Your search found 9849 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 2151-2872:

inscriptione iudicaueris, ut quam primum imprimendum cures oro; hac etiam de causa, quod magis e re librariorum Tuorum erit, si prius ista in lucem uenerint | quam illa alia, quę mihi inuito (ut dixi) necdum satis emendata de manibus exciderunt. Ex libris autem, quos imprimi feceris, aliquot ad me nihil moratus transmittas uolo. Tunc enim me Tibi satisfecisse putabo, cum impressos intellexero. Interim archetypum meum Tibi habe, Tibi utere.

putabo, cum impressos intellexero. Interim archetypum meum Tibi habe, Tibi utere. Quando quidem mea quęque non parum Te delectant. Delectare autem ista quę mittimus debent non tam quia mea sint, quam quod salutaria doceant | ac de rebus ad religionem spectantibus ratiocinentur. Sancta quippe lectio sanctum decet sacerdotem, qualem Te esse non dubito | Vale.

a philosophis inuenta tractata-que ferantur, quis tamen tanta desipit temeritate, ut illa cum his, quę nobis diuinitus tradita sunt, ulla ex parte audeat conferre? Errare utique ipsi philosophi potuere, sicuti et errarunt in plurimis, quoniam homines erant | Deus autem quia solus consumatissimę sapientię est, falli aut errare nullo modo potest. Eius ergo quo nihil est uerius, nihil sapientius, leges pręcepta-que uiuendi et nobis suscipienda proponimus | et alios ut suscipiant hortamur.

| sed etiam Legis dicta exempla-que continebit. Nam quoties per synecdochen a parte totum designare uolumus, ab ea parte quę insignior uidetur, uocabulum imponi debet. unde et puppim pro naui: et animam pro homine quandoque legimus apud autores. Pręstat autem Legi Euangelium. quia in Lege futurorum signa erant, quę in Euangelio impleta uidemus. illic typus et umbrę, hic ueritas et umbrarum caliginem dissipans desiderata lux. Illic pręterea per seruos suos nobis

huius professionem accedentes nonnihil suspensum animum primitus gerant, deinde (si tamen dignoscendę ueritatis proposito hoc agunt) magis illuminati | nihil uerius esse existimant quam quod Sacrarum Litterarum monumentis contineri cognoscunt. Qui ita in fide stabiliri cupiunt (omnes autem cupere debent) Deo supplicent | et hominem illum imitentur, qui in Euangelio ait: Mar. 9. credo Domine adiuua incredulitatem meam. Simul enim et credebat | et quasi incredulus nutabat. Et quoniam

in Filium peruenire festinant ad Patrem | ipso Filio dicente: Jo. 12. Qui credit in me, non credit in me, sed in eum qui misit me . Fide enim penetramus usque ad inuisibilia Dei. Ne autem ipsum qui est missus, minus aliquid habere putares | quam eum qui mittit, rursum ait: Jo. 14 creditis in Deum, et in me credite! ęqualem se illi testatur, dum eandem ipse de se fidem exigit, quę habetur de Deo Patre.

unitatem, in qua illi ęqualis sum. Cum ergo Patris et Filii et Spiritus Sancti unam eandem-que deitatem confessi fuerimus, consequens est, ut de ipsius Filii doctrina nihil hęsitemus. Postquam autem omnes prorsus ambiguitatis tenebrę cordis latebras excesserint, sitit inquit, ueniat ad me et bibat. Sitiant igitur et esuriant iustitiam, qui iustitię pabulo

et esuriant iustitiam, qui iustitię pabulo saturari uolunt | et tunc demum ex abundantia cordis os loquetur. Ipse enim subiungit dicens: qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de uentre eius fluent aquę uiuę. quod exponens euangelista ait: hoc autem dixit de Spiritu, quem accepturi erant credentes in eum . Fidelis ergo Christianus ueritatis et intelligentię impletur Spiritu, quo iam plenus saluberrimis uitę pręceptis incipit scaturire. Minime quippe

ociosi sunt, qui diuino aguntur Spiritu. Hic idem Christum Dominum in se manentem habet | dicente illo: Jo. 15. manete in me, et ego in uobis. et rursum: qui manet in me, et ego in eo. Quantum autem boni ex hoc consequamur , continuo declarat dicens: hic fert fructum multum. Ne quis tamen quicquam suę libertatis arbitrio magis | quam gratię tribuat diuinę, subiunxit: quia sine me nihil potestis facere.

potuit moueri. Sed hanc quoque in credendo constantiam a Deo petendam esse docet Dominus, dum ad Petrum conuersus ait: Luc. 22. Ego rogaui pro te, ut non deficiat fides tua. Stabilitę autem in Deo fidei quanta uis uirtus-que sit, quis explicet? Matth. 15. Chananea credens responsum accipit: Fiat tibi sicut uis. quod multo plus est, quam si audisset: fiat tibi sicut petisti. Minus enim interdum petimus quam

disseminarent. ps. 18 In omnem terram exiuit sonus eorum, et in fines orbis terrę uerba eorum. Matth. 15. Hoc sane fuit granum illud synapis quod minimum erat omnium seminum, postquam autem creuit, maius factum est omnibus oleribus | euasit-que arbor grandis, in cuius ramis uolucres cęli habitarunt. Nusquam enim alibi cęlestia contemplantium mentes iocundius conquiescunt | quam in ipsa euangelicę doctrinę lectione.

referendum est, ex quo fit arbor magna. Magna igitur fide opus est, ut magna operemur, et credentibus nihil impossibile sit. Etenim perfecte credentes nihil inutiliter petent | ideo nec montes transtulisse feruntur, non quia nequiuerint, sed quia non expedierit. Non minus autem mirabile fuit | mortuos suscitasse, quod quidem fecerunt, quam montes transtulisse; quod fecissent, si utile fore censuissent. Vnde alibi etiam Dominus ait: Mar. 9. Si potes credere, omnia possibilia sunt

Beatus inquit qui non fuerit scandalizatus in me! Scandalizantur illi qui dubitant | nec satis credunt. Vnde Apostolus: Ad Corin. prima 1. Nos ait prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam , ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum Dei uirtutem et Dei sapientiam. Sed post Christum quid quęso beatius matre Christi? et ipsa tamen ideo beata prędicatur, quia de nuncio sibi cęlitus allato nihil dubitauit

in me! Scandalizantur illi qui dubitant | nec satis credunt. Vnde Apostolus: Ad Corin. prima 1. Nos ait prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam , ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum Dei uirtutem et Dei sapientiam. Sed post Christum quid quęso beatius matre Christi? et ipsa tamen ideo beata prędicatur, quia de nuncio sibi cęlitus allato nihil dubitauit . Sic enim Spiritus Sanctus per os

oporteat ostenderet, postea intulit: Joan. 6. qui credit in me, habet uitam ęternam. Pręsentis temporis uerbo utitur, ut credentes | et secundum ea quę credunt uiuentes iam beatę ęternitati prędestinatos monstraret. Ne autem minus recte credendo ab ipsa Patris diuinitate Filium separemus | Arrianę impietati assentientes, alibi idem ad Patrem conuersus dixit: Joan. 17. hęc est autem uita ęterna: ut cognoscant te solum Deum uerum et quem misisti Iesum

quę credunt uiuentes iam beatę ęternitati prędestinatos monstraret. Ne autem minus recte credendo ab ipsa Patris diuinitate Filium separemus | Arrianę impietati assentientes, alibi idem ad Patrem conuersus dixit: Joan. 17. hęc est autem uita ęterna: ut cognoscant te solum Deum uerum et quem misisti Iesum Christum. Pater igitur et Filius | et utrique communis Spiritus Sanctus solus uerus Deus est, trinus in personis, unus in substantia. Et si hoc credere uita ęterna est, profecto qui sanctę Trinitatis

qui sanctę Trinitatis fidem non tenent, licet unum Deum, unum Dominum et credant et prędicent, uitam ęternam habere non poterunt. De fide sine operibus. Caput III Vt autem fides nostra ex omni parte perfecta sit, operibus compleatur iustitię. Vt quid enim Euangelio credimus, si secundum Euangelium non uiuimus? quid Christum

adorabant, non ut eum uenerarentur, sed ut deriderent; uel etiam illis simillimi, qui eidem sitienti uinum quidem porrigebant, sed felle mixtum. 27 Quare autem ille uinum illud gustauit et bibere noluit? quia licet diligat confitentium fidem, fidei tamen pręceptis aduersantes non recipit. 22 Quanuis enim aliquis ad nuptias fidei inuitatus ueniat, uestem tamen nuptialem, hoc est

Amen dico uobis nescio uos . Quid quęso infelicius, quid calamitosius | quam ab illo ignorari, qui solus nouit omnia? Illos autem nescire dicitur Deus, quos a se reiicit | et procul a beatorum repellit consortio. vnde ait: Matth 7 Non omnis qui dicit mihi Domine Domine intrabit in regnum cęlorum, sed qui facit uoluntatem Patris

tunc confitebor illis quia nunquam noui uos | discedite a me omnes qui operamini iniquitatem! Hoc idem Apostoli uerba docent dicentis: Cor1.13 Si fidem habuero, ita ut montes transferam, charitatem autem non habuero, nihil sum. Cęterum hoc quoque mali credentibus et non operantibus contingit, quod cum sese ocio dederint, etiam fide deficere incipiant. Matth21 Hoc in illa fici arbore

Matth21 Hoc in illa fici arbore apparuit quę quoniam fructibus carebat, maledicto Domini arefacta etiam folia quę sola habebat amisit. Exiccato autem omni humore | nulli usui apta nisi ignibus fuit. Ita nonnulli qui Christiano censentur nomine, cum sese ignauia corruperint, siquid Christianitatis conceperant, totum consummunt |

Mar16 Qui non crediderit inquit, condemnabitur; ne uidelicet bona consequatur fidelibus promissa, sed poena infidelibus proposita puniatur. Poenę autem uel maxima pars erit meminisse ęternę beatitudinis quam amiserunt | minas Domini contemnendo dicentis: Luc9 Qui me erubuerit et meos sermones, hunc Filius hominis erubescet, cum uenerit in maiestate sua et Patris et sanctorum

fidei aduersante fideli alicui scandalum oritur, et melius cum ipso actum iri, si molari lapide ad collum alligato in mare proiiciatur. Etenim remissior poena eum manet, qui per incredulitatem se solum perdit | et peruersa suasione alios non inquinat. Quamuis autem leuius crucietur, ęternę tamen morti, sicut et illi, qui alienę subuersionis autores sunt, obnoxius est. Si non credideritis inquit, quia ego sum, in peccato uestro moriemini. Quid sit ita mori, Ioannes in Apocalypsi ostendit dicens:

ignem mittent, et ardet. Tritici pręterea et zizaniorum parabola distantiam fidelis et infidelis demonstrat. dicente Domino: Matth13 Colligite primum zizania | et alligate in fasciculos ad comburendum. triticum autem congregate in oreum meum . Alteri ergo in ignem proiicientur, alteri ad usum Domini in thesauris cęlestibus translati seruabuntur. Quamobrem de nobis solicitus Saluator noster, ut hereticorum doctrinam deuitemus hortatur et ait |

uideris, eos non Christianos esse existima, sed Antichristos, non minus execrandos illis, qui in domo Caiphę in eum spuere et faciem eius uelare | qui-que caput ipsius et spinis compungere | et harundine ausi sunt uerberare. Nam Christi caput Deus, Christus autem caput nostrum est. Rursum siquem circa humanitatem eius errare senseris, eum sic existima, quasi qui ipsum uestibus exuat et nudum extentum-que affigere cruci non dubitet. heretici. Talis Manicheorum fuit impietas,

olim hoc egerunt deteriores. Siquid eos petieris, porrigent tibi pro pane lapidem, pro pisce serpentem, pro ouo scorpionem. pro bono uidelicet malum, pro ueritate mendacium, pro antidoto uenenum. Quo autem facilius illos declines, audi Dominum dicentem: Matth 7 Ex fructibus eorum cognoscetis eos. Aut enim terrenarum rerum studiosi cęlestia contemnunt | ociosi-que in foro negociantur, et in uinea Domini operari nolunt.

| non satis habentes ea, quę facta coram se in terra uiderant. Iure igitur et merito talibus exprobrauit Dominus dicens: Nisi signa et prodigia uideritis, non creditis. Et, si non credideritis inquit, quia ego sum, moriemini in peccato uestro. mori autem in peccato (ut supra ostendimus) omni alia morte peius est. Qui dubitat, Christi aduersarius esse conuincitur | ipso dicente: Io.4 / 8 Qui non est mecum, contra me est. Matth. 12

dicens: Dominus meus et Deus meus! Alioquin ne illa quidem quę bene egeris, prodesse tibi poterunt ad salutem. Nisi enim firma petra, quę est Christus fundamentum tui ędificii fuerit, quicquid operis extructum erit corruet. Vt autem operis tui labor non sit irritus, crede Deo non hominibus, Apostolis non philosophis, ecclesię dei non diaboli synagogę. cum dei filius dicat: Omnis plantatio, quam non plantauit

Per hanc ergo fidem diuinitus nobis reuelatam ędificata est Ecclesia supra firmissimam petram Christum, Dei Filium, Dominum nostrum. Si fideles simus ipsi sanctę Dei Ecclesię | cujus caput est Christus, membra corporis Christi sumus. Qui autem non credit Ecclesię | nec potestati eius subjicitur, ille abscisus et abiectus est | atque cum mortuis computatus, nisi forte poenituerit eum erroris | ac rursum per fidem iunxerit se Ecclesię mandata-que ejus perfecerit. Solo enim fidei glutino corporis huius membra

illa implens et ista incohans . Veruntamen quantum intersit inter Ecclesiam et synagogam, ipsa nominum interpretatio declarat. Synagoga Gręce, Latine congregatio dicitur. ecclesia autem conuocatio interpretatur. hęc propria naturę rationalis, illa etiam ad pecudes pertinet. Itaque Ecclesię sicut magis singulare nomen, ita dignitas major et gratia plenior. Hęc ergo ciuitas illa in quam mittuntur apostoli ut

vincula relaxantur. Hęc est enim stabulum illud, in quod homo a latronibus in uia uulneratus | curandus infertur. In ecclesia laborantium | in cęlo requies est. quibus dicitur: Vos autem contristabimini, sed tristitia uestra vertetur in gaudium. Ecclesia est ergo mulier parturiens, quę (ut in Euangelio scriptum est) tristitiam habet, quia uenit hora eius. Cum autem peperit puerum, iam non

dicitur: Vos autem contristabimini, sed tristitia uestra vertetur in gaudium. Ecclesia est ergo mulier parturiens, quę (ut in Euangelio scriptum est) tristitiam habet, quia uenit hora eius. Cum autem peperit puerum, iam non meminit pręssurę propter gaudium, quia natus est homo in mundum . Tristitia quidem afficitur, dum persecutiones tolerat | siue corporis | siue animi. Sed cum ab imis ad superna se

ergo Legi deesse apparuit, ut terrenarum rerum cura contempta cęlestibus tantum bonis comparandis inhiemus. Lex enim et prophetę usque ad Ioannem, quia illi pręsentem tantummodo felicitatem obseruatoribus Legis promittebant | Ioannes autem primus regnum cęlorum coepit euangelizare. Atque ideo dicitur: Luc16 A diebus Ioannis usque nunc regnum cęlorum uim patitur, et uiolenti rapiunt illud. Tunc enim primum uim intulimus cęlesti regno, cum pro nobis pugnante

cum pro nobis pugnante Christo uictus est ille, qui omnes ab Adam descendentes ob delictum uinctos tenuit. Disce tamen quod uiolenti rapiunt illud non ignaui | nec qui a uitiis superantur, sed qui his repugnando uictores euadunt. Nullibi autem certior uincendi spes quam in Euangelio, in quo certantibus suffragatur gratia. Io 1 Quia Lex per Moysen data est, gratia et ueritas per Iesum Christum facta est. Hoc certe optimum uinum in

1 Quia Lex per Moysen data est, gratia et ueritas per Iesum Christum facta est. Hoc certe optimum uinum in fine conuiuii reseruauit nobis benignissimus sponsus, cui dicitur: Io2 Tu autem seruasti bonum uinum usque adhuc, id est usque ad sextam ętatem, quam sex hydrię figurabant. Prima enim ętas fuit ab Adam usque ad Noe, secunda a Noe ad Abraham, tertia ab Abraham ad Dauid, quarta a Dauid ad transmigrationem Babylonis, quinta a transmigratione ad Ioannem,

apicem cadere. Quicquid ergo cerimonię, sacrificia, prophetę futurum nunciabant, partim impletum est in primo Christi aduentu, partim in secundo implendum expectamus. nequis frustra aliquid scriptum aut significatum putet. Quicquid autem in Lege ad uitę morum-que institutionem spectat, sicut ueteribus ita et nouis hominibus est obseruandum | et cum Euangelio communicandum. ac de utriusque Scripturę moralibus pręceptis cum psalmista dicendum:

et Nouum Sarra liberę prolis mater, qua libertate donauit nos Christus. Ad Gala. 4 Ideo-que Dominus quinque panes ordeaceos turbę dedit seruili, ueluti quinque libros Moysi. Nos autem pane qui de cęlo descendit uescimur, ut cum eodem qui nos liberauit, ascendamus in cęlum. Denique Legis Pascha cum lactucis agrestibus quę amarissimę sunt, comedebatur. Luc. 24 at in Euangelio pars piscis

ut qui ad Legis pręscriptum sponte seruire Deo neglexerunt, nuiti seruiant inimicis Dei genti-que infideli. Et si talia Legis pręuaricatoribus debentur, quanto magis aduersus Euangelii sui irrisores indignatio desęuiet Christi? Horum autem qui Euangelium despicere uidentur, tria genera sunt. Alii quippe ne audire quidem uolunt diuinos, qui in ecclesia recitantur sermones. alii autem audiunt, sed quę pręcipiuntur, ea exequi aspernantur. alii uero magis temerario ausu ita audiunt, ut ea econtrario

Et si talia Legis pręuaricatoribus debentur, quanto magis aduersus Euangelii sui irrisores indignatio desęuiet Christi? Horum autem qui Euangelium despicere uidentur, tria genera sunt. Alii quippe ne audire quidem uolunt diuinos, qui in ecclesia recitantur sermones. alii autem audiunt, sed quę pręcipiuntur, ea exequi aspernantur. alii uero magis temerario ausu ita audiunt, ut ea econtrario arguere pręsumant, et ueritatis uerba quę non intelligunt, peruertere aliquo modo conantur.

istis (ut reor) prophetauit Apostolus cum diceret: Ad Timo. scda. 4 Sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desyderia coaceruabunt sibi magistros prurientes auribus et a ueritate quidem auditum auertent, ad fabulas autem conuertentur. Sunt quippe in his plurimi, qui pudendis gentilium poetarum cantibus tota die operam impendunt | et ne horam quidem diuinarum in ecclesia recitationum uacare auditionibus queunt.

loquor. Ego enim et Pater unum sumus, una substantia, eadem natura licet non eadem persona. alia quippe persona est geniti, alia genitoris, et tamen utriusque una eadem-que diuinitas,

uiribus nituntur. Vos uero increduli mementote ab ipsa ueritate id est a Dei Filio dictum: Luc9 Qui me erubuerit et meos sermones, hunc Filius hominis erubescet, cum uenerit in maiestate sua et Patris et sanctorum angelorum . Huius autem hominis infelicitati, quem Christus erubescet, nulla uitę pręsentis infelicitas potest comparari. Nam qui receptus a Deo non fuerit in gratiam, a diabolo recipietur in damnationem supplicium-que sempiternum. De conuersis ad Deum.

uitę pręsentis infelicitas potest comparari. Nam qui receptus a Deo non fuerit in gratiam, a diabolo recipietur in damnationem supplicium-que sempiternum. De conuersis ad Deum. Caput X Vt autem alterum ex his euitemus, alterum sequamur, sarcina peccatorum deposita, quę nos in abyssum deprimit inferni, ad illa conuertamur quę de terra erigunt pauperem et in cęlo collocant. Mar14

probaticam piscinam sanum surgere iussit Dominus. ita ut qui tam diu fracto debilitato-que corpore immobilis in lectulo decubuerat, illum ipsum lectulum, quo ferebatur, ipse humeris suis referret | domum-que rediret, non solum sanitati, uerum etiam uigori uiribus-que restitutus. His autem curationibus tam diutina tabe marcescentium corporum significauit tibi Dominus, quod ipse medicus animorum sit, quanuis ad multam ętatem in peccatis uersati fuerint, tantum ut curari cupiant et rogent. Non enim sanat ille nisi

Ficum illam quę foliorum tantum luxuria exuberans fructu carebat, maledicendo Dominus ariditate damnauit. Sub qua cum lateret Nathanael Israhelita licet dolo carens, non poterat loqui cum Iesu. egressus autem et magis alacris animi affectu Saluatoris quęrens conspectum, eum ipsum quem scribę et pharisei cognoscere nequiuerunt, confiteri coepit dicens: Rabbi tu es Filius Dei, tu es rex Israel ! Verum tamen si sensus

uocem sapienter incantantis. Quod si ultra eis pręcepta salutis ingerere perseueraueris indignantur | et iam in contumeliam prorumpunt. Ioa9 Totus in peccatis natus es inquiunt et doces nos? Vnde autem fit, quod tam obstinato proposito cęlestem aspernentur disciplinam, parabola Euangelii de nuptiis recitata docet. Ad quas inuitati | quoniam uenire noluerunt, Matth22 alius inquit abiit in uillam suam, alius ad negotiationem

ne in eodem relabamur luto. alioquin per inconstantię uitium | nec satis creduli esse arguemur | nec ipsa quę intra nos est, sanari filia poterit. Est autem constantis animi repugnare cupiditatibus, a bono instituto nunquam deflecti, et cum semel ad colendam ęqui honesti-que uirtutem conuersus fueris, nusquam ab ea discedere uelle. Profecto qui sic sibi constiterit, intrepidus uitę finem expectabit, spe certissima firmatus de

fundamentum eius supra petram stabiliamus. et ipsam uirtutum structuram nec malignorum spirituum uenti concutere poterunt nec pręsentium aduersitatum flumina obruere. immobilis inuicta-que perstabit, donec ad culmen usque perducatur summę perpetuę-que integritatis. Frustra autem Christum in cordis nostri monumento condimus, si constantię lapidem ad ostium monumenti non admouemus, ut eo aditum inimicis Christi, quantum in nobis est, prohibeamus. Qui sunt isti inimici procul longe-que

Ecclesiam meam. Ille enim uere petra est supra petram, qui dum Christi uestigiis innititur, in his in finem usque fixus perseuerat | et in Domino confidens, sicut mons Syon non mouetur in ęternum. Vt autem ista constantię uirtus quanta sit magis patescat, instabilitatis quoque uitium quam execrandum habeatur consyderemus . De animi inconstantia. Caput XIII

si animum habendi auiditas inquietare, adulterio inquinabitur ut Herodes, metu ad negandum subuertetur ut Petrus, optimum quenque contemnet | ut pontifices et scribę Christum | et dum lucra sectatur ut Iudas, nec furtis abstinebit nec sacrilegio. quam autem turpissimum sit, cum bene coeperis male desinere | et nunc hoc nunc aliud uelle, alię quoque in Euangelio similitudines indicio sunt. Matth11 Inconstantis quippe hominis uolubilitas

Inconstans igitur ut luna mutatur | et cum iam pene plenus bonorum creditur, tunc deficere incipit. cum-que alternis moribus agitetur | et nunc igne charitatis incalescat nunc aqua malicię frigeat, promptius tamen ad id quod malum est rapitur | et ad peccata declinat. Quam autem difficulter ne in scelere perseueret effici queat disce. Lunaticum hunc apostoli curare non poterant; a Christo sanatus est. qui ipsis mirantibus, quare sibi id non licuerit, dixit | hoc demoniorum genus non posse eiici | nisi per orationem et ieiunium. ostendens grauissimam

contemnit. Fortis est igitur qui uincit auaritiam | et audit Dominum dicentem: Luc12 Cauete ab omni auaritia, quia non in abundantia cuiusquam uita eius ex iis quę possidet. Superata autem auaritia ad munificentiam liberalitatem-que se confert | et ea quę habet indigentibus dilargitur, dum ad perfectioris uitę sublimitatem ascendere festinat. iuxta illud Saluatoris dictum:

Quicunque uoluerit inter uos maior fieri sit uester minister. et qui uoluerit inter uos primus esse, erit uester seruus. sicut Filius hominis non uenit ministrari sed ministrare | et dare animam suam redemptionem pro multis. Pręstantis autem ac strenui animi est | dominandi cupidinem, quę sępe robustissimos uicit, superare. ipsam-que regum pompam et principum luxuriam pro nihilo ducere | atque in omnibus cum Christo humiliari. Quid enim esse potest maius Christo? qui ejuscemodi humilitatem sic in se commendauit,

| ipsam etiam, quam pręcipue uulgus formidet , mortem contemnere | nec ullo supplicii genere sic terreri, ut a bono honesto-que discedas. Nolite timere eos inquit, qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere, sed potius eum timete, qui potest corpus et animam perdere in gehennam! Si ergo casus inciderit, ut aut moriendum sit | aut peccandum, eligatur potius mors corporis quam animę. mors enim animę peccatum est.

uitę fragili et uelis-nolis cito periturę tunc peperceris, illam stabilem et immortalem, qua sancti fruuntur, amittes. Ait enim: Qui uoluerit animam suam saluam facere, perdet eam. Nam siquis peccare mauult quam mori, hic sibi uiuet | et Deo morietur. deo autem mori est | in inferi baratrum ruere | et nullum cum iis qui uere uiuunt habere consortium. Sequitur: et qui perdiderit animam suam propter me, inueniet eam. Sed ne forte dubius et

et qui perdiderit animam suam propter me, inueniet eam. Sed ne forte dubius et incertus quęras, quo locorum inueniet eam, ait: Vbi ego sum, illic et minister meus erit. Quid autem illo homine felicius, qui merebitur esse socius Christi? Sed si cum illo simul uiuere uolumus, mundo moriamur, nullum recusantes quo Deo gratificari possimus laborem, nulli cedentes aduersantium persecutioni. Nam dum tyrannus minatur necem, Christus aperit

uitiorum. De animi imbecillitate. Caput XV Si eum fortem esse constituimus, qui cupiditatibus dominatur, quis erit imbecillus et infirmus nisi qui sese his in seruitutem dederit? Hęc autem seruitus multo turpior atque foedior est | quam illa quam fecit captiuitas | aut quam nascendi attulit conditio. Neutra enim istarum officit quin etiam in ipsis magis liberi dominis nostris esse possimus. Maior quippe libertas est | non esse subiectum uitiis | quam non esse

quę quoniam rationi naturęquę repugnant, quis quis illis seruierit, non iam inter homines computandus sed inter pecudes erit numerandus. Ratio enim propria hominis est. bestiarum autem natura id tantum sequi, quod suggerit appetitus | nullum-que boni ac mali discrimen habere in his quę appetuntur. Imbecillus es igitur, si iugo premeris auaritię, cui seruiendo | non poteris seruire Deo.

seruiendo | non poteris seruire Deo. Matth5 Non potestis inquit Deo seruire et mammonę. hoc est Deo et diuiciis . Syri enim diuitias mammonam appellant. Qui autem diuitias pręferunt Christo | et nihil egeno porrigunt, ipso Dei Filio in fine iudicante | audituri sunt: Esuriui et non dedistis mihi manducare. cuius criminis conuictus diues ille, qui se tantum pascebat, in inferno sepelitur. ut semper miser

moliris. Non poterit in eo pectore habitare Christus, in quo domicilium sibi fecit dolus. Nam ipse de eiusmodi homine dixit: Matth8 Vulpes foueas habent et uolucres cęli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet. Non habet Christus ibi requiem, ubi stabulantur uulpinę fraudes et uolucrum instar alte se erigentis hominis elatio. fraudulentię autem comes est simulatio.

cęli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet. Non habet Christus ibi requiem, ubi stabulantur uulpinę fraudes et uolucrum instar alte se erigentis hominis elatio. fraudulentię autem comes est simulatio. Semper enim simulationibus utitur fraudulentus, aliud facie pręferens , aliud in corde occultans. Qui licet homines fallat, Deum non potest decipere. Si modestum, si pium, si

esse finxerit, cum longe alius sit, nonne cum illis damnabitur, quibus dictum est: Matth23 Veh uobis scribę et pharisei hypocritę, qui mundatis quod de foris est calicis et parapsidis , intus autem pleni estis rapina et immunditia! veh uobis qui similes estis sepulchris dealbatis, quę a foris apparent hominibus speciosa, intus uero plena sunt ossibus mortuorum et spurcicia . Quanto igitur melius id esse quod apparere uis, quam

postulabis. Quam rem scribis et phariseis exprobrans Dominus ait: Matth. 23. Omnia opera sua faciunt, ut uideantur ab hominibus. dilatant enim philateria sua | et magnificant fimbrias. amant autem primos recubitus in coenis | et primas cathedras in synagogis | et salutationes in foro | et uocari ab hominibus rabbi . Ergo et inanis glorię cupido arrogantibus dominatur. de quibus in Euangelio Ioannis dicitur:

est iudicare. usque adeo excęcari solent, qui supramodum irascuntur. Sed neque ille fortis est habendus, qui uentri seruit | et omne suum studium in cibo potu-que delicatius quam uitę ratio postulat comparando ponit. Vt autem cognoscas quam perniciosa gulę seruitus sit, de manducante et bibente cum ebriosis in Euangelio est scriptum, Matth24 quod diuidet eum dominus | partem-que eius ponet

siccis crepitent dentibus, quos esculentis poculentis-que resperserant crapulando. atque ideo alibi dicitur: Luc6 Veh uobis qui saturati estis, quia esurietis. qui autem gulę atque uentri sese in seruitutem dedit, idem luxurię libidinis-que uitio facile cedet. Ventris enim repletione uenas inflari intumescere-que necesse est, et inde pudenda ipsa in venerem concitari et in

uitio facile cedet. Ventris enim repletione uenas inflari intumescere-que necesse est, et inde pudenda ipsa in venerem concitari et in turpem pruritum exardescere. Quam autem male cum illo agitur, qui his affectibus est addictus, prodigi filii in Euangelio miserabilis testatur euentus. Luc15 Deuorasse dicitur substantiam suam cum meretricibus et ad inopiam redactus pauisse porcos.

nostram deuoramus, cum per peccatum diuinę gratię lumen in nobis consumimus. atque ita porcos pascimus, rem gratam faciendo immundis spiritibus, qui nos ad impudiciciam stimulant | et si peccato inquinatos uiderint gaudent. Peccare autem non tantum opere libidinoso foedo-que, verum etiam turpi cogitatione possumus, dicente Domino: Matth5 Omnis qui uiderit mulierem ad concupiscendam eam, iam mechatus est eam in corde suo.

foedo-que, verum etiam turpi cogitatione possumus, dicente Domino: Matth5 Omnis qui uiderit mulierem ad concupiscendam eam, iam mechatus est eam in corde suo. Hoc autem quod uiris dicitur, etiam mulieres respicit. quia caput mulieris uir est. Ita fit, ut quod capiti uetitum est, nec corpori licere intelligatur. Pręterea imbecilli animi certissimum argumentum est | uoluntas incerta.

alibi ait: Ad tempus credunt, et in tempore tentationis recedunt. Ac ne plura enumerando longius protrahatur oratio, Cuicunque uitia dominantur, imbecillus et infirmus est. fortis autem inuictus, cui adest uirtus, quem non deserit ratio, qua ipse suam uoluntatem a sęculi uoluptatibus auersam ad ea quę cęlo digna sunt dirigit | et ad ęterna properans ea quę temporalia sunt, constanti atque erecto animo contemnit. De

si in fortibus censeri cupimus, pręter iam dicta hominum rumusculos et famę mundanę blandimenta ne aucupemur. Siquid benefeceris, notum esse ei sat est, qui fidelium hominum benefacta ęternę beatitudinis mercede compensat. Inanem autem gloriam semper fugiendam esse | Saluator noster et exemplo monstrauit | et pręceptis docuit. Matth8 Descendens de monte leproso mundato iniunxit, ne cui diceret. In hoc instruens | oportere

Luc5 Duobus quoque cęcis, cum redintegratis oculis uisum eis contulisset, comminatus dicitur, ut cauerent ne quis sciat. quanuis euangelista subiungens dicat: Mar9 Illi autem exeuntes (in domo enim sanati fuerant) diffamauerunt eum in tota terra illa. Ex quo discimus beneficia quę contulimus tacere quidem, quę autem recepimus prędicare. ut in altero ostentatio, in altero uitetur ingratitudo.

euangelista subiungens dicat: Mar9 Illi autem exeuntes (in domo enim sanati fuerant) diffamauerunt eum in tota terra illa. Ex quo discimus beneficia quę contulimus tacere quidem, quę autem recepimus prędicare. ut in altero ostentatio, in altero uitetur ingratitudo. Iccirco cęci isti post acceptam sanitatem | ne iussi quidem silentium tenere potuerunt. neque tamen ob hoc reprehenduntur. quia et Dominus ideo iussit

Redi in domum tuam | et narra quanta tibi fecit Deus! quare hic nunciari mandat, quod in supra dictis tegi silentio pręcipit? respondemus quia alibi de se tanquam de homine silentium imponendo iactantiam uitandam docuit. hic autem quasi de Deo narrari oportere non dissimulauit. ut et nos quicquid bene agimus, non ad nostram sed ad Dei laudem referamus. itaque non dixit | "quanta ego", sed "quanta tibi fecit Deus". Illud quoque qualiter accipi debeat, nunc indagandum

Scribas et phariseos inanis glorię arguebat Dominus, cum de illis diceret: Matth. 23. Omnia opera sua faciunt, ut uideantur ab hominibus. dilatant enim philateria sua et magnificant fimbrias. Amant autem primos recubitus in coenis | et primas cathedras in synagogis | et uocari ab hominibus rabbi . Igitur qui gloriam hominum appetit, non Christum, sed Christi aduersarios scribas et phariseos imitatur. quanto-que magis humano ore

Quam ob rem talibus est dictum: Io5 Quomodo uos potestis credere, qui gloriam ab inuicem accipitis, et gloriam quę a solo Deo est non quęritis? Plerique autem eodem appetendę glorię uitio superati, tametsi fideles sint, si tamen ab infidelibus honorantur, cauent ore confiteri, quod corde credunt, et humanam laudem fide ipsa potiorem habent. Siquidem tales illi erant, de quibus Ioannes

Huius tam peruersę sanctimonię et illi erant, qui Saluatorem nostrum interrogarunt dicentes: Matth9 Quare nos et pharisei ieiunamus frequenter, discipuli autem tui non ieiunant? Quę autem utilitas est | uacuum cibo gerere uentrem, et glorię cupiditate repleri? Hac tamen et phariseus ille refertus erat, quem certe nec coram Deo puduit

et illi erant, qui Saluatorem nostrum interrogarunt dicentes: Matth9 Quare nos et pharisei ieiunamus frequenter, discipuli autem tui non ieiunant? Quę autem utilitas est | uacuum cibo gerere uentrem, et glorię cupiditate repleri? Hac tamen et phariseus ille refertus erat, quem certe nec coram Deo puduit arrogantius quam decebat sese efferre.

sibi ęquandus esset nemo. sic semetipsum commendauit, quasi ad ea quę paciebat , nihil ultra addi oporteret. cum ieiunare adiumentum potius uirtutis quam uirtus sit, et decimas dare ęs alienum soluere, non aliquid sua sponte offerre. Tantum autem hac ostentatione profecit, ut publicano quem procaciter taxauerat, minus iustus de templo discederet | documento-que esset peccatorem qui se humiliat, magis esse Deo charum | quam innocentem, qui sese aliis pręferendum iactat.

Cum ergo cuncta quę agimus aut dicimus laude digna, ad Deum referenda sint | ut ad bonorum omnium autorem atque largitorem, profecto aliquid ex his nostrę uirtuti ascribere uelle | summę ingratitudinis crimen est | arrogantię-que non ferendę. facile autem gloriam pręsentem contemnet, qui semper fragilitatis humanę memor erit. quam in primis mortis nostrę testatur conditio. de qua peropportune quidem nunc tractabitur. De mortis conditione. Caput XVIII

Iudę proditoris | aliorum-que in se credere nolentium. posset hoc tamen, quod propinqua iam passione est dictum , et ad metum mortis referri. non tam quia timuit, quam ut hac etiam in re, sicut in cęteris in se hominis naturam ostenderet. Separari autem a corpore nemo est qui uellet, nisi idem per separationem istam ad ęternam beatitudinem se transiturum speraret. Paulus Apostolus nunquam dixisset: Cupio dissolui, nisi cupitę dissolutionis causa potior subesset | quam in corpore uiuere. quam ipse ostendit continuo

separationem istam ad ęternam beatitudinem se transiturum speraret. Paulus Apostolus nunquam dixisset: Cupio dissolui, nisi cupitę dissolutionis causa potior subesset | quam in corpore uiuere. quam ipse ostendit continuo subiungens: et esse cum Christo. Christus autem postquam coepit contristari | uel ut alius euangelista ait, tedere et pauere , ex natura passibili et infirma, ex eadem paulo post dixit: Pater mi, si possibile est, transeat a me calix iste! Sed quoniam ratio ipsa in nobis uincere debet

claritatis habitaculum sempiternum? ps115 Ob hoc ergo probatę uitę homines mori non formidant , quia preciosa in conspectu Domini mors sanctorum eius. ps33 Ob hoc autem impii et iniqui terrentur, quia mors peccatorum pessima. Itaque non dolore uehementi neque immodico fletu prosequi debemus eorum funera, qui fide uirtute-que satis pręditi uixerunt. Apoc14

Luc12 Diu uiuere sperabat diues ille in Euangelio, qui frugum ubertate lętatus dilatare cogitabat horrea | cęllaria-que ampliare | et his quę una ęstas attulerat, per annos multos frui. Tantos autem cogitatus abscidit nunquam satis prouisa mors. atque nocte illa, qua ipse sibi longiora feliciora-que uitę spacia promittebat, coactus est decedere et cuncta quę collegerat, aliis relinquere possidenda. Frustra igitur aliquid diuturnum fore speratur,

uixisti, pręclare quidem tecum agitur. mox enim in ęternum uiuere incipies. at si tibi tantum, male profecto rebus tuis consuluisti. Voluptas quippe omnis quę cum ętate pręterit, pro nihilo est, peccata autem manent et perdurant quibus grauatus animus ad inferos ruit, ibi pro breuibus delitiis poenas luiturus sempiternas. Quid quod omnium hominum breuissima uita est super terram? atque (ut Iacobus apostolus ait)

Diuturnitas tamen ista senescente mundo defecit. Quis enim nostra memoria centesimum uitę attigit annum? cum pręsertim psalmista dicat: ps89 Dies annorum nostrorum in ipsis septuaginta anni, si autem in potentatibus, octoginta anni , et amplius eorum labor et dolor. Quęre siquem inuenire potes octogenarium senem sanum. neminem certe reperies, cui uel aures non obsurduerint | uel uisus non hebetauerit | uel pedes non

Videas enim plerosque delyrare per ętatem | et qui paulo ante sapientes habiti erant, iam ridiculos esse. Cum-que tot mala una senectus afferat, nonne satis apparet | eum qui diu uiuere appetit, non uitam appetere, ut putat, sed morbos? Si quibus autem contingat, quod rarissimum est, ut etiam in senecta integris sensibus uegeto-que corpore et mente illęsa sint, hoc donum Dei est | cęlestis-que gratię fauor, non longęuę ętatis, quę cuncta corrumpere consueuit, beneficium.

inuitat nos Dominus. multos quidem uocat, sed non omnes qui uocati sunt ueniunt. alium retinet corporis uoluptas, alium cumulandarum opum cupiditas impedit. de quibus dicitur: Matth22 Illi autem neglexerunt, et abierunt, alius in uillam suam, alius uero ad negociationem suam. His grauati uenire omnino nequeunt. Deponendum est ergo onus, si altiora cupis ascendere et de paucorum esse numero electorum. Tunc te

Ideo subditur: Et qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus. Etenim quemadmodum ipse crucifigi uoluit, ut nos redimeret, ita tu crucis mortem timere non debes dum tuum confiteris redemptorem. Tunc autem uere uiuere incipis, cum pro eius nomine occideris. Qui perdiderit animam suam inquit propter me, inueniet eam. Transit enim de morte ad uitam, de terreno habitaculo ad cęleste regnum | semper beatus futurus qui mori innocens maluit quam nocens uiuere. Solent

autem uere uiuere incipis, cum pro eius nomine occideris. Qui perdiderit animam suam inquit propter me, inueniet eam. Transit enim de morte ad uitam, de terreno habitaculo ad cęleste regnum | semper beatus futurus qui mori innocens maluit quam nocens uiuere. Solent autem parentes cognati-que qui mundana sapiunt, modis omnibus iter impedire ad perfectionem tendentium. conqueruntur se derelictos, omni se solatio destitutos. Qua in re cauendum est, ne nostra erga parentes pietas | impietas fiat in Deum. Contemnendi quippe sunt, quoties a

Cum pręsertim ipse Dominus noster dicat: Luc14 Siquis uenit ad me | et non odit patrem suum et matrem et uxorem et filios et fratres et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus. denique ait: Luc14 Qui non renunciat omnibus quę possidet, non potest meus esse discipulus. Non potest

post me uenire, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me. Abnegat semetipsum, qui non iam carni paret sed spiritui, non jam mundo sed mundi Domino seruit. ut longe alius sit | quam qui hactenus fuerit . Tollit autem crucem suam, qui pro ueritate asserenda nec supplicia deuitat | nec mortem horret, atque ita Christum sequitur. Ille enim cum Dominus esset, formam serui accepit | et qui in se impassibilis erat, in homine assumpto crucem passus est. ne id nos pro nomine eius subire

enim cum Dominus esset, formam serui accepit | et qui in se impassibilis erat, in homine assumpto crucem passus est. ne id nos pro nomine eius subire timeremus, quod ille pro amore nostro proferre uoluit. Ne autem paupertatem metuas: Quęrite inquit primum regnum Dei, et hęc omnia quę uidelicet uitę necessaria sunt | adiicientur uobis. Ne etiam mortem exhorrescas ait: Qui credit in me, non morietur in ęternum . ne denique suppliciis terrearis: Mundus inquit

. Perfectis ergo suam communicaturus est dignitatem, qui cum ipso communicare non dubitarunt laborum angustiarum-que patientiam. Duodecim autem sunt qui iudicant | et totidem qui iudicantur. quia illi filii lucis sunt tanquam duodecim horę diei. hi uero filii tenebrarum sub eodem nocturnarum horarum numero comprehensi. Quanuis enim non omnes damnandi sunt, minus tamen

Iam tibi sedebit animo uendere uniuersa quę habes: diuitias, uoluptates, concupiscentias, et emere thesaurum illud prę omnibus mundi thesauris concupiscendum, nunc quidem in enygmate absconditum, tunc autem manifestum futurum, cum uidebimus illud sicuti est. hoc idem enim est et preciosa margarita, qua comparata nihil erit ultra desyderandum, cum omnis plenitudo gratię in Christo sit. in quo sunt omnes thesauri sapientię et scientię

habetur in frequentia coetu-que multorum. Vulgi clamor, urbani tumultus, amicorum interpellatio, mulierum conspectus, cognatorum mortes | mentem Deo intentam conturbant | nec in illo conquiescere ipsam pro uoto sinunt. In solitudine autem concupiscentię quoque magna pars tollitur, dum illa quę male concupiscuntur, nostris aspectibus procul submota latent. cum multo magis uisa moueant animum quam cogitata. et quod rarius cernitur, facilius obliteretur.

