475  Hanc primo accepere a Numine, quod magis arcte
1476  Junxit utramque, lapis lapidi quam jungitur ullus.
1477  Tantum nam lapidem lapidis pars extima tangit
1478  Parte sui extrema tangentem, cum tamen extra
1479  Corporis alterius molemque locumque sit alter.
1480  Ast ulla in vivo nusquam est pars corpore, Menti
1481  Quae non jungatur; quoniam quacumque ciebis

1488  Hiscat aquas sorbens, seu cursu naufraga caecas
1489  Indicat in Syrtes, scopuloque haerescat acuto:
1490  Experietur enim tum sensum Natua doloris
1491  Illi dissimilem, proprium cum vulnere corpus
1492  Perculsum est, et sanguis aperto exundat hiatu.

1493   Praeterea quoque scire licet, quod vivida pars est
1494  Corporis, ad sensum proin et magis

ut possint utriusque vocari.
1536  Illa etiam rerum retinentia, quodque valemus
1537  Esse diu memores, poterit commune videri.
1538  Omnia quae mihi qua siant ratione modoque,
1539  Cum res poscet, eris clarandum. Plurima vero
1540  Expers corporeo per se gerit auxiliatu
1541  Vis Animae intra se, nam per se intelligit, et vult.

1542   Vult, et amat

1547  Illum, ubi summa Boni ratio est, quod oportet amare.
1548  His contraria item rationem propter eandem
1549  Debes, non possit quod non odisse, fateri:
1550  Nam tum summa mali ratio est, cum distat ab omni
1551  Quid penitus regione Boni, summeque remotum est.
1552  At quod se mediis interserit intervallis
1553  Hinc atque hinc, neque sic rationes oppositorum

nomine Libertatem,
1558  Mentis et Arbitrium; cujus sibi conscia Mens est
1559  Talibus in rebus, quas summi utriusque locatas
1560  Inter distantes metas bene novimus esse.
1561  Cum volimus quid eorum, opus est, ratione velimus,
1562  Qua bona sunt; contra, cum quid procul aversamur,
1563  Ad mala respicimus. Sed qui sit denique rectus
1564  Arbitrii circa res isto de genere usus,

1559  Talibus in rebus, quas summi utriusque locatas
1560  Inter distantes metas bene novimus esse.
1561  Cum volimus quid eorum, opus est, ratione velimus,
1562  Qua bona sunt; contra, cum quid procul aversamur,
1563  Ad mala respicimus. Sed qui sit denique rectus
1564  Arbitrii circa res isto de genere usus,
1565  Supremo tibi posterius sermone probabo.
1566  Hoc modo

Infelix! caeli interea neque suspicere audet
1638  Templa serena, neque illius vim sustinet almae
1639  Lucis sueta inopem trahere in caligine vitam.

1640   At non cum primo naturam conderet ejus,
1641  Assimilemque sibi Numen puramque crearet,
1642  Et magis atque magis quae supra corporis omnem
1643  Naturam excellat, tam dura lege putandum est

nec jam dominarier intus
1693  Omni Reginam imperio, velut ante, potentem;
1694  Erepta prope sed jam libertate triumpho
1695  Captivam indecore trahier plerumque, rebelles
1696  Cum Dominam invadunt vi multa immanibus ausis
1697  Corporei motus, oriturque miserrima contra
1698  Seditio et bellum magno turbante tumultu.
1699  Jam nunc illius vitae sortisque beatae

suas disponere pergat.
17  Praestat enim longe divinam Numinis artem
18  Scire tibi, quam quid transacti temporis aevo
19  Induperatores magni fecisse ferantur
20  Sive Virûm validis cum millibus atque Elephantis
21  Fluctibus in mediis belli, seu pace vacantes.
22  Nam cum suspicimus rutilantia sidere multo
23  Templa super Solisque vias Lunamque meantem,
24  Et

quid transacti temporis aevo
19  Induperatores magni fecisse ferantur
20  Sive Virûm validis cum millibus atque Elephantis
21  Fluctibus in mediis belli, seu pace vacantes.
22  Nam cum suspicimus rutilantia sidere multo
23  Templa super Solisque vias Lunamque meantem,
24  Et venit in mentem causarum atque ordinis hujus,
25  Omnia tum, vulgus plausu quaecumque secundo

etiam moles laqueataque tecta,
29  Haec, inquam, nihilo tunc sunt miranda magis, quam
30  Quae Pueri peragunt ludentes, aedificantque.
31  Praesertim cum nos aeternae munere Mentis,
32  Qua genus omne caret pecudum, ditàrit amicum
33  Numen, quid facere hic pro tali denique oportet
34  Natura? num divitiis certare parandis
35  Noctes

licet minimum; velut haud minus aër
55  Illud erit, parva possis quod claudere testa,
56  Quam quod in immenso circum diffunditur orbe.

57   Nec magis extensum est corpus, cum rarius extat;
58  Rarius est etenim, laxata foramina cum plus
59  Aëris accipiunt, et plus disjuncta recedunt:
60  Densius at contra fit, cum minus intus apertum
61  Contraxitque

possis quod claudere testa,
56  Quam quod in immenso circum diffunditur orbe.

57   Nec magis extensum est corpus, cum rarius extat;
58  Rarius est etenim, laxata foramina cum plus
59  Aëris accipiunt, et plus disjuncta recedunt:
60  Densius at contra fit, cum minus intus apertum
61  Contraxitque vias, aurarumque expulit extra
62  Naturam: proin corpus

57   Nec magis extensum est corpus, cum rarius extat;
58  Rarius est etenim, laxata foramina cum plus
59  Aëris accipiunt, et plus disjuncta recedunt:
60  Densius at contra fit, cum minus intus apertum
61  Contraxitque vias, aurarumque expulit extra
62  Naturam: proin corpus idem conservat eandem
63  In se materiem, semperque intrinsecus aequa
64  Mensura

70  At praeter spatium, liquido quod corpore lympha
71  Obtinet, extendi paribus loca, ut ante, videbis,
72  Spongia quae replet, mensuris: proptereaque
73  Non tibi majus erit corpus, cum rarius extat,
74  Nec minus extensum, cum laxa foramina junxit.

75   Corporis et spatii porro nomina quanquam
76  Diverso distincta sono, tamen una utriusque

lympha
71  Obtinet, extendi paribus loca, ut ante, videbis,
72  Spongia quae replet, mensuris: proptereaque
73  Non tibi majus erit corpus, cum rarius extat,
74  Nec minus extensum, cum laxa foramina junxit.

75   Corporis et spatii porro nomina quanquam
76  Diverso distincta sono, tamen una utriusque
77  Est natura, utrumque suis quia partibus esse

107  Jungentur, quoniam medium nihil esse videtur.
108  Nos tamen arbitrio vulgi persaepe vocamus
109  Illud inane, quod est sine re, quam debet habere:
110  Aequor uti vacuum est, cum nullo pisce natatur,
111  Aut Navis, si merce vacat; non plenior illa
112  Quanquam est, Eois intus si pressa laboret
113  Divitiis, quam si levis extet pervia vento:
114  Nam

illa
112  Quanquam est, Eois intus si pressa laboret
113  Divitiis, quam si levis extet pervia vento:
114  Nam neque durities neque pondus corpora reddunt
115  Augmine majori, sed cum majoribus ipsa
116  Sunt extensa locis, spatiumque capacius extat;
117  Quod semper sibi par in navi constat eadem:
118  Semper propterea plena est, neque plenior unquam.

quantum ratione recedat,
122  Accipe. Progrediens quae pes loca liquit, in illa
123  Confluit extemplo atque in eodem tempore pulsus
124  Aër, qui motum pariter suscepit eundem
125  Cum pede; et id tali fieri ratione videtur.
126  Aëra propellit motus pes anteriorem;
127  Ille alium prae se trudit, pariterque propinquum
128  Alter hic; et motu per plures continuato

130  Fiet, uti moveatur et aër, posteriorem
131  Qui tangit, sequiturque pedem, sed tempore eodem.
132  Haud secus ac gyros intra se ferreus orbis
133  Cum peragit, pars una locum quem linquit, eundem
134  Protinus altera succedens pars obtinet ipso
135  Tempore. Quapropter sine inani corpora possunt
136  Ire suos varie in motus, semperque cieri.

oculos Natura, vel illius Ars imitatrix.
165  Principio flavos Bombycum fila labores
166  Inspice, contineant quam parvo, si glomerentur,
167  Se contracta loco; cum quae vix unius aequant
168  Grani pondus (eo metimur parvula), possint
169  Pene quater centum distendier exque plicari
170  Longa pedes; totque ipsa habeant, queis nostra minores

223  Alituum vim, quae loca per diffunditur ampla
224  Aëris, et tenuis consit nubecula circum.

225   Adjice et immensas nocturna a lampade partes
226  Quae saliunt cum luce, leves abeuntque per auras
227  Perpetuo fluctu, parvo ut vix tempore possit
228  Cera liquens flamma abrasa et tenuata videri,
229  Et tota lucis vim nocte per atria jactet.

per auras
227  Perpetuo fluctu, parvo ut vix tempore possit
228  Cera liquens flamma abrasa et tenuata videri,
229  Et tota lucis vim nocte per atria jactet.
230  Nonne vides etiam, cum thura adolemus ad aras,
231  Late per templi laquearia perque columnas
232  Perque tholum fundi fumos, et odora revolvi
233  Nubila per populum, cujus se millia in aede

relinquens,
283  Quaeque quieta manent, fingive quieta valerent,
284  Corpus finitimas transmittitur in regiones
285  Corporis alterius. Non uno saepius una
286  Res est in motu: veluit cum Natura cavatam
287  Impiger hac illac puppim superambulat, atque haec
288  Interea vada salsa ruit, spumasque relinquens
289  Praecipitanter aquis volat alite percita vento;
290  Tum

respectat, et aeque distat ab illis.

298   Nec motum per se, quod primo in carmine vera
299  Ostendi ratione, potest tibi corpus habere.
300  Et quem jam Deus, hoc mundi cum conderet Omne,
301  Materiae impressit motum, conservat eadem
302  Mensura in rebus; quidquam non deperit ejus
303  Scilicet e summa, non ullo crescit

303  Scilicet e summa, non ullo crescit adauctu.
304  Corpore pro vario quanquam variare videtur;
305  Ocyor in parvo fit enim, fit tardior idem,
306  Cum dispertitur per magnum corporis augmen.
307  Omnis poscit enim ratio, ut divina Potestas,
308  Quam supera ostensum est esse immutabile Summum,
309  Quem motum primo tum rerum effecit in ortu,

361  Non minus ad motum quapropter, nec magis apta
362  Corpora ad ignavam finxit Natura quietem.

363   Altera Naturae lex est, ne materiaï
364  Pars quaevis, cum mota cietur, debeat unquam
365  A recto per se deflectere tramite cursus;
366  Quandoquidem simlex longe via recta brevisque est:
367  Gaudet enim brevibus simplex Natura, geritque

cursus;
366  Quandoquidem simlex longe via recta brevisque est:
367  Gaudet enim brevibus simplex Natura, geritque
368  Per compendia res, ubi est pluribus usus.
369  Obliquo porro cum tramite mota feruntur
370  Corpora, continuis extrinsecus in diversa
371  A rerum debent deflecti offensibus, atque
372  A latere impelli, ut cursu decedere

legem.
394  Corpus in alterius si corporis incidat augmen,
395  Tantum illi subito motus impertiet ictu,
396  Quantum hujus sibi perdet: in aes lignumve rotundum
397  Ut globus incurrit cum ferreus, ilicet aeri
398  Aut ligno partem motus largitur eandem,
399  Ipso quam motus partem sibi decutit ictu;
400  Semper enim motus summam cum servet eandem
401  Numen, uti

rotundum
397  Ut globus incurrit cum ferreus, ilicet aeri
398  Aut ligno partem motus largitur eandem,
399  Ipso quam motus partem sibi decutit ictu;
400  Semper enim motus summam cum servet eandem
401  Numen, uti docui: corpus non posse necesse est
402  Partem aliquam ipsius deperdere, totam alienum
403  Quam non in corpus transmittat; diminui nam
404  Esset

quoniam, quam distent corpora, pacto
469  Noscimus haud alio, quam si regionibus illa
470  Terrae e diversis pariter spectata videri
471  Diversa ratione queant; ut tempore eodem
472  Cum tuimur sed non ab eodem littore puppim
473  Per mare labentem, mihi fors respondet ad Austrum,
474  Fors eadem Eoas tibi visa refertur ad oras:
475  Proin notum

fontem, quo terras aëra pontum
497  Irrigat, ut nunquam fulgoris deficiat vis?)
498  Sic etiam immenso quae sidera plurima distant
499  A nobis spatio, tenui majora videri
500  Cum nequeant puncto, propria si luce carerent,
501  Languida reflexae transmittere lumina lucis
502  Non possent tam longa per intevalla viarum:
503  At quoniam vivis tremere ignibus aspiciuntur,

542  Quandoquidem ipsa etiam per caelum, ut Cynthia, flexis
543  Cornibus incedit persaepe, et candida tantum
544  Illa parte nitet, Solis qua conspicit Orbem.
545  Hesperus est, sequitur cum Solem nocte ruente,
546  Vertit in occiduas et lucem fulgida metas:
547  Phosphorus at contra pariter Solemque diemque
548  Luce sua praecurrit, eamque obvertit Eoas,
549  Ex illa

553  Lumine, quo Lunam, radiisque micantibus ornat
554  Sol medium; neque enim opposita de parte coruscant.
555  Corpora quandoquidem, quae circa vertier illos
556  Post referam, opposita Soli cum parte feruntur,
557  Amissa penitus conduntur luce; quod ulla
558  Non fieret ratione, nisi Astrum umbraret opaca
559  Mole sui, quare propria non luce coruscat.

