Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: ipsI Your search found 2467 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 806-1477:806. Severitan, Ivan... . Feretreidos libri tres, versio... [Paragraph | SubSect | Section] ciues subito deficiunt annuentes patruo duci pontificis genero. Hic uero presidiis dispositis per recepta oppida aduersus Fluentinos, qui Marachium uallabant, bellum parat, qui perculsi timore pacem petunt, Dux pugnat aduersus Fluentinos iuste, ipsi cum eo componunt pacem. absente pontifice Cymbro nuper creato nec dum triumphante Senatus Puniceus miseratus et cladem futuram utrinque et iam pietatem huius clarissimi ducis, quem omni iure fas esse censuerunt in regnum reponi, precipue quia uidebant in Italia nec
807. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 3 | Paragraph | Section] sanguine et multiplici mortis genere pro gloria ac tutela christiani nominis quantuliscunque viribus nostris Deo aspirante ad hanc usque diem defendimus. Amplius vero sine ope vestra, amplissimi principes, non possumus. Minima enim pars hominum remansit, qui tum et ipsi bis ac ter a Turcis venundati et redempti sunt; ita ut argentum, divitiae ac facultates defecerint. Spes unica nobis primum in Deo, deinde in celsitudinibus vestris sita est. Sacra Regia Maiestas Dei gratia Ludovicus, Hungarie
808. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 6 | Paragraph | Section] officio meo fungor, cum lachrymis nunc et flexis genibus quod praestare potestis auxilium a vobis peto. Nam si (quod non speramus) nos sine aliqua spe ac certo auxilio dimittetis, ex duobus alterum eveniat necesse est: aut enim tota Croacia Turcis salva fide (ut ipsi petunt) se submittet, aut sedes suas relinquere, et per christianas urbes mendicando fugere cogetur, ne perditissimis hostibus miserrime venditi serviant, eorumque sclavi (ut dicunt) perpetuo maneant. Celsitudinibus ergo vestris nos
809. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 7 | Paragraph | Section] solicitus caeterorum principum adventum. Intellexique interim in hoc
Croaciae negocio nescio quid per Celsitudines Vestras nunc statutum ac conclusum esse.
Proinde
810. Baničević, Jakov. Magnifico et prestantissimo domino... [Paragraph | Section] et tamen aliquantisper sublevor. Quodsi restituar, quod faxit deus, me d.i v.ae et pedes et manud et caput ipsum deberi fatebor. Quid autem ei retribuam pro tam salutari re, non habeo, nisi quod rogo supplex omnipotentem deum, ut sibi illam optimam valitudinem tribuat, quam mihi ipsi exopto et semper eam uti deum meum tutellarem venerabor. Accedit huic ingenti suo in me beneficio amor et benivolentia, qua dominum Hieronymum Roraium [Hieronymus Rorarius, camerarius pontificalis, Norimbergae adest a medio mense Ianuario 1524.] intuitu meo
811. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] contendi. Non enim nobis solis nati sumus, sed potius patriae, amicis et communi utilitati. Quapropter, tametsi optata forsan assequutus non fuero, meus tamen labor me delectat, quia non paruam prisca nostri generis opera studiosis repetendi procul dubio materiam praebeo ac proinde, ut et ipsi aliquid laude dignum audeant, occasionem exhibeo. Historia enim ad uitae institutionem utilima censenda est tum iunioribus, quos lectio diuersarum rerum antiquioribus aequat prudentia, tum uero aetate maturis, quibus diuturna uita rerum experimenta subministrauit uisa et audita ad
812. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] Tibi enim in primis congruit, utpote patritio Pharensi inter omnes Dalmatas fortunarum amplitudine ac generosa maiorum tuorum gloria claro, quatuor germanorum uita ac moribus et praecipua liberalitate decoratorum societate uallato et, quod maximum est (quia et genus et proauos et quae non fecimus ipsi, uix ea nostra uoco), propria uirtute excellenti, hoc opusculum offerri. Multum enim tua probitate allectus me tibi debere profiteor. Suscipe igitur, te obsecro, perexiguum hoc opus tuoque protectum nomine ad communem minus literatorum utilitatem non ommissis, quae in margine
813. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] uiroque forti dignius existimatur quam uincere aut strenue pugnando morti succumbere. Hinc cum aliquid sibi credi exigunt, sedula est eorum et frequens sub sacramentis imprecatio, ne lecto incubantes intereant. Quam ob causam et sacerdotes deprecantur, ut precibus a deo obtineant, quatenus ipsi gladium uibrando clypeo tecti mortem nanciscantur. Nempe hoc hominum genus, cum gloriae cupiditate incaluerit, parum sua interesse putat, utrum uitam cum sanguine euomat. Slaui gloriae uitam anteponunt. Testantur hoc creberrime et ferre incredibiles Bohemorum apud
814. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] dec. prime li. primo et secundo. (133) pedem firmantes ad hanc usque horam ea felicissime potiuntur. Unde et optimates Hispanorum se de genere esse Visigothorum gloriantur. Hinc (ni fallor) Romani nullius minus quam nationis Slauorum profectu laetantur, quoniam ipsi praecipue eorum potentiam eneruauerunt. Quis igitur mortalium dignis ualet Slauorum gloria laudibus extollere, Epilogus strenuitatis Slauorum. quorum uirtute depressa est Persarum arrogantia, eneruata Assyriorum et Medorum potentia,
815. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] uocaretis. Ascriuium (216) quoque, quod nunc Catharum dicitur,
Catharum alias Ascriuium.
Rixonensium (sicuti Cypicus Coriolanus opinatur)
816. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] preditorum, peculiari quadam naturae probitate sobrietatem atque a superfluis uini potationibus abstinentiam amplectentium refertos. Pharenses sobrii magna uini copia affluentes. Nam cum maxima sit optimi apud Pharenses uini abundantia (non enim decimam sui uini partem ipsi potando consumunt), grande tamen facinus, immo scelus esse arbitrantur uinum aqua non flagellatum potare. Quam ob causam, si cui aliquando ex aduenis temulento in publicum prodire euenit, uelut mente captum omnes, sed praecipue pueri (quemadmodum uos ipsi probe scitis) eum iniuriis
817. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] (non enim decimam sui uini partem ipsi potando consumunt), grande tamen facinus, immo scelus esse arbitrantur uinum aqua non flagellatum potare. Quam ob causam, si cui aliquando ex aduenis temulento in publicum prodire euenit, uelut mente captum omnes, sed praecipue pueri (quemadmodum uos ipsi probe scitis) eum iniuriis contumeliisque afficiunt derisionibusque prosequuntur. Exstat in medio fere huius insulae ager ad septentrionem spectans, praecipua diligentia cultus, in circuitu stadiorum centum et quadraginta, totius insulae potior, undecim uicis septus,
818. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] docte probateque in moribus iuuentutis uestratum sub obseruantia regularis instituti hoc in monasterio alitae numerositatem, quorum opera, deo optimo fauente, haud parum splendoris uestrae huic urbi (ni fallor) est accessurum. Nec desunt etiam hisce temporibus hoc in monasterio (quemadmodum uos ipsi cernitis) uiri apprime eruditi, qui edificare proximos in salutem uerbo et opere sunt efficaces. In conuentu s. Marci multi uiri periti. Exstant et duo alia monasteria, alterum ordinis Heremitarum sub titulo diui Nicolai in summo suburbani montis
819. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] Variis posthaec uniuersa Dalmatia ob inextinguibiles inter Venetos et Ligures inimicitias casibus agitata, aucto mirum immodum Venetorum imperio, reedificata prius per uos urbe uestra, inito cum eis perpetuae pacis foedere, praecipuis ornati priuilegiis (nam et senatum habetis et quaestores ipsi deligitis uestrique iuris est aerarium), multis donati immunitatibus, gratissima potiti libertate Venetis usque ad hoc tempus fidelissime coniungimini. Qui etsi, dum aequam in Republica partem singuli queritis, in uarias saepe discenssiones deueneritis, semper tamen uirili strenuoque contra
820. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] naute Turcarum superfuerunt. Postremo Turcis pugna detractantibus, nonnullis ex nostris desideratis caeterisque fere omnibus magnis confectis uulneribus, Pharenses clara potiti uictoria ad suos regressi sunt. Quamobrem Nicolaus Paladinus (quemadmodum nos ipsi uidimus) Senatus Veneti consulto militari honore togaque aurea ob suscepta uulnera pugnandique constantiam donatus, diuitiis et immunitatibus simul cum caeteris naualibus sotiis pro meritis auctus fuit. Taceo filium eius Paulum, uirum utique, si ingenium, si eruditionem, si
821. Kružić, Petar;... . Gregorius Horlovicz et Petrus... [Paragraph | Section] incommoda Sanctitati Vestre explicaret – in
maxima necessitate constituti sunt serviendo tam Beatitudini Vestre, quam
serenissimo regi nostro Hungarie, precipue, cum pecunię Sue Maiestatis nullius
sunt pretii, qualiter vivere possint, ipsi soli ignorant, serviunt fideliter –,
ideo illos Sanctitati Vestre humiliter commendamus, nos quoque inter paucos dies
spetialem nuntium nostrum ad Sanctitatem Vestram destinabimus.
commodi causa. Supplico igitur
Vestre Beatitudini tam meo, quam baronis nomine, dignetur in hoc preces
utriusque nostrum exaudire, et pileum ipsum, si mitti contigerit, per hunc
nuntium seu cursorem regium ad baronem mittere, poterit huic ipsi tuto
consignari et eum fideliter deferet. Pro tanta gratia et benignitate Vestre in
me Sanctitatis, quantam ex litteris domini Carpentratensis 26 facile
intellexi, ago Vestre Sanctitati gratias immortales daturus operam
inuiolabile muro
pedibus pulsata remugit,
uictrici tempora lauro
ne desidiae feret ocia legibus ullis?
mea mater erit? uel quae mihi copia fratrum?
ego uos patrem penes incusabo maligni,
hostile tumens incredulus obiice uano
et celsis praestantius eminet astris.
a longo, resonantibus atria tectis
tabula fluitante leuem superhaeserat assem,
ab oposito borealis uertice turbo
uobis seruanda facessite dicta.
cinerique suprema dicatis.
Numina, plus quam si toto ruat aethere Coelum.
inest ea gloria nato,
Vestram, Baronem quantumcumque reditum querat,
nullo pacto ei concedendum. Miraretur Sanctitas Vestra, si videret, quo pacto
baro hic in omnium amorem et benivolenciam penetraverit, qualem sibi apud omnes
authoritatem conciliaverit. Illi ipsi, in quorum facta aperte quottidie
invehitur, hominem non solum reverentur, sed eciam (quod quasi impossibile est)
diligunt. Si Sanctitas Vestra hoc regnum conservare vult (prout certe vult), duo
haec omnino prestet, quod utrumque in
quod iam pridem animo concupieram, non arripuerim. O spes fallaces, o inanes
meas cogitationes, o pestilentem L. Cottae moram: nunc medius
inter Cyrum et Alexandrum
hostes, euersores libertatis, oppugnatores patrię, labem ac
pestem ciuitatis, impios, scelestos, nefarios, profligatissimos ciues ferro
ac flama persequutus sum, extrusi, exterminaui, bonis et patria interdixi,
quo ipsi iidem digna suis facinoribus supplicia perferrent et reliqui ab huiusmodi spe nefaria pestiferisque conatibus deterrerentur,
denique ut liceret in ea republica, quam nostri maiores suo sanguine
fundarunt,
SyL.
Pręcipuę quum tu, Cęsar, ipsius uiscera laceraueris cęterisque tradideris
laceranda. Viguisset profecto uigeretque diu, si non tibi ipsi, sed populo
Romano dominationem comparauisses eiusque fuisses honorem tutatus: non
dolerent hodie tui ciues impunitas Crassiana clade legiones.
molliter in
magna rerum affluentia summaque tranquillitate ad finem extremum deducerent.
Atqui proponant necesse est publicam incolumitatem communiaque commoda sibi
prospicienda, augenda et conseruanda esse: ut quum ipsi
iugularint, atque animum tutelę suorum intenderint, urbibus atque
prouinciis esse quęsita salus et securitas uideantur. Quę si patribus
familias negligenda non sunt et gubernatores magnopere student, ut suam
illę
rapinę, non uictorię, Macedonis Alexandri (nam hunc audio maxime rerum
gestarum admiratione crebrari) latronis more in bona, uitam, libertatem
miserorum hominum grassantis usui ac non potius calamitosae fuerint? Ipsi
quoque Macedones postmodum sibi funestas experti sunt, quum in diuidenda
praeda dissentientes mutuis cladibus uulgo sternerentur. Sed aliquantisper
publico blandiamur errori, adiuuemus tuam insaniam, ubi nihil a
SyL.
Caesar, illa sunt adulantis et formidolosę plebis deliramenta, etiamnum rebus
nudis inania nomina deorum imponentis: nihil amplius ab hominibus pręstari
potest quam ipsi habeant: quodsi possent immortalitatem in alios conferre,
eam potius sibi quisque arriperet.
CAES.
cohortes,
quamdiu uoluptates prosecutę sint: nam uidimus nudum et cicatricosum ac
denso curarum agmine stipatum in aulam Plutoni ingredi. Num tibi magistratus
cum insignibus obuiam honoris gratia uenerunt? at nemo plane, ne ipsi quidem
minutuli qui quondam supplices tuis genibus aduoluebantur, praetereunti
assurexere, non dignati sunt oculis intueri: haud quemquam aliena perinde
negocia distringunt: suis fere quilibet aut malis torquetur aut
nauigationi perquam similis esse, quę duobus fere
generibus nauigiorum perficiatur. Quidam admirati turritas naues bellicisque
machinis instructas undique uariis picturis puppes ornantibus ingentem illam
molem, quę sibi ipsi oneri est, aegerum sulcaturi conscendunt:
tum confestim scopulorum uitatis muricibus in altissimum pelagus abducuntur:
ibidem quantum imbre madescant, quam uehementibus exagitentur tempestatibus,
quam
uel pręcipuum collocauimus et
nunc demum
quod et triduo ante fecerat, per universum exercitum circumducit, ibi eum praesentem, de quo aliqui dubitaverant, omnibus manu ostentans paratum dicebat omnia extrema et mortem etiam subire pro patria, pro sacra Christi Dei optimi maximi religione, pro coniugibus et liberis eorum. Agerent itaque ipsi quoque viri fortissimi, Hungaros se esse meminissent et eos, qui et ipsi saepe et eorum olim maiores inclyti illi heroes et fortissimi Christianae rei publicae propugnatores tot clara trophaea ex eodem illo, cum quo pugnaturi essent, hoste retulissent; nec esse quod hostium multitudine
praesentem, de quo aliqui dubitaverant, omnibus manu ostentans paratum dicebat omnia extrema et mortem etiam subire pro patria, pro sacra Christi Dei optimi maximi religione, pro coniugibus et liberis eorum. Agerent itaque ipsi quoque viri fortissimi, Hungaros se esse meminissent et eos, qui et ipsi saepe et eorum olim maiores inclyti illi heroes et fortissimi Christianae rei publicae propugnatores tot clara trophaea ex eodem illo, cum quo pugnaturi essent, hoste retulissent; nec esse quod hostium multitudine terrerentur, non enim in multitudine sed in robore militum sitam esse victoriam;
iuncta erat, descendere reliquis adhuc ante tormenta viriliter pugnantibus. Ceterum cum hii quoque, qui se in vallem receperant, rursus in pugnam restaurandam rediissent, neque iam ulterius vis tormentorum et fumi sustineri posse ullo modo videretur, magna exercitus parte in fugam dilapsa ipsi etiam sunt fugere coacti. Fugam igitur ad unum omnes, qua cuique proximum erat, capessunt ac per ea potissimum loca, per quae paulo ante ovantes et spe victoriae pleni veneramus, et per castrorum loca, quae fuerant antea ita per hostes direpta ac disiecta, ut vestigia tantum eorum superessent,
prius gens sancta et populus acquisitionis, nunc populus Gomorrae, semen nequam filii scelerati, socerdotes infideles, socii furum, diligentes munera, sequentes retributiones, de quibus idem Dominus conqueritur per prophetam Esaiam. Filios enutriui, te exaltaui, ipsi autem me spreuerunt, dereliquerunt uias meas, blasphemauerunt sanctum Israel, alienati sunt retrorsum.
optimarum rerum, huius unius urbis euersio, secum trahat. Exercitus Caesaris indignitas. Quid ullo seculo accidit indignius, quam quod ille ipse exercitus, qui a Caesare in Italia ad salutem omnium bonorum, ad custodiendam urbem, Imperii arcem, collocatus erat, illi ipsi urbi nefariam uim, contra optimi Carolus 5. Principis Caroli uoluntatem, contra disciplinae militaris leges, contra auspicia, contra maiorum exempla, intulit. Est enim liberandus culpa Caesar, qui etiamsi iustis de causis Romano Pontifici irascitur, tamen hoc exitu
uox pro dignitate praedicare atque ornare potest.
Longe igitur fallitur, si quis tale ingenium tantam iracundiam cadere existimat, ut ullas quamuis magnas iniurias hoc modo ulcisse uoluisse uideatur. Ille uero priuatim dolorem, uel urbi ipsi, a qua imperii nomen habet, uel tot sanctissimis aris, uel aliarum gentium quae suas Respublicas sine huius urbis consilio tenere non possunt, utilitati condonassent, quamuis iratus, si licuisset ei praesenti, rem subitam minimeque expectatam regere ac gubernare. Quare
cui humiliter et genuflexe supplicamus, eos benigne
exaudiat, et quicquid de praesentium temporum calamitatibus deque
tribulationibus nostris Beatitudini Vestre retulerint, eadem ipsis fidem
creditivam prestare dignetur, ac si nosmet ipsi per
sonaliter ante pedes Sanctitatis Vestre interfuissemus, cui sese et servitia
nostra humiliter et genuflexe commendamus atque offerimus.
aula regia: indignitas et contemptio plerumque vel sanctos homines transversos agit. Sed tamen ita me gessi hoc toto tempore, quo absens fui, quasi seruitute non abiisem: ac tantum abest ut vel incomodum aliquod ei optarim, vel ad hostes eius profugerim, ut cum iis, quos existimaui esse ipsi maleuolos, ne colloquia quidem consociare atque commiscere voluerim: semper aule ac ubique sue
et in dies ac horas praeparare contra imminentes impetus et innumerabiles
exercitus terra marique immanium Turcarum praeparatos iam et in aciem constitutos
ad
Vestre ostendimus. Alias etiam ad me
litteras scribendo, qualiter Clisium idem Grittus habere querit, servitores
familiaresque mei mihi spem dantes non timere usque adventum meum et sub tali
spe me contuli ad Sanctitatem Vestram. Ipsi vero, qui in Clisio remanserant,
statim post discessum servitoris mei missi ad me cum litteris tradiderunt
civitatem eidem infideli secunda feria post festum Beatorum Viti et
Modesti 20 , et tenuit Clisium in potestate
aliquot ex ipsis
advenerunt ad ipsum et ubi in dicta civitate Spaleti ipsis ostendidit
annulum meum ac promisit ex parte nostra dare plures peccunias et pannos
libertatem fidemque perhibendo ac eosdem in gratiam recipiendo, et ipsi iterum
conversi promiserunt dare operam et ponere modum mihi restituere Clisium. Itaque
in festo Sancti Stephani tertia die Augusti 21 cum ivisset ad nundinas
in Pogliciis ipse homo locumtenens supranominati Gritti
meus et
Hungari partem suam sequentes, qui multo plures sunt adversariis, Sanctitatem
Vestram curam de eorum salute gerere et se paterno amore a Vestra Sanctitate
prosequi, sicut a predecessoribus Vestre Sanctitatis olim prosequebantur et ipsi
viceversa erga Vestram Sanctitatem et sedem apostolicam hii essent, qui fuerunt.
Nunc hic per donacionem maiestatis regie domini mei libere possidetur
archiepiscopatus Colocensis, in ea parte in qua non est destructus per Turchas,
sit illud in ore: Gratis accepistis, gratis
date! Quod si vim eis et incendia minemur, quid minus Christianum, quam protinus
ad haec recurrere? Principes etiam nostri non ita facile ad vim talibus
inferrendam induci possunt, quod et ipsi intelligere ceperunt multa esse in usum
Christianum recepta, quae vel aboleri vel certe immutari deberent. Omnes
intelligunt concilio esse opus et multarum rerum restauratione. Taceo de hiis,
quae de abusibus Sedis Romanae ubique
et bonitati, qui licet a Sede Apostolica repudiatus et ab ea indignissime
habitus, dat tamen omnem operam, ne quid in regno suo innovetur, sed et ipse
concilium suspirat. Vereor et illud, ne, dum Sedes Apostolica differt, principes
ipsi vel simul, vel quisque in suo regno concilium faciant, quod multi et viri
quidem catholici non cessant auribus principum assidue instillare. De hiis volui
pro mea in Sedem Apostolicam fide ac devotione, in Vestram autem Sanctitatem
Deus ergo huc rettulit omnia condens.
audistis quod protulit impia", dixit,
non arbitrio sit uisum stare creato
Hic apud caesarem est
conclusum, ut pro finali rerum Hungaricarum conclusione reuerendissimus dominus Lundensis,
bonus amicus tuus et magnus rerum tuarum fautor ad serenissimum regem meum proficiscatur,
cum reuerendissimo domino Agriensi, Frangepano, cui et ipsi tu satis es commendatus. Ego
apud caesarem remaneo usque ad rerum conclusionem; quae in eo statu sunt ut de bono fine
non possimus dubitare. Missurus est breui et pontifex unum ex reuerendissimis cardinalibus
huius rei gratia in Hungariam. Noua inter caesarem et
liberis debentur, sed eis item in quibus fortuna nullum ius habebat
fieri poterit, optimos quosque autores tum Graecę, tum Latinae linguae euoluendo, quibus pluribus annis operam non segne dedi pro uirili |
871. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 35 | Paragraph | Section]
manu colliserit: equidem confido, te, cui animus meus apertus est, vel me tacente perspecturum facile, idque sine dubio crediturum; quum te sincero corde semper amaverim, meque abs te amari non vulgaribus argumentis cognoverim. Nunc vero accepto certo nuncio, te esse in oppido Kesmark, vehementer ipsi mihi et gavisus et gratulatus sum, quod superesses et certe valeres, utererisque tanti viri contubernio ac patrocinio, statimque pro mea in te benevolentia scribendum mihi ad te esse duxi, ut saltem mutuis litteris colloqueremur et una essemus. Habes jam animum erga te meum, habes et
872. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 17 | Paragraph | Section]
sciens, haud quaquam tuum esse, quod ipsa tuum fecerit. Sed ne infirmus, fortissimum et prudentissimum moneam, sic habeto: me quicquid id est, ex amore facere, quo te prosequor, omnesque honorum utilitatumque accessiones tibi optare, quas quemque sibi ipsi ab immortali Deo optare decet. Reliquum est: Hieronymo Lasky, oro, commendes me et ita in gratiam ejus restituas, ut quicquid a maligno vel potius mendaci quodam homine ex Francia mali animi in me contraxerat, totum in bonum convertat, efficeque, ut me diligat, quemadmodum, si potest fieri,
873. Vrančić, Antun. Petro de Gamratis episcopo... [page 55 | Paragraph | Section]
hic ejus commodis libenter opera mea volebam consulere, et de statu providere, sed asperitas morum hujus gentis et inaequalitas displicuit. Quare in Poloniam, ubi summam illi concordiam, politiam ac lenitatem commendarunt, sese conferre statuit et patrono cuipiam dedere. Quum autem imprimis te ipsi benignum, liberalem, litteratorumque asylum ac Maecenatem singularem quidam praedicarunt, dudum se tibi dedidit, praesertim quum et ego idipsum confirmaverim. Venientem itaque ad te fide ac spe rerum suarum non dubia, vehementer oro, habeas commendatum, et numero tuorum adjungas.
874. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1540, versio... [page 204 | Paragraph | Section]
aetate aliquando licuit, juventuti suae negent licere, ac eam froeno etiam coerceant: nempe ut iam securi a vitiis, et destituti ab omnibus voluptatis incitamentis, quae adhuc nobis a fronte sunt, et evincenda supersunt. Verum saepenumero et ipsi metas auctoritatis excedunt, resecantes in juventute etiam illa, quae successivis temporibus natura ipsa indulsit, et omnium sapientum scholae
875. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 23 | Paragraph | Section]
fines, et sic in perpetuum pace fruemini; alioquin Imperator ad pacem non consentiet. Tamen, dixit, se de his relaturum ad Imperatorem. Adhuc enixe commendavi negocium V.re M.tis et rogavi, pararet mihi aditum ad Imperatorem, licet ille mandasset, ut ipsi basse negocium proponerem. 3. [Colloquium cum Rusthan Bassa] Dehinc ivi ad Rhustan Bassam. Habitis cum eo omnibus iis ceremoniis, que intercesserant cum altero bassa, quum petitionem V.re M.tis aperirem, negocium
876. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 25 | Paragraph | Section]
omnia ad verbum iussit Bassa advocato notario perscribi. Sunt et alia verba inter nos sequuta, sed non alicuius momenti, unum tamen referam: Quum dixissem, quosdam Hungaros (nam de iis mentio facta fuerat) nec esse Regie M.ti nec Imperatori fideles, et nihil aliud agere, nisi ut ipsi dominentur, quum quesivisset, quinam isti essent, ego commemoravi illos, qui Budam tradiderant. Inquit Bassa, iniuriam illis facitis sic loquendo, nam Imperator, quum esset in Hungaria, interrogavit eos, an possent et tributum solvere et Budam contra Alemanos defendere, negaverunt
877. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 29 | Paragraph | Section]
Tunc inquit: Imperator hodie te liberavit, sed nihil vult Regi respondere ad hanc legationem ultimam, quoniam et Rex Imperatori ad eius petitionem nihil respondit. Ego autem dabo regi tuo bonum consilium, sed velim iures, nemini ea que dixero, te revelaturum nisi ipsi Regi. Iuravi. Hec que dicturus sum, ex memetipso dicam, non ex Imperatoris voluntate. Consulo igitur, ut Rex mittat oratores, spero, non autem promitto, quod optinebit pacem, si quatuor illas civitates dederit unacum iis machinis, que nunc in illis sunt. Ego me
878. Andreis, Franjo... . Dialogus philosophandumne sit,... [page aiii_v | Paragraph | Section]
infitior saepe oriri paruas dissensiones, non tamen propter animorum contumaciam. Sed quod accidit, vt vnus alio acutior hebetiorue ingenio sit: plusue aut minus cernat. Nefas est vel suspicari odio fuisse inter principes Apostolos laboratum. Siquidem in vnoquoque spiritus dei loquebatur, nec ipsi suam, sed Christi gloriam quaerebant. Atqui constat Petrum a Paulo fuisse repraehensum, sed neque hic laesisse, nec ille se iniuriam accaepisse existimauit. Ambo enim omnes suas rationes ad vnum scopum intenderant, vt diuino munere ad publicam vtilitatem recte strenueque defungerentur. Eorum
879. Andreis, Franjo... . Dialogus philosophandumne sit,... [page aiii_v | Paragraph | Section]
nec ille se iniuriam accaepisse existimauit. Ambo enim omnes suas rationes ad vnum scopum intenderant, vt diuino munere ad publicam vtilitatem recte strenueque defungerentur. Eorum vero qui priuatis de causis, aut studio ambitionis, aut cupiditate gloriae, aut potentiam vt augeant, aeque vt ipsi sunt, improbos sibi asciscunt, factionem non amicitiam dixeris, ac minime diuturnam putes, tamdiu inter se simulate amant, quamdiu speratur vtilitas, quae vbi sperari desierit, mox distrahuntur in magnas dissensiones, ac saepe in acerbas inimicitias, apertaque certamina prodeunt, quoniam non
880. Andreis, Franjo... . Dialogus philosophandumne sit,... [page c4 | Paragraph | Section]
tenebris circumfusa, et deiecta erat de gradu suo: facta validior, atque ad suam reuersa naturam, resummit munus imperatorium, cogitque ad obsequium debachantes per insolentiam affectus, suadente iustitia vt quisque sui officii meminerit, tum ratio suam imperandi dignitatem obtineat, tum ne sese ipsi affectus extra ordinem commoueant, sed vt meliori diuinaeque naturae obedire assuescant, nec in posterum, coniuncta ratione cum sapientia, vlli turbidi motus extra suos fines progrediuntur, quo animum lacescerent: manet inter eos pax aetherna, illa imperante authoritate philosophiae, illis ex
881. Andreis, Franjo... . Dialogus philosophandumne sit,... [page diii | Paragraph | Section]
idem esse cum altrice sensitivaque anima: quae naturam corporum sequuntur, vnde ipsae manarunt. Idcirco determinare oportet, solam mentem esse diuinam atque aliunde accedere, Quum autem abstracta sit a materia necesse est a deo veniat vel per creationem, vel inspirationem, vel alio modo, vt melius ipsi deo visum fuit, Num te non afficit haec ratio? An aliquid certius expectas? Sane inquit non inepta mihi videtur, sed vellem quippiam subtilius afferri. Tum ego, n e istud quidem, quo tibi mos geratur, conari negligam. Haud existimo te latere in plantis
882. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section]
nisi e nobilitate primariisque hominibus, exercitus ac legiones conficiunt. Unde fit, ut pauci nostri, multitudinem hostium, et cupide aggrediantur, et fortiter vincant: non enim numero sed virtute se praestare hosti volunt: nec prius vincuntur, quam caedae multitudinis infinita hostium defessi ipsi verius procumbant, quam hosti succumbant. Nec equidem Illustrissime Comes ullum est regnum, vel Respublica ulla, quae tot viros nobiles, tam generosos, tam fortes, tantis viribus, tantis et animi et corporis dotibus instructos habeat. Nullum regnum est, cuius copiae, cum nostri regni copiis,
883. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 15 | Paragraph | SubSect | Section]
nobis, sed de suo casu, ruinaque cogitabunt: quam pace potius rediment, quam ut aleam belli experiantur. Invictum est Regnum Poloniae, si concordia, ac consensu ordinum roboratum fuerit, ac Regis authoritatem secutum fuerit, consiliaque sua cum consiliis eius, coniunxerit. Quod cum ita sit, ne nos ipsi, nostras vires debilitemus: ne hostis animum adversus nos erigamus: ne portas ei aperiamus; Ilustrissima Magnificentia vestra pro suo officio, et Gorcanae damiliae dignitate providere debet: quod equidem uno hoc facto efficies, si discordiam ordinum, et privatim, et publice sustuleris; si
884. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 27 | Paragraph | Section]
percussoribus, in eorum ipsorum cubiculis, per insidias oppressos et interemptos. Sed homines nefarii non coepere voluptatem ex tanto scelere diuturnam: nec diu potiti sunt fructu rapinarum: omnes una occidione occiderunt; quum hosti potentissimo per summam opportunitatem in Hungariam irruenti ipsi quidem improvisi imparatique, nec ducibus idoneis, nec milite, tumultuantes trepidique coacti fuissent occurere. Haec labes in reliquos Hungaros propagata nunquam extirpari potuit: ac nescio equidem, an unquam extirpabitur. Nam vulgus hominum facillime absque exemplo in vitia delabitur: quae
885. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 31 | Paragraph | Section]
rerumque civilium et bellicarum mandata cura nostris hominibus delectis ex iis, qui consecrati Machometicae impietati videntur idonei publicis muneribus obeundis, quidquid, aggrediuntur, ex sententia perficiunt: nihil illis privatim et publice non prospere, nihil non divinitus succedit. Unam ipsi gentem arbitrantur, quae licet ex variis collecta nationibus, eorum tamen impios ritus vanitatemque superstitionum complexa est. Non expendunt genus hominum, sed mores: nec unde originem ducant, sed quantum ingenio, consilio, manu valeant. Iam cum disciplina militari bellicisque laudibus et
886. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 32 | Paragraph | Section]
hominum, sed mores: nec unde originem ducant, sed quantum ingenio, consilio, manu valeant. Iam cum disciplina militari bellicisque laudibus et ipsa charitas, quum a nobis male observaretur, ad barbaros profugit, eaque parte cecidimus, qua debuimus esse invicti. Verum ita sit ut vultis: ipsi, ut sunt barbari, desipiunt: utinam sine malo nostro desipiant. Hic nolo diutius immorari, ne quidam exprobratam esse culpam sibi doleant, neve rem aliam agere videar. Quid autem alii sentiant, ipsi viderint: me certe optimis rationibus, non falsis opinionibus nixum, primum Christiana
887. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 32 | Paragraph | Section]
profugit, eaque parte cecidimus, qua debuimus esse invicti. Verum ita sit ut vultis: ipsi, ut sunt barbari, desipiunt: utinam sine malo nostro desipiant. Hic nolo diutius immorari, ne quidam exprobratam esse culpam sibi doleant, neve rem aliam agere videar. Quid autem alii sentiant, ipsi viderint: me certe optimis rationibus, non falsis opinionibus nixum, primum Christiana charitas, deinde multae non leves causae necessitudinis, quae mihi olim intercesserunt cum quibusdam vestri ordinis, impellunt, quo rebus vestris consultum esse velim. Neque praetermittendum est illud, quod
888. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 35 | Paragraph | Section]
Reipublicae conabuntur. Horum sceleratam audaciam, pestiferosque conatus, non alia vi magis, quam virtute, consilio, magnitudine animi repressis. Hoc etiam statuant optimates apud se cunctis sibi voluptatibus interdictum: agendi, laborandi, vigilandi, nullam intermissionem concessam esse: ut quum ipsi in negotiis, laboribus, excubiis fuerint, tum demum otium, quies, securitas populo, esse parta videantur. Porro ut haec omnia singularem prudentiam, assiduamque curam et cogitationem flagitant; ita quidem nihil actum esse domi videbitur, nisi parem solertiam animique robur ad
889. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 41 | Paragraph | Section]
ex nobilitate, non ferentes ignari otii longiora taedia, clam se domo subducunt: ac ubi senserint moveri arma, licet longissime absint, eo convolant, ut aliquo memorabili facinore nomen suum reddant illustrius. His ego de causis alloquendam nobilitatem universam non iudicavi, praesertim, quod ipsi civiles controversias et Reipublicae procurationem dicuntur optimatibus permisisse. Iam venio ad alteram partem consilii mei declarandam. In primis autem considerare debemus primam huius regni constitutionem, quanta aequitate fundatum, quam sanctissimis legibus communitum fit, nc propendens ad
890. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
Emenso mari montes petunt, polumque et booten inspectantes ad Boream tendunt. In fame herbis suis sale conditis sese sustinent. Si plures societatem fugae inierint, noctu opiliones inuadunt, quibus occisis, quicquid ibi alimenti inuenerint, secum asportant, saepe tamen et ipsi pereunt occisi ab opilionibus, uel ab eisdem capti, et pristino hero traditi, ad ueterem seruitutem rediguntur. Caeterum longe plures pericula absumunt, quam incolumes euadunt: aut enim naufragijs, aut dentibus bestiarum, aut ferro inimicorum, aut postremo fame pereunt, cum longior erratio in
891. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
tributo uiuentium conditione.