Matth6 Venite seorsum in desertum locum | et requiescite pusillum! Multa quidem ubique pugna, sed tamen in deserto requies aliqua quanuis pusilla. Certior autem ibi uincendi spes est, ubi post laborem ad uires refocillandas nonnula quietis conceditur mora. Quod nobis innuere uolens Dominus, in deserto tentatus a diabolo collatis signis uictoria potitur. fuso denique fugato-que hoste triumphans angelorum utitur ministerio. Scriptum

Erat enim Jesus (ut Lucas ait) diebus docens in templo, noctibus uero exiens morabatur in monte, qui uocatur Oliueti. ut nobis ostenderet et tempus et locum orationi contemplationi-que aptum. Commodissime enim tunc oratur, cum cuncta silent. Inter orandum autem in montem ascendere iuberis, ut sicut montium fastigia cęlo proximant, ita tu ad cęlestia contemplanda animo subleueris. Hoc ipsum Marcus quoque testatus est dicens: Mar6 Et cum dimisisset eos, quos uidelicet docuerat, abiit in

quos uidelicet docuerat, abiit in montem orare. Dominus ergo noster, quod uerbis docuit, hoc exemplo monstrauit, in ipso orationis tempore secedendum esse a turba | et in loco secretiore orandum. Vnde iterum Lucas: Luc5 Ipse autem secedebat inquit in desertum et orabat. Desertum istud Mons Oliueti erat. mons autem contemplationis altitudinem designat. Sed ad hanc altitudinem ascendere nequimus, nisi hominum frequentiam fugerimus. Zacheus prę turba non poterat uidere Iesum. Difficile est

hoc exemplo monstrauit, in ipso orationis tempore secedendum esse a turba | et in loco secretiore orandum. Vnde iterum Lucas: Luc5 Ipse autem secedebat inquit in desertum et orabat. Desertum istud Mons Oliueti erat. mons autem contemplationis altitudinem designat. Sed ad hanc altitudinem ascendere nequimus, nisi hominum frequentiam fugerimus. Zacheus prę turba non poterat uidere Iesum. Difficile est enim in medio plebis uersari | et mentem in Deo fixam firmam-que habere.

Matth10 Estote prudentes, ait Saluator, sicut serpentes! Callidissimus omnium serpens diabolus est. qui ergo non minus prudens erit ad cauendum | quam diabolus astutus ad nocendum, neque blanditiis eius capietur | neque uim formidabit. Vt autem cautus et circumspectus fiat sacerdos, necessariam sibi esse Scripturarum scientiam nouerit | intelligentiam-que mysteriorum. sine qua neque se ab aduersario tueri commode poterit | neque alios uitę doctrinis recte instruere | aut ad uirtutem apte

Num18 In terra eorum nihil possidebitis | nec habebitis partem inter eos; ego pars et hęreditas tua in medio filiorum Israel . decimis igitur et elemosinis, quę altari offeruntur, uiuat qui seruit altari. Quod autem necessario uictui superest, indigentibus tribuat dispensatorem-que se esse agnoscat bonorum Ecclesię non possesorem. Apostolis et eorum successoribus pręceptum esse meminerit: Matth10 Nolite possidere aurum neque argentum | neque

censebimus, qui sobrie, pudice, fideliter, pie iuste-que uixerit, qui in cauendo prudens, in erudiendo doctus, in concupiscendo modicus | e t in obsequendo ei cui se dedicauit, fuerit assiduus. Quisquis autem sese talem in sacerdotio exhibuerit , hic uere erit sal terrę, cuius doctrinis cęterorum corda ne in peccatis putrescant, condientur. erit lux mundi, ciuitas supra montem posita, lucerna super candelabrum lucens, ut omnibus

bona, quę pauperibus distribuenda erant, in suos usus conuertunt. Hi sunt quos uendentes et ementes de templo suo eiicit Dominus dicens: Matth. 21. Domus mea domus orationis est, uos autem fecistis eam speluncam latronum . Merito igitur talium cathedras euertit | et cum principibus populi sui in cęlestibus considere prohibet, utpote quibus non cęlestis boni adipiscendi sed terreni abutendi cura semper ac studium fuit. Nihil pensi habuerunt prodesse

Ez4 Vę pastoribus Israel , qui pascebant semetipsos! nonne greges | a pastoribus pascuntur? lac comedebatis et lanis operiebamini, et quod crassum erat occidebatis, gregem autem meum non pascebatis. Quod infirmum fuit non consolidastis | et quod ęgrotum non sanastis; quod confractum est non alligastis | et quod abiectum est non reduxistis. sed cum austeritate imperabatis eis et cum potentia | et dispersę sunt oues meę, eo quod non

austeritate imperabatis eis et cum potentia | et dispersę sunt oues meę, eo quod non esset pastor. Quo pacto enim est pastor, qui nec religiosę uitę exemplis | nec sanę doctrinę monitis gregem sibi creditum alere curat? Quo autem magis deliciis luxurię-que indulget, eo grauius in inferno supplicium feret. per Amos prophetam dicente Domino: Am6 Veh uobis qui opulenti estis in Syon | et

uniuersi: canes muti non ualentes latrare. et iterum: Es6 Ipsi pastores, inquit, ignorauerunt intelligentiam, omnes in uiam suam declinauerunt; unusquisque ad auaritiam suam a summo usque ad nouissimum. Perditos autem plebis mores uulgi-que licentiam illorum qui pręsunt incurię ascribi, in Ezechiele ex uerbis Domini discimus: Ez3 Si dicente me, inquit, ad impium: Morte morieris, non annunciaueris ei neque locutus fueris, ut auertatur a uia sua impia

ascribi, in Ezechiele ex uerbis Domini discimus: Ez3 Si dicente me, inquit, ad impium: Morte morieris, non annunciaueris ei neque locutus fueris, ut auertatur a uia sua impia et uiuat, ipse impius in iniquitate sua morietur, sanguinem autem eius de manu tua requiram. Impius ergo peribit quia peccauit, sacerdos qui ejus tuendę saluti prępositus est, quia tacuit, quia peccantem non increpuit, quia errantem in uiam reducere non curauit. At uero tanti periculi non ignarus Apostolus

miserit apostolos inter gentes sicut agnos inter lupos | et illi profecti cum fiducia euangelizabant Dei uerbum | nec supplicia nec mortem expauescentes, dum obsequium pręstarent Deo. Nihil ita metuere debemus | ut Dei iudicium. temporale est, quod ab hominibus times, quod autem a Deo maxime timere debes, ęternum est. perdere corpus tantummodo possunt homines, Deus uero et corpus et animam mittere in gehennam potest. Hoc quoque mali habet negligentia sacerdotis, quod dum contemnit contemnitur, dum

fiant dies eius pauci et episcopatum eius accipiat alter, et alia multa, quę licet ad Iudam Domini sui proditorem referantur, nihilo minus ad sui quoque similes redundant. Sui autem similes sunt, qui ad apostolatum electi potentioribus ita blandiuntur ut eorum scelera dissimulent | et sic Dominum osculo prodant. eundem etiam uendunt, dum nihil ita cupide ut lucra sectantur. Sed cum hi tam immani ingenti-que

ap2 Qui sitit ueniat, et qui uult accipiat aquam uitę gratis. Beati sunt qui sitiunt et esuriunt iustitiam. sed nisi Scripturarum lectioni operam impendant, iustitię pręceptis nequaquam saturari poterunt. Sicut autem sitientibus dulcis est potus, ita discere cupientibus diuina sapit lectio. Illi duntaxat ad cęlestem cibum nauseant et manna fastidiant , qui Aegyptiorum iurulentis repleti id est

intelliges | quam intelligendo credes. Magnum quippe mysterium est sancta Trinitas, humanę sapientię altitudinem excedit | fide percipitur. sine qua ad beatorum ęternitatem nemo transfertur. Audiamus autem in Euangelio Dominum Iesum Patri suo loquentem ac dicentem: Io17 Hęc est uita ęterna, ut cognoscant te solum Deum uerum et quem misisti, Iesum Christum. Vt igitur fide ac uirtutibus

agimus. Terrenarum enim rerum solicitudo legentem implicat, et ipsa in aduersum mentem distrahens cogitatio, quę leguntur quę-que audiuntur, non satis intelligere permittit. Intentione animi opus est, ut lecta percipias | et percepta ediscas teneas-que memoriter. Postquam autem mysticos sensus litterę tegumento uelatos deprehenderis | et eos uel ad Ecclesię nouitatem uel ad animę utilitatem transtuleris, adhuc altius tibi erit insurgendum, ut etiam cęlestia perscruteris | et de uisibilibus gradum ad inuisibilia facias.

cęlestium oblitus. Sed neque ipse de his humilioribus oblectamentis egredi poteris, ut in sublime raptus nudam contempleris diuinitatem, nisi et te sicut apostolos lucida Spiritus Sancti nubes obumbrauerit, Dei Patris uox roborauerit | et Filii eius gratia illuminauerit. Totius autem Trinitatis fauore supra humanę nature conditionem erectus , nec Moysen amplius | nec Heliam conspicies, sed Iesum solum. Cessant enim et figurarum umbrę | et futura prędicentium uox, cum ueritatis lux oritur | et quę uentura erant

terrena contemnes. et hoc quidem erit | uendere omnia, quę in pręsenti uita possidentur , et ipsam emere margaritam, quę Christi conuersatione fulget | et humanę redemptionis precio taxatur. Quicquid autem Nouum continet instrumentum , ad Euangelium pertinere censemus. Itaque cum Euangelio et Pauli Epistolę et aliorum apostolorum | et Lucę Actus | et Ioannis Apocalypsis | et eruditorum hominum approbati

deliniunt, quantum inde tibi emolumenti contraxeris parumper cogita. et cum nihil ista tibi ad salutem profuisse cognoueris, ad Iesum tandem quęso conuersus dic cum Petro: Pręceptor per totam noctem laborantes nihil cepimus; in uerbo autem tuo laxabo rete. Et cum hoc inquit euangelista fecissent, concluserunt piscium multitudinem copiosam. Quod si demum in Scripturę sacrę pelago piscari te delectabit, tu quoque implebis pectoris tui nauiculam saluberrimorum pręceptorum copia, quibus et ipse uiuere | et

angeli, congratulantur sancti | et cęlestium uerborum sono maligni exterrentur spiritus ac fugiunt. denique nihil ita aut uirtutes animi conseruat | aut uitia repellit | ut frequens diuinas litteras legendi uel audiendi cura. Quo autem rarius his uacabis, eo citius cades exurges-que difficilius. De auditionis cura. Caput XXV Audire quoque quę in ecclesia leguntur | uel eos qui absque lectione in

uerum. quasi dicat: Disce prius, et postea docebis. Et iterum: Si, inquit, dilexeris audire, sapiens eris. Idem nobis pręcipit Iacobus apostolus, cum ait: Iac1 Sit autem omnis homo uelox ad audiendum, tardus autem ad loquendum. Temerarius enim magister est, qui nondum ipse discipuli partes impleuit, et iam alios instruere pręsumit. Vt autem tacite contente-que auscultes | et non alio aures, alio mentem diuidas,

et postea docebis. Et iterum: Si, inquit, dilexeris audire, sapiens eris. Idem nobis pręcipit Iacobus apostolus, cum ait: Iac1 Sit autem omnis homo uelox ad audiendum, tardus autem ad loquendum. Temerarius enim magister est, qui nondum ipse discipuli partes impleuit, et iam alios instruere pręsumit. Vt autem tacite contente-que auscultes | et non alio aures, alio mentem diuidas, in mansuetudine,

Iac1 Sit autem omnis homo uelox ad audiendum, tardus autem ad loquendum. Temerarius enim magister est, qui nondum ipse discipuli partes impleuit, et iam alios instruere pręsumit. Vt autem tacite contente-que auscultes | et non alio aures, alio mentem diuidas, in mansuetudine, inquit, suscipite insitum uerbum, quod potest saluare animas uestras. Inseri enim uerbum non potest | nisi in molli corde et totis

foue, ut cum psalmista dicere possis: ps118 In corde meo abscondi eloquia tua Domine, ut non peccem tibi. Memento pręterea de ipsa Dei genetrice scriptum esse in Euangelio: Luc2 Maria autem conseruabat omnia uerba hęc in corde suo. Ita et tu quicquid ab Ecclesię sanctę doctoribus prędicari audieris, in intima cordis aure reconde, ueluti preciosum unguentum in pixide, quo postea opportune utaris ad tuam aliorum-que

Luc6 Omnis, qui uenit ad me et audit sermones meos | et facit eos, ostendam uobis cui similis sit. Similis est homini ędificanti domum, qui fodit in altum | et posuit fundamentum supra petram. inundatione autem facta illisum est flumen domui illi, et non potuit eam mouere. fundata enim erat supra petram. Qui autem audit et non facit, similis est homini ędificanti domum suam supra terram sine fundamento; in quam illisus est fluuius, et continuo cecidit, et facta est ruina domus illius

audit sermones meos | et facit eos, ostendam uobis cui similis sit. Similis est homini ędificanti domum, qui fodit in altum | et posuit fundamentum supra petram. inundatione autem facta illisum est flumen domui illi, et non potuit eam mouere. fundata enim erat supra petram. Qui autem audit et non facit, similis est homini ędificanti domum suam supra terram sine fundamento; in quam illisus est fluuius, et continuo cecidit, et facta est ruina domus illius magna. Sicut ergo infirmus et imbecillus est qui non

Iac1 Estote factores Verbi et non auditores tantum, fallentes uosmetipsos. quia siquis auditor est Verbi et non factor, hic comparabitur viro consideranti uultum natiuitatis suę in speculo: consyderauit enim se et abiit, et statim oblitus est qualis fuerit. qui autem perspexerit in lege perfectę libertatis | et permanserit in ea, non auditor obliuiosus factus, sed factor operis, hic beatus in facto suo erit . Ideo quidem et Dominus in Euangelio:

Beati, inquit, qui audiunt uerbum Dei et custodiunt illud. Hanc itaque beatitudinem opere magis quam auditione constare ostendit | dum subiungit | et custodiunt illud . Custodiunt autem illud, qui bene beate-que uiuendi rationem edocti peccatis, in quibus hactenus fuisse se recognoscunt, finem statuunt | et ab his per poenitentiam resilientes ad capessendas uirtutes disponuntur | magnam-que capiunt uoluptatem uel legendo diuina uel audiendo.

inde mota sit. et quoniam toto corde cęlestis magistri amplectebatur disciplinam, optimam partem dicitur elegisse, quę non auferetur ab ea. Christum enim elegerat, in cuius unius contemplatione tam suauiter requiescebat. Quotus autem quisque est, qui sic in ecclesia sacris prędicationibus interesse nititur, ut pręcepta uitę absque operatione non elabi sinat? alius nullo amoris affectu illa suscipit, alius tametsi donec audit aliquantulum compungitur, mox tamen inde discedens ad consuetas nequitię sordes

diuini prędicatores cum Ioanne apostolo respondebunt, si eorum monita contempseris, dicentes: Io1.4 Nos ex Deo sumus | qui nouit Deum, audit nos; qui non est ex Deo, non audit nos. Omnes natura ex Deo sumus, uitio autem nostro fit, ut ex Deo non sumus . Porro dici non potest, quam pessime cum homine illo agitur, cum Dei creatura sit, iam non Dei sed aliorum esse conuincitur. De contemplatione. Caput

Porro dici non potest, quam pessime cum homine illo agitur, cum Dei creatura sit, iam non Dei sed aliorum esse conuincitur. De contemplatione. Caput XXVI Quoniam autem in Scripturis alia ad actionem pertinent, alia ad contemplationem, tempestiuum uidetur, ut ista quę sub fidei titulo explicauimus, contemplandi ratione claudamus. Igitur ad consyderanda Dei opera puritate mentis opus est, ut autoris

plenissime innotescit. Iccirco Saluator noster illum, quem a demonio liberauerat, continuo uolentem sibi adhęrere non permisit, sed prius ut se exerceret jussit, aliis prędicando Dei beneficium quod acceperat. Necesse est autem ut sanctis actionibus quam sępissime copuletur | et pene assidua comes sit pia contemplatio, si in his ut debemus, perseuerare atque proficere cupimus. Sicut enim bene operando acquiritur ut recte contemplemur, ita contemplando, ut

est creatori. Inter quos angeli cum peccassent, a tanto bono diuina largitate sibi collato excidere. Itaque protinus de cęlo pręcipitati | et intima corruentes irreuocabili damnatione puniti sunt. Homini autem quamdiu in corpore uiueret, quia ignoratione magis quam malicia peccauerat, datus est poenitentię locus, ut quod seductus male appetendo commisit, dolendo emendaret. Sed tamen pristinę gratię statum recuperare de radice corrupta

Quanquam tam alte ascendere | uel tam profunde de Deo cogitare nequimus, quin ille semper omni meditatione nostra in immensum maior sit. exaltatur tamen in nobis, quoties quę uera sunt de ipso sentimus, et quemadmodum sentimus, ita nec palam confiteri metuimus. Deum autem sicuti decet contemplantibus multa interdum infunditur Spiritus Sancti suauitudo. qua delectatus Propheta orabat dicens: ps85 Lętifica animam serui tui, quia ad te Domine animam meam

illud rememorando magis erga benefactorem amore accendimur . Primorum parentum pręuaricatio de paradisi deliciis omnem ipsorum expulerat posteritatem | eadem-que damnationis lege simul omnes premebamur. Misertus autem Deus filium suum misit unigenitum. qui ut pro nobis satisfaceret carnem suscepit serui, cum esset omnium dominus, uiam ueritatis monstrauit , cum totus terrarum orbis pręter Iudeam | impię religionis erroribus plenus foret. Morti ęternę obnoxii

animo metiendo, quis adeo ingratus erit, ut potius eligat illa quę caro appetit, quę mundus blanditur, quę suadet diabolus | quam quę omnium creator Deus, omnium Redemptor ac Saluator Christus iubet? cum pręsertim per ista mundati ad cęleste regnum perducamur, per illa autem ęterni ignis cruciatibus mancipandi simus. O stupendam obstinatorum cęcitatem! In tanta temporis breuitate nolunt carere uoluptatibus, per quas certissimum est ad inferos pręcipitium, et laborem tam modici temporis defugiunt, per quem aditus ad supernam beatitudinem

et laborem tam modici temporis defugiunt, per quem aditus ad supernam beatitudinem uerissime comparatur sine fine fruendam. De pravis cogitationibus cavendis. Caput XXVIII Quantum autem ad bene beate-que uiuendum conferre solet diuinarum rerum contemplatio, tantum ad male agendum alliciunt cogitationes prauę. Quę cum etiam inuitis nobis et nolentibus frequenter obrepant, quanto uiolentiores putas fore, siquando

consueuit | et eos ad interitum usque perducere. Nihil itaque aliud est impurę cogitationi totum animi assensum prębere | quam ab hoste nobis infensissimo sanguinis-que nostri imprimis cupido superari uelle. Manifesta autem stultitia est | ei sponte cedere, a quo nil nisi necem speres. Hoc tibi testatur Salomon dicens: pver24 Qui cogitat mala facere stultus uocabitur. Ac ne forte de furioso, cuius

cum propter illud iudicio damneris diuino? et ęterni reus habearis supplicii? Lex diuina uxorem proximi, bouem, ancillam | et quicquid illius est concupiscere prohibet. si concupieris tantum, legem Dei pręuaricatus es. qui autem sic peccat, nisi eum poenituerit, non poenam temporariam meretur, sed ęternam. Ideo in Sacris Litteris est scriptum: sap1 Peruersę cogitationes separant a Deo. et iterum: pver11

pver11 Abominabile Domino cor prauum. Quod si beati sunt mundo corde, quia Deum uidebunt, profecto qui immundę cogitationis foeditate inquinantur, Deum uidere non poterunt. Quis autem dicere queat, quanta sit infelicitas illius desperare conspectum, in quo uno uidendo omnis nostra beatitudo consistat? Quamobrem totis uiribus est cauendum, ne cum tanto animę nostrę dispendio illicitę cogitationis laqueis

Breuis est uitiorum uoluptas, sed ęternum supplicium. Breuis est uirtutis exercendę labor, sed inęstimabile et infinitum pręmium. Facessat igitur malignę cogitationis mortifera delectatio, quę incautos in barathrum pręcipitat inferni. Maneat autem diuinorum operum diuinarum-que legum meditatio salubris, quę nos ad cęleste regnum transmittat et sanctorum angelorum faciat esse consortes. Veruntamen si ad purę contemplationis donum cupimus peruenire, non solum scelestę

et speremus ueniam, et miserebitur nostri Deus noster. Matth. 4. Poenitentiam inquit agite, et appropinquabit regnum cęlorum. Sed de poenitentia postea suo loco tractabitur | modo autem quam misericors est Dominus, quam facile iis quos delicti poenitet, ignoscat uideamus. ut et ipsi nobis remissurum delicta confidentius speremus, cum aliis quoque multis eum remisisse ex Euangelio didicerimus.

Luc. 19. sicut fecit Zacheus | ac tum demum poteris esse discipulus Christi, cum desieris esse mammonę seruus. Porro, si Venereę uoluptatis obscoenitatibus es pollutus | et tua te accusat conscientia, ingemisce compunctus, ora ut munderis. mundata autem conscientia per confessionis poenitentię-que sacramentum | dicet tibi Dominus, quod ante dixit adulterę: Io. 8. Vbi sunt qui te accusabant? Nemo te condemnauit nec ego te condemnabo. vade, et noli amplius

demonia eiecta fuisse Marcus testatur. per quę uitiis quibus inquinata fuerat, purgatam designat. Et ipsa igitur perpetua diaboli serua fuit, sed cum finem iniquitatibus fecisset, meruit fieri discipula Christi. Luc. 13. Remissorem autem ut magnorum ita multorum peccaminum se esse ostendere uolens Dominus, mulierem duodeuiginti annos inclinatam errexit | Io. 11. Lazarum post quadridui sepulturam iam foetentem ad uitam reuocauit. Quanuis ergo diu te Sathanas alligatum

ut saluetur. Sed licet ille de poena, quam tunc patiebatur, liberari postularit, ei tamen simillimi sunt, qui corrigi nolunt et poena quam in inferno luituri sunt, se liberos fore sperant, Deum quidem misericordem esse confitentes, iustum autem negantes. His contrarii sunt qui desperant. Grauitatem enim delictorum suorum considerant, et magnitudinem diuinę miserationis non perpendunt. Desperauit Cayn, cum fratre

culpa ueniam speremus | et sperando ueniam de culpa doleamus. Vtrunque necessarium est ei, qui et poenas cupit euitare | et beatitudinem consequi sempiternam. De spe autem temere pręsumentium dicitur: Puer. 10 Spes impiorum peribit. Et de errore desperantium: Puer. 24 Si desperaueris, inquit, lassus in die angustię,

Et de errore desperantium: Puer. 24 Si desperaueris, inquit, lassus in die angustię, imminuetur fortitudo tua. Dies angustię dies Iudicii est. Cuius autem tunc fortitudo imminuta fuerit, hic demonum accusationibus grauatus damnationi succumbet. De decem praeceptis. Caput III Illius autem spes nunquam

Iudicii est. Cuius autem tunc fortitudo imminuta fuerit, hic demonum accusationibus grauatus damnationi succumbet. De decem praeceptis. Caput III Illius autem spes nunquam fallitur, qui Dei pręcepta quam potest studiose obseruat, dicente Domino in Euangelio: Si uis ad uitam ingredi, serua mandata. Mandata uocat quę decalogo continentur. Non habebis deos

mandatum ars reprobata est sculptorum uel pictorum. Non pingere aut fingere simulacra uetantur, sed adorare. Ideo sequitur: Non adorabis ea neque coles. Ego enim sum Dominus Deus tuus. Quod autem nos quoque Christi sanctorun-que imagines adoremus, non ad ipsas imagines, ne idolatrię arguamur, sed ad eos quorum ipsę imagines apparent, adorationem dirigimus. Iccirco autem eiusmodi simulacra publice proponi solent, ut quoties conspecta fuerint, ad memoriam res gestas

ea neque coles. Ego enim sum Dominus Deus tuus. Quod autem nos quoque Christi sanctorun-que imagines adoremus, non ad ipsas imagines, ne idolatrię arguamur, sed ad eos quorum ipsę imagines apparent, adorationem dirigimus. Iccirco autem eiusmodi simulacra publice proponi solent, ut quoties conspecta fuerint, ad memoriam res gestas eorum quibus dicata sunt reuocent et ad imitandum fidelium mentes accendant. Secundum. Non assumes nomen

dum eo toto tempore, quo ab operibus uacui estis, non tam Domino quam diabolo seruitis. Itaque nunc quidem ad uos pertinere arbitror hoc quod dicitur: Memento ut diem sabbati sanctifices , cum nequaquam sanctificetis eum, sed polluatis. Vt autem et ad uos pertineat, redite iam ad mentem et intelligite: ideo festis diebus a secularibus negociis feriandum pręcipi, ut exerceamur in diuinis | et non ut hauriendis luxuriis uoluptatibus-que incumbamus. Et hęc

minus interimere. Ne iudici quidem aliquem capitis reum ex odio fas est interficere, sed ex lege. Quamobrem non tibi, sed illi, qui exequendis legibus pręficitur, dictum est | Exo. 22 Maleficos ne patiaris uiuere. Priuato autem homini ne iniuriam quidem, quam accepit, ulcisci permittitur, dicente Domino: Ad Ro. 12 Mihi uindictam et ego retribuam . Sextum. Non

contra proximum tuum falsum testimonium. Cum enim Christus Dei Filius ueritas sit, quicquid aduersus ueritatem dicitur, Deum offendit. Non tamen omne mendacium ita graue crimen est, sed illud tantum, quod aduersatur charitati et cum alicuius detrimento perficitur. Fingere autem et mentiri, quod nemini noceat, leuis est culpa. Interdum ne culpa quidem, sed potius meritum. ut cum finguntur parabolę siue apologi ad pręcepta uirtutis. Nemo quippe ignorat ea conficta esse, non ut mendacium dicatur, sed ut

iocundius exprimatur, gratius acceptetur | tenacius-que menti discentis insideat. Hoc me fecisse nullo modo poenitet | edito illo quinquaginta parabolarum libello, dum prodesse plurimis cupio, non commento sed ueritate. De pernicioso autem mendacii genere scriptum est: Sap. 5 Os quod mentitur, occidit animam. De hoc uero quod excusamus ac defendimus, abunde in parte eius libri, quem de religiose uiuendi institutione inscripsimus, est tractatum.

si rem alienam nefas est concupiscere, multo magis auferre: Et si desyderare tantum alterius coniugem non debemus, multo minus cum illa rem habere. Concupiscentia enim et desyderium, quanuis crimine non careant, facilius tamen coercentur, si cupita non perficiuntur, difficilius autem, cum in consuetudinem facti uenerint. Insatiabiles nempe bestię sunt | auaritia et libido; non implentur haustu, sed quo magis hauserint, plus esuriunt. Hoc, quod sequitur:

Cum ergo in fine his duobus pręceptis prauę cupidines uitandę iubeantur, quęrimus quomodo eas uitabimus, cum interdum etiam inuitis ac repugnantibus nobis sese ingerant | animum-que non parum solicitent ac lacessant? sed quamdiu refragamur, nihil nocent. Nocent autem, cum eas dominari permittimus et cum scelus quod nondum peractum uolumus | toto-que tandem uoluntatis affectu eo ferimur, quo illę blandiendo inducunt. Concupiscentia itaque mali nihil aliud est | quam firmus in malum consensus.

nostrę rationi obedimus. Quę pręterea dementia est, immo quis furor, uitium sequi malle, cuius finis poena perennis est, quam uirtutem, qua beatitudo comparatur ęterna? Beatitudinem autem decalogi obseruatoribus promissam quis ambiget, cum Veritas in Euangelio, ut supra retulimus, dicat: Si uis ad uitam ingredi, serua mandata. Idem Dominus alibi quoque, cum de Deo Patre loqueretur: Scio, inquit, quia mandatum eius uita ęterna est. Si

Ac si quando pigebit cuncta repetere, ad summam illam in Euangelio a Domino factam protinus recurre: Diliges, inquit, Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua. Hoc est maximum et primum mandatum. Secundum autem simile huic: Diliges proximum tuum sicut teipsum. In his duobus mandatis, inquit, uniuersa lex pendet et prophetę. Omnia quippe pręcepta tam Legis quam Euangelii ad hunc ipsum rediguntur finem, ut Deus et proximus diligatur.

Legimus enim in Deuteronomio execrationes de monte Hebal a Leuitis Dei iussu prolatas, et inter legendum contremiscimus. Maledictus, inquiunt, qui facit sculptile, quod est contra primę tabulę mandatum. Contra secundę autem pręcepta delinquentibus dicitur: Deut. 27 Maledictus qui non honorat patrem suum et matrem suam! Maledictus qui transfert terminos proximi sui! Maledictus qui errare facit cęcum in itinere! Maledictus qui peruertit iudicium aduenę,

pręlio superatus cum liberis occubuit; sceptrum quoque de domo et familia illius ad alios fuit translatum, ut, quale scelus sit Dei mandata pręterisse, non ipse solum, sed etiam filius, qui reliquus erat, nepotes-que sentirent. Vt autem post hunc aliorum quorundam parem fortunam silentio transeam, Sedechię maiori deploratione digna clades compellit, si modo plorandi sunt, qui iuste pro scelere puniuntur. Reg. 4. 25. Hic capta

eiecit de paradiso. Angelos de cęlo pręcipitauit | Et tu eiusdem fortasse delicti reus illo ascendere speras? Fallet te spes ista, fallet profecto, nisi poenitentiam egeris. Poenitenti autem pręstabitur miseratio. Dicente Domino: Matth. 4 Poenitentiam agite, et appropinquabit uobis regnum cęlorum. Quod si ad uiam iustitię, a qua procul aberras, reuerti neglexeris,

tamen ut extendendę in longius spacium uitę gratia | uigiliarum obseruatio te delectet, sed ea duntaxat de causa ut a uitiis facilius abstineas | et uirtutibus proficias magis. Vigilando autem utrunque effici posse facile nobis persuadebimus, si Noui Veteris-que Instrumenti fidelia testimonia audire uoluerimus. Clamat in Euangelio Dominus: Matth. 26 Vigilate et orate, ne intretis

in fide! Vigilantia primo opus est, ne imparati opprimamur, deinde fide, ut resistamus et uincamus. Quod si sępius uincere contigerit, etiam uirtute proficere continget. Superatis enim nequitię suggestionibus | restat ut ad bonorum operationem conuertamur. Ad hęc autem perficienda non sufficit nostra fragilitas. Ps. 126 Nisi enim Dominus ędificauerit domum, in uanum laborant, qui ędificant eam.

Nox itaque meditationum mater est, dies actionum. Has inter se uices partisse uidentur, quandoquidem Saluator quoque noster, ut huiusce rei nobis documento esset, per diem docuisse in templo, noctu autem in monte Oliueti exiens orasse perhibetur. Noctu ergo surgentes meditando atque orando quęramus cum sanctis mulieribus uirtutum aromata, ut illis ungamus Iesum. Si cum sanctimonię odore ad se uenientes conspexerit, qua pietate

Quod uobis dico, inquit, omnibus dico: Vigilate! Dominus domus huius, id est, corporis humani est Christus. Serui sunt quinque sensus, ianitor anima. hęc si bene uigilauerit, sensus ipsi ad bene operandum recte disponentur. Isto autem modo expectatus Dominus cum uenerit, neque in seruis neque in ianitore quod condemnet inueniet. Tametsi Dominus noster in fine seculorum uenturus sit, ut simul omnes iudicet, cuiusque tamen merita in exitu uitę discutit | et

facta diiudicat. Qualis ergo quisque nunc decesserit, talis etiam in illo ultimo iudicio cum corpore apparebit. Vigilare itaque iubemur, ne mors imparatos occupet. Et quoniam nescimus diem neque horam, semper est uigilandum. Semper autem uigilat, qui semper a malo abhorret | et bonum, ut Deo placeat, agere pro uiribus non cessat. Fieri quidem nequit, quin partem aliquam temporis quieti cedamus, cum nostrę conditionis imbecillitas | ut cibo | ita

ocio transierit, illud sibi deperisse arbitratur. Porro, satis erit | sex horas ad mediam noctem somno dare, a media uero nocte Romano ritu initium diei capere, nisi aliqua corporis imbecillitas longiorem sibi quietem exegerit. Iste autem a media nocte ad sacrificia laudis Deo offerenda exurgendi mos omnibus monachorum collegiis iam inoleuit. Et quod Ecclesię instituto probatum apparet, id sequi, id curare atque amplecti saluberrimum esse sentimus. Sic olim sanctissimi

Profecto nisi inimicus pręualeret, id est nisi periculum esset dormientibus, ne inimici huius dolis capiantur, sine causa Dominus Discipulos increpuisset, cum dixit: Matth. 26 Sic non potuistis una hora uigilare mecum? Quare autem illos uigilare uellet, continuo palam fecit dicens: Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem! Huiuscemodi quidem periculi testis est etiam parabola illa, in qua legitur: Matth. 13

ita contingat, ut futurum prędicimus. Porro uisa illa, quę diuinitus immittuntur, quanuis uerissima semper sint, non tamen omnibus ęque accidunt. Bonis quippe ad consolationem, malis ad terrorem. Bonorum sunt illa quę pręmisimus. malorum autem ista quę dicemus. Pharao rex cum dormiret, boues uidit septem crassas | et totidem alias macilentas. eodem-que numero triticeas spicas, alias turgentibus aristis plenas, alias effoetas exiles ac prorsus uanas | Et

electis Dei seruis reuelari. Taceant igitur peccatores ad quos non pertinet iudicium somniorum, aut eos ad quos pertinet interrogent, ne per uiam non suam incedentes pręsumptione labantur. Vt autem nobis quoque Spiritu Sancto largiente interpretandi donetur facultas, minus temporis demus somno, ut plus concedamus uirtuti. Id si fecerimus, ne tunc quidem cum dormimus, quod terreat somniabimus, sed quod consoletur | quod-que euigilantibus quoque gratum sit.

