Your search found 9849 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 9651-9676:

et Balaton. Habet praeterea Hungaria duos memorabiles lacus, unum in Soproniensi Fertö dictum, alterum, qui intra Sümeghiensem, Szaladiensem et Veszprimiensem comitatus iacet et Balaton appellatur. Utriusque pars septemtrionalis puram aquam continet, meridionalis autem in stagna desinit; primi pars pura ad sex, alterius ad duodecim milliaria in longitudine aestimatur. Paludes, quas prior efficit, usque Iaurinum, stagna, quae alter efformat, ad Fonyed, Magyaród et Hidvégh, cum aliis iterum stagnis, quae fluvius Szala efficit coniunguntur.

sustinere. Donec Gallicia provinciam Poloniae constituebat, Hungaria ea saltem parte, qua illa Regnum ambit, exteram provinciam contingebat et tum commercialis, quem Augusta Aula cum republica Polonica anno 1774. inivit tractatus, Hungariam immediate respexit. Postquam autem Gallicia in censum Germanicarum provinciarum relata est, Hungaria per totam occidentalem et septemtrionalem lineam Germanicis et Haereditariis provinciis cincta, nullibi aliquam exteram provinciam contingit totoque hoc vasto terrarum tractu nullam aliam cum vicinis suis commercialem habere

inclinata tantisper versus orientem linea usque extremum meridionale Regiminis Licani punctum, ubi iam Veneta ditio incipit, Sclavonia et Croatia Turcicis provinciis cingitur; provinciae hae nec cultae nec populosae sunt; sylvis abundant; et cum suilla Turcis vesci non liceat, haec autem a nostris quaeratur, copiosos quaestus gratia maialium greges alunt. Caeterum, cum Sclavonia et Croatia in eadem sunt commerciali relatione quam ad Semlinum, vigore praefati tractatus vigere vidimus. Verum hic quoque provinciale a Turcis per Statum militarem intercluditur; et cum montosae

quod eotum nec Colapis et Savus ita repurgati, ut iis adversus Carolostadium usque potuerit navigari, nec viae adhuc in Hungaria et Croatia ita instauratae fuerint, ut eorsum merces commode devehi potuissent. Verum viis quidem instaurandis comitatus eodem ferme tempore manum admoverunt. In reliquo autem non defuere non multo post perspicaciores viri, qui magna argumentorum vi Augustae Aulae demonstrarunt, quod et longior et sumptuosior via illa per Tergestum evehendis productis Hungaricis, quae cum sint voluminosa, pretium sumptuosi transportus haud sustinent, non possit

procuraretur. Quod omnia haec necdum sufficiant pro necessaria interna, sine qua nullum externum commercium existere potest, communicatione; sed quod debeant insuper et comitatus inter se et ipsi hi fluvii, uti et ducendi canales per vias collaterales necti, viae autem in Tibiscanis partibus ob defectum materialium, ut § 7. vidimus, aegerrime possint instaurari. Quod Tibiscanae paludes, cum irregulari et huius et aliorum, qui in eum influunt, cursu intimum nexum habeant. Et haec relate ad internam communicationem. Quoad

eductionis praebere deberent, longiori adhuc asperrimorum montium intervallo praecluditur. Unicum itaque est Mare Nigrum, in quo quaestor, et Germanus et Hungarus (ut § 17.), per Danubium continua navigatione pervenire potest. Cum in Danubium omnes Hungariae fluvii, hic autem in Mare Nigrum effluat, quod situatio Hungariae respectu provinciarum, quae mari huic adiacent, ac in specie Moscoviam, in linea commercii sit admodum favorabilis, utpote cum ad has secundo Danubio exiguis sumptibus possit navigari; e contra, quod respectu Galliciae, Austriae et