SAcerdos, monachus pessima illic conditione sunt, ut sacrilegia et
892. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
Turcarum in suis seruis percussorem haberet, in castris proditorem, in pugna desertorem. Omnino Christiani qui illic sunt, contemptissime de armis Turcarum sentiunt, ut quos ad uelitarem tantum pugnam idoneos cognoscunt. Hostes uelut aues procul missilibus impetunt: si non eo terrore fuga fit, ipsi fugiunt. Praeter clypeos et galeas plerique nudi sunt: ad manum uenire non audent. Vulnera stantibus non ingerunt, nisi eminus. Quod si iam Veneti et Lusitani nauales suas copias conferant, Angli, Poloni, caeterique principes militem subministrent, praesertim tali Caesare
893. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
meo) saepe interfui, quibus mos hic est. Inter orandum pileos suos (qui TSALMA illorum lingua uocantur) non deponunt, sed summis digitis attingunt, quasi eleuaturi, genibus incumbunt, et terram saepe deosculantur. Christianum eorum sacris interesse nepharium putant, credunt enim ab hominibus (ut ipsi aiunt) illotis, sua templa contaminari, quippe Christiani non usurpant illorum more frequentia lauacra. Ibi sacerdos illorum suggestum ascendit, ac ad duas circiter
horas concionatur. peracto sermone
894. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
MVSLVMAN efficiuntur. Si autem ex Christianis quispiam sua sponte confesso Mehemmeto circuncidi se patiatur, quod saepe contingit, propter grauissimum iugum, et onus tributi, talis ducitur per omnes uicos atque plateas ciuitatis, summo cum honore, et gaudio populi sonantium tympana: ipsi quoque dantur munuscula, postea immunis efficitur a solutione tributi, HARACS eorum lingua appellati: Et cupiditate huius lucri, multi Graeci, quos VRVMLAR, et Albani, quos ARNAVTLAR uocant, circunciduntur. Si quis ui compulsus, ut puta qui Muslumanum feriret, uel uituperio afficeret, aut
895. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
in certis locis se sacrificaturos promittunt, uoti deinde uictima non comburitur in holocaustum, ut Iudaeis
mos est, sed mactato animali, cutis, caput, pedes, et quarta pars carnis sacerdoti praebetur, altera deinde pars datur pauperibus, tertia uicinis. Caeteras reliquias ipsi uictimatores sibi, et comitibus parant ad uescendum, neque tenentur uoto, si e morbo uel periculo erepti non fuerint.
896. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
perueniant. Quod si pauper fuerit ille defunctus, pro laboribus religiosorum plateatim collectae pecuniae solent illis offerri. DE AEDIFICIO SEPVLCRI TVLBE dicto. COnditorio superaedificatur (utputa regio) templum, ipsi enim Reges in urbes sepeliuntur: Diuitum et pauperum instar altaris in eam altitudinem, ut bestiae insultare, aut locum conspurcare non queant. Saepius eo cum luctu redeunt, et inferias ciborum monumento superposito, panes, carnes, caseum, oua, lac, nouendialis coena, more Ethnicorum, pro
897. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
enim inter eos ordinarij custodes, siue defensores earum rerum, quae in uia occurrunt militi, ut pueros octo uel decem annorum portantes uenales panes, oua, fructus,
898. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
DE VENATIONE eorum.
NVlla natio sub sole tantum gaudet uenatione, quantum Turcica. Penetrant enim insequendo feras loca aspera et montuosa in equis, capientes diuersa animalia, et si animal extinctum a canibus suffocatum suerit, illo non uescuntur neque ipsi, sed nec Christiani inhabitantes illas regiones. Etsi occidunt
899. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
uultum aperiunt, nunquam forum frequentant. Calciamenta BABVCS uel CSISME dicta, tam uirorum quam mulierum, in solo suppactum habent, ut diutius illis uti possent. DE CIBARIIS illorum. VTuntur et ipsi quoque non pessimo pane ECHMECH dicto, nigro et albo, quemadmodum et nostrates, sed illi spargunt quoddam genus seminis SVSSAM uocata, super recentem, postea coquitur, quod tribuit magnam suauitatem manducantibus, quo nusquam utuntur nostri, praeter in Hispania passim in quibusdam locis,
900. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph | SubSect | Section]
(vt praenunciatum ibi fuit) euenere, ita laeta quoque euenire vellem. Quod si nostri mores corrigerentur, ac non potius in deterius omnia quotidie pessum irent, omnino sperarem in proximo esse illud tempus, in quo Christus calamitates suae gentis respiceret, quod quidem et ipsi Turcae iam adesse putant: quia multi existimant easdem vices rerum Christianis fore, quae Iudaeis olim fuerunt. Abductae sunt decem tribus Israel in captiuitatem, salua adhuc et aliquandiu postea florente Iudaea. iam plerique ex eorum fatidicis asserunt decem istas tribus Arabiam,
901. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
adhuc incolume superesse. Alij rursum doleant, si modo dolere possunt, magis ac magis suum appropinquans periculum sentire, tam tenues portiunculas Hungarici imperij olim a mari Baltheo vsque ad paludes Baeotidis exporrecti, in tantas angustias redactas esse: quanquam vt hoc obiter dicam, ipsi nos Hungari maxime nobis hanc caussam mali dedimus, dum Germanos fere ita exosos habemus vt Turcas, dum omnia in duos reges distrahimus, dum alij Turcam accersunt, alij propellunt, nec nisi sero didicimus, Omne regnum in se diuisum collabascere, et domum supra domum cadere,
902. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph | SubSect | Section]
et ab homine nati cadauer putridum, adeo vt in cladibus Christianorum, si natura vtriusque numinis expendatur, mortui videantur viuos armis potentia que superare. Iam cum robore corporum, dotibus animi praecellamus, quae magna praesidia afferre vi dentur ad hostes profligandos, ipsi vbique miserrime profligamur. Quid Hungaro induratius? quid Germano vastius? quid Gallo procerius? Hispano solidius? quid Italo robustius? vt de caeteris nationibus taceam, quibus dotes corporis, aut meliores, aut certe aequales. Rursus si indolem animi spectes, quid Hungaro vulnerum
903. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph | SubSect | Section]
saepe calliditas: tamen me miserum, inter tot victrices res a victoria excidimus.
Iam si apparatum videas, armorumque genera, multis
904. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph | SubSect | Section]
vix vllum inuenias. Quid ergo mirum si vincant illi, apud quos sobrietas, parsimonia, continentia, vigilantia? vincantur illi, qui ab hostibus vel vagi ad praedas, vel inter pocula, vel in somno, vel apud meretricem, aliasque nequitias inueniantur? Sed haec culpa est plebeiorum. Principes ipsi, dum mutuis bellis se conficiunt, causam praestant, vt nunquam pares vires contra Turcas afferamus. Sed quia nunc bellum Gallicum finem accepit, sperandum quod non solum haeresis inter Ecclesiasticos sparsa, et omnis abusus ab Ecclesia tolletur, sed etiam principum discordiae cessabunt,
905. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph | Section]
Antichristum adorant et summo studio in id incumbunt, ut Christum quam longissime ex Germania pellant? Hos, inquam, peruelim saltem haec Turcicae erga Christum lenitatis exempla perpendere ac, si possibile est, agnoscere, quam horribile hoc crimen sit, quod ipsi Christiani domini non tam hospitales erga Christum eiusque discipulos esse uelint, ut sunt imanissimi illi barbari, imo quod etiam uagientem Christum in stabulo, cui se alioqui ipsi toti dedicauerunt, ferre non uelint eumque inde extrudere summo studio conantur, cum crudelissimi Turcae et
906. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph | Section]
erga Christum lenitatis exempla perpendere ac, si possibile est, agnoscere, quam horribile hoc crimen sit, quod ipsi Christiani domini non tam hospitales erga Christum eiusque discipulos esse uelint, ut sunt imanissimi illi barbari, imo quod etiam uagientem Christum in stabulo, cui se alioqui ipsi toti dedicauerunt, ferre non uelint eumque inde extrudere summo studio conantur, cum crudelissimi Turcae et ferunt apud se Christum et eum gladio suorum magistratuum utcunque contra furorem luporum Antichristi tueantur. Quod si impossibile est apud istos perditae malitiae homines ullis
907. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph | Section]
alii regnum Papae amplectuntur et pedibus manibusque defendunt. Hic multa nobis et ardua certamina fuerunt; sed Dominus nos admirabili modo per praefectos ac magistratus Turcicos defendit, omnes enim fere magistratus Turcarum, et praecipue iurisconsulti, quos ipsi
908. Paskalić, Ludovik;... . Carmina, versio electronica [Paragraph | Section]
ministrabunt, dumque addent ora colores
2.20 Floribus accessu Zephyri crescentibus almo:
2.21 Lumina stellarum in se, ut florum lumina servet.
2.22 Nam quos excelsis refferunt huc ignibus ipsi,
2.23 Et quot in terris possunt acquirere honores,
2.24 Semidei, Deus ille tuus iam continet unus:
2.25 Illos, ut dicas nutantis lampadas orbis,
909. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph | Section]
fortuna quopiam loco latrocinium fuisset commissum,
ejusdem loci mox incolae sub quaestionem coguntur, et nisi aut fassi fuerint,
latrocinium suos homines commisisse, aut ostenderint, quinam commiserint, aeque
poenis multantur, ac si ipsi revera
910. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph | Section]
alii Novak Novak Debeglia. Debegliae vocant, alii Marci Craligievyth Marcus Craiglevith. regulorum Graeciae, eisque, quum per tot successiones in his regionibus dominiorum ipsi quoque illa tenuerant praesidiis, coeca vetustatis barbaries originem etiam locorum ascribit. Sed fallitur; quia veterum est utrumque opus, obscurum tamen judicatu, Graecorum ne, an Thracum, an Macedonum, an Romanorum existat, quod
911. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 293 | Paragraph | Section]
infestat miseram Croatiam, unde nuper defecerunt ad ipsum ad 70 domus colonorum, ut quiete vivere possint, cum nemo pro eorum defensione advigilet. Tamen cum haec scriberem, advenerunt nova, bonam manum Turcorum profligatam esse in Ungaria circa Hathwan, ita ut ter mille desiderati sint. Certe ipsi Turcae retulerunt solummodo dazdaros 70 cecidisse eo praelio, filio autem cujusdam Murathi manum esse totaliter abscissam; quae res fuit nobis auditu jucundissima, futura jucundior si ita est. Eperiesinum profecto secessum laudo, locum utcumque tutum et
912. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page xvii | Paragraph | SubSect | Section]
constituisset, eius negocii partes Demetrio Phalereo dedit. Is itaque singulari industria ac diligentia in coemptione et descriptione librorum procuranda usus, brevi ducenta librorum millia Bibliothecae intulit. Inter alia autem, quae paucissima erant, leges Iudaeorum ipsi nulla alia de causa, quam penuria Interpretum, qui eas in linguam Graecam transferrent, deerant. Rex itaque, cui earum desiderium singulare Demetrii oratione iniectum fuisset, ad Eleazarum pontificem Iudaeorum, Andream praecipuum corporis sui satellitem, cum
913. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 10 | Paragraph | Section]
voluntate, neque ut decet et aequum est captos fuisse: sed ex militari impetu et regionem vastatam, et Iudaeorum in Aegyptum traductionem factam. Nam quod commodi contigit ex auxilio militum regionis, hoc satis magnum fuit: quia vero homines etiam ipsi sunt captivi abducti, hoc est omnino iniquum. cum ergo constitutum habeamus reddere omnibus hominibus ius suum, et multo magis illis qui sine ratione sunt sub imperio alieno: cumque ubique et in omni negocio eligamus quod rectum sit ratione et iusticiae et
914. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 10 | Paragraph | Section]
fraudem usurpet, sed intra triduum post hoc edictum publicatum omnes profiteantur numerum suorum apud praefectos huic negocio, et simul statim exhibeant corpora ipsa. Nam ut haec ita fierent, in nostra considerata deliberatione invenimus et nobis et negocio ipsi conducere. Qui autem volet aliquem ex contumacibus deferre, ille in deprehensum ius et potestatem habebit plenam, bona vero talium recipientur in fiscum regium. Oblato hoc edicto, ut regi praelegeretur, cum id omnia complecteretur, hoc
915. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 43 | Paragraph | Section]
peragendo, nedum si id peregisset, sciret Deum id non latere: sicque in tota lege sua Dei maiestatem et potentiam illustravit. Hoc initio ita facto, demonstravit deinde, omnes alios homines, praeter Iudaeos, stulte multos statuere Deos, et colere eos quibus ipsi sint multo praestantiores. Nam illos simulachra ex lapidibus et lignis confecta, habere pro imaginibus eorum qui ipsis aliquid ad vitam utile invenerint: atque ita adorare illa, quae manifeste videant omni sensu destituta esse. Iam ut quis concedat, ipsos
916. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 48 | Paragraph | Section]
et quasi colligatur in humeris et cruribus, hoc signo monere voluit, ut omnia conaremur et perficeremus cum selectione, iuxta normam iusticiae: idque hanc etiam ob causam, quia simus magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus, quorum plerique se ipsi mutuo commercio inquinent, cum magna iusticiae violatione. Atque de hoc etiam civitates et regiones integrae gloriantur, in quibus impune est, non solum cum masculis commercium habere, sed etiam puerperas et filias polluere: a quibus nos longe sumus
917. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 65 | Paragraph | Section]
Deum semper adornare bona. Hoc approbato, ad sequentem dixit: 19 QUOMODO in somno quietus esse possit? Ille dixit: Quaeris rem explicatu difficilem. nam in illis quae in somno dormientibus eveniunt, non regimus nos ipsi, sed ducimur sensu irrationali circum illa. quae enim utcunque inciderunt, illis afficimur tanquam iis quę cernamus: idque fit sine ratione, quatenus putamus nos vel in mare ferri, vel navibus vehi, aut vendere aliquid, aut volare sublatos, aut
918. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 68 | Paragraph | Section]
die, cum idem discumbentium ordo esset, Rex ubi putavit adesse tempus quaerendi aliquid ex illis, primum ex reliquis nondum interrogatis hac allocutus est interrogatione: 21 QUOD imperium esset optimum? Respondit: Sibi ipsi imperare, nec rapi ab affectibus suis. Nam hoc quidem est in natura omnium hominum, ut sint animis proni et inclinati ad aliquid prosequendum. et hinc vulgus fere putat se debere inclinari ad commessationes, potationes, et alias huius generis voluptates:
919. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 80 | Paragraph | Section]
ad se excipiendum? Dixit ille: Si te erga omnes ęqualem exhibueris, aut etiam inferiorem magis quam superiorem erga illos apud quos peregrineris. Nam primum Deus ipse in universum, quod se humiliat, acceptat ex sua natura. Deinde etiam homines ipsi demissos humanitate prosequuntur. Suffragatus huic, alium interrogabat: 49 QUOMODO extruere posset, quae sint futura diuturna? Ad hoc dixit ille: Si magna et honorifica perfeceris opera, ut contemplantes ea, ob pulchritudinem
920. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 94 | Paragraph | Section]
comprobatio Similiter et Demetrium prosequuti sunt sua laude, rogaruntque ut istam legem suis etiam principibus dare vellet. Ut autem perlecta sunt ista volumina legis, adstantes et sacerdotes et interpretes seniores, gubernatoresque civitatis, et ipsi principes multitudinis, ita dixerunt: Quoniam recte, sancte, et per omnia accurate perfecta est ista interpretatio, par est, ut omnia permaneant in suo habitu, nec ulla fiat immutatio. Omnibus ad haec cum approbatione acclamantibus: iussit
921. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 95 | Paragraph | Section]
Quod recte fecerunt, ad hoc ut perpetuo conservarentur illa salva, et cum diuturnitate inviolata. Quae et ipsa cum essent Regi denunciata, valde est gavisus. Nam putabat ita praeclare suum institutum esse ad perpetuitatem confirmatum. Ac quidem cum ipsi omnia essent praelecta, valde admiratus est legislatoris mentem. Et ad ipsum Demetrium dixit: Quare nullus historicorum aut poetarum legis divinae mentionem fecerit Quare tanti operis nullus Historiographorum aut Poetarum
922. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 | Paragraph | SubSect | Section]
de libris Idaeorum describendis 12
Deus misericors 64. omnium inspector et creator 6. gubernator et Dominus 7. cur
923. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 | Paragraph | SubSect | Section]
32 Samuelus 19 sapientiae doctrina, et fructus quis 63.80 Satus 18 Selemias 19 Septuaginta interpretum electio 39. eorundem nomina 18. Vide Interpretes sibi ipsi imperare optimum imperium 68 Simoelus 19 Simon 18.19 Sionis arcis descriptio 34. eius custodes. ibid. somniorum ratio 65. 66 in Somno fere ea observari, quae vigilans
924. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 240 | Paragraph | SubSect | Section]
qui culpam omnem vitet, multis placet. Graeci, pulcherrimarum semper artium amantissimi, ideoque maiore etiam, quam ceterae gentes, sapientia praediti, Latinis illi quidem omnibus historiae componendae scientia praestiterunt: verum nec ipsi, excellenti licet ingenio clari, omnem in hoc certamine laudem tulerunt. Nam, ut alios omittam, ipsum historiae principem Thucydidem non omnes aeque celebrant. neque vero Demosthenis, eloquentissimi viri, qui eius libros octies manu sua
925. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 244 | Paragraph | Section]
collocavit. cumque ad exitum belli vita processisset, non quaecumque in sermonibus audisset, sed quibus ipse affuisset, quaeque esset expertus, in sua scripta retulit: quae vero propter exsilium suum nosse minus potuit, ea sumpsit ab iis qui optime ipsi cognovissent. Ac MG: Quibus rebus superiores historicos excelluerit. Quibus rebus superiores historicos excelluerit. superiores quidem historicos duabus rebus
926. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 246 | Paragraph | Section]
ad Potidaeam gesta sunt, et Peloponnensium conventum in urbem Spartam, et orationes illic habitas adversus Atheniensium civitatem, commemorat; atque haec ita producit, ut ad versuum duo milia consumat. quo demum in loco altera de caussa, quae et est, et ipsi videtur esse vera, disserit; hinc exorsus: Decreverunt autem Lacedaemonii, solutum esse foedus, atque Atheniensibus inferri bellum oportere: non tam sociorum in eam mentem adducti, quam metu ne nimium crescerent vires Atheniensium, quorum dicioni
927. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 247 | Paragraph | Section]
ipsos, et quae adversus barbarum Graeci gesserunt, annis summum quinquaginta perfecta sunt, quot a discessu Xerxis ad huius belli principium numerantur: cum interim Athenienses et principatum confirmarunt, et maiores opes ipsi sibi compararunt. quod Lacedemonii cum intellegerent, non tamen, ut obsisterent, nisi ad breve spatium, adducebantur; et maiorem temporis partem quiescebant: quippe qui nec antea, nisi necessitas cogeret, facile bella susciperent; et tunc
928. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 247 | Paragraph | Section]
eos societatem laederent: tunc non iam esse ultra ferendum censuerunt, sed omni studio conandum, ut eorum potentiam, sumptis armis, si fieri posset, everterent. Oportebat autem illum, cum belli caussas indagare coepisset, eam quae vera esset, quaeque ipsi probaretur, primo loco tradere: quandoquidem et natura postulabat ut priora posterioribus anteirent, vera prius quam falsa discerentur; et ipse narrationis ingressus, si eiusmodi ordine institutus esset, longe futurus erat praestantior. non enim,
929. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 247 | Paragraph | Section]
fuissem, vigesimum p. anno post Amphipolitanam expeditionem vigesimo patria mea exsularem, et apud utrosque, dum res agerentur, nec minus apud Peloponnenses ob exsilium meum, versatus essem; factum est ut aliquid ego peritius, quam ipsi, potuerim in otio cognoscere. Dissensionem igitur post decem annos exortam, et foederum perturbationem, et quae deinde in bello consecuta sunt, explicabo. Praeterea et in ea parte ubi amplificationibus res persequitur, minus illum esse
930. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 249 | Paragraph | Section]
regionem ipsam Plataeensibus utendum dederunt. Ac rursum: Cum in Euboeam duce Pericle pertransissent, universam subegerunt: ac reliqua quidem eius regionis parte pactionibus in deditionem recepta, Hestiaeis vero sedibus suis eiectis, eorum terram ipsi occuparunt. Aeginetas quoque eodem tempore Athenienses, una cum uxoribus ac liberis Aegina eiecerunt; incusantes, quod belli caussam potissimum praebuissent; atque existimantes, si ex suis incolas eo mitterent, propterea quod Aegina Peloponneso
931. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 250 | Paragraph | Section]
est propterea, quod in magnis urbis calamitatibus, in quibus multi fortesque ex Atheniensibus viri pugnantes occubuerunt, usitatos luctus commemorare necesse fuit; sive quod eos qui cecidissent, propter magnas res feliciter gestas, ex quibus civitati ipsi et vires accesserunt, et gloria est parta, laudationibus prosequendos existimavit: haec profecto laudatio cuivis alii potius, quam huic loco convenire videatur. siquidem qui in prima Peloponnensium irruptione cecidisse in hoc libro memorantur,
932. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 252 | Paragraph | Section]
rerum maxima pars propter temporis diuturnitatem in fabularum naturam abiit. sed tamen, ut in rebus vetustate obsoletis fieri potuit, satis ex clarissimis coniecturis rem sibi videtur in apertum produxisse. atque hoc quidem bellum; etsi homines, quibus ipsi bellis intersunt atque depugnant, ea omnium arbitrantur esse maxima; absoluta vero cum sunt, vetera admirantur; tamen ostendet iis qui ex rebus gestis iudicabunt, longe maximum exstitisse. ac omnia quidem, quae dicerent singuli, qui aut gesturi
933. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 258 | Paragraph | Section]
erant, missilium, sagittarum, saxorum, ingentem in illos vim coniiciebant. cum vero conserebantur, milites, commissa pugna, in adversariorum naves insilire conabantur. fiebat autem locorum angustiis, ut, dum alterutri una ex parte hostes adorirentur, ipsi altera ex parte invaderentur; ac duae interdum naves cum una, alicubi etiam plures, necessario inter se complicarentur; cum gubernatores partim adoriendis aliis, partim sibi cavendo, idque non una in parte, sed undequaque, occuparentur. Magnus autem
934. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 258 | Paragraph | Section]
utque, si umquam alias, nunc maiore studio ac contentione pro incolumi in patriam reditu elaborarent: Syracusanis vero ac sociis pulchrum videretur, prohibere ne sui fugam caperent, sed vincendo suam quisque patriam honestaret. Praeterea vero duces ipsi utriusque partis, si quam navem nulla necessitate coactam cedere animadvertissent, trierarchum nomine appellabant: atque Athenienses quidem ita percunctabantur, num terram inimicissimam magis hospitalem, quam mare non exiguo labore
935. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 258 | Paragraph | Section]
intuerentur, siqui suos alicubi vincentes aspexissent, animos
attollebant, et ad deorum opem implorandam, ne se desererent, convertebantur. qui
vero suos superari videbant, ii magno cum eiulatu lugebant; adeo ut magis ex earum
rerum aspectu, quam illi ipsi qui in opere versarentur, animum
936. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 259 | Paragraph | Section]
navibus, partim ad reliquam murorum partem tuendam contendunt. alii, quorum maxima erat pars, iam qua sibi salutem parent, pro se ipsis circumspectant. Fuit autem eo tempore tantus pavor, ut maior numquam exstiterit. ac tale quiddam perpessi sunt, quale ipsi fecerant ad Pylum, ubi Lacedaemonii, amissa classe, perierunt. nam cum Lacedaemonii naves amisissent, homines etiam ipsos, qui in insulam descenderant, una perdiderunt. ac tum quidem Athenienses, nisi quid inopinatum divinitus accideret, omnem in
937. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 261 | Paragraph | Section]
Quod autem in hoc perplexo ac difficili nexu intelligi vult,
tale est: Multa illis est facta accessio ad cognoscendam rem aliquam novam, quae ad
aggressionum artes, et ad exquisitas poenas valeret. quae vero vulgo rebus vocabula
tribuebantur, ea ipsi immutantes, alia ratione res ipsas appellandas esse censebat.
nam haec verba
contentionem reddantur alacriores. Nam qui in civitatibus erant principes, honesto
utrique nomine, alteri statum popularem, aequalitatem civilem alteri, paucorum
imperium, optimatum appellantes, praeferebant; cum populum quidem verbis pascerent,
ipsi vero inter se contenderent. Et cum omni, qua posset, ratione, alter alterum
superare contenderet, gravissima quaeque audebant, ac poenas atrociores irrogabant;
non illas quidem ex modo iustitiae, aut ex utilitate civitatis; sed sua semper
voluptate
responderunt; facere se non posse quae suaderentur, sine Atheniensibus; apud eos
ipsorum liberi atque uxores essent. timere quoque se toti civitati; ne scilicet illis
digressis, aut Athenienses venirent, talia non permissuri; aut Thebani, qui et ipsi
iureiurando continebantur, dum utraque pars recipitur, rursus urbem occupare
conarentur. Illo, bene eos sperare iubens, respondit: Vos vero urbem ac domos nobis
Lacedaemoniis tradite; fines agri demonstrate; arbores, et quidquid aliud
dum utraque pars recipitur, rursus urbem occupare
conarentur. Illo, bene eos sperare iubens, respondit: Vos vero urbem ac domos nobis
Lacedaemoniis tradite; fines agri demonstrate; arbores, et quidquid aliud potest sub
numerum cadere, numerate: ipsi, quocumque libuerit, abscedite, quoad bellum fuerit:
quo confecto, reddemus vobis quaecumque acceperimus, habebimusque ea interim pro
deposito; colemus, vobisque fructus, qui ad usum vitae suppetant, reddemus. Ea cum
audissent legati, urbem iterum
iusta quae sunt, aequalium inter se esse; quae vero per vim fiant, ea
potentioribus adversus imbecilles esse licita. Quibus quidem verbis cum Melii paucis
respondissent, recte Athenienses facere, qui eorum quae iusta essent, curam gererent,
ne, siquando ipsi quoque lapsi, in aliorum potestatem venirent, eadem quae nunc ipsi,
a potentioribus pati cogerentur; his verbis Atheniensem facit respondentem
ea
potentioribus adversus imbecilles esse licita. Quibus quidem verbis cum Melii paucis
respondissent, recte Athenienses facere, qui eorum quae iusta essent, curam gererent,
ne, siquando ipsi quoque lapsi, in aliorum potestatem venirent, eadem quae nunc ipsi,
a potentioribus pati cogerentur; his verbis Atheniensem facit respondentem
animum.
: Nos vero nostri imperii etiamsi finem conspiciamus, illius interitu animum
non despondebimus . cuius rei caussam affert; etiamsi Lacedaemonii imperium ipsorum
dissolvant, veniam tamen daturos esse; quippe qui et ipsi multa faciant talia. Sed
ponam etiam ipsa eius verba:
convertetis. multos enim prospicientes quo ferantur, id quod turpe
vocatur, nominis allicientis vi adduxit, ut, victi verbo, re in calamitates
gravissimas sponte prolaberentur . Quod vero horum sermonum minime fuerit particeps
Thucydides, cum neque ipsi conventui interfuerit, neque, quae ab Atheniensibus aut
Meliis dicerentur, audiverit, ex iis quae ipse proxime superiore libro commemorat,
facile possumus cognoscere. Nam, postquam in urbe Amphipoli dux fuisset, eiectus ex
patria, per omne reliquum
cogerentur, ad omnia gravissima perferenda prompti fuisse
videantur: Athenienses vero, qui Persico bello et civitatem et regionem omnem
relinquere, quam turpi alicui Persarum mandato obtemperare malebant, Meliorum
stultitiam reprehendant, qui idem, quod ipsi ante fecissent, sibi proponerent.