562  Ipsa quod et lucem revomat, semperque micantem
563  Clara sit ad Solem, suaque illi dona remittat?
564  Idque tibi ex ipsa caeli ratione valebo
565  Confirmare: prope est Soli cum Luna, suique
566  Plus quam dimidia cum caeca est parte, videbis
567  Illa parte quidem conspersam lumine tenui;
568  Quod certe a Terra super insiluisse fatendum est:
569  Namque ea

micantem
563  Clara sit ad Solem, suaque illi dona remittat?
564  Idque tibi ex ipsa caeli ratione valebo
565  Confirmare: prope est Soli cum Luna, suique
566  Plus quam dimidia cum caeca est parte, videbis
567  Illa parte quidem conspersam lumine tenui;
568  Quod certe a Terra super insiluisse fatendum est:
569  Namque ea paulatim lux deficere incipit, ut se

videntur,
580  Et nunquam spatiis aeque distare locisque.
581  Nunc ea quae constent, et quo correpta cieri
582  Per caelum motu possint, age texere pergam.
583  Et veluti placidum cum stat mare, multaque circum
584  Navigia apparent, si puppi Navita ab una
585  Mutatis alias spatiis innare locisque
586  Prospiciens advertat, erit, cur haereat anceps,
587  Scilicet

videt? an sua puppis
589  Illabens tacito tranquilla per aequora cursu
590  Efficiat, videatur ut haec variantia longe
591  Inter eas, spatiis quae fors retinentur in isdem?
592  Sic cum suspicimus vaga magno sidera caelo
593  Inter se mutare vias confusaque ferri,
594  Haerere ambiguo rationum pondere mentem
595  Est opus, haec quonam fiat variantia motu?

677  Est vicina magis, properantior exagitetur,
678  Contra tarda meet, longumque absumat eundo
679  Tempus, quae caeli pars est a Sole remota?
680  Quod genus interdum est in aquis deprendere; nam cum
681  In sese contorta furentes vorticis aestus
682  Flumina concinnant, ramorum pondera parva
683  Festucae paleaeque leves rapiuntur in orbem,
684  Quae magis accedunt, citius, quae

longe segnius ibunt:
687  Evanescere enim paulatim turbinis hujus,
688  Et spatio imminui vires fateamur, oportet.
689  Proptereaque gravem finxere senilibus annis
690  Saturnum, quia cum Solem procul usque remotus
691  Aspiciat, magno sese semel orbe volutat
692  Segniter expletis triginta scilicet annis.
693  Bis senas hiemes peragit sed Juppiter uno
694  Circuitu,

Luna peragrans
761  Semper habet medium, circa se turbinis hujus
762  Praecipitanter agit vis major, ut acta rotatu
763  Orbem Terra suum senis quater expleat horis.
764  Nonne vides, cum planitiem super asseris aequam
765  Forte globis Socios inter colludis eburnis,
766  Projecti geminis ut agantur motibus illi?
767  Partim tramite eunt recto, partimque voluti
768  Se

783   Hic age, cur Solis radiis modo plena nitere,
784  Nunc minui, penitus tunc lumine cassa videri
785  Luna queat, dicam. Fieri haec rere omnia tantum
786  In speciem; quoniam cursu cum caeca silenti
787  Progreditur, fratrique suo conjuncta videtur,
788  Illam Solem inter Terramque meare necesse est
789  Tempore eo: minuit prorsus quapropter et aufert
790  Luciferam

crescit:
793  Namque minutatim partem, quam possumus ipsi
794  Aspicere, ad Solis convertit lampada, lucem
795  Unde haurit; donec pleno bene lumine fulsit;
796  Ut facit, igniferum cum Solem adversa tuetur
797  Exoriensque cadentem, et nocte argentea tota
798  Fertur agens currus lucentes aemula Solis.

799   Cur tamen interdum vultum improvisa

opaco.
871  Propterea tibi Sol dimittere languidus ignes
872  Parte aliqua ardoris lucisque orbisque minutus,
873  Seu plane extincto moerere videbitur orbe;
874  Protinus ut nigram cum multo sidere noctem
875  Interdum referat; nocturnae erumpere visae
876  Tum latebris volucres, in nidos ire diurnae,
877  Vel subita jam perculsae caligine noctis
878  Decidere in

884  A Terra caelum bigis invecta per altum;
885  Nam nequeat totum breviori corpore Solem
886  Obtegere in nodis, quin circum luceat ora.

887   Cum vero penitus se Luna a Sole removit,
888  Jamque parat totam nobis convertere lucem,
889  Longe a Signifero si qua de meatu
890  Declinet, nunquam radiis spoliata latebit.
891  Sed

nivei tractam Endymionis amore
905  (Turpe!) Deam dicunt post Latmia saxa latere:
906  Scilicet et phrygios Curetas semivirosque
907  Dictaeis memorant Corybantes montibus (orbem
908  Cum plenum inciperet ferrugine condere nigra
909  Deficiens) magnum miseratos esse laborem:
910  Propter enim magici vim carminis esse putabant
911  Contectam subito tenebris aegreque ferentem

terra
928  Per magnum Jonium collecta classe parabant,
929  Et patria mutare solum Pandionis urbe
930  Trinacrium: Nox jamque aderat, jam vellere signa,
931  Jam properare fugam; cum caelo Luna sereno
932  Protinus obducta eas tenebris, lucemque negavit.
933  Relligionem animis nova res gelidumque timorem
934  Incussit; compressa fuga est; clademque piandam,

945  Inde tibi fortes inde omina diraque menti
946  Auguria; et Lemures apparent Capripedesque
947  Per noctem formaeque Animarum luce carentum.

948   Quod superest, cum Sole minor sit Terra, necesse est,
949  Umbram, qua lata est, decresere progrediendo
950  Illius; idcirco quo plus extenditur, usque
951  In speciem

Lunae orbem, tegeretque minus caligine lata,
958  Si non tantundem minor esset corpore Terrae
959  Luna, vel ipsa magis Terra, quam distat, abesset.

960   Praeterea cum Sol objecto corpore Lunae
961  Deficere apparet nobis, non omnibus una
962  Deficiens aeque Populis videatur, oportet.
963  Nam cum Lunaï major sit corpore tellus,
964  Major item

960   Praeterea cum Sol objecto corpore Lunae
961  Deficere apparet nobis, non omnibus una
962  Deficiens aeque Populis videatur, oportet.
963  Nam cum Lunaï major sit corpore tellus,
964  Major item multo pila Solis constet utraque,
965  Non poterit Solem Terrae subducere toti
966  Luna, licet multis lucem regionibus ejus

item multo pila Solis constet utraque,
965  Non poterit Solem Terrae subducere toti
966  Luna, licet multis lucem regionibus ejus
967  Interdum eripiat, verum non omnibus aequam.
968  At cum Luna suis condit se caeca latebris,
969  [Olli nam lucem Terrae rapit umbra] fetendum est
970  Omnibus a Populis aeque debere videri
971  Obscuram, nullumque illo dare tempore lumen.

conversus in oras,
1003  Nunc opus est dextrum caleat latus illius igne,
1004  Opposita nunc parte loci manus altera flammae
1005  Sentiat ardores: ast inter utrumque locorum
1006  Cum tergum flamma aut pectus peragrantis et ora
1007  Collustrat, dextrumque aeque laevumque necesse est
1008  Collucere latus. Fac idem in Tellure rearis,
1009  Tempore obit medium dum rapta per annua Solem.

cernimus anno.
1011  Tam varia ratione subire, ut frigida Bruma est
1012  Post mitem Autumnum, percoctaque solibus Aestas
1013  Veris post Zephyros, ratio tibi certa patebit.
1014  Nam cum Sol metas per Cancri solstitiales
1015  Visus erit ferri, tum vere concita Tellus
1016  Per signum adversi versabitur Aegocerotis.
1017  Et quoniam sese Mundi

metas, sumunt magis augmina luces.
1033  At Polus alter erit proin nocte et frigore denso
1034  Obsitus, a solis quia se procul igne removit.

1035   At porro medium cum Terra peregerit orbem,
1036  Curvaque jam subter tibi brachia Canceris ibit,
1037  Solemque adverso Capricorni stare sub astro
1038  Aspiciet (quia semper easdem dirigit axem

1049  Extensa est qua Terra polum, desaeviet aestas
1050  Phoebei radiis superimpendentibus ignis.

1051   Postremo mediis cum magnum invecta per orbem
1052  Fertur Terra locis Capricorni et Canceris inter
1053  Lucida signa, Aries vel per sua cornua volvit
1054  Suspectam, Librae vel per momenta vagatur;

recta percutit urens,
1056  Aequatoque Polum spatio collustrat utrumque.
1057  Idcirco aequatae procedunt lucibus umbrae
1058  Omnes per Terrae regiones. Illa vocamus
1059  Tempora Ver, cum post brumam venere rigentem:
1060  At, qui ferventes aestatis temperat ignes,
1061  Dicimus Autumnum: non illo ditior ulla est
1062  Tempestas: matura suos tune Uva racemos

stantibus astris
1093  Occurrit motu, quo circumlata per orbem
1094  Semper ab occasu sese convertit in ortum.
1095  Idcirco, quoniam celerem non possumus ipsi,
1096  Qui simul abripimur cum Terrae corpore magno,
1097  Percipere ipsius motum, videatur, oportet,
1098  Turbine praecipiti caelum in contraria volvi
1099  Cum signis cum Sole suo: velut alta petentes

celerem non possumus ipsi,
1096  Qui simul abripimur cum Terrae corpore magno,
1097  Percipere ipsius motum, videatur, oportet,
1098  Turbine praecipiti caelum in contraria volvi
1099  Cum signis cum Sole suo: velut alta petentes
1100  Mirantur collesque procul montesque citatos
1101  Turritasque Urbes portusque recedere Nautae.

1102   Illud neve puta

possumus ipsi,
1096  Qui simul abripimur cum Terrae corpore magno,
1097  Percipere ipsius motum, videatur, oportet,
1098  Turbine praecipiti caelum in contraria volvi
1099  Cum signis cum Sole suo: velut alta petentes
1100  Mirantur collesque procul montesque citatos
1101  Turritasque Urbes portusque recedere Nautae.

1102   Illud neve puta temere hic me

aura
1106  Nobiscum pariter cursu versatur eodem:
1107  Non ulla idcirco vis progredientibus obstat
1108  Aurarum nobis, quae nostros officiendo
1109  Significet celeri Terrae cum turbine motus.

1110   Praeterea aspicies (oculos cum mente sagaces
1111  Saepius in purum si tentes pollere caelum)
1112  Sole quod interdum Mars sit vicinior ipso;

ulla idcirco vis progredientibus obstat
1108  Aurarum nobis, quae nostros officiendo
1109  Significet celeri Terrae cum turbine motus.

1110   Praeterea aspicies (oculos cum mente sagaces
1111  Saepius in purum si tentes pollere caelum)
1112  Sole quod interdum Mars sit vicinior ipso;
1113  Inter utrumque sita est cum Tellus scilicet Astrum.
1114  At cum

1110   Praeterea aspicies (oculos cum mente sagaces
1111  Saepius in purum si tentes pollere caelum)
1112  Sole quod interdum Mars sit vicinior ipso;
1113  Inter utrumque sita est cum Tellus scilicet Astrum.
1114  At cum Sol Terram medius Martemque sit inter,
1115  Tum magis a Terra distat Mars Sole. Videtur
1116  Ultra saepe Venus Solem quoque Mercuriusque;

cum mente sagaces
1111  Saepius in purum si tentes pollere caelum)
1112  Sole quod interdum Mars sit vicinior ipso;
1113  Inter utrumque sita est cum Tellus scilicet Astrum.
1114  At cum Sol Terram medius Martemque sit inter,
1115  Tum magis a Terra distat Mars Sole. Videtur
1116  Ultra saepe Venus Solem quoque Mercuriusque;
1117  Nimirum ex alia cum Solis parte feruntur,

Astrum.
1114  At cum Sol Terram medius Martemque sit inter,
1115  Tum magis a Terra distat Mars Sole. Videtur
1116  Ultra saepe Venus Solem quoque Mercuriusque;
1117  Nimirum ex alia cum Solis parte feruntur,
1118  Ex alia Tellus; quapropter Sole necesse est
1119  Tempore eo a nobis sit utrumque remotius Astrum.

1128  Sidera quem motu constanti vortice rapta.
1129  Terra tibi, quoniam transfertur Terra, necesse est
1130  Efficiat, videantur ut haec, quae visa profecto
1131  Non fiunt; etenim, cum sit vicinius Astrum
1132  Mercurii Venerisque, opus est brevioribus usque
1133  Solem obeat spatiis, atque ocyus orbe feratur,
1134  Terraï quam corpus; item properantior ipsa est

ea subtrahitur, neque labi obliqua notatum est
1163  Corpora, quae supera cadere e regione tuemur:
1164  Quapropter debet Tellus immota videri.

1165   Nonne vides contra cum pervolat aequore puppis,
1166  Si gravis a malo deorsum lapis excidat alto,
1167  Subduci non proinde locum, quo concideret, si
1168  Tranquillo ratis in portu religata maneret?

1172  Sic grave pondus, ubi celsae de vertice turris
1173  Aspicis in terram recta ruere, atque ferire
1174  Subjectam vi molis humum; tu tramite rere
1175  Decidere inflexo; quoniam cum mollibus auris
1176  Cum Terraque simul cursu transfertur eodem.
1177  Non igitur debet Tellus immota videri.

1178   Dicere porro avium causa debere videri

ubi celsae de vertice turris
1173  Aspicis in terram recta ruere, atque ferire
1174  Subjectam vi molis humum; tu tramite rere
1175  Decidere inflexo; quoniam cum mollibus auris
1176  Cum Terraque simul cursu transfertur eodem.
1177  Non igitur debet Tellus immota videri.