indeque operarios providet. § LXIV. Alteram pro Hungaria activam rubricam efficiunt animalia cornuta. Solo hoc titulo, deducta praevie notabili inductione, iuxta memoratum diametrum Hungaria annuum beneficium percipit in 2,081.413 florenis commercii autem huius practica manipulatio haec esse solet: possessores iugales suos boves postquam senescunt vendere solent, et hos et alios ex armentis, gulya vocant, delectos, Armeni et Graeci coëmere et vastis illis praediis, quae supra descripsimus et quae hi plerumque in

in sensu eiusdem paragraphi considerata pauca quidem iam praedia contineat, vastissimas tamen adhuc habeat paludes Fertöienses, Balatonienses, Szalaenses et Kanisaienses, quae si exsiccentur, copiosis adhuc pagis locum praebere possent. Trans-Danubiana autem et Tibiscana aeque in sensu praecitati paragraphi sumpta, non modo copiosa adhuc praedia, sed plures insuper quam prior contineat paludes, ita ut his exsiccatis, ingentia adhuc illic deserta spatia superessent. Quod quicunque favores per legem impopulationi tribuantur,

eo magis interesset, quod loca plerumque habitet semota et montosa, ad quae difficilis est tempore famis commeatus convectio. Verum indoles gentis iam adeo est depravata, ut nulla ferme, nisi a futura generatione, si eadem in scholis nationalibus debite excolatur, emendatio sperari possit; hae autem propter incolarum paupertatem plane in Valachicis pagis difficillime induci possunt. Quare nationales scholas inter Valachos, sin secus, publicis etiam fundi litteralis sumptibus inducendas esse, Deputatio haec arbitratur. § XC. Incrementum

§ XCI. Otiosis suppeditanda laboris et merendi occasio. Caeterum legislatio de procuranda non tantum integris civium classibus, sed singulis etiam individuis alimentatione curam suscipere, exstirpare mendicitatem, otiosos ad laborem cogere; constitutis autem ad tempus extra servitium domesticis talem, quo vitam sustentare possent, laborem suppeditare debet. Omnia haec rite ordinatam laboratoriam domum et institutum pauperum, quod per pie defunctum Imperatorem et Regem iam introductum in praesens tantisper labascere coepit, obtineri

in novis eiusmodi institutis posset quidem ea ratio iniri, ut parochi, pastores, ipsi domini terrestres, qui novam eiusmodi manipulationem ex ipsis his libellis facile percipere possunt, eam demum per populum propagent. Verum cum domini terrestres ad id lege obstringi non possint, arbitrario autem parochorum zelo aliquod magnae saepe in rempublicam utilitatis institutum committere minus tutum videatur, nil aliud superest, quam ut periti eiusmodi manipulationis homines seu domini conducantur, seu ex aliis provinciis evocentur, qui plebem de manipulatione hac edoceant.

curandis oeconomiae publicae obiectis, minus sufficiant, liceat comitatui provinciam hanc alicui seu magnati seu nominatiori nobili cum titulo curatoris oeconomiae publicae ita deferre, ut ille et inviationes a comitatu recipere et huic relationes suas praestare teneatur. Processuales autem iudices nobilium eorumque subalterni sociam, quoad alia negotia admiserint, operam eidem iungere teneantur. Quodsi id insuper fuerit constitutum, ut navata egregie in hoc officio opera, eandem relate ad promotiones, cum servitiis vicecomitis subeat considerationem, sperare licet,

carbones fossiles invenerit centum aureorum praemium constituerat; id quod piae etiam memoriae Imperator et Rex Iosephus IIdus 1782. sub 22-a martii benigne renovavit. Cum torfa nil aliud sit, quam inflammabile crassiorum radicum aggregatum; quod plerumque in locis paludinosis reperiri solet, his autem plane illi comitatus, qui maximo lignorum defectu laborant, potissimum abundent: videtur his torfae usus maxime convenire. E contra, cum carbones bituminosi in montanis aut submontanis locis potissimum eruantur, hi in usum metalli fodinarum deservire censentur. Iam sub Regina