Nihil soliciti sitis inquit, sed in omni oratione et obsecratione cum gratiarum actione petitiones uestrę innotescant apud Deum. In quo mihi quidem uidetur docere, ut oremus eum qui potest dare quod petimus. obsecremus autem per ea, quę illi quem oramus, chara esse nouimus. ut facilius ad pręstandum id quod poscimus inclinetur. et cum pręstiterit, gratias agamus, ne impetrata ingratitudinis uitio amittamus. Habes orationis formam; disce qualiter

non meretur is, qui Deo peccat? Et si dixerimus quia peccatum non habemus, nosipsos seducimus, et ueritas in nobis non est. Nunc considera quam iuste poscas tibi ignosci, qui Deo deliqueris, cum tu homini non uis ignoscere, qui deliquit tibi. Post remissam autem omnem iniuriam, accede ad offerendas preces, non frigide, sed ardenter, non remisse, sed perseueranter. Attende, quid Hieremias propheta monendo dicat: Leuemus, inquit, corda nostra cum manibus ad Dominum in cęlos ! Quod et Apostolus docet dicens Orabo spiritu,

Denique Dominus noster etiam pro persecutoribus nos orare iussit, et ipsemet pro illis, a quibus probra, maledicta, uerbera et in crucem actus mortiferas plagas patiebatur, orauit Patrem ignosci-que eis postulauit. Quanti autem id meriti sit, primus martyr Stephanus ostendit, qui iis, a quibus lapidabatur, ueniam precaturus uidit cęlos apertos et Iesum stantem a dextris uirtutis Dei, ab eodem iamiam suscipiendus, cuius in diligendis inimicis mansuetudinem fuerat imitatus.

primus martyr Stephanus ostendit, qui iis, a quibus lapidabatur, ueniam precaturus uidit cęlos apertos et Iesum stantem a dextris uirtutis Dei, ab eodem iamiam suscipiendus, cuius in diligendis inimicis mansuetudinem fuerat imitatus. Quo autem facilius ad assequendam beatitudinem uoti nostri compotes simus, expediet quidem eos etiam, quos Deo charissimos esse constat, ut pro nobis deprecentur, obsecrare, ut, quod ipsi non meremur, illorum, qui digni sunt, suffragiis obtineamus. Ita fecisse gentiles quasdam in

Quid uos omnes, qui in Christum non creditis? Nonne in cassum cęleste bonum speratis, quia illud in nomine Christi non petitis? Non enim potestis in eius nomine petere, quem non recipitis fide, quem Dei Filium esse negatis. Suis autem fidelibus ille ait: Si manseritis in me et uerba mea in uobis manserint, quodcunque uolueritis petetis, et fiet uobis. Manemus in Christo cum credimus, manent in nobis uerba Christi cum ea operibus comprobamus. Hoc si

te nosse incipiet, cum ab eo scelere, in quo nunc obstinatus perduras, abstinere decreueris. tunc et gratiam conferet ut abstineas, et cum pro tua oraueris salute, uoti compos ut efficiare pręstabit. In tantum autem obstinatorum non acceptat orationem, ut etiam pro eis orare uetet, pręsertim si incorrecti inpoenitentes-que decesserint, quod Ioannes apostolus in epistola testatur dicens: Est peccatum ad mortem. Non pro illo dico, ut roget quis . Ipse quoque Dominus Iudeorum

Sunt, qui nimis negligenter orant. summis labiis uerba murmurant | nec satis quid dicant attendunt, non dissimiles illis, qui per quietem somniantes loquuntur, quos per Esaiam arguens Dominus ait: Hic populus labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Tales certe si exaudiret, non reprehenderet. Et quoniam inter orandum semetipsos non intelligunt, faciunt ut nec a Deo intelligantur. Qualem igitur affectum orandi habent, talem et fructum suę orationis referunt.

loquentem: Vtinam frigidus esses aut calidus! Sed quia tepidus es et nec frigidus nec calidus, incipiam te euomere ex ore meo. Frigus timoris est, calor ad amorem refertur, tepiditas autem desidię ocio-que tribuitur. Ociosi igitur et terrena magis quam cęlestia curantis deprecatio, quoniam neque satis timet neque satis amat, tantum abest, ut quicquam impetret, ut etiam (si fas est dicere) nauseam ei faciat, quem precatur.

ille in Euangelio, qui filium secum attulit ad Iesum, ut a demonis uexatione liberaretur, et ait: Siquid potes, adiuua nos misertus nostri! Quamdiu suspenso animo fuit, possit-ne id sibi a Domino pręstari, quod rogabat, non accepit. Postquam autem firma stabili-que fide opus esse ad impetrandum didicit et se iam uere credere nihil-que de Domini uirtute dubitare respondit, filium, pro quo orabat, sanum recepit. Hanc dubię et fidelis postulationis inter se distantiam Iacobi apostoli uerba satis declarant, ubi ait:

recepit. Hanc dubię et fidelis postulationis inter se distantiam Iacobi apostoli uerba satis declarant, ubi ait: Siquis indiget sapientia, postulet a Deo, qui dat omnibus affluenter et non improperat, et dabitur ei. Postulet autem in fide nihil hęsitans. Qui enim hęsitat, similis est fluctui maris, qui a uento mouetur et circumfertur. Non ergo ęstimet homo ille, quod accipiat aliquid a Domino. Ex his

Contraria his agamus oportet, si uolumus, ut petita nobis concedantur; ut uidelicet ista per quę peccantium labor irritus efficitur uitemus | et illa faciamus, quę nos, cum precamur, uoti compotes reddunt. Quoties autem id, quod orando poscimus, non euenerit, aut dilatum credamus, ut aptiori detur tempore, aut non fuisse profuturum, si datum esset, aut, ne daretur, peccata nostra obstitisse. Si uero ex sententia successerit petitio, gratias Deo

ad altiora se extendens clamauit: ps. 50 Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum innoua in uisceribus meis. ut impetrata delictorum uenia Spiritus Sancti donum in ipso reparetur, per quod uitę quoque sanctitate possit proficere. Quod autem sceleri ueniam impetret poenitentia, etiam per Ezechielem prophetam Dei uerbis edocemur: 18 Si impius, inquit, egerit poenitentiam ab omnibus peccatis suis quę operatus est et

Poenitentia igitur nitrum est et herba fullonum, quę non corpora, sed animam nitidam reddit, et resina illa Galaad, quę non carnis ęgritudini, sed mentis medetur uitiis. Mens autem post peccatorum purgationem Spiritu Sancto fauente illuminatur uirtutum-que incenditur amore, ita ut ab iis, quę Deo displicent, penitus expiata cogitare incipiat, quę sint illa, quibus ille plurimum oblectatur, cupiens eidem in omnibus obsequi, in omnibus semper fideliter

ad Herodem diuertissent, fulgor, uię salutaris index, euanuit. Vbi uero discessum est ab Herode, rursum idem lumen apparens illos usque ad Dominum, quem quęrebant, perduxit. Ergo diuinę gratię mentem nostram irradians lux latet et obscuratur, si ad uitia diuertimus. Cum autem ab his per poenitentiam recedimus, quamprimum exoritur et intelligentiam mundati cordis illustrat, ut ad contemplationem cęlestium errigatur, cui prius terrena tantum curę erant. Sic et cęcis uisus et surdis auditus et uox mutis

qui docendi non ignari, sed ocio dediti linguam compescuerant, iam alios ad capessendam uirtutem hortando atque instruendo ora resoluant. Talibus ab Apostolo dicitur: Ad Ephe. 5 Eratis aliquando tenebrę, nunc autem lux in Domino | Vt filii lucis ambulate. Vnde idem peccatorem ad poenitentiam solicitat dicens: Surge, qui dormis, et exurge a mortuis, et illuminabit te Christus. Cęterum nisi prorsus omnium, quę turpiter et

expedita intrat in domum fortis ipsa iam fortior, et quę ante a diabolo ligata fuerat, nunc diabolum ligat uas-que eius diripit, nihil in se relinquens quod ille suum esse possit dicere. quamdiu autem serua peccati fuit, et domus et uas diaboli erat | postquam peccare desiit | et quod peccauerat poenitendo deleuit, facta est domus orationis et uas iustitię. atque ita pręualuit aduersarii sui

et poeniteat et humilietur? Hoc ipsum Dominus a nobis exigens clamat: Iohel. 2 Conuertimini ad me in toto corde uestro, in ieiunio et fletu et planctu, et scindite corda uestra, et non uestimenta uestra! Cor autem humiliatum | et intus poenitentię dolore scissum | lachrymę (si fieri potest) foris per ora manantes testentur. Mulieri peccatrici in Euangelio dimittuntur peccata multa, quia dilexit multum. Sed dilectionis huius testes lachrymę erant, quibus pedes Domini rigauit,

in matris utero sanctificatus, de muliere genitis pręlatus, plus quam propheta habitus, deserti angustias uolens patitur, pilis camellorum uestitur, zona pellicea pręcingitur | et in tam uili habitu uilius nutritur | locustas et mel syluestre comedens | et aquam bibens, a uino autem et sicera se abstinens. Si ergo electorum Dei talis in terra uita fuit, nullius pene culpę consciorum, quos labores, quas uigilias, quę ieiunia, quas asperitates | nobis tot criminum inquinatione foedatis non ultro subeundas dixerim, ut mundemur?

uestram salutem operamini! Deus est enim qui operatur in uobis et uelle et perficere pro bona uoluntate. Idem arroganter sese efferentem increpans ait: Ad Cor. 1 4 Quid habes quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis? De obstinatione non admittentivm poenitentiam. Caput XIII Nunc illos conueniamus, qui peccandi

descendisti. quo longius abieris, durius erit reuerti. oneri quotidie addendo, nisi rursum de illo demere incipias, grauitate crescente opprimeris. Quamdiu ergo poenitentiam agere cunctaris, in dies deterior euadas necesse est. Iesu autem recedente de templo corporis tui (templum enim Dei eras, dum innocenter uiueres) non relinquetur lapis super lapidem, qui non destruatur. omnis uirtutum uis dissipabitur abscedente Domino uirtutis. Reliquum

, uiuent in ęternum | Consule igitur saluti tuę dum licet. Nam quo nunc tendis, in ultima uię crepidine terribile pręcipitium est | quo si corrueris, nunquam inde resurges. Nulla est enim redemptio in inferno. Quo autem a nobis reuocaris, inde aditus est ad cęlestem beatitudinem, ad angelorum gloriam, ad requiem gaudium-que sanctorum. Nequaquam erit ita ut uidetur difficile a prauis actionibus desistere | atque ad iustitię sanctitatis-que opera accingi,

eiusce rei exequendę difficultatem prętendere, quam sępe a plurimis peractam fuisse constat. Mattheus ante apostolatum diu multum-que auaritię studio uectigalium publicorum conducturas factitauit . quo die autem a Christo uocatus est, teloneum reliquit. et qui satis longum tempus mammonę seruierat, statim fit Dei seruus Christi-que apostolus. Zacheus quoque ętatem in exigendis usuris contriuerat | viso tandem Domino | totum quod foenore quęsitum erat,

pariter perditum eant. Ergo ut a facinorosorum societate consortio-que discedas et uiris animi integritate conspicuis uti incipias hortamur, non ut amicos derelinquas. quod si isti quorum nunc familiaritate delectaris, ęqui atque honesti amici essent, et te ab eis amari faterer. cum autem te secum simul contempta uirtute per deuia uitiorum trahant, audeo dicere (quis enim uerum dicere non audet?) capitaliorem illis inimicum habes neminem. Talibus autem carere non posse, non eos deserendi

amici essent, et te ab eis amari faterer. cum autem te secum simul contempta uirtute per deuia uitiorum trahant, audeo dicere (quis enim uerum dicere non audet?) capitaliorem illis inimicum habes neminem. Talibus autem carere non posse, non eos deserendi difficultas facit, sed male sibi consulendi stulticia. Quid enim illo homine dementius, qui mauult perire cum scelestis | quam cum probatis uiuere? Tu si tua salus tibi est curę, ut esse

Expectaris et tu. sed si moram feceris, ab Apostolo quoque audies: Ad Roman. ii Ignoras quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te adducit? secundum autem duritiam tuam et impoenitens cor tuum | thesaurizas tibi iram in die irę et reuelationis iusti iudicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera eius. AD DESPERANTEM EXHORTATIO. Caput XIV

Nihil est quod illa non delebit, si te commissi poenituerit. Semper parata est ad condonandum, si tu paratus es ad poenitentiam agendam. peccatum in spiritum sanctum Quod autem Christus dixit | blasphemiam in Spiritum Sanctum irremisibilem esse, multi dubitant, utrum intelligendum sit, quod nunquam dimittatur, an quod difficulter. vsque adeo existimant, si poenitentia adsit, nihil obstare, quin benignitas diuina pręstet ueniam.

Christus ipse pro te Patrem interpellat | dicente Ioanne apostolo: Epistula Ioann. 21 Aduocatum habemus apud Patrem Iesum Christum iustum | et ipse est propiciatio pro peccatis nostris; non pro nostris autem tantum, sed etiam pro totius mundi. Desperantium uero Christus non aduocatus est, sed iudex. Considera igitur utrum tibi sit melius ueniam sperare, ut Christi patrocinio subleueris, an desperare, ut eiusdem iudicio damneris? et in ęternum pereas?

cuncta illi exponamus, occultemus nihil. Manifestanda est enim medico ęgritudo, ut ille adhibitis remediis instauret sanitatem. Illi autem animarum nostrarum medici sunt, quibus concessa est soluendi ligandi-que potestas ab eo qui dixit : Io. 20 Accipite Spiritum Sanctum | quorum remiseritis peccata

in omnibus abyssis. Ipsi iudicent inter lepram et lepram, ipsi peccatorum nostrorum morbos curent, ipsi nos ad ęternam transmittant salutem, suppeditantes quicquid ad eam assequendam nobis necessarium fuerit. Necessarium est autem baptismo ablui, chrismate inungi. sed quoniam etiam post hęc in multis delinquimus, nihil deinde ita necessarium est | ut peccatorum cum poenitentia confessio. Hac sola quoties cadimus, errigimur et stamus. Baptismus quidem sordes

poenitentia ab Ecclesię corpore separato. Separatum enim a corpore membrum non uiuificatur, sed quamdiu diuisum est, manet in morte. Confessionis autem sacramentum tam ueteribus quam nouis hominibus commune est. Gen. 3 Primi parentes nostri Adam et Eua cum peccassent, peccatum suum confiteri coacti sunt, Deo interrogante quare fecerint, quod facere interdicti erant, et illis

felices. Hęc enim confessio peccata delet | et animam a morte liberat. quod ostendit Ezechias ad Dominum dicens: Esa. 38 Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animę meę | tu autem erruisti animam meam ut non periret; proiecisti post tergum tuum omnia peccata mea. Idem testatur psalmista cum ait: Ps. 31 Dixi confitebor aduersum me iniustitiam meam Domino, et tu remisisti impietatem peccati mei. Per

peruicaciter deuitant, a uia uirtutis perpetuo aberrant, quia in tenebris manent | neque quo tendere debeant satis perspiciunt. Scriptum est enim : Proverb. 18 Qui absconderit scelera sua, non dirigetur, qui autem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur. Quid autem prodest id cęlare hominem, quod non latet Deum? Peccata enim quę nunc uni sacerdoti abscondis, in die Iudicii omnibus manifesta erunt. dicente Domino:

Scriptum est enim : Proverb. 18 Qui absconderit scelera sua, non dirigetur, qui autem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur. Quid autem prodest id cęlare hominem, quod non latet Deum? Peccata enim quę nunc uni sacerdoti abscondis, in die Iudicii omnibus manifesta erunt. dicente Domino: Naum. 3 Reuelabo pudenda tua in facie tua. Coram uno modo non uis

| quam ut humano ingenio uel scientia comprehendi possit | te tamen tradente uerum esse credimus | etiam quod intelligere quomodo uerum esse possit nequimus. Etenim suis finibus circumscriptus est intellectus noster, tuę autem potentię, tuę sapientię nullus est finis, nulla circumscriptio: omnem numerum, omnem excedit modum. Stultus est igitur, qui tanti mysterii altitudinem se deprehendisse putet, nisi ipse reueles, ipse aperias, ipse illum tam signularis intelligentię efficias capacem.

panem et uinum obtulit. Inde tu diceris | in ęternum sacerdos, non secundum ritum eorum qui pecora sacrificabant, sed secundum ordinem Melchisedech, qui pane uino-que litauit. Illius tamen sacrificium signum et umbra fuit, tuum autem ueritas est et lux. tuum istud et prophetę futurum prędicauerunt | et figurę significarunt, ut in eo credendo, quod et uetustas promitteret | et nouitas exiberet, fides nostra stabiliretur atque firmaretur magis.

nisi frumentum electorum et uinum germinans uirgines? Et a Malachia: In omni loco sacrificatur et offertur nomini meo oblatio munda, quia magnum nomen meum in gentibus, dicit Dominus exercituum. Figurę autem atque signa fuere: sacrificium Melchisedech sacerdotis, manna in deserto, agnus paschalis, hostia sanctorum oblata pro peccato, hostia pacificorum oblata Domino, subcinericius panis Elię in itinere, panes propositionis in templo.

fiat quod in psalmo dicitur: A fructu frumenti uini et olei multiplicati sunt. Quod ut nobis contingat, ipse per Prophetam hortaris dicens: Dilata os tuum, et implebo illud. Qui paratior accedit magis dilatatur, et qui magis dilatatur, magis et impletur. Cum autem implemur , tunc pręcipue ad te diligendum accendimur. Hoc Propheta spiritualiter expertus admiratur et ait: Impinguasti in oleo caput meum, et calix meus inebrians quam pręclarus est! Sed oleum, quia lucernis additur,

Cum igitur tanti emolumenti sit | tantę-que felicitatis uero pane ac uero potu isto uti, nonne miseri sunt et infelices, qui uel indigni ad sumendum accedunt | uel omnino sumere contemnunt? Indigne autem accedunt, qui poenitentiam peccatorum, ut debent, non egerunt | nec satis diligentes in confitendis reatibus fuere | neque ab omnibus continendi sese propositum habent. Si conscientia tua te accusat, cur pollutus Agni purissimi carnem

cur pollutus Agni purissimi carnem gustando inquinas? Non culpam sic agendo diluis sed grauas | et in maximum te pręcipitas scelus. audi Apostolum dicentem: Quicunque manducauerit panem | et biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini. Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat | et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit | non diiudicans corpus Domini . Quid est reum esse corporis et sanguinis Domini | nisi illis fieri similem, qui Saluatorem contumeliis affectum

Mensa Domini despecta est . Offerimus panem pollutum, quoties impuris manibus oblationem sanctam contrectamus. Et licet illa pollui non possit, nobis tamen nostra imputatur nequitia. Mensam autem Domini despectam esse dicere uidemur, quoties ad eam contemptim temerarie-que accedimus, quasi ad corporis communes epulas inuitati, non ad animę alimentum singulare. Si ergo mundari se aliquis ita credat | et pro delicto satisfacere,

quod nos obseruare quidem Ecclesię edicto iubemur, quantum fragilitas nostra patitur, semel in die comedendo , pręter illos dies, qui Dominicę resurrectionis memoria festi feriati-que habentur. Ieiunii autem tempore abstinemus carnibus atque lacticinis, quod in his plus nutrimenti esse constat ad lasciuię incitamenta. Qui uero arctius ieiunant, in refectione pane et aqua contenti sunt, aliis abstinent. Sed uirium habenda ratio est | atque ita ieiunandum, ut corpus non lasciuiat

non lasciuiat | et tamen ad uitę religiosę opera possit sufficere. Satius est orare in ecclesia, psallere, laudis sacrificia offerre, diuina discere uel docere | quam abstinentia nimia debilitatum nihil horum posse pręstare. His autem omnibus moderata ieiunia conferunt multum | plurimum-que iuuamenti subministrant. Vnde quosdam uini usu se abdicare uilioribus-que cibis uitam sustentare minime piget.

locustę et mel syluestre cibus fuit, uinum et siceram non gustauit. 1: 5 Paulus apostolus Timotheo discipulo scribens monet, ne aquam biberet sed modico uino uteretur. Nequis autem gulę suę fauens Apostoli patrocinio se defendat, hic qui ab aquę potu cessare iubetur egrotabat. Noli adhuc aquam bibere inquit, propter stomachum tuum et frequentes tuas infirmitates, sed modico uino utere. hoc est, non multo ad luxuriam, sed modico et aqua diluto ad

cum conscensa naui trans fretum irent, obliti sunt (ut in Mattheo legitur) secum panes deferre. Qui enim diuinę contemplationis dulcedine quotidie satiantur, uix uentri suo tunc prouident, cum esurire coguntur. Parandi autem uictus nimiam solicitudinem Dominus quoque extenuat cum ait: Nolite soliciti esse dicentes: Quid manducabimus, aut, quid bibemus, aut quo operiemur, sed quęrite inquit primum regnum Dei et iustitiam eius, et hęc omnia apponentur uobis.

modicus et tenuis uictus tibi satis erit. sin uero gulę uentri-que seruies, nihil erit satis. Qvale debeat esse ieivnivm et qvanta sit eivs virtvs. Caput XXI Quale autem debeat esse ieiunium, docet Saluator in Euangelio dicens: Matth. 6 Cum ieiunatis nolite fieri sicut hypocritę tristes. demoliuntur enim facies suas, ut appareant hominibus ieiunantes. Amen dico

more, qui omnia ad iactantiam faciunt, uti hominum rumusculos aucupentur, dum sancti dici quam esse malunt. Ideo non uerę glorię, cui adipiscendę non student, sed inanis, ad quam se totos componunt, mercedem recipiunt. Tu autem cum ieiunas inquit, unge caput tuum | et faciem tuam laua, ne uidearis hominibus ieiunans, sed Patri tuo, qui est in abscondito. et Pater tuus qui uidet in abscondito, reddet tibi. Non

Ieiunium non superbię opus esse debet sed humilitatis. Qui ieiunando superbit, phariseorum imitator est | et eorum qui Christum adeuntes dixerunt: Mat. 9 Quare nos et pharisei ieiunamus frequenter, discipuli autem tui non ieiunant? Si uis igitur, ut ieiunium tuum Deo gratum sit, nihil tibi ita arroges, ut aliis detrahas, alios sugilles, sed operam da, ut cum psalmista dicere possis: ps. 34

non dedit responsum, quomodo eum exaudiet, qui suę Ecclesię iussa contemnit? De vitio ieivnare nolentivm ventriqve indvlgentivm. Caput XXIV Quanuis autem aliquis in uoluptatibus flagitiis-que perseueret et obduret, si tamen cum iubetur ieiunat, futurę emendationis nonnulla spes est. Non est enim in illo penitus extinctus Dei timor, qui uel hac una in re formidat non obtemperare |

audit, et qui uos spernit, me spernit, et qui me spernit, spernit eum qui me misit . Dum igitur uentri suo quam Deo nostro malunt obedire, deus eorum uenter est. quod hic suadet id sequuntur, quod autem Deus noster iubet contemnunt. neque eos pudet gulę suę fieri mancipia, cuius dominos esse conuenerat. Quid tandem, impune-ne id sibi futurum sperant, quod nulla re impediti nisi gulę uitio, ieiunare ne iussi quidem uolunt?

prandia pręuenire soliti ientaculis, coenas merendis. quorum immodestiam Salomon arguit dicens: Vę tibi terra cuius rex puer est, cuius principes mane comedunt! Corrumpunt enim reliquos exemplo, qui magistratum adepti turpiter uiuunt. E contrario autem frugalis uita pręsidum | omnibus continentię lex est | et uirtutis incitamentum. Ideo consequenter dicitur: Beata terra cuius rex nobilis est | et cuius principes uescuntur in

nece periit. Vis insuper nosse quam turpis quam-que perniciosa res sit ebriositas? Noe primus uineam plantauit | uino-que infatuatus pudendis detectis iacuit indecore, ita ut uni ex filiis risum moueret. Loth autem inebriatus incestum commisit | et de filiarum concubitu liberos suscepit, ignarus quęnam essent illę cum quibus concumberet, neque fortasse quid ageret. cum inter dementem et ebrium nullum discrimen sit, nisi quod alter altero

| et de filiarum concubitu liberos suscepit, ignarus quęnam essent illę cum quibus concumberet, neque fortasse quid ageret. cum inter dementem et ebrium nullum discrimen sit, nisi quod alter altero facilius curetur. Tutius est autem secretum aliquod committere stulto quam ebrioso. neuter scit arcanum cęlare, stulti tamen uerbis nemo adhibet fidem, ebrio magis creditur. Ad hęc inter compotantes frequenter leuissima de causa exurgunt rixę,

caput est iurgiorum, et antequam patiatur contumeliam, iudicium deserit. Cui sententię congruit, quod in Osee propheta legitur: Fornicatio et uinum et ebrietas auferunt cor. Cum autem sola ratione distemus a brutis, ea sublata, quid reliquum est, nisi ut bestiis annumeremur | et amisso corde | uecordes excordes-que id est dementes dicamur et simus. Teterrimum est in uita talem notam pati, sed longe infelicius uita mox defunctos ad ęterna destinari

quo est luxuria, hoc est, uino quod gulę blanditur | et impudenter lasciuire compellit. Quamobrem etiam Dominus ita affectos ad poenitentiam reuocat per Iohelem prophetam et ait: Expergiscimini ebrii et flete et ululate omnes | qui bibitis uinum in dulcedine! Poenitere autem nolentibus per Hieremiam minatur dicens: Bibite et inebriamini et uomite et cadite | neque surgatis a facie gladii, quem ego mittam inter uos. Gladius hic iustitia Dei est, quę breuissimam uitę huius

hic iustitia Dei est, quę breuissimam uitę huius uoluptatem uno ictu mutat in perennem amaritudinem. Hoc ipsum idem Dominus etiam in Euangelio testatus ait: Si dixerit malus seruus in corde suo: Moram facit dominus meus uenire, et coeperit percutere conseruos suos, manducet autem et bibat cum ebriosis, ueniet dominus serui illius in die qua non sperat, et diuidet eum | partem-que eius ponet cum hypocritis | illic erit fletus et stridor dentium. ubi sunt qui poenę dilationem impunitatem rati licentius peccant?

inter uiuentes acerrimus dolor sit, qui hominem flere et dentibus inter se collisis stridere cogit. Vt ergo intelligas poenarum grauitatem quę sunt in inferno, per eius poenę similitudinem tibi loquitur, quam in hac uita grauissimam esse non ignoras. Hęc autem consuetudo est diuinę Scripturę, ut spiritalia quę non intelligimus, per corporea quę nouimus, nobis insinuet. Maxima enim summa-que esse | et in paradiso gaudia | et in inferno supplicia credendo confitemur | quanta autem uel qualia sint,

esse non ignoras. Hęc autem consuetudo est diuinę Scripturę, ut spiritalia quę non intelligimus, per corporea quę nouimus, nobis insinuet. Maxima enim summa-que esse | et in paradiso gaudia | et in inferno supplicia credendo confitemur | quanta autem uel qualia sint, fando explicare nescimus. Et si maiora sunt quam dici queant, omissis omnibus hęc sola cauere, sola illa maxime expetere debemus. De remedio

Ita enim et quę grauant ęquo animo perferes | et ab iis, quę perniciosa suauitate demulcent , prudenter cauebis, hortante pręsertim Domino ac dicente: Attendite autem uobis ne forte grauentur corda uestra in crapula et ebrietate et curis huius uitę , et superueniat in uos repentina dies illa. Horum profecto quę tibi proponimus modo, si memor fueris, iam cautior

cum Israhelitis iurulentias Aegypti concupisces, ne in deserto intereas | et ad Terram Promissionis transire non possis. neque cum Adamo et Eua ieiunii tempore uetitos cibos attinges, ne de paradiso eiectus miseriis obruaris. Immodicę autem comessationis potissima mala sunt, quod futurorum bonorum, quę in Deo sunt, cogat obliuisci, dum pręsentibus delinit ac blanditur. dicente Domino: Cum comederint et saturati crassi-que fuerint, conuertentur ad deos alienos et seruient eis. quod etiam castitati

Luc. 6 Vę uobis qui saturati estis, quia esurietis. De perseverantia virtvtvm. Caput XXVI Cum autem omnis capessendarum uirtutum labor in cassum cederet, nisi ei pręsidio perseuerantia foret, hoc ueluti opportuno dictarum dicendarum-que rerum loco eam inserere operęprecium erit. ut qui hactenus digne laudabiliter-que uersati sunt, intelligant neque deinceps sibi cessandum,

Primo quidem in fide perseuerandum est, ne labescente fundamento quicquid superędificatum fuerit corruat. Nam sicut fides absque operibus mortua est, ita opera sine fide uana sunt, et licet temporaria mercede non fraudentur, ęterna tamen remuneratione priuantur. Fidei autem perseuerantiam Ioannes apostolus nobis commendat dicens: Quod audistis ab initio, in uobis permaneat. | quia si in uobis permanserit, quod audistis ab initio, et uos in Filio et Patre permanebitis. Dominus etiam in Apocalypsi: Esto fidelis inquit usque ad mortem, et

Ab his ergo tribus uirtutibus nunquam est cessandum, quia certissimum uinculum sunt, quo Deo coniungimur et copulamur, nunquam ab illo recessuri si in his uitam finiri contigerit. Has autem uirtutes nequaquam esse ociosas noueris. qui enim in Deum credit | et in Deo sperat | et Deum diligit, hic quotidie agere studet, quicquid ei gratum acceptum-que fore confidit. Assiduus est in oratione, semper patiens in aduersis, in omnibus Dei mandatis perpetuo se

credit | et in Deo sperat | et Deum diligit, hic quotidie agere studet, quicquid ei gratum acceptum-que fore confidit. Assiduus est in oratione, semper patiens in aduersis, in omnibus Dei mandatis perpetuo se exercens. Quantum autem in offerendis precibus perseuerare prodest, testis est Chananea mulier, quę repulsa non recessit, despecta sustinuit | et dum suppliciter orando perseuerat, facta est uoti sui compos, dicente Domino: Fiat tibi sicut uis! Testis est Barthimeus cęcus, cuius

Talem se Paulus apostolus exibuerat, cum diceret: Bonum certamen certaui, cursum consummaui, fidem seruaui | de reliquo reposita est mihi corona iustitię, quam reddet mihi in illa die iustus Iudex; non solum autem mihi sed et omnibus qui diligunt aduentum eius. O felicem illius perseuerantiam cui in fine cum Paulo sic gloriari licebit | et cum eodem sic sperare. Huic

tua gentium erat domina, sensibus imperans | et omnes eorum affectus subdens rationi | quomodo facta est quasi uidua non habens uirum, cuius consilio sapientia-que regatur? Princeps fuerat prouinciarum, quia inter probatos quoque ac pręstantes eminebat, nunc autem facta est sub tributo soluit-que uectigal principi tenebrarum, non iam quomodo oportet sed quomodo ille suaserit uiuens. Lucerna eras lucens omnibus qui in domo sunt | extincto lumine multorum de te obloquentium morsibus pares. Cęli denique stella uidebaris,

deinde siquando delirare contigerit, cito rursum directo uomere coeptam arationem prosequi studeamus, ne forte si moram fecerimus, Herodi similes simus. qui uiso Iesu ingenti affectus est lętitia plurimi-que ipsum fecit, mox autem mutata in contrarium uoluntate contempsit atque illusit; uel ne pares inueniamur Iconiis illis , qui Paulum et Barnabam primitus pro diis habuerunt, deinde lapidum ictibus impellentes ciuitate ueluti inimicos eiecerunt; ne etiam

Hieremias ait) dilexit mouere pedes suos | et non quieuit, et Domino non placuit; sed simus illi de quibus in psalmo dicitur: Laudate, serui Domini, Dominum, qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri! Stare enim iustorum est, mouere autem pedes et huc atque illuc titubantibus uestigiis uacillare proprium peccatorum est. Non simus igitur sicut lunaticus ille de Euangelio, nunc cadens in ignem, nunc in aquam, sed simus templi sancti columna Iachin, quę interpretatur firmitas . Qui enim

Et qui in agro uitę actiuę operam patrifamilias locauerunt, non reuertantur tollere tunicam suam, ne rursum inutilem ociositatem, quam recusarunt, induant | et labore intermisso promissę mercedis denarium amittant. Horum autem hęc summa est, ut cum relictis uitiis uirtute proficere coeperimus diuinis obtemperando mandatis, rursum ad uitia non relabamur, ne prouerbio detur locus: Canis reuersus ad uomitum, et Sus lota in uolutabro luti.

Incipit Liber Tertius Spei. De prudentia et simplicitate. Caput I Vt autem in his quę bona sunt, constanter fideliter-que perseueremus, prudentia nobis opus est. opportune igitur de hac uirtute nunc disseremus. Quę ut uirtus sit, ab omni subdolę mentis malignitate aliena esse debet, ut ne quem offendas,

Prouer. iiii. Omni custodia custodi cor tuum, inquit Salomon. Si ubique periculum timueris, ubique periculo liber eris | prudentię-que laude dignus, cum timenda sapienter uitare noueris. Vt autem et simplex sis, non in te sed in Deo confide. Hoc est enim illud quod in Prouerbiis est dictum: Prouer. x. Qui ambulat simpliciter, ambulat confidenter. qui uero deprauat uias suas, manifestus erit.

cum diceret: Hiere. 31. Seminabo domum Israhel et domum Iuda semine hominum et semine iumentorum. Homines enim sunt ad quos pertinet prudentia, iumenta ad quos simplicitas. Quod autem hi qui utraque in parte recte uersati fuerint, beatitudinem consequantur, psalmista sub eadem uerborum metaphora testatus est, cum ait: ps. 35. Homines et iumenta saluabis Domine, quemadmodum multiplicasti

apud uosmetipsos! Neque illi quidem qui in terrenis duntaxat negociis prudentes sunt, laudantur, cum rerum fragilium cura implicati diuina negligant et aspernentur. Vnde idem Apostolus: Prudentia inquit carnis mors est, prudentia autem spiritus uita et pax. Et iterum: Prudentia carnis inimica est Deo. Sed quę inimica est Deo, ne illi quidem cuius est, amica esse potest | cum idem corpori multa prouideat, animę suę nihil. animam quę longe nobilior est corpore, nihil ęstimat. quin immo

ps. 31 Nolite fieri sicut equus et mulus in quibus non est intellectus. Et Apostolus: Ad Cor. I 14 Fratres inquit nolite pueri effici sensibus, sed malicia paruuli estote | sensibus autem perfecti estote. A sensibus exclusit simplicitatem, a simplicitate maliciam, ut neque sensus peruerti sinantur per ignorantiam puerilis obtusitatis | neque simplicitatem rectam deprauet maligna suggestio.

capiat | trigesimo sexagesimo-que relicto. Sed licet perfectioris uitę altior sit beatitudinis gradus, una tamen est beatorum Ecclesia unum corpus. Quo fit ut ab ista sapientia, qua saluamur, ne coniugati quidem excludantur, si modo quę iussa sunt peregerint. Illos autem sapientiores esse dicimus, quos uirtutibus nouimus pręstare, et non scientia solum uel eruditione. Scientia enim si uirtutibus careat, inflat, multum-que doctus et parum sapiens nimium sibi arrogat | interdum etiam ueritati

Cęterum scientia ipsa atque eruditio, si bene utaris, plurimum iuuat, si male, perniciosa est. semper-que pręferenda scientię peccatrici rusticitas sancta. Iunge autem scientię uirtutem, et iam plenior consummatior-que tibi dabitur sapientia. mysteria Scripturarum intelliges, latentes sub litterę uelamine sensus tibi aperientur, et cubiculum Sponsi ingressus pulchritudine eius capieris, amore exardesces,

comparabis. iuxta illud: Dan. XII Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti: et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellę in perpetuas ęternitates. . Quid est autem scientia | nisi perfecta ueri falsi-que dignoscendi ratio? Quę cum propria Dei sit, illa quę ab hominibus est, nisi cum diuina conueniat, opinio magis dici debet quam scientia. Falli, decipi, errare hominis est. In Deo ista non cadunt.

Sapientiores igitur fuere illis piscatores nostri, quorum disciplinam, quam a Christo didicerant, et philosophi Ariopagum relinquentes sunt secuti | et ipsi Romani principes contempta idolorum cultura probauere. Totis enim imperii uiribus falsorum deorum religionem defenderant. uicti autem non armis, sed eorum qui cędebantur patientia Christum susceperunt, qui ab ipsis prędicatus fuerat. Atque hęc fuit uictoria quę uicit mundum, fides nostra.

De scientia divinitvs tradita et sapientis officio Caput IV Hęc est scientia, quam a nobis exigit Dominus dicens: Misericordiam uolui et non sacrificium, et scientiam Dei plus quam holocaustum. . Hanc ipsam autem Dei scientiam a se peti iubet, cum ait: Siquis sitit, ueniat ad me et bibat. . et: Ego sum ostium, inquit, per me siquis introierit saluabitur. . Non est itaque aditus ad beatitudinem | nisi per scientiam diuinitus nobis traditam. Cęterę omnes scientię uanę

Quis enim nouit Filium nisi Pater | uel Patrem nisi Filius | et cui uoluerit Filius reuelare? Vnde et Petro Christum confitenti idem respondit: Beatus es Simon Bar Iona, quia caro et sanguis non reuelauit tibi, sed Pater meus qui in cęlis est. Decuit autem, ut qui homini quem formauit, beatitudinem dare decreuerat, doctrinę quoque esset autor, per quam beatitudo ipsa acquiri posset. In cassum igitur laborarunt omnes philosophorum scholę, omnes mundi sapientes, ut ueram de Deo

Etenim neque scientiam perfectam habere possumus, quamdiu mortalitatis onere premimur | neque sapientiam. dicente Apostolo: Ad Cori. I 13 Ex parte cognoscimus | et ex parte prophetamus. cum autem uenerit quod perfectum est, euacuabitur quod ex parte est. Sap. I Corpus quippe (ut quidam sapiens ait) aggrauat animam | et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. . Sit ergo satis ea

instruatur, quę naturam suam perficiant, ne ignarus rerum erret | nec pro bono accipiat malum et bonum pro malo, ac dum sapienter se facere putat, insipientię arguatur. Nam licet affectionem boni habeamus a natura, non tamen et scientiam quę efficit sapientem. Inter doctum autem et indoctum multa distantia existat necesse est, quanta utique inter scire et nescire. Quorum alterum Salomon luci, alterum tenebris comparat dicens: Eccle. II Vidi quia tantum pręcederet sapientia stulticiam, quantum differt lux

sapientiam in mysterio absconditam | et credulis tantum humilibus-que reuelatam ex diuinis uoluminibus haurimus. Hanc si alibi quęsieris, nusquam inuenies. Latuit philosophos, ignota fuit omnibus gentilium sapientibus, tradita autem prophetis Christi-que discipulis. unde ait: Vobis datum est nosse mysterium regni Dei | illis autem incredulis uidelicet et humana tantum scientia nitentibus non est datum. In sanctis ergo Scripturis duntaxat quęre tibi Dei sapientiam | et uerbi Dei scientiam | et quęre

haurimus. Hanc si alibi quęsieris, nusquam inuenies. Latuit philosophos, ignota fuit omnibus gentilium sapientibus, tradita autem prophetis Christi-que discipulis. unde ait: Vobis datum est nosse mysterium regni Dei | illis autem incredulis uidelicet et humana tantum scientia nitentibus non est datum. In sanctis ergo Scripturis duntaxat quęre tibi Dei sapientiam | et uerbi Dei scientiam | et quęre mente pura corde-que fideli | atque ardenti discendi desyderio, ut quod cupieris assequi

datum. In sanctis ergo Scripturis duntaxat quęre tibi Dei sapientiam | et uerbi Dei scientiam | et quęre mente pura corde-que fideli | atque ardenti discendi desyderio, ut quod cupieris assequi merearis. Dei autem sapientia et Dei uirtus Christus est. Hunc scrutare in Veteribus cęlatum Scripturis, in Nouis manifestum, in utrisque admirabilem atque adorandum | summi boni doctorem ac largitorem. boni, inquam, quod tota gentilitatis Academia semper perquisiuit, et nunquam potuit

religio, si alio quam Deo institutore pręceptore-que gauderet. Ipse debuit perfectę beatitatis iter ostendere, qui ipse esset perfectissimus omnium felicissimus-que, ut soli gratię agantur habeantur-que tam pro doctrina adipiscendę salutis | quam pro adeptę beneficio. Hanc autem probatissimę saluberrimę-que disciplinę sapientiam, cum Deus in mysterio uelatam daret per seruos exibuit, sed cum reuelatam tribueret, per Filium uulgauit. Tunc in nubis aut ignis figura apparens Deus cum hominibus est locutus, postea uero Deus homo factus cum hominibus

et Euangelii distantiam cognosceremus. in illa futuri signa sunt, in hoc eorum euentus; in illa umbrę, in hoc ueritas; in illa seruitus, in hoc libertas; in illa promissio, in hoc promissionis impletio atque gratia. in utroque autem bene beate-que uiuendi pręcepta. plenius tamen exactius-que in Euangelio quam in Lege, quia Legis mediator Moyses, Euangelii Christus, per quem redempti ac saluati sumus. Hunc si sequi uolumus | et

| et sanctissimis eius institutionibus inhęrere, uere sapientes uere-que beati erimus | et iam non terreni sed cęlestes. Audiamus quid super hac re Apostolus dicat: Iudei, inquit, signa petunt, et Gręci sapientiam quęrunt. nos autem prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stulticiam, ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum Dei uirtutem et Dei sapientiam. quia quod stultum est Dei sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus.

beati erimus | et iam non terreni sed cęlestes. Audiamus quid super hac re Apostolus dicat: Iudei, inquit, signa petunt, et Gręci sapientiam quęrunt. nos autem prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stulticiam, ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum Dei uirtutem et Dei sapientiam. quia quod stultum est Dei sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. In his ergo

non terreni sed cęlestes. Audiamus quid super hac re Apostolus dicat: Iudei, inquit, signa petunt, et Gręci sapientiam quęrunt. nos autem prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stulticiam, ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum Dei uirtutem et Dei sapientiam. quia quod stultum est Dei sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. In his ergo Scripturis, quas gentilitas

Quis enim hominum comparandę uerę beatitudinis rationem potuit per se cognoscere, si hoc solius Dei erat docere, cuius solius fuit ipsam beatitudinem tribuere. Quę Dei sunt, inquit, nemo cognouit | nisi Spiritus Dei. nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus quę a Deo donata sunt nobis. quę et loquimur non in doctis humanę sapientię uerbis, sed in doctrina Spiritus, spiritalibus spiritalia comparantes. . denique post multa de Deo salutaris sapientię

turbant iniurię | quam qui armis hostes superat. Alibi etiam dicitur: Melior est sapientia quam uires, et uir prudens quam fortis. Nam sapientia et prudentia bona animi sunt. fortem autem et robustum esse bonum corporis est. Et illa quidem hominis propria, hoc autem cum bestiis commune. Sapiens tranquille degit, quia perturbationibus temperat, sensuum affectiones ratione frenat | et

superat. Alibi etiam dicitur: Melior est sapientia quam uires, et uir prudens quam fortis. Nam sapientia et prudentia bona animi sunt. fortem autem et robustum esse bonum corporis est. Et illa quidem hominis propria, hoc autem cum bestiis commune. Sapiens tranquille degit, quia perturbationibus temperat, sensuum affectiones ratione frenat | et saniori consilio parere compellit. Sapiens linguam quoque continet, uerbositatem

dicendus est semper sapiens, qui quoties aliquid stulte peccat, sapienter quod peccatum est protinus emendat | et pręteriti errati notam insequentis uirtutis laude compensat. Sapientem semper beatum esse philosophi contendunt, eo quod sola uirtute contentus sit, uirtutem autem sibi ipsam sufficere. Patet quia nihil extra uirtutem, in quo beatitudo esse potuisset nouerant. Ignorabant igitur bonum illud quantum aut quale esset, quod debetur uirtuti | quod-que nostri sapientes uitę innocenter laudabiliter-que actę meritis confidunt se consecuturos |

potuerunt ut Christum negarent. Porro hi non sola uirtute contenti erant, quę prope uana esset, si nihil eam post mortem sequeretur, sed per ipsa uirtutis opera Deo iungi cupiebant. quod quia pręcipue martyrii patientia pręstare poterat, cędi occidi-que gaudebant. Illi autem quibus ęterna hominis beatitudo ignota erat, non quomodo oportuit, sed quomodo poterant, beatam uitam diffinierunt. atque ipsam, quoniam longius protendere nescirent, uirtute quę in pręsenti est terminarunt.

in uita beati essemus | et sexcenties infelices. quandoquidem nemo tam firmę stabilitę-que uirtutis est, ut non quotidie fere aliquid desipiat, oscitet, deliret, hallucinetur. tot autem uicibus nunc accedens nunc recedens beatitudo nonne uertibilior haberetur rota figulari? et alterno dierum noctium-que recursu mutabilior? Non est ergo uirtus uita beata, sed illa cęlestis ęterna-que

ope in benefaciendo est usus, qui eidem peccare non metuit, cui soli semper plurimum placere studet, qui denique et pauperis et malo aliquo affecti hominis non miseretur. Ea sane uera est sapientia et seruorum Dei propria, cuius hę sunt passiones. Illa autem Stoicorum prorsus uana, et non hominis sed lapidis potius: nihil sperare, nihil metuere, nihil gaudere, nihil dolere. Si istud sapientia uel uita beata esset, quid in terris lapide et sensu carentibus

Sola enim diuinę doctrinę sapientia | efficit beatos. Qvae sapientia est vitanda. Caput VII Hanc autem uerissimam sapientiam, quam Deo tradente accepimus, quo attentius accuratius-que amplectamur, quęrendum restat, quęnam sit illa quam cauere debemus, indigna quidem hoc nomine, cum uerius stulticia sit dicenda quam sapientia. Est