Existimo equidem, si quis haec coram Atheniensibus, qui communem hominum vitam ad
elegantiorem vitae cultum traduxerunt, dicere aggressus esset, eius orationem ipsis
futuram fuisse permolestam. His sane
κακοτυχῶν δὲ ἐν εὐτυχούσῃ πολλῷ μᾶλλον διασῴζεται
ἆθλον ἢ τὸν τὴν νίκην παρασχόντα λήψονται
938. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 263 |
Paragraph |
Section]
939. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 266 |
Paragraph |
Section]
940. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 266 |
Paragraph |
Section]
941. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 268 |
Paragraph |
Section]
942. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 268 |
Paragraph |
Section]
943. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 268 |
Paragraph |
Section]
944. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 270 |
Paragraph |
Section]
945. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 270 |
Paragraph |
Section]
946. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 272 |
Paragraph |
Section]
947. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 275 |
Paragraph |
Section]
948. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 279 | Paragraph | Section]
ὑμῖν δ' ἐκ προρρήσεως
πολεμήσειν, καὶ ταῦθ' ἕως ἂν
949. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 280 | Paragraph | Section]
iure eorum quae evenerunt, caussa referri debeat; ii sane in omnibus civitatibus, isti, non mihi, similes esse reperientur: qui, cum adhuc parvae, nec satis firmae essent Philippi vires, etsi nos, quae optima essent, et doceremus, et ad ea hortaremur, ipsi tamen, privati ac turpis lucri caussa, singulis decipiendis ac suis civibus corrumpendis, communem utilitatem perdiderunt; donec eos servos effecerunt . Possem equidem sexcenta ex iis Demosthenis orationibus, quae vel in deliberativo, vel in
950. Andreis, Franjo... . Ad Reverendissimum dominum... [page 7 | Paragraph | Section]
non parere Deo. Revera frugi mancipia dominorum voluntatem alacriter perficiunt, servos torpentes et rebelles nequicquam ad bonam frugem excitaveris. Atque ista fex hominum, quod execrabilius est, praeclaris cuiuscunque conatibus, quae ipsi ne digito quidem attingunt, invident atque adeo infesti sunt. Ad haec omnem auctoritatem detrahere moliuntur, somniantes auctoritatem contineri dignitate personarum, nec sapientiam habitare in pannoso amictu tenuibusque
951. Andreis, Franjo... . Ad Reverendissimum dominum... [page 9 | Paragraph | Section]
causa, sed ut communibus commodis consulant ignaviam reprehendunt et ad virtutem excitant. Alioqui criminis arguantur et Apostoli et orationis viri Dei qui desiderio nostae salutis acerbius in scelera invecti sunt. Quippe nec iidem ipsi nec quisquam mortalium expers omnis culpae fuit; solus Dominus Christus peccatum non fecit. Et sane peccare privatos homines a paucis advertitur itaque non est magni exempli; quibus autem in eminenti collocatis procuratio
952. Andreis, Franjo... . Ad Reverendissimum dominum... [page 11 | Paragraph | Section]
ac nisi tantam pestem Deus avertat, excindere conabuntur.
aequi et honesti esse vana nomina existimant.
Idcirco misericordia coelestium alumna et supremi luminis assistrix turpiter
expulsa nostras sedes reliquit. Tantum autem abest, ut honestati sit relictus
aliquis locus, ut illi ipsi omnis pene aditus interclusus esse videatur
irrumpendi in domos illustrium. Quamobrem tota respublica mirum in modum
convellitur, incubuitque in ruinam cum externis hostibus, per nostram ignaviam
assidue impuneque extrema illius
potius ascriberent omnes. Non
enim instituisti vitam ad imitationem eorum, qui suas facultates ad pompam et
luxum prodigunt, aut suos thesauros iniuria multorum indigne conquisitos et
centum obseratos clavibus recondunt; ipsi nec sibi nec cuiquam
utiles, evidenti significatione mollis et abiecti animi, neque memoris suae
dignitatis. Ceterum, spretis privatis commoditatibus et inani favore vulgi,
omnes tuas opes, quod imprimis magnanimum virum decet,
officii. Quod integre praestare mortalem hominem, nisi Dei
spiritu afflatus sit, difficilius est, quam quisquam existimat. Vix invenies,
ulli unquam prospere cessisse, qui provinciam aliquam inconsulto aggressus fűit.
Propterea ipsi quoque Paulo, cui omnes scientiae et sapientiae numeri Divinitus
inerant, tamen iubente Sancto Spiritu adiunctus est Barnabas Apostolus socius et
consultor in praedicando evangelio. Hoc documentum sit cuilibet gerenti munus
publicum,
tot gravissimis bellis
distringitur, Moscovitico, Persico et Arabico; tamen subtili commento persuaderi
ceteris posse arbitratur, se ipsum non modo non deiici animo, sed posse etiam
aliis bello maritimo negotium exhibere; satis autem ipsi futurum, si tantisper
hostes suos hoc pacto in metu continuerit, ac defenderit sua litora. O nimium
negligentes uostros Principes, qui in tanta oportunitate facile
possent se asserere in libertatem; sed atoniti
ne cerni possit, et inde sub primis tenebris egressurus
est Praetor cum suis. Similiter et plerique alii indignabundi eundem Archidiaconum
eisdem verbis conveniunt, et quid opus est facto rogant. Silere eos jussit pollicitus
facillime huic malo mederi si ipsi temperarent ab asperitate verborum. Forte incidit
Archidiaconus in Jacobum Scapaneum vices Cancellarii gerentem ipsius praetoris
fidissimum, et pernecessarium. Hunc perconctatus quid novi Marcus Parsiza Parsiza
sit. Ille eum intuens te inquit
Z: altera D viduam inter comas leviter perstrinxerunt, et una
glandula Andream Uscocium in gutture excepta stravit. Ex Revelino quoque glandulis
archibusonum expositi hostes feriebantur. Sed sed ipsi Z: sed, et ipsi D ipsi in nostros ingentem
multitudinem telorum, et glandium contorquebant. Dum sic pugnatur a terra classis se a
littore in mare subtraxit, et circa muros eminus ambiendo subsistebat aliquantisper
viduam inter comas leviter perstrinxerunt, et una
glandula Andream Uscocium in gutture excepta stravit. Ex Revelino quoque glandulis
archibusonum expositi hostes feriebantur. Sed sed ipsi Z: sed, et ipsi D ipsi in nostros ingentem
multitudinem telorum, et glandium contorquebant. Dum sic pugnatur a terra classis se a
littore in mare subtraxit, et circa muros eminus ambiendo subsistebat aliquantisper
inter comas leviter perstrinxerunt, et una
glandula Andream Uscocium in gutture excepta stravit. Ex Revelino quoque glandulis
archibusonum expositi hostes feriebantur. Sed sed ipsi Z: sed, et ipsi D ipsi in nostros ingentem
multitudinem telorum, et glandium contorquebant. Dum sic pugnatur a terra classis se a
littore in mare subtraxit, et circa muros eminus ambiendo subsistebat aliquantisper aliquantisper Z:
comendaverunt D se poscentes indemnitatem, quam ille benigne promisit,
et praestit tanquam Ragusinorum subditis, interrogavitque eos nunquid militum
praesidium in Curzula foret *** foret ***
ipsi Z: foret quodque ipsi D ipsi responderunt se ab illis
civibus hostium loco haberi, neque admitti intra maenia [ad] scriba ipse delevit in urbem jam a multo tempore.
D se poscentes indemnitatem, quam ille benigne promisit,
et praestit tanquam Ragusinorum subditis, interrogavitque eos nunquid militum
praesidium in Curzula foret *** foret ***
ipsi Z: foret quodque ipsi D ipsi responderunt se ab illis
civibus hostium loco haberi, neque admitti intra maenia [ad] scriba ipse delevit in urbem jam a multo tempore.
Deinde
indemnitatem, quam ille benigne promisit,
et praestit tanquam Ragusinorum subditis, interrogavitque eos nunquid militum
praesidium in Curzula foret *** foret ***
ipsi Z: foret quodque ipsi D ipsi responderunt se ab illis
civibus hostium loco haberi, neque admitti intra maenia [ad] scriba ipse delevit in urbem jam a multo tempore.
Deinde quaesivit an Triremes
prepravljeno videremur, tamen postea
caepta pugna adeo alacres evaseramus, ut spiritu quodam divino vires nobis auctas auctas Z: acutas D nos ipsi
admiraremur. Erat videre senes etiam octogenarios discurrere, hortari tela ministrare,
juveniliaque opera tanquam robustissimos exercere. Joannem Baptistam Roseneum agentem
octogesimum tertium annum, et ob senium inferiori debilitata mandibula aperto
Quod sane etiam ipsemet Christus tum exemplo, tum mandato quoque suo confirmavit, una cum suis Apostolis. Sic enim Christus ipse disputans cum Satana et Pharisaeis, dicta Scripturae aut sub obscura, aut etiam male ab adversariis detorta, collatione aliorum dictorum illustrat ac explicat. Sic etiam ipsi Apostoli in synodo sua, et alias in epistolis ac concionibus, dicta Scripturae inter sese conferre sunt soliti.
Mandatum quoque expressum Christi est, de illustrandis Scripturarum locis mutua collatione, Ioan. 5. cum inquit: Scrutamini Scripturas. Scrutatio enim est, non tantum
5. Si tetigerit rem immundam, et fuerit absconditum ab eo: id est, ignotum ei. Sic et votum uxoris absconditum marito, dicitur Num. 5. pro ignoto. Saepissime autem dicitur nihil esse Deo absconditum, id est ignotum. Gen. 18. Isa. 40. Ut quid dicis Iacob, abscondita est via mea a Domino? pro, ipsi ignota. Sic Psaltes orat Psalm. 119, Ne abscondas praecepta tua a me. quod idem est ac, doce me viam tuam. Sic impii Iob 24 dicunt, Quare non essent abscondita a Deo tempora? Abscondi alium ab alio, Genes. 31, pro recedere, longius removeri alium ab alio, ne eum videre, aut de eo multa
acceptumque ferendo, quod revera acceptum non est: sive ipso se erga alium pro te ad tale onus obligando, ac in se recipiendo, tuumque perinde magnum debitum alteri creditori, cui tu debeas compensando, aut saltem promittendo.
ACCEPTATIO, seu Acceptilatio iuridica vocatur, ut ipsi exponunt, imaginaria solutio, cum debitor interrogat creditorem, Fers ne mihi acceptum quod debeam? Fero, acquiesco, perinde ac si praesenti pecunia persoluisses: Bist du nun mit mir zu frieden / was dise schuld belangt? Sagst mich quit und loss? Ja / etcet. Derivatur autem
pectus suum, aut inter iustos et dilectos filios recipit. Contra Imputatio de mala re, aut in malam partem accepta, idem valet quod onerare aliquem alieno debito aut culpa, atque ita eum ex animo cordeque tuo, ac veluti ex tuo favore et benevolentia eiicere: sicut olim Iudaei querebantur, quod ipsi filii aut posteri cogantur portare onus seu iniquitates et idololatrias suorum patrum: et quod, cum patres comederint vuas immaturas, filiorum dentes obstupuerunt. Correlativa, ac veluti sibi invicem obviantia sunt ista duo, primum bona imputatio, aut imputare alicui alienum benefactum aut
Gen. 47. Et posuit Ioseph in decretum ad quintam:.i. ut quinta pars solveretur Pharaoni. Iuxta aut secundum vocem: Psal. 42, Ad vocem fistularum tuarum. Ad aliquem pracipere:
id est, ut ipsi illa praecepta proponantur. Levit. 27, Quae praecepit Dominus Moysi ad filios Israel. Sic et Latini dicunt, Dare mandata alicui ad aliquem, aut etiam literas, id est, ut ille secundum mandata primi, alicui tertio exponat. Super, vel de. Ad decretum disserere, Psal. 2. Ego
id est, Moabitae, Ammontiae et Edomitae, qui conspiraverant contra Iudaeos, sese invicem contrucidarunt. Adiuvare cum aliquo, 1. Par. 12. Adiuverunt cum Davide contra turmam illam: id est, una cum Davide praeliati sunt contra turmam. Adiuverunt in malum, Zach. 1. Iratus eram parum, Ipsi vero adiuverunt me in malum: pro, Ego paululum volui castigare Iudaeos, sed impii nullum modum in perdendis eis servarunt. Adiutor superbiae. pro superbus, aut etiam ad superbum, iniustum et contumeliosum conatum Iob 9. Sub Deo incurvantur adiutores superbiae. Adiutorium ponere super
1. Aspicite haec, et miramini contemptores, quoniam opus ego operor in diebus vestris. Quod dictum etiam Actor 13. repetitur. Aliquando denique indicat admirationem aut stuporem ex nimio metu ortum. sicut Psal. 48 inquit: Quoniam ecce reges congregati sunt, transierunt simul: ipsi viderunt, sic admirati sunt, conterriti sunt, et in praeceps abacti, id est, divinis terroribus ac poenis sunt ab obsidione Ierosolyma et infestatione Iudaeae abacti et fugati.
ADOLESCENTIAE vocabulo plerunque vertunt Hebraeum
digitis ac cordi, Proverb 6 et 7, est diligenter ea ediscere et custodire. Sic et Isaiae 8, Colliga testimonium, et obsigna legem. Sic et Moyses saepe praecipit alligari legem aut eius memorialia ad frontem et brachia. Christus dicit Pharisaeos alligare onera importabilia super alios, quae ipsi digito attingere nolint. Metaphora est ab externis oneribus.
ALIQUID esse, non simpliciter significat aliquam rem esse: sed aliquid eximium, praestans, preciosum aut celebre esse. Sic et Latini interdum utuntur, ut Iuvenalis Satyra prima:
accidit, sicut Scriptura de peccatis Manassae pronunciat. Quare, tales putaverunt quamprimum esse tollendos, quo ira Dei averteretur. Sic erat Achan in Iosua, sic Ionas in navi. Saepe etiam innocentes homines in magnis publicisque calamitatibus ab sumebant, in eosque sua scelera et poenas, ut ipsi somniabant, congerebant, ac diis manib, devovebant et mactabant. Tales farme fuerunt duo Decii et Curtius, quorum apud Livium fit mentio.
ANCILLA, alias conditionem, alias humilitatem ac promptitudinem in serviendo significat: et quidem nonnunquam iunctim ponuntur. Ruth. 2,
In ferrum venit anima eius: pro ferrum intravit in corpus, aut vim vitalem semienecarunt catenae et captivitas. Quarto ponitur saepe pro ipsa vita: ut Gen. 8, Requiram animam de manu fratris. sic et Exodi 4. Et Matt. 2. Mortui sunt, qui quaerebant animam pueri. Iere. 36, Erit anima sua ipsi loco praedae. Sic 1 Sam. 26. Anima mea fuit preciosa in tuis oculis: id est, pepercisti mihi. Iohannis 10, Ponere animam pro ovibus. Et, Habeo potestatem ponendi et resumendi animam. Sic et Matt. 20, tametsi ibi quoque de rationali anima accipi queat. sic et in eo, Dabit animam suam
Sic et Psal. 111, Fortitudinem operum suorum annunciavit populo suo, dando eis haereditatem gentium: pro, parefecit, ostendit potentem suam virtutem, cum Israelitas in terram promissionis induxit. Sic Psal. 142, Angustiam meam coram Domino annuncio: pro, ipsi expono. Isaiae 3, Peccatum suum sicut Sodoma annunciant: id est, ultro indicant, non occultant. Ieremiae 10, et saepe alibi, accipitur pro illa celebri praedicatione, laudatione et gratiarumactione. Sic Annunciatrix accipitur Psal. 68.
ANNUS, notae
utque sese invicem ferre, et in se invicem facilime mutari possint. Terra plurimum habet affinitatis cum aqua: illa porro cum aere: qui cum igne, et ignis cum aethere. Quod si hunc situm ac ordinem rerum mutare velles, perderent sese invicem, non foverent, elementares partes. XII. Quia et illi ipsi qui tuentur sententiam de aquis extra omnes caelos, fatentur, hanc sententiam de aquis in media regione aeris, esse multo probabiliorem, et rerum naturae concinniorem, quam alteram de aquis supra ac extra omnes caelos: sed queruntur, se solummodo voce Firmamenti in aliam sententiam rapi: cuius
Ascendere in librum. 2 Par. 20. Ascendere in numerum verborum. 1. Par. 26: pro, referri, conscribi in acta aut libros. Ascendere lucernas, Exod. 25. pro superiore loco collocari. Ascendere medicinam super aliquid: pro, sanare illud. 2. Par. 23. Sic Ierem. 33, Ascendere faciam ipsi Hierusalem medicinam. Ascendere novaeculam super alicuius caput, Iudic. 13. pro radi eum. Ascendere facere pulverem super caput, Isaiae 7. pro conspergere caput pulvere. Ascendere saepe accipitur pro invadere aliquem. ut, Spiritus zelotypiae ascendit super aliquem, Num. 5.
Audire ergo verbum Dei, est, non tantum utcunque auribus percipere: sed et intelligere, et credere, eo delectari, et ei obedire conari. Intelligere significat. Gens, cuius ingnorabis linguam, nec audies quid loquatur: Ieremiae 5. id est, non intelliges. Gen. 42, Et ipsi nescierunt, quod Ioseph audiret, id est, intelligeret Hebraeam linguam. Isaiae 36, Nos audimus syriace, id est, intelligimus, dicunt ministri Ezechiae quare petunt, ne hebraice, sed syriace secum loquatur. Quare mox dicunt, Ne populus qui in muris est audiat, id est, intelligat sermonem
aurorae, sicut ros iuventus tua: subintellige, tibi nascetur. Agitur omnino hic de subditis Meschiae, quo tempore et quomodo sint nascituri, et quam prompte et ornare ei servituri: non de eius divinitate, de qua supra mox initio dixerat. Sensus ergo est, quod post victoriam Meschiae nascetur ipsi nova iuventus aut populus, sicut ipse dicit: Cum exaltatus fuero, omnia traham ad me Docet quoque, quomodo nascetur: nempe mirabiliter, ut nemo cernat unde veniat: sicut ortus roris non perinde cernitur ut pluviae, cuius veluti mater nubes est omnibus conspicua. Denique quod is populus sponte
Licet autem non possint pro ferri plura exempla, ubi vox Hebraea
sed Apostoli postea in passum, suscitatum, et ad dexteram patris regnantem. Reliqua omnia fuêre eadem, idemque effectus aut efficacia. OCTAVO, baptismus 1. Cor. 10, de illa miraculosa transitione per mare rubrum intelligitur, qua et confirmati fuerunt in doctrina et eductione Moysis: et ipsi eo magis Moysi, vel Deo potius, eiusque doctrinae obligabantur. Eam dicit Paulus veluti quendam typum nostri baptismi fuisse. Vocetur ergo, ac sit typicus baptismus, sicut et omnes illae veteres lotiones
1. Par. 28. Et tu Salomo fili cognosce Deum patris tui, et cole eum corde perfecto; et anima volente, seu prona ac prompta, vel etiam desiderante. Inde nomen
Exod. 28, Et erit super fronte eius iugiter ad acceptationem illis coram Iehova: id est, ut propter illum typicum sacerdotem, aut sanctum Iehova, in suum verum sanctum seu Meschiam respiciens, illis faveat. Levitic. 19. Et sacrificabitis sacrificium retributionum ipsi Iehovae, ad acceptationem vestri offeretis. Et cap 22. In quocunque est macula, illud non offeretis, quoniam non ad acceptationem erit vobis: id est, Deus per tale insyncerum sacrificium non placabitur vobis, nec cedet id vobis in gratiam. Proverb. 10. Labia iusti agnoscunt
acceptationem erit vobis: id est, Deus per tale insyncerum sacrificium non placabitur vobis, nec cedet id vobis in gratiam. Proverb. 10. Labia iusti agnoscunt bonam voluntatem, sed os improborum perversa. 2. Para. 15, Et cum omni bona voluntate quaesivit eum. Esdrae 10. Facite confessionem ipsi Iehova, Deo patrum vestrorum, et facite bonam voluntatem eius. Esther 1, Ut facerent iuxta bonam voluntatem viri et viri: id est, uniuscuiusque. Psalm. 5, In modum scuti bona voluntate coronabis cum. Psalm. 40, Facere bonam voluntatem tuam Deus meus cupivi. pro quo autor epistolae ad
vestri captivi. Captivitatis indumentum. Deuter. 21, Deponatque captivitatis indumentum: id est, mulier capta nuptura suo hero exuat vestes, in quibus capta est primum. Captivitas perfecta, id est, qua omnes capti sunt, nullo evadente. Amos 1, Eo quod tradiderunt captivitatem perfectam ipsi Edom: id est, neminem passi sunt evadere hostes, non permiserunt ut tuto profugerent in suam regionem, eoque repulsi omnes capti sunt.
CAPERE,
eos esse sine omni exceptione audiendos: atque ita illorum toties damnatos errores confirmasset. Quod Dominus nequaquam vult, ut ex aliis locis cernere est. Sic et Hilarius hanc vocem super Psalm. 138 explicat, inquiens: Cum igitur doctrina Pharisaeorum ob id probabilis esse docetur, quia ipsi in Moysi cathedra sederunt, doctrina necessario significatur in Cathedra. Ex hoc more est, quod Episcopis postea in Ecclesia cathedrae sunt attributae: et quod tempus functionis, sessionis spacium dictum sit: ut, Hic aut ille Episcopus sedit tot annis. De hac voce etiam in verbo SEDENDI, et
seu vere officii nomen attributum: ut tantundem illis significaverit, quantum nobis Rex aut Pontifex, ut postea dicetur. Sicut recte Tertullianus adversus Praxeam dicit, Christum non esse nomen, sed appellationem. Nam nomen proprium ac genuinum Domini ac servatoris nostri fuit IESUS, quod ipsi a Deo per angelum et parentes impositum est, quod esset salvum facturus populum suum a peccatis eorum: de quo suo loco. Nomen porro hoc ideo fuit olim tributum regibus et sacerdotibus, quia illi in sui inauguratione inungebantur: ut de Aarone summo sacerdote et filiis eius habetur Exodi 29.
doctores. quin et Spiritu sancto tum doctores, tum et auditores intus erudiendo, aut
competunt, sunt istae. Filius Det. Psalm. 2. Ego hodie genui te. Daniel 3. Quartus similis erat filio Dei. Esd. lib. 4. cap. 2 Ipse est filius Dei
homine cogitatione gignitur, estque imago rei cogitatae. Verum in cogitationem non transfundimus essentiam, sed sunt evanescentes mentis actiones, pingentes res cogitatas sane mirabili modo. At qui tanquam in re in explorata, et omnium hominum sapientiam excedente, parcius de ea locuti sunt illi ipsi patres: ac subinde studiose inculcarunt, rem tantam humana sagacitate pervestigari non posse: ac maluerunt illam alteram interpretationem, quae nobis consolationem gratissimam suppeditat, retinere, ac suis auditoribus notam esse. Sint igitur ac maneant humanae duntaxat cogitationes de
notum est. saepe autem Psaltes iterat, laudandum esse Deum in cithara. Intelligit autem de omni modo ac ratione. Iob 30 accipitur pro omni genere laeticiae. inquit enim, Versa est in luctum cithara mea.
CIVITAS, est frequentia diversorum hominum, una certis legibus habitantium, sibi ipsi ad commode vivendum sufficiens. In Sacris literis autem hoc nomen generale, etiam pro arcibus et omni robore regiminis ponitur. ut Psalm. 127. Nisi Dominus custodierit civitatem, frustra vigilant qui custodiunt eam. Et Psalm. 9. Civitates eorum destruxisti. Esa. 26 per civitatem munitam,
Mich. 4. Soph 3. Est autem locutio sumpta ab ovibus: nam ex illis solent multae aestate, praesertim in calidioribus illis regionibus, claudicare. Soph. 3, etiam ipsa vox ovis apponitur. Sensus est autem, quod Dominus pios afflictos iterum refocillabit ac sanabit. Sic Psalm. 35 dicitur, Sed ipsi in claudicatione mea laetati sunt. Quod alii de adversitate valetudinis, alii de aliis difficultatibus intelligunt. Sic quoque Psalm. 38 dicitur: Ego ad claudicationem inclinatus sum: id est, ad ruinam.
et adhortatione Davidis fortiter loco potitos, ac invertisse proverbium, Quod vel nemo ex illis propugnatoribus ac Iebusaeis sit amplius eo intraturus: vel certe (quod rectius dixissent Iebusaei) neminem caecum et claudum, id est, ignavum et imbellem, eo penetraturum: sed viros fortes, quales ipsi essent, etiam tales difficultates ac munitiones pro sua virtute facile expugnaturos.
CLARUS, nomen etiam Latinis notum, pro eo qui est de meliore nota cognitus, ac celebratus: sicut contra Latini dicunt Obscurum Inde Iohan. 17. Pater clarifica me: id est, fac ut agnoscar pro
aperiat. Simili prorsus phrasi ac sensu dicitur Matth. 16, Tibi dabo claves regni caelorum: quodcunque ligaveris in terris, ligatum erit in caelo, etc. Clavis scientiae, ius docendi significat Lucae 11, cum Dominus dicit: Vaevobis legisperitis, qui tulistis clavem scientiae: ipsi non introistis, et eos qui introibant prohibuistis. id est, vobis solis rapuistis ius docendi veram viam ad vitam aeternam: et tamen nec ipsi eam ingredimini, nec auditoribus eam monstratis: imo etiam volentibus eam in gredi, vestris persequutionibus ac erroribus eis resistitis.
in caelo, etc. Clavis scientiae, ius docendi significat Lucae 11, cum Dominus dicit: Vaevobis legisperitis, qui tulistis clavem scientiae: ipsi non introistis, et eos qui introibant prohibuistis. id est, vobis solis rapuistis ius docendi veram viam ad vitam aeternam: et tamen nec ipsi eam ingredimini, nec auditoribus eam monstratis: imo etiam volentibus eam in gredi, vestris persequutionibus ac erroribus eis resistitis.
CLAUDERE REGNUM CAELORUM dicuntur pii doctores, cum impoenitentibus hominibus iram Dei denunciant, aut etiam aliquos excommunicant. Dicuntur
eos Spiritus sanctus illis praefecit. inquit enim: Non dominantes in clero, sed forma facti gregis. Postea tamen haec vox accepta est potissimum de coetu doctorum ac sacerdotum: qua voce se usque in hodiernam diem pontificii sacrificuli ac rasi vocitant. Dicuntur autem doctores Clerus, quia ipsi sunt peculiaris sors Dei, segregati ad cultum ipsius: tum vicissim dicitur Deus Clerus aut sors doctorum, crebro in Levitico ac Numeris, quia ipse potissimum est eorum sors et merces copiosa valde. A mundo enim non nisi ingratitudinem extremam expectare coguntur. Si iacueritis inter medios
hominis ardeant et flagrent, hominemque incendant, ut pro libidinositate, Oseae 7. Omnes committunt adulteria, ut clibanus accensus a coquente. Paulo post ibidem dicit: Aestuant veluti clibanus. Ibidem etiam pro iracundia et fervore nocendi: Certe, inquit, applicans cor suum instar clibani, cum ipsi insidiantur. Pelles nostrae tanquam clibanus denigratae sunt, propter exustiones fumi, Thren. 5, perspicua phrasis aut similitudo est. In Hebraeo est Thamur, quod alii vertunt furnum, alii fornacem. Nihil vero refert, quam harum vocum acceperis ad hoc nostrum institutum: nihilominus enim
significat proprie totam aetheream regionem. ut cum dicit Abrahamo Deus, quôd perinde non poterit numerari semen, ut stellae caeli: quae comparatio et Hierem. 33 habetur. Sic et Esa. 14 dicit rex Assyrius, se suum solium super astra caeli collocaturum tametsi ibi per astra caeli metaphoricos ipsi sancti Ecclesiae aut Ierosolymae intelligi possint. Christus Mar. 13 praedicit, quod astra caeli decident. Hac significatione astra caeli vocantur exercitus caelorum. Sic forte accipitur in oratione Dominica, Fiat voluntas tua sicut in caelo et in terra: quia in regione aetherea omnia
inde tonitrua (quae vox eius esse existimantur et dicuntur) audiantur. Deuteron. 33. Psalm. 68. Super caelos Deum exaltari, Psalm. 67. de glorificatione et declaratione potentiae Dei, in praeclaris operibus accipitur. Caelum exaudiri a Deo, et terram a caelo: Oseae 2, Exaudiam caelos, et ipsi exaudient terram: est quasi prosopopoeia quaedam, quasi terra petat pluviam a caelo (sicut et olim Anaxagoras dixerat terram amore pluviae detineri) et coeum porro vim pluendi a Deo flagitet. Quare Deus dicit se caelo id est, aeri daturum facultatem pluendi, et illum irrigaturum sitientem
hostis. Alias crudelitatem: ut Ezech. 5. Vicinum priori est comedere stercora, extremam egestatem indicans: Esa. 36. et 2. Reg. 18. Comedere patres vuam acerbam, et filiorum dentes stupere, Ierem. 31, fuit apud Iudaeos proverbialis locutio, qua iustitiam Dei calumniabantur, tamquam ipsi aliena culpa plecterentur. Verum Deus ibidem hoc proverbium refutat, adseverans quod unum quemque propter suam culpam puniat.
Vivere alicunde, 1, Reg. 17. de Sareptana, Et comedit ipsa et familia eius per dies: id est, victitavit de illa farina et oleo miraculose a propheta aucto.
afflictione accipitur, cum Dominus affligente manu diutius nos premit. Hinc pontificium sacram entum confirmationis, ubi illi per certas caeremonias unctionis, alapae, murmura verborum, putant sedare ampliorem gratiam Spiritus sancti, quatum perficiatur aut absolvatur eorum Christianismus, tum et ipsi corroborentur in eo.
CONFITERI, Nonius vult esse necessitatis cuisdam: profiteri vero, ultroneae voluntatis. Plurimus autem usus huius verbi est in Sacris literis, habetque varias significationes et phrases, in quibus praedicti discriminis nulla ratio habetur. Primum enim
esse, consociatus esse, coincedere aut correspondere Hierosolymae, et etiam Agar. Nam quidam in parenthesi collocat illa verba (Agar Sina mons est in Arabia) et connectit
ac ad exitium generet, eoque Agar et Sara cum suis carnalibus filiis ac eorum legali iustitia aeterna haereditate priventur. Maluit autem uti vocabulo praesentis Hierosolymae, quae pro matre Synagoga saepe ponitur: ne si dixisset expresse, Saram esse sociam aut eiusdem conditionis cum Agar, ipsi principio suae allegoriae, de duabus Abrahami uxoribus repugnare videretur: ubi fundamentum totius ratiocinationis, duas uxores Abrahae, liberam et servam, earumque duos filios collocavit. Quod si legamus, montem Syna significatum per Agar; esse coniunctum in eadem serie, aut coincedere
nihil ad consummationem aut perfectionem deducere potuerint. Verbum autem utrobique idem est, nempe
comminatione, et veluti testium adhibitione. Solent enim saepe prophetae caelum et terram, conscientiam auditorum, et Deum ipsum in testem vocare, et protestari, quod nisi audierint ac poenitentiam egerint, sint male perituri, ut et suam fidem liberent, et Deus sit magis excusatus, et denique ipsi auditores tanto magis permoveantur. Psal. 82, Et contestaborte Israel, si audieris me. Contestare populum, Exo. 19. pro, denuncia populo, serioque mone, ac obtestator eos, quasi adhibitis testibus. Contestatus illos, ut converteres eos ad legem tuam, Nehem. 9. Et
aquam. Harum aquarum et litis fit mentio etiam Psal. 81, et 106.
CONTRARIUS, id est adversarius. Levit. 26. Incedam adversus vos in furore contrario. Num. 22. Perversa est via tua, mihique contraria. Iob 7. Quare posuisti me contrarium tibi, et factus sum mihimet ipsi gravis? Coloss 2. Chirographum quod erat contrarium nobis: id est, extreme adversum, repugnans et noxium nobis.
CONTRISTO, significat proprie dolore afficio. Sed verbum hoc per synecdochen aut metalepsin ad varias causas doloris ab hoc effectu regreditur. ut 1. Reg. 1.
factorem suum, avertit se (ut prius dixi) ab eo ad satanam, et vicissim Deus avertit faciem ac favorem suum ab homine. Quare contra cum reconciliantur, uterque ad alterum converti dicitur. Converti etiam homines ad homines dicuntur, cum in eorum sententiam transeunt: ut Ier. 15. Convertentur ipsi ad te, et tu non converteris ad eos. Sic Malach. 4. Luc. 1. Convertet corda patrum ad filios: id est, faciet ut Israelitae Baptistam, Christum et Apostolos audiant prophetas et patriarchas, eorumque sententiae subscribent. Converti retrorsum, est adversa fortuna uti, aut etiam perire
subintellige, ferre.
COOPERIRE pedes, pro exonerare aluum, Iud. 3. et alias saepius reperitur. Sic enim honestiore verbo rem vicinam ac sordidam indicant.
COPULARE se alicui: pro, vehementer adiungere. Copulate vos Domino foedere sempiterno, Ier. 50. Et copulati sunt ipsi Baal peor, Psal. 106.