obiecta, nullum Hungariae utilius productum, quam sit sericum, vel cogitari potest. Relate enim ad primum, si montanos frigidos comitatus excipias, in aliis omnibus sericum, modo recte manipuletur, tam bonae qualitatis atque Italicum est, produci posse iam usus ipse ostendit. Constat autem, quod Germanicarum provinciarum clima producto huic prorsus non faveat. Itaque praeter tabaccam, solum est hoc productum, quod extra omnem cum illis concurrentiam versatur, quod ut quam copiosissimum in Hungaria producatur, ipsarum etiam illarum interest; denique e quo fabricae in Hungaria

ad quartum, ipsa rei natura non admittit, ut unus homo e bombycum educatione magnam pecuniae summam corradat; ad hoc enim nec requisitum spatium, nec necessariae manus uni homini suppetere possunt. Ut ex instituto hoc notabilis utilitas proveniat, debet illud a pluribus familiis tractari, potest autem etiam a miserrimis, quia si in minori quantitate tractetur, nec nova aedificia, neque ullos in praeparatoria instrumenta sumptus requirit, adeoque nihil prorsus obstat, quo minus singulus hospes in comitatibus, quae idoneo ad id climate gaudent, industriam hanc possit exercere. Denique

specificos tabaccae defectus, ut eius cultura perficiatur, modis omnibus adurgebat, aliquas plane e Turcia familias Levantinae tabaccae culturae gnaras educi procuravit, sed incassum. Iam primum novum quotannis semen seu Levantinum seu Americanum procurare et sumptuosum et molestum fuisset; de eo autem, an procurata haec exotica semina, post unam aliamve seminaturam non degenerent, nullum decretorium experimentum captum fuit. Deinde subsistebat adhuc continuo illud Viennensis abaldo monopolium, quod illud, quod ipsi collibuit tabaccae pretium statuere potuit; statuit autem semper tale, quod

fuisset; de eo autem, an procurata haec exotica semina, post unam aliamve seminaturam non degenerent, nullum decretorium experimentum captum fuit. Deinde subsistebat adhuc continuo illud Viennensis abaldo monopolium, quod illud, quod ipsi collibuit tabaccae pretium statuere potuit; statuit autem semper tale, quod maximo directionis lucro cessit. Frustra itaque fuit id a cultoribus exigere, ut illi industriam intendant, quin sperare possint, quod maius etiam ab eadem proportione producti sui pretium sint recepturi. Pauci tantum Quinque-Ecclesienses, Szegedinenses et Insulani in

in quibus tabacca procreatur, inire solet contractus, praeemptionem et monopolium sapiant, hi imposterum prohibeantur; verum officiales depositorii perinde ac quiscunque privatus emptor novos quotannis seu cum singulis emptoribus seu etiam cum ipsis possessionibus contractus inire debeant. Id autem ad reanimandos, qui propter depositorii huius praepotentiam iam omnem de obiecto hoc speculandi voluntatem deposuerunt, quaestores ubique ac praesertim in Litorali ita publicetur, ut omnino ad omnium notitiam possit pervenire. Cum officiales depositorii huius contractus

id etiam frumenti pretium vile reddat, quod omnes agri variis tantum huius speciebus occupentur, e re publici videtur, ut iis, qui nova hactenus utilia tamen producta, veluti est isatis et rubia tinctorum colunt, favores aliqui concedantur. Hi autem opinione Deputationis huius in eo consistere possent, ut praeter decennalem ab omnibus oneribus publicis immunitatem, insuper libera absque omni portorio eductio eius, quidquid domesticam necessitatem superaverit, concedatur. DE PRODUCENDIS VILIORIS SPECIEI