Fuit et alia inter gentiles sapientia, ueri quidem inquirendi supra quam dici queat studiosa, sed plane inanis cassi-que laboris, cum inuestigare illud nequaquam potuerit, quod nisi Deo monstrante scire nemo poterat. Ista autem erat philosophorum professio circa ipsam hominis beatitudinem uarie sentientium (ut diximus) atque delirantium. cum non in cęlo sed in terra illam constituerent, quęrentes ubi non erat | et ubi esset nescientes. de his psalmista ait:

parte diuinę quoque sapientię scientiam adiuuarent. Operęprecium erit igitur de his tantum capere quantum fideli institutioni conuenire constabit, cętera ne noceant respuere. aut enim superflua sunt | aut fini nostro aduersantia. quod autem superfluum est contemni debet, quod aduersarium repelli. de his enim psalmista ait: Nouit Dominus cogitationes sapientium | quoniam uanę sunt. et Apostolus: Nolite, inquit, iugum ducere cum

ait: Nouit Dominus cogitationes sapientium | quoniam uanę sunt. et Apostolus: Nolite, inquit, iugum ducere cum infidelibus! Quę enim participatio iustitię cum iniquitate? aut quę societas luci ad tenebras? quę autem conuentio Christi cum Belial? aut quę pars fideli cum infideli? qui autem consensus templo Dei cum idolis? Tantum abest igitur ut sapiens sit, qui ethnicorum sapientes pręter modum emulatur, ut etiam iniquus et infidelis esse

| quoniam uanę sunt. et Apostolus: Nolite, inquit, iugum ducere cum infidelibus! Quę enim participatio iustitię cum iniquitate? aut quę societas luci ad tenebras? quę autem conuentio Christi cum Belial? aut quę pars fideli cum infideli? qui autem consensus templo Dei cum idolis? Tantum abest igitur ut sapiens sit, qui ethnicorum sapientes pręter modum emulatur, ut etiam iniquus et infidelis esse possit conuinci. Et quoniam sola Dei sapientia, quę in Sacris litteris

qui gloriatur, scire et nosse me, quia ego sum Dominus, qui facio misericordiam et iudicium et iustitiam in terra; misericordiam utique erga sapientes in bono, iudicium et iustitiam aduersus sapientes in malo. de quibus Hieremias ait: Sapientes sunt ut faciant mala, bene autem facere nescierunt. Sapientia ista doli, calliditatis, uersutię, fraudum est plena | ista denique non hominis sed diaboli sapientia est. Hac armatus

aduersus Potestates, aduersus Rectores tenebrarum harum, aduersus spiritalia nequitię in cęlestibus; non quod in cęlo sint demones sed in aere | qui quidem his plenius esse creditur. In cęlestibus autem dixit | iuxta consuetudinem diuinę Scripturę, quę uolucres quoque cęli appellat, quas per aera uolitantes cernimus. Magnarum autem uirium esse illos ostendit | principatum et potestatem et regimen eis attribuens. non hoc tamen in omnes homines, sed in

non quod in cęlo sint demones sed in aere | qui quidem his plenius esse creditur. In cęlestibus autem dixit | iuxta consuetudinem diuinę Scripturę, quę uolucres quoque cęli appellat, quas per aera uolitantes cernimus. Magnarum autem uirium esse illos ostendit | principatum et potestatem et regimen eis attribuens. non hoc tamen in omnes homines, sed in illos duntaxat, qui tenebrę sunt. In illos uero qui lux sunt, ius nullum habent, nisi tentandi incitandi-que ad peccandum, ut et

lumine malignę actionis tenebras diligere incipiant, et cum id fecerint, tunc etiam ipsis dominentur ac pręsint. Aequum est enim ut qui ab innocentia recedendo sub potestate Dei esse noluerit, diaboli subdatur potestati. Potestas autem illius tanta est, quantam Deus permiserit, qui eorum opera utitur | tam in prauos puniendos | quam in bonos probandos. ut hi cum aduersarii tentamenta uicerint, plus pręmii mereantur, et illi uicti si ad poenitudinem non redierint, tanto iustius crucientur, quanto

est igitur, qui non totam resistendi spem atque uincendi in Deo posuerit. Sit ille licet Abraham uel Moyses uel Dauid uel Ioannes Baptista uel aliquis apostolorum, si propria uirtute | et non ope diuina niteretur, statim succumberet. in Deo autem sperans uictoria potiretur. Beemoth, inquit, quasi bos foenum comedet, hoc est paleas igni comburendas; fortitudo eius in lumbis eius, et uirtus eius in umbilico uentris eius. Illecebris enim Venereę uoluptatis, quę

Cum sublatus fuerit, timebunt angeli, et territi purgabuntur. Iusti enim Deum timent, cum etiam aduersus angelicam naturam seuerum fuisse recordantur. et territi student, siquid deliquerint, poenitentia expiare. Quod autem arrogantibus dominetur | et superbos iugo premat mortiferę seruitutis, ex eo patet quod consequenter dicitur: Non est super terram potestas quę comparetur ei. qui factus est ut nullum timeret | omne sublime uidet | ipse est rex

Ille inquit homicida erat ab initio, et in ueritate non stetit, quia non est ueritas in eo | cum loquitur mendacia, ex propriis loquitur, quia mendax est et pater eius. Mendacio quippe et fraude primos homines deduxit in interitum. In ueritate autem non permansit, quia a Deo qui ueritas est, per elationem mentis recessit. Timendus est ergo ut homicida, cauendus ut mendax. Nam etiamsi quando uera loquitur, mendax proposito est. quoniam ne uerum quidem ueri dicendi studio exprimit, sed cura fallendi. ut postquam per

similis Altissimo . Excusso igitur obedientię iugo Dominum pati noluit | ideo ad ima deiectus adhuc non cessat superbire | et homines conculcare uelle. Asmodeus Asmodeum in Tobia legimus. Interpretatur autem facturę iudicium uel plasmatio iudicantis. Quia factus est ad malorum uindictam, probationem uero bonorum. Belzebub Beelzebub muscarum

| ut dracones. Aspis. / Basyliscus Aspis quoque diabolus est et basiliscus, illis duntaxat quos primo congressu superat. Aspis quippe morsu, basiliscus aspectu statim perimit. viro autem iusto dicitur: Super aspidem et basiliscum ambulabis | et conculcabis leonem et draconem. Beemoth / Leuiatan Beemoth et Leuiathan in historia Iob legitur, quos elephantum et cętum uocari

Volucres Demones pręterea uolucres cęli appellantur, quia semen uerbi Dei, quod in duro solo et nullo compunctionis uomere proscisso cecidit, capiunt protinus et absumunt. Sic autem indurato homini diuina in Ezechiele iustitia minaciter intonat et ait: XXIX Bestiis terrę et uolatilibus cęli dedi te ad deuorandum.

priuatę. Rex Nam et rex dicitur, ut in Prouerbiis: Vę tibi, terra, cuius rex est puer! Puer Diabolus puer est, quia non senescit | nec ętatis damna sentit | Vę autem est terreno homini, qui immundi spiritus imperio paret. Pharao Idem pharao est rex Aegypti, rex tenebrarum. id enim interpretatur Aegyptus. Pharao ergo est, qui populo Dei est

Est et Seon rex Amorreorum. Seon arbor infructuosa interpretatur et procera. utrunque demoni conuenit, qui nullum ex se boni fructum gignit et supra modum effertur superbia. Amorrei amaritudinem adducentes uel loquentes dicuntur. Quid autem amarius heretica prauitate? Hereticorum igitur Seon iste rex est, ut cum illo simul pereant, si ab eo ad Christum qui ueritas est, non conuertentur. Hic est ille Seon superbus, qui fideles Israhelitas non sinit in pace transire per fines regni sui | obstat-que

in pace transire per fines regni sui | obstat-que armatus, inito tamen pręlio succumbit. Tentare enim demon sanctos potest, uincere non potest, Deo cui seruiunt protegente. Hic idem est Balach rex Moabitarum, qui Balaam diuinum compellebat, ut fideli populo malediceret. cui autem Deus benedixerat, ei Balaam maledicere nequiuit. Balach exclusio interpretatur et deuoratio. Ideo ergo Balach est diabolus, quia seruos Dei ab hęreditate cęlestium bonorum excludere molitur | et in illos infidelium excitat odia,

et si nos uexillum ferre crucis uiderit, in qua Iesus noster semet crucifigendo illum confixit, metu perculsus concidet | uel in fugam conuertetur. De quo per Esaiam fuit prędictum: A facie Domini pauebit Assur, uirga, hoc est, cruce Domini percussus . Vrbs autem eius cui dominabatur, gentiles erant. quę tunc quidem concremata est igni, cum gentiles ad Christum conuersi. Ignem, inquit, ueni mittere in terram, et quid uolo nisi ut ardeat? Nabuchodonosor Hic idem diabolus Nabuchodonosor est rex

idem diabolus Nabuchodonosor est rex Babylonis. Nabuchodonosor | sedens in angustia agnita exponitur. Diabolus enim creatori suo rebellis, quanuis agnoscat errorem suum, qua tamen superbia est, nunquam adduci potest, ut ipsum peccati poeniteat. Rex autem est Babylonis, in illos exercens imperium, qui errore aliquo confusi sunt. nam Babylon confusio dicitur. Hic obsedisse Hierusalem describitur, hoc est homini fideli tetendisse insidias | propriis tamen uiribus ciuitatem capere nequiuit, donec rex Ioachin, id est, rationalis

primogenitus omnis creaturę, ad nos peruenire minime potuisset. Qui ergo non uult cum primogenitis Aegypti percuti, permaneat in benedictione primogeniti Christi, ut saluus sit. Hi etiam Sydonii nominantur, id est uenatores. Qui autem homines erunt et non bestię, Sydoniorum istorum uenatione capi non poterunt. Ad bestiarum enim non ad hominum capturam pertinet uenatio. Ille tamen ex homine in pecudem uertitur, qui peccat, dicente Propheta: Homo cum in honore esset, non

Aethiopię. Tentoria Aethiopię sunt omnes iniqui, increduli, impudici, auari. In his enim habitant, horum carnibus uescuntur. de eiusmodi homine in psalmo est dictum: Dedisti eum escam populis Aethiopum. De iusto autem et fideli dicitur: Coram illo procident Aethiopes. horum interpretatio tenebrarum et caliginis est. quam ergo miserum est, quam omni calamitate infelicius | seruire tenebris | et a Deo qui lux est recedere? Demones pręterea

propheta dicitur: Clypeus fortium eius ignitus . Iste ignitus clypeus homines urget in libidinem, ut per stupra adulteria-que traductos mactet gladius exacutus. Turpis enim uoluptatis finis est interitus. breuissimum est quidem quod delectat, quod autem torquet et excruciat, ęternum est. Rursum in Ezechiele mons Seyr nuncupatur: Hęc dicit Dominus Deus: Ecce ego ad te, mons Seyr! Et extendam manum meam super te, et dabo te desolatum atque desertum. Seyr interpretatur hispidus | et pilosus. Diabolus quippe Esau

atque desertum. Seyr interpretatur hispidus | et pilosus. Diabolus quippe Esau pilosi partes secutus aduersus populum Iudę, id est, confessionis, illos uidelicet qui Christum confitebantur, sese errexerat | et montis instar superbia elatus regnabat inter infideles. His autem ad Christum conuersis | ille desolatus est et desertus. quod futurum de eodem monte Zacharias quoque uidit cum diceret: Quid tu, mons magne? Coram Zorobabel in planum. De Zorobabel enim natus est Christus, cuius uirtute concidit regnum diaboli. hic ille mons est

destruetur mors. Illis duntaxat destruetur, qui a dextris Iudicis consistere iussi erunt. Aduersum sanctos enim | nullum ius ultra diabolo erit, ne tentandi quidem. Quoniam hi cum Christo ibunt in uitam ęternam, diabolus autem et angeli eius et omnes impii in ignem ęternum. Ac ne plura id genus perquirere ociosi sit, hic ille est, cui nomina mille, mille nocendi artes.

. xvi. / xvii. Sic filii Ephraim et Manasse subiecisse certe sibi Cananeum feruntur, non tamen eum interfecisse. Tentationes igitur uincere possumus, ne autem tentemur efficere non possumus. Quod si Dominum serpens tortuosus et in omne nefas confidentissimus | tentare ausus est, quanto magis Domini seruos? Nunquid non in Euangelio legimus, quod

quoque eorum optamus Christo adiuuante subiugare. ut quo difficilior fuerit uictoria, eo maius quoque speremus pręmium. De duobus tentationum generibus. Caput XVII Tentationum autem duo sunt genera: Aut enim a Deo tentamur ut probemur, aut a carne et diabolo, ut peccemus. Tentauit Deus Abraham ut obedientissimum sibi esse ostenderet. Tentauit filios Israhel, quemadmodum in Deuteronomio legitur, quadraginta

Quapropter Iacobus apostolus ait: Jac. i. Nemo cum tentatur dicat, quoniam a Deo tentatur. et ne ambiguum relinqueretur, de qua tentatione hoc diceret, subiunxit: Deus enim intentator malorum est. ipse autem neminem tentat ad malum. unusquisque uero tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus. deinde concupiscentia cum conceperit, parit peccatum; peccatum uero cum consummatum fuerit, generat mortem. Tentatio ergo carnis et

nunc terret minis, nunc assentatione blanditur, nunc etiam uerberibus compellit. Promissis quidem primos nostros parentes prostrauit | Eritis inquit sicut dii, scientes bonum et malum, et nequaquam moriemini. minis autem grassatus est in martyres pariter et uerberibus, cum idolatras ut in eos desęuirent concitasset. Primi nobis documento sunt, ut neque blandimentis neque pollicitationibus eius ullam adhibeamus fidem. secundi ut omnia prius extrema

Hier. XLI Pax eius pax Ismahelis est, qui Godoliam amice inuitatum cito fidem adhibeas, donec argumento aliquo tibi ueritas constet. Tum siqua adhuc residua erit suspicio, illi qui ętate et

ex eorum sententia | iudicium faciendum. Arrogantis est dubiis in rebus proprio sensu niti | et aliorum nolle audire consilia. facile-que erroribus patet, qui suę semper plus tribuit | quam prudentię alienę. Vbi autem non auri neque argenti, sed quod preciosius est, animę periculum imminet, etiam tuta metuere sapientis est. Qvod diabolo imminvtae sint vires. Caput XVIII Veruntamen

usus, in illorum qui conuersi erant cordibus (ut supra est dictum) inserere hereses coepit. ut in quibus idolatria iam defecerat, non deesset mendax de uera religione sententia. atque ita non paucos, quibus in credendo mens leuior erat, subuertit. Quos autem firmos ac stabiles in fide uidit, eos perniciosę uoluptatis illecebris ad peccandum prouocare coepit. ut quos fidei defendit synceritas, mandatorum saltem transgressio condemnet. Nos ergo qui in Christum credimus, qui Dei

te-que omni molestia liberum ac pristinę quieti restitutum continuo cognosces. Cum-que hoc tibi contigerit, Deo gratias age, qui tam cito Sathanam pedibus tuis subiecit. Nisi enim ille opem tibi laboranti miseratus attulisset, nunquam uicisses. Tanta est autem Domini nostri erga nos benignitas, ut etiam pro eo quod ipso adiuuante uincimus, remuneret uictores | et suum beneficium in nostrum transire patiatur meritum. modo post uictoriam ne insolescamus, sed humiles ac submissi de omnibus ei

periculi est | a propriis cupiditatibus per carnis blandimenta superari, qualiter cum his quoque nobis decertandum sit uideamus. Ad Galat. V Caro enim concupiscit aduersus spiritum, spiritus autem aduersus carnem | hęc sibi inuicem aduersantur, ut non quęcunque uultis illa faciatis. hęc Apostolus. Deinde quis utriusque finis sit ostendens ait: Manifesta sunt opera carnis, quę sunt:

inimicicię, contentiones, emulationes, irę, rixę, dissensiones, sectę, inuidię, homicidia, ebrietates, comesationes | et his similia; quę prędico uobis sicut prędixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. Expositis autem quę carnis sunt, continenter enumerat quę ad spiritum referuntur: Fructus, inquit, spiritus est | charitas, gaudium, pax, patientia, benignitas, mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas. Ex his

Christi. Neque enim fieri potest, ut aliquis et seruus Christi sit | et uitiorum mancipium. Si spiritu, inquit, uiuimus, spiritu et ambulemus! Qui sit autem iste spiritus quo uiuimus, declarat Saluator in Euangelio dicens: Io. VI Verba quę ego locutus sum uobis, spiritus et uita sunt; caro non prodest quicquam. Domini igitur nostri pręcepta spiritus et uita sunt. ea obseruando

quo uiuimus, declarat Saluator in Euangelio dicens: Io. VI Verba quę ego locutus sum uobis, spiritus et uita sunt; caro non prodest quicquam. Domini igitur nostri pręcepta spiritus et uita sunt. ea obseruando uiuemus. carni autem quę non prodest, consentiendo | mori necesse est. Caro enim absque spiritu uiuere non potest. Tunc autem absque spiritu est, cum a mandatis diuinis se auertens propriam sequitur uoluntatem | et pecudum more pręsentia appetit, futura non

spiritus et uita sunt; caro non prodest quicquam. Domini igitur nostri pręcepta spiritus et uita sunt. ea obseruando uiuemus. carni autem quę non prodest, consentiendo | mori necesse est. Caro enim absque spiritu uiuere non potest. Tunc autem absque spiritu est, cum a mandatis diuinis se auertens propriam sequitur uoluntatem | et pecudum more pręsentia appetit, futura non considerat. uisibilium amore capitur, inuisibilia contemnit | neque quod ratio discernit, sed quod appetitio suggerit sequitur. De qua carnis

| tota die contristatus ingrediebar, quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus, et non est sanitas in carne mea. Ad Ro. VII Et Apostolus: Condelector, inquit, legi Dei secundum interiorem hominem, uideo autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meę et captiuantem me in lege peccati, quę est in membris meis. Infelix ego homo | quis me liberabit de corpore mortis huius? gratia Dei per Iesum Christum Dominum nostrum. igitur ego ipse mente seruio legi Dei, carne autem legi

uideo autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meę et captiuantem me in lege peccati, quę est in membris meis. Infelix ego homo | quis me liberabit de corpore mortis huius? gratia Dei per Iesum Christum Dominum nostrum. igitur ego ipse mente seruio legi Dei, carne autem legi peccati. . Quare caro aduersatur spiritui. Quęris quare contrarię inter se uoluntatis sint | spiritus et caro? quia caro ex Adam qui peccauit propagata est, animam uero et

Quare caro aduersatur spiritui. Quęris quare contrarię inter se uoluntatis sint | spiritus et caro? quia caro ex Adam qui peccauit propagata est, animam uero et spiritum non ab Adam, sed a Deo accepimus. Iccirco spiritus expetit ea quę Deo placent, caro autem magis illa concupiscit, quę ipsam delectant, et ad peccandum est prona, quia traducitur de peccato. tanta-que eius uis est aduersus spiritum, ut luctanti repugnare spiritus ipse per se non sufficeret, nisi uirtus diuina quę illum creat | et creando

de corpore mortis huius? hoc est de corpore, in quo primi parentes nostri cum non obedissent Deo mortui sunt. respondet et ait: Gratia Dei per Iesum Christum. Nos igitur in Christum credentes | a carnis uiolentia non nostrę uires, sed diuina liberat gratia. Quanuis autem ab Adę maledictione tunc absoluimur cum in Christo per baptismum regeneramur, manet tamen in nobis fomes peccati, ut ii qui Christi sunt, in certamine suę carnis probentur. et qui uicerint, eo ascendant, ubi ęternę pacis ineffabili bono perfruantur.

deiiciendi sese conseruet. et mens iam sanata gaudeat se iam obstantis turbę impedimenta non sentire. Quanto minus mortalia curabimus, tanto etiam minus cogitationum secularium stimulis inquietabimur. Quisquis autem ab his crebro ac frequenter solicitatur, reor quod nondum ut debet, seculo renunciauerit, sed aratrum tenens adhuc post tergum respiciat. si non respiceret, non iam pręterita neque pręsentia, sed futura cogitaret.

pręterea continentiam semper oppugnet lasciuia | et liberalitatem auaritia | et humilitatem ambitio | et breuiter probitatem nequitia, assiduum nobis cum uitiis bellum est. Nunquam igitur quiescamus, semper repugnemus. quamdiu repugnamus uincimus. quoties autem quiescimus non quiescente aduersario superamur. et irruentibus malis dissipantur bona | nihil-que homini illi relinquitur, qui carnis cupiditatibus ultro se subiicit. euenit-que ei quod dictum est per prophetam: Iohel.

euenit-que ei quod dictum est per prophetam: Iohel. i. Residuum erucę comedit locusta, residuum locustę comedit bruchus, residuum bruchi comedit rubigo. aut quid boni in illo remanere poterit, cui uitia dominantur? Strenuis autem et accinctis | assidue-que contra improbę uoluptatis illecebras luctantibus tuta sunt omnia. Neque enim superseminantur zizania in medio tritici, nisi cum ocio dediti dormimus | et a custodia bonę frugis cessamus. Atque ideo sane uigilare

enim speciosa deserti quę peccatorum ignis absumpserat, rursum germinare et bonorum operum fructu abundare cernemus. VIII Ciuitas a rege magno obsessa (ut Ecclesiastes ait) a paupere uiro sed sapiente liberatur. Quis autem pauperior illo qui uitiis seruit? quis sapientior quam qui ab iis dum licet fugit | et ad studium se confert uirtutum ? Sed ne rursum in eodem luto more porcorum relabamur, non ociose neque segniter est agendum.

quasi uinculis constringenda. Durum erit illi contra huiuscemodi stimulos calcitrare. Lasciuienti iumento adde onus, et quietius incedet. subtrahe aduersario uires, et desinet esse molestus. Semper autem obstandum est principiis. Inueterata enim difficilius corriguntur, nouella euelluntur facilius | euulsa-que arescunt. Pręterea et locum illum et hominem quantum potes declina, in quo uel

ps. XC Quoniam in me sperauit, liberabo eum. protegam eum, quoniam cognouit nomen meum. clamauit ad me, et ego exaudiam eum. in tribulatione erripiam eum | et glorificabo eum. Exauditus autem non solum carnis concupiscentias auertes atque fugabis, uerum etiam uirtutibus magis proficies. Testatur hoc Propheta ad Deum dicens: ps. 137 In quacunque die inuocauero te, exaudi me; multiplicabis in anima mea uirtutem.

Vnde abhorrens ab ista iactatione sanctus propheta Dauid clamat: ps. CXV Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Si uicisti, humilitatem conserua | et ad Dei tui miserationem refer, quod non succubueris. Quale autem uictorię huius meritum sit audi. Saluator noster tentatus uicit | discessit ab eo diabolus, accesserunt angeli et ministrabant ei. Quod pręcessit in capite, cur non speremus euenturum in membris? quandoquidem quęcunque

Luc. XXII Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis | et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. Non est autem esca neque potus regnum Dei. edemus ergo et bibemus non corporalia sed spiritalia alimenta, diuini conspectus perennem et nunquam defuturam dulcedinem | ineffabilis-que claritatis gloriam. Et hęc quidem erit militię nostrę merces, si

erubescamus. cum omnium unus creator sit | atque unus pater Deus, omnium una generis conditio, una humanitatis natura, una regenerationis gratia. cum denique nullum sit hominum apud Deum discrimen | pręterquam uitę ac morum. Quanto autem se quisque magis humiliauerit, tanto magis merebitur exaltari. Obedientia Ab eodem obedientię quoque petamus exempla. a parentibus quęsitus respondit: Quid est quod me quęrebatis? nesciebatis quia

Obedientia Ab eodem obedientię quoque petamus exempla. a parentibus quęsitus respondit: Quid est quod me quęrebatis? nesciebatis quia in his quę Patris mei sunt, oportet me esse? hoc ideo, ut prius obedientiam pręstemus Deo, secundo autem loco parentibus obtemperemus. quibus et ipse se submiserat | teste euangelista, qui subiungens ait: Et descendit cum eis, et uenit Nazareth, et erat subditus illis. Veruntamen siquid iusserint parentes, quod legem offendit diuinam, Deo potius pareas quam illis,

morborum genere laborantes curasset, ne ipsum manifestum facerent pręcepit. Cum-que puellam mortuam ad uitam reuocasset, taceri iussit. Nonnulli ex discipulis adhuc terrena sapientes: Luc. 8 Manifesta te inquiunt mundo. Ille autem ostendens quod non quęreret mundi gloriam, sed mundi salutem, dixit: Io. 8 Ego gloriam meam non quęro | est qui quęrat et iudicet. Hic gloriam suam non quęsiuit, qui se ultro ignominię ab impiis perferendę

qui cum illo erat. Glorificauit enim Deus hominem quem assumpsit, a morte suscitando, in cęlum transferendo, quod semel assumpsit nunquam dimittendo, adorandum et angelis et hominibus proponendo. Iudicauit autem iudicio damnationis Iudeos incredulos | et gentiles in errore obstinatos | et fideles fidem opere destruentes. Quod ergo non quęsierit gloriam suam ad humanitatem pertinet, quod autem quęsierit et iudicarit,

proponendo. Iudicauit autem iudicio damnationis Iudeos incredulos | et gentiles in errore obstinatos | et fideles fidem opere destruentes. Quod ergo non quęsierit gloriam suam ad humanitatem pertinet, quod autem quęsierit et iudicarit, ad diuinitatem refertur. Quanuis enim humanitas et diuinitas una persona Christi sit, sępe tamen et dicere aliquid et facere illi placuit, quod non erat utrique naturę commune. ut per ea quę hominis sunt,

| non habuit locum in diuersorio. editur in stabulo, reclinatur in pręsepio. Iam in ętate adulta | nihil se habere confitetur et ait: Matth. VIII Vulpes foueas habent | et uolucres cęli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput reclinet . Matth. XVII Et cum portorium exigeretur, non fuit soluendo, donec piscis captus in ore didrachmam attulit, qua ipse satisfecit. Bestiis imperabat | et

habebat cum pauit turbam. aquam ad bibendum a Samaritana muliere petiit, ne rudes fastidiamus cibos | neque uina delicatiora exquiramus. Carnem nisi in Paschate non comedit. minutis pisciculis usus est. Erubescant qui paupertatem professi diuitum dapibus delectantur. Ne autem uilia contemnamus alimenta, fel et acetum in cruce positus gustauit. Denique beatos dicit esse esurientes, quoniam saturabuntur. et e contrario: Vę uobis inquit | qui saturati estis, quia esurietis.

animam suam posuit pro ouibus suis. et quos dilexit, usque in finem dilexit eos. Quia nihil prodest diu diligere, nisi semper diligas. et: Sicut inquit dilexit me Pater, ita dilexi uos. et: Qui diligit me, diligetur a Patre meo. Tunc autem et Christum diligimus | et a Deo Patre diligimur, cum ipsum quem peccando offendimus, poenitendo placamus. Porro cum etiam inimicis nos benefacere bene-que optare iuberet, hoc prior ipse pręstitit, illis a

tamen sic est expressum | sicut de isto, quem mentis corporis-que puritas commendabat. Hic solus in sinu Christi cunctis ad mensam sedentibus recubuit, quia solus fortasse intemeratę uirginitatis laude illi proximior erat. Pręcellit autem uirginitas uiduitati | et uiduitas matrimonio. Matth. XIII Quandoquidem euangelici seminis centesimus fructus ascribitur uirginitati, sexagesimus uiduitati, tricesimus matrimonio.

in cęlis. Luc. 12 In eo quoque Dominus continentiam seruis suis uidetur imperasse, quod apostolis pręcepit, ut lumbos precinctos haberent. In lumbis quippe generandi semina sunt. qui autem in carne seminat, de carne et metet corruptionem. sed qui seminat in spiritu, de spiritu et metet benedictionem. Oratio Preces etiam qualiter Deo sint offerendę nobis documento est Dominus noster.

Matth. 14 Ideo Saluator quoque noster dimissa turba montem ascendens solus orauit. et iterum: XXVI Sedete hic inquit, donec uadam illuc et orem. In monte autem orauit, ut orando postulemus non terrena quę in imo sunt, sed quę in alto cęlestia. Quod uero etiam in uilla Gethsemani orasse dicitur, docemur inter orandum seruandam esse humilitatem. atque ideo et positis genibus orasse | et ad orandum in faciem procubuisse.

Patrem precatus ait: XXVI Non sicut ego uolo fiat, sed sicut tu, significauit ut in omni postulatione nostrę uoluntati pręferamus Dei uoluntatem. Mar XIIII Tertio autem eundem sermonem orauit, ne tibi cessandum putes, si tam propere quam uelles non fueris exauditus. Mar I Ad hęc in Marco scriptum est, quod ualde diluculo surgens abiit in desertum locum | et ibi orabat.

abiit in desertum locum | et ibi orabat. Luc. VI et in Luca, quod noctibus exiens in monte Oliueti morabatur | quod-que pernoctabat in oratione. In quo quidem et tempora et loca orationi magis accomoda nobis requirenda esse innuit. ut autem perseuerantius oremus, factus in agonia prolixius orauit. Sublatis quoque in cęlum oculis orasse traditur, ut et tu dum oras, mentis oculos ad Deum cui supplicas intendas | et non alio uerba, alio cogitationes ire sinas. Parum efficax est lubricę uagę-que mentis oratio |

a fermento phariseorum. Hoc idem admonet et hortatur Paulus apostolus dicens: Nolite iugum ducere cum infidelibus! quę enim participatio iustitię cum iniquitate? aut quę societas luci ad tenebras? quę autem conuentio Christi ad Belial? aut quę pars fideli cum infideli? qui autem conuentus templo Dei cum idolis? Vos enim estis templum Dei uiui. Et ad Titum scribens ait: Hereticum hominem post unam et secundam correptionem

Nolite iugum ducere cum infidelibus! quę enim participatio iustitię cum iniquitate? aut quę societas luci ad tenebras? quę autem conuentio Christi ad Belial? aut quę pars fideli cum infideli? qui autem conuentus templo Dei cum idolis? Vos enim estis templum Dei uiui. Et ad Titum scribens ait: Hereticum hominem post unam et secundam correptionem deuita, sciens quia subuersus est qui eiusmodi est, et delinquit, cum sit proprio iudicio condemnatus. Eiusdem

tuę. non hoc pręcipitur, ne bene illi optes | et si poteris, facias, sed ne illo familiariter utaris. Iracundus enim is est, qui facile ac leuissima de causa irascitur. Est autem difficile semper irascenti atque insultanti non aliquando irasci | et contra furentem non indignari | et ex indignatione non peccare. Ita superbo etiam si comes fueris, arrogans elatus-que euades. testatur hoc Ecclesiasticus dicens:

cum concilio uanitatis et cum iniqua gerentibus non introibo. odiui ecclesiam malignantium, et cum impiis non sedebo. Ita ergo hominibus utendum est | ut pomis. donec recentia et integra permanent, grata sunt | et gustui seruantur; cum autem corrupta et marcida fuerint, proiiciuntur, quia neque gustum delectare queunt | neque odoratum. Propheta igitur malorum consortio refutato, quos aditurus, cum quibus consessurus sit, continuo declarat dicens: Lauabo inter innocentes manus meas, et circumdabo

nisi quod idem pręcipit et ait: Ps. 17 Cum sancto sanctus eris, et cum innocente innocens eris, et cum electo electus eris, et cum peruerso peruerteris. Inter innocentes autem manus lauare | est eos imitando iustitię operationibus exerceri. Altare autem Domini circumdat, qui sacramenta eius alta mente contemplatur | et cęlestium meditationum fruitur iocunditate. Sed nisi cum magis discedere curaueris

17 Cum sancto sanctus eris, et cum innocente innocens eris, et cum electo electus eris, et cum peruerso peruerteris. Inter innocentes autem manus lauare | est eos imitando iustitię operationibus exerceri. Altare autem Domini circumdat, qui sacramenta eius alta mente contemplatur | et cęlestium meditationum fruitur iocunditate. Sed nisi cum magis discedere curaueris ab Herode | et illos comitari, illis adhęrere studueris, quorum uitę splendor

ad discipulos dicentem: Matth. X In quamcunque ciuitatem | aut castellum intraueritis, interrogate quis in ea dignus sit, et ibi manete donec exeatis. Denigratur enim boni uiri fama hospitio infami. honesto autem ac pudico commendabilis redditur. et quali quisque consortio gaudet, talis esse et ipse iudicatur. Optimorum similitudo morum Ionatham iunxerat Dauidi, Eliseum Elię, Paulum Petro, reliquos etiam apostolos

Ipsos uero concors inter se erga Dominum affectus saluauit. Quibus ille in Euangelio ait: Matth. 18 Si duo ex uobis consenserint super terram | de omni re quamcunque petierint, fiet illis a Patre meo, qui in cęlis est. Vbi autem sunt duo uel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. Porro illi in nomine Christi congregati sunt, qui pari mente atque animo Christo seruiunt | et piis orationum actionum-que obsequiis Deo famulantur. Optimi

sanctorum hominum uiua uox | et pręsens oris aspectus | et uitę totius tenor oculis expositus ac manifestus. Miranda siquidem plurimorum gesta audimus, nonnulla tamen quia difficilia factu ardua-que uidentur, suspenso animo accipimus, uix fidem adhibentes relationi alienę. de his autem quę oculis intuemur, quę pręsentes inspicimus, dubitare non est neque ambigere. aut cuius testimonio credemus, si nostro contenti non fuerimus? Cum igitur nihil certius esse possit | quam quod ipsi coram audiuimus |

Andreas, Ioannes, Iacobus | piscatione uictum sibi quęrebant. relictis retibus et naui secuti sunt Christum. Ex his postea Petrus cum Ioanne cuidam claudo elemosinam petenti respondit: Act. 3 Aurum et argentum non est mihi, quod autem habeo hoc tibi do | In nomine Iesu Christi surge et ambula! Quis diuitum talem elemosinam dare unquam potuit, qualem tunc hi pauperculi dedere, ut claudus qui baiulabatur, statim ambularet?

Christi Ecclesia non diuitiis, non potentia hominum defensa, sed sola ui diuina protecta | et nunc seruari non poterit, nisi opulenti fuerint | nisi locupletes atque potentes extiterint | qui ei pręsunt? Quid est autem quod Propheta clamat: ps. 34 Omnia ossa mea dicent: Domine quis similis tui ? erripiens inopem de manu fortiorum, egenum et pauperem a diripientibus eum?

miserorum necessitati succurrant | et stipendia quoque militibus ministrent, qui pro religione, pro fide, pro iustitia contra infideles decertant. Ecclesię igitur bona pauperum sunt, quorum sacerdos non possessor, pręter uitę necessaria, sed dispensator est. Qui autem dispensat, fideliter dispenset | et audiat Apostolum dicentem: Habentes alimenta et quibus tegimur , his contenti simus. nam qui uolunt diuites fieri, incidunt in tentationem et in laqueum diaboli et desyderia multa inutilia et nociua, quę mergunt

qui uolunt diuites fieri, incidunt in tentationem et in laqueum diaboli et desyderia multa inutilia et nociua, quę mergunt homines in interitum et in perditionem. radix enim omnium malorum est cupiditas. quam quidam appetentes errauerunt a fide et inseruerunt se doloribus multis. Tu autem, o homo Dei, hęc fuge! Ad Timotheum enim scribebat. Qui enim talia non fugiunt, sed augendi peculii cupidine ducuntur, non homines Dei sunt, sed Mammonę serui. Homo Dei est qui cum Christo pauper est, ut in Christo diues

Et si uir alioqui sapientissimus sic insaniuit, quis confidit continentem se fore, si diuitiis affluere sibi contigerit? Diuitię luxum pariunt, luxuria turpis libidinis est mater, turpem autem libidinem dementia comitatur. Diues pręterea ad inferendam iniuriam promptus est, ad tolerandam impatiens, inanis glorię cupidus, ęqualibus inuidens, humiles despiciens | ac proinde aliorum famę non facile parcens,

nec frustra esse dictum: Pauperes fiducialiter requiescent. Idem submissius supplicant et efficacius exaudiuntur. iuxta illud: Deprecatio pauperis usque ad aures perueniet. et illud in psalmo: Exaudiuit pauperes Dominus, et uinctos suos non despexit . Quorum autem exauditur oratio, iis pro breui inopia ęterna tribuitur beatitudo, dicente Domino: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. et: Beati qui nunc esuritis, quoniam saturabimini. de diuitibus uero e contrario est dictum, quod facilius transibit

Proinde experimento iam edocti | nec sitim nec famem nec nuditatem timebant, quia nihil habentes | quasi omnia possidebant, dum nullius rei egerent | et modico contenti essent, ut magna mererentur. Quod autem sequitur: Sed nunc qui habet sacculum, tollat similiter et peram. et qui non habet, uendat tunicam suam et emat gladium, non reor esse simpliciter pręceptum, sed imminentis persecutionis causa denunciatum. per sacculum quippe ac peram | famis et

non reor esse simpliciter pręceptum, sed imminentis persecutionis causa denunciatum. per sacculum quippe ac peram | famis et sitis futurę malum innui, per gladium patientia martyrii designari mihi uidetur. sacculus enim et pera uictui seruit, gladio autem fidei ab impietate persequentium defendimur. notandum Porro per ea quę superius dicta sunt, rerum quęrendarum solicitudo tollitur, non ocium imperatur. Quęrite, inquit,

ab illis accipere quos doces, quia dignus est operarius cibo suo, et qui altari seruit, fas est ei uiuere de altari, id est de his quę templo offeruntur. Omnis enim rerum utendarum oblatio pauperum census est, non eorum quibus sua satis sunt. Cum autem omnia defuerint, tunc demum manum suam porriget Deus | et qui mundo quoque seruientes alit, sibi seruientibus deese non poterit. Matth. VI Ideo: Respicite, inquit, uolatilia cęli, quę non serunt neque metunt neque congregant

spiritu, et trementem sermones meos? Hinc illa psalmistę adhortatio est: ps. 38 Timete Dominum omnes sancti eius, quoniam nihil deest timentibus eum | diuites eguerunt et esurierunt, inquirentes autem Dominum non minuentur omni bono. Quęris quomodo diuites eguerunt? Ille qui purpura induebatur, qui laute opipare-que coenitabat, in inferno sepultus gutta una aquę indiguit. Rursum quęris quo pacto pauperculi Deo

purpura induebatur, qui laute opipare-que coenitabat, in inferno sepultus gutta una aquę indiguit. Rursum quęris quo pacto pauperculi Deo seruientes bonorum conpotes fiant. Lazarus mendicus erat, hulcerosus esuriens-que micas illas, quę de diuitis mensa cadebant. translatus autem in sinum Abrahę in locum beatorum omni bono coepit abundare. Quis utriusque fine perspecto non dixerit | et illius infelicissimas diuitias | et huius felicissimam mendicitatem? Breuis est pręsentis paupertatis toleratio, futurę uero remunerationis

| et quid uitandum discant. Matth. xxii Diliges, inquit Saluator, Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua. hoc est maximum et primum mandatum. Secundum autem simile est huic. Diliges proximum tuum sicut teipsum. In his duobus mandatis uniuersa Lex pendet et prophetę. Maxima igitur charitas est, quam Deo debemus; huic propinqua, qua homines prosequendi sunt.

Deo frui non poterimus. Ait enim: Matth. x. Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus. et qui amat filium aut filiam plus quam me | non est me dignus. Ex tota autem anima Deum diligimus, cum ne uitę quidem nostrę parcimus, dum ei obsequimur, nihil timendo eos, qui corpus occidunt, sed illum potius, qui et corpus et animam potest mittere in gehennam. cum ipse dicat: Matth. x. Qui perdiderit

Si pręcepta mea seruaueritis, manebitis in dilectione mea. Quisquis ergo se Dei sui amatorem profitetur | et mandatis eius non obtemperat, mendax est. cum libera mandatorum obedientia ueri in Deum amoris indicium sit. Quanto autem usui nobis existat ista charitas, testis est peccatrix illa, de qua dictum est: Luc. 7 Remittuntur ei peccata multa quia dilexit multum. testes sunt Discipuli, quibus Dominus dixit: Io.

Ideo simili charitate et non pari est prosequendus. Fieri enim non potest, ut creatori ęquiparetur creatura | et finitum idem sit cum infinito. Deum ergo dilige plus quam teipsum, hominem sicut teipsum. Tunc autem teipsum diligis, cum illa agis, quę tibi ratio suggerit, non quę uoluptas blanditur. hoc est, cum uiam illam arctam quę ducit ad salutem ingredieris, non illam latam, quę ad pręcipitium tendit perditionis. Quod si sic aliis

per hoc quod pręcipiendo replicat sępius de dilectione, maiore studio et diligentiore cura sequendam esse demonstrat. Quicquid enim magis persuadere cupimus, hoc crebrius auditorum auribus inculcamus. Maximam autem charitatem illam esse dixit, quę ne uitę quidem nostrę parcere nos hortatur, dum consultum uolumus proximorum saluti. Et certe pręferendum est cuiusque hominis animę perenne bonum caduco et transitorio uitę nostrę bono. exempli gratia:

maius esse meritum | et apud dilectionis remuneratorem Deum excellentius pręmium. Vnde Saluator noster notum esse uolens, quare mulieri peccatrici multa dimisisset peccata, causam intulit et ait: Quia dilexit multum. simul-que subiunxit: Cui autem minus dimittitur, minus diligit. (!) Elemosynę distribuendę ratio Cęterum in omni uitę necessitate ordo tenendus est indigentibus subueniendi.

defunctos. Atque hęc fere sunt charitatis pietatis-que officia lucis ęternę mercede compensanda, nisi forte aliquo inanis iactantię fumo infecta fuerint atque obscurata. de quibus singulis erit suo loco disserendum. Interim autem etiam inimicos amare a Domino discamus. De charitate erga inimicos. Caput III

Ille solis pluuię-que beneficium, hoc est temporalium bonorum usum | tam malis quam bonis communem esse uoluit. ut et tu charitatem tuam sicut cum amicis ita et cum inimicis communices, omnibus prodesse, nulli nocere cupiens. Quid autem inter amicorum inimicorum-que dilectionem intersit declarat dicens: Si enim diligitis eos qui uos diligunt, quam mercedem habebitis? nonne et publicani hoc faciunt? et si salutaueritis fratres uestros tantum, quid amplius facitis? nonne et ethnici hoc faciunt?