COQUERE, Hoseae 7, quidam exponunt de cogitatione malorum consiliorum. Tota nocte dormit aut iacet coquens illas, scilicet malas machinationes.
COR, vox notissimae significationis, admodum varie in Sacris literis accipitur,
ingentia quaedam sibi tribuentem supra suas dotes. Praeputium cordis valde crebro in Sacris literis reperitur, et significat totum veterem Adamum, seu essentialem corruptionem ac malitiam hominis, qua ita excaecatur anima rationalis, ut nihil rerum aut motuum divinorum percipiat: sicut si cordi ipsi circum posita esset quaepiam membrana, ut nihil sentiret exterius id ferientium, aut ulla ratione urgentium. Impinguari cor, Psalm. 119, significat tum stupiditatem, tum et praefractam pertinaciam. Matth. 13. Incrassatum est cor populi huius. Omnino vicina est haec loquutio
verti cor, Psal. 44. pro, recedere a bono instituto aut vocatione. Cogitationes ascendere in cor, supra in vocabulo Cogitationis expositum est. Scriptura passim, praesertim in novo Testamento, dicit de purificatione cordis. Et Christus dicit, Beatos esse mundos corde, quia ipsi sint Deum visuri. Est vero triplex mundicies cordis. Prima quidem, et praecipua, cum per remissionem peccatorum liberantur aut lavantur corda ac conscientiae nostrae ab omni culpa praeteritorum peccatorum. Sic Act. 15 dicuntur fide corda nostra purificari. Secunda, cum etiam renovantur
aptissimi. Vicinum quid sonant proverbia Graeca et Latina
Dei. Sed prima significatio videtur caeteris aptior. Sic Paulus 1. Cor. 6, corpora nostra, id est, totum hominem dicit esse membra Christi. Quarto, Paulus 1. Cor. 15, duplicis corporis mentionem facit, animalis et spiritualis. Animale vocat hoc naturale, Physicis motibus ac peccato etiam ipsi obnoxium. Spirituale vero, illud purificatum et glorificatum, liberum ab omni peccato, ac etiam Physicis illis motibus, morborum, esuriei, somni, defatigationis, et similium: ut ipsemet ibi sese abunde declarat. Quinto, Christus de lucerna aut oculo corporis agens Matth. 6 et Luc. 11,
exponunt, Nunc propior est salus, quam cum credidimus: id est, quam cum stulte opinabamur, nos operibus legis servari posse. Cum enim hominibus aut humanis iudiciis credimus, quae incerta sunt, temere credimus, incertamque opinionem concipimus: illa enim omnia sunt incerta ac fallacia. sed cum ipsi Deo credimus, vera ac solida noticia est. Porro credere in reb. divinis alias solam generalemque noticiam indicat, quod videlicet Deus sit talis, et eo modo velit aliquibus propitius esse: quale Credere etiam daemones, teste Iacobo, habent, et contremiscunt. Alias etiam specialiorem, quod mihi
ideo diabolos vocasse Daemonia, a sciendo: quia viderunt saepe illos spiritus futura praescire, ac praenunciare. Quod etiam Plato in Cratylo, et Lactantius lib. 2, testantur. Aliquando tamen Daemones dicti sunt gentilibus, Deorum filii: corpora quidem, sed tamen immortalia habentes, ut ipsi eos esse confinxerunt. Hoc sensu Act. 17 philosophi et alii Athenienses dicunt, Paulum annunciare novos daemonas: id est, quosdam recens natos deorum filios. Doctrina porro daemoniorum. apud Paulum, est doctrina a diabolis excitata, ac in mundum et Ecclesiam invecta: quasi diceret, Non est
sicut et contra dictum pro facto, non raro ponitur. Ostendit autem peccatum per legem, deceptionem Pauli, hoc modo. Paulus antea studiosissimus quidem legis erat, eique obedire sedulo conabatur, nec etiam dubitabat se illi pro sui ingenii cordisve bonitate satisfacere abunde posse, atque adeo ipsi plenam obedientiam praestare, eoque modo omnino iustum esse: verum non satis intelligebat vel genuinum legis sensum, vel suam extremam cordis imbecillitatem, atque adeo regnans in se peccatum. Quare in media lege, sine lege se vixisse affirmat. Verum ubi Lex detracto velo clare fulgere coepit,
et dentes filioru obstupuerunt, satis obvium ac perspicuum est. Sicut enim comedentis vuas immaturas dentes fiunt stupidi: ita aequum erat illos ipsos puniri, qui peccaverant, non alios. Sed Iudaei tunc querebantur, secum iniuste agi, quod ob peccata et idololatrias suorum maiorum punirentur, cum ipsi nullum tale scelus admisissent. Verum Dominus refutat illud impium et blasphemum proverbium. In dentibus hominum candor laudatur, et bonam valetudinem significat: contra rubigo, flavedo ac scabricies. Sic in Canticis legimus, Dentes tui sicut greges tonsarum, ascendentes ex lavacro: pro,
gladio, pro interfici. Hag. 2. Et descendent equi et sessores eorum, quisque gladio proximi sui: pro interficientur, deiicientur in terram aut sepulchrum. Sic Latini Prosternentur dicunt. Descendent ab umbra eius omnes populi terrae: Ezech. 31. pro, deficient ab imperio eius gentes ipsi prius subditae. Descendere facere, pro detrahere Isa. 10, Descendere feci tanquam potens habitantes, vel potius sedentes: pro, deieci eos ex ipsorum arcib. et soliis. Descendere facere aliquem in sepulchrum, pro causam mortis alicui praebere: Gen. 42. Si accideret illum mori in via
esse suum Deum Maozim auro, argento, lapide precioso, et omnibus desiderabilibus. Non est finis divitiarum ex omnibus vasis desiderabilib. Nahum 2. Desiderabile argenti sui urtica possidebit: Oseae 9. i. domos sumptuosas, aut intima cubicula, ubi argentum suum reponere solebant: vel etiam ipsi thesauri eorum, alicubi in loco ignoto et inculto abiecti latitabunt, crescentib ibi spinis ac urticis. Desiderabile oculorum Ezech. 24. Polluo sanctuarium meum, desiderabile oculorum vestrorum: pro, quod libentissime aspicitis tamquam singulare decus, praesidium ac ornamentum vestrum. Sic
dii, tum filii Dei: ut Gen. 6. Viderunt filii Dei filias hominum. Tametsi hic et illae duae causae accedant, quod pii tum adoptentur a Deo, tum etiam ex semine verbi ac spiritus eius generentur. Per metaphoram etiam, vel similitudinem Moyses dicitur fieri Deus Pharaonis, eo quod externa specie ipsi videtur data potestas in Pharaonem, ipse videtur eum punire, et liberare a poenis Exod. 4. et 7. Consimilis ratio tropi est, cum diabolus dicitur Deus huius mundi, eo quod potenter in eo regnet, et totus mundus se ad eius libitum, libidinem ac gestum componat, et ad eius praescriptum vivat
oppressis tuis adversariis. Ita, A dexteris Dei sedere, significat pari cum eo gloria ac potentia frui. Sed Deum alicui a dexteris esse, aut stare, significat potenter succurrere et patrocinari. Cootra etiam Satan alicui dicitur stare a dextris alicuius, Psalmo 109. id est, exitio esse ipsi, et eius conatibus. Dextera et sinistra coniuncte aliquando alterutrum latus, aut ominio rem sententiamve ex duabus significat ut Iosuae primo: Neque declines ab eo vel ad dexteram, vel ad sinistram. Sic et libro secundo Samuelis, capite secundo: et Genesis vigesimo quarto, petit
Praecipere. 1. Regum 11. De gentibus quas dixerat Dominus. pro, de quibus praeceperat Dominus, ne de eis uxores acciperentur. 2. Samuelis 16. Sinite eum ut maledicat mihi, quia dixit ei Dominus. pro, praecepit. 1. Regum 11. Et panem dixit eis. pro, praecepit dari. 2. Paralip. 14. Rex dixit ipsi Iehuda ut requireret Deum. pro, praecepit. Danielis 2. Dixit rex vocari genethliacos pro, praecepit. Ibidem: Ac dixit sacrificium ac suffitum, ut sacrificaret ei. pro, praecepit ei sacrificari. Sic et illa exempla sunt accipienda: Dic ut sedeant unus a dextris, Matthaei vigesimo. Dic
tuum, Coloss. 4. Qui dixit, Non committes adulterium. Dixit, et non occides pro, praecepit: Iacob. 2. Sic et illud, Dixit Dominus Domino meo: recte exponi potest. pro, praecepit aut ordinavit. Centurio dicens, Domine dic verbum, et sanabitur puer meus: petit, ut modo mandet angelis, aut morbo ipsi, sic fore protinus ut sanetur aegrotus, quandoquidem ille pro sua divina omnipotentia toti rerum naturae imperitet. Hoc modo multi etiam illud Dei dicere, Genes. primo, Fiat lux, etc. explicant: quod idem significat ac, praecepit: sicut sane et ipsa adiuncta Imperativa indicant,
aliqui de gestu irrisionis, quod Latini dixerunt pinsere ciconiam, aut vulgo aures asini indicare. Digito aliquid tangere: pro, vel pauxillum laboris in ea re suscipere. Christus accusat pharisaeos Matth. 23, quod importabilia onera legalium observationum imponat hominibus, cum ea ipsi nec digito quidem attingere vellent: pro, nihil prorsus eorum ferre, aut observare. Minimum enim quod externo opere aut labore fieri potest est, tantum digito aliquam rem attingere. In Isa. 40 cap. dicitur, quod Deus tribus digitis appendat terram, ut sane vulgata versio habet
aliorum luminum, in terram ac terrestria. Nunquid pones dominium caeli in terra? pro, num tu efficies, ut sicut nunc caelum dominatur terrae, ita posthac terra caelo intentet vim suam? Dominari alicui, significat etiam praevalere, ac opprimere eum: Psalm. 19 et 134. Deus dicit Hieremiae 31, Ipsi dissolverunt foedus meum, et ego
Exodi 12, Secundum domos patrum Item totae tribus, ut saepe habetur Dominus Iuda. Nonnunquam et tota Israelitica gens: ut, Dominus Iacob, aut Israel. Domus Dei saepe significat ipsam religionem, Iohan. 2. Psal. 69 Zelus domus Domini comedit me. Aliquando Ecclesia aut ipsi pii vocantur domus Dei: ut Hebr. 3 dicitur, Nos esse domum Dei. Sic ibid. Moyses dicitur fuisse fidus in tota domo Dei. Ut scias quomodo te oporteat versari in domo Dei, 1. Timoth. 3. Sic Christus dicitur esse magnus Pontifex super domum Dei, Hebr. 10. pro, super Ecclesiam.
intus autem plenis sordium. Hunc sensum etiam res ipsa poscit, sicut prius ex Tito dixi, quod mundis sint omnia munda, sanctificata ac pura: eoque inde oporteat externarum rerum puritatem ac mundiciem requirere. Nam ut maxime de dissent eleemosynas, ut certe dabant: non tamen propterea vel ipsi essent mundi, vel omnia eis essent munda: sed purificato corde ac conscientia, seu iustificata persona, etiam ista externa mundantur ac sanctificantur homini. Praeterea aliae interpretationes non sunt fidei analogae, quae putant dici, id quod est in poculis et patinis rapinam esse, et de eo
istum, errare facientes. pro, qui beatum dicunt populum istum; iactantes religionem et vitam eius, seducunt eum. Sic saepe Psal. 119, errare a mandatis Dei: et Ezech. 44. Erraverunt a me post idola sua. Item, errare corde: Psal. 95. Populus errantes corde sunt, et ipsi non cognoverunt vias meas. Errare in prophetis, 2. Par. 36. pro, illudere eis ut seductoribus, habere eos pro seductoribus.
ERUBESCO verbum, idem valet quod pudefio, aut confundor. Quare eius explicationem vide in verbo PUDEFIO, ubi illius Hebraismi expositi sunt.
1 Regum 3. Etiam tibi, etiam mihi non sit, dividite infantem pro, nec mihi nec tibi sit. Etiam iterans prius positam vocem magis inculcat, 1. Regum 21, Lingent canes sanguinem tuum, etiam tuum: pro tuum ipsius. Aliquando iunctim reduplicatur emphaseos gratia. Levit. 26 Et etiam etiam hoc, cum ipsi fuerint in terra inimicorum. pro, etiamsi expulero eos, etc.
ETHNICUS notae significationis vox est, sed in Sacris literis accipitur aliquando pro insigniter impio: ut Matth. 18. Si non audierit Ecclesiam, sit tibi ut ethnicus et publicanus. pro, fuge ac vita eum
ut Eccles. 5. Non multum recordatur dierum vitae suae, quia Deus exaudit eum in laeticia cordis sui. pro, largitur laeticiam. Optima enim auditio est, ipsorum petitorum bonorum impetratio. Oseae secundo hic Hebraismus cohaerenter aliquoties repetitur. inquit enim ibi Deus: Exaudiam caelos, et ipsi exaudient terram, terra vero exaudiet triticum, vinum et oleum, et haec exaudient ipsum Israel. Est primum veluti prosopopoeia, quasi homines orent triticum, vinum et oleum, ut veniant, et prro illa terram, terra caelum, de frugifera tempestate eius, et denique caelum obsecret Deum: qualis
facie tua. id est. cum noticia et favore tuo. Psalmo 26. Faciem tuam Domine requiram. id est, favorem ac opem tuam. Psalm. 11. Aspicit rectum, facies eius probat. Aliquando in genere providentiam, praesentiam et iudicium Dei significat. ut cum dicitur aliquis ante faciem Dei ambulare: id est, ipsi Deo servire, ei conari placere, ac probari. Vicina huic significatio est, cum aliquis dicitur consulere faciem Domini: id est, ipsam providentiam, praesentiam, ipsummet Deum: 2. Regum 21. 1. Sam. 13. Sic Danielis 2. Et misericordias petierunt a facie super secreto illo. id est, ab ipso
non autem, ei sua sponte dona sua pro arbitrio liberrimaque beneficentia ac liberalitate donat. quam prosopolepsiam Deus de se consitetur Romanorum nono: et in parabola eorum qui laborarunt in vinea. unicuique enim, praesertim autem Deo, quod suum est, liberum licitumque et, largiri, cui ipsi libet: cum nulli id debeat, sed sua sponte, proque libitu donet. Hinc igitur manifestum est, Synergistas in ipso statim principio aut ostio (iuxta proverbium) a veritate aberrare. Facies pro externa specie, splendore, aut fuco rei, qui opponitur nativa bonitati intus
dicitur.
IN FALCES contundi lanceas, Isaiae 2, est instrumenta bellica mutari in rustica seu pacis instrumenta, et bellum verti in pacem. per signum enim, res signata denotatur, Metonymice.
FALLERE, pro deesse, deficere, disparere. Threnorum 1. Vocavi amicos meos, sed ipsi fefellerunt me. id est, nulli usquam fuerunt, desierunt superesse. Sic, Aquae eius non fallent aut mentientur: pro, suppetent, aderunt.
FAMILIA, varia significata habet. Aliquando tantum eos complectitur, qui in una domo sunt: ut Psal. 46. Aliquando eos omnes, qui
Hieremia, Iudaeos poenitentes in captivitate, et impoenitentes Hierosolymae. Primi parentes sibi facere conati sunt perizomata ex foliis ficulneis, quod forte non vacat mysterio. Nam ficus res suaves, et tamen fragiles admodum sunt: sic etiam est omnis adulatio ac palpatio, quib. vel alii vel nos ipsi nobis blandimur, nosquemet irrito conatu excusamus: contra autem pelliceum tegmentum utile et firmum est, quo DEUS primos parentes, amotis illis ficulneis foliis, contexit. Per copiam aut raritatem fructuum ficus, significatur omnis caritas, et etiam copia annonae. Ficus et vinea dederunt
cum unam illam veram ignorent. Aliam vocant fidem acquisitam, quam ex lectione historiae carnalibus viribus nobis paramus: aliam infusam, quae divinitus per Spiritum sanctum datur aliam informem, quae est ista ipsa historica, omnibus virtutibus carens: aliam formatam, quae sit (ut ipsi volunt) charitatespe, aliisque virtutibus formata: aliam implicitam, quae credat in genere omnia quae Ecclesia credit, etiamsi credens non habeat explicatos ac notos omnes articulos fidei: ut pro exemplo talis generalis fidei quendam suum carbonarium proponunt. Cui opponunt explicitam,
sortem Ecclesiae ac verae religionis: vel etiam corruptelarum patronos, atque adeo hunc ipsum coram Deo totaque Ecclesia accusare, quod tam temere atque adeo sacrilege ausit dicta Spiritus sancti, nihil prorsus pro ipso facientia, corrumpere, et inde tam horrendos errores extruere, quos nec ipsi quidem Papistae nunc audent asserere, sed in solum Christum omnem fiduciam collocandam esse docent. ¶ Haec iam paulo prolixius de nomine ac verbo Fidei et coniunctis loquutionibus, non exclusa etiam omni rerum tractatione, disservi, cum ut pio Lectori gratificater: tum etiam, ut ipsam rerum
et Christo usurpatur, pro uno quopiam homine. In Ezechiele plerunque pro secunda persona ponitur, ipsum Prophetam significans, quem Deus sic nominat. In Evangelio Christus ipse tertiam pro prima persona usurpans, semetipsum sic nominat. Filii Dei aliquando piorum liberos significant, etiamsi ipsi parum pii, et magis filii diaboli quam Dei sint. ut Genes. 6. Viderunt filii Dei filias hominum: id est, sanctorum liberi connubiis, aut etiam scortationibus sese commiscuerunt impiorum turbae. Cum autem Dii vocentur aliquando magnates ac potentes, sicut et Filii excelsi, ut est in Psalmo.
suam, et robustus non eruet animam suam. Suscitare fortitudinem. Psal. 80: Suscita fortitudinem, et veni in auxilium: pro, excita vires et audaciam tuam. Fortitudo et desiderium: pro omni re valida et desiderabili: ut, pro opibus et potentia. Micheae 4, Et interficiam ipsi Domino desiderium eorum, fortitudinemque eorum Domino universae terre. Idem bis dicit, nempe tanquam anathema consocrabo. Fortitudo et facies Dei: pro arca, ubi ille erat praesens. Psalm. 105. Quaerite Dominum, quaerite fortitudinem et faciem eius semper. Fortitudo dextrae,
frater est Domino discrepanti: pro, similis, perinde culpandus. Vir sicuti frater aequalitatem indicat. Ezeck. quadragesimo septimo Haereditario iure accipietis eam. Vir sicut frater suus pro, aequo iure, aequalibusque portionibus. Denique unaquaeque res respectu alterius ipsi quapiam ratione coniunctae, frater et soror vocatur. ut Exod. 26 Quinque cortinae erant coniunctae, mulier ad sororem suam. id est, altera ad alteram.
FRAUS, non semper dolum significat in sacris, sed aliquando etiam damnum sicut et olim apud veteres Latinos.
in Italos ac ac Gallos, et Vandali passim in Germanos. Huc facit etiam, quod Deus per totum mundum dispersit istam impiam gentem, ut volens nolens testetur de Christo dum confitetur fuisse quendam hominem profitentem se esse Christum, et multorum ac magnorum miraculorum patratorem, quem ipsi crucifixerint, et post cuius crucifixionem paulo post sint funditus eversi ac dispersi, ac denique a quo sit orta ista religio ac gens quae Christiana vocatur. Sensus ergo. est, quasi Dominus inter alia dixisset: Haec horrenda quae
gentilis aut Iudaeus: Rom. 2. Gal. 2. Indicabant igitur Iudaei hac voce omnes alias gentes, sicut Graeci et Romani voce Barbari. 1. Cor. 5, simpliciter pro impiis accipitur, cum dicitur talis scortatio nec inter gentes quidem nominari: id est, inter nondum conversos, seu in gentilismo. Alioqui ipsi Corinthii maxima ex parte gentiles genere erant. Ex hac significatione, cum gens significat alienos a Iudaismo, oritur disputatio de Vocatione gentium, cum olim Iudaei, et etiam ipsi Apostoli dubitaverrunt, vel potius indubitanter senserunt, gentiles non esse accersendos a Deo per suum verbum,
talis scortatio nec inter gentes quidem nominari: id est, inter nondum conversos, seu in gentilismo. Alioqui ipsi Corinthii maxima ex parte gentiles genere erant. Ex hac significatione, cum gens significat alienos a Iudaismo, oritur disputatio de Vocatione gentium, cum olim Iudaei, et etiam ipsi Apostoli dubitaverrunt, vel potius indubitanter senserunt, gentiles non esse accersendos a Deo per suum verbum, nec accensendos in populum verae religionis sectatorem, nisi sese plane in Iudaismum dederent, et quasi Iudaica gens fierent. Ponitur aliquando haec vox pro paucis, sicut apud
in manu eorum, ut faciant ultionem in gentibus. Sic Hebr. 4, sermo Dei dicitur esse penetrantior quovis gladio ancipiti. Nominatur aliquando ipsum Dei verbum gladius. Ephes. 6. Hebr. 4. Isa. 46. Posuit os meum sicut gladium acutum, propterea quod spirituali hoc gladio omnis impietas ac error, ipsi quoque seductores, et pater eorum diabolus, confodiantur et iugulentur. Quinetiam hoc uno et efficaci penetrantissimoque gladio Spiritus sanctus nostrum veterem Adamum in imo corde latitantem iugulat, atque adeo vetus lapideumque cor excindit. Sic forte et gladius oris, Apocalyps. 2.
quod non ita facile ex suis sedibus, civitatibus, aut tribubus alio migrabant, ut nunc in Germania fit: altera erat, quod illud solum a maiorib. haereditate acceptum, illis divinitus contigerat. Apparet autem quam dulcis eis haereditas fuerit, ex illo sermone et facto celebri Nabot, qui regi ipsi vinetum suum cedere noluit, idque maiora ac meliora offerenti: singulari quadam verborum emphasi indicans, se nequaquam adduci posse, ut suam haereditatem ulli mortalium vendat. Ab hac igitur tam grata ac dulci re, ac veluti patrio nido, transfertur haec vox ad alias quasvis valde preciosas ac
esse videtur. Quare illa dignitas tum venit ex honore virtutis, tum affert secum honorem, quia magistratui magnus honos ex divino mandato debetur. Eandem autem significationem etiam in Sacris literis aliquando obtinet. Nam Hebr. 5: Summum pontificatum Scriptura vocat honorem, dicens: Non sibi ipsi sumit aliquis eum honorem, sed si quis a Deo vocatus est ut Aaron. Sic et CHRISTUS non semet glorificavit, ut fieret summus Sacerdos: sed is qui locutus est ad eum, Filius meus es tu, etc. Sic credo etiam illud 2. Petr. 1 intelligendum esse: IESUS cum accepisset a patre honorem
eius essentiam, quae res et vox est communis omnibus trib. personis, utpote coessentialib. aut consubstantialibus, seu eiusdem prorsus substantiae aut essentiae, vel homousiis. Inepte. n. diceretur repraesentare filius essentiam patris, cum ea sit illi perinde propria aut communis, ut et patri ipsi: cumque perinde Spiritus sanctus posset dici imago essentiae patris aut filii, et vicissim cum sit eis homousios aut consubstantialis. Alio qui rectissime ac verissime dicitur, quod solus filius repraesentet aut referat patrem, ac praecipue tanquam viva aptissimaque imago personam patris:
ac aliquo modo venerando idolum: vel etiam mala et accusante eum propria conscientia, tanquam peccantem eo facto.
IDUMAEORUM, seu Edomitarum nomine crebro in Sacris literis acerbissimi hostes Israelitarum indicantur: quia ut in utero illi duo gemelli Esau et Iacob collidi caeperunt, ac ipsi postea inimicitias exercuerunt, ita et posteri eorum fuerunt perpetuo sibi invicem infensi. Isaiae 34 et 63. Significat porro typice hoc idem nomen Idomitarum, omnes impios et adversarios verae Eccles.
IECUR, fons sanguinis est, in quo porro a Scriptura anima et vita collocatur.
in igne vestro, Isaiae 60: pro, sequimini sane vestram impiam doctrinam et religionem, quae vobis praelucet in exitium aeternum.
IGNORARE, significat aliquando per ignorantiam peccare. ut Levit. 4. 5. Aliquando etiam significat ignorare peccata sua: seu ea esse tum aliis, tum etiam ipsi peccanti ignota. ut, Ignorantias nostras ne memineris. Denique aliquando significat simpliciter inficiari aut negare: sicut Psal. 7, titulum plerique exponunt, ut ignorantia significet idem quod inficiatio Davidis, quod non quaesierit interitum Saulis, nec eius regnum per
Christi donetur, imputetur et applicetur, perinde potenter, tenaciter ac efficaciter, ac si nosmet eam legi et severae iustitiae Dei patiendo ac obediendo praestitissemus: sic vicissim Christus sua manu aut instrumento, nempe supplici intercessione apud patrem obtinuit, ut nostra peccata poenaeque ipsi imputentur, in ipsum transferantur, ipseque nostris illis horrendis sordibus iniustificetur ac contaminetur, seu iniustus fiat: non quidem reipsa, sed tantum imputatione, decreto aut statuto Dei. Qua ratione ipse tum peccatum, tum et maledictum factus est: et nos contra tum iustitia, tum
ita demum coram Deo recte constitutos, si pelle solius agni Dei peccata mundi auferentis, tom tegantur sordes nostrae, tum nos ornemur sique facta commutatione nos quidem importabilem sarcinam peccatorum iniustitiaeve in ipsum per imputationem reiiciamus, et vicissim eius aureum vellus iustitiae ipsi detractum ad nos per imputationem transumamus, eoque nos tegamus, ornemus, ac in conspectu patris conlestis ostentemus, ut ille nos pro pulcherrimis habere, nihilque prorsus nostrarum foeditatum amplius cernere queat. ¶ Exposui breviter quid sit, Alicui gratis imputari iustitiam. Hinc
tenebris quid nam sit imputativa iustitia Christi, nec palpare, nec etiam somniare queunt: si non toties, tamque solide eis ex verbo Dei haec iustitia demonstrata esset Est vero observandum, quod sic prorsus olim Pharisaei, non concedentes imputativa iustitia agni Dei peccata mundi auferri, ipsi interim imputativam iustitiam suorum sacrificiorum, prolixarum battologiarum et hypocriticorum ieiuniorum ac eleemosynarum in plateis cum sono buccinae datarum, miseris hominibus venditabant eo praetextu specieque domus viduarum exedentes et mulierculas oneratas peccatis captantes, ut et nunc
parabolis ac similitudinibus ex communi vita, humanisque rebus petitis usus est: tum porro ideo sumpsi ex Papisticis abominationibus exempla imputativae iustitiae, ut eorum blasphemas calumnias redarguerem, quibus imputativam Christi iustitiam exagitant, tanquam rem vanam ac commenticiam, cum ipsi innumeras in sua illa errorum Babylone humanorum meritorum imputativas iustitias habeant, in eisque totam pene veram pietatem ac salutem hominum collocent. ¶ Ut vero (sicut paulo ante dixi) omnis occasio errandi simplici auditori auferatur, duo quaedam discrimina inter humanam et divinam
id est, in meum exitium, contra memetipsum. Sic Latini, scribere in aliquem, armari in aliquem: pro, contra. Pro, seu in alicuius commodum. 1. Sam. 19. Loquar in te: id est, pro te ad patrem. Ibidem, Locutus est Ionathan in David: id est, pro Davide, bonum id patrem suum. Inter, Matth. 16. Ipsi vero disceptabant in se dicentes, Panes non sumpsimus: pro, inter sese invicem, non singuli intra se, sed alius cum alio. Hebraeorum 3. In dici: Hodie si vocem eius audieritis, nolite indurare corda vestra. pro, interim, aut interea, aut dum dicitur hoc vobis divinitus. Sic et in
vetustissimam promissionem olim Adamo in Paradiso traditam (et illis ipsis incredulis diligenter, licet frustra a Noacho praedicatam) tum ad iustificationem ac liberationem credentium, tum et ad iudicium aut contritionem, seu contusionem serpentis, eiusque seminis, nempe omnium incredulorum: quod ipsi antea nequaquam credere Noacho voluerint, nunc vero gementes ac dolentes reipsa experiantur, et postea in extrema die etiam magis ingenti suo malo experturi sint: ut sic illa Christi praedicatio apud inferos incredulis facta, fuerit non tam verbalis ad institutionem ac poenitentiam, quam
Apostolorum, quod ordine doctrinam, et quasi etiam historiam Christi complectitur, ponit descensum ad inferos post mortem. Quarto quaeritur, qualis fuerit descensus Christi ad inferos: num gloriosus
aut ipsi tristis? Sentio sane, non fuisse gloriosum. nam Paulus Eph. 4 gloriosae ascensioni opponit descensionem ad infima terrae: ubi facile animadvertitur, eum gloriam ascensionis cum ignominia aut exinanitione descensionis per antithesin conferre. Item Psalmus cum dicit, Non deseres animam meam in
non difficulter dissolui possunt, ut primum cum obiiciunt: Ergo et alii pii descendunt ad inferos, et erit veluti novum purgatorium. Negatur consequentia. Non enim necesse est nos omnia pati, quae Christus est passus: quia ipse fuit sub maledicto legis, nos non sumus, sed aliquatenus tantum ipsi in hac vita conformamur, alius magis, alius minus. Secundo, Christus dixit in cruce Consummatum est. Item Actor. 13 dicit Paulus Cum Iudaei omnia consummassent. Ergo omnia quae inferenda erant Christo, consummata sunt in cruce. Negatur consequentia. Certe enim prophetia de sepulchro impiis
in timore ac invocatione Dei, utque omnis interpretatio sit fidei analoga. Verum enimvero
quis te interroget. videtur hoc absurde dici. nam periti, non imperiti interrogandi sunt. Sed hic interrogare idem est, quod cordis sui dubia patefacere, ut solent discendi cupidi: quae cum Christus pro sua divinitate nosset, nihil attinebat ei proponi. Dicunt igitur Apostoli, nihil esse opus ut ipsi, propositis Christo quaestionibus, consulant eum: illum enim praevenire eos, et ultro eorum cordis dubitationes eis indicare, easque dissolvere. Sicut ibidem praecedit: Sciens quod volebant eum interrogare. et alias, cum eos respondendo, aut eorum dubia dissolvendo praevenit. Baptismus est
Amos 5, Ioseph videtur significare proprie decem tribus, aut regnum Israeliticum, cui concionatus est Amos.