1178   Dicere porro avium causa debere videri
1179  Immotam, quoniam nidos reperire

reperire volantes
1180  Non possent; etenim, dum caelo aurisque morantur
1181  Suspensae pennis, seseque per aëra librant,
1182  Subtraheretur humus, correptaque turbine Terrae
1183  Cum nidis nemora effugerent, praeterque volarent,
1184  Nonne hoc delirum est? Nihil est tibi namque, quod obstet
1185  Concipere, ejusdem vi turbinis aëra raptum,
1186  Cumque auris volucres, nec proinde amittere

1187   Addunt praeterea, quibus haec nova perculit aures
1188  Res animumque, quod in Terrae sit corpore motus,
1189  Qua ratione queat, cum Solis obambulet ignes
1190  Terra per ingentes spatiorum versa meatus,
1191  Non variare situm fixis collata videri
1192  Sideribus? caeli sed iisdem denique semper
1193  Respondere

1214  Pleiadum e numero, medioque in Orionis ense
1215  Quae nitet, et triplicem quandoque emittere flammam
1216  Conspiciuntur, itemque quaterna effulgere luce.
1217  Nonne hoc Terraï cum motu convenit apte?
1218  Nam sit, uti stellam plures cogantur in unam,
1219  Cum mage distentum vicinior obstruit ignes;
1220  Deinde situ Terrae mutato, ubi scilicet altis

emittere flammam
1216  Conspiciuntur, itemque quaterna effulgere luce.
1217  Nonne hoc Terraï cum motu convenit apte?
1218  Nam sit, uti stellam plures cogantur in unam,
1219  Cum mage distentum vicinior obstruit ignes;
1220  Deinde situ Terrae mutato, ubi scilicet altis
1221  Ignibus alterius non altera corpore possit
1222  Officere

1334  Haud similis nostrae stellarum fulgurat igne.

1335   Haec tibi nomina sunt, queis caeli sidera dicunt,
1336  Non quia consimili natura consimilique
1337  Cum rebus specie constent, ea nomina quarum
1338  Sunt sortita: etenim quod nos cratera vocamus
1339  Centaurumque Lupumque, pari ratione queamus
1340  Dicere Ovem Cervum seu Tigrim sive Elephantem

Librae sub amico sidere justum.
1351  Hinc vitam nobis praedicunt divitiasque
1352  Fortunaeque vices stolidi in ludibria vulgi,
1353  Quod capiunt eventa eventis accumulando:
1354  Cum, quod seu temere hi sive astu conjicientes
1355  Evenisse ferunt, millesima non sit eorum
1356  Pars, quae mentito referebant ore futura.

1355  Evenisse ferunt, millesima non sit eorum
1356  Pars, quae mentito referebant ore futura.

1357   Caesaris hi genero quondam et cum Caesare Crasso,
1358  Scilicet ut fama est, morituros denique longum
1359  Post senium fessos fama partisque triumphis
1360  Urbis in amplexu spondebant; nec minus omnes

fortuna et viribus esse
1371  Debent, atque isdem studiisque locisque teneri,
1372  Aegroti pariter fieri pariterque valentes,
1373  Et pariter debent eadem ire in funera tandem.
1374  Cum persaepe quidem contra contingere nosmet
1375  Intueamur, ut, aetatis qui tempore Fratres
1376  Non distant, vitae ratione ferantur in omni
1377  Diversum, semperque animis discordibus obstent

recedunt
1386  Quaedam, ut, ni tenus per vitrea septa tuborum
1387  Immittant radios, nulla ratione videri
1388  Possint, prorsus uti veteres latuere per annos.
1389  Haec igitur, cum se contingere plurima, et uno
1390  Esse in concilio veluti congressa videntur,
1391  Quandoquidem speciem nebularum immittere sensus
1392  Desuper ad nostros

lumina perquam
1399  Tenuia, quae faciunt oculis albescere caelum.
1400  Idque tibi manifesta palam res indicat, ex quo
1401  Per vitreos caelum omne tubos lustrare repertum est.
1402  Cum tamen hac in re, quae nunc ita constat aperta,
1403  Ante Viri incertis varie rationibus omnes
1404  Errassent: ni Democriti sententia solers
1405  Esse, quod est, dubia tantum conjecerit in re.

quod est, dubia tantum conjecerit in re.

1406   Impare praeterea fulgentia mole videntur
1407  Sidera; quandoquidem non aequis omnia distant
1408  A nobis spatiis; cum fors aequalia constent
1409  Mole pari inter se et magni cum lampade Solis.
1410  Et totidem prope sunt numero, quae maxima dicunt,
1411  Tangere Phoebei quot circum vorticis aestum

1406   Impare praeterea fulgentia mole videntur
1407  Sidera; quandoquidem non aequis omnia distant
1408  A nobis spatiis; cum fors aequalia constent
1409  Mole pari inter se et magni cum lampade Solis.
1410  Et totidem prope sunt numero, quae maxima dicunt,
1411  Tangere Phoebei quot circum vorticis aestum
1412  Possunt; et nobis ideo propiora coruscant.

circum, numeret quot denique partes.

1428   Principio in speciem glomeraminis esse rotundam
1429  Est opus; haud simplex ratio quod monstrat apertum.
1430  Atque mihi vel cum primis illa esse videtur,
1431  Deficiente quod in Luna compareat Orbis
1432  Caecus propter eam, quam tellus projicit, umbram.
1433  Quod si terra foret triquetra aut quadrata, videri

1436  Scilicet haud foret in conum porrecta per auras,
1437  Pyramidi sed par in Lunam excurreret illa;
1438  Rectum proinde latus simul aspiceretur et umbrae
1439  Angulus in Lunae facie, cum deficit, atra.
1440  Quod quoniam non fit, Terram par dicere non est
1441  Quadratam aut triquetram aut cujusvis esse figurae,
1442  Hoc genus, alterius, tantum sed proinde globosam

1463   Huc accedit, uti, qui terras puppe relinquunt
1464  In mare progressi, primo navalia portus
1465  Littoraque auferri cernentibus experiantur;
1466  Cum tamen et turres possint montesque videri;
1467  Donec summa etiam vanescant culmina demum.
1468  Contra, ubi jam terris accedunt, vertice primos
1469  Aspiciunt montes, eductaque culmina rarae

1485   Nec mihi inaequales per terras objice montes;
1486  Quandoquidem et montes et montibus addita summis
1487  Oppida, quae apparent sese inter condere nubes,
1488  Collata ingenti cum Terrae totius auctu,
1489  Exiguus pulvis convexa per aera rotarum
1490  Esse videbuntur, vel si quid tenuius extat.

1491   Ne tamen idcirco Terram aeque a parte

magis igne calescit.
1527  Haec paribus distat spatiis ab utroque Polorum.
1528  Quaeque habitant intra Gentes, utrinque per annum
1529  Projiciunt umbras: nam cum Sol flexit ad Austrum,
1530  In Boream umbra cadit; cum contra Aquilonia Regna
1531  Illustrat, cadit umbra eadem contraria in Austrum.
1532  Bisque illa certum est terrae regione quotannis

1527  Haec paribus distat spatiis ab utroque Polorum.
1528  Quaeque habitant intra Gentes, utrinque per annum
1529  Projiciunt umbras: nam cum Sol flexit ad Austrum,
1530  In Boream umbra cadit; cum contra Aquilonia Regna
1531  Illustrat, cadit umbra eadem contraria in Austrum.
1532  Bisque illa certum est terrae regione quotannis
1533  Nullam e corporibus cadere ullis partibus umbram:

aurum:
1588  Majus opus nuper tentatum audivimus ipsi,
1589  Tanto majus opus, quantum nostra aequora vincit
1590  Oceani pelagus, tanto praeclarius, ingens
1591  Quantum America suis cum regnis omnibus atque
1592  Omni auro pretium hoc excedit velleris aureum.

1593   Tertia pergelidae pars terrae subjacet Ursae:
1594  Ultimaque Arctoae contraria nomen ab

Boreaeque et frigoris ejus
1654  Indigenas; nec non illa tellure Britannos
1655  Avulsos paulum et munitos aequore circum.
1656  Pars alia Europae, qua se convertit ad Austrum,
1657  Cum Regnis te vasta tuis Hispania pulchramque
1658  Italiae pariter tellurem, Pannoniamque,
1659  Et Misûm, et Thracum, et Grajorum continet arva.
1660  At medium tenuere locum Germania Lechi

vasta tuis Hispania pulchramque
1658  Italiae pariter tellurem, Pannoniamque,
1659  Et Misûm, et Thracum, et Grajorum continet arva.
1660  At medium tenuere locum Germania Lechi
1661  Cum regnis late campestribus, et ditiones
1662  Gallorum, quos a Pyrenes montibus illinc,
1663  Alpibus hinc clausos tellus alit alma feraxque.

videar jam
47  Non humilis Terrae sed totius incola Mundi,
48  Et per te propius Naturam agnoscere summam.
49  Non ita vis mentem tangit mihi suavior ulla,
50  Magnifica ante oculos vel cum se nocte Theatra
51  Auro et picturis et lumine fulgida multo
52  Objiciunt, resonatve modis vocalibus aër.

53   Dum tamen interea te ad caelum Gloria tollit,

recens in formas, quaque coacta
68  Vi facere id, demum unde omnis Natura coorta.

69   Principio ante alias te res, quas deinde docebo,
70  Scire velim, nullum, cum primo est conditus Orbis,
71  Praecessisse Chaos confusaque materiaï
72  Semina, quae longo fuerint mox tempore motu
73  Digesta in varias paulatim disposituras:
74  Talem sed

causis habeant exordia prima;
112  Esset opus potius, quo semine qua ratione
113  Se foetae evolvant gremio, perquirere, Matris;
114  Quam quales jam tum cunctarum in origine rerum
115  Cum Terra simul extitetint Caeloque creati.
116  Sic etiam quid erit, vera ratione quod obstet,
117  Quasdam scrutari naturas Principiorum,
118  Unde velut certo de semine Sidera Caelum

liquidi Tellusque videri
120  Possit, et unde omnis demum Natura coorta,
121  Quamvis non ita res exortas esse reamur?
122  Proinde magis, quae sit rerum Natura, patebit,
123  Quam cum constat, uti fuerit res quaeque creata.

124   Porro cum summa potuissent Numinis arte
125  Haec infinitis rationibus esse coorta;
126  Eligere e numero tanto quamcumque

121  Quamvis non ita res exortas esse reamur?
122  Proinde magis, quae sit rerum Natura, patebit,
123  Quam cum constat, uti fuerit res quaeque creata.

124   Porro cum summa potuissent Numinis arte
125  Haec infinitis rationibus esse coorta;
126  Eligere e numero tanto quamcumque relictum
127  Quis neget arbitrio nobis, veramque fateri?
128  Dum

140  Ire viae recta quoniam regione nequibat;
141  Obstabant aliae atque aliae cui semper eunti:
142  Idcirco ut varios se flexerit omnis in orbes,
143  Usus erat, subito multis cum partibus una:
144  Atque ita Vorticibus totidem se verterit omnis
145  Materies, totum quot constant Astra per orbem.

146   Illas praeterea cujusvis pone fuisse

144  Atque ita Vorticibus totidem se verterit omnis
145  Materies, totum quot constant Astra per orbem.

146   Illas praeterea cujusvis pone fuisse
147  Particulas, cum summa fuit divisa, figurae;
148  Non opus idcirco minus est fateare, quod omnis
149  Pars ea debuerit prostantes e latere omni
150  Excutere angululos (parti pars officiebat

natura rotundis;
169  Denique Tellurem Lunam Stellasque vagantes
170  Tertia constituunt Elementa. His plura negamus
171  Esse opus ad rerum Naturam: namque tuamur
172  Convestire sua cum Solem et Sidera luce
173  Omnia, luminibus caelum praebere meatum,
174  Rejicere at lumen Terram Stellasque vagantes;
175  Nonne tibi totidem naturas Principiorum,
176  Unde tria haec

182  Atque redundabit, cogetur Vorticis axem
183  In medium: nec sponte sua subigente putanda est
184  Id sine vi facere, atque illuc non pulsa coire
185  Materies: Scobs namque Pilis cum tenuior extet,
186  Vi multo major recedere longius illae
187  Nituntur medio de Vortice; proptereaque
188  Intro ea contrudunt Elementi pondera primi
189  Parte repulsa omni,

longius illae
187  Nituntur medio de Vortice; proptereaque
188  Intro ea contrudunt Elementi pondera primi
189  Parte repulsa omni, medioque in Turbine stipant.
190  Nonne vides, cum pertuso versatur in orbes
191  Triticeum cribro frumentum, immixta coire
192  Quaelibet in medio, tenui quae pondere constant,
193  Ut paleae et culmi fragiles siccataque sole

Autumnum proinde enumerabis, ab ipso
302  Quam conta Autumno nimirum ad tempora Veris.
303  Nec tibi propterea est illud mirabile habendum,
304  Quare Terra magis, cum distat longius, igne
305  Usta calet Solis; quoniam aestas tempore tali
306  Rectius a radiis fit descendentibus, atqui
307  Et mage condensis, gelido quam frigore brumae,
308  Cum

cum distat longius, igne
305  Usta calet Solis; quoniam aestas tempore tali
306  Rectius a radiis fit descendentibus, atqui
307  Et mage condensis, gelido quam frigore brumae,
308  Cum Terram obliqua tangunt ratione meantes.