Non meretur dici eius discipulus, quisquis aliter aduersus inimicum suum animatus fuerit. Ac nequid excuses, nequid causeris, non iuberis in homine amare odii crimen, sed Dei opus, hominem ipsum. Quomodo autem Deum diligis, si opus eius perire concupiscis? quam ergo graue peccatum sit hominem odisse | hinc iam speculari incipiamus, ut cum cognouerimus, quantum hoc cauendum sit, magis ad quenque amandum animo

quantum hoc cauendum sit, magis ad quenque amandum animo alliciamur. De malo odii. Caput IIII Opus Dei odit, qui hominem odit. quomodo autem potest Deum diligere, qui id quod ab illo factum est ualde bonum non diligit? Porro Deum nolle diligere, qui prior dilexit nos, quid est aliud | nisi reprobos imitari spiritus | et ab eo a quo conditus es, desciscere atque

quoque ęterno igni deputandos ait, ut illi pro reatu puniantur, non ut ipse opus suum damnet, quasi poeniteat eum fecisse quod fecerit. Odio ergo habet Deus hominis peccatum non naturam. Ita et tu in uno homine habes alterum quod odisse debeas, alterum quod diligere. Plectere autem delinquentes prępositi officium est. Inter ęquales alteri in alterum nullum ius est | nisi commiserendi, si deliquerit, commonendi ne delinquat, optandi atque orandi, ut post delictum poenitentiam agat | et ueniam consequatur | et

Neque ideo te excusatum putas, quia pharisei iustum persecuti sunt, tu peccatorem. Neminem sic odisse debes, ut nocere uelis. Proinde ęquales patienter feras, in minores ita animaduertas, ut crimen detestari, illos autem diligere uideare. Ob hoc scelestus plectitur ab illo qui pręsit, ut a scelere desistat | et alii poena eius territi tale aliquid committere uereantur. Quod si dominus seruum etiam puniendo diligere debet,

intactus-que seruabitur | et ex commercio liberę negociationis plurimum lucri accedet, Deo gratias age | et ea quę benigne suppeditantur, non ad luxum tibi dari existima, sed ad exercendę uirtutis occasionem. Quantum personę ac dignitati conuenit rebus tuis utere. quicquid autem supereffluere uideris, totum ad munificentiam liberalitatem-que conuerte | et hoc quod luxuria exigit, quod ambitio exposcit, quod turpis consumere appetit uoluptas, incipe pauperibus dilargiri. peregrinos hospitio suscipe, esurientem pasce, nudum operi, ęre alieno oppressos

redime, subsidia ęgrotantibus mitte, mortuis iusta exolue. Ita tibi pax ista publica bene ac prospere succedet, dum copiam pręstat inopię subueniendi alienę | Deum-que demerendi. Pax priuata Pax autem priuata illa dicitur, quę singulis iungit singulos | reddit-que concordes, ueluti fuit Dauid et Ionathas, Elias et Eliseus, Paulus et Barnabas. Hac tu iocunde frui poteris, si omnibus facilem mitem-que se pręstabis, si neminem

pacem, eram pacificus. si denique tecum ipsemet pacem habebis, etiam cum aliis habere poteris. (!) Qui enim secum ipse discordat, quomodo cum aliis firmam concordiam tenebit? Tecum autem pacem habebis, cum repugnantem carnem spiritus imperio subdideris | et concupiscentię motum compuleris obedire rationi. Quod cum feceris, tunc demum | et intra te animi tranquillitate perfrueris | et exterius nemo tibi erit molestus, quia tu nemini eris iratus ad lędendum aut

qui peccando offendit. Siquidem irasci delinquentibus ut corrigantur, nihil est aliud | nisi eas reuocare uelle, ut et Deo cui peccauerunt reconcilientur | et bonis omnibus morum sinceritate concordent. Tunc autem pace cum aliis composita recte utimur, cum eius finis potissimus est, ut Deo placeamus. Nam pax quę Deo displicet, non pax dicenda est, sed malorum conspiratio, et odium potius erit eligendum | quam ad malum consensus.

Oculus qui scandalizat, quem proiici et abiicere iuberis, est amicus uel consanguineus, qui tibi blanditur, ut sibi in uota rei iniquę assensum prębeas | opemue pręstes. Expedit autem eiusmodi hominis inuidiam potius pati iniusta non concedendo | quam concedendo beniuolentiam amplecti. Omnium quippe hominum paci solius Dei pax semper est pręferenda | et pro hac una omnium inimicicię subeundę. De

Ad pacem istam capessendam Corinthios hortatur Apostolus dicens: Ad Cori. prima I Obsecro uos, fratres, per nomen Domini nostri Iesu Christi, ut idipsum dicatis omnes | et non sint in uobis schismata. Sitis autem perfecti in eodem sensu | et in eadem scientia. Plurimi sane hoc faciendum esse ostendit, dum cum tanta exigit obsecratione | et dum adiurat per nomen, quod est super omne nomen, testatur fidelibus maxime necessariam esse pacem atque concordiam. Quod aperte declarat,

alteri se pręferens dissidium concitet, XII In uno spiritu omnes nos inquit, in unum corpus baptizati sumus, siue Iudei siue gentiles, siue serui siue liberi | et omnes in uno spiritu potati sumus. Intantum autem Dominus fidelium suorum pace delectatur, ut in salutationibus quoque pacem offerri iubeat dicens: Matth. X Intrantes domum salutate eam dicentes: Pax huic domui. Et ipsemet post resurrectionem suam apparens

Luc. II Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonę uoluntatis. Ob hoc equidem reor ipsum Christum ab Apostolo significatum, cum in fine epistolę ad Romanos dixit: Deus autem pacis sit cum omnibus uobis amen. Deus enim pacis est, qui inter Deum et hominem pacem ponere uenit, qui Iudeos et gentiles inter se dissidentes in una fide copulauit, qui noua ueteribus coniunxit et utraque fecit unum. Christus

fecit unum. Christus itaque et Deus pacis | et Dei pax | et pax nostra est. Ex quo satis constat | illos ab eo esse alienatos, ut non gratię sed irę filii sint, qui odio habent pacem | et fraternę discordię sunt autores. Ipsum autem salutandi morem a Domino traditum apostolos postea usurpasse scripta eorum testantur. Siquidem epistolas Pauli fere omnes sic incipere et sic desinere manifestum est. In principiis enim habent: Gratia uobis et pax a Deo Patre et a Domino nostro Iesu

hostis incendat | aut frugiferas deuastet arbores | aut pecudum greges in prędam abducat | aut obsessos intra moenia fame siti-que perire cogat | aut captos bonis-que exutos uel ferro interficiat | uel in perpetuam redigat seruitutem. Fit autem sępe dum talia formidantur, ut luxurię libidini-que locus pene nullus sit. Et, quoniam ab his continere se summę laudis est, haud dubium, quin uoluptuariis hominibus plus mali pax afferre solet quam bellum. quia incontinentiores reddit | et in omne uitium oblata securitate

Quem certe nisi domuerimus, nisi animi in quo ratio est, ditioni subiecerimus, nihil proderit ab illis inimicis qui foris sunt, donata pax, dum ab hoc qui intus est inquietamur. Inimicus autem domesticus noster atque intestinus ipsa carnis concupiscentia est. Pacem agimus quandiu illi non ceditur, quandiu repugnatur | neque quod caro affectauerit, hoc fieri spiritus permittit.

Deo conciliat, angelis ęquat, sanctis copulat | et post uictoriam in cęlo coronat. Victoria enim opus est non compositione, ut pacem cum corporis quoque sensibus animus habeat. Qui quidem sensus non nisi superati quiescunt. certare autem nolenti dominantur. Repugnandum est igitur illis | et si fluxa fragilia-que proposuerint, ad ea quę ęterna sunt dirigantur. Visus Si uisus prouocat ut comptam uideas mulierem | et in choreis lasciuientes

uirtutis rememoratione exclude | et in carnis rebellantis periculo ad illas cogitationes quę spiritus sunt confuge. Quoties et inanis glorię lacesserit appetitio, responde illi: Ad Cori. prima VII Dominus resistit superbis, humilibus autem dat gratiam. Quoties cor iracundia incalescere coeperit, dic ei: Qui irascitur fratri suo reus erit iudicio. et: Ira uiri iustitiam Dei non operatur. Quoties diuitiarum cupido animum titillauerit, oppone illi paupertatem Christi

ipsum primo Godoliam, deinde illos qui in pręsidio erant concidit | oppidum-que occupauit. Eo loci postea octoginta uiros Hierosolymam ad sacrificandum pergentes, ut ad se in Masphat diuerterent rogauit, ueluti pro magno habiturus, si tales hospites habere sibi contigisset. cum autem uenissent, rebus uita-que simul spoliauit. pręter decem, quibus non pietate sed auaritia ductus pepercit. quod thesaurum in agro defossum se illi indicaturos dixerant. Talis pacis non pauca exempla in annalibus quoque habentur Machabeorum.

dicit Dominus, aut in gente huiusmodi non ulciscetur anima mea? Sunt pręterea qui amice admodum ac beneuole loquuntur cum altero, et statim eidem absenti detrahunt. Vbi audit commendant et extollunt. ubi autem non audit carpunt et sugillant, et quem modo laudauerant, rursum dictis petulantibus incessere non uerentur. Istos quoque Dei sapientia reprobat in Prouerbiis dicens: Prover. 8 Arrogantiam et superbiam et uiam prauam et os bilingue

est pax impiis ait Dominus | Si non est, haud dubium quin neque erit. Ideo enim non est, quia neque dum cogitant malum | neque dum operantur conquiescunt | et post commissum ipso conscientię morsu torquentur. Ideo autem non erit, quia uita quoque defuncti eo descendunt, ubi nulla est quies, nullum ocium, sed assiduus labor, sempiternus horror, supplicia nunquam finienda. Talia quippe manent simulatores ipsos pacis | et sub amicicię persona

opprimendo, odiendo | et odium sub pacis nomine tegendo ac dissimulando | uestem-que malignę duplicitatis induendo. cum Lex et hoc prohibeat dicens: Veste quę ex duobus texta est non indueris. Quanto autem magis Deo inobedientes fuisse conuincentur, tanto acerbiora inferni supplicia subire cogentur. hi sunt enim quibus Propheta in psalmo per Spiritum Sanctum stimulatus imprecatur dicens: ps. XI

ps. XI Labia dolosa in corde et corde locuti sunt | disperdat Dominus uniuersa labia dolosa. et iterum in alio psalmo: ps. 27 Qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus eorum, da illis secundum opera eorum | et secundum nequitiam adinuentionum ipsorum. et paulo post infert: Destrues illos, et non ędificabis eos. Quod si destruendi et non

opere. ut pacem synceram puram ac ueram et cum aliis et nobiscum habeamus | ipsi-que Deo pacis placere possimus, qui de cęlo ueniens pacem attulit terrę, pacem iis qui longe | et pacem iis qui prope, neminem credentem respuens, omnes autem ad pacem inuitans mutuę inter nos dilectionis. ut huius pacis merito, quę in presenti est, illam perpetuam atque perennem, quę est in futuro, consequamur. Si enim in simplicitate fraternę pacis ambulabimus, si passiones nobiscum pugnantes rationi

neque uetita neque consulta esse constat, in medio posita sunt, et nec bona nec mala iudicantur. sed si bene utaris bona erunt, si male mala, ut diuitię et dignitates | et huiusmodi cętera. Si ad multorum utilitatem te conuerteris proderunt, sin autem luxurię libidini-que tradideris, nocebunt. atque his contraria paupertas iuuabit, si patienter feres | et contemptis opibus nihil amplius, quam quod sustentandę uitę satis est appetes | ut Christo seruias. Offendet autem si per

proderunt, sin autem luxurię libidini-que tradideris, nocebunt. atque his contraria paupertas iuuabit, si patienter feres | et contemptis opibus nihil amplius, quam quod sustentandę uitę satis est appetes | ut Christo seruias. Offendet autem si per impatientiam Deum probro aliquo lacessieris | uel ad furtum rapinam-que auaras porrexeris manus. Cuncta igitur id genus bona erunt, si admixta illis uirtus fuerit, mala uero si adhęserit nequitia. Ad bona autem mala-que

Offendet autem si per impatientiam Deum probro aliquo lacessieris | uel ad furtum rapinam-que auaras porrexeris manus. Cuncta igitur id genus bona erunt, si admixta illis uirtus fuerit, mala uero si adhęserit nequitia. Ad bona autem mala-que diiudicanda sapientum acquiescendum esse consilio ratio admonet. Sed sapientia in quam nullus cadere potest error, Deus est. Diuinis ergo pręceptis institutis-que niti | et eorum

et solicitum ambulare cum Deo tuo. Bonam esse ait iustitiam, bonam misericordiam, sed bonorum omnium quę agimus, finem in Deo constituendum esse docet. Nam cum omne bonum expetibile sit | et quo melius, eo magis expetendum, nihil autem Deo esse potest melius, qui solus cuiusque boni fons et origo est. nihil ergo desyderari, nihil concupisci supra Deum debet. Ille itaque naturę rationi-que repugnat | et diuinę refragatur uoluntati, qui ea quę bene agit, alio quam in Deum dirigit.

illi, qui in uirtute hominis beatitudinem collocant, cum beatitudo pręmium sit uirtutis, non uirtus, et qui bona corporis uel fortunę ei adiungunt, cum omnia caduca fragilia-que sint | nec per se bona esse queant. Stabile autem bonum beatitudo est | et perenne et perpetuum. cuius adipiscendi gratia etiam aduersa pati bonum esse dicimus | et prosperis insolescere malum. Contra uitia pugnare bonum | illis uero subiici malum.

adipiscendi gratia etiam aduersa pati bonum esse dicimus | et prosperis insolescere malum. Contra uitia pugnare bonum | illis uero subiici malum. Virtutum autem armis opus est ut uincamus | et cum his nos munierimus, omnis uincendi spes in Deo collocanda erit. Io. XV Sine me, inquit, nihil potestis facere. ipsę quoque uirtutes donum Dei sunt

dignus inueniaris. Firmus esto in fide, longanimis in spe, ardens in charitate. Sume scutum fidei, in quo possis omnia tela nequissimi ignea extinguere. Sine fide placere Deo impossibile est. Fides autem sine operibus mortua est. Vtrunque seruemus, ut uitę ęternę spem habere possimus. Quoniam ut Ioannes ait: prima 3 Si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum.

est. Vtrunque seruemus, ut uitę ęternę spem habere possimus. Quoniam ut Ioannes ait: prima 3 Si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum. Vt autem cuncta pie recte-que facta atque cogitata prosint, charitate fundata sint. ea absente nulla prodesse poterit uirtus, nulla iuuare operatio. et beneficia, quę proximis pręstamus, ab illa quam Deo debemus dilectione proficisci debent.

| et his similia. quę prędico uobis sicut prędixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. Ista detestare, et his quę sequuntur, gnauiter te accinge: Fructus autem spiritus ait | est charitas, gaudium, pax, patientia, benignitas, bonitas, longanimitas, mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas. Habes hic quidem, et quę tibi uitanda sunt ne

bonitas, longanimitas, mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas. Habes hic quidem, et quę tibi uitanda sunt ne malus ac miser sis, et quę expetenda ut bonus beatus-que euadas. Vt autem uirtutibus affluas, bene agendi cupiditas efficiet amor-que uirtutum. Illas amplecti nihil te impediat. illas deserere nihil te cogat. Mortem minatur tyrannus, sed uirtus pollicetur immortalitatem; opes hostis diripit, sed uirtus

Est enim scriptum: Opera illorum sequuntur illos. et in Euangelio non ociosis sed operariis datur denarius. Vnde Apostolus: Ad Gala. VI Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. Non ergo qui scit sed qui facit bonum, beatus est. Porro cum benefeceris, Deo gratias age. Ipsius donum est quicquid boni agimus. Bonam uero actionem | bonorum contemplatio parere solet.

quantum ille perfectus est, quod impossibile quidem erat, sed sicut ille, ut pro uiribus enitamur ei similes esse in omni bonitate et iustitia et uirtute, qui ad similitudinem et imaginem suam nos creauit. Tunc autem plene perfecti et consummati erimus, cum ablata omni mortalitatis molestia in ipso uiuere incipiemus. Nunc enim uidemus in ęnigmate per speculum, tunc autem facie ad faciem, et sicuti est

imaginem suam nos creauit. Tunc autem plene perfecti et consummati erimus, cum ablata omni mortalitatis molestia in ipso uiuere incipiemus. Nunc enim uidemus in ęnigmate per speculum, tunc autem facie ad faciem, et sicuti est eum uidebimus. quę sola uisio efficit nos beatos | atque omni uirtute repletos | et iam neque culpę neque tentationi obnoxios. quibus miseriis interim carere non possumus.

uirtutum. Caput XI Porro in exercendis colendis-que uirtutibus ita nos gerere oportet, ut neque ad dextram neque ad sinistram declinemus, quoniam extrema uitiosa sunt, in medio autem est uirtus. Esa. XXVIII Ponam inquit Dominus in pondere iudicium et iustitiam in mensura. Tu qui te ita institutum compositum-que senseris, caue nequa inanis glorię appetitio animum

bonitas ex Deo sit. Gaudeamus igitur bono alieno ęque ac nostro | et in aliis, sicut etiam in nobis Dei beneficia laudemus. Illum uero qui uirtutibus nos antecellit, et diligamus corde | et opere imitemur | neque in quo ipse profecit, sed in quo nos defecimus doleamus. Si autem contigerit | nosipsos ab aliis pati inuidiam, huiusce rei causam discussa animi nostri conscientia | inquiramus. et si hoc nostra culpa fieri cognouerimus, emendemus, sin aliena, ęquo animo feramus. Vsu enim uenire solet, ut malis odio boni sint, arrogantibus mites,

compulit sęuire. Dauid. Prophetę. Iob Armauit et Saulem inuidia aduersus Dauidem, reges iniquos aduersus Dei seruos prophetas | et communem humani generis inimicum aduersus Iob iustissimum incitauit. Horum autem si finem consyderes, fatearis necesse est | non ipsis nocuisse mala quę passi sunt, sed profuisse. Apostoli Ideo quippe et apostoli gaudebant in contumeliis pro nomine Iesu susceptis.

ut in omnibus prudentiam obserues: pręterita recordare, pręsentia dispone, futura cogita. Tunc enim quos in aliquo crimine lapsos fuisse recoles, eorum casus te in uia uitę cautiorem reddet. Quos autem recte incedere conspicies, eorum consyderatio magis et ad amplectendam accendet uirtutem. Futurorum uero memoria et terrebit te minis mortis ęternę ne pecces, et hortabitur uitę perennis pollicitationibus, ut in bonis actibus

Et hoc quidem erit | non modo prudenter uiuere, uerum etiam iuste atque constanter. Quoniam iustitię partes sunt | inhonesta respuere, recta diligere, de omnibus diiudicare, unicuique rei congrua distribuere. Constantię autem ab officio non discedere, nec aduersis deiici | nec prosperis efferri, in omni rerum euentu ęquabilem se pręstare, pro religionis assertione impiorum potentiam nihil uereri | et a uita prius quam a fide recedere. In omni autem

autem ab officio non discedere, nec aduersis deiici | nec prosperis efferri, in omni rerum euentu ęquabilem se pręstare, pro religionis assertione impiorum potentiam nihil uereri | et a uita prius quam a fide recedere. In omni autem colenda conseruanda-que uirtute | non philosophorum opinionibus niti debes, sed sanctarum autoritati inhęrere Scripturarum. Qua confirmatus intelliges contra Stoicorum sententiam | posse alium alia uirtute magis excellere | neque necesse esse, ut qui unam habuerit | eum habere

pręstare potuisset. neque prorsus omnes nihil prodesse sine charitate Paulus diceret, si ulla earum carere charitate potuisset. et si pares essent, quomodo staret illud, quod idem ait: Fides spes charitas, tria hęc, maior autem horum est charitas. In eadem quoque uirtute alium magis alium minus proficere nouimus, alium alio meliorem, sanctiorem, iustiorem | perfectiorem-que esse. et stellam a stella differre in claritate | atque inter beatos etiam

Qui stat uideat ne cadat. Non enim propriis uiribus confidendum, sed omnis bene agendi bene-que perseuerandi fiducia in Deo sita sit, sine quo ne cogitare quidem quod bonum est, nostra ualet imbecillitas. Animum autem ita ut exposuimus institutum atque compositum quę commoda sequantur quis ęstimet? non est tamen silentio prętermittendum, quod Scriptura docente didicimus. De fructibus bonitatis. Caput XII

Bene itaque cum illa ciuitate agitur, in qua sanctorum conuentus aliquis habetur. Quando quidem ita illis fauet Deus, ut in ipsorum gratiam peccatoribus quoque et iniustis ignoscat. Gen. 19 Ne autem iustus cum scelestis uno rapiatur interitu | Loth solus multę in Deum pietatis uir ab angelo monitus inde egreditur, et Sodoma Gomorra-que igne de cęlo pluente delentur. Segoro oppidulo, quod ille ingressus est ut ibi se cum suis saluaret, pepercit Deus. in hoc quoque

Per te igitur et regibus terrę et populorum dominis plus possunt. Ipsi itaque et reges sunt | et plus quam reges, dii uidelicet, quorum deorum tu Deus es. de his quippe apostolus ait: Petri prima II Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta. Vere enim rex est, qui imperat passionibus, et uere deus est, per quem summus Deus ea quę supra naturam sunt operatur. Exo. 7 Vnde ad Moysen dixit

Stella a stella differt in claritate. Iidem etiam arborum florum-que nomina sortiti sunt, montium quoque et lapidum et liquentium aquarum. Arbor bona est, qui cum psalmista dicere potest: ps. LI Ego autem sicut oliua fructifera in domo Dei. Flos est cui conuenit quod in Osee propheta est dictum: Ose. 14 Israhel germinabit quasi lilium. Mons est qui iustitię meritis errigitur ac sublimatur, ut sustentaculum Ecclesię esse

Lapides etiam sunt quibus Dei ciuitas construitur. dicente apostolo Petro: prima II Si gustastis quoniam dulcis est Dominus, ad quem accedentes lapidem uiuum ab hominibus quidem reprobatum, a Deo autem electum et honorificatum, et ipsi tanquam lapides uiui superędificamini domos spiritales in sacerdotium sanctum, offerentes spiritales hostias acceptabiles Deo per Iesum Christum. Ad Ephe. II Hos et apostolus Paulus dicit

ps. 97 Flumina plaudent manu, simul montes exultabunt in conspectu Domini, quoniam uenit iudicare terram. Neque enim de insensibilibus intelligi potest manuum plausus aut letitię exultatio. Io. 7 Qui autem Euangelio credit, ei promittitur, quod de uentre eius flumina fluent aquę uiuę. Et in diuersis diuersę effulgent uirtutes, ut decentius cultius-que Ecclesiam, Christi sponsam, exornent. cui quidem ipse Sponsus per Ezechielem: XVI

Ad Cor. I XII Alii quippe datur sermo sapientię, alii sermo scientię , alii fides, alii gratia sanitatum, alii operatio uirtutum, alii prophetia, alii discretio spirituum, alii gratia linguarum, alii interpretatio sermonum. hęc autem omnia operatur unus atque idem Spiritus diuidens singulis prout uult. Ex his autem efficitur corpus Christi. hic nempe manus, ille pes, alius oculus, alius aliud membrum, corpus uero unum. quibus dicitur: Vos estis corpus Christi et membra de membro . Atque membra

alii sermo scientię , alii fides, alii gratia sanitatum, alii operatio uirtutum, alii prophetia, alii discretio spirituum, alii gratia linguarum, alii interpretatio sermonum. hęc autem omnia operatur unus atque idem Spiritus diuidens singulis prout uult. Ex his autem efficitur corpus Christi. hic nempe manus, ille pes, alius oculus, alius aliud membrum, corpus uero unum. quibus dicitur: Vos estis corpus Christi et membra de membro . Atque membra ista nota quidem Deo sunt, quia fortia et robusta, quia sapientia, quia plurimi

cognationem, quam eduxit de terra Aegypti dicens: tantummodo uos cognoui ex omnibus cognationibus terrę. Notus enim Deus tantum in Iudea erat, cętera impietas nequitia-que possederat. His in Euangelio ait: Recedite a me, operarii iniquitatis | nescio uos. de iustis autem in psalmo est dictum: ps. 36 Nouit Dominus uias immaculatorum. et hęreditas eorum in ęternum erit. Porro immaculati sunt qui cupiditatibus repugnant, ne Domino peccent. de quibus in Delborę cantico dicitur:

prima II Si scitis quoniam iustus est Deus, scitote quoniam et omnis, qui facit iustitiam ex ipso natus est. Idem in Euangelio: Io. I Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, qui non ex sanguinibus neque ex uoluntate carnis neque ex uoluntate uiri, sed ex Deo nati sunt. Quod pręterea domus Dei sint, apostolus Paulus Corinthios instruens

quod in humilitate sperauit. Iustus quia in omnibus se submittit, a Domino sublimatur, iuxta illud Ecclesiastici: Eccl. 20 Qui operatur iustitiam, ipse exaltabitur. Non solum autem se submittit qui iustus est, sed etiam omni proficit probitate uitia-que deuitat. Sic enim in Esaia legitur: XXIII Qui ambulat in iustitiis et loquitur

et claudit oculos suos ne uideat malum, iste habitat in excelsis. Igitur qui in his non ambulat, non est iustus, et qui non est iustus, habitare in excelsis non poterit. Iustum autem per eundem prophetam consolatur Dominus | et promissis remunerationis allicit dicens: Esa. III Dicite iusto quoniam bene, quoniam fructum adinuentionum suarum comedet.

aspectu mutato. Inuidia Albedo ista pallor inuidię est. Inuidus de alieno bono dolens liuidam pręfert faciem. dum-que male affecti animi stimulis agitur et inquietatur, in carne uiua uitium esse dicitur. Tunc autem et capillus mutatur, cum relicto rationis consilio, cuius in capite sedes est, prauę cupidinis affectum sequimur. Nihil autem nequius | quam quos imitari debemus, eis inuidere uelle. accidia Alterum leprę genus florere dicitur | ac totum quidem

pręfert faciem. dum-que male affecti animi stimulis agitur et inquietatur, in carne uiua uitium esse dicitur. Tunc autem et capillus mutatur, cum relicto rationis consilio, cuius in capite sedes est, prauę cupidinis affectum sequimur. Nihil autem nequius | quam quos imitari debemus, eis inuidere uelle. accidia Alterum leprę genus florere dicitur | ac totum quidem corpus a capite usque ad pedes occupare | quę tamen munda esse putatur, nisi caro uiua apparuerit. Hanc equidem mentis torporem

nisi caro uiua apparuerit. Hanc equidem mentis torporem esse reor | et ad ea persoluenda quę tenemur ociositatem atque ex tedio neglectum, quod uitium accidiam appellant. Ea sane totum hominem possidet, dum mollem penitus et effoeminatum reddit. Munda autem est nisi caro uiua apparuerit, quia uitium istud nec stultis, in quibus ratio mortua est, imputatur | nec mala ualitudine affectis, quorum bona uoluntas morbo impedita est corporis. Auaritia Tertia leprę species | hulcus est in carne natum et

adeptus est quod concupierat. Cęterum quia nec adepto satiatur, nondum sanatum uulnus cicatrix inęqualis ac discolor ostendit. Et quoniam ille nulla copia contentus in superfluis parandis cumulandis-que laborat semper, pilos habere dicitur qui sunt superflua corporis. cicatrix autem alba delectationem in acquirendo indicat, ruffa ardorem in concupiscendo. Fornicatio Quartum leprę genus dicitur | caro et cutis igne adusta et sanata, sed et ipsa cicatricem habens albam siue ruffam reliqua cute humiliorem,

impotes rationis facti fuerimus et iam nec lingua suum implere officium ualuerit, capitis ac barbę lepra erit. Non capitis et barbę Aaron, in quibus est benedictionis diuine unguentum, sed capitis et barbę eorum quibus manna fastidio est | et Aegyptię carnes uoluptati. Capillus autem flauus, qui meretricibus conuenit, gulosorum impudentiam designat. quorum temeritati nihil obstat, quin semper obscoenum ac turpe aliquid dicant aut faciant. Tunc uero extenuatur capillus, cum bona animi per luxuriam consumuntur. Locus autem leprę ubique humilior

carnes uoluptati. Capillus autem flauus, qui meretricibus conuenit, gulosorum impudentiam designat. quorum temeritati nihil obstat, quin semper obscoenum ac turpe aliquid dicant aut faciant. Tunc uero extenuatur capillus, cum bona animi per luxuriam consumuntur. Locus autem leprę ubique humilior prędicatur, quia in ea parte uirtus animę deprimitur, in qua peccatur, non in qua non peccatur. potest enim fieri, ut aliquis partim uirtutibus pręstet, partim alicui uitio deditus sit.

| comparatus est iumentis insipientibus et similis factus est illis. Lepra hęc in stamine est et subtegmine. quia iracundus et intus furore ęstuat | et foris petulanti ore rixatur. Color albus Quoniam autem ubique color albus ac ruffus leprę tribuitur, quęri potest, quomodo albedo peccato conueniat, cum pręsertim Ecclesia in Canticis nigram se prius fuisse fateatur cum erraret, deinde formosam, cum credens Christo sponso iuncta esset. qua ratione igitur lepra candida est uel

ad ęternum interitum compellent non poenitentem, tanto acrius puniendum, quanto delinquendo ab equitate recessit longius. Etenim ex his quoque quę perniciosa sunt, aliud alio execrabilius iudicatur | ac proinde maiore dignum supplicio poena-que acerbiore mulctandum. Quodcunque autem peccatum leuiorum modum excesserit, mortiferum erit. ideo in Scripturis dicitur peccatum ad mortem; non ad mortem hanc omnibus communem, sed ad illam quę propria damnatorum est. quę utique illos quos inuadit, non perimit, sed quo nihil est tetrius, nunquam morituros ęternis

non errore deceptus, sed inuidię stimulis actus, ut Dei laudem sua procacitate obscuret. Matth. XIII Peccatum in spiritum sanctum Quicunque inquit dixerit uerbum contra Filium hominis, remittetur ei. qui autem dixerit contra Spiritum Sanctum, non remittetur ei neque in hoc seculo neque in futuro . In Filium hominis peccat, qui opinione falsus Christum purum hominem putat. quę quidem culpa, quia ex ignoratione est profecta, ad credulitatem conuerso atque correcto protinus

qui credentes | euangelicis-que instructi doctrinis delinquunt | quam qui mandatorum Dei ignari peccant. quod testatur Saluator dicens: Seruus qui scit uoluntatem domini et non fecit, uapulabit multis. qui autem ignorauit et non fecit, uapulabit paucis. Quis pręterea negauerit maius esse peccatum eorum qui sub Euangelio sunt | quam qui olim sub lege erant? Quis enim nescit | eum magis teneri | qui iam accepit beneficium |

Quis pręterea negauerit maius esse peccatum eorum qui sub Euangelio sunt | quam qui olim sub lege erant? Quis enim nescit | eum magis teneri | qui iam accepit beneficium | quam qui promissum adhuc expectant? Illud autem quod ab Israhelitis multo tempore fuit speratum, nobis in aduentu Christi est persolutum. Tanto igitur plus ingratitudinis committimus mandatis Domini non obtemperando, quanto plus accepimus gratię. Ex his

offendimus. Ideo-que peccantibus mala omnia non immerito accidere confitemur. quemadmodum e contrario iustis et innocentibus | et non suam sed Dei sequentibus uoluntatem bona omnia euenire. Cur autem iustis quandoque male | et iniustis bene? hoc certe minime uidebitur mirum, si rerum exitum, qualis utrorumque futurus sit spectabimus. Iustis quippe uiris aduersa quę contingunt, summę perennis-que felicitatis meritum per patientiam comparant

dicente: Baruch 6 Propter peccata quę peccauistis, abducemini in Babyloniam captiui a Nabuchodonosor, rege Babyloniorum. deinde a Romanis. quod futurum illis prędixit Christus Dominus, quem ob inuidiam persecuti sunt. Hoc autem peccatis exigentibus euenire etiam in Ecclesiastico discimus, ubi dicitur: Eccl. IX Regnum a gente in gentem transfertur | propter iniustitias et iniurias et contumelias et diuersos dolos.

Ezech. XIIII Terra cum peccauerit mihi, ut pręuaricetur pręuaricans, extendam manum meam super eam et conteram uirgam panis eius, et immittam in eam famem, et interficiam de ea hominem et iumentum. quod si multiplicentur scelera, grauabitur uindicta. Sępe autem contingit ut unum peccatum plurium causa sit. Dauid adulterium cum Bethesabee commissum celatum uolens Vriam, uirum eius, obtulit hostibus interimendum. Herodes Ioannem a quo illiciti connubii arguebatur, in carcerem misit et capite cędi iussit.

| et eum qui ante sapiens erat desipere compellit. Tales erant de quibus in Hieremia conquęritur Dominus et ait: Hier. 6 Stultus populus meus me non cognouit | filii insipientes sunt et uecordes; sapientes sunt ut faciant mala, bene autem facere nescierunt. Versuti quippe et callidi homines, cum aliquid dolose fecerint, sapere sibi uidentur. sed mundi huius sapientia stulticia est apud Deum. Vere autem sapiens est, qui innocentiam seruat, ut ei placeat, a quo ut

insipientes sunt et uecordes; sapientes sunt ut faciant mala, bene autem facere nescierunt. Versuti quippe et callidi homines, cum aliquid dolose fecerint, sapere sibi uidentur. sed mundi huius sapientia stulticia est apud Deum. Vere autem sapiens est, qui innocentiam seruat, ut ei placeat, a quo ut saperet accepit. Ex omnibus tamen malis quę in se habet peccatum, hoc teterrimum est, quod nos a Deo separet, et qui per gratiam adoptionis filii Dei sumus, per peccatum

Esaias etiam exprobrat his et ait: Iniquitates uestre diuiserunt inter uos et Deum nostrum; et peccata uestra absconderunt faciem eius a uobis ne exaudiret. Quę enim communicatio lucis ad tenebras (ut Apostolus inquit) quę societas Christi cum Belial? Cum autem a Deo quis recedit, continuo fit diaboli seruus. Io. 8 Nam si omnis (ut Saluator ait) qui facit peccatum seruus est peccati, nonne etiam diabolo seruit, qui eum ut peccet stimulat? Iudei uitiis dediti cum se iactarent Deum habere

sed quę animam sublata omni quiescendi spe terribiliter torquet et cruciat. Quae peccata sunt praecipue damnabilia. Caput XVII Quę sunt autem uel qualia crimina, quibus grauati homines in profundum inferni demergantur, psalmista explicat ad Deum dicens: ps. 118 Maledicti qui declinant a mandatis tuis . et Dominus in

Dilatio igitur poenę peccandi pręstat licentiam. Sed si cogitarent peccatores tanto acriorem fore uindictam, quanto magis uenire cunctatur, peccandi libidinem coercerent | et nequitię finem citius imponerent. Delictorum enim ultor Deus non semper statim punit. peccantis autem poenitentiam ideo diu expectat, ut si aberit correctio, minus excusabilis fiat pertinacia. Cęterum, dum cęlestis arbiter a flagello quiescit, non remittit iram sed colligit, ut totam uno impetu effundat | et plectendi tarditatem

mortes. Quid multa? nullum prorsus flagitium, in quo aliquid speratur lucri, deuitat auaritia. dicente Apostolo: Ad Timo. prima VI Radix omnium malorum est cupiditas. Omnibus autem malis istis carebit, qui tribus illis, a quibus cuncta gigni credimus, carere studuerit. Obtrusis quippe fontibus riuos deficere ac siccari necesse est. Desinent fluere uitia, cum

uixerit homo, et in his omnibus lętus fuerit, meminisse debet tenebrosi temporis et dierum multorum; qui cum uenerint, uanitatis arguentur pręterita. Breuis nanque momentanea-que uoluptas facile contemnetur, si ęterna cogitabimus. Vt autem et terrenarum dignitatum ambitio in te non habeat locum, recordare quod ob hoc ipsum phariseos damnauerit Dominus noster dicens: Luc. xi Vę uobis pharisei qui diligitis primas cathedras in synagogis et salutationes in

tam alienę quam suę culpę rei erunt. Vt postremo diuitias non concupiscas, Apostoli pręceptum ad mentem reuoca: Ad Timo. prima VI Nihil inquit intulimus in hunc mundum; haud dubium, quia nec auferre quid possumus. habentes autem alimenta et quibus tegimur , his contenti simus. Nam qui uolunt diuites fieri incidunt in tentationem et laqueum diaboli et desyderia multa inutilia et nociua, quę mergunt homines in interitum et perditionem. Nec dictorum

nunquam perituras aspirat? Beati enim pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. Qui ergo tria hęc quę proposuimus caruit , ille arbor bona bonos germinans fructus erit, mala autem malos proferens fructus esse desinet. Matth. VII Si enim in radice uitium non fuerit, nec in fructibus erit. Non de patribus et filiis (ut quidam putauerunt) ista in Euangelio dicuntur, sed

sensus nostri uię sunt, per quas illa, quę animę bonum corrumpunt, intus penetrare solent, quali custodia muniendi sint, ne id patiantur, nunc docere conabor. Sensuum nostrorum impar numerus est. Impar autem numerus in Scripturis diuinis mundus habetur, par uero immundorum dicitur. Animalia quę bina in arcam Noe ingrediuntur, ex immundis sunt, ex mundis quę septena. Numeri ergo ratio nos instruit, ne qua culpa

persequentur quinque de uestris centum alienos, et centum de uobis decem milia. Si enim sensus nostri pręceptis diuinis muniti fuerint, uitiorum multitudo aduersum illos pręualere non poterit. Cadent a latere eorum mille et decem milia ad eos autem non appropinquabunt. Non oculorum munditiem inquinabit uisa mulier, non aures demulcebit amatorius cantus, non naribus blandietur ad mollitiem animi

Relinquamus igitur cum uitiis terrenas uanitates | et non lacte sicut paruuli, sed sicut perfecti solido cibo utamur, exercitatos (ut Apostolus ait) sensus habentes ad discretionem boni ac mali. Hoc est in bonis operibus quotidie se exercendo, mala autem fugiendo | eorum-que cupidini semper nobis aduersanti repugnando. Siquidem sensus nostri (ut diximus) semitę sunt | a sede animi per corporis foramina patentes. per has hostes intrare desyderant, ut uirtutum ciuitatem expugnent | et his expulsis

Cum gustu certabunt esculentorum poculentorum-que exquisiti sapores. quorum auiditate superatus animus per lubricum gulę callem crapulam illabi permittet. uentri-que fauere incipiens, temperantię renunciabit. Tactus Omnibus autem aduersariis istis eorum-que similibus uiam tactus patefaciens, quicquid per alios sensus affectauit, id per se tandem opere complere maturabit. et tunc demum animus ipse perditę uitę conscientia pulsatus cum Hieremia queri poterit | flens-que ac lugens exclamare:

exclamauit: Vanitas uanitatum et omnia uanitas. Audi et Saluatoris in Euangelio dictum: Matth. VI Lucerna corporis tui est oculus tuus. si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus lucidum erit. si autem oculus tuus fuerit nequam, totum corpus tuum tenebrosum erit. Siquidem oculi uagi et immodesti reliquorum quoque sensuum parere solent incontinentiam, et nec audire nec odorari nec gustare nec tractare pigebit

tenebrosum erit. Siquidem oculi uagi et immodesti reliquorum quoque sensuum parere solent incontinentiam, et nec audire nec odorari nec gustare nec tractare pigebit aliquid, quod uoluptati erit conspicere. Sicut autem simplex aspectus formam decorem-que omnium quę uidet, ad Conditoris laudem refert, ita reliqui sensus eum imitati nihil prorsus admittunt, quod Deo minus gratum fore arbitrantur. atque ita puri oculi totum corpus lucidum reddunt.

suas, ne audiat sanguinem, et claudit oculos suos ne uideat malum, iste in excelsis habitabit. De auditu. Caput XXI Aurium autem conseruare integritatem ita oportet: caue nequid obscoenum, nequid iniquum, nequid ab humanitate alienum libenti animo auscultes. dicente Scriptura: Eccl. 28 Sępi aures tuas spinis, et linguam nequam noli audire.