IPSE, ponitur nonnunquam pro verbo EST: quia id verbum includitur in pronominibus, praesertim demonstrativis. Item in Adverbiis affirmativis et negativis. Genes. 40. Tres dies ipsi: scilicet, sunt. 1 Sam. 12. Et filii mei, ecce ego vobiscum: scilicet, sunt. Sic et in sequentibus exemplis tum verbum Est deest, tum etiam alioqui idiotismum quendam huius linguae sonat, ac explicatione quadam indiget, ut a quovis intelligi queat. Ipsa est Zoar: pro, quae postea dicta est
multa. ubi de verbo Dei dicitur, aut potius de omnibus in perscrutabilibus consiliis ac cogitationibus Dei, ut et prius exposui. Et Psalm. 119. Labiis meis recensui omnia iudicia oris tui: id est, mysteria, vel etiam decreta, mandata. Psalm. 147. Non fecit taliter ulli genti, nec iudicia ipsi cognoverunt. De factis et operibus Dei mirificis. Psalm. 105. In omni terra iudicia eius: id est, mirabilia facta et gesta. Psalm. 119. Recordare iudiciorum tuorum antiquorum. Ezech. 5. Et faciam in medio tui coram oculis gentium, qualia ante nunquam feci, etc. Octavo, pro
Deuteronom. 19, Et ei non iudicium mortis: id est, causa mortis. Hiere. 26. Iudicium mortis est viro huic. 1. Reg. 3. Et postulasti discretionem in audiendo iudicio: id est, causam propositam a populo. Decimotertio, pro sententia qua quis damnatur. Sic Paulus usus est 2. Corinth. 1, Quin ipsi in nobisipsis iudicium mortis acceperamus: veluti ipsis periculis, propriaeque mentis assensu et praesagiis nihil aliud denunciantib. quam mortem indubitatam. Decimoquarto, usurpatur pro more et consuetudine, quae iure naturali et gentium profluxit longa consuetudine. 1. Sam. 27. Hic erat
alicuius dicti aut sententiae, saepe significat aliquid alicui sancte promittere. ut, Iuravit Dominus, et non poenitebit eum: Tu es sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedek. id est, Deus sancte aut iuramento pollicitus est filio suo aeternum sacerdotium Gen. 50. Deus terram iuravit ipsi Abraham: id est, cum iuramento. promisit. Ierem. 11. Ut suscitem iuramentum, quod iuravi patribus vestris: id est, sacro sanctam promissionem, et promissa illis olim bona nunc praestem vobis reipsa. Iurare alicui veritatem, est sancte promittere verissimam promissionem, vel potius veram ac
subire coguntur. Iustitia sua confirmavit eum, et brachium eius servavit eum: Isaiae 59. omnino significat ipsum Christi meritum, de quo postea dicetur. Semitae iustitiae, pro iustis dogmatibus, legibus, vita et actionibus: Psalm. 23. Deducit me per semitas iustitiae. id est, iustas, ac ipsi probatas. tametsi aliquando et hanc interpretationem accipiat, pro semitis a iustitia Dei humano generi praescriptis. Educere aut proferre dicitur Deus iustitiam nostram, cum causas nostras iustas et nosipsos ab oppressorib. liberat, ac victores facit: cumque sic nobis testimonium
3 dicit, Non iustificabitur in [?: ] spectu tuo ullus homo. Ubi cum agatur de modo [?: ] iustificationis, manifestum est, ex eo quod est [?: addi- ] In conspectu tuo, aut coram te, agi de quadam iustitia et iustificatione quae cognitione iudicis, et non rei ipsi aut virtutum existentia consistat. Nam illud coram et [?: ] spectu, manifeste iudiciariam cognitionem denotat. [?: S- ] de hac re etiam postea aliquid addetur. Verum [?: q- ] Paulus et tota Scriptura iustitiam nostram coram [?: ] proprie
vel ex verbis tuis condemnaberis: hoc est, Ex verbis tuis vel iustus declaraberis, vel iniustitiae condemnaberis. Verba non reddunt, sed declarant iniustum vel iustum. Luc. 7. Et omnis populus, inquit, audiens et publicani iustificaverunt Deum, baptisati baptismo Iohannis. Num publicani ipsi iniusti, hominem aliquem, nedum Deum, ex iniusto iustum facere' possunt? Verum celebrare eum de iustitia queunt tantum. Iustificaverunt igitur Deum, hoc est, agnoverunt et approbarunt iustitiam Dei, cum a Iohanne baptizarentur, quem Pharisaei baptismum illius respuentes contemnebant. Et
ex certo manifestoque exitio eripere, quod [?: e-a ] fit in iustificatione. Liberamur enim a iure ac potestate peccati et mortis, donaturque nobis iustitia Christi, ob quam datur Spiritus sanctus et vita aeterna. Consequi salutem: 2 Tim. 2. Omnia suffero propter electus, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria aeterna. Consequi misericordiam. 1 Tim. 1, et 1 Petr. 2. Habere vitam aeternam. 1 Iohan. 5. Qui habet filium, habet vitam. Qui vero non habet filium Deivitam non habet. Item: Ut sciatis, quod vitam [?: habetis ]
iuventutis, aut adolescentiae: id est quae in iuventute patraveris. Nomen Iuventus, Latinis plerunque aetas est quae adolescentiam excessit, quaeque iam pubertatis annos ingreditur. Sed in Sacris literis etiam de multo immaturiore aetate accipitur. Sic Matthaei 19 clare adolescentiae ipsi praeponitur. Nam iuvenis
Illa fuisse maiora mala, quam ut lachrymas admitterent: excitasse igitur stuporem, ac veluti amentiam quandam. Mich. 3 significat contectio labri, confusionem. inquit. n. Pudore suffundentur vates, et operient omnes labrum suum ipsi, quod non sit verbum. i. quod Deus eis non patefecit, quomodo in tam duris reb. agendum sit, et tanta. pericula evitunda. Similis quaedam perturbatio animi in luctu et ignominia est, et in utroque nos pudet vel aliorum faciem intueri, vel ferre ut alii nostram inspiciant. Hinc Graecum
dali, eo quod multi in eum offendant, corruant ac pereant. Locus prolixus harum metaphorarum est 1. Pet. 2, quem adscribam. inquit enim: Siquidem gustastis quod benignus sit Dominus: ad quem accedentes, qui lapis est vivus, ab hominibus quidem reprobatus, apud Deum vero electus ac preciosus: ipsi quoque veluti [?: ] lapides aedificemini, domus spiritualis, sacerdotium sanctum, ad offerendum spirituales hostias, acceptabiles Deo per IESUM Christum. Quapropter et [?: continet ] Scriptura: Ecce pono in Zion lapidem, in summo penendum angulo, electum, preciosum:
per fidem lex, dum regnum Dei instauratur, Deus glorificatur, et homines ad pietatem ac iustitiam retrahuntur. Contra vero per fidem lex fit irrita, dum fides transfert auditorem in aliam perfectiorem doctrinam, ab eius umbris ac egenis elementis: dumque a Mose ad Christum eum traducit: dum ipsi paedagogia aut curatio, seu tutela pueri seu pii adimitur: dum leges caeremoniales ac iudiciales penitus abrogantur: dum etiam moralis non potest amplius talem hominem, etiamsi peccet, damnare, liberante eum semper alio a maledicto legis per remissionem peccatorum: dum item mortificato vetere
nuntur, sicut Iohan 13 et 14,
[?: V--nn ] , ut alias tempus, alias conditionem significet: ut non possit dici violenta interpretatio, quod Cum pro Si accipio. Sexto, quis tandem est qui natura legem faciat aut fecerit, ut ibi mox sequitur: cum nemo eam etiam a doctrina Dei edoctus, vel tenuiter facere possit, quin et ipsi renati vix utcunque eius obedientiam inchoent? Quod si qui sunt, qui revera natura, aut naturalibus viribus legem Dei praestent, tum non tantum noticias, sed et totum ac plenum liberum arbitrium eis concedi prorsus necesse est: idque plane secundum Pelagianorum sententiam, et secundum illam
duos populos conferens, Iudaeum auditorem et Echnicum factorem legis, priori quidem iustitiam adimit, et posteriori eam soli tribuit. Id autem ideo facit, ut ostendat, adeo Iudaeos ob [?:--iam ] circumsionem, auditionem legis, et caeremoniorum observationem iustos non esse, sicut ipsi alio qui opinabantur, ut si Ethnicus homo omnibus illis carens vere legem moralem praestaret, esset futurus iustus. Ut autem duos populos breviter in hac propositione con [?:--rt ] , ita idem mox membratim prolixius agit: primum quidem de posteriore, nempe de Ethnico factore legis:
iugum trahens licitia culpa circumstantiarum, non quidem per sese. Hic [?: ] infimus aut pessimus licitorum gradus. Primum [?:-tem ] et optimum licitorum gradum faciunt Papistae [?: ] , qui est rerum non mandatarum a Deo: sed quae [?: ] Deus (ut ipsi somniant) consuluit, ut paupertas, [?: coe-tus ] : vel aliquis spontanea devotione, aut [?: volun- ] votoque suscepit, quae illi etiam perfectionis [?: vo-t ] , tum sint summae imperfectionis atque adeo [?: impieta- ] , omnes tales electicii
et aliquod regnum, quod aliquo modo referat ac repraesentet nomen et gloriam Davidis, ne cum quadam eius ignominia ac infelicitate quisquam dicere possit, eum una cum posteris et regno suo funditus extirpatu esse, ut solet Deus impios punire. Sic et 1. Reg. 15 habetur: Propter Davidem dedit Deus ipsi lucernam in Hierusalem, ubi Scriptura seipsam mox declarans ait: suscitando filium eius post eum, scilicet in regem. 2. Reg. 2. Et noluit Deus perdere Iudam propter Davidem, quemadmodum dixerat Davidi, quod daret ei lucernam, et filiis eius cunctis diebus: id est, regnum. Eadem ferme huius
et impias scientias, vel impiarum scientiarum professores se quoque hoc honesto nomine orare praesumpserint. Quare nomen Magi, aut Magiae, capit significare curiosam istam scientiam divinandi et [?: in-randi ] , non sine commercio ac ope cacodaemonum agitat solitam: quam etiam ipsi Ethnici plerunque improbaverit. In Sacris quidem literis varia vocabula hac voce interpretes verterunt ferme: semper tamen res artesque malas illicitas, ac divinitus prohibitas ea notarunt: sicut Scriptura omnes divinatorum et divinationis species [?: dam- ] solique Deo futurorum
videtur accipi etiam Iudicum 17, cum mater Micha devovet furem. Maledicere alicui, videtur etiam de solo iudicio dici, pro male ei ominari, aut infelicem eum iudicare. ut Iob 5. Vidi virum stultum radicantem, et maledixi habitaculo eius protinus. id est, statim cogitavi poenas Dei ipsi imminere, non diu eum fore felicem. Maledictio porro, aut mala precatio Dei, quam supra dicimus valde realem esse, et continere ipsas laesiones aut poenas Dei, passim in Sacris literis reperitur. Gen. 4, Et nunc maledictus tu es e terra, quae aperuitos suum ad suscipiendum sanguinem
ipsum involvat, quam verum furem. In hunc quoque abusum inter alios converterunt Papistae excommunicationem. Quo sensu dicatur Deuteronomii 21, omnis suspensus in ligno esse maledictum Dei, dubitari et quaeri solet. Censeo igitur dici maledictum, non quod ipse maledixerit Deo, sed quod Deus ipsi maledixit ob eius peccatum. id est, factus est illi iratus, eumque per iudicem tam tetro supplicio puniri curavit: ac denique perpetuo puniendum curabit, si fide remissionem peccatorum ac liberationem a maledicto non est assecutus. Ea igitur ira ac poena Dei, et reatus illius sontis, ita
iurare malefacere aut benefacere, Levit. 5, posset videri significare omnis generis actiones intra ista duo extrema positas: ut supra quoque diximus de locutione, Loqui a bono ad malum, item A magno ad parvum. Rectius tamen ibi illud votivum Malefacere, exposueris de aliquo voto, voventi ipsi duro ac molesto. Sic et Psalmo decimoquinto: Qui iurat malefacere: id est, qui aliquid sibi grave, molestum ac durum promittit, et tamen constanter praestat ob iuramentum. Alias Malefacere significat simpliciter peccare, ut Isaiae I habetur: Discite benefacere, et definite malefacere.
id est, quoduis incommodum aut insuave, quod ex rebus homini accidit, et etiam res ipsas tales: ut sunt morbi, mors, labor, dolor, tristicia, et quicquid contrarium est utili, suavi ac commodo. Hierem. 49. Adducam manum super omnem carnem: id est, varias poenas. Zachar. 1. Iratus eram parum, ipsi vero adiuverunt malum. Eccles. 8 Qui custodit praeceptum, non cognoscet rem malam. id est, non punietur, sed liberabitur potius ab omni malo. Sic Isaiae 45, et Amos cap. 3 dicit. Deum facere omne malum in civitate: id est, omnis generis afflictiones immittere [?: ]
peccato, ira Dei et poenis. MANSIO Ioan. 14, duplicem significationem habet. Primum enim, In domo patris mei mansiones multae, per metaphoram idem valet quod, amplissima est copia in caelo felicitatis. Secundô, Veniemus ad eum, et mansionem apud eum faciemus: est idem quod, cum eo erimus, ipsi propitii aderimus, favebimus, eum iuvabimus et beabimus.
MANIPULUS, pro fructu laboris ponitur, aut [?: ] praemio: sicut semen aut seminatio, pro labore et mento: quia in manipulos colligitur frumentum, quod est merces laboris agricolae. Psal. 126.
crebro accipitur. 1. Sam. 22, Quia etiam eorum manus eum Davide. id est, opitulantur Davidi suppeditando ei victum. 2. Sam. 3, Manus mea erit tecum, ad reducendum ad te universum Israelem. id est, modis omnibus iuvabo tuas partes, ut tibi totus Israel subiiciatur. 2. Reg. 15. Et dedit ipsi Phul mille talenta argenti, ut essent manus eius secum ad roborandum regnum in manu sua: pro, ut ei suppetias ferret ad obtinendum regnum. Ponitur pro externo opere: ut Exod. 14. Et vidit populus manum magnam, quam fecit Dominus in Aegyptiis: et timuit populus Domini, et credidit in Dominum
a laesione. Manus rotarum: Ezech. 10. id est, radii, qui infixi sunt mediolo rotae. Incidisti in manus proximi tui: id est, obligasti te. Prov. 6. Fructus manuum: pro lucro labore parto. Prov. 31, De fructu manuum suarum plantavit vineam: id est, de lucro, labore suo parto. Ibidem, Date ipsi de fructu manuum suarum: id est, digna est quae honoretur, et cui benefiat ob suam industriam. Excutit manus, ne recipiat munus: Isaiae 33. id est, non tenet manum patulam et quietam, ad recipiendum munus: Sicut Vespasianus extensa palma, promissam auream statuam iusserat in ea basi
et [?: ] recensebo. Primum igitur, ac maxime proprie, significat intentam cogitationem. ut cum Psal. 1 [?: describ- ] minem vere pium, quod soleat meditari, summam suam oblectationem habere in lege Dei, die ac [?: ] Sic Iosuae 1 praecipitur tum ipsi, tum et omnibus gubernatoribus, ut in Sacris literis perpetuo meditentur. [?: ] et Isaac dicitur Gen. 24, egressus esse in agrum, ad [?: ] tandum. In hac significatione crebro huic verbo, [?: ] ius nomini adiungitur, Cor. ut, meditatio cordis
serva, bea me. Contra, obsivisci alicuius Deus dicitur, cum ei non [?: opitu-tur ] , ut infra in verbo OBLIVISCOR exponetur. Psal. 8, Hebr. 2: Quid est homo, quod memores eius? id est, quod curas, foves et iuvas eum? Sic et Germanice dicitur, Einen bedenken: pro, ipsi benefacere, aut [?: pro-icere ] . Aliquando et diligere notat: ut Cantic. 1, [?: Me-or ] es uberum tuorum super vinum. LXX verterunt [?:---
miserationum tuarum dele iniquitatem meam. ubi videmus, DAVID veluti effectum misericordiae ponere deletionem peccatorum. DEUS enim motus misericordia propter CHRISTUM, delet nostra peccata, seu iustificat nos. In hac significatione accipitur, quod CHRISTUS dicit: Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. Matthaei quinto. In hac eadem significatione accipitur etiam, quod DEUS dicitur esse misericors et clemens. Quod ei cum alias saepissime [?: ] buitur, tum praesertim Exodi trigesimoquarto, ubi longior quidam acervus proprietatum DEI commemoratur: de
accuratius disserere.
MITTERE aliquem, sicut et Vocare, est, alicui aliquam functionem demandare. Solemus enim aliquem puerum, ministrum, aut filium ex aliorum coetu evocatum, ad aliquam functionem ablegare. Solebat etiam Deus olim prophetas vocare et mittere. Ierem. 14, et 23: Ipsi currunt et prophetant, ego autem non misi eos, nec praecipi eis. Sic de Baptista scribitur Iohan 1: Fuit homo missus a Deo nomine Iohannes, ut testaretur de lumine. Sic et Moses dicit ad Deum, Mitte quem missurus es: id est, mandaid functionis illi vero Meschiae, aut benedicto semini quem
derivari a verbo Hebraeo Mas, tributum aut collationem: alioqui etiam Graecis patribus haec vox nota ac usitata fuisset. Ab illa igitur clara pronunciatione populus coepit Missam denominare. Quae quomodo a prima institutione coenae paulatim in praesentem abominationem degeneraveric, satis vel ipsi eorum scriptores docent, indicantes quam partem quisque homuncio adiecerit. Si libêret divinare, posset forte sacra coena, uno ferculo constans, sic videri Missa dicta, sicut quoduis ferculum missum dicitur.
MNA, et Mina, certum numerum aut pondus pecuniae notans, est vox
templo esse debeat, inquiens: Siclus autem 20 obolos habet. Viginti sicli, et 25 sicli, et 15 sicli (id est, 60) erunt nobis pro mina una. Monsterus vero super Exod. 30 caput, ita de quantitate huius ponderis et vicinorum scribit: Habent proinde Hebraei in ponderibus hos gradus. Siclus, quem ipsi schaekel vocant, continet grana hordeacea 384. Mina vero, quam et litra vocant, id est libram, habet 60 siclos: hoc est, grana hordeacea 23040. At Kikar, quod nostri talentum vertunt, habet 60 libras, grana scilicet 1382400. Ego autem haec pondera exigens ad pondus Gallici coronati, inveni,
Sic enim ibi Psaltes omnia invitat ad [?: ] ciam, propter adventum et iudicium Domini. [?: ] Isaiae 55. Siquidem cum laeticia egrediemini, et cum [?: ]
deducemini. Montes ipsi et colles prorumpent coram nobis in laudem, et manu plaudent omnes arbores campi. Vicinum huic est, quod Psal. 72 dicitur, in adventu Meschiae montes producturos pacem, et colles iustitiam: ut indicetur amplissima largitas, et veluti abundantia gratuitae iustificationis et
resolutus fuerit, tamen spirituali vita perpetuo vivet. Si granum in terram cadens mortuum fuerit, multum fructum feret: Ioan. 12 pro, si computruerit, et in herbam mutabitur. Ibidem, signans qua morte esset moriturus: id est, quo genere supplicii. Pro iusto vix quisquam moritur, pro bono aut ipsi utili forsitan aliquis mori sustineat: Rom. 5. id est, vix accidit ut quis suam vitam profundat etiam pro iustilsimis: pro eo tamen qui alicui valde est utilis, forsitan quis mori non recuset: At Christus pro nobis tum iniustis, tum ipsi plane inutilibus, vel hostibus potius, mortem
supplicii. Pro iusto vix quisquam moritur, pro bono aut ipsi utili forsitan aliquis mori sustineat: Rom. 5. id est, vix accidit ut quis suam vitam profundat etiam pro iustilsimis: pro eo tamen qui alicui valde est utilis, forsitan quis mori non recuset: At Christus pro nobis tum iniustis, tum ipsi plane inutilibus, vel hostibus potius, mortem oppetiit: quod ingentis amoris et beneficii indicium est. Qui est mortuus, iustificatus est a peccato: Roman. 6. Idem ait Petrus: Qui passus est in carne, liberatus est a peccato 1. Petr. 4 id est, liber est a pravis actionibus huius vitae,
esse operibus, scilicet coram hominibus. Thomas quoque super hanc Epistolam eodem ferme modo exponit, quod videlicet operibus declaretur iustificatio coram hominibus non autem efficiatur coram Deo. Ut peccatis mortui, iustitiae viveretis. 1. Pet. 2. Ut mortificato vetere Adamo per passionem, ipsi eiusque fructibus valedicatis, et porro pie vivatis. In hoc enim etiam mortuis praedicatum est Evangelium, ut iudicentur secundum homines carne, vivant autem secundum Deum spiritu. Posset videri hic sensus esse, quod in hunc ipsum finem praedicatum sit Evangelium omnibus spiritualiter mortuis,
ac deponere mendacium, et induere novum, Ephes. 4. De hac eadem mortificatione etiam illud pulcherrimum Pauli dictum intelli gendum est. Coloss. 2, In Christo circumcisi estis circumcisione non manufacta, dum corpus carnis peccato obnoxiae exuistis per circumcisionem Christi, consepulti ipsi per Baptismum Monachi suas quasdam afflictiones corporis, et porro externas gesticulationes pro vera mortificatione venditarunt, in eo errantes, quia primum ubi innatus morbus inhaereat nesciverunt, eum in sola carnali parte et affectibus cum philosophis ponentes: cum ille vel maxime sit in
mari periclitantium. Alioqui etiam [?: inop-- ] consilii, et quasi dementiam quandam notat. Isa. 24, Ebrii sunt, et non a vino: commoti sunt, et non a sicera. [?: ] veri foedus, significat fieri irritum, et non stare fixum ac [?:-tum ] . Isaiae 54 Montes ipsi movebuntur. et colles [?:-bunt ] : misericordia autem mea non recedit a te, nec foedus pacis meae movebitur, dicit miserator tuus Dominus. Moveri aut agitari, incredulitatem, aut certe in [?: ] profectam trepidationem aut in certitudinem sententiae significat:
et nonnunquam ferocia, necesse est habere instrumenta, quibus domentur: ut sunt, frenum, ephippia, calcaria. Ideo hinc sumit Psal. 32 similitudinem, eamque transfert ad homines securos et carnales ac impoenitentes, qui ferocientes negligunt suum herum Deum, nolunt ei servire, imo et ipsi quasi recalcitrant. Quare eos Deus variis castigationibus et etiam lege domat, frangit et conterit: sicut illa bruta cogi violenter oportet. inquit enim Psaltes. Ne fieri sicut equus et mulus, qui nihil intelligunt, et quorum maxilla nisi chamo et freno constringatur non appropinquant. id
quia multo ante quam eius nomen immutaretur, et vocaretur pater multarum gentium, quod fit demum capite 17, per fidem est iustificatus. Capite 15. Contra autem mox, cum ipsa iustificatione hoc eodem cap. promittitur ei possessio mundi sub nomine terrae Canaan. Tertio, quia non tantum ipsi Abrahamo promittitur ista haereditas aut possessio mundi, sed etiam eius semini. id est, omnibus piis, qui certe non fuerunt patres multarum gentium: idque non tantum in illo uno versu 13 (quae verba. Aut semini eius, etiam iste peruertit) sed etiam in sequentibus. ut 14. Si iis qui exlege
14. Si iis qui exlege sunt haeredes irrita facta est fides, abolita est promissio: et ulterius 16, Ut sit firma promissio omni semini aut posteritati, etc. id est, ut omnes certo consequantur illam haereditatem iustitiae ac felicitatis, seu possessionis totius mundi: non autem ut ipsi fiant haereditas omnium aut ab omnibus possideantur. Accipio igitur Mundum, ut plerique omnes hactenus, de tota rerum natura, aut de omnibus creaturis sub nomine terrae Canaan Abrahamo promissis. Postremo, haeredem esse aut fieri active accipitur, pro possidere et acquirere. At vox
alioqui in mundo, atque adeo etiam in piorum actionibus multa turbat et agit, impediens bona, et promovens mala. Nohe per arcam damnavit mundum, Hebraeor. undecimo. id est, monuit et accusavit homines de suis peccatis, et exitio praesentis et futurae vitae, per illam ipsam structuram. Cum vero ipsi divinas illas monitiones contempsissent, ab incolumi et victrice arca sunt suae impoenitentis insaniae et incredulitatis convicti, et tandem etiam damnati divinitus. Eadem vis huius vocis est et 2. Petr. 2, Originali mundo non pepercit: id est, primis illis hominibus Totus mundus in maligno
Id vero fit, cum per Spiritum sanctum renovamur. Denique et tertiam significationem habet, ad novam obedientiam pertinentem, ei pii omni studio removent de suo corde omnia mala, [?: ] iusta et sanguinaria consilia. Hinc est dictum Christi Matthaei quinto: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Et Psalmo vigesimo quarto: Innocens manibus et mundus corde, qui non in vanum aut vanitatem levavit animam suam: id est, non concupivit idololatriam, aut alias iniustas actiones. Videtur omnino per haec sequentia exponere mundiciem cordis, quae in eo differre videtur a
foris, intus autem plenis sordium. Hunc sensum etiam res ipsa poscit, sicut prius ex Tito dixi: quod mundis sint omnia munda, sanctificata et pura, eoque inde oporteat externarum rerum puritatem aut mundiciem requirere. Nam ut maxime dedissent eleemosynas, ut certe dabant, non tamen propterea vel ipsi erant mundi, vel omnia eis futura erant munda: sed purificato corde et conscientia, seu iustificata persona, etiam ipsa externa mundantur et sanctificantur homini. Praeterea non constant aliae interpretationes, quae sentiunt, dici, id quod est in poculis et patinis, rapinam esse, et de eo
[?:-runt ] fratrem, aut alio qui iniuste cum ego agunt: [?: ] primam haberi rationem moralium, secundam ceremoniarum. Donum quodcunque ex me, iuvaberis, Matth. 15 id est, si quid ego contulero in corbonam, id tibi mi pater [?: ] plus proderit, quam si tibi ipsi donarem: quandoquidem eo [?: Deo ] tibi et mihi concilio. Donum igitur hic significat (interprete Marco evangelista) munus in templum aut [?: ] bonam oblatum. Sic igitur eludebant illi praeceptum de honorando et iuvando patre. Iuva patrem, dicebat verbum
ponere, circumspicere ac curare, super utriusque suum femur ac genua iacentes: a tali cura hanc phrasem potissimum exortam esse opinor. Sic et de Ioseph dicitur Gen. 50, Vidit etiam Ioseph ex Ephraim tertios filios, et etiam filii Machir filii Manasse nati sunt super genua Ioseph. id est, ipsi nati sunt, ipseque eos saepe blande in ulnas et sinum suum suscepit, sicut solent avi de nepotum ortu laetari, tametsi hi fuerint iam pronepotes Iosephi, ut tanto maiori gaudio eos viderit, blandiusque contrectaverit. Psal 87, Ecce Philistaea Tyrus cum Aethiopia, ille natus est
in Apoc. Habes nomina aliquot: pro, aliquot homines ponitur, ut mox dicetur. Hac significatione valde crebro nomen Dei aut Christi, pro ipso Deo aut Christo ponitur: Protegat te nomen Dei Iacob. id est, ipse Deus Iacob, qui solus est verus Deus. Psallere nomini Domini, benedicere ei, confiteri ipsi, laudare nomen Domini (quae creberrima sunt, praesertim in Psalmis) omnia possis intelligere de ipsomet Deo. Sic illud Psal. 114. Non nobis Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam: 1. tibi met hanc laudem tribue. Mal. 1. Despicitis nomen meum. Cur autem tam crebro ponatur
terrae. Non Domine mi, et servi tui venerunt ad emendum frumentum: pro, nequaquam sumus exploratores, nec veni mus ad cognoscendam nuditatem terrae. Sic Gen, 23, Non Domine mi: s. em es agrum et speluncam, sed gratis accipies. Psa. 11. Non Deus omnes cogitationes eius. Non ipse, Gen. 5. Non ipsi. Dan. 9. s. nusquam amplius in hac vita fuit. Non interdum non negat, sed interrogat: sicut et Latinis. Non ego te vidi Damonis pessime [?: capru- ] ? Isa. 43, Non intelligunt, qui ligneum simuIachrum extollunt? Matt. 17, Magister vester non solvit didrachma? Matth. 7,
virtutem istorum qui inflati sunt: id est, experiar quid possim spiritus virtute praestare. 2. Corinth. 2, In hoc ipsum scripsi ut cognoscerem probationem vestri: id est, experirer. Nosse interdum accipitur pro posse Isaiae 56, Canes fortes anima, seu impudentes non noverunt saturari, et ipsi pastores non noverunt intelligere: id est, nequeunt prae avaricia expleri, neque possunt res divinas intelligere, utpote imperiti. Matth. 7, Si vos, cum mali sitis, nostis bona dona dare filiis: id est, non obstante innata malitia, potestis nihilominus benefacere vestris: quanto magis pater
ab eo diverso cibo ac potu aut deli. iis [?: pe- ] turum: de quibus dicit in Luca post cenam, se [?: ] nere Apostolis ut in regno eius super mensam [?: ips-- ] edant ac bibant secum. Novum ergo significat [?: al- ] aut multum diversum ab illo, ipsi aliisque hominibus in hac vita consueto 1. Iohan. 2 videtur paulo aliter accipi mandatum vetus ac novum. Torquent sane se interpretes, varias eius loci expositiones afferentes. Sed videtur ipsemer Apostolus explicare horum epithetorum rationem. Nam cum dixit vetus, mox addit causam, bis
et conditio eius, quae tandem ei postremo loco obtingit. Iob 8, Principium tuum erit parvum, novissimum autem tuum crescet. id est, si iustus fueris, Deus tandem beabit te, dabit amplam et opulentam sortem, ac felicem rerum tuarum statum. Num. 24 Novissimum eius usque ad perditionem: id est, ipsi quoque tandem peribunt. Luc. 11, Fiunt novissima aut postrema hominis peiora primis: id est, tandem multo peior fit ipse, et deterior est eius conditio quam prius, cum ab uno tantum cacodaemone possidebatur. Novissimum alicuius, vocatur etiam postrema pars vitae, aut temporis vitae
[?: ] nostra in singulari Dei cura ac providentia [?: e- ] , ab eoque conservari. Numerare gladio: Isaiae 65, Numerabo vos gladio, et vos omnes in caedem [?: cor-i- ] tam etsi ibi proprie sit, Partiar vos gladio, seu ut partem ac mensuram attribuam ipsi gladio, Ich will euch dem schwaert zutheil geben, Vos eritis portio aut sors gladio debita. Numerati: Argentum num eratorum synagogae, Exodi 38: id est, eorum qui ex congregatione in numerum venerant, aut numerati fuerant. Numerati eorum de tribu Ruben, Num. 1. pro, qui de tribu
ac substantiae ipsius similitudine et confirmatione. Hinc est quod iustitia hominis non simpliciter ipsae virtutes per sese, quantumvis perfectae praestitae, ut Ethnici ac Philosophi senserunt: sed [?: ] nus tantum, quatenus in Deum sunt relatae, et [?: stud-- ] obediendi ipsi praestitae. Quare et Deus non tam ipsorum actionum praestantiam ab homine exigit, [?: qui- ] ut sint ad suum praescriptum, voluntatemque accomadatae. Sicut ad sudaeos, in immensum sua sacrificia cumulantes, et omnes externos ritus exactissime observantes, toties clamat: se non
vox Obedientiae, pro fide seu acceptione Evangelii: quod est diligenter observandum, ne semper hac voce legaliter accepta, ex Evangelio lex fiat: et salus ac iustitia non a Christo, sed a Mose petatur. Actor. 5, Nos sumus ei testes horum quae dicimus, et Spiritus S. quem dedit Deus obedientibus ipsi: ubi vox Obedientibus, idem plane valet quod credentibus Christo. Nequaquam sane significat perfecte obedientibus omnibus mandatis Dei, quod nemo praestat, testante id etiam ipsa experientia. Quamprimum enim convertebantur ad Christum, in eumque credebant, cum quidem essent iniustissimi, et
suillum offerant. Oblatio gentium: Rom. 15, Gratia est data mihi a Deo ad hoc, ut sim minister aut sacerdos IESU Christi apud gentes, sacrificans Evangelion Dei, ad hoc ut fiat oblatio gentium accepta, sanctificata per Spiritum S. id est, ut sit grata acceptaque Deo conversio gentium, seu ipsi gentiles conversi. Hebr. 10 dicit Apostolus, Christum unica oblatione perfectos fecisse, aut sanctificasse: id est, sua passione. Dicit quoque quod ubi sit remissio peccatorum, ibi non sit amplius oblatio pro peccato, nempe expiatoria. abolitis enim semel peccatis per remissionem peccatorum,
ut observetis eos qui dissensiones et scandala excitant: scilicet, quo eos possitis cavere. Iob decimo septimo, Observasti omnes semitas meas. Psalmo trigesimo septimo, Observabit peccator iustum: quod idem est ac, insidiandi causa attente cum considerabit. Et Psalmo quinquagesimosexto: Ipsi cal caneum meum observant. Sic Pharisaei Christum observabant, an in sabbato esset sanaturus [?:-grotum ] : Marci tertio. Observamus et res bonas in meliorem partem, et malas in peiorem: quod genus observationis huic linguae magis proprium est. Secundum priorem significationem
infermentata: id est, ritum edendi panes azymos. Locus Lucae decimo septimo, Regnum Dei non venit cum observatione: maxime in hac voce dignus esset explicatione. Congeruntur autem variae interpretationes in eum. Mihi sane haec omnium simplicissima, et tum loco illi convenientissima, tum et rei ipsi commodissima videtur: Non venit regnum Dei ita, ut observari possit ut
tertio. pro, a conspectu ipsius, vel ab ipso, liberare
similitudo, quod perinde est quoddam continens, et quoddam contentum. At Deus contra dicit, se eos extracturum esse ex illa olla aut loco munito: eosque in finib. Iudaeae, quo cum Zedekia rege profugerant: illos vero tantum in civitate perituros, quos ipsi ut persecutores innocentes in civitate iugularent. Mich. 3 depingitur summa crudelitas optimatum Israeliticorum, quod interfecerint miseros, excoriaverintque, et carnes ossaque eorum perinde conciderint, ac si vellent ea in olla aut caldario coquere. Mors est in olla. exclamat quispiam ex
sine causa queror. sicut vulgo iactatur philosophica sententia, Nihil sine causa. Onager iuxta desiderium animae suae attrahit ventum: id est, suo arbitrio vivit, deliciatur et agit, pro libitu sua commoda captans et quaerens: Hieremiae secundo. Sic etiam Oseas videtur loqui capite 8 inquiens. Ipsi ascenderunt ad Assur ut on a ger solitarius sibi: pro, suo arbitrio, meque ipsorum domino neglecto quaesierunt sibi patronos, defensores, et amicos. Tales complures similitudines a proprietatibus onagri in Sacris literis petuntur.