309   Porro particulae, quas diximus esse Elementi
310  De numero alterius quavis de parte rotundas,
311  Quae magis accedunt

quae Vortice longius absunt,
314  Propterea, primi quia fortius exagitantur
315  Viribus a validis Elementi, ideoque minores
316  Debent esse: etenim majori mole vel aequa
317  Si sint cum reliquis, supra quae tardius errant,
318  Debebunt alias subito super insiluisse,
319  Atque aliis longe magis usque recedere: nam vis
320  Major inesset ob id, motus pernicior illis

325  Post ingens spatium tum demum existere partes
326  Mole pari, atque alia motus ratione cieri,
327  Ocyus extremas, quam quae procul haud ita distant.
328  Scilicet et ratio est, quoniam cum corpora in orbem
329  Acta cientur, in extremis, fateare necesse est,
330  Finibus illius quod vis pernicior extet:
331  Nam properant partes majorem tempore eodem
332  Conficere, ac

motus, fateare necesse est,
365  Ipsa suis quod perplexis plerumque figuris
366  Endopedita una nectatur, conque globetur,
367  Inque ita majorem concrescat corporis auctum.
368  Et cum deinde meare per intervalla Pilarum
369  Debeat, ipsius sulcos in mole cavatos
370  Hac ratione opus est fieri corpusque striatum.
371  Corpus id, ut solidum

inter se primi Elementi
382  Particulis concrevit, et hinc redigetur et illinc
383  Axis ad extremas, ubi cursus tardior, oras
384  Hinc correpta simul medium descendet in Astrum,
385  Cum valido primi subito torrente Elementi.

386   Illud in his obsignatum sed oportet habere,
387  Corpora de genere hoc quod quae compulsa per unum
388  Sunt transire polum,

porro motu sulcique striaeque
396  Quandoquidem fiunt, pariter de partibus esse
397  Oppositis perarata retortaque corpora debent.

398   Quae compulsa polis dein corpora cum venere
399  In medium, sit ubi, supera ut claravimus, Astrum,
400  Ejus turbineam neque vim superare, neque intus
401  Mersa manere queunt, extra sed ab ictibus atque
402  Vi valida

425   Quarum etiam hoc melius poteris cognoscere pacto
426  Naturam, si, quae simili ratione geruntur
427  Hic nos inter, ea, qua polles, mente revolvas.
428  Scilicet impuros undae cum flamma liquores
429  Concoquit, ex illis ferventibus atque agitatis
430  Spumam exire, superque undas innare videbis
431  Non ratione alia, quam quod permixa liquori
432  Materies

parari,
451  Omniaque horrisono jamjam ruitura fragore.
452  Sic fuit, ut toto langueret pallidus anno,
453  Et nitidum obscura ferrugine tingeret Orbem,
454  Curia Caesareo quondam cum sparsa maderet
455  Sanguine: proin moesta tenuem cum luce calorem
456  Fundebat caelo; gravis ut caligine densa
457  Desuper incumbens horreret frigidus aër,
458  Et non percoctis

452  Sic fuit, ut toto langueret pallidus anno,
453  Et nitidum obscura ferrugine tingeret Orbem,
454  Curia Caesareo quondam cum sparsa maderet
455  Sanguine: proin moesta tenuem cum luce calorem
456  Fundebat caelo; gravis ut caligine densa
457  Desuper incumbens horreret frigidus aër,
458  Et non percoctis squallerent frugibus agri:
459  Visus item Sol est per

densa
457  Desuper incumbens horreret frigidus aër,
458  Et non percoctis squallerent frugibus agri:
459  Visus item Sol est per caeli templa vagari
460  Clarior assueto: maculas cum scilicet atras
461  Sorberet victor, motuque resolveret acri.
462  Quin etiam, propriam quae jactant sidera lucem,
463  Interdum exiguum caelo demittere lumen,
464  Tergemina

quoque densis saepe coortis
467  Undique velatum nigra ferrugine Sidus
468  Fulgorem condat nobis, penitusque videri
469  Desinat, aspectu subtractum scilicet omni.
470  Idcirco septem cum Plejadas Atlanteas
471  Ante fuisse ferant caelo, post excidit una
472  De numero: nam sex clara de nocte videntur
473  Dumtaxat; quoniam quae quondam septima

485   Adde, quod illa ipsa poterit ratione repente
486  Apparere novum radiis orientibus Astrum,
487  Ante videre fuit quod nusquam: id scilicet illo
488  Tempore continget, medio cum in Vortice, ubi Astrum est,
489  Prima redundabunt vi multa Elementa, superque
490  Fundentur maculas ingenti percita motu,
491  Immersasque tegent: lucem tum protinus Astrum

Astrum
492  Exeret haud maculis obstantibus interceptam.
493  De genere hoc visum est in Sidere Cassiopeae
494  Astrum luce novum majori ardere, sereno
495  Quam micat Idalium, mage cum nitet, aethere Sidus.
496  Haec nova tum lucis species objecta repente
497  Mira videbatur; tantum ut propter novitatem
498  Suspicerent Homines in caeli lucida templa.
499  Sed

aër
533  Et caeli facies si sit nitidissima noxque
534  Illunis. Fiunt plus longa crepuscula saepe
535  Illius ob lucem; siquidem quae fluvida Solem
536  Ambit materies, liquidi cum impurior aura
537  Aetheris haec constet, radios reflectere debet:
538  Haud secus ac Solis radios telluris hic aër
539  Ad nostras acies reflectit, conditus undis
540  Nuper ubi Sol

illa rapax vis;
560  Ut proin finitimis haud contra obsistere possit
561  Vorticibus, valido qui certant impete motus
562  Pertrahere ad sese secumque revolvere raptum.
563  Quapropter cum non obstet, velut ante, trahenti,
564  Alterius prorsum debebit Turbinis aestu,
565  Ejus prae reliquis, cui vis violentior extat,
566  Sorberi, seseque alieno evolvere motu

ingens
588  Est motus, valida motus vi debet earum
589  Vorticis in medium trudi impellique Pilarum:
590  Dumque intro trudetur, idem vim debet âpisci
591  Sese in circuitum pariter cum Turbine toto
592  Volvendi: quare, prius ac descendat ad illas,
593  Languidiore meant quae motus impete, partes,
594  Si circum majore pilis, quas tangit, agi vi
595  Incipiat,

doceo, pacto varios ratione per aestus
605  Fortuita certo nec motu aut tempore certo.

606   Atque ea conveniant nimirum ut cuncta Cometis,
607  Servatum est, caelo cum visi ardere Cometae;
608  Nam motu neque eunt certo neque tempore certo.
609  Quamvis usque adeo se rari tempore longo
610  Ostendant, ut, si certum quid

oculis, quin et loca eorum et tempora signet.
618  Non evolvendis aetas his sufficit una.

619   Hoc Astrum, unde tibi dico constare Cometas,
620  Innatat ingressum cum nostro in Vortice, Solis,
621  Quod recipit, lumen reflectit corpore opaco.
622  Tempore propterea tali apparere Cometae
623  Lux oculis debet nostris visumque ferire.
624  Porro

cum nostro in Vortice, Solis,
621  Quod recipit, lumen reflectit corpore opaco.
622  Tempore propterea tali apparere Cometae
623  Lux oculis debet nostris visumque ferire.
624  Porro cum nostro fugiens de Vortice longe
625  Abscessit, non lux aciem reflexa valebit,
626  Ut videatur id a nobis, contingere nostram;
627  Quandoquidem intersunt mediorum immensa locorum.

ire.
635  Proinde ubi jam longeque a Sole recessit
636  Astrum, haud a nobis lumen, quod tenue reflectit
637  Ob longinqua, quibus distat, loca, posse videri:
638  Posse tamen, proprius cum Soli accessit; ab ejus
639  Si tamen haud radiis propioribus involvatur,
640  Si supera et nostrum clara de nocte feratur
641  Per caelum; magnos ita rentur scilicet orbes

magnos ita rentur scilicet orbes
642  Talibus absolvi diuturno tempore ab Astris:
643  Proin, quoniam longos in Solem tarda revertunt
644  Post annos, neque tum, cum jam rediere, videri
645  Interdum a nobis possunt, sive obruta Solis
646  A radiis, nostro seu luce extantia caelo;
647  Non bene conveniunt, quae sunt servata, queamus
648  Per

vehit: illud at ingens
653  Non posse ob spatium, quo jam procul usque recessit
654  Disjunctum, tenui dispersa luce videri.
655  Haud alio apparent ergo illi tempore nobis,
656  Quam cum se a nostra propiores parte revolvunt,
657  Demittuntque; latent immenso caetera caelo.

658   Tutemet aspicies raro fulgere Cometam,
659  Quin longos lucis videas

per caelum, dum loca tranat,
662  Id tribuas luci, quae pro regione situque
663  Diversa nostras acies ratione lacessit.
664  Sin, hoc ne credas, obstat, quod sidera quaeque
665  Cum longo pariter deberent crine videri,
666  Hoc alio melius rem clarem fors tibi pacto.
667  Astrorum, genus hoc, tali constare putandum est
668  Corpora textura, Phoebeo ut tacta calore

calore
669  Ingentes possint facile exhalare vapores
670  In speciem sumi, flammis velut humida ligna.
671  Quod magis ut veri noscas simile esse: videntur
672  Hi tractus longum, prope cum Sol, crescere semper
673  In spatium, et partem caeli comprendere magnam;
674  Cum procul est, contra curtato incedere tractu
675  Per caelum, et longa decrescere luce: sed usque

velut humida ligna.
671  Quod magis ut veri noscas simile esse: videntur
672  Hi tractus longum, prope cum Sol, crescere semper
673  In spatium, et partem caeli comprendere magnam;
674  Cum procul est, contra curtato incedere tractu
675  Per caelum, et longa decrescere luce: sed usque
676  Est opus adversa ut Solis regione feratur
677  Fumida

posse vapores
681  Credendum eat; quoniam radios reflectere Solis
682  Posse quis inficias est? ut suspensa per auras
683  Nubila reflectunt. Haec nos Caudata vocamus
684  Sidera, cum caudae nimirum more sequuntur
685  Astrum Phoebeo lucentes lumine sumi:
686  Sin vero partem, Sidus quo tenit, in illam
687  Directi spatio praecurrant anteriori;
688  Lucem, quae

illam
687  Directi spatio praecurrant anteriori;
688  Lucem, quae Sidus praevortit, dicere barbam
689  Suemus: saepe comas quoque circum haec fundere cernes
690  Sidera, ab opposita Soli cum parte feruntur.

691   Denique (rebus in his nec multa indicta relinquo,
692  Ut, quam Hominum varii, possis dignoscere, sensus)
693  Non deerunt multi quoque

696  Saepe etiam errantes, velut ipsa Oracula Divûm:
697  Non deerunt, inquam, qui jam nihil esse Cometas
698  Contendant, quam, quos exhalat Terra, vapores
699  Sublatos superas tenui cum corpore in auras;
700  Nubila uti nebulaeque Astra genuntur:
701  Magnopere in qua mî ratione errare videntur
702  Propterea, quia se nubes aliique vapores
703  Non procul extollunt

in auras;
700  Nubila uti nebulaeque Astra genuntur:
701  Magnopere in qua mî ratione errare videntur
702  Propterea, quia se nubes aliique vapores
703  Non procul extollunt Terra: cum saepe Cometae
704  Omnia fulgentes ultra vaga Sidera distent:

705   At vehementer in his vitium hoc fuge, quod tibi pacem
706  Delibare animi queat et turbare

consimili potuit nigrore metus, quam
714  Ignorantia causarum et rationis egestas.
715  Primum ubi nam caelo Mortales fulgere lucem
716  Ex improviso objectam videre Cometae;
717  Cum neque tum causam novitate exterrita scirent
718  Corda, neque incassum caelo apparere putarent,
719  Dirum si quid in hoc terrarum protinus orbe
720  Acciderat, bellum caedes morbique famesque

caedes morbique famesque
721  Funeraque, ex illa repetabant luce coortum.
722  At cur non aliquid laetum, quod deinde sequatur,
723  Fulgori referant inopini luminis ejus?
724  Tempore cum nullo terrae regionibus ullis
725  Non interveniant felicia tristibus, atque
726  Intermixta malis non sint bona, quae videantur
727  Esse novam caelo comitata secutaque lucem.

terrae regionibus ullis
725  Non interveniant felicia tristibus, atque
726  Intermixta malis non sint bona, quae videantur
727  Esse novam caelo comitata secutaque lucem.
728  Praesertim cum, quod summa ratione creatum est
729  Numinis, esse nequit, nisi totius utilitatem
730  Propter Summaï, atque bono servarier ejus:
731  Namque suo prodest Toti pars, ipsaque partem

repulsum
751  Respuere, et plagis intro propellere possent.
752  Restat, ut hac igitur consistere debeat usque
753  In regione loci, quo par vis illius extat,
754  Incidit inter quas, cum motu particularum.
755  Atque his exemplum rationibus addere coner.
756  In vitreum si vas argenti pondera vivi
757  Infundas pluviasque undas oleumque, levemque
758  Post Bacchi

furenti
783  Sunt a Sole, velut fieri paulo ante probatum est.
784  Hac ratione putes etiam, quae multa perenni
785  Saturnumque Jovemque videntur obire meatu,
786  Astra fuisse suo cum Vortice, deinde coortis
787  A maculis solidata in eorum rapta valentes
788  Turbineos motus. Lunam quoque, cum fuit Astrum
789  Terra, pari Terrae ratione rearis in aestum

785  Saturnumque Jovemque videntur obire meatu,
786  Astra fuisse suo cum Vortice, deinde coortis
787  A maculis solidata in eorum rapta valentes
788  Turbineos motus. Lunam quoque, cum fuit Astrum
789  Terra, pari Terrae ratione rearis in aestum
790  Descendisse; velut Solis descendit in aestum
791  Dehinc Tellus pariter solido cum corpore Lunae.

788  Turbineos motus. Lunam quoque, cum fuit Astrum
789  Terra, pari Terrae ratione rearis in aestum
790  Descendisse; velut Solis descendit in aestum
791  Dehinc Tellus pariter solido cum corpore Lunae.