Ad Cori. prima IIII Quid habes quod non accepisti? et si accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? Nihil denique audire te delectet, quod corpus tantum uoluptate afficiat, animę autem saluti nihil conferat. Perniciosa enim res est | aures cantu dulci suauibus-que sonis delinire | et animę pati detrimenta. cum potius animę salus per corporis labores castigationes-que conquirenda sit, per

ac solicitis opus est patrifamilias in uinea sua excolenda, non ociosis et oscitantibus | et qui fructum capere negligunt, dum florum foliorum-que luxuria delectentur. Quę ergo spiritui conducunt, illa audias. quę autem carni blandiuntur, ueluti mortifera non admittas. Porro ut ex Deo te esse testeris, uerba Dei audi. Illis qui hoc contemnunt, dicitur: Io. 8 Propterea uos non

absque mysterio est dictum: Esa. I Audi, celum, auribus percipe, terra. Terra es, si aure tenus diuina auscultes, cęlum es si audis. Audit autem qui sermonibus sacris catholicę-que doctrinę cum auditionem | tum obedientiam pręstat. Vnde audire interdum pro parere iussa-que perficere usurpatur. Ad hanc audiendi perfectionem Iacobus

Iaco. I Estote factores uerbi et non auditores tantum fallentes uosmetipsos. Quia, si quis auditor est uerbi et non factor, hic comparatur uiro consyderanti uultum natiuitatis suę in speculo. Consyderauit enim se et abiit, et statim oblitus est qualis fuerit | qui autem perspexerit in lege perfectę libertatis | et permanserit in ea, non auditor obliuiosus factus, sed factor operis, hic beatus in facto suo erit. Bonum ergo auditorem | non

Bonum ergo auditorem | non audiendi attentio, sed agendi probat solicitudo, postquam quę agenda sibi sint ut Deo placeat, didicerit. Huic enim dicere licebit: Esa. 50 Dominus mihi aperuit aurem, ego autem non contradico, retrorsum non abii. Interioris hominis ista auris est, quam Dominus aperit, ut uerba uitę in cor eius infundat, quem diligit. Sunt tamen nonnulli usque adeo

carni studere malunt. neque qui soli Deo placere desyderant | et Christo Domino dicere possunt: In odorem unguentorum tuorum curremus. atque iidem confiteri audent: Christi bonus odor sumus. Verissima autem Christi unguenta sunt: fides, spes, charitas, castitas, pudicicia, mansuetudo, liberalitas, pax, patientia, modestia, constantia | cęterę-que uirtutes. quarum suauitatem quisquis conceperit, aliarum rerum omnium fragrantiam facile contemnet, immo nefas putabit

et curis huius uitę, et superueniat in uos repentina dies illa. Sed de gulę uitio alibi plenius locuti sumus , nunc summam perstrinxisse satis sit. Vitio autem isto carebimus, si eos imitari uoluerimus qui Deo placuerunt. Pensemus illorum abstinentiam, illorum quotidiana ieiunia. Multi carnem, multi uinum gustare noluerunt, dum in celesti regno diuinę uisionis dulcedine saturari

paulatim et extingui | labefactam-que animi uirtutem in integrum restitui necesse erit. Sin uero ipsum tangendi sensum non refrenaueris, igni in penetralibus cordis iam suscitato ligna addes | et incendium flammę ualidioris, quod te ad interitum usque exurat concitabis. Hoc autem exitium ne tibi contingat, audi sapientissimi Salomonis pręceptum, et quod docet experto crede. malum enim in quod ipse incidit, alios cauere iubet ac de muliere loquens: Proverb. V

XXXIII Nam illum etiam in excelsis cum sanctis habitaturum prędicat Esaias, qui proiicit auaritiam ex calumnia | et excutit manus suas ab omni munere. Quanta autem mala pariat auaritia postea suo loco dicemus. Porro illos maxime mundas manus habere decet, quibus a propheta pręceptum est dicente: Esa. LII Mundamini qui fertis uasa Domini. Nihil

pertundi. Odoratus. Gustus Si naribus infusa odorandi suauitas tibi insidiabitur, si gustandi luxuriosa dulcedo sui desyderium fecerit, memento illum in utraque manu pro rosis clauos ferreos pertulisse, in ore autem pro dapibus fel, pro uino acetum sumpsisse. Si te denique communis toti corpori tactus ad uoluptatem solicitauerit, quem ille toto corpore dolorem excepit mente reuolue. Cerne coronatum spinis caput, manus pedes-que clauis cruci

| ueluti pestem quandam animę fuge | et illa potius quę laboriosa sunt amplectere, difficilibus assuesce, in omnibus morum synceritatem serua, innocentiam custodi affectibus-que moderare. moderandorum autem quę ratio sit, quia locus hic exigere uidetur, dicere nunc aggrediar, ope fretus diuina, non meis uiribus, quę nullę sunt, confisus. Liber Quintus Charitatis.

se fatebatur, cum se indignum officio sibi delato existimaret | et ut in Exodo habetur, diceret: Exo. 4. Incircumcisus labiis ego sum. Huiuscemodi autem circumcisiones, hoc est cordis, aurium ac labiorum, quia non corporis, sed spiritus sunt, faciunt ut ipsam quoque carnis circumcisionem intelligentię demus spiritali.

Postremo qui temperans fuerit, labia sua circumcidere studebit, linguam cohibendo, ne de aliquo infamandi causa obloquatur , ne cui male dicat, ne litiget, ne rixetur, ne obprobret, ne mentiatur, nequid denique iniquum foedum inhonestum proferat. Qui autem loquenda tacenda-que obseruare neglexerit | et sine delectu quicquid in buccam uenit effutierit, hic incircumcisus labiis iudicabitur. Circuncisus carne. Carnis uero circumcisionem ad

inhibendo. Nullus uiolentior in animantibus affectus, nullus insuperabilior. Assidue cum illo pugnandum est. et si sępius uiceris, periculum est ne postremo uincaris. Quanto autem difficilior uictoria, tanto et uictorię remuneratio maior ac pręstantior. Nunc ergo non incongrue referenda incidunt, primo castitatis pudicicię-que bona, deinde contrarię libidinis mala, ut his deterriti, illis allecti pertinacius

Ipse Dei filius Christus uirginem matrem sibi elegit, uirgo ipse permansit, uirginum sponsus dici uoluit. sed neque baptizari nisi a uirgine sibi placuit | neque matrem cum ab ea decederet nisi discipulo uirgini commendare. Hęc autem omnia, ut quam Deo grata esset uirginitas doceret. cuius conseruandę matrem foeminis, se masculis in exemplum dedit. Exinde uterque sexus profiteri coepit uirginitatem | et ineundi coniugii prolis-que

fuere | Ioannes Baptista, quo inter natos mulierum non erat maior, Ioannes apostolus, quem singulariter Iesus dilexisse dicitur, Iacobus qui frater Domini nuncupatus est, Paulus uas electionis, alii-que multi ex discipulis. Inter foeminas autem | Martha, Petronilla, Tecla , Agatha, Lucia, Catharina, Cecilia, Barbara, Agnes | alię-que multę, quę tormenta perpeti atque occidi maluerunt | quam uirginitatem nuptiis commutare.

in confessione fidei aliorum sęuitiam non timebant, in castitatis periculo in se sęuierunt. non leuius flagitium fore rati si libidini consensissent | quam si Christum abnegassent. (!) Tunc autem in culmine uirtutum tua erit uirginitas, cum etiam illa quę imperantur perfeceris. Quę enim uel qualis est serui erga dominum obseruantia magna in re pręstare obsequium, et in parua negligere mandatum?

Reg. secundus XXI Sed neque Dauidi uel cęteris qui cum illo erant, cum esurirent, licuit panes accipere sanctificatos, nisi cum se mundos a mulieribus ab heri et nudiustertius esse confessi sunt. Ad Cori. prima VII In Nouo autem instrumento Paulus apostolus coniugati atque soluti distantiam docere uolens: Qui sine uxore est inquit | solicitus est quę Domini sunt, quomodo placeat Deo. qui autem cum uxore est, solicitus est quę sunt mundi, quomodo placeat uxori, et

sunt. Ad Cori. prima VII In Nouo autem instrumento Paulus apostolus coniugati atque soluti distantiam docere uolens: Qui sine uxore est inquit | solicitus est quę Domini sunt, quomodo placeat Deo. qui autem cum uxore est, solicitus est quę sunt mundi, quomodo placeat uxori, et diuisus est. Et mulier innupta inquit ac uirgo cogitat quę Domini sunt, ut sit sancta corpore et spiritu. quę autem nupta est, cogitat quę sunt mundi, quomodo placeat uiro.

Qui sine uxore est inquit | solicitus est quę Domini sunt, quomodo placeat Deo. qui autem cum uxore est, solicitus est quę sunt mundi, quomodo placeat uxori, et diuisus est. Et mulier innupta inquit ac uirgo cogitat quę Domini sunt, ut sit sancta corpore et spiritu. quę autem nupta est, cogitat quę sunt mundi, quomodo placeat uiro. Quantum igitur pręferenda sit uiduitas matrimonio, continentia nuptiis | ipsa studiorum atque operum diuersitas indicio est.

coniunguntur, sed tamen illi qui ideo coniungi nolunt, ut liberius atque syncerius Deo seruiant, beati esse dicuntur. Mulier inquit alligata est legi quanto tempore uir eius uiuit. quod si dormierit uir eius, liberata est a lege | cui uult nubat, tamen in Domino. Beatior autem erit, si sic permanserit secundum meum consilium. Ac ne consulentem contemneres, continuo subiunxit: Puto autem quod et ego Spiritum Dei habeam. Ad Tit. prima V Idem apostolus Timotheo

Mulier inquit alligata est legi quanto tempore uir eius uiuit. quod si dormierit uir eius, liberata est a lege | cui uult nubat, tamen in Domino. Beatior autem erit, si sic permanserit secundum meum consilium. Ac ne consulentem contemneres, continuo subiunxit: Puto autem quod et ego Spiritum Dei habeam. Ad Tit. prima V Idem apostolus Timotheo discipulo pręcipit dicens: Viduas honora, quę uere uiduę sunt. Has etiam qualiter se

Ad Tit. prima V Idem apostolus Timotheo discipulo pręcipit dicens: Viduas honora, quę uere uiduę sunt. Has etiam qualiter se gerere debeant instruens ait: Quę autem uere uidua est et desolata, speret in Deum | et instet obsecrationibus et orationibus nocte ac die. Nam quę in deliciis est, uiuens mortua est. Illas ergo quę delicias mundi, ut Christum lucrifacerent spreuerunt, et reuereri |

sustentari. Honor enim in Scripturis non solum reuerentiam, sed etiam liberalitatem elemosinam-que designat. ut in Prouerbiis: Proverb. 3 Honora Dominum de tua substantia, et de primitiis omnium frugum tuarum da pauperibus. Cum autem Apostolus uere uiduas in Ecclesia reuerenter suscipiendas alendas-que pręcepisset, si modo unde alantur de suo non habuerint, prospicere etiam uolens nequa de his sinistri rumoris oboriatur suspicio, nequis infirmis peccandi locus detur: Vidua inquit eligatur non minus sexaginta

Vidua inquit eligatur non minus sexaginta annorum, quę fuerit unius uiri uxor, in operibus bonis testimonium habens, si filios educauit, si hospitio recepit, si sanctorum pedes lauit, si tribulationem patientibus subministrauit, si omne opus bonum subsecuta est. Adolescentiores autem uiduas deuita. Cum enim luxuriatę fuerint | in Christo, nubere uolunt, habentes damnationem, quia primam fidem irritam fecerunt. Non ergo ob hoc solum uitandę sunt, quia earum consortium castitati periculum sit, uerum etiam quia ipsę iniuria

erunt, si sic permanserint secundum consilium meum. hoc est, si in proposito perdurarint castitatis | et uerę uiduitatis officiis functę fuerint. Quod ibi etiam et quidem manifestius asseuerat, ubi ait: Ad Cori. prima VII Dico autem non nuptis et uiduis: bonum est illis, si sic permanserint sicut et ego | quod si non se continent, nubant. melius est enim nubere quam uri. id est, licitas inire nuptias | quam illicitis ardere amplexibus.

gloriam aspirantibus et ęternam. Helias. Ioannes Baptista Vnde Eliam prophetam et Ioannem Baptistam zona cinxerat pellicea, quę significabat in carne mortificatos | nulli-que obscoenę cupidini subiectos. quam autem magni spiritus hi ambo fuerint, nemo fidelis ignorat. Dauid Ille etiam uir sanctus ista continentię uirtute proficere optabat, qui ingemiscens ait: Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus | et se superari sentiens

qui se pro cęleste regnum castrauerunt. Quę profecto uirtus quoniam uulgari uita eminentior est, non imperatur sed suadetur, dicente Domino: Matth. XIX Qui potest capere capiat. Vt autem ad capiendum quod proposuit enitamur, pręmiorum magnitudine nos prouocat per Esaiam dicens: Esa. 56 Ne dicat eunuchus, quoniam sum lignum aridum. hęc enim dicit Dominus eunuchis: qui

desyderiis | uel momento aliquo temporis concupiscat, quod committere ueretur. Audi Salomonem dicentem: Prouerb. V Fauus distillans labia meretricis | et nitidus oleo guttur; nouissima autem illius amara quasi absynthium, et acuta quasi gladius biceps | pedes eius descendunt in mortem, et ad inferos gressus eius penetrant | per semitam uitę non ambulant, uagi sunt gressus eius et inuestigabiles. Nunc ergo fili audi me, et ne recedas a uerbis oris mei. longe fac ab

frequentant, pectus pugno uerberant, donec Domino miserante pristina menti reddatur quies | et aduersario in fugam conuerso uictorię succedat solatium. Nihil isti circa se conspiciunt nisi rupes et siluas, nihil audiunt nisi rugitum ferarum et auium cantum et sibila serpentum. tu te autem periculo liberum fore arbitraris quotidie inter foeminas conuersando, illas intuendo, de illis fabulas audiendo | te-que ultro illarum aspectibus offerendo | neque consortia uitando, sed nunc uocatus nunc inuocatus domos cubicula-que illarum adeundo? Non est istud crede mihi

necesse erit conuenire | et utriusque pręsentiam res exegerit, tales testes arbitri-que adhibeantur, quibus coram pudor erit uel loqui quod turpe sit, uel quod non liceat facere. Secreta enim colloquia tametsi crimine caruerint, criminis tamen suspicione non carebunt. Debemus autem prouidere bona non solum coram Deo, sed etiam ut Apostolus ait | coram hominibus. Cuius munda est conscientia, non prębeat alteri infamandi occasionem, ne in fratrem peccet. De remediis aduersus tentamenta libidinis. Caput V

sua concidit manu, ieiunando simul et orando uiduitatem seruauit | et inter inimicos tuta, immo etiam inimicorum uictrix fuit. Anna Anna in Euangelio Phanuelis filia, et ipsa amisso uiro perpetuam uouerat castitatem. qualiter autem eam conseruarit, euangelista declarat dicens; Luc. II Non discedebat de templo ieiuniis et obsecrationibus seruiens die ac nocte. et quoniam casta permansit, Christum natum uidere meruit | et in paruulo intelligere mundi

continentur, in proposito bonarum actionum solidamur, non legendo reddimur imbecilliores. Apostolus ait: Ad Ro. XV Quęcunque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt. Frustra autem scripta essent, nisi etiam legenda omnibus proponerentur. Ad Ephe. V Nolite inquit inebriari uino, in quo est luxuria, sed implemini Spiritu Sancto, loquentes uobismetipsis in

Castigo corpus meum | et in seruitute redigo, ne forte cum aliis prędicauerim, ipse reprobus efficiar. Profecto nulla ei dominabitur uoluptas, qui sic sibimetipsi imperare didicerit. Sic autem faciendo, siue centesimum cum uirginibus | siue sexagesimum cum uiduis fructum colliget | atque angelis qui in cęlo sunt, par similis-que erit. De matrimonio. Caput VI

et si nupserit uirgo non peccauit. Quin immo ut ostendat etiam in coniugio esse aliquid boni: Qui matrimonio inquit iungit uirginem suam bene facit. Nihil enim ab ipso rerum autore Deo constitutum est, quod non bonum sit, licet aliud alio melius atque perfectius. Tunc autem primum nuptię ab eo constitutę sunt, cum masculum creasset et foeminam | benedicens-que ipsis dixisset: Crescite et multiplicamini et replete terram . Qua quidem in re hoc quoque obseruandum, quod non ad uoluptatem uocati sint, sed ad liberorum procreationem, ut

Nihil magis ratum esse debet | quam quod his accitis ac pręsentibus pie iuste-que fuerit promissum. Deinde idem Apostolus paucis uerbis multa complexus: Ad Cori. prima VII Vxori inquit uir debitum reddat, similiter autem et uxor uiro. Debet quippe alter alteri fidem, debet charitatem, debet honorem, pudorem, pacem | atque concordiam. Talia si intercesserint, exolui ab his quod debetur

Debet quippe alter alteri fidem, debet charitatem, debet honorem, pudorem, pacem | atque concordiam. Talia si intercesserint, exolui ab his quod debetur manifestum est. Oportet autem in eo quidem reddi debitum: ne alteri generationis operam exigenti alter deneget. sequitur enim: Mulier sui corporis potestatem non habet, sed uir. similiter autem et uir sui corporis potestatem non habet sed mulier. Hinc ait: Nolite fraudare inuicem nisi forte ex

Talia si intercesserint, exolui ab his quod debetur manifestum est. Oportet autem in eo quidem reddi debitum: ne alteri generationis operam exigenti alter deneget. sequitur enim: Mulier sui corporis potestatem non habet, sed uir. similiter autem et uir sui corporis potestatem non habet sed mulier. Hinc ait: Nolite fraudare inuicem nisi forte ex consensu ad tempus ut uacetis orationi. Quare hoc, nisi ne forte illius qui consentire noluerit,

Quamobrem post continentię quoque consensum hortatur, ut iterum in idipsum reuertantur, atque addit: Ne tentet uos Sathanas propter incontinentiam uestram . Sed quod suadet metuens, ne uolens iubere uideatur ait: Hoc autem dico secundum indulgentiam non secundum imperium. uolo autem uos omnes homines esse sicut meipsum , id est cęlibes, continentes, castos | et a seruitute coniugalis necessitatis prorsus alienos. Atque ita aliud est quod indulget propter

consensum hortatur, ut iterum in idipsum reuertantur, atque addit: Ne tentet uos Sathanas propter incontinentiam uestram . Sed quod suadet metuens, ne uolens iubere uideatur ait: Hoc autem dico secundum indulgentiam non secundum imperium. uolo autem uos omnes homines esse sicut meipsum , id est cęlibes, continentes, castos | et a seruitute coniugalis necessitatis prorsus alienos. Atque ita aliud est quod indulget propter incontinentiam, aliud quod uult propter uitę

liberorum parens | non de capite educta ne imperet | nec de calcaneo ne contemnatur, sed de costa formata, ut inter utrunque media habeatur | et secundo loco post patremfamilias in domo honoretur. Illa obtemperet uiro, ei autem reliqua familia subiecta sit. Illa sicut Sara Abraham ita uirum uocet dominum, eam uero reliqui dominam appellent | et ueluti dominę pareant atque obsequantur. Reg. primo XVIII Michol Porro ut tali

contempsisset, diuortio mulctata desiit esse quod erat, et de fastigio publicę dignitatis in ordinem corruit priuatarum. Deponit enim Deus superbos de sede, et exaltat humiles. Licet autem nunc non sit locus repudii | turpissimum tamen est | repudio dignam uideri. Sarra Sit pręterea diuinę rei studiosa et ad preces Deo offerendas prompta, ut Tobię coniunx Sara, quę antequam coniugalem operam iniret,

egere cogunt) sed si Domini apostolica-que pręcepta, quę sępe in ecclesiis prędicari audiunt non obseruant, et me quidem clamantem irridebunt. Satius est igitur attoniti oris silentio intemperantiam earum incusare | quam uerborum increpatione frustra uelle corrigere. His autem quas interior magis quam exterior cultus iuuat, satis erit | non me, sed quorum dicta in medium proposui | audire. De conivge diligenda temporeqve continendi. Caput VIII Quod

quas interior magis quam exterior cultus iuuat, satis erit | non me, sed quorum dicta in medium proposui | audire. De conivge diligenda temporeqve continendi. Caput VIII Quod autem uiros respicit, uidelicet non oportere contemni uxores, dictum est supra. sed ut euidentius ea res constet, dicemus nunc qualiter ipsa uxor diligenda sit, deinde etiam continendi tempora indicabimus. Paulus apostolus |

nosipsos. Qui tamen proximum diligit, alterum diligit. qui uero uxorem diligit, seipsum diligit, cum uir et uxor una caro sint. Tanto igitur intentius diligatur uxor | quanto magis proxima est. Quid autem proximius | quam duo in carne una? Dilectionis pręterea ordo exigit, ut primo loco nobisipsis optemus bona, secundo proximis. Primo igitur loco etiam uxor amanda erit, aut siquis inter

Dilectionis pręterea ordo exigit, ut primo loco nobisipsis optemus bona, secundo proximis. Primo igitur loco etiam uxor amanda erit, aut siquis inter primum et secundum esse potest medius. Ambo autem gignendę prolis causa inter se coeant, non explendę libidinis affectu. Alterum legitime coniugatorum officium est, alterum turpiter lasciuientium immunditia. Ambo etiam obseruent continendi tempora, dicente Salomone: Eccl. 3

ne appropinquent uxoribus suis. et Dauidi atque iis qui cum illo erant, panes propositionis ne esurientibus quidem dati fuere, nisi cum se mundos a mulieribus ab heri et nudiustertius confessi sunt. Quid autem sanctius illo pane qui de cęlo descendit? Quod ergo pręcessit in figura, obseruetur in ueritate, et hoc quidem ex consensu. ut enim se contineant coniugati, non alterius arbitrii est, sed amborum.

in figura, obseruetur in ueritate, et hoc quidem ex consensu. ut enim se contineant coniugati, non alterius arbitrii est, sed amborum. De conivge eligenda. Caput IX Vt autem concorditer ac sine quęrela procedant nuptię, par conditio quęrenda erit in coniuge generis atque fortunę. Iurgiorum causa esse consueuit disparilitas. Iccirco uir nobiliorem se aut opulentiorem non ducat, ne pro uxore patiatur dominam. Mulier quoque plebeia et uulgaris

magis de moribus ipsorum | quam de sospitate solicitari; reliquam quoque familiam ita gubernare, ut eorum qui domi sunt, sobrietas, parsimonia, frugalitas | testimonium sit integritatis industrię-que dominorum. Super omnia autem omnes domestici, siue liberi sint siue serui, doceantur Deum timere, proximum diligere, neminem odisse, nulli nocere, bene omnibus optare | et cui possunt benefacere, iniurię non meminisse, sed pro malo bonum reddere. Magni

distent, sub sexu minus nobili proferuntur, dum dicitur: duę molentes | nec tamen ideo coniugatis inferiores, quanuis non duo sed duę de illis dictum sit. Quia uirginum quidem et continentium inter se habilis congrua-que comparatio est. Coniugati autem non his conferuntur, sed incontinentibus potius, iuxta apostolicum illud: Melius est nubere quam uri. Nubere itaque bonum est, quia uri et ad illicitos ardere amplexus malum est. Duo igitur in lecto uno

proderit pudicicia, si mandata Dei perficere neglexerint, ideo dicitur: unus assumetur et unus relinquetur. Quilibet enim ordo in duo erit diuisus, alios habebit qui saluabuntur, alios qui peribunt. Saluandi obuiam Christo assumentur in aera, damnandi autem relinquentur in igne cum diabolo comissa luituri. Quod si ne uirgines quidem, quę fatuę erant, intrare beatitudinis ianuam potuerunt, quomodo intrabunt scortatores, adulteri, libidinibus die noctu-que seruientes?

quam-que tractare instituimus, quę uere elemosina dicitur, a miserando trahens uocabulum, ut uere non simulate miserantium sit | nec uertentium in uitium uirtutem, ueluti ex his quę dicentur, facile patebit. Illa autem inutilis est elemosina, qua non Dei sed hominum gloria quęritur, quę scilicet non in occulto conscientię fit, ut ei placeat qui uidet in occulto, sed in publicum profertur, ut uulgi potius captet plausum | ac fauorem sibi conciliet spectatorum.

non Dei sed hominum gloria quęritur, quę scilicet non in occulto conscientię fit, ut ei placeat qui uidet in occulto, sed in publicum profertur, ut uulgi potius captet plausum | ac fauorem sibi conciliet spectatorum. Ait autem Dominus: Mat. 6 Attendite ne iustitiam uestram faciatis coram hominibus, ut uideamini ab eis. alioquin mercedem non habebitis apud Patrem uestrum qui in cęlis est. Pulchre additum est: ut uideamini ab eis. Quo docemur

| ut inanis glorię auidum, et non ut pietatis in egenos cultorem. Cum ergo facis elemosinam noli inquit tuba canere ante te, sicut hypocrite faciunt in synagogis et uicis, ut honorificentur ab hominibus. Amen dico uobis receperunt mercedem suam. te autem faciente elemosinam | nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua, ut sit elemosina tua in abscondito | et Pater tuus qui uidet in abscondito, reddet tibi. Dextera ad uirtutem refertur, ad uitium sinistra. Non ergo se

illorum utilis aut accepta erit apud Deum elemosina, qui cum peccata non deserant, ea redemptum iri se existimant. quasi uero porrecta stipe corrumpi possit Deus, ut scelera non puniat. Quamobrem autem alia imperaret | si ad salutem sola elemosina sufficeret? Dani. 4 Peccata tua elemosinis redime | et iniquitates tuas miserationibus

consumetur humor uictus maioris flammę calore. Ita nisi peccare cessaueris, elemosinis redimi non poteris. Elemosina benignitatis est uirtus. uirtutis autem nomine indigna esset, si uitiis faueret, si licentiam peccandi pręstaret. Porro quia uirtus est, non delinquentes adiuuat, sed poenitentes emundat. In Ecclesiastico est scriptum: 34

senibus iamiam morituris impartit, dum hęres subscribi affectat. Talem corruptor simplici mulierculę largitur, ut ipsam suę libidini consentire compellat. Quicquid autem mali finem habet, malum sit necesse est. Nunc ad id quod proposuimus, nostra redeat oratio, ut de uerę elemosinę ratione atque fructu disseramus. Qvibvs danda est elemosina. Caput

exemplo Apostoli | qui ait: Ad Ro. 15 Nunc proficiscar in Hierusalem ministrare sanctis. Iccirco alibi hortatur dicens: Ad Gal. 6 Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. De quibus ipse Dominus ait: Mat. 25 Quod uni ex his minimis, qui in me credunt fecistis, mihi fecistis. secunda 16 His ęra conferri siue res

Mat. 25 Quod uni ex his minimis, qui in me credunt fecistis, mihi fecistis. secunda 16 His ęra conferri siue res quibus indigent iubet Apostolus, ita ad Corinthios scribens: De collectis autem, quę fiunt in sanctos sicut ordinaui in ecclesiis Galatię, ita et uos facite per unam sabbati. Hos autem non solum rebus iuuandos esse, uerum etiam honore prosequendos docet cum ait: Ad Tim. prima 5 Qui bene pręsunt

secunda 16 His ęra conferri siue res quibus indigent iubet Apostolus, ita ad Corinthios scribens: De collectis autem, quę fiunt in sanctos sicut ordinaui in ecclesiis Galatię, ita et uos facite per unam sabbati. Hos autem non solum rebus iuuandos esse, uerum etiam honore prosequendos docet cum ait: Ad Tim. prima 5 Qui bene pręsunt presbyteri, duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant in uerbo et doctrina. dicit enim Scriptura: Non alligabis

18 Dissolue colligationes impietatis, solve fasciculos deprimentes, dimitte eos qui confracti sunt liberos, et omne onus disrumpe. In Ezechiele etiam iustus appellatur, qui pignus debitori reddiderit | et pauperculum non contristauerit. Vt autem eorum qui carceri mancipati sunt, angustiam miserearis Apostolus hortatur dicens: Ad Hebre. 13 Mementote uinctorum tanquam simul uincti, et laborantium tanquam et ipsi in corpore morantes.

obesse poterit, ne prębeas etiam si flagitarit. Quod si tibi grandis rerum suppetit copia, da multa sed multis. Nam si uni dederis, licet ille acceptis non male utatur, tu tamen unum diligere uideberis, alios odisse. Christus autem non pro uno mortuus est, sed pro omnibus. Eius munificentię eris emulator, cum plurimis benefeceris. Late patens uirtus est charitas | non est contenta unius angustiis in quem beneficia conferat, sed erga omnes effundi gestit, cum

enim Apostolus Corinthiis consulens ait: secunda. 8. Si uoluntas prompta est secundum id quod habet accepta est, non secundum id quod non habet. Non enim ut aliis sit remissio, uobis autem tribulatio, sed ex ęqualitate in pręsenti tempore uestra abundantia illorum inopiam suppleat, ut et illorum abundantia uestrę inopię sit supplementum. Quęnam est ista pauperis abundantia? nisi quam pro beneficiis inopi collatis

Reg. primo 7 Samuele sacerdote holocausta offerente Israhelitę parua manu ingentes Palestinorum copias fuderunt. Territi enim hostes tonitru et fragore de cęlo misso terga uerterunt. Non est autem acceptior Domino holocausti oblatio quam elemosinarum pia largitio. ipso dicente: Misericordiam uolo et non sacrificium. Numeri 31 Alias uero idem Hebrei cum duce Phinee

corporum sanitatem? Porro pro defunctis elemosinas facere | ex consuetudine religionis christianę est. Mach. secundo 12 In Veteri autem instrumento hoc ipsum astruitur ex autoritate Iudę Machabei principis uiri ac multa in Deum pietate insignis. Ille enim collatione facta duodecim milia drachmarum argenti misisse Hierosolymam dicitur pro delictis eorum qui in pręlio

Iam primum hominis in egenos benefici rem non minui sed augeri Salomon testatur in Prouerbiis dicens: 19 Foenerat Domino qui miseretur pauperis. Foenus est autem pecunię commodate foetus, quod et Gręci a pariendo tocos uocant. Igitur sicut danistę supra sortem usuras exigunt, ita elemosinarum largitor | multo plus relaturus est a Domino |

spontaneam subeunt paupertatem. ut ostendant | nolle se omnino possidere opes perituras, sed illas quę perire nequeunt, in thesauris reconditas ęternitatis. His autem fruituros pauperum sustentatores nemo negare poterit, nisi qui Scripturarum repugnare uoluerit ueritati, malens damnari cum infidelibus | quam cum fidelibus saluari. Vt igitur cęlestes ęternas-que opes capiamus, primo ueritatis

Vt igitur cęlestes ęternas-que opes capiamus, primo ueritatis cognitione opus est | ueri-que confessione, deinde ut delicta nostra expientur, et qui prius peccatis grauabamur, bonis actionibus proficiamus. Hęc autem omnia pręstare poterit fidelis ac syncerę mentis elemosina. act. 10 Cornelius Cornelio centurioni ab angelo de cęlo in terras lapso est dictum: Orationes tuę et elemosinę tuę ascenderunt

principem suę gentis haberet a quo aleretur. deinde in Caldea captiuus, a quo protegeretur. Ideo isti nec honorem nec dona recusarunt, ut suis in necessitate succurrerent, non ut sibi opes aceruarent. Beatus est autem qui pręceptum Domini obseruat dicentis: Leui. 19 Non consyderes personam pauperis, nec honores uultum potentis | iuste iudica proximo tuo. 2

plus honoris defert diuiti superbo | quam pio pauperi et humili. Captator est profecto non amicus, qui tantum diuitibus blanditur, laudat ut stipem elliciat, honorat ut lucretur. Cui autem uerum diuitiis potius est, non dona sequitur sed iustitiam. Quam quoniam opibus pręfert, ipse a Domino honorabitur, dicente propheta: Esa. 33 Qui excutit manus suas

De istis prophetare iussus Ezechiel ait: 34 Vę pastoribus Israhel, qui pascebant semetipsos. nonne greges a pastoribus pascuntur? Lac comedebatis et lanis operiebamini, et quod crassum erat occidebatis, gregem autem meum non pascebatis. Et quia magis pecunię quam animarum lucro inhiant, quod infirmum inquit fuit non consolidastis, et quod ęgrotum non sanastis, quod confractum non alligastis, et quod abiectum non reduxistis, et quod perierat non quęsistis.

Malachię 1 Quis est in uobis qui claudat ostia et incendat altare meum gratuito? non est mihi uoluntas in uobis dicit Dominus exercituum, et munus non suscipiam de manu uestra . Licet autem in Euangelio dicat: Dignus est operarius mercede sua . necessaria permittit, non superflua imperat. Si superfluis abundas dispensatio tibi credita est, ut aliorum inopiam iuues, non abusus concessus ut uoluptatibus perfruaris.

refrigeraret. Diues ille alter, qui frugum hubertate lętatus dilatare cogitabat horrea | et in annos multos opulenter uiuere, statim audiuit: Luc. 12 Stulte hac nocte animam tuam repetent a te | quę autem parasti, cuius erunt? Sic est inquit qui sibi thesaurizat, et non est in Deum diues. De isto in psalmis dicitur: ps. 51 Videbunt iusti et timebunt, et super eum ridebunt, et

Qui uult ergo in Deum diues esse, non sibi thesaurizet, sed inopię aliorum. In Deum diues est, qui charitatis operibus abundat, non qui rebus opulentus incedit. Esurientes et sitientes iustitiam Dominus implet bonis, diuites autem auaros dimittit inanes. Quid prosunt auaro diuitię, si custos illarum est, non dominus? Prouerb. 17 Quid denique prosunt diuitię stulto, cum sapientiam emere non

stulto, cum sapientiam emere non possit? Multę opes nunquam aut raro admodum queunt suiquam nisi scelere constare. Nam qui iuste acquirit et moderate expendit, nec diues erit nec pauper. Qui autem ingentes quęstus faciunt | supra-que modum locupletantur, et iniqui et auari sint necesse est. Quod si tam multa ab aliquo alio sibi relicta possident, hęredes iniqui sunt. et si his male utuntur, ipsi etiam mali sunt.

Salomonis est. cuius et illa ad Deum supplicatio: Prouerb. 30 Nec diuitias nec paupertates dederis mihi, sed tantum uictui meo tribue necessaria . Rex Quod autem reges omnium semper opulentissimi sunt, hoc ideo fit , quia regum opes non tam suę quam populi sunt. Eorum quippe impensis plebes tute degunt, ab hostium iniuria proteguntur, in rerum uite necessariarum copia conseruantur. Quemadmodum autem communi

Rex Quod autem reges omnium semper opulentissimi sunt, hoc ideo fit , quia regum opes non tam suę quam populi sunt. Eorum quippe impensis plebes tute degunt, ab hostium iniuria proteguntur, in rerum uite necessariarum copia conseruantur. Quemadmodum autem communi utilitati exposita esse debet principis opulentia, ita et priuatorum diuitię adiumento sint egestati alienę. Alioquin et ipsi diuites egebunt ac miseri erunt. Quid enim illo miserius, qui inops uirtutis

omnium malorum est cupiditas. Addamus his et alia, si forte diuinę sapientię ueritate sępius pulsati resipiscant. In psalmo dicitur: ps. 33 Diuites eguerunt et esurierunt, inquirentes autem Dominum | non minuentur omni bono. In Ecclesiaste Salomon ait: Eccle. 5 Auarus non impletur pecunia, et qui amat diuitias, fructum non capiet ex eis. Leuius ac tolerabilius esset

succederent omnia, ideo-que licentius peccabat. ideo tenuit eum superbia, opertus est iniquitate et impietate sua. prodiit quasi ex adipe iniquitas eius | transiuit in affectum cordis sui | nunc in tormentis positus audit: Memento quia recepisti bona in uita tua | pauperes autem quorum non es misertus | patiebantur mala. tu nunc cruciaris illi consolantur. Auaritia (!) Cum-que hoc ita sit, eo tamen processit ista auri sacra fames,

ruina | se-que repente cum opibus quas collegerat sepeliat. Frumenta, uinum, oleum, linum, lanam | cetera-que uitę nostrę necessaria in aperto nobis fruenda obtulerat Deus, cętera tanquam nocitura latere uolebat. Ideo autem et ista creauit, ut sicut eorum qui oblatis contenti sunt nota est modestia, ita illorum qui etiam occultata scrutantur, manifesta esset cupiditas et qui ex parte sui sunt, etiam a nobis dignoscerentur . Quod

manifesta esset cupiditas et qui ex parte sui sunt, etiam a nobis dignoscerentur . Quod auaritia multorum causa sit malorum. Caput XIX Quam autem multorum malorum causa sit immodica cupiditas quis explicet? hominem aduersus hominem ire compulit. hinc insidię, hinc latrocinia, hinc bella mutuę-que cędes, dum nostro non contenti aliena concupiscimus. hinc inter coniunctissimos lites, inter

. Sed profecto nulla ibi religionis ratio ducitur, ubi auari animi nihil nisi quod rapiant attendunt. Quanuis autem multa deprędentur, multa parent, multa undique congerant, nunquam tamen satiantur, semper restat quod aceruo addi cupiunt. Nec minus huic uitio obnoxii sunt, qui liberis nepotibus-que abundant | quam qui soli sunt.

conueniant, corpore in templo sunt, animo in foro uersantur | totus de mercemoniis sermo est. et dum recitantur Dei uerba, illi de nundinis inter se colloquuntur, digni Domini flagello eiicientis eos ac dicentis: Domus mea domus orationis est | vos autem fecistis illam speluncam latronum. Reg. tert. 12 Hi sunt filii Ephren , non Deum uerum, sed uitulos aureos adorantes, cum aurum argentum-que pro

est. qui enim diuitias amat, nec periurare timet | nec alios fraude circumuenire dubitat | nec eum omnino aperte mentiri pudet, siquid ex eo se facturum lucri credit. neque quisquam est, qui in leuissimis etiam rebus tam facile iurat quam diues auarus. tunc autem maxime, cum e re sua fore sperat, si uerbis fecerit fidem. Timidi Nullum postremo timidius est animal ad expectationem mortis. Putat se statim decessurum, si febriculę

| et certus nihil diu permansurum sub sole. Audite ergo Dominum saluti uestrę consulentem: Mat. 6 Nolite inquit thesaurizare uobis thesauros in terra, ubi ęrugo et tinea demolitur, et ubi fures effodiunt et furantur. thesaurizate autem uobis thesauros in cęlo, ubi nec ęrugo | nec tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur. Apostoli Ipsis quos in suum elegit consortium pręcepit, ne aurum uel argentum possiderent |

bestiis. Omnis generis animantia constituit: alia quę aera peruolarent, alia quę per terram reperent, alia quę in aquis natarent. Cuncta denique quę uidemus | et quę non uidemus, ipse dixit et facta sunt, ipse mandauit et creata sunt. Cui autem ista seruirent | qui-que istis pręesset atque dominaretur, hominem ipsum formauit. Cuius dignitatem et excellentiam Propheta contemplatus | et ad autorem suum conuersus in uocem prorupit dicens: Ps. 8 Quid est homo, quod memor es

eum? minuisti eum paulo minus ab angelis, gloria et honore coronasti eum | et constituisti eum super opera manuum tuarum. Omnia subiecisti sub pedibus eius, oues et boues uniuersas, insuper et pecora campi, uolucres cęli et pisces maris, qui perambulant semitas maris. Vt autem omnia subiecta essent homini, intelligentia ratione sapientia et cogitationum interprete lingua eum insigniuit | ac sibi in parte similem reddidit. Eidem leges pręcepta-que dedit, per quę ueram ęternam-que beatitudinem consequi posset | de terra translatus in cęlum, de

Non sunt tamen omnia danda, siue illa petantur siue non petantur, sicut etiam de elemosinis est dictum. beneficium-que erit nolle dare, quod nociturum esse noueris. licet roget ille, licet instet, licet indignetur, tu pernega. Illud autem da, quod non solum accipere eum delectet , sed etiam accepisse. Si enim quod male cessurum est dederis, gratias tibi aget donec iudicio officit affectus | cum autem damnum sentire coeperit, execrabitur | et amici gladio se perire clamitabit. Sin

esse noueris. licet roget ille, licet instet, licet indignetur, tu pernega. Illud autem da, quod non solum accipere eum delectet , sed etiam accepisse. Si enim quod male cessurum est dederis, gratias tibi aget donec iudicio officit affectus | cum autem damnum sentire coeperit, execrabitur | et amici gladio se perire clamitabit. Sin uero non dederis, quamprimum durum te et inexorabilem amicis conqueretur, deinde cum ad se rediens causam negationis iustam fuisse cognouerit, uere se abs te amari fatebitur

Aut ergo statim da quod petitur | aut statim nega. aut si tam cito dare nequiueris, diem certum constitue quo daturus es, et ipsum ne prętereas. ut ille sciat, an e re sua erit | tantisper expectare. Suspensum autem tenere expectantem | et cras atque aliud cras absque promissi satisfactione elabi sinere | non beneficium est sed iniuria. et breuiter, simulator est non amicus, qui promittit quod non est facturus. Beneficium merentibus

si non ab ipso, certe a Domino. Eligas igitur oportet, cui pręcipue benefacias, ut beneficiis bene recte-que collocatis | et amicos tibi compares | et Deum magis demerearis. Vt autem quisque maxime indiget, ita et maxime erit adiuuandus. Qui uero ditiorum delectum facit, quibus beneficia impendat, non amicus est sed foenerator. Vsuram enim cum sorte simul exigere uidetur, qui locupletioribus donat.

receperint, frugifera efficientur, ita ingratus recentibus admonitus beneficiis pręterita quoque atque obliterata ad memoriam reuocabit | et uerecundia compulsus de reddenda gratia intentius meditabitur. Quędam autem beneficia palam, quędam occulte tribuenda sunt. Quę uirtuti debentur, palam dari conuenit, ut et honorandus appareat qui accipit, et alii eius exemplo ad actiones honore dignas excitentur. Is uero occulte

exemplo ad actiones honore dignas excitentur. Is uero occulte erit adiuuandus, quem inopię suę pudet. cui siquid in aperto obtuleris, magis proditum se dolebit | quam lętabitur adiutum. Beneficii obliuisci debet qui dedit, semper autem memoriter tenere qui accepit. Mar. 7 Ideo Saluator noster cum surdum et mutum curasset, eis a quibus oblatus fuerat, ne cui dicerent pręcepit, sed illi tanto magis prędicabant.