ONUS, per metaphoram omnia molesta et difficilia
Onus levare contra aliquam gentem, [?: est ] nacem prophetiam aut concionem ei proponere de imminentibus poenis. Onerare aliquem aliqua re, significat aliquando large munerari. 1. Regum novo: [?: ] oneraverat Salomonem lignis cedrinis. pro, maximam copiam illorum ipsi largitus fuerat. Onus etiam [?: ] debito, eodem metaphorae tropo usurpatur. Prov. 22, Ne sis inter fideiubentes pro oneribus: Sic de et Isaiias cap. 58 vocat onera debitorum, durasque obligationes pactiones et foenera, impias colligationes, et [?: ]
hoc verbum cum Iohan. sexto inquit: Operemini cibum non pereuntem, sed qui permanet in vitam aeternam. pro, Quaerite: nempe non ex merito, sed gratuito aut precario: sicut mox sequitur, quod ipse sit eis illum daturus, (gratis nimirum, sicut antea illis terrenum panem gratis fuerat largitus) non ipsi sint suis viribus aut meritis, sudore aut labore sibi paraturi. Sic ibidem Christus interrogatus a Iudaeis, tantum ex sua operaria iustitia pendentibus, quod'nam sit opus Dei, aut a Deo maxime probatum exactumque, respondit, fidem in se. quasi dicat, Vos tantum vestris bonis operibus Deum
pro, magno labore ac sumptu munivit urbes Iehuda. Deo praeparantur opera, 1 Sam. 2 pro a Deo fiunt, diriguntur et constabiliuntur magnifici effectus: ille solus magnas res gerit. Operari pro domo sua: id est, sibimet, suaeve familiae. Gen. 30. Quando operabor pro domo mea: pro, quando mihi ipsi aliquid acquiram, unde me meosque alam? Omnia opera nostra operatur Deus. Isaiae vigesimo sexto: Domine tu efficies nobis pacem quoniam omnia opera nostra operatus es nobis. Aliqui exponunt, Omnium quae nobis accidunt bonorum tu autores. Sed rectius: Tu totam conversionem nostram et
non temere congessit. Aliquoties verbum
in vocabulo Mentis nonnihil expositum est. Significat autem, dono spiritus seu lingua peregrina orare: primae Corinthiorum decimoquarto. Illi porro lingua orantes homines, dicebantur orare sine mente, quod mentem ac sententiam [?:--um ] non percipiebat Ecclesia, et quod etiam ipsi [?:--gis ] dono impulsi orabant, quam suo consilio aut iusto. Quomodo intelligendum sit, quod Christus dicit, illud genus daemoniorum non posse exire aut [?: ex- ] nisi in ieiunio et oratione, Matthaei decimo septimo exposui in tractatu de phrasibus Ieiunii. Semper
Qui mittit manum suam in paces: id est, in pacificos, atque adeo amicos ac confoederatos. Psalmo sexagesimonono: Quae ad paces in laqueum. id est, quae eis esse debebant pacifera aut salutaria sint eis perniciosa. Pacifici beati et terram possessuri dicuntur, Matthaei quinto: id est, qui et ipsi erga alios sunt pacato animo, et inter alios pacem efficiunt, non delectantur odiis, non serunt rixas ac inimicitias inter homines. In salutationib. usi sunt hac voce, Pax: vel offerendae pacis, vel indicandae, vel denique imprecandae gratia: sicut et hodie Turcae ea utuntur in salutando et
bona. Montes afferent pacem populo, et colles iustitiam, Psalmo 72. id est, omnia erunt plena pace et tranquillitate, omnique felicitate. Intelligit autem copiam spiritualis pacis ac iustitiae, nempe per Meschiam, divinitus donandae. Ego pax: Psalmo 120. Ego pax: et cum loquor, ipsi ad bellum. id est, ego pacem propono, aut pacificus sum. Et alibi, Ego oratio. id est, ego orans. Sic Proverb. 3. Omnes semitae eius pax id est, pacificae, aut ducunt ad pacem, sunt salutaria, aut sunt ipsissima pax. Sic Iob 5, Et scies quod pax tabernaculum tuum. pro, in summa
ne imperitioribus sint ignotae, percurram. PRIMUM igitur Pecatum primi hominis aut parentis est ille lapsus: quod non tantum de vetito pomo comedit, sed etiam sciens ac volens a severo mandato sui creatoris discessit: plusque Satanae, ingentia bona ex peccato promittenti, quam Deo ipsi exitium mortemque comminanti, credidit: qua ratione a Deo sese avellens, Satanae eius hosti semet associavit. Quem lapsum mox aut poena sequuta est, totius naturae hominis ex imagine Dei in Satanae larvam transmutatio: veluti si ex optimo auro aut argento scoria, et ex optimo vino aqua aut
homines: contra conscientiam: et in proprium corpus. Peccatum in Deum aliqui intelligunt de peccatis primi praecepti, aut certe primae tabulae. Sed David id videtur Psalmo 51, etiam de suo adulterio et caede exponere, inquiens: Tibi soli peccavi, et malum coram te feci. quasi diceret: Tibi ipsi peccavi, nam vox Solus aliquado [?: ] significat Hebraeis, ac ipsemet: sicut et in lingua Illyrica, et aliis quibusdam vulgaribus: ut cum dicitur, Quod mihi imperas fac solus: pro, fac ipsemet, tutemet. Sed forte hoc ideo David dicit, quia eius peccatum fuit [?: ]
vos id est, quod erit nobis causa magnarum calamitatum. Sic David in quit Psalmo quinquagesimoprimo, Quoniam peccatum meum ego cognovi, et peccatum meum coram me est semper. id est, semper mihi molestum ac infestum ante oculos obversatur. Parcere peccatis, aliquoties dicitur pro parcere ipsi homini peccanti. Num. decimoquarto, Parce peccato populi tui. Tale est illud Isaiae 1. Quod peccata rubent, et contra albent cum condonantur. id est ipse peccator est immundus: et contra purus fit per condonationem, cum sanguine Christi lavatur. Portare peccatum, aliquando significat
Deus, se velle accipere Israelitas in populum peculiarem. Idem et Psal. 135 repetitur: Dominus elegit sibi Iacobum, Israelem in peculium suum. Utitur et Paulus hac voce Tit. 2 inquiens: Qui dedit semetipsum pro nobis, ut redimeret nos ab omni iniquitate, et purificaret sibi ipsi populum peculiarem, studiosum bonorum operum. Item D. Petrus primae secundo: Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus in acquisitionem, ut virtutes eius praedicetis. Habet Paulus vocabulum
Deus pater, ex quo omnia, et nos in ipso: et unus Dominus IESUS Christus, per quem omnia, et nos per eum. Cui sophismati illam indignitatem calumniae adhibuerunt, quasi PER solum instrumentum denotet. Quare Basilius contra multa dicta citat, ubi Per etiam summum gradum efficaciae obtinet, et etiam ipsi patri tribuitur. sicut est illud Romanorum unodecimo: Quoniam ex ipso peripsum, et in ipsum sunt omnia. Quod de ipso patre necessario accipi debet. Docet etiam, praepositiones istas non semper sic distinguere causas rerum, aut ipsas voculas accipi in Sacris literis, sicut in prophanis, et
praepositionis PER, quae rarius causam efficientem notat. Formalis vero causa iustificationis, est modus applicandi illam materiam passionis, redemptionis aut sanguinis Christi, seu etiam eius persolutionis, ad nostrum debitum aut iniustitiam: qui modus est ipsa imputatio. Volunt vero ipsi eam praepositionem ibi significare causam efficientem, sicut et Osiander contendit: ut eo quasi precio sit nobis iustificatio empta, quae (ipsorum opinione) est qualitatum mutatio. Verum Scriptura vult, sanguinem Christi esse ipsam materiam lotionis, aut dealbationis seu albedinis. nam eo nos
Ob peregrinorum igitur miseriam Deus eos saepe connumerat viduis, pupillis ac orphanis, et aliis omni ope praesidioque humano destitutis, eorumque se patronum ac defensorem esse profitetur, et illos Israelitis vehementer commendat, ne eos affligant, sed potius iuvent et sublevent, quandoquidem et ipsi olim peregini fuerint. Talem tristis status conditionem etiam Deus Abrahamo de posteris ipsius indicat, inquiens Genesis decimoquinto: Sciendo scias, quod peregrinum erit semen tuum in terra non sua, et servient illis, ac affligentur ab eis. Pii quoque dicuntur triplici ratione peregrini
vulgata versio hoc verbum non sine obscuritate vertit 1 Petri quarto: In quo peregrinantur, non concurrentibus vobis in eandem luxuriae confusionem, [?: blasphema-tes ] . id est, mirantur, et tanquam re nova ac peregrina offenduntur, quod non amplius perinde turpiter viuatis, sicut ipsi vivunt, et vos olim cum eis tanquam vestris amicis ac sodalibus victitastis. Sic mox ait: Charissimi, ne peregrinemini in fervore, qui ad tentationem vobis fit, quasi peregrini vobis aliquid accidat. Exponit ipsemet, quid indicet voce Peregrinan: nempe ita vehementer aliqua re offendi, ut nova
peccato totius humani generis in se recepto, iustum fieri, aut iustitiam obedientiae et passionis pro nobis praestare. Sic quoque Hebr. 5 dicitur: Quamvis filius esset, tamen didicit ex iis quae passus est, obedientiam: et perfectus factus, extitit causa salutis aeternae omnibus auscultantibus ipsi. ubi itidem de illa perfectione praestitae plenissimae iustitiae ac obedientiae pro toto humano genere agitur. Hebr. 7, sermo iuramenti post legem facti constituit sacerdotem filium Dei in aeternum perfectum. id est, cuius perfectio aut acquisita iustitia perpetuo valet ac prodest
tenebrarum divertet ad nos aliqua calamitas, veluti peregrinus quispiam hospes: tamen mox Deus convertet illud malum tempus, et missa liberatione exhilarabit nos, fugato illo pravo hospite. Non pernoctet apud te pignus pauperis: Deut. 24, pro, ne detinueris apud te vestem aut lectum pauperis, ipsi ad nocturnam quietem necessarium. [?: Pernocta-- ] oratione: Lucae 6, Christus erat pernoctans in oratione Dei. pro, tota nocte orabat.
PERPENDICULUM, instrumentum fabrorum coementariorum, quo, appenso de funiculo plumbo, examinant rectitudinem aut obliquitatem
5, Gloriantur in facie autpersona, non in corde. Personas Latini vocarunt illas larvas, quas sibi comoediarum actores imponebant, simulantes iam senem, iam iuvenem, iam regem, iam servum, iam virum, iam mulierem, eo quod per illas suam vocem sonabant, aut edebant. Hinc porro factum est, ut etiam ipsi actores personae dicti sint: et porro tota illa externa eorum species. Ab hac significatione porro illae celebres locutiones primum in forum, deinde et in communem vitam pervenerunt, ut sunt: Personam considerare, personam cognoscere, personam accipere, personam aspicere, personam admirari, et
et Iudaeos iudicaturum, citra omnem personarum respectum: quia sit iustus index, et soleat reddere unicuique secundum opera sua. Quidam alius de persona sic annotat: Persona in Scripturis usurpatur pro rebus omnibus externis hominis, quae aliquando in precio et honore haberi, ac propter eas etiam ipsi homines magnifieri aut contemni solent. Cum ergo legis. Deum non esse acceptorem personarum: intellige, illum respicere tantum cordis puritatem, ac interiorem innocentiam: non autem iis immorari, quae solent in hominum aestimationem venite, genus, patriam, dignitatem, copias, et similia: ut
Primo enim, aliquando ipsum etiam hominem significat: non tamen citra emphasin, gratiam, aut alioqui proprietatem aliquam eius actionis aut operis, de quo agitur, sicut et supra de anima, manu et oculo dixi. ut Psal. 14, Rom. 3: Veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem. id est, ipsi sunt prompti ac [?: ] ad caedem, aut alioqui ad laedendum proximum. Se Proverb. 6, Pedes festinantes ad malum odit Dominus. Isaiae 52, et Rom. 10, Quam speciosi sunt pedes evangelizantium nobis pacem ac bona. pro, quam grati et accepti sunt contritis et perterrefactis, ac
quam dedi eis. pro, non sinam ut Israel ultra emigret. Non dabit in commotionem pedem tuum, Psal. 121. pro, non patietur ut pes tuus nutet aut vacillet. Psal. 119, Converti pedes meos ad testimonia tua. Sic ibidem, Lucerna pedibus meis verbum tuum Domine. id est, mihi ipsi. Psal. 38. Dum declinat pes pes meus, adversum me magnificant, id est, me periclitante insultant mihi. Talia exempla huius significationis sunt plane innumera. Sic, Eripe pedes meos a lapsu aut impulsione, Psalmo 56, et 110, et centesimo quadragesimo, Meretricis pedes non
vigesimosecundo. Pilos pedum radere, est etiam infimae sortis homines castigare. Isaiae septimo: Radet Dominus novacula conducticia caput, et pilos pedum. id est, summos ac infimos Israelitas per hostes puniet, et ex regione suoque loco amovebit. Pedibus alicuius aliquid subiicere, est ipsi subiicere, seu in eius potestatem redigere. Psalmo 8, et Hebraeis secundo: Omnia subiecisti sub pedibus eius. Cadent subtus pedes meos, Psalmo decimo octavo. Dominus conteret Satanam sub pedibus vestris: Romanorum decimosexto: Threnorum tertio. Sic ponere aliquos scabellum pedum
qua est absorptus. Sic etiam apud Paulum 2. Corinth. 7,
conspexit, sicut homo Deum ante se existentem fide conspicit. Ponere in auribus, in ore, et in [?: ] alicuius aliquid, dicitur, pro exponere alicui aliquod negocium, eive demandare Exod. 17. Pone in auribus lehosuae, quod delendo delebo de sub caelo Amalec, pro, inculca ipsi, eiusque successoribus gubernatoribus, Luc.. 9. Ponite vos in auribus vestris. Sic Virgilius: Sensibus haec imis, res est non parva, reponds. Ponere in alicuius ore verbum, Num. 13. Esther 8. pro, instruere eum quid loqui debeat, ut supra in voce OS dixi. Sic ponens in nobis
conatur ex Rom. 9. cap. ubi dicitur, vasa irae praeparata ad interitum. Verum ibi Paulus non dicit, Deum illa vasa ad interitum condidisse, sed tantum multa patientia pertulisse: quod ex diametro pugnat cum illius sententia. Ea enim demum dicimur multa patientia tolerare, quae ipsi non fecimus, quaeque nobis extreme displicent ac molesta sunt. Quod si Deus ipse autor esset et conditor talium vasorum, non posset certe dici ea magna patientia pertulisse. Conatur et confirmare dicto 1. Thess. 5: Non constituit nos Deus ad iram, sed ad salutem. unde infert, Deum
quia nobis Meschiam proponit, qui est verum ostium ac via ad patrem. Sicut ibi tota pictura scalae a terris in caelum ad Deum porrectae, et mediatorem significantis proponitur. Levate portae capita vestra, et elevemini fores mundi: Psal. 24. ubi per portas videntur significari ipsi principes ac reges, quos iubet spiritus S. intromittere Meschiam Domini. Quod autem iubet levari capita, credo esse allusionem ad cataractas, quae propendent ex turribus supra portas, quae sublevari et demitti solent. Esse aut venire ad portam alterius, est eius opem implorare, ac veluti
aliquem iniquitatem delicti, est onerare aliquem peccatis aut reatu. Levit. 22. Neque facient portare iniquitatem delicti. Non propriissime hic de poenis agitur, licet illae ultro ex culpa sequantur. Num. 30. Si dissolvendo dissolverit votum, postquam audivit, portabit iniquitatem eius. pro, ipsi imputabitur id peccatum. Num [?: ] Non portent iniquitatem ad movendum. id est, ne peccent, seque culpa onerent, propter quam morte puniantur. Levit 22: Custodiant igitur observationem meum, ne propter hoc portent peccatum, et moriantur propter illud. id est, ne se onerent
Iam vero, quia certum est Dei definito consilio et praescientia non illa modo fieri quae in sese bona sunt et approbamur, sed etiam ea quae non quatenus Dei consilio et manu praedestinata sunt ut fierent, sed quatenus a perversis et corruptis instrumentis fiunt, plane sunt sceleratissima, et ipsi etiam Deo execranda (ut Act. 2 et 4, et aliis innumerabilib. locis) hac ratione licuerit Propositum aut generale decretum accipere, quod ad reprobos etiam pertineat: et praescientiam illi adiungere, qua fiat ut Dominus omnia ac singula prospiciat: itemque praedestinationem, docendi causa, ad
pueros allident. Ita charam aut preciosam esse alicuius animam: alias parci ei, ac conservari eum, alias contra perdi ac interfici eum cupidissime significat. Preciositas, pro honore. Esther. 1, Ut omnes mulieres exhibeant preciositatem maritis suis. Esther. 6, Qualis facta est preciositas ipsi Mardochaeo propter hanc rem: id est, honos habitus. Ibidem: Et favebit rex facere preciosius magis quam mihi. Psalmo 49, Homo cum in preciositate esset, non pernoctavit. id est, non perseveravit in ea tam nobili conditione aut sorte. Iob 31. Si vidi lunam preciosam ambulantem. id est,
Preciosum aliquando ponitur pro salutari. Psal. 36, Quam preciosa est misericordia tua, et filii hominum in umbra alarum tuarum sperabunt. pro, quam salutaris hominibus. Preciosum a vili separare. Hier. 15, Si eduxeris preciosum a vili, sicut os meum eris, revertentur ipsi ad te, et non tu ad eos. Id est, si accurate separaveris veram doctrinam a falsa, faciam ut tandem te pro vero doctore habeant, tuamque doctrinam tanquam oracula mea amplectantur, atque ita tandem tibi cedant, tuamque doctrinam sequantur. Filiae regum inter preciosas tuas, Psalm,
dies pro singulis annis. Genes. 30. Nam ego pro Deo, qui prohibuit a te fructum ventris tui. Id est, habes' ne me pro Deo, ut a me petas liberos: cum a Deo, qui tibi hactenus obstitit, id exorare deberes. Sic Ioseph dicit ad fratres Gen. 50, Num pro Deo ego sum? Exod. 7, Dedi te pro Deo ipsi Pharaoni. id est, [?: ] lo ut eum minis ac miraculis et poenis ita molestes ac infestes, ac si Deus eius esses. Sic 4. cap. ibidem ait Deus ad Moysen: Loquetur Aaron per te ad populum: erit ille tibi pro ore, et tu eris illi pro Deo. id est, ipsius os os loquetur pro
id est, deprehendet quid adversarius spectet, aut quorsum tendat suis aliud simulantibus actionib. ac sermonibus. In malam partem, de astuta malitia, Psal. vigesimo. Vae iis qui profundi sunt, ut a Iehova abscondant consilium. id est, qui conantur non tantum hominibus, sed etiam Deo ipsi abscondere consilia sua, eique imponere mirabili specie pietatis ac iustitiae. Mox enim textus semet exponit addens: Et sunt in tenebris opera eorum. et dixerunt, Quis videbit? cuiusmodi fuerunt machinamenta opprimendarum piarum Politiarum, et corrumpendae religionis nostro tempore. Hinc
quidam deus, aut Deum prae se ferens ut supra exposui in voce Prodigii. Quintô, propheta et prophetare aliquando significat celebrare Deum, canendo, psallendo, aut alioqui. 1. Sam. 10. Obvium habebis coetum prophetarum descendentium de excelso, et ante eos lyra et tympanum, tibia et cithara, et ipsi prophetantes: id est, laudiates Deum. Sic 1. Par. 15. Asaph, Neman et Ieduthum, qui prophetabant in psalteriis, in citharis, et in cymbalis, praecantantes laudes Dei ad citharas. 1. Reg. 18, Cum transiset meridies, et prophetassent usque quo offerrent sacrificium. id est, cum Baalitici
prophetia sit primum a Spiritu sancto per os hominum mundo allata, ita etiam per eum demum salutariter tractetur et intelligatur. Hoc est quod et Christus dicit: Spiritus suggeret quae dixi, et ducet vos in omnem veritatem. Non ergo hic privatis hominibus admitur intellectus Prophetiae, qui et ipsi debent esse oves vocem Christi agnoscentes, intelligentes et sequentes: nec ad solos mitratos, vel etiam ad totam Ecclesiam ea cognitio alligatur. Deus enim plerunque aliquibus singulis, et saepe etiam privatis, sua dona largitur, et sua mysteria patefacit.
PROPTER. Vide in PER, et
poterat propagare [?: e-us ] familiae posteritatem, ne plane extingueretur.
PRURITUS aurium, per metaphoram significat pravum studium novae doctrinae et seductorum. Secundae ad Timotheum quarto: Erit tempus, cum sanam doctrinam non tolerabunt: sed auribus prurientes, ipsi sibi pro suis cupiditatibus coacervabunt doctores. Sicut enim scabie laborantes non possunt conquiescere, sed captant perversam voluptatem ex fricatione, unde porro sequitur noxius dolor: sic pravo spiritu laboran tes, ac perversa conscientia, mire desiderant subinde novos impostores, qui
vilemque ac contemptibilem efficiat. Vicina huic phrasis est in terram [?: ] de qua suo loco dicetur. Christus Matthaei decimo, et Lucae nono, iussit discipulos suos Excutere pulverem de pedibus ex eo loco exeundo, ubi ipsos evangelizantes homines audire noluerint. quod et ipsi faciunt Actorum decimotertio. Erat autem illa externa caeremonis, quasi nota quaedam conspicua, et in sensus incurrens, qua testabantur, eos iuste damnandos, quando quidem praedicatum servatorem accipere noluerint. [?: S-- ] nim non ipsorum opes, aut sua aliqua commode dicendo
istae particulae Si et Cum, saepe pro seinvicem ponuntur. sicut Iohan. 13 et 14,
causam? cur attrahis tibimet exitium, seu male et stulte facis hoc? Lib. 2. Paral. cap. 25: Quare venient reges, et invenient aquas multas? Secundo Paralipomenon trigesimosecundo: pro, quare volumus eis praebere tantum commodum? Non quaerit quare illi hostes invenient: sed, quare ipsi hostibus velint tantum commodum concedere; vel potius ne id quidem quaerit, sed simpliciter quaerit ut male factum. De hoc Hebraismo dixi in Regulis Universalibus, de Interrogationibus. Sic Dan. 1: Quare videbit rex vultus vestros tristiores prae adolescentibus aliis, et condemnabitis caput
Sic et Proverbiorum 12 est: Qui sectatur rekim, vacuos, deficit corde. et 28, Qui sectatur rekim, saturabitur paupertate. id est, qui se adiungit levib. homuncionibus, qui nolunt laborare, sectanturque voluptates et vitia, nec quicquam serii ac veri in anima aut lingua habet talium sectatores et ipsi carent corde et intellectu, et tandem esurient, et ad extremam mendicitatem redigentur. Puto igitur hic obiici fratri talem levitatem, futilitatem, ac inanitatem cerebri, et omnis intellectas, et rerum actionumque vitae. Verum quia aliqui huiusmodi interpretationem improbant, tanquam textus
computari aut numerari inter res praeclaras, et eximiae cuiusdam sapientiae, cum nullius sint seriae aut solidae pietatis ac bonitatis. Reddere rationem. Quasi rationem reddituri pro animabus: Hebraeorum 13. In Graeco est: Vigilant pro animabus vestris, quasi rationem reddituri. id est, ipsi solliciti sunt de vobis, ut puram doctrinam habeatis, recte in Deum credatis, et pie vivatis, ne in aeternum animae vestrae pereant, tanquam qui talis suae functionis cogantur Deo rationem reddere. Non ergo proprie dicit doctores reddituros rationem de alienis animabus, sed de suo officio.
uxorem fratris mortui.
REDEMPTOR,
Dei, seu cum ille rex dicitur. Primum enim per excellentiam Rex vocatur, quia et solus, et summus verusque Rex: et quia etiam reipsa solus iure opereque ipso regnat, cum terreni reges saepe dormitent ocientur, aut etiam regantur potius quam regant Quare emphatica quadam potentique significatione ipsi hoc officium adscribitur cûm alibi, tum in fine Dominicae orationis, ubi dicitur: Quia tuum est regnum, tua est potentia, tua est gloria, in secula seculorum. quasi dicat, Ut ut videantur quidam esse reges in hoc mundo, et se nihil non posse iactitent: tu tamen es solus vetus ac summus rex,
et Psal. 110: Sede a dextris meis. Hac idem Rex vocatur Rex gloriae, Psal. 24: id est, qui non tantum ipse per se ac pro se est gloriosus ac praepotens, sed qui etiam alios glorificat, et autor instauratorque est amissae gloriae humano generi, atque adeo etiam ipsi patri caelesti suam gloriam per satanam violatam in primo lapsu hominis restituit. Vocatur et Melchisedek Rex Salem, Hebr. 7: id est, rex iustitiae ac pacis. et praeterea (ut ipse coram Pilato testatur) Rex veritatis: primum, quia et affert, spargit et conseruat veram doctrinam mundo:
quaedam, ac pene catachrestica significatio est, cum denotet aliquem potenter dominari, aliquos regere, aut etiam alioqui praevalere, omnia pro suo arbitrio agere, florere, ac vigere. Deus facit regnare hypocritam propterpeccata populi, Iob 34. tametsi in Hebraeo sit alius sensus. Oseae 8. Ipsi fecerunt regem, et non ex me: instituta erunt principes, et nescivi. Hic usitatam significationem, aut ordinarium regnum ista vox obtinet. Pro qua [?: ] autem potenti dominatione aut gubernatione in sequentibus exemplis usurpatur, tum in bonam, tum et in malam partem. Ezech. 20
] mum Hebraismum, ut significet Incipere loqui: idque [?: ] in Veteri, tum et in Novo testamento. Exempla sunt passim obvia. Excusant autem, aut explicant aliqui ita [?: ] Hebraismum, quod licet non alterius sermoni sermo aut responsio reddatur: at redditur vel rei ipsi, aut alicui necessitati sermonem postulanti: vel etiam cogitationibus auditorum, cupientibus scire aliquid, aut alioquae institutionem desiderantibus. Huc et illud [?: acc- ] . quod loquuturi miro studio captant prius alterius [?: ] monem: eoque eum plerunque prius
ipsius uxorem, non sororem. Genes. 26. De tali familiari colloquio et iocatione intelligatur etiam, quod Iob ait capite 29, Ridebam ad eos, et non credebant, et lucem nultus mei non abiiciebant. id est, quantumvis ego eos meo risu ac iocis ad familiarem quandam collusionem provocabam: tamen ipsi me reverebantur, et illam mei faciei hilaritatem non parvi pendebant, aut pro lusu aut re ludicra habebant. Significat etiam ludere ac saltare, canere et psallere. 1. Paralipom. 13. David autem et omnis Israel ridebant coram arca omni virtute, in canticis et citharis, nablis et tympanis,
id est, sicut rivos vel in primis initiis alio declinare potes, vel etiam in irrigando quocunque ferme libet, potes eos deducere: ita etiam Deus, quocunque volet, potest cor regis flectere, quantumvis ille sibi solus sui iuris, suique arbitrii aut suae spontis ac regiminis esse, eoque ferri quo ipsi soli libeat videatur. Cui omnes subditorum voluntates ac corda obedire cogantur, cum ipse nulli obediat. Sicut ille inquit: An nescis, quod vel interficere vel dimittere te possim? Rivus [?: ] , copiam rerum bonarum felicitatemque significat, sicut et terra fertilissima hac
mandata faciebant: sed non ad [?:-tare ] licebat eis accedere, nec sacrificare: Num. 18 Ezech. 44. IIII. Levitae in profectione populi in terra Canaan, portabant tabernaculum: sed Moyses et Aaron, et filii eius, habebant custodiam sanctuarii in medio populi Israel: Num. 3. Et ipsi soli, cum movendaverant castra, ingrediebantur in sanctum sanctorum, et [?: ] ponebant singula ut par erat: Num. 4. Porro cum populus venisset in terram Canaan, hoc officium Levitici cessavit, ac pro eo iussi sunt â Davide esse sub manu filiorum Aaron in cultum domus Domini, in
restituere: quod etiam [?: ] in iustificatione. Liberamur enim a iure peccati et [?: ] tis, et donatur nobis iustitia Christi, ob quam [?: d- ] Spiritus sanctus et vita aeterna. Consequi Iacobus: 2 ad Timoth. 2, Omnia suffero propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria aeterna. Salus ex Iudaeis est: Iohannis 4. id est, causa salutis, seu Servator. Evangelium est potentia Dei
ad salutem. id est, per hanc
salutis accipite. 1. Thess. 2. Prohibentes nos gentib. loqui, ut salvi fiant. hoc est, ad salutem perducantur per ministerium verbi. Tit. 3, Salvos nos fecit per regenerationis lavacrum. 1. Tim. 1, Iesus Christus venit salvare peccatores. 2. Tim. 2, Omnia sustineo propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu. Heb. 7, Unde et salvos facere ad plenum potest, qui per ipsum adeunt Deum. Iac. 1, Recipite insitum sermonem, qui potest salvas facere animas vestras. Epistola Iudae: Mihi studium fuit scribendi de communi salute, etc. obsecrans
14. Quis dabit ex sion salutare Israel? Psal. 98 Viderunt omnes termini salutare Dei nostri. Idem est 52. Psal. 119. Expectabam salutare tuum Domine, et mandata tua feci. Sic actor. 28, Notum ergo sit vobis, quod gentibus sit missum hoc salutare Dei, et ipsi audienti Meschias, et eius Evangelion, per quod Deus [?: ser- ] credentes. Sicut vero Salus etiam de communi [?: ] te aut liberatione ex quavis maiore calamitate ponatur, non tantum pro illa spirituali ad aeternam [?: ] tem pertinente: ita etiam Salvator
quia sua passione aut merito iustificat, aut sanctificat, et renovat populum Dei. Dicitur igitur Christus tum active, tum passive, Sanctus: quia et per se est sanctissimus, et populum Dei sanctificat ac mundat a peccatis suis. Aliquando solo nomine Sanctus dicitur, veluti per excellentiam: quia ipsi potissimum hoc nomen conveniat. Actorum tertio: Vos autem Sanctum istum et iustum negastis, et postulastis ut vobis homicidam gratificaretur. 1. Ioan. 2. Vos unctionem habetis a S. illo. id est, a Christo. Spiritus Dei quoque peculiariter dicitur sanctus non passive, quia sanctus sit, qua
aut etiam ex decimis ac primitiis, quae et ipsae erant consecratae. Sancta mea sprevisti: Ezechielis vigesimosecundo: id est, res mihi consecratas. Omnibus diebus, dum est Nazaraeus, sanctus erit Domino: Numer. sexto. id est, consecratus. Levitici vigesimoprimo: Sancti erunt Deo suo. id est, ipsi consecrati, ut ei in summa sanctitate serviant. Ierem. 2: Israel est sanctitas Iehovae. id est, illi consecratus, res est sacra, non debet pollui a gentilibus. Compositio erit sanctitas Domino. Exod. trigesimo: i. illi peculiariter consecrata. In die illa erit super tintinnabula equorum
me ostendam ac reddam. Quasi dicat, reddam nomen meum celeberrimum. Sequenti capite dicit. Et nomen sanctum meum notum efficiam.