792   Verum alia genitum longe ratione rearis,
793  Qui medium circa suspenditur Annulus orbem
794  Saturni, genus hoc, unum et mirable Mundo

803  A medio distent; vicinius illa locentur
804  Queis solidi minus est auctus. Et mole minori,
805  Quam Tellus, quamvis Mars sit, magis ipse videtur
806  Esse tamen solidus, cum plus a Sole recedat:
807  Majorum libratur enim cum mole Pilarum.
808  Praeterea mage quae distant, ea segnius orbem
809  Conficiunt, quam quae Soli vicina feruntur;

804  Queis solidi minus est auctus. Et mole minori,
805  Quam Tellus, quamvis Mars sit, magis ipse videtur
806  Esse tamen solidus, cum plus a Sole recedat:
807  Majorum libratur enim cum mole Pilarum.
808  Praeterea mage quae distant, ea segnius orbem
809  Conficiunt, quam quae Soli vicina feruntur;
810  Quandoquidem, ut supera quoque dixi, Vorticis illae,
811  Quae

ut supera quoque dixi, Vorticis illae,
811  Quae medio magis accedunt; citiore feruntur
812  Particulae motu, at segni, quae longius absunt:
813  Et cum participent harum vaga Sidera cursum,
814  Circa, opus est, Solem ratione ferantur eadem.

815   Tum quoque scire licet, dum Lunae circuit orbis
816  Tellurem, hanc

cursus orbesque vagantum.
876  Illa quidem geminis opus est impulsibus usque
877  Pareat, et terrae, proprio quae Vortice raptat,
878  Et Solis, pariter qui circumvectat eandem
879  Cum Terra: quapropter agens vis utraque semper
880  Diversa ratione facit, variante feratur
881  Et motu et spatio, neque certis orbibus

motu et spatio, neque certis orbibus erret.

882   Consimili ratione potes dissolvere, quidquid
883  Caetera turbato peccant vaga Sidera cursu:
884  Corpora sublato nam cum nectantur inani
885  Corporibus, possintque a summis ima moveri,
886  Summaque ab his pariter, quoniam sunt utraque nexa
887  A mediis; ut agant, opus est, et agantur ab ipsis

levioraque fiunt,
1047  In media donec tandem tellure locentur,
1048  Qua minimum rebus servatum est pondus inesse.
1049  Atque id ea tantum potuit ratione notari;
1050  Pendula nimirum cum ferri virga rigentis
1051  Huc illuc commota semel vibratur, eosdem
1052  Tardius hic peragi reditusque videmus,
1053  Extremum quam si terrae vibretur ad

1107  Praeda sit in latebris, seu Bellua desuper ingens
1108  Terruit; inclusam vesica comprimet auram,
1109  Et sic mole minor fiet, graviorque minori
1110  Pro mole, insit idem cum pondus ut ante, parique
1111  Proin tum fiet aqua gravior quoque: decidet ergo
1112  Hac gravitate sui fundum submersus in imum.
1113  At si quae veniat supera se efferre libido,

sursum attollat: tum summis oscula lymphis
1118  Saepedat, et varios ludentum more per auras
1119  Contiguas saltus; festas quoque inire choreas
1120  Turba cum magna pariter ludente videtur.

1121   His animadversis illud quoque noscere debes,
1122  Nimirum sub aquis gravium cur pondera rerum
1123  Decrescant adeo, ut facili vel

eoque
1148  Percipe rem pacto. Nimirum detrahe tantum
1149  Ponderis a saxo, liquidis quod in aequoris undis
1150  Mersum est, par gravitatis habet quantum auctus aquaï,
1151  Cum qua non aequis libratum est viribus illud:
1152  Pars lapidi gravitatis erit tunc illa superstes,
1153  Parte parem qua vincit aquam: quapropter oportet,

quod in isdem perdidit aurum.
1175  Sic opus ex auro fictum explorare queamus,
1176  Nempe insinceri subsit tum siqua metalli
1177  Suspicio; ut Siculi Regis vulgata Corona est,
1178  Cum Vir ob inventum tam magnum balnea linquens
1179  Extra prosiluit subito, nudusque cucurrit
1180  Exultans veluti lymphaticus, atque potenti
1181  Percussus mentem thyrso; tam mira reperto

1232  Cumque ingressa polum terrae intra viscera fertur
1233  Materies, motu facili meat: invenit intus
1234  Nam sibi pervia multa foramina: Transmeat ergo,
1235  Qua via facta patet; fed cum de cardine terrae
1236  Egressa est, superas vel aquas transire vel auras
1237  Luctatur magno nisu: neque enim invenit illic,
1238  Pervia quae pateant moli intervalla retortae:

sibi scindat iter rumpatque, necesse est.

1240   Haec ubi constiterint bene confirmata, videbis,
1241  Magnes cur certa semper se parte nivalem
1242  Ad Boream vertat: nam, cum tellure lateret
1243  Conditus, illum intra sibi corpora particularum
1244  Ingressu egressuque vias egere patentes.
1245  Tenuibus utque pilis Magnes fuit obsitus intus,

Intactas maris ire vias, spretisque procellis
1269  Metiri Oceanum cursu, atque inquirere terras
1270  Per mare classe novas, Orbemque ambire carinis.

1271   Porro cum sese Lapidis per aperta viarum
1272  Tam facile insinuent, vixque ire per aëra possint
1273  Particulae, circa Magnetem in vorticis aestus
1274  Se ferre incipient egressae regrediendo.

hoc Lapidis transibunt illa recepta
1289  In latus appositi; medium simul aëra plagis
1290  Discutient, illos inter qui est cumque locatus.
1291  Fiet continuo, cum factus rarior aër
1292  In medio sit, uti ex transverso postque locatus
1293  Atque hinc atque illinc quasi provehat, atque propellat
1294  Inter se Lapides, et prorsus mutua jungat

1297  Fit porro Lapis a Lapide ut plerumque recedat,
1298  Conjungique neget pariter, pulsusque vicissim
1299  Appositum pellat: discordia tanta creatur
1300  Propterea, quia nimirum, cum mutua sese
1301  Respiciunt illis a partibus, egrediuntur
1302  Per quas particulae Lapide ex utroque retortae,
1303  Inter se nequeunt confundere vorticis aestus:
1304  Opposito

domos varias et sidera monstrat.
1336  Attamen interdum paulum declinat ab Arcto
1337  Eoas flectens in partes Occiduasve.
1338  Quod fieri quonam possit, mirabere, pacto;
1339  Cum directa means ex uno cardine terrae
1340  Semper in oppositum, docui velut ante, feratur
1341  Materies, Lapidem cursu quo dirigit illuc
1342  Et ferrum, quod vim Magnetis participavit.

1348  Et quo tendit, acum rapere et deducere paulum.
1349  Si Boreae advenias gelidas nascentis ad oras,
1350  Inclinare videbis acum in terramque revolvi
1351  Lilia, propterea quia, cum se partibus illis
1352  Materies demittat, uti sub viscera terrae
1353  Illabatur, acum cursu quoque deprimit isto.
1354  Denique, cur Lapidem ferri natura sequatur,
1355  Et caecis

uti sub viscera terrae
1353  Illabatur, acum cursu quoque deprimit isto.
1354  Denique, cur Lapidem ferri natura sequatur,
1355  Et caecis in eo compagibus haereat arcte,
1356  Percipe: cum chalybi Magneta quis admovet, ejus
1357  Naturam et vires, ut paulo diximus ante,
1358  Participare chalybs debet: nam materiaї
1359  De Magnete fluunt quae

tergo qui proinde receptus
1362  Exagitat plagis lapidem ferrumque, locoque,
1363  Unde abiit, medio jungi compellit utrumque.
1364  Mutuus inde amor est, ut dicunt, ortus, et illa
1365  Cum Lapide aeterno sint ferri foedera nexu.
1366  Vim miram hanc Lapidis primum Armentarius olim,
1367  Ut memorant, Magnes (Lapis est dehinc unde vocatus)
1368  Detexit, patria Tauros dum pasceret Ida.

vocatus)
1368  Detexit, patria Tauros dum pasceret Ida.
1369  Forte canens teneros silvestri in arundine amores
1370  Haerentem clavis crepidarum sensit; et illa
1371  Miratus Lapidis cum ferro foedera, gaudent
1372  Queis jungi inter se pariter, vim mutuam amoris
1373  Protinus invidit, questusque sua impia fata est.
1374  Proderit Hanc ob rem Saxum Magnetis, ut ajunt,

1372  Queis jungi inter se pariter, vim mutuam amoris
1373  Protinus invidit, questusque sua impia fata est.
1374  Proderit Hanc ob rem Saxum Magnetis, ut ajunt,
1375  Armare; et faciunt, puri cum lamina ferri
1376  Hinc atque inde duplex Lapidis conjungitur illis
1377  Partibus, ingreditur queis scilicet egrediturque
1378  Fluvida materies, quae Saxum transmeat illud.

ferri
1376  Hinc atque inde duplex Lapidis conjungitur illis
1377  Partibus, ingreditur queis scilicet egrediturque
1378  Fluvida materies, quae Saxum transmeat illud.
1379  Namque ea cum faciles multo magis, aëre quam sint,
1380  In ferro reperire vias queat, effluet hilum
1381  Haud extra, sed qua per longum extenditur illud,
1382  Ibit: quapropter chalybis si fragmina duri

constet rubigine; claudit
1394  Omnes namque vias rubigo, atque invia ferri
1395  Intervalla facit: quapropter viribus expers
1396  Esse Lapis, neque enim rapiet, videatur oportet;
1397  Cum labes nigro in ferro vitiumque sit omne.
1398  Quod nisi percaveas, toties experta licet te
1399  Fallet vis Lapidis, coramque rubescere coget
1400  Illusum Sociis quos visum haec mira vocâsti.

1409  Egreditur fluctus, multas illapsus in auras
1410  Aëris extemplo parat intra tecta reverti;
1411  Proinde recurrenti, quidquid leve, turbine secum
1412  Corripit, atque illo nexum cum corpore jungit.
1413  Multa etiam sunt, quae simili vi praedita constant,
1414  Si caleant, ut Ebur Lapis Ossa et Marmora Conchae
1415  Et Corium et Cornu et flaventis fragmina Buxi:

calores,
1417  Hoc magis has servant diuturno tempore vires;
1418  Queis, si sint etiam non trita et frigida quaedam
1419  (Ut Pix ut Sulphur naturaque Cerea) pollent.
1420  Idque diu, cum sunt ab apertis aëris auris
1421  Praesertim mollis desensa volumine lanae.
1422  Clara dies aestiva, boreaque flamina magnas
1423  Intendunt vires, quae bruma, humentibus auris,

vires, quae bruma, humentibus auris,
1424  Nocte remittuntur. Si par sit utrinque potestas,
1425  Non vicina trahunt, sed sese bina repellunt
1426  Corpora: cum validis igitur bene languida tantum
1427  Conveniunt; quin haec vires exinde receptant,
1428  Omnia quae sese facile in propiora propagant
1429  Corpora, dura eadem, contraque fluentia constent,

Bacillo
1434  Omnibus et Lignis, lapsusque infundere Plantis,
1435  Artubus et vivis Animantum; saepe videntur
1436  Qui trahere ad se res tenues, et fundere circum
1437  Scintillas; nam cum quodam plerumque nitore
1438  Lucis vis sese nostris ea sensibus offert.
1439  Ut tamen haec facili coram ratione queamus
1440  Perficere, usus erit, claro quam carmine scribam,

teratur,
1461  Nec mora, lamellam tubulos longamque catenam
1462  Irrigat extemplo vis mira atque imbuit omnem.
1463  Si tum ergo admoveas digitum ferrumve, videbis
1464  Quodam cum crepitu scintillas exilientes,
1465  Scilicet in parvo simulantes ignea caeli
1466  Fulmina, cum de nube ruunt elapsa tonante.
1467  At si contingas, crepitantia fulgura cessant,

atque imbuit omnem.
1463  Si tum ergo admoveas digitum ferrumve, videbis
1464  Quodam cum crepitu scintillas exilientes,
1465  Scilicet in parvo simulantes ignea caeli
1466  Fulmina, cum de nube ruunt elapsa tonante.
1467  At si contingas, crepitantia fulgura cessant,
1468  Non sonus auditur, nullo manus intremit ictu,
1469  Ut prius, exiguo tonitru cum mota tremebat.

1466  Fulmina, cum de nube ruunt elapsa tonante.
1467  At si contingas, crepitantia fulgura cessant,
1468  Non sonus auditur, nullo manus intremit ictu,
1469  Ut prius, exiguo tonitru cum mota tremebat.
1470  At quibus ad vires magis haec est apta ciendas
1471  Natura, ut vitri sunt corpora, cum prope longo
1472  Accedunt chalybi, tenuis dat sibila flamma

1468  Non sonus auditur, nullo manus intremit ictu,
1469  Ut prius, exiguo tonitru cum mota tremebat.
1470  At quibus ad vires magis haec est apta ciendas
1471  Natura, ut vitri sunt corpora, cum prope longo
1472  Accedunt chalybi, tenuis dat sibila flamma
1473  Continuo erumpens, et lenis prosilit ignis.
1474  Praetereaque leves res exagitantur, ubi illis
1475  Viribus

ab illa
1486  Scintillas digito, subito prolapsa redibunt
1487  Pondere subjectam recta spectantia terram;
1488  Nam tum mira fluens ab eis avertitur aura.
1489  Tum quoque carbonum cum pulvere sulphura mixta,
1490  Et Bacchi florem si latae imponere ferri
1491  Lamellae tentes, digito das sulphura flammis
1492  Protinus admoto per flumina crebra per ictus,

versatile vitrum
1502  Pendenti ferro aut aeri supponat, et ejus
1503  Immergat partem, manibus per mutua junctis
1504  Longa se innectant Spectantes deinde chorea,
1505  Nec mora, cum digitum accedens ferrumve quis illuc
1506  Admovit, subito se tactum sentiet ictu
1507  Quisque, manusque suas agitari et brachia dicet;
1508  Non sine pernicie, grandi peragatur id ipsum

ciet, et vomit ignes
1531  Undique navalis velut in praeludia belli.
1532  Adde quod in tenebris tenui candentia luce
1533  Corpora saepe videntur, inest queis mira potestas,
1534  Ut cum materie, quae tum de corpore migrat
1535  In corpus, pariter migret lux et calor una.
1536  Scilicet et vitrum volvent palmamque prementem
1537  Imbuit illustrans splendor guttamque cadentem,

ex fronte ex ore genisve,
1552  Concussisve aliis ex artubus; exagitantur
1553  Nam commoti artus, et eo quatiuntur ab ictu.
1554  Mutuus impulsus fit utrinque, et percutit ipsam
1555  Cum digito propiore manum. Super illius effer
1556  Lancem auri argentive caput palmamve patentem,
1557  Protinus incipiunt motari et fronte capilli
1558  Erecti insano Bacchantum ut vertice surgunt.