Hinc igitur discas | et uitare iactantiam si beneficium dederis, et ingrati silentium si acceperis. Illud quod tua causa pręstas, non est beneficium, sed seipsum amantis consilium. Non enim pręstares, nisi tibi profuturum sperasses. Quod autem te tua et mea causa mihi donaueris, iniustus forem, nisi pro eo me tibi debere faterer. immo eo iocundius esse debet donum quod commodo atque usui est, et tibi dare et mihi accipere. Inuidi est enim suam tantum utilitatem spectare | et cum acceperis, quod aliis quoque

eo iocundius esse debet donum quod commodo atque usui est, et tibi dare et mihi accipere. Inuidi est enim suam tantum utilitatem spectare | et cum acceperis, quod aliis quoque profuturum sit, nolle beneficii loco ducere. Recte autem non esse beneficium contenderim | alteri aliquid erripere, ut alteri dones. Nam cum beneficium dare liberalitatis uirtus sit | et aliena rapere auaritię uitium, quomodo potest dici uirtus, quę uitio constat?

beneficiis accipiendis. Caput XXIV Ab illo accipere beneficia oportebit, cui nos debere delectat. Molesta res est | his quibus nolis esse deuinctum. E contrario autem iocundissimum est | ei quem nullo etiam intercedente beneficio diligeres, accepto obligari | et causam referendę gratię habere. Ab optimo quoque beneficium accipere tam gratum est | quam testimonium habere ipsorum erga nos amoris.

si accepti memor fuissem. immo memor accepti fuisses, si referre gratiam cogitasses. Ipsa obliuio te ingratitudinis accusat, qua te defendere ab ingratitudine conaris. Quę autem res est quę pręcipue faciat ingratos? alios certe superbia, alios auaritia. Illi dignos se beneficio existimant, et dedisse putant cum acceperint. hi uero accepisse se dissimulant, ne reddant. et quanto cupidius acceperunt,

Quod enim turpe est id utile putant, et quod honestum est, hoc sibi incommodo esse existimant. Ideoque alterum respuunt, alterum affectant | et ingratitudine pro quęstu utuntur. Duo autem ista, arrogantia uidelicet et cupiditas, cum omnibus uitanda sint | tum iis maxime, qui uel benefici | uel grati esse cupiunt. Non referre gratiam cum possis, turpissimum est. cum non possis uelle tantum retulisse est.

Hęc enim ea res est, quę amicos comparat, quę inimicos placat, quę Deum propiciat, quę immortalitatem mortalibus donat | et de terra sublatos cęlo inserit sedibus-que sanctorum. ut semper beati sint, qui ut charitatem seruarent, semper munifici liberales-que fuerunt. Is autem qui in beneficiis compensandis dati accepti rationes dispungit, nec liberalis profecto | nec gratus est, sed cupiditati seruiens negociator | et terrenis tantum ac perituris inhians bonis, non ad cęlestia animum intendens et ęterna.

dispungit, nec liberalis profecto | nec gratus est, sed cupiditati seruiens negociator | et terrenis tantum ac perituris inhians bonis, non ad cęlestia animum intendens et ęterna. Virtute autem contentus esse debet | et non suum sed alienum respicere commodum | tam ille qui confert beneficium, quam qui gratiam refert | atque uterque ita se gerere, ut Deo magis placeat quam hominibus. Quos hominibus placere magis delectat, ab hominibus captant gloriam | et a Deo non

aiunt) Deo dare beneficium, cum eius omnia sint. sic neque gratiam referre, cum nullius rei indigeat | bonorum-que omnium plenissimus existat. Quid ergo sępe in Scripturis de ingratitudine nostra querentem audimus? Ingratitudinis autem non iure argueretur, qui gratus esse nequiuisset. Quę igitur illa res est, quę nos erga Deum aut ingratos reddat | aut gratos faciat? Cuncta nanque Dei sunt. quicquid dare uoluero, de suo dem necesse est. quicquid reddere conabor, ipse

Cum igitur omnium hominum unus dominus Deus sit | et omnia quę possidemus ab ipso acceperimus, beneficium tamen ei pręstamus, uel uerius reddimus, quoties mandatis eius paremus, quoties consulta suscipimus, monita implemus | et in omnibus ipsi soli obsequi nitimur. Offendimus autem si his contraria agimus. Ideo-que ab illo et iusti pręmium referunt | et poenam iniqui; non quod Deo ex benefactis hominum aliquid accedat | aut decedat ex malefactis, cui neque addi

ingratos; hos punit, illos efficit beatos. De ingratis dicturus est, si Euangelio credimus: Matth. 25. Quodcunque uni ex minimis meis non fecistis, nec mihi fecistis. e contrario autem gratos illud beneficium sibi pręstitisse fatebitur, quod indigentibus pręstiterunt. Ingratos damnabit dicens: Ite maledicti in ignem ęternum, qui paratus est diabolo et angelis eius. Gratos uero ad se uocabit et dicet: Venite benedicti Patris mei, possidete

quos Dominus gratiam sibi referentes amplexatus est. deinde illorum quibus pro ingratitudine intulit mala. ut cum pręsentia consyderauerimus , de futuris non ambigamus. beatos uidelicet et in cęlo fore, qui sic a Domino diliguntur in terra. e contrario autem in inferno quoque cruciandos esse, si non se correxerint, qui antequam eo descendant, pro scelere puniuntur. De gratis erga devm in testamento veteri. Caput II Abel

Abel Gen. 4 Igitur ut ab iis qui ante Diluuium fuere initium capiamus, gratus erga Deum fuit Abel, qui primogenita et pinguiora quęque gregis sui offerebat Domino. quod autem propterea a Domino dilectus fuerit, Scriptura testatur. ait enim: Respexit Deus ad sacrificia Abel, ad Cayn autem sacrificia non respexit. Maledixit quoque Cayno Dominus, quia ille ob hoc ipsum fratri inuidens, quod sibi pręferretur, ad se euocatum interfecerat.

fuere initium capiamus, gratus erga Deum fuit Abel, qui primogenita et pinguiora quęque gregis sui offerebat Domino. quod autem propterea a Domino dilectus fuerit, Scriptura testatur. ait enim: Respexit Deus ad sacrificia Abel, ad Cayn autem sacrificia non respexit. Maledixit quoque Cayno Dominus, quia ille ob hoc ipsum fratri inuidens, quod sibi pręferretur, ad se euocatum interfecerat. Enos Gen. 5 Gratus fuit Enos. primus quippe cantica quędam hymnos-que

inter quos habitabat, igne et sulphure de cęlo pluente ob scelera consumptis. Isaac Gen. 35 Gratus fuit Isaac. qui cum centum octoginta uixisset annos, in his omnibus Domino suo non peccauit. Perquam digne autem Deo gratia refertur, cum innocentia per omne uitę curriculum inoffensa seruatur. Hic igitur bene de Deo meritus cum sementem fecisset, centuplum collegit, geminos genuit, in quibus benedicendis errare non est permissus.

in Christum dirigeretur. Iacob Gen. 28 Gratus fuit Iacob. in nullo illum Scriptura accusat, et Deo charissimus fuisse beneficia testantur. Ad eum primogenita fratris Esau transferuntur, dicente Domino: Iacob dilexi, Esau autem odio habui. Cum obdormisset, scalam uidit a terra ad cęlum extentam | et in ea angelos ascendentes et descendentes | ac Dominum cacumini innixum. qui terram in qua quiescebat ei promisit | regnum-que eius longe late-que diffundendum

sacrorum texere uidear, grati erga Deum fuere omnes illi patriarchę, illi duces, illi sacerdotes, illi iudices, illi reges, illi prophetę, qui in mandatis Dei, in Lege, in omnibus cerimoniis constanter pie-que permansere. Tales autem eligere solitus est Dominus, per quos populum erudiret, a seruitute liberaret, a periculis errueret, uictoria donaret | et de illis quę futura erant admoneret. Quod si benignissimus Dominus fideliter sibi seruientes |

serpentum ictibus percussi moriebantur. Hinc tandem humiliatis ac ueniam poscentibus | Moyses Domino iubente serpentem ex ęre formatum suspendit in ligno, quem uulnerati aspiciendo conualescebant. (crucifixus) ICXC Id autem portendebat, quod olim in Christum crucifixum credentes a diaboli morsibus liberandi essent. Ignitus enim serpens diabolus est, Christus ęneus, nihil in se ueneni habens et ueneno peccati infectos clementer sanans. Porro ut quod

rerum-que detrimenta | nec omnino pares esse poterant uiribus aduersariorum. Deinde quoniam Palestinis et Cananeis aliis-que idolatris cultu et connubiis iungere se ausi fuerant, Deo poenam huiusce flagitii exigente annos octo seruierunt Cusanrasathaim Mesopotamię regi. Cum autem illos pręuaricationis poenituisset, liberati sunt. Sub liberatoribus quidem satis probe se habebant, illis uero uita defunctis ueluti laxato freno quocunque rationis expers appetitio uocasset, eo ferebantur. Itaque sub Othoniele etiam fidem Deo seruarunt. eo autem mortuo

Cum autem illos pręuaricationis poenituisset, liberati sunt. Sub liberatoribus quidem satis probe se habebant, illis uero uita defunctis ueluti laxato freno quocunque rationis expers appetitio uocasset, eo ferebantur. Itaque sub Othoniele etiam fidem Deo seruarunt. eo autem mortuo statim ad idola desciuere. Quamobrem tunc quoque seruire compulsi sunt Eglon Moabitarum regi annos octodecim. Deinde post obitum Aioth ducis cum iterum idola colere coepissent, oppressi sunt seruitute a Iabin Cananeorum rege per annos uiginti. Post Debboram

subdidit seruituti. Templi thesauros regiam-que gazam omnem sustulit et asportauit. Sub Ioram rege, quia gentilium ritus secuti fuerant, Palestinorum atque Arabum magna in parte pręda facti sunt. Tunc enim et regis domus direpta | et eius uxores liberi-que capti. Ipse autem Ioram, quia ab impietate non recesserat, alui profluuio consumptus est. Ob idem crimen Ioa regnante ingentes militum copias parua Syrorum manu prostratas amisere. ipse Ioas a seruis domi fuit interemptus. Rursum sub Amasia rege deos alienos adorabant, cum a Ioa

clam uenisse Discipulos | corpus-que furto sustulisse, ut qui sepultus fuerat ad uitam credatur reuersus. Inuida in Christum insurgentem. (!) Quid autem infelix Iudea alios celare iuuat, cuius ipsa conscia es, ueritatem? si non surrexit, cur pecuniam porrigis? si surrexit, cur Saluatorem tuum non agnoscis? aut si nihil custodibus donaueris | nihil-que illi prius testati fuerint | quam quod postremo

cur non comprehendistis inermes armati, paucos multi, onere sublati corporis grauatos expediti? Videtis o Iudei custodię uestrę manifestum mendacium | attamen quę uestra pertinacia est, uultis potius mendacio credere et perire | quam sequi ueritatem et saluari. Quid est autem quod Christum negando multo maiorem experti estis Dei iram | diuturniorem-que passi calamitatem | quam cum uitulum adorastis, quam cum Baal, Astaroth, Acharon, Belphegor, Belzebub | aliorum-que demonum simulachris sacrificastis? Nam licet antea quoque cędes, incendia,

mendacium diu stare possit, quia nihil firmi, nihil solidi habet in quo innitatur, omnis falsa religio paulatim euanescat necesse est. Itaque iampridem defecit ille diaboli fraude inductus deorum cultus. Unus autem Deus etiam ab illis inuocatur qui Christum ignorant. Defecerunt et hereses, licet falsa ueris mixta in se haberent | nihilominus quę uera erant manent, quę falsa, una cum suis autoribus interierunt.

Machumetus. (!) Sola quidem adhuc Machumetana heresis extat, et uiribus aucta | sęuit in Christianos, ut qui Christi sunt, calamitatum patientia probentur, donec et illa sua corruat impietate ac dissoluatur. Quemadmodum autem Iudeorum olim fuit in Deum ingratitudo ad idola conuerti, ita nunc nostrorum par flagitium erit | de Christo parum pie sentire. Iudas. (!) Quod si tam ingrati

in ipsum impie neque cogitauerit | neque fecerit | et nunquam de clementia Dei diffisus omnem salutis suę spem in ipso sitam fixam-que semper esse curauerit | et tandem mori potius quam Deo peccare optauerit. Atque hęc hactenus. nunc autem ad reliquas charitatis partes descendere statuens, arbitror non minimam, sed pręcipuam potius esse: cum bene uiuendi pręcepta didiceris, operam dare ut alios doceas. Igitur de illius qui docere uult officio disseremus. deinde uidebimus ,

docuerit, operibus comprobet. Sic egisse dicitur Esdras sacerdos, cum ad reparandam Hierosolymam ab Artaxerxe dimissus redisset. Ita enim scriptum de illo legimus: Esdrę primo 7 Esdras autem parauit cor suum, ut inuestigaret legem Domini, et faceret | et doceret. Et apostoli ante Spiritu Sancto replentur, deinde prędicationis officio fungi iussi sunt. Porro quod aliis pręcipiendo ędificabant, ne aliter agendo

Non terrenum lucrum spiritalibus quęrendum est disciplinis sed cęleste. Mat. X Gratis accepistis inquit Dominus | gratis date. Eos autem qui in templo uendunt columbas, hoc est dona Spiritus Sancti, eiicit flagello | ut fidelium consortio indignos. et, Io. 2 non est domus Dei inquit domus negociationis sed orationis.

Mat. X Dignus est inquit operarius cibo suo. et in Lege dicitur: Deut. 25 Non alligabis os boui trituranti; ut uidelicet et ipse de tritura sua pascatur et uiuat se-que sustentet. Nequid autem ultra quam quod satis est quęras, ipse doctorum Ecclesię princeps Paulus ait: Ad Tim. prima 6 Habentes alimenta et quibus tegamur , his contenti simus.

iterum admonendi tibi erunt, sed toties, donec cum psalmista dicere possis: ps. 58 Laboraui clamans, raucę factę sunt fauces meę. Magno autem animo uerbum Domini prędicandum est | neque ob pręsentiam potentiorum subticeri debet ueritas, dum uitia reprehenduntur. Gloriatur Dauid coram Domino dicens: ps. 118 Loquebar de

munus impleant, et cum impleuerint, occidi permittit, ut coronet. Qvid potissime praedicandvm sit. Caput XII Prędicandum autem est Euangelium, danda pie uiuendi pręcepta, disserendum de beatorum gloria, quatenus fieri potest, poena-que damnatorum, ut peccatores ad poenitentiam excitentur, iusti ad perseuerantiam. Ad apostolos ait Saluator:

etiam prędicauit dicens: Mat. 4 Agite poenitentiam et appropinquabit regnum cęlorum. De Discipulis quoque dicitur: Mar. 6 Exeuntes prędicabant ut poenitentiam agerent. Ad eos autem qui non indigent poenitentia est dictum: Mat. 10 Qui perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit. Pręuaricator non prędicator est, qui ab his discedens aliqua superflua

perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit. Pręuaricator non prędicator est, qui ab his discedens aliqua superflua et nihil profutura docet, multa se nosse ostentans. Quid autem prodest multa scire, et Deum nescire? Ad Cor. I cap. 1, 2 Doctor gentium Paulus | missum se dixit euangelizare non in sapientia uerbi, ut non euacuetur crux Christi. Non

Doctor gentium Paulus | missum se dixit euangelizare non in sapientia uerbi, ut non euacuetur crux Christi. Non iudicaui inquit me scire aliquid inter uos nisi Iesum Christum et hunc crucifixum. Vt-que doceret aliam esse sapientiam carnis, aliam spiritus, ait: Sapientiam autem loquimur inter perfectos, sapientiam uero non huius seculi neque principum huius seculi, qui destruuntur, sed loquimur Dei sapientiam in mysterio, quę abscondita est. Iccirco sane et Timotheo discipulo ad prędicandum destinato:

ad prędicandum destinato: Ad Timo. 2 cap. 1 Formam habe inquit sanorum uerborum, quę a me audisti | in fide et dilectione | in Christo Iesu. Et ad Titum: Ad Titum 2 Tu autem loquere | quę decent sanam doctrinam. Non enim sana sed languens et infirma est doctrina, quę pie sancteque uiuendi studio nihil omnino confert. Mortifera uero et detestabilis, quę peruertere nititur ueritatem humanę

ut sunt uisa dicta-que prophetarum | et cerimoniarum ritus ac sacrificiorum | quę si spiritaliter et per tropologiam non intelligantur, similia deliramentis anilibus erunt. 11 Ideo autem in Leuitico animalia quę ruminant et ungulam diuidunt, munda sunt. Quia utique is ruminare uidetur, qui in lege Domini meditatur die ac nocte et tunc ungulam diuidit, cum mysticum sensum a litterali intelligentia separat. Horum igitur

docet habeat, ut mundum cibum esurientibus offerre queat | et mentes ad audiendum intentas alere uerbo salutis. Cęterum meminerit eos lacte alendos esse, id est moralibus duntaxat pręceptis instruendos, qui proficere incipiunt, solidum autem cibum profectorum esse et ad altiora nitentium. his mysteriorum ardua explananda erunt, ut ad concupiscenda cęlestia magis inardescant, dum diuini eloquii arcana mirantur.

arcana mirantur. Mat. 5 / Mat. 8 Sic Dominus noster montem ascendens docuit Discipulos, tanquam sublimioris disciplinę iam capaces. descendisse autem de monte dicitur, quando cum turba fuit loquendum. Hoc illud est quod in psalmo legimus: Ascendunt montes et descendunt campi in locum quem fundasti eis. Montes erant, quibus dictum est: Vobis datum est nosse mysterium regni Dei. Campi

dedi te domui Israhel inquit Dominus | audiens ergo ex ore meo sermonem annunciabis eis ex me. Si me dicente ad impium: Impie morte morieris, non fueris locutus, ut se custodiat impius a uia sua, ipse impius in iniquitate sua morietur, sanguinem autem eius de manu tua requiram. Abs te ergo requiretur perditę ouis ratio, et negligis? Plebs tibi commissa famem non panis sed audiendi uerbum Dei patitur, et tu supprimis uitę pabulum? nec attendis quod scriptum est: Prouerb. 11

ouis ratio, et negligis? Plebs tibi commissa famem non panis sed audiendi uerbum Dei patitur, et tu supprimis uitę pabulum? nec attendis quod scriptum est: Prouerb. 11 Qui absconderit frumenta, maledicetur in populis; benedictio autem super caput uendentium. Dolet Esaias quod regem impium Oziam non corripuerit | et, Esa. 6 uę mihi inquit quia tacui. Apostolus quoque: Ad Cor. prima 9 Vę mihi est, si non

iam ad poenitudinem inclinati mollius. Corinthios interrogat Apostolus: prima 4 Quid uultis inquit | in uirga ueniam ad uos | an in charitate et spiritu mansuetudinis? Ita autem moderanda correptio est , ut et mordeat peccatorem | et spe uenię consoletur, ne ille abundantiori tristitia absorbeatur. Fragilitatis tuę memor aliorum infirmitatibus medere | et ad mentem reuoca pręceptum Apostoli dicentis:

ut correptio ipsa et corripientem commendet | et emendet peccantem. Vt praedicator ab advlatione procvl sit et praedicandi tempora observet. Caput XIV Ab assentatione autem procul abesse peccatorum castigatorem decet. ut nihil ad gratiam audientium dicat, sed ad profectum. optimi-que medici more utatur | adhibens uulneribus curationem, non quę delectet male affectum, sed quę sanet.

tritici mensuram. Vbi obseruandum est, quod non solum tempore apto opus sit, ut data prosint, sed etiam mensura, ut neque plus neque minus dicatur | quam necesse fuerit. Accommodatissima autem huic negocio tempora erunt | ieiuniorum dies, qui ante festum Dominicę natiuitatis Dominicę-que resurrectionis solennes habentur. Tunc tempus acceptabile, tunc dies salutis, tunc messis tempora sunt, in

ossium. Omnis quippe sermo cęlestis animę fideli et iocundus est et gratus. quando quidem et delectat multum | et uirtutum studio plurimum confert. Quoties autem altiora repetitis | et mentis indagine illa quę in mysterio condita sunt, ellicitis et in lucem profertis, uobis conuenit quod in Prouerbiis dicitur: Prouerb. 18 Aqua profunda uerba ex ore uiri et torrens inundans fons scientię.

ego mitto angelum meum, qui pręparabit uiam ante faciem meam, ita et uobis dicitur: 2 Parate uiam Domino! In Apocalypsi etiam ecclesiarum pręfecti, quos nos episcopos dicimus, angeli appellantur. Ille autem uerius angelus est, qui sua doctrina ędificat Ecclesiam quam qui ecclesię tantum pręses est | et docendi laborem ocio superatus fugit. Plaudant igitur sibi, qui aurum argentum-que lucrantur, qui magnum pecuniarum quęstum faciunt,

quod quidem ad Euangelii tempora pertinet. Deut. 22 Antehac enim Lex uetabat arare in boue et asino simul. Dominus quoque apostolis pręceperat: Ma. 10 In uiam gentium ne abieritis! Nunc autem seminatur super omnes aquas | et pes bouis et asini simul immittitur, postquam ipse Dominus asinam solui iussit | et asina insidens ingressus est ciuitatem | mandauit-que Euangelium omnibus ubique gentibus prędicari.

5 Qui enim conuerterit peccatorem (ut Iacobus apostolus ait) saluabit animam eius a morte | et operiet multitudinem peccatorum. Quanti autem meriti sit | peccatorem ad poenitentiam inducere | et a uitio ad uirtutem reuocare, ostendit Dominus ad Hieremiam dicens: 16 Si conuerteris, conuertam te, et ante faciem meam stabis. Quę sane beatitudo par

(inquit) iniquos uias tuas et impii ad te conuertentur. Ille sanitas est, quo docente a peccatorum morbo grex infirmus conualescit. Ille uena uitę est, per quem qui in peccato mortui erant, ad uirtutem capessendam uiuificantur. Tunc autem impius ad Deum conuertitur, cum sermonibus prędicatoris instructus relicto errore ad uiam sese confert ueritatis. Quid uerbis opus est? experimenta docent, quam sit expediens prędicationes audire.

quam urbes debellare, quam terrarum orbem sibi subdere | et omnibus quę ubique sunt nationibus pręesse atque dominari. Adde quod multi reges ac principes, qui ab hominibus honorantur, Deo exosi sint. quicunque autem probe sancte-que uixerit, siue liber | siue seruus, non potest ei non esse gratissimus quidem atque charissimus. Quid autem iuuat | regnis pręsidere, et ab ipso rege regum reprobari? Regnum tibi si hostis non abstulerit,

Adde quod multi reges ac principes, qui ab hominibus honorantur, Deo exosi sint. quicunque autem probe sancte-que uixerit, siue liber | siue seruus, non potest ei non esse gratissimus quidem atque charissimus. Quid autem iuuat | regnis pręsidere, et ab ipso rege regum reprobari? Regnum tibi si hostis non abstulerit, certe auferet mors, quę semper propinquior est quam creditur. Cęlestis uero beatitudinis pręmium | perpetuum est et perenne.

Neque enim fieri potest, ut sit ibi uirtuti locus, ubi non est qui doceat uirtutem. Hinc idem ait: 14 Vbi non sunt boues, pręsepe uacuum est. ubi autem plurimę segetes, ibi manifesta fortitudo bouis. Nam quemadmodum de labore boum paleis ac feno impletur pręsepe, ita per studium prędicationis auditorum corda imbuuntur pręceptis iustitię exemplis-que uirtutum | et fructum faciunt operando quę didicerunt. atque tunc bouis

rixę sęuiunt | et quolibet flagitii genere libere peccatur, cum non adest qui peccantes uerbo correptionis castiget | et sermonibus doctrinę salutaris incitet ad probitatem. Fit autem plerunque ut plebs aliqua propter scelerum magnitudinem cordis-que duritiam indigna sit, cui Deus mittat sui uerbi doctorem. Vnde per Amos prophetam ait: 8 Mittam famem in terram, non famem panis neque sitim aquę,

4 Adhęsit lingua lactentis ad palatum eius in siti | Paruuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Hi certe miseratione digni, quia dum bonis exaturari cupiunt, malis quomodo sciunt abstinent. Ne quem autem scrupulum patiantur erroris orandum est, ut mittat Dominus operarios in messem suam. Quicquid interim patiuntur, pastorum culpa fit, qui pręsunt ecclesiis, et dum seipsos pascunt, gregis esurientis periculum negligunt. Quod si eorum incuria ouis aliqua perierit, sanguinis

Dominus Iesus Redemptor noster aluit turbam in deserto, ne deficiant in uia. ut ostenderet | eos in uia uitę deficere, qui non habent ducem, a quo perduci possint ad uitam. Nulla autem maior homini contingere potest pernicies | quam a recti honesti-que tramite deuiare. Tam ergo malum est carere uiuę uocis hortatoribus ad coercenda uitia uirtutes-que capessendas | quam bonum eos habere. Quare uos omnes qui in

fiscellas lentis uiminibus texere, ligna dolare, onera ferre | et quicquid Dei seruo non illicitum factu creditur peragere. neque committere, ut inertia uictus quiescat | et quę prędicationi aut lectioni supersunt tempora, ocio sibi perdat. Ista autem o monache, quę tibi facienda iniungimus, ne quasi uilia et abiecta contemnas, illi qui talia factitarunt, a Domino sublimati sunt. Petrus. Paulus Piscabatur Petrus cum aliis etiam post acceptum

quemadmodum uarius cibus appetentiam edendi prouocat | et coena placet in qua apponuntur alię dapes diuersę-que ab illis, quę in prandio fuerunt, ita et orationem gratiorem faciet magis-que delectabilem alterius operis uicissitudo. Quod autem ait Dominus: Luc. 12 Nolite soliciti esse animę uestrę quid manducetis, neque corpori uestro quid induamini, solicitudinem metuendi ne uitę necessaria desint tollit, non laborem adimit, ut simul quod in te

corpori uestro quid induamini, solicitudinem metuendi ne uitę necessaria desint tollit, non laborem adimit, ut simul quod in te est facias | et omnem in Deo spem habeas firmam atque stabilem. Ociosi autem uana est spes. Terra ipsa non reddet fruges, nisi araueris sementem-que feceris. Primo homini dictum est: In sudore uultus tui uesceris pane tuo. et tu panem

Operari pręterea manibus debes, non modo ut necessaria compares | uel mali tentamenta uincas, uerum etiam ut habere possis quod aliis impartias. dicente Apostolo: ad Ephes. 3 Qui furabatur, iam non furetur, magis autem laboret manibus suis quod bonum est, ut habeat communicare ei qui indiget. Hoc idem suo te exemplo hortatur mulier illa fortis, de qua scriptum est: Prouerb. 31 Quęsiuit lanam et linum et operata est consilio manuum suarum.

Camellus enim neque ultra solitum procedit spacium | nec plus instituto onere recipit. Quod si maius ferente fuerit onus, necesse est ut opprimat. Inconsulta effluunt, moderata autem durant. Neque enim qui tulerit laborem, sed qui pertulit, ęternę quietis beatitudinem consequetur. De ocio invtili et infrvctvoso. Caput XX

Neque enim qui tulerit laborem, sed qui pertulit, ęternę quietis beatitudinem consequetur. De ocio invtili et infrvctvoso. Caput XX Vt autem et corporalis et spiritalis operis laborem cupidius ardentius-que subeamus, inertis ocii uitium quam detestabile sit consyderemus. Arguitur stulticię, qui laborem deuitat. dicente Salomone: Prouerb. 18

tamen in se peius habet ocium | quam quod pateat concupiscentiis. Vnde dicitur: Eccli. 23 In desyderiis est omnis ociosus . et rursum: Multam maliciam docuit ociositas . Cum autem ociosus maliciam didicerit | flagitiis-que sese onerauerit, iacet in illis et torpore uictus uix unquam de resurgendo cogitat. Nam siquando ad se rediens culpam agnoscat, impossibile sibi uidetur, ut ab ea desistat. Et interdum ipse de sua pigritudine conqueritur, intra se

quidem non solum abundantia et saturitas euertit Sodomam, sed etiam ocium. immo tanto nequius ociatur pauper quam diues, quanto minus habet causam ociandi. Diues nempe cum ociosus fuerit, uoluptatibus luxurię-que operam dabit. Pauperi autem necesse erit | furto ac rapinis quęrere unde uiuat, et in alios grassari, ne ipse fame pereat. Longe itaque periculosius est ociositas egentis quam abundantis. Quid pręterea dicam?

Operari manibus hominis proprium est. Qui ergo manus suas ad aliquid honesti faciendum non extendit, pecudi certe similior est quam homini, aut etiam pecude deterior. Mutum enim animal in multos usus utile est, homo uero ociosus nulli prodest, sibi autem etiam nocet plurimum. ut ex his quę dicta sunt, satis constat. Iccirco sane et ab hominibus male audit | et a Deo reprobatur. Alii eum statuam lapideam appellant, alii inertem asellum,

nauseam facit Domino dicenti: Incipiam te euomere de ore meo. Pręcepit enim Dominus non solum discedere a malo, sed etiam facere bonum. Quod si bonum non feceris, licet a malis abstineas, non es executus quod iuberis. Nolle autem obedire Deo malum est. tempus etiam ad bene agendum datum sine fructu elabi sinere malum est. Non potest igitur fieri, ut ociosus mali omnino expers sit, cum etiam ipsum ocium malum sit. Merito itaque et ab Ecclesia propellitur

uirtute, tempestiuum uidetur, ut nunc de ipsa disseramus. ps. 112 Dominus enim qui in altis habitat (ut in psalmo dicitur) humilia respicit in cęlo et in terra Superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Et in alio psalmo: ps. 137 Excelsus inquit Dominus humilia respicit, alta autem a longe cognoscit. Longe est enim ab eo qui inflatur, qui fastum fouet | se-que

Dominus enim qui in altis habitat (ut in psalmo dicitur) humilia respicit in cęlo et in terra Superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Et in alio psalmo: ps. 137 Excelsus inquit Dominus humilia respicit, alta autem a longe cognoscit. Longe est enim ab eo qui inflatur, qui fastum fouet | se-que super alios errigit | et quanto magis insolescit, tanto longius a Deo recedit, ad quem non est nobis accessus nisi per humilitatem. iuxta

super alios errigit | et quanto magis insolescit, tanto longius a Deo recedit, ad quem non est nobis accessus nisi per humilitatem. iuxta illud: ps. 46 Suscipiens mansuetos Dominus, humilians autem peccatores usque ad terram. Quod et Salomon in Prouerbiis confirmat dicens: Prouerb. 3 Ipse deludet illusores, et mansuetis dabit gratiam . Et Esaias propheta: 57.

Ad quem respiciam nisi ad pauperculum et contritum spiritu | et trementem sermones meos? Et in Zacharia: 13 Conuertam manum meam ad paruulos. Quę autem maior gratia humilibus in uita dari potuit | quam uerę religionis cognitio? quę in arcano latebat | et quam ne philosophi quidem inuenire poterant, eam nos Christo monstrante didicimus. Mat. 11

oportet. Nam quemadmodum dissimiles inter se dissident ac disseparantur, ita similium summa semper concordia est. et dum paribus nituntur studiis mutua beniuolentia incalescunt. Quod autem humiles exaudiat Deus, per omnes fere diuinę Scripturę historias patet. Iudith 9 Sancta uidua Iudit cum Olopherne congressura cilicium induit, ieiunat, orat | et ait: Nec superbi ab

et qui se cęteris pręferre non dubitauit, publicano etiam postponendus iudicatur. De exaltatione hvmilivm in lege. Caput XXII Non solum autem quę poposcerint humiles consequuntur, sed etiam mirabilium operum gratia donantur, et post hęc pręmia beatitudinis ęternę cumulatius capiunt. Gen. 18 Abraham Abraham puluerem et cinerem se

Vnde futurę beatitudinis spe plenus: Ps. 114 Placebo inquit Domino in regione uiuorum. ps. 115 Credidi propter quod locutus sum: ego autem humiliatus sum nimis. Quanto maiora sperat, tanto magis humiliatur. Non enim euehit mortales ad cęlum superbia sed humilitas. Iob Iob patientissimus cum fortunę simul et corporis bona amisisset,

Ochozia rege missos, ut Heliam prophetam comprehenderent, ignis de cęlo lapsus absumpsit. tertium humilitas reddidit tutum. Flexis coram Helia genibus ueniam precatus uitę periculum euasit. Superbi ergo prouocant iram Dei, humiles autem prouocatam placant. Amos Amos pastor quia mitis mansueti-que ingenii fuerat, Spiritu Sancto repletus prędixit Samarię mala futura | et prophetis meruit annumerari. At etiam prophetali dignitate pręditus non insolescit, sed magis

Domine, quia ego homo peccator sum. Ob hoc ad apostolatum uocari meruit ut qui retibus pisces capiebat, prędicatione ueritatis homines caperet. Io. 13 Solus non sinebat sibi a Domino lauari pedes. postquam autem se cum illo partem non habiturum nisi lauaretur intellexit, non solum inquit pedes, sed et manus et caput. Prima uox humilitatis fuit, secunda charitatis. A quo nolebat lauari | ab eo separari pertimuit.

tantum deinde propter Christum humilitate se deiecit. Ad Cor. 1 15 Ego inquit sum minimus apostolorum qui non sum dignus uocari apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei. gratia autem Dei sum id quod sum, et gratia eius in me uacua non fuit | sed abundantius illis omnibus laboraui. Ac ne laboris laudem sibi tribuere uideretur subdit: Non ego autem, sed gratia Dei mecum. Alibi etiam omnium infimum se fatetur dicens:

apostolorum qui non sum dignus uocari apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei. gratia autem Dei sum id quod sum, et gratia eius in me uacua non fuit | sed abundantius illis omnibus laboraui. Ac ne laboris laudem sibi tribuere uideretur subdit: Non ego autem, sed gratia Dei mecum. Alibi etiam omnium infimum se fatetur dicens: Ad Ephes. 3 Mihi enim omnium sanctorum minimo data est gratia hęc: in gentibus euangelizare inuestigabiles diuitias Christi.

pręterierim, quorum exemplis uti magnifice poteram, Mariam tamen Dei matrem, eius-que filium Saluatorem nostrum silentio prętermittere nullo modo possum. Hęc fabro desponsata fuerat, in turba pauperum incognita latebat. in tantum autem humilitate placuit, ut a Deo electa sit, quę Dei Filium generaret. Vnde ipsa gloriatur dicens: Luc. 1 Magnificat anima mea Dominum, et exultauit spiritus meus in Deo salutari meo. quia respexit humilitatem ancillę suę. ecce

consors esse desyderas, eius humilitatis prius te socium ac participem exhibeas oportet. Non est discipulus supra magistrum | neque seruus domino suo maior, ut exaltari uelit sicut dominus | et humiliari nolit sicut seruus. Hunc autem omnium autorem, omnium saluandorum doctorem ac redemptorem Paulus Philippensibus in exemplum proponens ait: Ad Philip. cap. 2 Hoc sentite in uobis quod et in Christo Iesu | qui cum in forma Dei esset, non rapinam

Iesu | qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se ęqualem Deo, sed semetipsum exinaniuit formam serui accipiens, in similitudinem hominum factus et habitu inuentus ut homo. humiliauit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Audisti humilitatem, attende gloriam. Propter quod inquit et Deus exaltauit illum | et donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne

et hęreditatem tuam uexauerunt; alterum cum quis ob suam culpam poenis aut calamitate aliqua grauatur, secundum illud: ps. 106 Propter iniustitias enim suas humiliati sunt. Vtrunque hoc in inuitum fit atque nolentem | uirtutis autem humilitas uoluntaria est. proinde etiam illam quę uitii est uoluntariam esse constat. Illa itaque non uirtutis, sed nequitię malignitatis-que erit humilitas, cum quis ea de

elemosinam elliciat et lucretur. Tales erant, quos in Euangelio taxauit Dominus dicens: Mat. 23 Vę uobis scribę et pharisei hypocritę, qui mundatis quod foris est calicis et paropsidis, intus autem pleni estis rapina et immunditia. Exterius quippe cilicio se tegunt, nudis pedibus ambulant, horridi, inculti, squalentes, illuuiosi, inter loquendum suspirant, ingemiscunt, fatentur se esse peccatores, crebro ad orandum procumbunt. sed intus uel inanis glorię

Eccli. 10. Initium omnis peccati est superbia, nisi quia omne peccatum | a uoluntate diuina nostrę uoluntatis auersio est. ut faciat seruus quod uetat dominus | uel facere nolit quod ille iussit. Hoc autem proprium superborum esse negari non potest. Quanuis igitur uarię sint peccati species, una tamen omnium mater est superbia. ita ut cum ipsis peccatis quę genuit, simul uiuat, simul moriatur. Nemo quippe desinit esse superbus, nisi cum desierit esse peccator.

Aduersus hanc per os Abbacuch prophetę Spiritus Sanctus clamat: 2 Vę qui congregat auaritiam malam domui suę, ut sit in excelso nidus eius. Ad superbię autem uitium alios uirium confidentia stimulat, alios rerum prosperitas hortatur, aliis audaciam longus peccandi usus pręstat | qui retuso iam conscientię aculeo delictorum assiduitate | neque hominum pudore | neque ullo Dei metu cohibentur.

se omnium fortissimum credidit, omnium imbecillimus euadat. et de illo quoque dicatur: Arcus fortium superatus est, et infirmi accincti sunt robore . reg. primo 2 Benadab Quod autem et superbi humilientur | et humiles exaltentur, Benadab quoque Syrię rex nobis exemplo est. Qui Samariam cum innumera militum multitudine inuadens gloriabatur quod puluis Samarię non sufficeret pugillis populi qui ipsum secutus fuerat.

superbi humilientur | et humiles exaltentur, Benadab quoque Syrię rex nobis exemplo est. Qui Samariam cum innumera militum multitudine inuadens gloriabatur quod puluis Samarię non sufficeret pugillis populi qui ipsum secutus fuerat. Deo autem arrogantiam eius ulciscente | egressus rex Achab tantum cum septem milibus uirorum et ducentis triginta duobus fudit fugauit-que eum, qui iam in manibus uictoriam se gerere credebat. Reg. tertio XX Insequenti anno Israhelitarum parua manus

furore meo, ignis ardens tota die | ecce scriptum est coram me. Qui se igitur quanuis bonus suo ore extollit, Dei damnabitur iudicio, Saluatore in Euangelio dicente: Luc. 16 Vos estis qui iustificatis uos coram hominibus | Deus autem nouit corda uestra, quia quod hominibus altum est, abominatio est apud Deum. Luc. 18 Huiusce rei nobis pharisei quoque proponitur exemplum, qui templum ingressus dum se iustificat | et publicanum iuxta orantem accusat, publicano

Cęterum impossibile est, nequando etiam actione delinquant, qui per arrogantiam in se confidunt. Sibi quippe derelicti absque gratię diuinę fulcimento stare nullo modo poterunt. Semper autem prius est, ut in corde superbiat peccator quam in opere. et hanc reor Salomonis esse sententiam dicentis: Prouerb. 16 Contritionem pręcedit superbia et ante ruinam exaltatur spiritus.

| sed si linguę petulantis iaculo ictus fueris, periculum est ne inter infames computeris. Et licet mala hominum opinio de te innocente tibi non noceat, nocet tamen aliis, qui te sibi similem rati sese corrigere negligunt | et quasi te autore in malo perseuerant. Incipiet autem et tibi detrimento esse, si in tua infamia contemnes lapsum proximorum. Ideo dicitur: Prouerb. 22 Qui negligit famam suam crudelis est. Melius est bonum nomen quam diuitię multę.

confidenti ab Apostolo dicitur: Ad Cor. 1 10 Qui se existimat stare, uideat ne cadat. et alibi: Ad Gal. 6 Siquis existimat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit. opus autem suum probet unusquisque, et sic in semetipso tantum gloriam habebit et non in altero. Illi quippe in altero habent gloriam, qui malunt laudari ab hominibus | quam a Deo probari. His quidem non tam uirtus ipsa placet | quam umbra quędam simulatio-que uirtutis, non

renunciarint irrident, ipsi mox ridiculi futuri demoniis. Para. 15 Michol Sic fatua Michol uirum suum Dauidem derisit | ante arcam Domini saltantem atque ludentem | et ephot lineo indutum. Hoc autem regis seruitium quam gratum esset Domino superbę mulieris mulcta ostendit. Eam enim ob rem sterilitate damnatur, ne de illo habeat liberos, quem Deo deuotum despexit. Nicanor Mac. primo 7 Sic et impius Nicanor cum exercitu missus a

arrogantię elationem. Superbi ergo conturbantur | quoniam iratus est eis deus. Quemadmodum enim humilibus placatur, ita irascitur superbis. Quos autem Deus abnuit et auersatur, fieri omnino non potest, quin suę imbecillitati relicti conturbentur animis | et insipienter commoueantur curis-que superuacuis incessantur.

per reginam coniugem suam Hester, quam bene de illo meritus fuerit Mardocheus detectis olim insidiis coniuratorum in ipsum, mutauit edictum | Iudeos-que liberę conditionis esse iussit. Hest. 7 Mardocheum uero post se primum fecit. Aman autem in crucem, quam ipse Mardocheo parauerat, actus est. Atque ita omnia superbi uota in contrarium uersa sunt, et pernicies quam aliis inferre cogitarat, ipsi contigit. (!) I nunc

hoc loco superbi intelliguntur, ut est illud in psalmo: ps. xc?? montes Montes sicut cera fluxerunt a facie Domini | et in alio psalmo: Tange montes et fumigabunt. Superborum quippe gloria in fumo uanitatis laborat, humiles autem in luce resplendent ueritatis, cum exaltantur. uolucres ps. 8?? Superbi uolucres cęli sunt, de quibus dicitur: Omnia subiecisti sub pedibus eius, uolucres cęli et pisces maris; ut Christi iudicio subiecti sint et hi qui

inter mundanas fluctuat uanitates. et ut utrosque Christo inuisos intelligas, ipse in Euangelio dixit: Luc. 9 Vulpes foueas habent | et uolucres cęli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput reclinet suum. Alteri enim terrenis negociis dediti auaritię student. alteri nihil magis curant | quam ut fama honoribus-que emineant. ut-que id assequantur, neque

et alibi: Odibilis inquit coram Deo est et hominibus superbia. et rursum: Quid superbis terra et cinis? Quid est enim de quo gloriari possit aliquis | nisi sola animi uirtute? qui autem gloriatur, in Domino glorietur. Qvod sancti qvandoque lapsi sint per svperbiam. Caput VI Nihil aliud habemus, quod non sit cum brutis commune pręter

facto, cum numerare iussisset Israhelem et Iudam | censa-que fuissent de Israhele octingenta milia uirorum fortium, de Iuda quingenta milia. Cum-que se peccasse fateretur subiunxit: Sed precor Domine, ut transferas iniquitatem serui tui, quia stulte egi nimis. Quanuis autem eum poeniteret, de tribus tamen poenę generibus datur unius optio. hoc est, uel septennis famis uel trimestris fugę persequentibus inimicis | uel triduanę pestilentię. Qua electa septingenta milia uirorum, qui eius ditionis

Luc. 22 Peccauerunt et discipuli Christi | orta inter se contentione, quis eorum uideretur esse maior. Sed ab ipso uerę uirtutis pręceptore reprehensi sunt dicente | gentilium non christianorum esse | ambire honores | et se magnificos apparere uelle. Vos autem non sic inquit | sed qui maior est in uobis, fiat sicut minor, et qui pręcessor est, sicut ministrator. Nam quis maior est, qui recumbit, an qui ministrat? nonne qui recumbit? ego autem in medio uestrum sum, sicut qui ministrat.

ambire honores | et se magnificos apparere uelle. Vos autem non sic inquit | sed qui maior est in uobis, fiat sicut minor, et qui pręcessor est, sicut ministrator. Nam quis maior est, qui recumbit, an qui ministrat? nonne qui recumbit? ego autem in medio uestrum sum, sicut qui ministrat. Is igitur qui pręferri aliis concupiscit, gentilitatem sapit. qui uero uel in dignitate positus minoribus ministrat ea quę ad consequendam salutem necessaria sunt uirtutum pręcepta |

hic diaboli discipulus simul et seruus erit. 41. Diabolus quippe (ut in Iob legimus) rex est super uniuersos filios superbię . Quid autem uilius, despectius, miserius, infelicius | quam eius esse mancipium, qui et ipse propter superbiam cęlo deturbatus lucem amisit | et in infernum corruens tenebris et igni est addictus? Quid inquam dici aut cogitari foedius potest | quam ut homo ad

in lateribus aquilonis | ascendam super altitudinem nubium | et ero similis Altissimo. O insatiabile malum superbia. In cęlo erat, et adhuc altius prouehi cupiebat. Nam supra illud etiam cęlum se ascensurum iactabat, de quo dicitur: Cęlum cęli Domino, terram autem dedit filiis hominum | supra sydera dei | supra altitudinem nubium. hoc est supra omnes angelicas uirtutes et potestates. In monte testamenti, in lateribus aquilonis. iuxta illud quod in psalmo legimus:

uitiis eorum uidetur. et sicut a societate malorum non abhorret, ita minime mirum erit, si poenę quoque eorum particeps efficietur. De svperborvm poena. Caput VIII Qualis autem superborum poena futura sit, pręsentia demonstrant. Nam si in uita quoque grauissime plectuntur, haud dubium quin multo acerbiora passuri sint | post mortem in inferno, nisi decedentium comes fuerit humilitas. Id quanquam ex his quę

. De obedientia deo praestanda. Caput IX Primum omnium Deo obediendum est, deinde aliis propter Deum. Nemini autem in eo gerendus est mos, in quo offenditur Deus. Omnia extrema prius perpetienda sunt | quam contra Dei iussa, mandata, leges aliquid agendum. Nec unquam dubitandum, quin illud bonum ęquum-que sit, quod

comparatione filios habiturus. Samuel reg. primo 15 Amalechitarum regem Samuel propheta in frusta discidit, cui uicto Saul rex pepercerat. maioris-que pietatis exemplum prębuit Samuel, quia homini non pepercit ut Deo obediret. a Saule autem tollitur regnum | et alteri datur, quia illum quem iussus erat interficere, uiuere permisit. Non itaque pius sed impius est habendus, qui domini transgreditur legem, ut seruo indulgeat et blandiatur, magis-que hominem offendere

bonis dignos reddidit, non faciemus? Creatori, Redemptori, Saluatori nostro non parebimus? Non ille nostra indiget obedientia, sed nos illius indigemus imperio. qui ideo imperat aliquid, ut bona conferat obedientibus. Quę autem his qui obediunt conferenda sunt, obedire nolentes mereri non poterunt. Qualia uero et quanta sint obedientium bona docebo, si prius quibus post Deum obediendum sit uiderimus. Qvorvm imperio

aduersatur iussioni | neque eorum qui pręsidibus pręsunt imperio; ut semper maioribus honor deferatur in obediendo. dicente Apostolo: Ad Ro. 13 Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. non est enim potestas nisi a Deo | quę autem sunt a Deo | ordinata sunt. itaque qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. qui autem resistunt, ipsi sibi inquit damnationem acquirunt.