Secunda significatio huius verbi sit illa, quam Christus semet patri offerens Iohan. decimoseptimo usurpat, cum inquit: Ego me pro eis sanctifico, ut et ipsi sint sanctificati in veritate. Sanctificatio haec qua Christus ait semet sanctificari, a plerisq exponitur de oblatione quod semetipsum offerat ac sacrificet patri: estque haec [?: no ] ta precatio cap, decimoseptimo vere (ut ita dicam [?: tori- ]
quae est renovatio hominis, seu excisio cordis lapidei, et creatio novi ac spiritualis quae etiam dicitur creatio, aut condi ad bona opera, seu nova creatura. Utramque complectitur Christus Iohannis decimoseptimo, cum inquit: Sanctifica eos in veritate, sermo tuus est veritas. Et mox: Ut et ipsi sint sanctificati in veritate. Sic et Ezechielis vigesimo: Insuper et Sabbata mea dedi eis, ut esset signum inter me et eos: et scirent, quia ego Dominus sanctificans eos. eodem propheta, capite trigesimoseptimo legitur: Ego Dominus sanctificator Israelis: id est, qui eos iustificatione et
Matthaei vigesimoseptimo. id est, si quis reatus et poenae metuuntur ex interfectione Iesu, cum in nos sponte recipimus, ut tu nullam culpam, reatum aut poenam propterea timeas. scimus enim eum [?: cul- ] [?: ] [?: ] [?: fu ] , Deum nemini alii quam ipsi iratum fore ob eius exitium. Sic dicit Christus, Omnem sanguinem iustum inde ab Abel venturum super suos persecutores. id est, reatum, iram Dei et poenas ob omnium piorum doctorum iniustas caedes infligendas. Octavo, significat casus aut controversias capitales. 2 Par. 19. Omnis controversia
multa. Proverb. decimotertio: Legatus [?:-lis ] sanitas. id est, multa sanat, et salutariter efficit. Proverb. decimo quarto: Vita carnis est cor sanans, et petredo ossium zelus seu invidia. et decimosexto: [?: Fa- ] mellis verba iucunda. sunt enim dulcia animae ipsi, desunt sanitas ossium. id est, sanant ossa. Proverb. primo Timor Dei, et recedere a malo, est sanitas [?: umb- ] tuo, et irrigatio ossium tuorum. Paulus in Epistola Tim. et Titum, aliquoties dicit sanam doctrinam, et sanos sermones: qua locutione intelligit veram, sinceri,
Christus et eius verbum Petra scandali: et sic Deus dicitur excaecare, indurare, et dare in reprobum sensum. Nos vero praedicamus Christum crucifixum, Iudaeis scandalum, Graecis autem stulticiam 1. Corinth. 1. id est, cuius contempta specie ac conditione, defectu talium miraculorum, qualia ipsi cupiunt, et in speciem absurda, atque adeo impia doctrina ita offenduntur Iudaei, ut statuant hunc nequaquam esse Meschiam. Gal. 5 ait Paulus: Ego autem, fratres, si circumcisionem etiam praedico, quid adhuc persecutionem patior? Nempe abolitum est scandalum crucis. id est, nempe sublata est
sit, et quid vel mandet vel prohibeat, tum etiam porro distinguendo bonum a malo, et statuendo id demum bonum esse, quod ipse permisisset: contra malum, quod ille prohibuisset. Alii quod ab eventu, eoque duplici sit ita dicta: quorum alter eventus est, quia id Satan eis persuadere conatus est, et ipsi etiam crediderunt se [?:-su ] illius arboris divina quadam perfectissimaque scientia scituros quid nam bonum aut malum sit. Alter eventus est, quod sicut scire non tantum nosse, sed etiam experiri ac veluti consequi significat rem tum bonam, tum etiam malam, ut etiam in verbo
Dei in terra De hac scientia Zacharias ait, suum filium praecessurum esse Christum, ad praeparandam viam eius, et dandam scientiam salutis populo eius. Contra Paulus ait: Ignorantiam Dei quidam vestrûm habent. De eadem scientia ait Christus Lucae 11, quod tulerint clavem scientiae et nec ipsi intrent in eam, et in regnum caelorum, nec alios intrare patiantur. Sicut nunc videmus solos (ut vocantur) Spirituales sibi ius docendi ac discendi tractandique Sacras literas rapere, sed nec ipsos eas serio discere aut docere, nec aliis discendas permittere. Alii exponunt Sustulistis,
adhibita candela sordibus ex omnibus angulis et rimis. Scrutantur iniquitates, persiciunt scrutinium scrutatum: Psal. 64. id est, summa diligentia conquirunt prava machinamenta, eaque postquam invenerunt, perficere conantur. Sic Dominus iubet Iudaeos scrutari Scripturas, quae ipsi testimonium perhibeant: Iohan. 5 et Act. 17. Thessalonicenses Iudaei dicuntur scrutati fuisse Sacras literas, inquirentes an earum testimonia conveniant personae IESU et concionibus Pauli. Haec sane est unica ratio reperiendae veritatis ac verae viae ad salutem in Ecclesia Dei. Dominus
cum olim apud Graecos tam variae essent opiniones ac praeceptores, alius sibi aliam eligebat, eamque sectabatur. Est autem sane haeresis nomen aptum falsae doctrinae ac religioni, quia eam Deus hominibus non dat aut imponit, sed ipsi illam sibi suo arbitratu ac pro libitu deligunt et fingunt: qualis est totus Papatus, tantum electiciis cultibus pro hominum arbitrio ac libidine confictis constans. Porrô in bonum, aut certe non malum sensum accipitur haec vox Actor. 24, 26, et 28.
SECRETUM: vide supra
Genesis 17, Et erit pactum meum in carne vestra in pactum seculi: de observatione Sabbati illud Exodi 31, Et custodient filii Israel Sabbatum, ut faciant Sabbatum in generationibus suis pacto seculi: de celebratione Paschatis illud Exodi 12, Statuto seculi celebrabitis ipsam solennitatem, ipsi Iehova, in generationibus suis: de sacerdotio Levitico illud Exodi 29, Et erit vobis sacerdotium in statuto seculi. et sic de aliis ritibus, cultibus, sacrificiis, solennitatibus, foederibus, observationibus, quibus annexa est haec clausula falso cum sibi, tum aliis persuadent, perpetuo et
scilicet, olim. Deuteron. 15, Et accipies subulam, et pones ad aurem eius, et ad ostium, et erit tibi servus seculi. ubi sane ad longissimum pro spacio 50 annorum sumitur: fieri enim potuit, ut iuxta legem Levit. 25, intra pauciores annos liberatus fuerit. 1. Samuelis 27, Et credidit Achis ipsi David. quod magnam nauseam haberet super populo suo Israel, ideo erit mihi in servum seculi. ubi certum est. Seculi vocem non importare aeternitatem infinitam, sed tantum accipiendam pro vitae reliquo termino. Proverb. 10. Quando transierit tempestas, statim non est improbus, iustus autem
tibi vera ac genuina posteritas: illi alii erunt quasi nothi. Suscitare semen fratri, Matth. 21. id est, procreare liberos ex uxore fratris, qui eius liberi nominentur, et sint haeredes. Non reliquit semen. id est, liberos. Vae genti, etc. semini malorum: Isa. 1. id est, qui et ipsi pravi sunt, ac ex pravis nati, seu malorum posteri. 1. Sam. 1. si dederis mihi semen virorum. id est, semen virile. Non seminabitur de semine tuo, Nahum. 1. pro, non remanebit de semine tuo amplius. Semen pacis: Zachar. 8. Non iuxta dies illos priores faciam reliquiis populi huius, sed
peccare, quia ex Deo natus est. Quod intelligendum est [?: ] de novo homine, ac instaurata per verbum ac Spiritus Sanctum in eo Dei imagine: tum et de ipso Spiritu sancto, [?: ] da piorum intus regente ac vegetante. Contra in impiis dicitur semen diaboli esse, vel potius ipsi toti dicatur filii diaboli, ex diabolo, et ex patre diabolo: Ioann. 8. Et 1. Ioan. 3. Sic et Gene. 3. Semen serpentis nominentur, quia scilicet sunt ad imaginem satanae transformati, et spiritus Satanae potenter in eis habitat, eosque regit. Porro quod Christus et baptista incredulos
civitatem nonnihil communitam, ubi tuto vivere ac agere possemus. Solent sepes tueri vineas ac segetes ab animalibus. Sepire sepem, et stare in ruptura, est aliquando tueri aliquos: id Ezechiel usurpat de officio sacerdotum, quorum munus est, opponere sese erroribus, peccatis, satanae, ac etiam ipsi irae Dei, veluti murum pro domo Domini. Eziechielis decimotertio: Non ascendistis ad fracturas, nec sepivistis sepem super domum Israel, ut staretis in praelio in die furoris Iehovae. Sic ibidem vigesimosecundo: Et quaesivi ex eis virum qui sepiret sepem, et staret in interruptione coram
patrantem iniustum ac reum. Postremo, quia one at cum poenis, seu facit eum servum poenae, ut Iurisprudentes loquuntur. Servire multo vino, Tit. 2. est, deditum esse ebriositati. Mox sequenti, Servire desideriis et voluptatibus, est deditum esse cupiditatibus. Secundae Petri secundo: Cum ipsi sint servi corruptionis. id est, quarumvis turpitudinum ac vitiorum. Servos et ancillas vocat interdum Scriptura omnes pios, iuxta primam significationem servitutis divinae. Sic Ioel, et Actor. secundo pollicetur Deus, se effusurum esse de spiritu suo supra servos et ancillas suas,
metueret ne Dominus rei pecuniariae negligens, illos minutatim factos sumptus exacte subducere, et furtum deprehendere quivisset. Quare omnino videtur summam furti male collocati unguenti in proditione Domini recepisse: ut non sine causa scribant Evangelistae, eum ex illo mulieris facto male, ut ipsi videbatur, collocato, ad sacerdotes se contulisse, cogitatem, se omnino velle illud lucrum retrahere, etiamsi debeat eos ex ipsa vita aut morte IESU, perversi patroni illius profusionis, extorquere. Cogitabat [?: for-- ] simul, Nae ego volo istam pecuniam recipere, et simul
eius contineat. Tertio, silere indicat quiescere, nihil agere: clamare contra, aliquid magnum agere ac moliri. Unde clamor etiam tetra peccata, sicut Sodomorum, Genesis decimooctavo, significat.
Quarto, silent, qui tranquillo animo alicunde opem sperant ac expectant: quique ipsi nequeuntes aliquid praegrande aut difficile expedire, alteri id commendant, seu alteri lampada tradunt, quiete expectantes ut ille adveniens id peragat. Postremo, quiescuntetiam a laboribus ac conatibus suis mortui, et alii non procul a morte existentes, qui valde sunt debilitati.
Mose- ] , in eos quoque qui non peccaverunt, ad similitudinem transgressionis Adam. id est, qui non peccaverant simili transgressione Adami, nempe peccato actuali. Romanorum sexto: Si enim coaluimus similitudine mortis Christi, etiam similitudine resurrectionis eiusdem coalescemus. scilicet, ipsi Domino. Illud
proficiam sicut sol ab ortu suo. Sic et sol in ortu quasi florere, et bene habere: contra, tendens in occasum, quasi languere, et veluti ad interitum inclinare videtur. Sic Pompeius iuvenis ac florens ad Sylam senescentem audacter dixerat, Plures adorare solem orientem quam occidentem: cui sane et ipsi senescenti sol suus occiderat. Eadem similitudo est etiam Apocalypsis 1, Facies eius quasi solis, cum in vigore suo lucet. Sic et Christi transfigurati facies, Matthaei 17 cum sole comparatur. Apoc. 12 dicitur, visam esse in caelo mulierem amictam sole, sub cuius pedib. fuerit luna, et
Sic prorsus accipitur hoc idem adverbium lebadecha, nulla prorsus habita ratione pronominis affixi, Psal. 71, Incedam in fortitudinibus Domini Iehova: celebrabo iustitiam tuam Iebadecha solum te. id est, solum vel tantum iustitiam tuam celebrabo. Posses commode et sic vertere, Tibi ipsi aut in teipsum peccavi. ut sit amplificatio peccati. quasi diceret, Non tam peccavi in secunda Tabula laedendo proximum, quam in prima contra teipsum agendo, ut qui sciens ac volens neglexerim ac violaverim tuum mandatum, tuamque contempserim autoritatem, et insuper causam praebuerim ut nomen
peccata amplificari, aut eorum amplitudo declarari. Hanc sane confessionem sui peccati facit David praesente et accusante eum Nathan, inquiens 2 Sam. 12: Peccavi Iehovae. ut non dicat, Peccavi contra proximum, sed contra ipsum Iehovam. Sic utriusque loci confessio peccati pulchre consonat: Tibi ipsi peccavi, et Iehovae peccavi. Sic et perditus filius exaggerat peccatum suum inquiens, Peccavi in caelum et coram te pater. quasi dicat, Non tantum me ac haereditatem laesi, sed et Deum ac te pater. Quod autem Lebad solus, pro ipsomet, seu quasi circumstantia pro ipsa substantia aut persona
Sponte nascentia dicta sunt ea, quae anno septimo ultro sine seminationi creverunt: Levit. 25, sponte nascens messis tuae non metes. Spontanea valde crebro per metonymiam ea quoque dicuntur, quae quis sponte alacriterque Deo offert. Exod. 35 et 36, Contulerunt filii Israel spontaneam ipsi Iehovae. Pluvia spontaneitatum: id est, liberalis, [?: la-g- ] et salutaris. Psal. 68, Pluvia spontaneitatum asperges haereditatem tuam Domine.
STAGNUM ignis, per metaphoram significat Inferti, Apoc. 19. 20 et 21. Significatio est perspicua, et
eorum cordi. loquitur potissimûm de originali peccato. Scribere stylo hominis, Isaiae 8, est communi et noto sermone ac stylo scribere, ita ut ab omnibus intelligi queat. Trabere stylo lo: Iudic. 5, Et de Zabulon trahentes stylo scribae. id est, qui scribere solebant. quasi diceret: Etiam ipsi scribe, dediti alioqui ocio literario, arma sumpserunt.
SUAVITAS, vox nota, ad gustum, odoratum et auditum referri solet. Cantic. 4, Cum fructibus suavitum. id est, suavissimis. Ezech. 20 cap. Et posuerunt [?: ] odorem suavitatum suarum. id est,
ei tradidit. 2. Paralip. 25, Cum roboratum esset regnum super eum id est, cum ipse invaluisset super regnum. Idem et 2. Reg. 14: Num. 7. Ministerium sanctitatis aut sanctuarii erat super eos. Sic 1. Paral. 9, Quod super eos custodia, ipseque esset super apertionem quotidie mane. id est quod ipsi custodirent, et aperirent clauderentque templum. Nehem. 12, Super ipsos erat dividere fratribus. 1. Par. 23, Secundum ordinem super eos iugiter. De nonnunquam exprimit,sicut et apud Latinos: ut in illo Virgilii: Multa super Priamo rogitans, super Hectore multa. Genes. 41. Ego
1. Par. 23, Secundum ordinem super eos iugiter. De nonnunquam exprimit,sicut et apud Latinos: ut in illo Virgilii: Multa super Priamo rogitans, super Hectore multa. Genes. 41. Ego audivi super te dici, quod somnia feliciter explices. Psalm. 32, Confitebor super sceleribus meis ipsi Iehova. Isa. 2, Verbum Domini quod vidit Isaias super Iehuda. Ioelis 1, Super hoc filiis vestris narrate. Sic scriptiones fieri dicuntur super aliquo libro, aut materia: pro, de illo 2. Thessal. 2. Oramus vos fratres super adventu Domini nostri IESU Christi. id est de adventu, seu quod
SUPERBIA, indicat elatum ac inflatum animum, contemnentem Deum ac proximum. Iob vigesimooctavo. Non calcant eam filii superbiae, nec transit per eam leo ubi tamen aliqui per filios superbiae, quasvis truces et crudeles bestias exponunt. Pes superbiae, id est superborum, seu ipsi superbi. Psalmo trigesimo sexto. Non veniat mihi pes superbiae: id est, ne invadant me superbi. Superbe facere, aut per superbiam: Psalm. 31, Reddit propter viam facienti superbe. Deut. 17. Qui fecem per superbiam, ut non obediat sacerdoti. pro, qui contumaciter renuerit obedire
Et ego ponam tabernaculum meum in medio vestri, et non execrabitur vos anima mea Ego ambulabo inter vos, et ero vobis in Deum, atque vos eritis mihi in populum. [?: D- ] [?: ] confirmari alicuius tabernacula, significat eum augeri liberis, familia et haeredibus, qui ipsi cohabitent. Sic Deus alloquitur et hortatur Ecclesiam, inter alia Isaiae quinquagesimo quarto inquiens: Dilata locum tabernaculorum tuorum, et cortinas tentoriorum tuorum extendant. Ne parcas, prolonga funes tuos, et clavos tuos robora, quoniam ad dexteram et sinistram tuam augeberis.
mentem, sinceritatem ac constantiam. Sic dicta Epistolae ad Hebraeos, de Christi tentationibus, quae [?:-do ] citavi, intelligi possunt. Deuteronom. 8: Ut in [?: d- ] to affligeret et tentaret te Deus. Sed quia [?: add- ] , Ut sciret an velis obedire ipsi, significat omnino [?: ] rationem. Iac. 1. Beatus vir qui perpetitur [?: tent- ] quia cum probatus fuerit, accipiet coronam vitae [?: ] tentari significat affligi, et castigationibus examinari. Deuteronom. 7. Recordando recordaberis, quae fecerit
Iacob et Laban congerunt acervum lapidum, ac in eo cum amicis epulantur, faciuntque et vocant eum testem suae transactionis, nominantes eum Galed. Sic Rubenitae et Gaditae dicunt Iehosuae 22, se aedificasse illud magnum altare ad Iordanem, ut sit testis interipsos ac reliquos Israelitas, quod et ipsi pertineant ad Dominum, et cultum eius, ac in populum eius censeri debeant non minus quam reliqui Israelitae. Hoc modo etiam Sacramenta a Deo adhibentur, ut testentur de voluntate Dei erga populum, et vicissim de populi promissione ac obligatione erga Deum. Sic iris vocatur testis fidelis in
in pangendo foedere. Sic fit, et hoc credere debemus, nos in Sacramentis cum Deo coram agere, pacisci de certis conditionibus et transigere.
aut respectu homo dici posset. Sed longe diverso modo Vera aliquando aliqua res dicitur, quae vere bona ac solida est, vere solideque suum effectum praestat, ad discrimen eorum quae tantum nomine, specie umbraque quadam sunt quod esse censentur. Sic Christus dicitur vera lux, non quod id nomen ipsi proprie conveniat aut tribuatur, qui tantum metaphorica quaedam lux est, verum ratione suae nativae spiritualisve lucis: et non tantum collatione istius terrenae ac corruptibils lucis, sed etiam collatione verorum doctorum, qui non sunt perinde plena ac perfecta lux, idque ex se ac
concludentur, avidius grassantur, sic illos factitare prophetae testantur.
VESTIGIA alicuius arripere, est observare et sectari eum pereuntem. Iob 23, Vestigia illius arripuit pes meus. Idem etiam in malam partem accipitur, quia venatores sectantur vestigla ferarum. Psalmo 56. Ipsi vestigia mea observant, dum expectant animam meam. id est, instar venatorum vitae meae insidiantur. Psalmo 65, Vestigia Dei dicuntur stillare pinguedinem: sive quia Deus dicitur ambulare in nubibus, unde still at pluvia foecundans terram, et producens varios fructus: sive quia Dei benedictio
contra, atra. Eccles. 9. Sint vestimenta tua candida omni tempore, et oleum super caput tuum ne deficiat. id est, sis hilaris ac laetus. Sic Epulo ille vestiebat se quotidie bysso. Pro vestimento habere saccum. supra in Sacco dixi significare moerorem ac luctum Psalmo 35, cum aegrotarent ipsi, vestimentum meum saccus. Sic Psal. 69. Vestem scindere, dolorem ac impatientiam significavit Iudaeis: undecunque demum is dolor accessit, sive ex suis aut alienis peccatis, sive ex aliquo tristi damno: ut Caiphas scindit vestes suas ob blasphemiam (ut putabat) Christi: Paulus
eos absumere, donec inveterascant et semicorrumpantur: imo ut etiam eos exportare et eiicere cogamini, quo sit locus novis fructibus. Isaiae 65, Opus manuum suarum ad vetustatem perducent electi mei. id est, suis rebus fruentur pacifice, donec illas absumant. dicit enim ibidem: Non fiet, ut cum ipsi plantaverint, alius fructibus fruatur: cum ipsi aedificaverint, alius inhabitet, etc. Vetus homo, aut Adam, est totus homo, quantus quantus est, quatenus ex utero matris est natus, crevitque et quatenus omnino naturalibus viribus industriaque profecit, vel in sapientia, vel
imo ut etiam eos exportare et eiicere cogamini, quo sit locus novis fructibus. Isaiae 65, Opus manuum suarum ad vetustatem perducent electi mei. id est, suis rebus fruentur pacifice, donec illas absumant. dicit enim ibidem: Non fiet, ut cum ipsi plantaverint, alius fructibus fruatur: cum ipsi aedificaverint, alius inhabitet, etc. Vetus homo, aut Adam, est totus homo, quantus quantus est, quatenus ex utero matris est natus, crevitque et quatenus omnino naturalibus viribus industriaque profecit, vel in sapientia, vel in moribus ac bonis operibus, atque adeo ipsa
suis, quicunque unquam uncti fuerunt, sive sacerdotes, sive prophetae, sive reges: utpote cui Deus spiritum non dat ad mensuram sed in plenitudine, ex qua omnes alii hauriant et accipiant. Posset autem ibi recte exponi etiam, Propter consortes, seu in eorum commodum ac salutem: ut et ipsi ex ea plenitudine unctionis large hauriant. Spiritus sanctus Unctio appellatur Iohan. 2, Unctionem habetis a sancto illo, et nostis omnia: Unctio quam vos accepistis ab eo, manet in vobis, et non necesse habetis ut quisquam doceat vos: sed sicut ipsa unctio docet vos de omnib. et verax est,
Isa. quinquagesimooctavo: Voceberis aedificata. Isa. quadragesimoseptimo: Tu Babel non vocaberis amplius tenera ac delicata. Non vocabunt te amplius dominam gentium: id est, non eris amplius talis. Sic et in novo Testamento saepe hoc verbum usurpatur. Matthaei quinto: Beati pacifici, quoniam ipsi filii Dei vocabuntur. id est, erunt, et hoc nomine tanquam ob eximiam quandam gloriam celebrabuntur. Ibidem: Minimus, aut contra magnus vocabitur in regno caelorum: id est, erit. Matthaei vigesimoprimo: Domus mea domus orationis vocabitur: id est, aut erit, aut esse debebit. Matthaei primo:
acceptis beneficiis. Sic David vovet Psalmo quinquagesimo primo, dicens: Docebo iniquos vias tuas. Et mox: Os meum annuciabit laudem tuam. Sic Psalmo centesimo trigesimo secundo dicitur David vocasse Deo structuram templi, quae tamen vel maxime ad eius officium pertinebat, et tertio praecepto ipsi iniungebatur. Filius votorum meorum, Proverbiorum trigesimoprimo, id est, dilectissimus filius, vel pro quo multa vota seci: Quid fili mi, quid fili uteri mei, quid fili votorum meorum? Vovete, et reddite vota vestra Deo, omnes qui in circuitu estis: Psal. septuagesimo sexto.
nostri causa diligimus, ideoque non possumus rivalem pati: ut assentatores, qui in talis principum degunt, nec principis commoda proprio quaerunt, sed quatenus cum sua ipsorum utilitate sunt coniuncta: ideoque id unum solicite student, ut caeteros quantumvis principi utiles arceant, quo scilicet ipsi ex eo maiorem soli utilitatem capiant. Hoc vero non est principem, sed seipsum amare. Itaque istorum amor tum evanescit, cum sublata est illius causa. id est, cum ea est principis conditio, ut nullum commodum amplius ab eo expectent. Altera zelotypia prorsus est illi contraria, cum amicos
Domini, aut sancta Scriptura. In Propheta: Et vidi a dextris altaris candelabra duo ardentia. Mensa, altare, vel refectio spiritalis. In Psal. Parasti in conspectu meo mensam. Clavis, adapertio scientiae spiritalis. In Luca: Vae vobis legisperitis, quia tollitis clavem scientiae: ipsi non introiistis, et eos qui introibant prohibuistis. Item Claves, iustitiae, misericordiae, pietaisque virtutes. In Evan. Tibi dabo claves regni caelorum. Serae, repagula, adversus impios divinorum praeceptorum. In Psal. Quoniam confortavit seras portarum tuarum. Ascia, pravorum
sibi perizomata ex foliis ficuum 307. 25
Multiplicabo conceptus tuos 151. 52
Desiderium tuum ad virum tuum, et ipse dominabitur tibi 212. 36
Et ipsum conculcabit, etc. 471. 69 et 472. 1 etc.
Fecit quoque Deus ipsi Adam et Heva tunicas pelliceas, etc. 748. 43
4. Et vocavit nomen eius Habel 1236. 31
Et respexit Dominus ad Abel, et oblationem eius 1039. 16
Peccatum tuum pro foribus cubabit 342. 48. 49
Ecce a facie tua abscondar, et
3. et 6. Nec innotuit hucusque nomen meum Iehova patribus vestris 402. 24
4. Mitte quem missurus es 662. 29. 30
Ille erit tibi pro ore, et tu eris illi pro Deo 960 18. 19
Sponsus sanguinum tu mihi es 1082. 48
Dedi te pro Deo ipsi Pharaoni 960. 15
Non audiet ut multiplicentur, etc. 690. 44. 45
8. Ut scias quod ego Dominus in medio terrae 634. 3
11. Ne canis quidem mutivit 99. 26
12. Nox custodiarum est Domino 195. 5
14. Filii Israel
679. 2. 3
29. Oblatio ignita est Iehovae holocaustum 755. 31
31. Istud est nomen meum, istud est memoriale meum, etc. 638. 5. 6
32. Isti sunt dii tui Israel 219. 69. 70
33. Pollicetur Deus Mosi petenti visionem sui, se ipsi posteriora monstraturum 934. 47. 48
Dicit Deus ad Moisen, se eum ex nomine nosse 727 19. 20 etc.
Si facies tua non exierit nobiscum, ne eduxeris nos de loco 295 49
Faciam transire omne meum bonum ante te, et clamabo, etc.
in Persia, et quartus [?: dite- ] supra omnes, etc. 1168. 62. 63
12 Et tu vade ad finem, et quiesces, stabisque in sorte tua, etc. 1154. 35
[?: ] corda vestra, et non, etc. 1262. 66. 67
[?:-bunt ] filii vestri, etc. 1284. 61. 62
et nomen in tota terra pudoris eorum 530. 22. 23
Iudices eius lupi vespertini 590. 17
1 Et factae sunt ab Abrahamo usque ad Christum quatuordecim generationes 357. 68
Quod enim in illa genitum est, ex spiritu S. profectum est 285. 5
2 Praecessit stella Magos 1172. 20
Et apertis thesauris suis obtulerunt ipsi aurum, thus, et myrrham 442. 26
Munerum, quae Magi puero Iesu obtulerunt, allegorica expositio 704. 70
Et tu Bethlehem terra Iuda. etc 954. 10
Rachel plorans filios, noluit, etc. 1005. 60 etc.
2.
eos suam Theologiam non ex sacro illo oraculorum Dei codice, sed ex suo Magistro Sententiarum, sophistis, Aristotele et Mahometano Averroe haurire solitos fuisse.
Verum postquam omnino non potuerunt omnes versiones ac editiones impedire, excogitaverunt novam fraudem, ut videlicet et ipsi cum versiones, tum etiam vulgatae versionis commodas editiones lectoribus obtruderent: sed partim in ipso versionum textu corruptas, partim etiam impiis scholiis contaminatas. Cuius rei valde illustre testimonium praebet versio Diethenbergii vulgaris, tum corrumpens primaria Scripturae loca,
conabimur omnia obstacula ac difficultates ipsius aut complanare, aut etiam amoliri, eumque perspicuum piis lectoribus reddere. Hic enim ferme primarius fons est difficultatis Sacrarum literarum, quod propemodum nunquam theologi summa diligentia in id incubuerunt, ut perfectius vel cognoscerent ipsi, vel aliis explicarent, ipsum Sacrum sermonem ac textum: contenti de rebus potius ipsis factu quod facilius est, disserere.
Quartum remedium sit, assidua meditatio ac studium legis divinae. nam Labor omnia vincit improbus: et nihil est difficile volenti. Quare et unicus
Multa discebant, et utcunque in memoria recondebant Apostoli et D. Virgo, ex dictis, concionibus et factis Christi: quae postea demum, accedente eventu, usu et illuminatione Spiritus S. intellexerunt. Sic Luc. 18 dicitur de prophetia Christi, praedicentis suam passionem et resurrectionem: Ipsi vero nihil horum intellexerunt, erantque verba ista abscondita ab ipsis, nec cognoverunt quae dicebantur. Contra Luc. ultimo dicitur, quod illius praedictionis recordati sint, eamque intellexerint.
39 In hac vero collatione doctrinae Ethicae et Theologiae, prorsus memorabilis est
fidei impressiones: sic utrumque horum impedimentorum averti potest.
2 Vicinum huic est, quod nunc multae diversae lectiones, praesertim in novo Testamento a commentatoribus et interpretibus indicantur: quarum eae deligendae sunt, quae tum melioribus testibus confirmantur, tum etiam ipsi textui magis convenire videntur. Id sane nihilominus divina clementia prospexit, ut omnes pium sensum efficiant: utque si vel maxime ob aliquod mendum in uno loco fallamur, tamen innumera alia loca supersint, quae nos in vera sententia instituere ac confirmare queant.
3 Nomina
aut figuram esse. In qua re Lectorem pii ac intelligentes expositores confirmabunt, et praesertim si deprehensa figura vere pium sensum, locoque convenientem, et denique aliis locis clare de eadem re pronunciantibus prorsus consentientem exhibeat.
4 Iudaei nunc, et olim, sicut etiam ipsi Apostoli, initio illas gloriosas ac (ut ita dicam) mundanas descriptiones potentiae et splendoris Meschiae et Ecclesiae ad verbum accipiebant, eoque longissime a vero sensu aberrabant, et totum Christi regnum ex spirituali carnale temporariumque faciebant; quod cum per sese plane impium esset,
Evangelium igitur rapit ad se omnem credentem peccatorem. Pugnant hae doctrinae, sed inferior lex cedit superiori Evangelio: sicque cadente altera contradictoria, altera remanet vera.