1585  Hic ego non memorem vestras, opera inclita, laudes;
1586  Quandoquidem quacumque patet non barbara tellus,
1587  Et quacumque dies Doctrinae splendidus ortus,
1588  Nomina vestra sua decorum cum luce feruntur,
1589  Aeternisque vigent monumentis insita Famae,
1590  Atque suo inscribens sacravit Gloria templo.
1591  Jam quoniam per vos licet esse, ut dicar Amicus

viribus aptat
1603  Naturae, et certo constrictam limite finit,
1604  Quid queat aut nequeat, praescribens, arbitrioque
1605  Cuncta suo temere, haud contentus quaerere, fingit;
1606  Cum qui Naturam rerum in discrimina ducunt,
1607  Quosque diu varius solertes reddidit usus,
1608  Quo vertunt se cumque, nova undique et undique mira
1609  Objiciantur, et humanae quae denique nunquam

1607  Quosque diu varius solertes reddidit usus,
1608  Quo vertunt se cumque, nova undique et undique mira
1609  Objiciantur, et humanae quae denique nunquam
1610  Inciderint menti, nisi cum per somnia ludit.
1611  Ergo in Natura spectatum admittimur ipsi,
1612  Idque agere, ut taciti servemus singula, oportet,
1613  Docta suas peragat Ratio tum denique partes.

1620  Perceleri motu, quo quamque avellere tentat:
1621  Hoc sine non etenim posset calor ullus haberi;
1622  Nec prorsus calida ulla foret res, quin cieantur
1623  Ejus particulae; quae cum majore cientur
1624  Vi motus, fit, uti tanto calor auctior extet:
1625  Illo sed contra languescente inque minuto
1626  Elanguescere item tuimur minuique calorem.
1627  Hac modo

est ratione exsolvere nobis,
1628  Quare perceleri interdum rota concita cursu
1629  Concipiat flammas, medio qua jungitur axi.
1630  Namque opus est, ut, cum revoluta manente teratur
1631  Axe rota interior, vehemens oriatur in ejus
1632  Particulis motus: motu fit protinus ignis;
1633  Flammaque degustat lambens axemque rotamque;

1638  Ille quidem tantum dabit, in rebusque calorem
1639  Gignet, particulas perturbato ordine motus
1640  Qui ciet, exagitatque in cunctas undique partes.
1641  Propterea e tumidis cum pellimus aëra buccis
1642  Expressum vi multa oris per tenue foramen;
1643  Frigidus ille foras erumpet non aliam rem
1644  Propter, quam recto quia motu concitus exit.
1645  At

aëra buccis
1642  Expressum vi multa oris per tenue foramen;
1643  Frigidus ille foras erumpet non aliam rem
1644  Propter, quam recto quia motu concitus exit.
1645  At perturbato cum motu ex ore patente
1646  Mittitur, aura tibi tunc aëris illa calebit.
1647  Illa nos gelidae suemus per frigora brumae
1648  Calfacere extremos digitos palmasque rigentes;

1671  Sint loca, ut efficiant frigentes contremere artus.
1672  Plerumque hic motus, calor unde est, particularum
1673  Res liquidas dilatat, et efficit, ut majori
1674  Se spatio extendant: quoniam cum pigra quies est
1675  Corporibus, pars una aliam plus tangit inhaerens,
1676  Quam cum perceleri pars motu quaeque cietur.
1677  Quare opus est, in majus uti sese explicet augmen

particularum
1673  Res liquidas dilatat, et efficit, ut majori
1674  Se spatio extendant: quoniam cum pigra quies est
1675  Corporibus, pars una aliam plus tangit inhaerens,
1676  Quam cum perceleri pars motu quaeque cietur.
1677  Quare opus est, in majus uti sese explicet augmen
1678  Corpus; ubi privas in partes insinuatus
1679  Ejus corripuit rapido quamque impete motus.

metalla
1693  Vitraque distendunt augmen se in majus, ubi ictus
1694  Solis ad aestivi perstant, flammisve calescunt;
1695  Ferrea propterea paulum producitur igne
1696  Virga; eadem, cum frigida fit, contractior exit.
1697  Nam contra opposita frigus ratione coarctat
1698  Multas res: quid enim est frigus, nisi particularum
1699  Pigra quies,

exoriuntur
1709  Flamina ventorum, motus ratione feruntur
1710  Non perturbati, calidus quo scilicet Auster,
1711  At fera directo descendunt impete contra:
1712  Qui perturbatis motus cum motibus obstet,
1713  Frigidus idcirco venit Ursae a cardine ventus,
1714  Qui fugat Agricolas armentorumque Magistros
1715  Exoriens, hiememque refert, atque enecat herbas.

vera, plicantes
1727  Quod sese omnimodis se formam prorsus in omnem
1728  Particulae undarum possint inflectere, et omne
1729  Flexu intervallum vario replere locumque.
1730  Intus cum vero penetrantia corpora nitri
1731  Suscepere, fluensque gelu jam sistitur unda;
1732  Inter proinde suas multa intervalla receptet
1733  Particulas, et se

vaporum
1757  Halitus ex undis liquidas sublatus in auras.
1758  Indicium festuca dabit silvestris avenae,
1759  Lignosas effert, ut tenuia cornua, fibras
1760  Vertice quae summo: nam, cum vapor aëris illas 1750
1761  Humectat, laxantur, et orbibus evolvuntur:
1762  At facit ut redeant in spiras siccior aër.
1763  Hoc etiam organico poteris deprendere nervo,

cujus fines hinc inde duobus
1765  Firmandum est clavis: medio at suspendere pondus,
1766  Quod queat inflexum trahere et distendere, debes;
1767  Namque, ea cum nervi constet natura, sereno
1768  Ut caelo, siccis atque extendatur in auris
1769  Longior, humenti contractior aëre fiat,
1770  Descendit siccis auris caeloque sereno

1789  Inter se mixtis Elementis) exagitari,
1790  Scilicet in proclive volubilis ut procursus
1791  Sic valeat fieri: lymphae sed definit humor
1792  Esse fluens, sese in glaciem cum vertit inertem;
1793  Propterea quia tum non amplius exagitantur
1794  Particulae a motu subtilis materiaї.
1795  Praeterea ad speciem nulla ratione vel arte
1796  Pressus densatur

partium eundem,
1889  Quem tenuere, prius quam dura rigescere demum
1890  Coepissent, dum mollia adhuc, velut unda, fluebant.
1891  Corporis at contra natura videtur opaci,
1892  Cum licet intra se claudat permulta viarum
1893  Intervalla, tamen vel recta foramina non sunt,
1894  Interrupta locis vel pluribus atque reflexa;
1895  Ut facili nequeat lumen transire meatu;

vastata agrosque colonis
1969  At quando una dies, pro Divûm Numina Sancta!
1970  Vi morbi, caeli vitio tot millia quando
1971  Una dies dedit exitio, quot, cum fera miscent
1972  Praelia, et adversis concurrunt frontibus hostes?
1973  At quantae, Superi! mortalia pectora curae
1974  Conscindunt, ex quo est auri argentique repertus

curae
1974  Conscindunt, ex quo est auri argentique repertus
1975  Usus, et ex illis conflata pecunia, parta
1976  Qua possint Homines pacatam degere vitam
1977  Nequidquam; quoniam cum nummis orta videtur
1978  Pestis avarities animorum, ortique timores:
1979  Scilicet Eoam ne puppis naufraga mercem
1980  Merset aquis; furum ne res sublata repente
1981  Pauperet

2003  Et multas animi magno cumulare labore
2004  Divitias, quas ingratîs tum deinde relinquent,
2005  Nonne hoc desipere est? quanto se angore metuque
2006  Discruciant animi, cum se subit esse creatos
2007  Mortales, atque extremam properare citatos
2008  Ad metam, quae cuncta adimat tot denique vitae
2009  Commoda, pro! tanto dudum quaesita labore?
2010  Nam

movebam,
28  Ut de natura rerum obscurisque repertis
29  Concinerem, quantum licet, aptis carmina verbis;
30  Jamque eluctatum veluti de syrtibus illis
31  Esse juvat: contra sed cum reminiscor earum
32  Quae superant, rerum, et quantum quoque restet agendum,
33  Et quam difficile obscuras res carmine puro
34  Clarare; exoritur tum quaedam

179  Taedia scribentem capiant me teque legentem.
180  In primis, salso cur sit maris Unda sapore,
181  Quaerimus; et facile est rationem reddere dictis.
182  Undique nam terras cum perluat Amphithrite,
183  Est passim terris Salium natura locetur,
184  Commotis miscetur aquis Sal; atque ita totum
185  Aequoris humorem salsus corrumpit amaror:
186  Quandoquidem

causa fluentes
208  Quod tibi ut expediam, supra reminiscere dicta:
209  Nimirum circa Tellurem Vorticis uno
210  Caeli materiem correptam volvier aestu.
211  Lunaїque globum magnum cum turbine eodem
212  Tellurem prope terdenis ambire diebus.
213  Haec superimpendens Terrae, qua transit, oportet,
214  Mole sua rapidis iter auris contrahat: alveum
215  Fluminis ut

244  Et Veneris caelo propior, sese orbis utrinque
245  Parte in utraque sui nobis vicinior arctat.
246  Illis Luna locis idcirco (namque per illa
247  Bis loca mense meat; Solis cum scilicet ignes
248  Occiduos oriens contra atque adversa tuetur;
249  Cumque regit currus illi conjuncta silentes)
250  Illis Luna locis, inquam, cum transit, iterque

illa
247  Bis loca mense meat; Solis cum scilicet ignes
248  Occiduos oriens contra atque adversa tuetur;
249  Cumque regit currus illi conjuncta silentes)
250  Illis Luna locis, inquam, cum transit, iterque
251  Contractum quoque mole sui cum corporis arctat,
252  Tempore eo premit insueta vi desuper aequor:
253  Propterea moti cursus pelagi atque recursus
254  Efficit

248  Occiduos oriens contra atque adversa tuetur;
249  Cumque regit currus illi conjuncta silentes)
250  Illis Luna locis, inquam, cum transit, iterque
251  Contractum quoque mole sui cum corporis arctat,
252  Tempore eo premit insueta vi desuper aequor:
253  Propterea moti cursus pelagi atque recursus
254  Efficit insuetos. Cum demum examina Librae
255  Aequa tenent

iterque
251  Contractum quoque mole sui cum corporis arctat,
252  Tempore eo premit insueta vi desuper aequor:
253  Propterea moti cursus pelagi atque recursus
254  Efficit insuetos. Cum demum examina Librae
255  Aequa tenent Solem Autumno, cum Vere tepenti
256  Excipit illum Aries media inter cornua luces
257  Noctibus aequantem; si tali tempore Luna
258  Orbe micet

252  Tempore eo premit insueta vi desuper aequor:
253  Propterea moti cursus pelagi atque recursus
254  Efficit insuetos. Cum demum examina Librae
255  Aequa tenent Solem Autumno, cum Vere tepenti
256  Excipit illum Aries media inter cornua luces
257  Noctibus aequantem; si tali tempore Luna
258  Orbe micet pleno, claros sive occulat ignes;
259  Desuper incumbet

aequore constans
332  Paulum attollatur super ipsas aequoris undas,
333  Unquam erit, eductos in caelum scandere montes
334  Ut queat, atque adeo immani se attollere sursum
335  Ascensu; cum tot praesertim obstacula sese
336  Objiciant, dum densa meat per cola, salitque.
337  Altera proin Fluviis quaerenda videtur origo,
338  Certaque de terris quae

dum densa meat per cola, salitque.
337  Altera proin Fluviis quaerenda videtur origo,
338  Certaque de terris quae Fontes causa resolvat.
339  Et jam cum salium videamus corpora pacto
340  Non alio posse aequorea discernier unda,
341  Quam cum abit in tenues resoluta calore vapores;
342  (Nam pariter nequit humenti cum nube vaporum

338  Certaque de terris quae Fontes causa resolvat.
339  Et jam cum salium videamus corpora pacto
340  Non alio posse aequorea discernier unda,
341  Quam cum abit in tenues resoluta calore vapores;
342  (Nam pariter nequit humenti cum nube vaporum
343  Sustolli gravior salium natura per auras)
344  Dicimus hinc riguis evolvi Fontibus undas.