Ad Ro. 13 Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. non est enim potestas nisi a Deo | quę autem sunt a Deo | ordinata sunt. itaque qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. qui autem resistunt, ipsi sibi inquit damnationem acquirunt. Quoties ergo imperatum est, quod potestati quę a Deo est conuenit, parere debemus ut Deo. At uero cum male, impie, iniuste aliquid iussum

bonum an malum sit quod iubetur. si bonum fuerit pareat, si malum, parere caueat, ne Deum offendat. Quod si nec bonum nec malum uidebitur, perinde ac si bonum esset obtemperet. Satis est enim si malum non est quod iubetur. Bonum autem etiam si iussum non fuerit, agere expediens erit. Bene enim agendo mala iubentem poteris contemnere. Vis inquit non timere potestatem? bene fac. Fieri quidem potest, ut potestas male officio suo fungens aduersus innocentem

bene fac. Fieri quidem potest, ut potestas male officio suo fungens aduersus innocentem sęuiat, sed Dominum audimus dicentem: Mat. 10 Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere | sed eum potius timete, qui potest corpus et animam perdere in gehennam. Quid nocuit sanctis tyrannorum impietas deos eorum contemnentibus? Quibus illi uitam

patris perficerent uini potu abstinebant | et meruerunt audire Domino dicente: Hier. 35 Non deficiet uir de stirpe Ionadab filii Rechab stans in conspectu meo cunctis diebus. Tunc autem conspectum Domini merebimur, cum totius obedientię nostrę unus finis fuerit, ut uidelicet hominibus obediendo Deo placeamus. Qui enim ideo alicuius iussis obtemperant, ut ab eo mercedem capiant, mercenarii sunt. et qui parent

magis quam offerre adipem arietum. et alibi: Eccli. 35 Sacrificium salutare est | attendere mandatis | et discedere ab omni iniquitate. Quoniam autem nihil mali est, quod lex diuina non prohibeat, neque boni quod non imperet uel pręcipiat, omnium prorsus abstinentia uitiorum | omnium-que exercitatio uirtutum obedientia est. Ita ut ne fidei quidem sacramenta proderunt nobis,

possumus, angustias, persecutiones et supplicia passi sunt | quomodo ergo bona terrę comederunt, cum tribulationes in uita tolerarint? Bona igitur terrę illa esse reor, quęcunque nobis materiam prębent exercendę uirtutis. Multa autem uulgo bona putantur, quę potius mala sunt, quia peccandi occasionem licentiam-que suppeditant. ut sunt diuitię quę luxuriam alunt, et dignitates mundi atque honores, quę superbię fomenta sunt. Post hęc in eodem propheta Dominus

ps. 118 Moyses et Aaron in sacerdotibus eius, et Samuel inter eos qui inuocant nomen eius; inuocabant Dominum et ipse exaudiebat eos | in columna nubis loquebatur ad eos. Quare autem hęc | continuo subiunxit: Custodiebant testimonia eius | et pręceptum quod dedit illis. eadem Ioannis apostoli sententia est in Epistola dicentis: prima 3 Quicquid petierimus accipiemus ab eo, quoniam mandata

facit, ut inter amicos et discipulos Christi censeri mereamur, postea tandem cum Christo quoque beati futuri. Io. 15 Vos inquit amici mei estis, si feceritis quę pręcipio uobis. Alibi autem ait: Io. 8 Si manseritis in sermone meo, uere discipuli mei eritis. Vis audire maius his? Mat. 15 Quicunque fecerit uoluntatem Patris

meo, uere discipuli mei eritis. Vis audire maius his? Mat. 15 Quicunque fecerit uoluntatem Patris mei qui in cęlis est, ipse meus frater et soror et mater est. Ad beatitudinis autem promissionem pertinet, quod in Hieremia clamans ait: Hiere. 7 Audite uocem meam, et ero uobis Deus, et uos eritis mihi populus. et ambulate in uia quam mandaui uobis | ut bene sit uobis.

Deo et Christo obedientibus talia promittuntur, non his qui episcopis uel pręfectis parent. Audiant ergo ipsum Dominum ad illos quibus Ecclesiam commendabat dicentem: Luc. 10 Qui uos audit me audit, et qui uos spernit me spernit. qui autem me spernit, spernit eum qui misit me. Deo igitur Patri te o monache obedisse existima, cum seniori tuo obedieris, et bonorum quę hactenus dicta sunt, te compotem fore spera: securitatis, pacis

salis; non quod ipsa sapiens esset (sal enim sapientiam designat) sed quod aliis ad cauendum inobedientię uitium sapientiam ministraret, suo casu omnes deterrendo. numeri 16 Pontifici autem et principi dicto audientes non fuere illi, quos ulcisci uolens Dominus ait: Separetur omnis multitudo a tabernaculis Chorę Dathan et Abiron; quoniam uocati a Moyse et Aaron responderunt: Non uenimus. tunc illi uiui terrę hiatu absorpti sunt.

docuerat dicens: Quia noluisti audire uocem Domini, ecce recedes, et percutiet te leo. parali. 2 24 Ad Ioam regem et populum Iuda, quia post gentilium ritum conuersi fuerant, mittebat Dominus prophetas ut reuerterentur. tantum autem abfuit ut obedirent, ut etiam ad se missis necem inferrent. Etenim Zachariam Ioiadę sacerdotis filium, prophetantem lapidibus in atrio templi obruerunt, rege ipso iubente. Sed non multo post maxima pars illorum in pręlio a Syris prostrata | et rex a seruis suis domi

est dictum: gen. 3 Sub uiri potestate eris, et ipse dominabitur tui. Hoc Paulus apostolus affirmat ad Corinthios dicens: prima 11 Omnis uiri caput Christus est, caput autem mulieris uir. et ad Ephesios: ad Eph. 5 Mulieres uiris suis subditę sint sicut Domino. et ad Colossenses: ad Col. 3 Mulieres subditę estote uiris, sicut oportet in Domino.

Non sicut ego uolo inquit sed sicut tu. et alibi: Io. 14 Sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio. Christus itaque Dominus noster factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. propter quod et Deus exaltauit illum. Si ergo cum Christo exaltari cupimus in gloria, cum Christo prius prosternamur in humilitate | Deo ante omnia obediendo, deinde hominibus illis, quorum iussa exequentes Domino seruimus.

quędam constantia, quam nec iniurię irritare | nec incommoda queunt frangere. Patientia semper iuncta fortitudini est, ita ut mutua inter se ope connexę et iniurias quidem submisse ferant | et aduersa alacriter tolerent. Hoc totum autem qualecunque sit, uni nunc concedamus patientię. Quando quidem tam hominum iniurias | quam casus aduersos pati dicimur, cum acciderint. Primum igitur ut in omnibus patientiam conseruemus, meminerimus |

quam casus aduersos pati dicimur, cum acciderint. Primum igitur ut in omnibus patientiam conseruemus, meminerimus | nullum omnino ea in re malum esse, qua non offenditur animus noster. Quid est autem quo ille offendi queat, pręter peccatum? Solum ergo peccatum cauendum nobis erit, quia malum est. Cętera quęcunque contigerint, ęquo animo ferenda, quia nec bona | nec mala sunt, sed inter bonum malum-que media. Quibus si

Tu quoque beatus eris | et preces tuę ad aures Domini sabaoth peruenient, si cum psalmista dicere poteris: ps. 37. Qui inquirebant mala mihi, locuti sunt uanitates, et dolos tota die meditabantur | ego autem tanquam surdus non audiebam, et sicut mutus non aperiens os suum | et factus sum sicut homo non audiens et non habens in ore suo redargutiones. quoniam in te Domine speraui | Tu exaudies me Domine Deus meus.

vii. Iram Domini portabo, quoniam peccaui ei, donec causam meam iudicet | et faciat iudicium meum | et educet me in lucem, et uidebo iustitiam eius. Iram ergo Domini perquam humiliter toleremus, quia peccauimus. tunc autem ab eo speremus lucem, cum per peccatorum poenitentiam iratum placauerimus. Neque enim aliter egit latro in cruce, cum fateretur iuste se pati et digna factis recipere | et conuersus ad Saluatorem

Ille solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super iustos et iniustos, ut doceat te omnes diligere, neminem lędere, nullam appetere uindictam cum offensus fueris, sed potius offensa te dignum iudicare. Hęc humilitatis, hęc patientię uirtus est. Virtus autem (ut Apostolo placet) in infirmitate perficitur. Vbi exerceres patientię uirtutem, si nemo esset qui aduersaretur, qui inuideret, qui hostiliter infestaret? Ob hoc igitur etiam malos esse permittit Deus, ut per eos boni

Corpus hominis fictile uas est | corruptioni obnoxium, solutioni proximum, morti semper opportunum. quod etiam si nulla aduersa infestet ualitudo, senilis tamen ętas carpendo consumit. Thesaurus autem in uase isto fragili animus est, quem nulla uis potest offendere pręter peccatum. Peccas autem si morbi molestiam fers impatienter. Quę igitur dementia est, cum corpus langore

nulla aduersa infestet ualitudo, senilis tamen ętas carpendo consumit. Thesaurus autem in uase isto fragili animus est, quem nulla uis potest offendere pręter peccatum. Peccas autem si morbi molestiam fers impatienter. Quę igitur dementia est, cum corpus langore torquetur, committere ut etiam animus impatientię peste lędatur? Gratias Deo age ęger, gratias age sanus,

elati labantur. Paulus Vnde colaphizatus est Paulus ne magnitudine reuelationum extolleretur. Afflicti martyres, ut cumulatius remunerarentur. Iniustis autem ob hoc tristia contingunt, ut ad iustitiam reuertantur | et si redire noluerint, iuste condemnentur | ęternis-que mancipentur suppliciis | quorum duritia temporalibus contusa malis mollescere nequiuit. Si aduersa pateris | et

Geraseni non ante uenisse referuntur ad Iesum | quam iacturam passi fuissent porcorum. Nec filius luxuriosus prius ad patrem est reuersus | quam dilapidatis bonis, quę ab eo acceperat, coepit esurire. Tunc autem et uirtute magis proficimus, cum contra casus aduersos luctamur. Hic enim solus campus est constantię, fortitudinis, humilitatis exercendę. In quibus dum laboramus, cętera

excussus animus, ignauię abiiciens caliginem sapientię luce incipit illustrari, et quo magis premitur, eo magis quidem ad sobrietatem rationem-que sese transfert. Tunc et fragilitatem nostram plenius recognoscimus | et summi Dei potentiam sublimius contemplamur. Ex rebus autem prospere fluentibus plerunque supra humanę conditionis uires efferimur , et dum plagas non sentimus, de ipso omnium quę in mundo accidunt plagarum autore minus cogitamus. Manasses

31 Castigasti me Domine, et eruditus sum. Paulus act. 9. act. 22. Paulus quoque apostolus ante lupus rapax Ecclesię-que persecutor, postquam autem Christi uoce perterritus incidit in cęcitatem, de lupo uersus est in agnum, et qui aduersus Christum steterat pro synagoga, pro Christo stare coepit aduersus synagogam, uim diuinitatis eius inter flagella expertus | et illum ipsum confitens, cuius confessores fuerat persecutus.

tantum prodesse queunt aduersa, nonne fallitur, qui illa in malis ponenda arbitratur? De patientia Iob. et qvare bonis accidant mala. Caput XVIII Vt autem omnium pręsentium tempestatum magnitudinem superes, quanta passus fuerit uir Deo charissimus Iob | et quam ad omnem erumnarum impetum immobilis permanserit, semper tibi occurrat. et si multo grauiora illum leuiter placide-que pertulisse inuenies, pudeat

quoque inferantur ad probationem, quare conqueritur peccator cum castigatur ad correctionem? Verberaris qui peccator es, ut de peccato doleas, de quo fortasse non doleres, si impunitus dimittereris. non dolendo autem | sanari omnino non posses. Tu puniris ut resipiscas, percuteris ut conualescas. Iustus autem plectitur, ut per patientiam maius sibi futurę remunerationis meritum exquirat | et ueluti de igne aurum, ita ille de miseriarum angustiis purior exeat atque clarior.

Verberaris qui peccator es, ut de peccato doleas, de quo fortasse non doleres, si impunitus dimittereris. non dolendo autem | sanari omnino non posses. Tu puniris ut resipiscas, percuteris ut conualescas. Iustus autem plectitur, ut per patientiam maius sibi futurę remunerationis meritum exquirat | et ueluti de igne aurum, ita ille de miseriarum angustiis purior exeat atque clarior. Hinc satis constat, quam male cum illis agitur, qui nihil aduersi

atque iniustorum, interim tam prospera quam aduersa mundi huius omnibus communia sunt. ideo et his aliquando bene | et illis male. Cęterum obduratis et in scelere perseuerantibus male cędit prosperitas, quia insolentiores reddit. Iustum autem neque prospera extollunt | neque frangunt aduersa; in utroque rerum euentu eandem seruat animi constantiam. Sed in aduersis si non melior, certe tutior efficitur. Semper enim ad delinquendum

patientia, prophana imperatorum edicta constanti atque immota christiani nominis confessione. Deos deas-que colere compellebantur. illi uero his contemptis Christum crucifixum colendum adorandum-que esse asseuerabant. Cum hac sententia finire martyrii uictoria erat. Vulnera autem corpore excepta, membrorum lacerationes, exustiones | fidelis militię insignia existimabantur | et inuictę uirtutis certissima testimonia. Atque ita Romani principes omnium potentissimi, urbium, prouinciarum, regnorum uictores a solis Christi seruis et inermibus et paucis

Vnde Iacobus apostolus: Iacobi 1 Omne gaudium inquit existimate fratres mei, cum in tentationes uarias incideritis, scientes quod probatio fidei uestrę patientiam operatur | patientia autem opus perfectum habeat, ut sitis perfecti et integri et in nullo deficientes. Ipse etiam apostolorum caput Petrus: prima 4 Communicantes Christi passionibus gaudete, ut in reuelatione

reuelatione glorię eius gaudeatis exultantes. Vas electionis Paulus non solum gaudet, sed etiam gloriatur: ad Ro. 5 Gloriamur inquit in tribulationibus, scientes quod tribulatio patientiam operatur, patientia autem probationem, probatio uero spem | spes autem non confunditur . quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis. et iterum ait: ad Cor. 2 ca. 12

Vas electionis Paulus non solum gaudet, sed etiam gloriatur: ad Ro. 5 Gloriamur inquit in tribulationibus, scientes quod tribulatio patientiam operatur, patientia autem probationem, probatio uero spem | spes autem non confunditur . quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis. et iterum ait: ad Cor. 2 ca. 12 Libenter gloriabor in

in necessitatibus, in persecutionibus in angustiis pro Christo. Gaudent ergo atque etiam gloriantur in pressuris huius mundi omnes sancti, et nos dolebimus? Doleat qui diffidit, gaudeat autem et glorietur, qui spem suam in Deo collocauit. De exhortationibus ad patientiam martyrii. Caput XX Quod si milites suos rex ipse cęlestis non in delicias et uoluptates

nobis commodabit, ut uincamus. Luc. 21. Immittent uobis inquit manus suas | et persequentur tradentes in synagogas et custodias, trahentes ad reges et pręsides propter nomen meum. Ne autem terreamur subdit: et ego dabo uobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes aduersarii uestri. Demum ut proposito pręmio ad omnia perpetienda magis alacres redderet ait: Luc. 21. In patientia uestra

Qui perdiderit animam suam in hoc mundo, in uita ęterna inueniet eam. Possidere ergo animam est | non hic sed in ęternitate uiuere. Omnis quippe possessio in pręsenti dubia est et incerta, in futuro autem erit stabilis et perpetua. Quod ut luculentius intelligas, rursum ille alibi ait: Matth. 5. Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam quoniam ipsorum est regnum cęlorum. beati estis

legimus: Cum prophetante Agabo discipuli eius didicissent | ipsum Hierosolymis uincula passurum | et animo consternati rogassent, ut supersederet illo proficisci, act. 21. Quid facitis respondit flentes et affligentes cor meum? ego autem non solum alligari, sed et mori in Hierusalem paratus sum propter nomen Domini Iesu. Non est ergo suorum lachrimis motus, non mortis periculo deterritus, ut a proposito desisteret | tanto amore flagrabat Christum omnibus quibus

XXI Quid enim aliud dum torquerentur, tacendo ad infidelem tyrannum dicere uidebantur | nisi Vre, tunde, diuelle, lania, idola tua non adorabimus. Christum autem Dei filium confitemur, cum Patre | et Spiritu Sancto unum Deum, unum Dominum. Potes corpora ista cęsar cruciatibus absumere, facere uero ut aliud sentiamus aut loquamur non potes. Dummodo hac in parte fortitudo nostra tuę pręualeat, iuuat in

Christi beneficio fortes sumus, Christi uirtute in nobis manente tibi non succumbimus | Christo denique adiuuante contra omnia aduersa luctamur | et potimur uictoria. Eidem gratias agimus, et cum poenis afficimur | et cum in sententia ueritatis perseueramus. Tota autem perseuerandi ratio est, quia post laborem in illo requiescere speramus, semper beati futuri, qui semper usque in finem fuimus fideles, nec uicti sęuitia tua sed probati. His quidem et huiusmodi uerbis illos uel locutos | uel

exempli gratia: Inter hereticorum turbam fideles-que persequentium occulte christianus es; uides alios deprehensos torqueri, cędi, laniari | quandiu fortiter tolerant nec a fide recedunt, non est ut teipsum prodas. Cum autem aliquis eorum titubare coeperit | et suppliciis uictus cędere, palam eum exhortari ad patientiam debes | et in periculo animę alienę uitam propriam contemnere. Plus enim debemus diligere bonum animę, non nostrę modo,

uitam propriam contemnere. Plus enim debemus diligere bonum animę, non nostrę modo, uerum etiam alienę | quam bonum corporis nostri. hoc enim temporale est, illud ęternum, hoc carnale, illud spiritale. pręferenda autem sunt carnalibus spiritalia | et temporalibus ęterna | et mortalibus nunquam moritura. Quod si te quoque in hoc pietatis agone intrepide currentem ab infidelibus occidi contigerit, gaude. quia iam cum illo uiuere incipies, qui

| tu-que donatus corona uictorię sempiterna. Quod multum prodest in calamitatibus recolere passionem Christi. Caput XXIII. In omni autem pressura et afflictione siue mentis sine corporis | commodissimum erit | Domini Saluatoris labores atque dolores pro nobis ultro susceptos ad memoriam reuocare | secum-que ratiocinari ac dicere: Quis ego sum, ut aduersis pręsentium infelicitatum casibus

Qui impatiens est, sustinebit damnum, et cum rapuerit aliud apponet. Primo enim damno rapto, id est accepto | aliud applicat | et malis quibus affligitur, cumulum addit. Quid autem dementius | quam tribulationum pondus grauare linguę procacitate aut aliqua immodica animi perturbatione? Quicquid enim patienter toleratur, leuius fit. Quid etiam magis perniciosum | quam

in medio nationis prauę et peruersę. Ex his ostenditur | eum qui patiens est, nunquam murmurare, nunquam conqueri, sed inter malos quoque mitem atque mansuetum esse | et inter inquietos quietum. Impatiens autem prius ipse suę inquietudinis causa est, deinde etiam aliorum: hos odit, illis irascitur, alios contumeliis, alios afficit uerberibus. ipse uero intra se iracundia ęstuat, bile tumet, liuore consumitur. iuxta illud:

commoti rixemur, depugnemus, ad arma concurramus. Canum ferocium ista rabies est, qui portento tantum contra se digito irritantur | et frendenti rictu hominem allatrant. Turpe est autem nobis caninam habere iracundiam | et ad quamlibet offensiunculam indecentius quam oporteat turbari ac furere | et esse domum super harenam fundatam, quam uentorum euertit flatus, uel arundinem illam, quam etiam

qui neque fratribus neque liberis | neque Dei sacerdotibus | neque foetibus in aluo matrum adhuc latentibus pepercere. Moabitę (!) Vt autem ista quoque minus miremur, Moabitarum impatientia facit. qui regis Idumeorum ossa de tumulo erruta ignominię causa igni cremarunt. Quis erit iracundię finis, si neque morte eorum, quos odio habet satiatur | et in corpora quoque

27 Graue est saxum inquit | et onerosa harena, sed ira stulti utroque grauior. et prosequitur dicens: Ira non habet misericordiam | nec erumpens furor, et impetum concitati quis ferre poterit? Quid autem infelicius quam carere misericordia et dilectione, sine qua beatitudinem consequi nequimus? Iccirco impatientia ipsa, quia charitati contraria est, Deo etiam qui charitas est aduersatur et repugnat, animum a cęlestium contemplatione

Quod si aspectui tam foedo non satis credis, facta inspice. Mat. 25 Princeps ille sacerdotum in Christum iratus ipse sua scidit uestimenta. quid autem dementius | quam in alterum indignari | et a semet poenas exigere? Reg. 3. 21 Achab etiam rex Israhel, quod Naboth Iezrahelita uineam suam ipsi petenti neque uendere neque commutare uoluit,

His exemplis discant superbi quam male indignentur aduersus eos, qui sese Christi seruitio dedicarunt. ad Ro. 14 Tu quis es (inquit Apostolus) qui iudicas alienum seruum? Domino suo stat aut cadit | stabit autem. potens est enim Deus statuere illum. Quod si nefas est iudicare seruum Dei, quanto magis eundem odio habere | iniuria-que afficere? Et si neminem

peccatorum remissionem subministrant, ęgrotantibus assistunt, mortuos efferunt, pro elatis Deo supplicant? nunquid redditur pro bono malum, ut his infensi simus, quibus pro beneficio parem gratiam referre non possumus? Quod autem ne illis quidem qui tecum seculo seruiunt hostiliter irasci debeas, audi ueritatis Magistrum in Euangelio dicentem: Matt. 5 Omnis qui irascitur fratri suo, reus erit

illis quidem qui tecum seculo seruiunt hostiliter irasci debeas, audi ueritatis Magistrum in Euangelio dicentem: Matt. 5 Omnis qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio. qui autem dixerit fratri suo racha, reus erit concilio. Qui autem dixerit fatue, reus erit gehennę ignis. Nemo igitur non reus est, qui fratri irascitur. Vitio fratris irasci rationabile quidem est, fratri autem irasci

irasci debeas, audi ueritatis Magistrum in Euangelio dicentem: Matt. 5 Omnis qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio. qui autem dixerit fratri suo racha, reus erit concilio. Qui autem dixerit fatue, reus erit gehennę ignis. Nemo igitur non reus est, qui fratri irascitur. Vitio fratris irasci rationabile quidem est, fratri autem irasci rationi contrarium est. Ex odio enim proficiscitur,

iudicio. qui autem dixerit fratri suo racha, reus erit concilio. Qui autem dixerit fatue, reus erit gehennę ignis. Nemo igitur non reus est, qui fratri irascitur. Vitio fratris irasci rationabile quidem est, fratri autem irasci rationi contrarium est. Ex odio enim proficiscitur, quicquid mali in personam tantum confertur. Disce itaque tres esse male irascendi gradus | alium alio nequiorem. Si

| alium alio nequiorem. Si tacitus irasceris | et linguam a contumelia coerces, reus es iudicio. quia quod iracundię motus intra te deliquit, hoc rationis iudicium, ne foras erumpat refrenauit. Grauius autem peccas, cum iratus in uerba opprobrii prorumpis | tanto-que magis, quanto furiosius id egeris. Racha Hebreum est | et uanum designat. fatue autem turpius dictum est. Illa ergo impatientię indignatio rea est concilio, ubi

hoc rationis iudicium, ne foras erumpat refrenauit. Grauius autem peccas, cum iratus in uerba opprobrii prorumpis | tanto-que magis, quanto furiosius id egeris. Racha Hebreum est | et uanum designat. fatue autem turpius dictum est. Illa ergo impatientię indignatio rea est concilio, ubi adhuc pendet sententia, donec uel progrediaris irascendo ut damneris | uel regrediaris poenitendo ut uenia dignus habearis. Porro si ulterius progressus

Phinee numeri 25 Per hanc iustificatus est Phinees, cum uirum Israhelitam et Madianitidem meretricem turpiter coeuntes pugione confodit. Cayn Gen. 4 Per illam autem damnatus est Cayn | alii-que multi, qui sanguinem innocentem indignati effuderunt. In hac Deum imitamur, qui peccatis offensus irascitur. In illa diabolum, qui cum malus sit, bonis inuidet |

qui peccatis offensus irascitur. In illa diabolum, qui cum malus sit, bonis inuidet | et iratus nos deiicere nititur de altitudine uirtutum. notandum Prouerb. 27 Dei autem ira percutit ut sanet, mortificat ut uiuificet | et meliora quidem uulnera sunt diligentis | quam fraudulenta oscula odientis. Hic pręterea qui diligendo uulnerat, interdum odiendo lędere desinit. unde loquitur:

Osee 4 Non uisitabo super filias uestras, cum fuerint fornicatę, et super sponsas uestras, cum adulterauerint. Magna ira est inquit Hieronymus cum peccantibus non irascitur Deus. hoc est cum peccantes punire differt. Quos autem ad correctionem affligit, de illis ait: ps. 88 Visitabo in uirga iniquitates eorum | et in flagellis peccata eorum, misericordiam autem meam non auferam ab eis. Nullam

Hieronymus cum peccantibus non irascitur Deus. hoc est cum peccantes punire differt. Quos autem ad correctionem affligit, de illis ait: ps. 88 Visitabo in uirga iniquitates eorum | et in flagellis peccata eorum, misericordiam autem meam non auferam ab eis. Nullam tamen iracundię perturbationem patitur Deus, neque dum corripit corrigendos | neque dum punit obstinatos. apud se semper placidus est atque tranquillus, apud illos uero iratus et furens

similis poenę metu, quam damnatos iuste perpeti uiderint. Equidem ita reor | inter iram et iustitiam Dei nihil interesse, nisi quod irę uocabulum tunc usurpet Scriptura, cum peccata uindicantur, iustitię autem nomen etiam ad remunerationem pertineat bonorum, in qua nullus irę locus est, sed benignitatis. Audiamus ergo in psalmis monentem: Irascimini et nolite peccare.

Ion. 4 Ionas Ionas etiam sanctus propheta mortem sibi expetiuit | indigne ferens, quod Niniue seruata suam fefellerit diuinationem. Vnde arguitur a Domino dicente: Putas-ne bene irasceris tu? Quis autem excusare illum audet, qui increpatione accusatur diuina? Apostoli Quid de apostolis dicam? et his quidem a Sapientia Dei electis? Mar. X

ad Ephe. 4 Irascimini et nolite peccare ait Apostolus | sol non occidat super iracundiam uestram. Irasci hominis est, per iram non peccare christiani est. Illis autem solem iustitię occidere credas, qui iram in odium conuertunt. Nunquam cito in alterum excandescas. dilatio incipientem sedabit motum. Obserua itaque Iacobi apostoli pręceptum:

tardus ad loquendum | et tardus ad iram. Ira enim uiri iustitiam Dei non operatur. Obliuiscere iniurię, et de uindicta ne cogites. Impatientię uitium est ulcisci cupere. Patientię autem uirtus offensam memoria non retinere. Diuinę legis est pręceptum: Leui. 19 Non quęras ultionem, nec memor eris iniurię ciuium tuorum. Deum time, et irasci quoque timebis.

irę receptaculum esse creditur. Et quoniam hoc sacrificium in Lege pro peccato offerri iussum fuit, puto quod is qui in omnibus patiens fuerit, et pręteritorum criminum facile ueniam consequetur | et in futurum innocentiam custodiet | seruata autem innocentia inter beatos computabitur. Super omnia uero proderit | mente reuoluere | tum quę patientibus proposita sint pręmia, tum qualia impatientibus tormenta. Cogitare quoque quanta pro nobis pertulerit Dominus, quanta

et pacem, non huius mundi pacem uel gratiam, sed Dei Patris et Domini nostri Iesu Christi et Spiritus Sancti. Nihil ei deesse poterit, quem ubique Dei gratia comitabitur. Qui autem linguam suam ad benedicendum assuefecerit, hic uere Christi seruus habebitur, illorum in cęlo copulandus consortio, quorum morem in terra fuerit emulatus. De maledicendi neqvitia caput XXIX

assuefecerit, hic uere Christi seruus habebitur, illorum in cęlo copulandus consortio, quorum morem in terra fuerit emulatus. De maledicendi neqvitia caput XXIX Vt autem benedicendi studio diligentius incumbamus, opportunum uidetur nunc scrutari, quantum mali maledicis et impurę linguę hominibus propositum sit. Reg. 3 2 Semeim cuius

Principi populi tui non maledices! Magis tamen poena illa uerenda est, de qua Apostolus ait | ad Cor. prima 6 maledicos a regno Dei excludendos cum fornicariis et idolorum cultoribus. Qui autem inde repulsi sunt eos ad inferos cruciari certum est. Quoniam impii ac scelesti non solum bono summo priuantur, sed etiam suppliciis ascribuntur ęternis. Ita ut lingua nequam nulli perniciosior sit | quam ipsi cuius

apostoli mordicus apprehendisset, nihil illum lęsit, sed ipsa in ignem excussa et exusta periit. Perire non debuit dicet aliquis, quę non lęsit. sed ideo non lęsit, quia Deo prohibente lędere non potuit. periit autem quia lędere uoluit, et mortem quam alteri inferre tentauit, iuste ipsa pertulit. Sic maledicus, dum oris sui procacitate alios offendere concupiscit, licet non offendat, tanquam si offenderit, poenas dabit. Vnde in Lege scriptum est: exo.

Ad hęc quoniam omnis offensa, quam per linguę intemperantiam alicui irrogamus, maledictum dici potest, etiam ille qui conuitiatur | qui-que famam carpit aliorum non minus maledicus est, quam qui denotatione aliquem damnat. Conuitiis autem contendere atque rixari | insanire est. dicente Salomone: Prouerb. XX Omnes stulti miscentur contumeliis. Et iterum: Labia stulti miscent se rixis, et os eius iurgia prouocat. Tales quippe clementissimum Dominum ad

Nam hoc quoque illorum uitium est, quod tam impatientes ad ferendam contumeliam sunt | quam auidi ad inferendam. Gaudent insilire dorsis aliorum, suo autem uelut indomiti equi neminem admittunt. atque hęc ferme natura contumeliosorum est. Eadem ratio detractorum habetur. nisi quod minus ei creditur, qui iratus opprobrat, quam qui odium cęlans de moribus pronunciat alienis. ut quem ipse

in Ecclesiastico, ubi scriptum est: xxviii. Susurro et bilinguis maledictus; multos enim turbauit pacem habentes. et: Prouerb. 25 Flagelli inquit plaga liuorem facit, plaga autem linguę comminuet ossa. Cui simile est illud Salomonis: pue. 25 Iaculum et gladius et sagitta acuta homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium.

locuti sunt | disperdat Dominus uniuersa labia dolosa. In corde et corde loquitur delator, quia duplex est. simulat se amicum illius, ad quem crimen defert | cui tamen auferre nititur quod amabat, eum cui ipse amicus erat accusando. disperdet autem huiusmodi accusatorem Dominus, quia siue falsum | siue uerum dixerit non uoto corrigendi proximum suum, sed in inuidiam mittendi uerba profert. Cui iterum Propheta poenam denunciat increpando ac dicendo:

| et superbię uitio ab altercationibus non recedere. Recte itaque Iacobus apostolus: 3 Vbi zelus inquit et contentio, ibi inconstantia et omne opus prauum. Scriptum est autem: Eccli. 28 Abstine a lite, et minues peccata. Multiplicantur quippe nequitię, iracundia exardescit, concipitur odium, ex quo mala ingentia oriri

Reliquum est, ut qui ita obduratus fuerit, diabolo flagellandus tradatur, et hoc iuxta Salomonis sententiam dicentis: pue. 17 Semper iurgia quęrit malus, angelus autem crudelis mittetur contra eum. Neque enim potest particeps esse ęterni boni quod mitibus datur, neque expers esse malorum, quę pessimum quenque manent, qui a malis mentem animum-que non auerterit | et odii sermonibus non abstinuerit.

pue. 17 Qui peruersi cordis est non inueniet bonum, et qui uertit linguam, incidet in malum. De maledicentiae vitandae cvra. Caput XXXII Vt autem cuncta maledicentię uitia deuitemus, imponendum est ori frenum taciturnitatis. Quemadmodum loquacitas prona est ad lites et contentiones, ita silentium quietis et placabilitatis est custos.

ambitu, ita uir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum. Sicut ergo urbs illa quam moenia nulla protegunt, facilem aditum pręstat inimicis, ita inconsulta garrulitas peccatis blande subeuntibus aperit ianuas cordis. Cor autem quo repletum fuerit, hoc per oris claustra effundet, cum in uerba proruperit. Ex abundantia enim cordis os loquitur. et quę procedunt de ore, de corde exeunt | hominem-que coinquinant.

claustra effundet, cum in uerba proruperit. Ex abundantia enim cordis os loquitur. et quę procedunt de ore, de corde exeunt | hominem-que coinquinant. eccl. 19 E diuerso autem scriptum est: Qui odit loquacitatem, extinguit maliciam. Tacitus et sensatus honorabitur. Recordatus est Iob | duo quędam se fando emisisse, quę emissa nollet, et ait: iob. 39. Manum meam ponam super os meum. vnum locutus

Hunc igitur imitemur | et poeniteat nos uerbositatis, qua certe non bis, sed millies lapsi sumus. quod-que multiloquio nos deliquisse meminimus, silentio emendemus. Bonos uiros taciti audiamus, ut discamus. Caueamus autem cum malis multum loqui, ne subuertamur. esa. 36. Rapsaci Assyriorum duci, cum Hierosolymam obsedisset | et plebem uerbis ad deditionem solicitaret, nihil respondere permisit Ezechias rex et

Et tu ne lingua labaris, obserua quando loqui, quando tacere debeas. a Salomone diuinę sapientię uiro est dictum: ecclesiastes 3. Tempus tacendi, tempus loquendi. Os tuum aperi discere uolentibus, contendere autem rixari-que parantibus claude. neque nisi necessitate cogente respondeas, nisi utilitate suadente loquaris. Quicquid pręterea dicitur | superuacaneum est. De omni autem uerbo ocioso reddituri sumus rationem in die Iudicii.

loquendi. Os tuum aperi discere uolentibus, contendere autem rixari-que parantibus claude. neque nisi necessitate cogente respondeas, nisi utilitate suadente loquaris. Quicquid pręterea dicitur | superuacaneum est. De omni autem uerbo ocioso reddituri sumus rationem in die Iudicii. Quod si de ocioso, quid de turpi? quid de mordaci? quid de rixoso iram inimicicias-que prouocante? Audi Apostoli pręceptum:

turpi? quid de mordaci? quid de rixoso iram inimicicias-que prouocante? Audi Apostoli pręceptum: ad tim. scda. 2. Stultas et sine disciplina quęstiones deuita, sciens quia generant lites. seruum autem Domini non oportet litigare, sed mansuetum esse ad omnes, docibilem, patientem, cum modestia corripientem eos qui resistunt ueritati. et iterum: Ad Ephe. 4. Omnis sermo malus inquit | ex ore uestro non

unum, ut multa audias | et pauca loquaris. Lingua si bene uteris iuuat, si male, perimit. Salomonis hęc sententia est dicentis: pue. 3. Qui custodit os suum, custodit animam suam, qui autem inconsyderatus est ad loquendum, sentiet mala. et iterum: pue. 15. Lingua placabilis lignum uitę, quę autem immoderata est, conteret spiritum. et rursum: Responsio mollis frangit iram, sermo

pue. 3. Qui custodit os suum, custodit animam suam, qui autem inconsyderatus est ad loquendum, sentiet mala. et iterum: pue. 15. Lingua placabilis lignum uitę, quę autem immoderata est, conteret spiritum. et rursum: Responsio mollis frangit iram, sermo durus suscitat furorem. lingua sapientum ornat scientiam, os fatuorum ebullit stulticiam. Quę igitur malum

finem tandem operis Deo auxiliante peruentum est. Cui soli gratias agimus atque habemus, confitentes eius esse beneficium, quicquid a nobis recte institutum recte-que tractatum fuerit. Nihil autem non recte dicitur, quod cęlestis disciplinę ueritate firmatur. Quare omnes equidem, qui ista legent, rogatos uolo, ne forte incompti impoliti-que sermonis mei asperitate offendantur; ad ipsas duntaxat diuinę scripturę autoritates

optetis probitatem sine doctrina quam sine probitate doctrinam. Quod si fidem, spem | atque charitatem sancte colueritis, beatitudinis pręmia Deo largiente capietis. Ipsis autem qui ad illa perueniunt, impartitur et scientia plenior | et eloquendi ratio pręstantior | et uirtus omni ex parte perfectior, quam ullus unquam mortalium aut habuerit in terra aut habere possit. Vbi enim

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report