olivarum speciem non aequat, ultimam tamen, qua etiam miseriores homines utuntur, si recte manipuletur, facile etiam superare potest. Praeterea oleum non tantum obsoniis, sed plurimis etiam aliis usibus, veluti lampadibus, tingendis coriis, pictoribus variisque insuper fabricis deservit. Pro his autem usibus non interest optimam olei qualitatem adhibere; quare inferiores eiusmodi olei species, in ea adminus quantitate, quam usus domesticus requirit, e plantis indigenis producere vel eo nomine interest, quod secus tantundem pecuniarum quantum huius, licet deterioris olei pretium effert, pro

studia convertenda esse existimarint, quo copiosior denuo boum procreatio procurari possit. Quodsi tamen res ad vivum resecetur, hanc quoque superfluam esse curam facile apparebit. Procreatio boum haud secus augeri possit, quam si iam impopulata praedia denuo ad statum desertum reducantur. Id autem rationibus publici nullatenus potest convenire. Licet enim res pecuaria aliquot fortasse privatis maiorem quam agricultura, si in eodem fundo exercetur, utilitatem adferre possit, toti tamen in concreto Regno, quod res agraria utilior sit quam res pecuaria, iam in comperto est,

satis apparet. DE EMENDANDA EQUORUM SPECIE § CXL. Non eadem est equorum ratio; hos quidem generosos ab olim Hungaria producebat; sed cum commercium paucas adhuc graves vecturas requireret, rhedarum usus apud nobiles non vigeret, equitatus autem Hungaricus e velitibus ferme constaret; minores tantum ephippio et veliti apti equi educabantur. Postquam rhedarum usus invaluit, ut equos maioris staturae producant, coepere aliqui equatiorum proprietarii grandiores exteros admissarios adhibere et in locum vagae, quae passim vigebat, equorum

qui nullas eiusmodi communitates, situm tamen pro equorum propagatione idoneum habent, liceat duos tresve admissarios pro singulo ad id idoneo processu comparare, necessarios agasones intertenere curatoremque rei equatiae erga moderatum salarium assumere. Comitatus autem illi, qui minus idoneam pro instituto hoc situationem habent, a minus necessariis eiusmodi sumptibus sunt dispensati. Civitates potentiores, apud quos propter concertationem incolarum, res haec tanto efficacius promoveri potest, ad suscipiendum hoc institutum

herbam producat, quamquam item adeo frigidus sit, ut oves octo ferme mensium spatio in ovili foeno interteneri debeant, oves illic optimo cum successu educabantur. Ut earum species propagetur, vendebat Camera superfluos arietes privatis, qui speciem suarum ovium emendare voluerunt; de modo autem qualiter id procurari possit, libelli iussu eiusdem Imperatricis in vernaculis linguis excudebantur. Et vero profecit sensim industria eo, ut ii, qui arietes eiusmodi comparaverant praescriptumque modum observarunt, parem ferme illi, quae in Merkopail ab originalibus Hispanicis ovibus

introduci possent (quod tamen vix sustineri potest) adhuc interesset, ut quo maior delicatioris lanae quantitas in Hungaria producatur; productum enim hoc eius est generis, quod paratam semper in septemtrionales provincias, nimirum ubi oves eiusmodi ali non possunt, habeat distractionem. Hungaria autem eiusmodi provinciis adiacet, e quibus necessariam pro vilioribus pannis crassioris lanae quantitatem, si domi sufficientem non habeat (quod certe nonnisi tardissime eveniet) emere possit. Proinde cum delicatior lana longe cariori veniat adhuc, in illum etiam casum interesset hanc vendere,

provinciis adiacet, e quibus necessariam pro vilioribus pannis crassioris lanae quantitatem, si domi sufficientem non habeat (quod certe nonnisi tardissime eveniet) emere possit. Proinde cum delicatior lana longe cariori veniat adhuc, in illum etiam casum interesset hanc vendere, crassiorem autem aliunde procurare. § CLI. Duo generales modi introducendorum utilium institutorum. Quodsi omnia, quae in praemissis de oeconomia publica dicta sunt, combinentur, apparebit demum duos esse praecipuos eam promovendi modos:

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report