339  Et jam cum salium videamus corpora pacto
340  Non alio posse aequorea discernier unda,
341  Quam cum abit in tenues resoluta calore vapores;
342  (Nam pariter nequit humenti cum nube vaporum
343  Sustolli gravior salium natura per auras)
344  Dicimus hinc riguis evolvi Fontibus undas.
345  Scilicet in gremio Tellus habet undique subter
346  Speluncas

ipsos
375  Augeri Fontes, largo et ditescere fluctu:
376  Indignetur uti jam torrens unda teneri
377  Ripis, et super alta fluens obstacula victrix
378  Grandia corripiat vulso cum robore saxa.
379  At Nemaeus ubi findit Leo fervida multo
380  Arva calore furens, arescunt Flumina late
381  Transilienda gregi persaepe: ita scilicet undis
382  Tenuibus aspicies

rupti de nubibus imbres,
393  Et tabescentes extructae in montibus altis
394  Verno Sole nives possunt dare Fontibus undas.
395  Nam quoniam Tellus non est aequata superne,
396  Ut mare, cum placidis late consternitur undis,
397  Sed modo sublatis in caelum montibus alte
398  Surgit; inaequali modo sidit valle deorsum;
399  Propterea fit, uti pluviaeque nivesque solutae

caecum, tum deinde rigentis
432  Incidit in stratum saxi declive, necesse est,
433  Ultra non penetret, sed per declivia dorsi
434  Diffluat, et superas ita Fons se reddat in auras.
435  Cum gemina insinuant sese inter strata solutae
436  Alto in monte nives, variis ut flexibus unda
437  Huc illuc, veluti sit clausa canalibus, erret
438  Descendens saliensque, jugis persaepe sub latis,

449  Imbrem et Fluminibus latices dare posse perennes,
450  Posse et abundantem silvis atque omnibus herbis
451  Sufficere humorem, vis ut quoque magna supersit.
452  Invia nec ratio est, cum se de partibus orbis
453  Omnibus exonerent immensis fluctibus Amnes
454  In mare, cur nunquam crescat, tectisque redundet
455  Littoribus pontus, seque efferat altius usque:

483  Particulas, per quas sub terra labitur alta.
484  Sunt etiam quaedam, quae certo agitantur ab aestu,
485  Ut mare, quod certas refluitque fluitque per horas,
486  Flumina: nam, moto pelagus cum tollitur aestu,
487  Fit via declivis minus Amnibus; unda necesse est
488  Proinde minus celeri pede defluat; atque ita sursum
489  Aestu attollatur; verum refluente videbis

Flumina terris.
495  Horum aliqui haud ullos emittunt, excipiuntque
496  Exterius Fluvios: Lacus est Thrasumenus ut ingens
497  Notus jam propter tot quondam Romulidarum
498  Funera, cum dira jacuerunt clade rubentes
499  Illius ad ripas caesi cum Consule Cives;
500  Jamque videbatur belli Fortuna, tremebant
501  Omnia terrifico cujus concussa tumultu,
502  Decidere

496  Exterius Fluvios: Lacus est Thrasumenus ut ingens
497  Notus jam propter tot quondam Romulidarum
498  Funera, cum dira jacuerunt clade rubentes
499  Illius ad ripas caesi cum Consule Cives;
500  Jamque videbatur belli Fortuna, tremebant
501  Omnia terrifico cujus concussa tumultu,
502  Decidere haud anceps inter Poenosque Latinosque,
503  Utrorum sub

551  Flamma simul pelagus fluvios terramque madentem
552  Concalefecerunt, agitatis surgere bullas
553  Est opus ex undis, oculi plus cernere nostri
554  Quam possint, tenues; ut, cum fervescere aheno
555  Inclusos latices subjecto cernimus igne,
556  Ex undis bullae ferventibus exoriuntur:
557  Ignea vis quoniam, quae secum corripit undam,
558  Intus clausa facit,

ferventibus exoriuntur:
557  Ignea vis quoniam, quae secum corripit undam,
558  Intus clausa facit, liquidum ut turgescat in orbem.
559  Haec ergo lymphae vesicula multa tumentis,
560  Cum tenuis, nostro leviorque sit aëre multo
561  (Nam pro mole minus comprendit materiaї),
562  Debet tum propria sursum levitate volare,
563  Atque loci conscendere eo, quo tenuior aër

eaedem,
582  Pondus ut existat pertenue, sed extima circum
583  Non sic decrescat facies pro corpore; possint
584  Auris ut tolli leviores atque teneri.
585  Quapropter fiunt Nubes, cum tenuis hic undae
586  Halitus atque vapor superas expressus in auras
587  Undique conveniens ventoque ferente coactus
588  Suffundit nigra caelum caligine, et altas
589  Paulatim in

ventoque ferente coactus
588  Suffundit nigra caelum caligine, et altas
589  Paulatim in Nubes concrescit conveniendo.
590  Et quia tunc aër magis opportunus habendo est,
591  Cum gravior prodit cum densior ipse, vapori,
592  Per brumam idcirco (fit enim tum frigidus aër
593  Densior et gravior) recipit retinetque vapores
594  Agmine majori, quam cum idem rarior aestu est.

coactus
588  Suffundit nigra caelum caligine, et altas
589  Paulatim in Nubes concrescit conveniendo.
590  Et quia tunc aër magis opportunus habendo est,
591  Cum gravior prodit cum densior ipse, vapori,
592  Per brumam idcirco (fit enim tum frigidus aër
593  Densior et gravior) recipit retinetque vapores
594  Agmine majori, quam cum idem rarior aestu est.

est,
591  Cum gravior prodit cum densior ipse, vapori,
592  Per brumam idcirco (fit enim tum frigidus aër
593  Densior et gravior) recipit retinetque vapores
594  Agmine majori, quam cum idem rarior aestu est.
595  Halitus iste tamen supera ascendentis aquaї
596  Si gravior solito fit, uti se tollere longe
597  Non valeat, terrae sed valles integat imas,

per aestatem, gelido quam tempore possint.
608  Tum porro Pluvius caeli descendit ab altis
609  Nubibus humor, et in terras devolvitur Imber
610  Propterea, quia, cum nubes loca frigida caeli
611  Ascendere leves, aër densare vaporem
612  Frigidus, humentes et aquarum astringere bullas
613  Incipit, et subito nativas solvere in undas,

solvunt,
635  Emittunt guttas et aquarum proinde minutas;
636  Altius aut paulo si forte evecta ferantur,
637  Plus ubi crudescunt stipantia frigora, ninget.
638  Nam fit, uti ningat, cum corpora parva vaporum
639  Inter se varia coalescunt apta figura
640  In floccos, adjecto ut labi pondere deorsum
641  Possint in terras turba majore coorta;
642  Nec tamen in

magis florentibus agris
657  Noxia pestis et Agricolis invisa; quod illis
658  Momento plerumque brevi populata laborem
659  Divitias omnes adimat, spemque unius anni.
660  Vidi ego, cum laetis florerent omnia campis,
661  Jamque e flore novo caperet spem messis opimae,
662  Et festo Pubes resonaret rustica cantu;
663  Ecce repente atra tegitur caligine caelum;

floribus omnis
669  Undique humus; teneri succisi verbere foetus
670  Submisere caput; contusaeque ictibus herbae
671  Emoriebantur: spectatum dira per agros
672  Erumpunt miseri multa cum prole Coloni,
673  Et vitem et ramos oleae frumentaque lustrant
674  Flentes, et circum demissis vultibus errant.
675  At, quae pertenues placida de nocte vaporum
676  Surgunt

pluisse ferunt lacte aut rubigine flava,
710  Sulphureumque etiam cecidisse e nubibus imbrem.
711  Interdum et guttis perterrita corda cruentis;
712  Nam tum, cum caderent, occursavere per auras
713  Rubrarum populo, queis corpora parva, Volantum,
714  Et madefecerunt, secum implicatasque tulerunt.
715  Tristibus his acti quondam, pro pectora Veri

tantum se tollere mobilitate
732  Ingenii, et magnas animi contendere vires;
733  Se levis ut liquidum librare per Aëra possit
734  Mens, neque praecipitem confisa timere ruinam:
735  Cum sequitur felix praesertim iter atque volatus
736  Ejus, quem super et ventos aurasque liquentes
737  Aethera per purum jam in caelum Gloria tollit.
738  Quapropter filis constat pertenuibus Aër

partes, ut fila pilique:
750  Nam secus haud valeas rationem reddere dictis;
751  Quare compressus subita vi polleat Aër
752  In spatia ampla magis se protinus expandendi.
753  Ut, cum folliculis Juvenum socia agmina ludunt,
754  Impelluntque leves alte jactantque per auras;
755  Illos, vix feriunt delapsi ex Aëre terram,
756  Protinus impletos vento resilire videmus

774  Quod facere haud certe possit, nisi prorsus eburnae
775  Compressum attollat subito latus illa pilaї,
776  Compellatque suae reddi, velut ante, figurae.
777  Hac ratione etiam, adducto cum tendere nervo,
778  Et prope conjunctis inflectere cornibus arcum
779  Nitimur, ille manum contra nervumque repugnat
780  Vi, qua in directam sese componere

tum pars chalybis convexa, vel arcus
796  Dilatat, contra penitus pars concava claudit.
797  Materies ingressa vias quapropter apertas
798  Ex alia parti clausos transire meatus
799  Cum facile haud possit, velut ante, recludere multa
800  Vi contendit ea constricta foramina parte,
801  Inque situm chalybemque arcumque referre priorem
802  Si tamen ille diu flexus linquatur, ut intra

sit aperta foramine parvo,
864  Valvula quod toties occludat, tractus ab alto
865  Descendit quoties aegre, premiturque deorsum
866  Embolus; ast eadem recludat aperta foramen,
867  Idem cum facili sustollitur impete sursum.
868  Cum constructa tibi haec constabit Machina, ab ipso
869  Educes, intra qui clauditur, Aëra vitro.
870  Namque ubi restantem multa vi traxeris infra

toties occludat, tractus ab alto
865  Descendit quoties aegre, premiturque deorsum
866  Embolus; ast eadem recludat aperta foramen,
867  Idem cum facili sustollitur impete sursum.
868  Cum constructa tibi haec constabit Machina, ab ipso
869  Educes, intra qui clauditur, Aëra vitro.
870  Namque ubi restantem multa vi traxeris infra
871  Embolum; ut interea nequeat per tenue foramen,

aurum,
888  Et si quid solidum magis est et durius istis.
889  Non tamen hac possunt Animantum vivere saecla:
890  Si namque exhausto quaevis Animalia vitro
891  Sint inclusa, simul cum deficientibus auris
892  Deficiet quoque vita: cita nam morte repente
893  Exhalare animam, vitamque efflare videbis.
894  Invento sed ab hoc ut possis noscere quanta
895  Sese

901  Et magnam in molem sese explicat; atque ita crescens
902  Rumpitur interdum, vis intus tanta animaї est.
903  Nam quamvis primo sub rugis parva lateret
904  Aëris aura; tamen, cum non extrinsecus Aër
905  Exhausto premeret vesicam vase receptam,
906  Sponte sua molem se dilatavit in amplam
907  Quantulacumque. Sed his quoque rem superadjice miram;
908  Pondera

unda tenetur
960  In longo suspensa tubo, quia densior Aër
961  Hic premit et gravior, quam montibus in proceris.
962  Altior est, circum cogentibus undique ventis
963  Aër in medium cum desuper accumulatur,
964  Vel cum praecipitat supera e regione deorsum;
965  Hac ratione etiam servatum est flante quod idem
966  Fit gravior Borea, quia densior exit ab illo;

tubo, quia densior Aër
961  Hic premit et gravior, quam montibus in proceris.
962  Altior est, circum cogentibus undique ventis
963  Aër in medium cum desuper accumulatur,
964  Vel cum praecipitat supera e regione deorsum;
965  Hac ratione etiam servatum est flante quod idem
966  Fit gravior Borea, quia densior exit ab illo;
967  Densior hic itidem brumae per tempora torpet,

aquaї
971  Alte in producto vitro suspensa columna:
972  Tum quoque descendit sursum spirantibus auris,
973  Aut illinc abit in ventum si plurimus Aër,
974  Aestifer interdum vel cum furit Auster, et omnem
975  Africus involvens nigrantibus aethera nimbis;
976  Aër quandoquidem leviorque et rarior aestu est.
977  Non tempestates tamen his praescire futuras
978  A

non omnes novimus ipsi
979  Praeterea, quae se immiscentes omnia turbent
980  Indicia, et certos nullo nos tempore reddant.
981  Scandit item calamum, sitienti desuper ore
982  Cum trahis, unda levis, quia pressa extrinsecus intra
983  Insinuat sese, et loca surgens Aëre scandit
984  Evacuata: velut latices de fontibus imis
985  Aestu

Ventum motu celerante necesse est
1020  Perpetuum, quoniam Tellurem segnior aër
1021  Insequitur; contra videatur proinde moveri
1022  Est opus: ut, celeris Sessores alite cursu
1023  Cum rapiunt equi, concertantesque repente
1024  Transmittunt campos, fit, uti contraria Venti
1025  Verbera, stet quamvis piger aër, experiantur.
1026  Praeterea Solis magno plerique calori

1024  Transmittunt campos, fit, uti contraria Venti
1025  Verbera, stet quamvis piger aër, experiantur.
1026  Praeterea Solis magno plerique calori
1027  Hunc referunt Ventum: nam, se cum vertat ad ortum
1028  Semper ab ocassu Tellus, Phoeboque manenti
1029  Occurrat; nunc hac nunc illa, semper ab una
1030  Solem parte videt; cujus calor aëra, cursu
1031  Qui Terrae

relinquens
1055  Post tergum Hesperiam, atque Orientis opima revisens
1056  Littora Japoniasque plagas sparsasque Moluccas
1057  Navibus abreptis nimium experietur iniquas.
1058  At cum prora tuis America obvertitur oris,
1059  Brasiliamque vident stantes in puppe Magistri,
1060  Ipsa sua vi impellit euntes unda carinas.
1061  Hic porro Ventus, recta qui fertur ab ortu,

alias fremitu trudunt grassante cientes.
1086  Prosilit hinc Ventus. Non est tenor unus eidem,
1087  Nam modo pernices violentior incutit alas,
1088  Cum pellunt valido moti fervore vapores;
1089  Post paulo [minor est cum fervor] lenior afflat:
1090  Mox iterum assurgit, variisque assultibus instat,
1091  Donec composita sedentur pace furores.

1086  Prosilit hinc Ventus. Non est tenor unus eidem,
1087  Nam modo pernices violentior incutit alas,
1088  Cum pellunt valido moti fervore vapores;
1089  Post paulo [minor est cum fervor] lenior afflat:
1090  Mox iterum assurgit, variisque assultibus instat,
1091  Donec composita sedentur pace furores.
1092  Dicere nec Ventis quae sunt data nomina, longum est.

nivibus stipatus et horridus acri
1097  Frigore ab Arctoa descendit parte nivali
1098  Sithoniisque plagis; media regione diei
1099  Inter nigra Virûm percoctaque saecla coortus
1100  Cum pluviis contra venit et cum nubibus Auster.
1101  Hos inter totidem tibi sunt, et utrinque recedunt
1102  Ad latera; hiberno furit Euro – Auster ab Ortu
1103  Humidus; huic placidas contrarius asperat

acri
1097  Frigore ab Arctoa descendit parte nivali
1098  Sithoniisque plagis; media regione diei
1099  Inter nigra Virûm percoctaque saecla coortus
1100  Cum pluviis contra venit et cum nubibus Auster.
1101  Hos inter totidem tibi sunt, et utrinque recedunt
1102  Ad latera; hiberno furit Euro – Auster ab Ortu
1103  Humidus; huic placidas contrarius asperat undas

per tempora ditis
1109  Autumni bruma fert adventante volucres,
1110  Pennigerisque replet late nemora avia saeclis
1111  Et montes et agros: illo me tempore Brenum Rus prope Ragusium cum amoenitate, tum soli fertilitate praestans, et aucupio aptissimum. ,
1112  Namque hic ante alios ridet locus, accipit omnes
1113  Oblitum curas jam sponte minique vacantem;
1114  Hic me purpureos fundens

et extra
1147  Extendat longo tenuique foramine collum.
1148  Tum facito, incaleat flammis propioribus, intus
1149  Scilicet inclusus rarescere possit ut aër;
1150  Nec mora, frigentes cum collo merge sub undas,
1151  Intus uti, subito quoniam densabitur aër
1152  Frigore, per collum queat unda replere pilaї
1153  Partem haud exiguam: si porro

montibus altis
1191  In mere prorumpunt noctu; tum frigida in aequor
1192  E terris ferri Ventorum flabra, necesse est.
1193  Denique saepe solet magna impendente procella,
1194  Cum mare cum terras exemto Sole paventes
1195  Contexere cavae nigra caligine nubes,
1196  Jamque parant pluvias, et inaedificata superne
1197  Nubila terribili sonitu et fulgore minantur,

altis
1191  In mere prorumpunt noctu; tum frigida in aequor
1192  E terris ferri Ventorum flabra, necesse est.
1193  Denique saepe solet magna impendente procella,
1194  Cum mare cum terras exemto Sole paventes
1195  Contexere cavae nigra caligine nubes,
1196  Jamque parant pluvias, et inaedificata superne
1197  Nubila terribili sonitu et fulgore minantur,

et omne
1222  Involvunt caelum tenebris pelagusque procellis.
1223  Interdum magnis in tempestatibus atra
1224  Turbineas subtus demitti e nube Columnas
1225  Aspicias; siquidem gemini cum flamina Venti
1226  Opposita hinc illinc valida intorsere procella
1227  In mediam se nubem, et compressere furenti
1228  Ad latera incursu, torquent raptamque revolvunt

Ignis, ubi horum
1247  Corripitur quaevis Elemento concita primo
1248  Particula, atque ejus violento in turbine rapta
1249  Innatat. Illo igitur debet producier Ignis
1250  Corpore, cum quae vis Elementa secunda viarum
1251  Ex intervallis, intus quae condita cumque
1252  Sunt, excludit, uti sint primo tantum Elemento
1253  Pervia; quod partes ejus vi protinus acri

1296  Aëra vi; quare in coni tenuatur acumen.
1297  Utque a contactu gemina undae gutta liquentis
1298  Jungitur, inque unam pariter coit; ipsa, necesse est,
1299  Sic quoque flamma duplex, cum mutua tangitur, unum
1300  Efficiat conum: medio nam pulsus utramque
1301  Ad latera hinc illinc componens comprimit aër.
1302  Saepe aliquo videas dissolvi certa liquore

1303  Corpora, vel valido fervescere concita motu,
1304  Multa velut resoluta liquescunt dura metalla
1305  Scilicet, ut fusa calx fervida bullit ab unda.
1306  Tum valet id fieri, tales cum nempe liquoris
1307  Particulae constant, et talia corporis ejus
1308  Intervalla, liquor recipi non possit ut intra,
1309  Primi materies rapidissima tantum Elementi
1310  Ni

dissolvere debet
1311  Protinus ingressu, motuque agitare furenti,
1312  Ferventemque ciere, licet sine luce, calorem.
1313  Sic foenum in cumulum congestum colligit Ignem,
1314  Cum viride aut humens est, in cineremque solutum
1315  Labitur; et campis sic terra cadavera apertis
1316  Putrescunt, tristem funduntque calentia odorem;
1317  Fervescit sic et Bacchi liquor atque calescit

percipe luci,
1383  Quam multi in Terram dominari et in aëra credunt.
1384  Porro a turbato terrestria corpora motu
1385  Concipiunt Ignem; pariter velut ante probatum est,
1386  Cum scrutaremur quae fit natura caloris,
1387  Ut memini: a magna quoniam vi particularum,
1388  Quae perturbata motus ratione cientur,
1389  Expelli excludique secunda Elementa necesse est,

idem:
1404  Nam sulphur facile et carbones imbuit Ignis.
1405  Immiscetur item nitrum, constare fatemur
1406  valde quod rigidis e partibus, exagitantur
1407  Turbine quae valido, cum flammam sulphur et una
1408  Mixti concipiunt carbones: viribus illae
1409  Quaelibet idcirco disrumpunt obvia magnis;
1410  Et faciunt, rapido glans evolet icta volatu

suis late confusa ruinis.
1422  Pulveris accensi crepitu et fulgore corusco
1423  Ars imitata hominum Naturam est; desuper altis
1424  Dirum saeva micat cum fulguribus, tonitruque
1425  Concutit horrisono caeli fulgentia templa:
1426  Namque opus est tantis fabricanda ad Fulmina rebus.
1427  Multa quidem multos inter sublata vapores

commeditatur
1438  Horrendum tonitru, quo tellus aequora vulgo
1439  Concutiuntur; uti metuas, divulsa repente
1440  Maxima dissiliant ne vasti moenia mundi.
1441  Haud aliter quam cum, si rebus tenuia magnis
1442  Assimilare licet, vesicula parva potentis
1443  Plena animae Pueri pede pressa repente sub ictu
1444  Rumpitur, et magnum reddit perscissa fragorem

sit inane vacansque.
1448  Tunc latum aut coryli aut cujusvis arboris illos
1449  Fac super extendas folium; cava desuper ictu
1450  Percutiat porro manus altera: namque repente
1451  Cum crepitu folium subter scindetur ob auras
1452  Compressas, quae vi pugnant erumpere multa.
1453  Sic quoque consimili motus ratione fatendum est,
1454  Quod perterricrepum nubes det scissa fragorem.

1495  Exaequare solo, celsas prosternere turres,
1496  Tot monumenta Virûm demoliri ardua visum est.
1497  Quin violentius ac citius restantia quaeque
1498  Discutit; et validi Fulmen cum frigore ferri
1499  Et rigida lapidum natura saepe necesse est
1500  Confligat victor; celeri sibi turbine quaerit
1501  Dum per dura viam, rapidaque recludit iter vi.

1502  Interdum teneris crebroque foramine raris
1503  (Suscipere haec flammas quanquam opportuna videntur)
1504  Corporibus parcit; quoniam saevire fatendum est
1505  Tum debere minus, facilis cum transitus extat
1506  Atque patens: loculis quapropter saepe reperta est
1507  Integris avido conflata pecunia ab igne:
1508  Insinuatur enim per rara foramina lanae

et culmina turribus aufert.
1527  Quin et sancta petit Divûm delubra, suisque
1528  Discutit exurens praeclarans ictibus aedes:
1529  Quandoquidem tetra nimborum nocte coorta,
1530  Cum commoliri tempestas Fulmina coeptat,
1531  Sacra diu templis pulsantur in omnibus aera;
1532  Auras quae circum fremitu resonante repulsas
1533  Discutiunt, agitantque, impendentemque superne

in omnibus aera;
1532  Auras quae circum fremitu resonante repulsas
1533  Discutiunt, agitantque, impendentemque superne
1534  Attenuant nubem, perscinduntque: ilicet illa
1535  Cum tonitru horrisono Fulmen de luce corusca
1536  Mittit, ut id Divûm violento vulnere signa
1537  Delabens confringat, et aris demat honorem.
1538  Praeterea sunt et, Fatuos quos dicimus, ignes.

violento vulnere signa
1537  Delabens confringat, et aris demat honorem.
1538  Praeterea sunt et, Fatuos quos dicimus, ignes.
1539  Hos tacita plerumque videmus nocte, paludes
1540  Cum prope versamur, multisque instrata sepulchris
1541  Cum loca conspicimus celeri pede praetereuntes.
1542  Namque locis tenuis pinguisque accenditur illis
1543  Halitus; ut Manes agrestia corda Virorum

aris demat honorem.
1538  Praeterea sunt et, Fatuos quos dicimus, ignes.
1539  Hos tacita plerumque videmus nocte, paludes
1540  Cum prope versamur, multisque instrata sepulchris
1541  Cum loca conspicimus celeri pede praetereuntes.
1542  Namque locis tenuis pinguisque accenditur illis
1543  Halitus; ut Manes agrestia corda Virorum
1544  Per noctem e tumulis credant exire sepultos,

1569  Ne maria et terras delabens protinus ignis
1570  Corripiat superans, elementaque victa resolvat:
1571  Ut superasse putant, atque omnia cooperuisse
1572  Exitio flammas, Juvenem cum Solis equorum
1573  Raptaret Phaetonta rapax vis aethere toto;
1574  Quem Pater omnipotens ira tum percitus acri
1575  Deturbavit equis in terram fulminis ictu.
1576  Principio nubes

labens
1655  Urbibus excidium magnis ferat, atque Colonos
1656  Enecet, et silvas lapso convestiat igne.
1657  Hinc ratio tibi terraї quoque Motibus extat.
1658  Terra tremit, clausis cum subter magna cavernis
1659  Vis oritur flammae succensa sulphuris atque
1660  Nitri materia: nam protinus igne necesse est
1661  Aëra conclusum dilatari impete magno;

impete magno
1700  Abscindat terras, mediumque interserat aequor.
1701  Adde, novos medio quod tolat in aequore montes;
1702  Quodque superfusas descendat multa sub undas
1703  Insula cum totis Cultorum millibus atque
1704  Urbibus egregiis, nec nota appareat usquam
1705  Amplius in pelagi vasta regione liquentis.
1706  Usque adeo Terrae faciem commutat et aufert.

oblitum causarum excedere certos
1726  Carminis impellunt fines, ultroque dolori
1727  Indulgere meo paulum cinerique Meorum;
1728  Dum, Pueris toties quae nostri cumque solebant
1729  Cum lacrymis cum singultu memorare Parentes
1730  Quondam visa, libens repeto, atque audita revolvo.
1731  Cernitis eversas, dicebant, undique moles,
1732  O

excedere certos
1726  Carminis impellunt fines, ultroque dolori
1727  Indulgere meo paulum cinerique Meorum;
1728  Dum, Pueris toties quae nostri cumque solebant
1729  Cum lacrymis cum singultu memorare Parentes
1730  Quondam visa, libens repeto, atque audita revolvo.
1731  Cernitis eversas, dicebant, undique moles,
1732  O Pueri, disjecta

videtur
1763  Jam trepidare, (animum quoque nunc ita concutit horror)
1764  Sub pedibusque labare solum, ruere ardua tecta
1765  In caput: illa fuit quae mens, cum saxa domorum
1766  Alta solutarum pluerent super, imaque tellus
1767  Hisceret, obrueret fragor aures, lumina caligo,
1768  Effugiumque malo septis urgente ruinae
1769  Obstruerent?

1793  Exhalat tumulis: tantum resonare querelae
1794  Undique, confusus ferri super aethera clamor.
1795  Quis memoret tantas tam parvo in tempore caedes?
1796  Praecipites Dominos tota cum gente penates
1797  Contexere, suos eversaque Curia Patres
1798  Incubuit super, et Gentem quoque templa Virorum
1799  Sacrificam subita tumulârunt versa

moestum desiderio cor fixerat acri,
1823  Ibant huc illuc, evolvebantque ruinas,
1824  Et collapsarum certabant saxa domorum
1825  Eruere, amissam Prolem seniumque Parentum
1826  Cum gemitu et lacrymis et luctisono ululatu
1827  Quaerentes sub eis, iterumque iterumque vocantes.
1828  Flamma vorax totam dein ingens orta per Urbem
1829  A consanguineis disjunxit denique moestos

LIBER QUINTUS

1  Quis potis audaces in Solem tollere vultus,
2  Arduus evecta lucis cum lampade fulget?
3  Scilicet ipse suo se lumine condit, ut ejus
4  Fulgoris nequeant acies vim ferre tuentum.
5  Haud tamen idcirco non rebus in omnibus ipsum
6  Cernimus, effusa quas