8 Secundo, optima ratio concordandi tales litigatores est, si potest reperiri ac dari eis arbiter ex ipsi Scriptura, nempe tertius aliquis Scripturae locus, qui illos pugnantes concordet, aut nostram illorum conciliationem suo testimonio confirmet. Sic Paulus nostram conciliationem legis et promissionis confirmat. Moyses astipulatur conciliationi Christi contra Sadducaeos, asserens et ipse
Scripturam de uno quodam loqui, quia tantum unus fuit: sed in eo uno vult indicare, totum genus humanum sic ad imaginem Dei conditum esse, sic mundi dominio donatum, sic mandatum obedientiae proposita vita ac morte accepisse. Vult quoque intelligi in eo totum genus humanum lapsum esse, ac datam ipsi promissionem sanationis per benedictum semen, toti humano generi dari ac valere: quia ille erat pater ac veluti fons totius humani generis, ac in eo omnes homines continebantur. Quare quae cum eo Deus agebat, cum toto humano genere agebat. Sic et quae de iustificatione ac salute Abrahami per
igitur secunda demonstratio Sacrarum literarum, vel eadem potius cum praecedenti, quod quicquid dixerunt aut docuerunt, scripseruntve Moses, Prophetae et Apostoli, id sit a Deo, et sit verissimum: quandoquidem, teste Epistola ad Heb. 2 totaque Scriptura, Deus per os eorum locutus sit, non ipsi suo arbitrio aut voluntate prophetiam attulerint. Inde vero etiam porro certissime sequitur, quod cum Deus ista loquutus sit, necessario sint verissima.
36 Haec est irrefutabilis demonstratio, et veluti fundamentum ac basis totius Sacrae doctrinae, super quam ea tanquam immobilem
sit, prudens Lector intelligit: si sic defendunt Apostolum, ut Deum mendacii reum faciant. Idem Hieronymus in praefatione ad Abdiam prophetam sese ipse damnat, qui iuvenis, iuvenili temeritate interpretatus fuisset Abdiam prophetam allegorice, cuius historiam non intellexerat. Quid quod auditores ipsi statim ducunt idem sibi, quod doctori, licere? Dum autem votis non succedit (neque enim possunt arte moderari inveniendi disponendique habenas) necessario gignunt monstrosas opiniones. Quo pacto Priscillianistae impia dogmata sua pertinaciter tutati sunt, contendentes, quaecunque contra ipsos
effecisse ad sua paradoxa apud imperitos stabilienda. Adhaec, quod tu unam in partem per allegoriam interpretaris, alius pari confidentia idem interpret. bitur per allegoriam in partem prorsus diversam. Ex quo fit, quod Anabaptistae saepenumero pugnantes intersese enarrationes adducant: et quae ipsi iunctis phalangibus contra nostros eiaculantur. eadem nostri mutata paululum interpretatione, statim retorquent in illos, non aliter quam solent exercitati milites clypeis excepta hostium tela iterum in hostes vibrare. Quid multa? sic nonnulli imperiti se in hac arena exercent, tanquam si
consiliorum: praesertim vero ipse summus architectus aut nauclerus, moderatorve totius negotii diligentissime in omni historia observetur, quid ille ibi agat, aut non agat: et quo animo, num iratus aut misericors: quid probet, aut improbet: sicut et eius adversarius satan. Quid item et quo animo ipsi homines boni aut mali dicant, agant aut omittant, quamque ex Deo pendeant, eive adhaereant in illis ipsis rebus gestis, aut contra.
7 In historia sanctorum patrum diligenter distinguenda est doctrina ab eorum vita. Nam eorum doctrina, praesertim Patriarcharum, prophetarum et
Danielis quibusdam placet supputare ab anno Darii 20, quo missus Nehemias ad civitatem reparandam: cum nos interim deducamus eas a muro civitatis consummato, hoc est Darii 32. Ex quo fit, ut 23 annos plures, quam illi, nos statuamus. Cuius rei existimavimus pios candidatos candide admonendos, quo ipsi facilius, rectiusque de omnibus valeant iudicare.
10 Reliquum est, de ratione supputandi per Olympiades paucula adnotemus. Graeci quidem hoc pacto, per Olympiades inquam, annos digerunt. quod, si Plutarcho credimus, primus fecit Hippias Elaeus: quamvis nullo admodum subnixus, ut
ac immediate vocatas ad predicationem doctrinae caelestis, de peccato, et benedicto semine: qui potius (ut dictum est) non illos, sed ipsummet Deum per os eorum locutum esse ad genus humanum eam doctrinam, quam illi inspiratione Spiritus sancti conscripserunt, posteritatique reliquerunt. Ideo ipsi quoque plerunque statim initio suorum librorum hunc titulum nomenque praefigunt, esse visionem, aut onus, aut verbum divinitus patefactum sibi, etc. Hoc vero nosse prodest, tum ad id ut maiori reverentia, diligentia, timoreque ea scripta perlegamus, (nam trementibus ad sermones
vel Reipublicae.
Si quae vitia, pericula, mutationes, vel errores obrepserint:
Quibus modis ad eum statum sit perventum.
Quid ex omnibus scriptorem maxime moverit.
Quis scriptoris finis, sive quid potissimum efficere intendat.
Quae omnia ipsi scriptores vel in initio, vel in progressu, vel in fine operis solent aliquousque insiinuare. Exempla obvia sunt in Epistola 1. ad Corinth. ad Gal. ad Thessalonicenses. Quinetiam in Prophetis quaedam hac ratione demonstrantur. Non sunt ergo omittenda, atque opportunius quidem ista in initio,
omnia prodest ordine commonstrare, atque eadem opera quid his singulis tractetur, breviter summatimque perstringere. Cumprimis vero conducit ista diligentia ad docendum auditorem, quid expectandum ipsi sit in sequentibus, atque ut ad ea percipienda avidius anhelet: qua ex re etiam fit, ut de toto opere quod enarrandum proponitur, sentiat honorificentius.
6 Multo autem experrectior et alacrior reddetur auditor, si sexto loco demonstretur, quanta utilitas et publice ad Ecclesiam,
utilitatis commemoratione indicare paucis.
Nunc ad ipsum opus, sive ad Scriptoris verba. Quia vero ad scrutandum eruendumque authoris mentem, et perspicue enarrandum eandem, ratio postulat, ante omnia accurate considerari res ipsas, deinde verba, verborumque positum: (quemadmodum ipsi quoque qui scribunt, primum solliciti sunt de rerum inventione, post de collatione, sive elocutione) ita interpretatio quoque omnis sic videtur in hoc studiorum genere partienda, ut primo loco explicentur res ipsae, secundo loco verborum proprietas. 1 Prima autem cura est, de commoda versione.
inque iis etiam rudes quosdam, et liberalium artium palaestris inassuetos: est sane in istorum gratiam etiam ruditer et quasi paedagogorum more lo quendum. Unde factum quoque est, quod sacri libri medio quodam dicendi genere, quandoquidem omnibus debent esse expositi, sunt contexti. Sed et ipsi Prophetae atque Apostoli crebro locos quosdam tractant, plane ea quam commemoravimus ratione. Digerunt enim probationes in faciles et apertos syllogismos, utuntur enthymematibus, inductionibusque. Christus ipse, dum disputat cum eruditis adversariis, dum docet imperitam plebeculam, idem
cupidi, germanique discipuli Christi tum erudiantur ad cognitionem sacri voluminis, tum etiam agnoscant, nec nos quicquam malae fraudis in monstranda ratione intelligendi Sacros libros struere: nec istos ullo modo ferendos esse, qui vere clavem scientiae ac regni caelorum rapuerunt, ac nec ipsi intrare volunt, nec alios permittere: collegi prolixum acervum dictorum ac regularum S. patrum, quibus tum praedicant sacra Biblia, ut unicam supremamque cognoscendae veritatis, et diiudicandi omnes controversias normam ac indicem: tum etiam, quonam modo ea sint legenda ac intelligenda,
reperit. Et, qui quidem temperantiae amator est, historiam de Ioseph assidue revolvit, et ab ipso temperantiae actiones edocetur: cum reperiat ipsum non solum continenter se habere ad voluptates, sed etiam habitualiter ad virtutem dispositum. Fortitudinem vero discit a Iob, qui non solum cum vita ipsi in contrarium mutata esset, pauperque ex divite, et orbus ex pulchros liberos habente, in uno temporis momento factus esset, idem permansit, invictam ubique animi constantiam conservans: sed neque amicis ad consolandum ipsum venientibus, ipsique insultantibus, et dolorem exacerbantibus,
haec sancta et divina nullatenus est recipiendum.
TERTULLIANUS LIB. DE PROSCRIPTIONE HAERETICORUM.
Nobis nihil licet ex nostro arbitrio indulgere: sed nec eligere, quod aliquis de arbitrio suo induxerit. Apostolos Domini habemus autores, qui nec ipsi quicquam de suo arbitrio, quod inducerent, elegerunt: sed acceptam a Christo disciplinam fideliter nationibus adsignarunt. Itaque si angelus de caelo aliter evangelizaret, anathema diceretur a nobis.
HILARIUS DE SYNODIS, ADVERSUS ARRIANOS.
eis offerendo, quod videatur contrarium veritati, nihil aliud existimem, quam mendosum esse codicem: vel non esse assecutum interpretem, quod dictum est: vel me minime intellexisse non ambigam. Alios autem ita lego, ut quantalibet sanctitate, quantumve doctrina polleant, non ideo verum putem, quia ipsi ita senserunt: sed quia mihi per alios authores vel canonicas vel probabiles rationes, quod vero non abhorret, persuadere potuerunt.
Idem: Libris veterum Hebraea volumina, novis Graecam authoritatem impendunt. Can. 6. Ut veterum librorum fides de Hebraeis voluminibus examinanda
maiorem natura sua fragrantiam reddunt: ita et in scripturis usu evenit, quanto quis illis est familiarior, tanto magis videre potest latentem in ipsis thesaurum, pluresque percipere indicibilium divitiarum fructus.
Idem paulo post: Sed ne illorum ineptias in medium proferentes, etiam ipsi indecora dicere cogamur: age ipsorum stulticiam et multifariam dementiam destruentes, ad ipsum divinae Scripturae scopam incedamus, quae seipsam interpretatur.
Idem paulo post: Nam cum divina Scriptura tanta usa est diligentia, et non refugiunt quidam loquacitate sapientiaque
Non enim vel id quod creatum in nobis atque carnale est vel id quod in usum vitae nostrae ex Deo datum est, suomet iudicio naturam creatoris sui opusque discernet. Non subeunt ingenia nostra in caelestem scientiam, neque incomprehensibilem virtutem sensu aliquo infirmitas nostra concipiet. Ipsi de se Deo credendum est, et iis quae cognitioni nostrae de se tribuit, obsequendum. Aut enim more gentilium denegandus est, si testimonia eius improbantur: aut si, ut est, Deus creditur, non potest aliter de Deo, quam ut ipse est de se testatus, intelligi. Cessent itaque propriae hominum
dictorum capaces esse non possunt, ad contumeliam caelestium verborum pro excusatione hebetudinis suae prorumpunt, dicentes in his nihil rationabile, nihil esse perfectum, volentes ea quae a se dicantur, sola esse erudita, et doctrinae suae prudentia expolita: stulti, Deo negantes, quae assumere ipsi sibi audent. Nec mirum est, si irreligiose de eis opinantur: quorum pecuniae hebetudinis modo intelligentiam non consequuntur. Verum quamvis in eo sermone, quem superius habuimus, hi qui sapientiam Dei sequuntur, cognitam dictorum caelestium perfectionem existiment, nihilque eorum esse quod
sed intellecta et probata a Christianis. Hoc forte insolens existimetur. Plane insolens est, si nobis hanc gloriam praesumimus: si tantum infirmitati nostrae licere volumus, ut tantis temporibus abstrusa, tantis humani generis obscura aetatibus, in quibus intelligendis frustra reges laboraverint, ipsi doctores et magistri legis erraverint: nos stulti seculo, et purgamenta mundi, et deliramenta sapientibus, de eorum intelligentia gloriemur. Sed tamen intelligimus, quia non mendax est qui dicit: Perite, et dabitur vobis: quaerite, et invenietis: pulsate, et aperietur vobis. Et scriptum est:
ait Salomon: Ne addas ad verba Dei, neque detrahas inde.
TERTUL. IN LIB. DE PRAESCRIPT. HAERETI.
Nobis nihil licet ex nostro arbitrio indulgere: sed nec eligere quod aliquis de arbitrio suo induxerit. Apostolos Domini habemus authores, qui nec ipsi quicquam de suo arbitrio, quod inducerent, elegerunt: sed acceptam a Christo disciplinam fideliter rationibus assignarunt: itaque etiamsi Angelus e caelo aliter evangelizaret, anathema diceretur a nobis.
Idem lib. adversus Haereticos: Itaque ex ipso ordine manifestatur, id esse
nec falsa et venerabilia ideo, quia facunde et subtiliter exponuntur. Alia quippe virtus, quae apud seculi sapientes tanta habetur, quantum eam extollere possunt praeclara ingenia: sacra vero Scriptura quia divinitus inspirata est, tanto sublimius etiam praeclara hominum ingenia superat, quanto ipsi praeclari homines Deo inferiores sunt: et nihil in illa spirituali sublimitate consuiciunt, nisi quod eius ipsius divinae dignationis bonitate revelatur. Nemo igitur in eius scientia ita perfectus est, ut proficere ultra non possit quia inferior est omnis profectus hominis, divinitatis
narratione fundatur. Quaedam vero sunt, quae si allegorice tantum enarrentur, absurda et impossibilia continere videantur. Verum de hac re in Capite de 4. Scripturae sensibus dictum est. ut si quis totam Paradisi narrationem spiritualiter intelligat, quia Cain et Abel genuit, et Seth: an et ipsi figurate tantum fuerunt, non etiam homines ex hominibus noti: De proximo ergo attendant iustam praesumptionem, quo tendat: et conentur nobiscum cuncta primitus, quae gesta narrantur, in expressione proprietatis accipere.
Sive figurate sive proprie dictum sit, quod dictum esse
Dei, quam incomprehensibilia sunt iudicia eius, et investigabiles viae eius.
Mira est sacrarum Literarum concordia. August. 18 de Civitate Dei, cap. 41.
EXPLICATIO.
Ut cognitionem omittamus Historiae gentium, quae mendaciis referta est: ipsi certe philosophi, qui
non videntur laborasse in studiis suis, nisi ut invenirent quomodo vivendum esset accommodate ad beatitudinem capessendam. Cur dissenserunt et a magistris discipuli, et inter se
quae per dissimilia signa monstratur. Unde lapis dicitur, leopardus, et ursa, et vermis.
Sacra scriptura pro auditorum viribus et utilitate dimetitur, quae denunciat. Origenes lib. 4. contra Celsum.
EXPLICATIO.
Dicendum est, quod quemadmodum ipsi, ubi cum pueris minutioribus oborta est disceptatio, non nostras dicendi vires attendimus, sed illorum imbecillitati nos ipsos accommodantes, non solum his consentanea fabulamur, sed ea etiam facimus, quae ad puerorum videntur emendationem satisfacere, et illis non parum conducere: sic item et
inimici propteruos, secundum electionem vero dilecti propter patres. sine poenitentia enim sunt dona et vocatio Dei. Sicut enim aliquando et vos non credidistis Deo, nunc autem misericordiam consecuti estis propter illorum incredulitates: ita et isti non crediderunt investra misericordia, ut et ipsi misericordiam consequantur. Conclusit enim Deus omnia in incredulitate, ut omnium misereatur. Cum ergo haec divinorum operum mysteria supra mensuras humanae intelligentiae excellentia quodam mentis suae profudisset excessu, totam expositionis rationem transtulit ad stuporem, et admirator
Omnia divina eloquia salubria sunt bene intelligentibus periculosa his, qui ea volunt ad sui cordis perversitatem detorquere. August. in Ps. 48. Os. in fine.
EXPLICATIO.
Haec est in hominibus magna et usitata perversitas, quia cum debeant vivere ipsi secundum voluntatem Dei, Deum volunt vivere secundum voluntatem suam: et cum ipsi nolunt corrigi, illum volunt depravari: recte non arbitrantes, quod ille vult, sed quod ipsi volunt. Solemus autem audire homines murmurantes adversus Deum, quod malis in hac vita bene sit, et laborent boni,
qui ea volunt ad sui cordis perversitatem detorquere. August. in Ps. 48. Os. in fine.
EXPLICATIO.
Haec est in hominibus magna et usitata perversitas, quia cum debeant vivere ipsi secundum voluntatem Dei, Deum volunt vivere secundum voluntatem suam: et cum ipsi nolunt corrigi, illum volunt depravari: recte non arbitrantes, quod ille vult, sed quod ipsi volunt. Solemus autem audire homines murmurantes adversus Deum, quod malis in hac vita bene sit, et laborent boni, quasi ille perversus sit, et nesciat quid agat: aut omnino avertat oculos a rebus
EXPLICATIO.
Haec est in hominibus magna et usitata perversitas, quia cum debeant vivere ipsi secundum voluntatem Dei, Deum volunt vivere secundum voluntatem suam: et cum ipsi nolunt corrigi, illum volunt depravari: recte non arbitrantes, quod ille vult, sed quod ipsi volunt. Solemus autem audire homines murmurantes adversus Deum, quod malis in hac vita bene sit, et laborent boni, quasi ille perversus sit, et nesciat quid agat: aut omnino avertat oculos a rebus humanis, vel securitatem suam perturbari nolit, ut haec non attendat, quia cum labore ista Deus
quae maior a sunt, nosse, nisi ab Ethica in ipsis habuerimus exordium. Hieron in Prooemio Lament. Hierem.
EXPLICATIO.
Sic. n. propheta ait: A mandatis tuis intellexi. Videlicet, post opera coepit habere scientiam secretorum.
Mos est sacri eloquii, ut ipsi qui scribunt, sic de se in illo quasi de aliis loquantur. Gregor an Praefatione in Iob, cap. 2.
EXPLICATIO.
Moyses enim de se ait: Erat Moyses mitissimus super omnes homines, qui morabantur in terra. Hinc Iohannes dicit: Hic est discipulus
Quod autem dictum est: In semine tuo benedicentur omnes gentes: et, Patrem multarum gentium posui te: easdem omnes multas, et easdem multas omnes, monstratum est. Ita etiam quod dictum est, perunum in omnes intrasse peccatum: et postea, per unius inobedientiam peccatures constitutos multos: ipsi sunt multi, qui et omnes. Similiter cum dictum est: Per unius obedientiam iusti constituuntur multi: non aliquibus exceptis, sed eosdem multos omnes oportet intelligi: non quia omnes homines iustificantur in Christo. Sicut possumus dicere in aliquam domum intrare omnes per ianuam, non quia
scriptum reperi. Appellatur etiam Lex mystica Scripturarum intelligentia: Scimus quia Lex spiritalis est. Et extra haec omnia naturalem legem scriptam in cordibus nostris, idem Apostolus docet. Cum enim gentes quae Legem non habent, naturaliter ea quae Legis sunt, faciunt: isti Legem non habentes, ipsi sibi sunt lex, qui iudicant opus Legis scriptum in cordibus suis, testimonium perhibente illis conscientia. Ista lex quae in corde scribitur, omnes continet nationes, et nullus hominum est, qui hanc legem nesciat. Unde omnis mundus sub peccato, et universi homines praevaricatores Legis sunt:
Prophetae et intelligebant et sciebant, quae prophetabant. Hieronymus in prooemio Comment. in Esaiam.
EXPLICATIO.
Neque enim, ut Montanus cum insanis feminis somniat, Prophetae in ecstasi sunt locuti, ut nescirent quid loquerentur, et cum alios erudirent, ipsi ignorarent, quid dicerent. De quibus Apostolus ait; Nescientes quae loquantur, neque de quibus affirmant: sed, iuxta Salomonem, qui loquitur in Proverbiis, Sapiens intelligit quae profert de ore suo, et in labiis suis portabit scientiam, etiam ipsi sciebant, quid dicerent, si enim sapientes
quid loquerentur, et cum alios erudirent, ipsi ignorarent, quid dicerent. De quibus Apostolus ait; Nescientes quae loquantur, neque de quibus affirmant: sed, iuxta Salomonem, qui loquitur in Proverbiis, Sapiens intelligit quae profert de ore suo, et in labiis suis portabit scientiam, etiam ipsi sciebant, quid dicerent, si enim sapientes erant Prophetae, quod negare non possumus: et Moyses omni eruditus sapientia, loquebatur ad Dominum, et Dominus respondebat ei: et de Daniele ad Principem Tyri dicitur, Nunquid sapientior est Daniele? et David sapiens erat, qui gloriabatur in Psalmo,
ad terrenam civitatem pertinuisse, quis ambigat? Ubi autem legitur, Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et constituam domui Israel et domui Iuda testamentum novum: non secundum testamentum, quod disposui patribus eorum, in die qua apprehendum manum eorum, ut educerem eos de terra Aegypti: quoniam ipsi non permanserunt in testamento meo, et ego neglexi eos, dicit Dominus. Quia hoc est testamentum meum, quod constituam domui Israel: Post dies illos, dicit Dominus, dabo leges meas in mentem eorum, et super corda eorum scribam eas, et videbo eos: et ero illis in Deum, et ipsi erunt mihi in
terra Aegypti: quoniam ipsi non permanserunt in testamento meo, et ego neglexi eos, dicit Dominus. Quia hoc est testamentum meum, quod constituam domui Israel: Post dies illos, dicit Dominus, dabo leges meas in mentem eorum, et super corda eorum scribam eas, et videbo eos: et ero illis in Deum, et ipsi erunt mihi in plebem. Hierusalem sine dubio superna prophetatur, cuius Deus ipse praemium est: eumque habere, atque ipsius esse, summum bonum illi est, atque totum bonum. Ad utramque vero pertinet hoc ipsum, quod Hierusalem dicitur Dei civitas, et in ea prophetatur futura domus Dei: eaque
visionem Prophetae, cui certum est loquitur: sed secundum eos ipsos, qui monentur. August. in Psal. 2. et Gregorius super Ezech. Hom. 9.
EXPLICATIO.
In Ezechiele, inquit Gregorius, ubi supra scriptum est, haec dicit Dominus Deus: Si forte vel ipsi audiant. et, Si forte quiescant. Dum constat, quod omnipotens Deus omnia sciat, mirandum valde est, cur dicitur, Si forte audiant, Si forte quiescant. Quapropter sciendum nobis est, quia ista dubitatio locutionis Dei, non ex ignorantia, sed ex aliqua significatione descendit. Nam quis nesciat,
ad Rom. Homil. 1.
EXPLANATIO.
Videtur porro mihi epist. ad Galat. praecessisse epist. ad Rom. Quod si in Bibliis alium obtinet ordinem, mirum esse non debet. Siquidem et duodecim Prophetae, cum se inter se deinceps non subsequantur, si tempora inspicias, sed multum inter se ipsi tempore cum distent, si ipsam librorum seriem inspexeris, inter se ordine sunt collocati. Siquidem Aggaeus, et Zacharias, et alii aliquot post Ezechielem et Danielem prophetias ediderunt, et multi item post Ionam et Sophoniam caeterosque omnes: sed tamen cum illis omnibus coniuncti sunt, a
epistolam ad Rom. post illam scriptam fuisse. Quin et ad Thessalonicenses epistola videtur mihi praecessisse epistolam ad Corinth. Nam illis prius cum scripsisset, deque eleemosyna apud illos sermonem movisset, his verbis: Caeterum de fraterna charitate non necesse habetis, ut scribam vobis: ipsi enim vos a Deo didicistis, ut diligatis vos invicem. Etenim hoc facitis erga cunctos fratres, qui sunt in tota Macedonia. Tum demum enim ad Corinth. scripsit, id quod illius verba haec declarant. Novi promptitudinem animi vestri, quam de vobis iacto apud Macedones, quod Achaia parata est ab
XV.
Legislatio in duas partes dividitur, in Naturalem discretionem, et in Legem extrinsecus positam.
Quod naturalis discretio lex dicatur, probatur hoc Apostoli dicto: Quia gentes quae legem non habent, naturaliter quae legis sunt, faciunt. Hi legem non habentes, ipsi sibi sunt lex. Secundum hanc et Cain reus erat fratris sui occisi.
Extrinsecus constituta lex in duas partes dividitur: in opera, id est, actuum retributionem, et verba.
De Lege per opera. Cap. XVI.
In opera, per quatuor modos,
navium. et, Sciens requiem, quia bona est, et caetera. 15 Aut transgressio: ut dicit, Scio enim, quia in fine trasitus mei iniquitatem agetis, et declinabitis a via, quam mandavi vobis. 16 Aut supplicium: ut est, Quia occurrent vobis mala in fine dierum. 17 Aut generalis expulsio: ut dicitur, Quia ipsi aemuari sunt me in diis, et exacerbaverunt me in idolis suis. et, Ego aemulabor eos in non gentem, in gentem insipientem tradam eos. 18 Aut virtutis effectum atque mercedem: ut est, Quis habitabit in taberna culo tuo, aut quis requiescet in monte sancto tuo? Qui ingreditur sine macula, et
est, simus re ipsa. Sic et in Apocalypsi aliquoties dicitur nomen alicui fuisse, aut ei superinscriptum fuisse, mors, exitium, mysterium Babylon: id est, re ipsa talis ea res aut persona fuit. Sic Ieremias 20. cap. dicit ad filium sacerdotis, Deum eum vocasse Magor pavor: quia sint ipsi suisque nationibus talia pericula ac clades venturae ut trepident. Sic Ierem. 23, et 33, Hoc est nomen quo vocabunt Meschiam, Iehova, Iustitia nostra: id est vere erit Iehova, et vere iustitiam piis acquiret ac largietur. Sic Os. 1, Voca eam non populus meus, et non misericordiam
passive accipitur: ut, Gloriam meam alteri non dabo. et: Gloria in excelsis Deo: nempe qua ipse glorificatur. Alias active, qua alios glorificat, aut quam statuit esse veram gloriam. Ad Rom. cap. 3. Destituuntur omnes gloria Dei. Sic opus Dei, Iohan. cap. 6, id est ipsi probatum. Sic conscientia Dei: 1. Pet. 2 cap. Scientia Dei, Esaiae 53, qua scitur, agnoscitur, iustificat nos.
38 Distributivis carent Hebraei, eoque aliis geminatis utuntur: ut, Misit duo duo, pro binos, Mar. 6, Et mox ibidem: Iussit eos discumbere areolae
pueri, id est Herodes.
50 Quinetiam ponuntur et collectiva nomina et generalia in numero singulari, pro uno aliquo certo in dividuo: ut 2. Sam. 14, Quare cogitasti talia super populum Dei: id est, super Absalon. Et Gen. 20, Nunquid gentem iustam interficies? id est me Abimelech. ipsi enim soli in praecedentibus erat minatus Deus. Sic saepe et filius hominis accipitur de Ezechiele, aut Christo.
51 De familia tota, re familiari, ac etiam posteris sic Scriptura loquitur, tanquam de uno hero: quia illa omnia ad constituendum herum requiruntur, ut Aristot. 1. Politi
Num. 13, Locus vero ille nominatus est Eschol. Esa. 9, Et vocabitur nomen eius admirabilis. Quae omnia in tertia persona vocis activae videntur esse impersonalia passiva. Gen. 27, An non vere Kara nomen eius, id est, vocatum est. Gen. 35, Isti sunt filii Iacob, qui natum est ei. Gen. 38, Ipsi Thamar, id est, indicatum est Ios. 2, Iomar et significatum est regi Iericho. 2. Sam. 18.
42 Verborum geminatio emphasin indicat: ut, Hauriendo hausit nobis, Exod. 2. pro, magna diligentia, et multo sudore hausit. Aut vehementiam vel certitudinem, aut celeritatem, aut omnino
passivum, id est pro activo, et contra invenitur: ut Iud. 8. 11, Per viam,
non suae debitae voci adiungitur.
3 Sicut, saepe non suo loco positum reperitur. Proverb. 20, Fremitus sicut leonis, ira regis: pro, sicut
fremitus leonis. 1 Thess. 5, Ipsi enim plane scitis, quod dies ille Domini, ut fur in nocte, ita venturus sit: pro: quod ita ille dies Domini venturus sit, sicut fur. Ita, aut Sic, applicativa diei praeponenda essent, ita illa dies Domini sit ventura. Sic Psal. 90, Quis novit magnitudinem irae tuae, et sicut
et mox decimo interrogatus an esse? Meschias? respondet, se dudum eis dixisse, sed ipsos nolle credere. Rom. 12, Unicuique prout Deus partitus est mensuram fidei: i, prout unicuique partitus est Deus, sic demum sapiat: habita nimirum suorum donorum ratione. Rom. 11, Vestra misericordia ut et ipsi serventur: pro, Ut per vestram misericordiam, et ipsi misericordiam consequantur. Acto. 1, Per Spiritum sanctum quos elegit: pro, Quos elegit per Spiritum sanctum, Ioan. 15, Maneo ipsius in dilectione: pro, Maneo in dilectione ipsius. Talis forte est et illa transpositio Rom. 8,
se dudum eis dixisse, sed ipsos nolle credere. Rom. 12, Unicuique prout Deus partitus est mensuram fidei: i, prout unicuique partitus est Deus, sic demum sapiat: habita nimirum suorum donorum ratione. Rom. 11, Vestra misericordia ut et ipsi serventur: pro, Ut per vestram misericordiam, et ipsi misericordiam consequantur. Acto. 1, Per Spiritum sanctum quos elegit: pro, Quos elegit per Spiritum sanctum, Ioan. 15, Maneo ipsius in dilectione: pro, Maneo in dilectione ipsius. Talis forte est et illa transpositio Rom. 8, Impossibile enim legis, in quo erat imbecilla per carnem. pro,
montem Syon. ne quis putet eundem rorem in Hermon cadere, et inde porro in Syon defluere.
22 Adversativa At, per antithesin posita deest. Isa. 1, Cognovit bos possessorem suum, et asinus praesepedomini sui, Israel non cognovit, populus meus non perpendit. Filios educavi et evexi, et ipsi rebellarunt contra me: pro, At illi. In Proverbiis saepissime hae aliaeque coniunctiones deficiunt, necessario subintelligendae.
23 Adversativa Tamen, non raro deest: ut Rom. 1, Qui cum Deum cognovissent, ut Deum non glorificaverunt: pro, tamen ut Deum non glorificaverunt.
Gal. 3, Ut promissionem spiritus per fidem acciperemus, id est, promissum spiritum. Sic Rom. 5. Multo magis qui redundantiam gratiae, et donum iustitiae acceperunt: id est, donatam iustitiam, et redundantem gratiam. Luc. 21, Virtutes caelorum, pro, fortes et bene consolidati caeli, vel potius ipsi exercitus seu astra caeli concutientur. Ephes. 2, Interstitium maceriae, id est, interstantem maceriam. Rom. 9, Israel sectans legem iustitiae, ad legem iustitiae non pervenit, id est, iustitiam legis seu legalem. Deut. 12. Electio votorum, pro electis votis. Isaiae 3, Congregabuntur
quibus nunc erubescitis? pro, de illis de quibus nunc erubescitis? Saepe talia antecedentia subintelligenda veniunt.
4 Saepe quoque antecedens repetitur, omisso penitus relativo: ut Rom. 2, Qui in lege peccaverunt, per legem condemnabuntur: pro, per eam condemnabuntur. 1 Ioan. 4, Ipsi de mundo sunt, ideo loquuntur de mundo, et mundus eos audit. Sic cap. 3. Iud. 3, Et venit vir eius, et dixit viro suo.
5 Aliquando repetunt antecedens, diversa voce expressum: ut Psalm. 7, Puteum effodit, et excavavit, et incidet in foveam quam fecit: fovea repetit
aut re monstrata. Iud. 5, Ipsa habitabat sub palma Debora inter Ramam et Bethol, pro, ipsa Debora.
15 Pronomina et relativa et possessiva, praesertim cum sunt adfixa, in eodem colo saepius repetuntur. Psal. 115, Auditor eorum et protector eorum est. Ierem. 6, Omnes ipsi praediti ipsi. 1 Sam. 9. Idem relativum bis repetitur, non affixum: Ascendite quoniam ipsum hodie invenietis ipsum. Mar. 9, Ingressum ipsum in domum interrogaverunt Ipsum.
16 Repetuntur et primitiva, altero existente soluto, altero affixo: Psal. 51, Tibi, solum
Iud. 5, Ipsa habitabat sub palma Debora inter Ramam et Bethol, pro, ipsa Debora.
15 Pronomina et relativa et possessiva, praesertim cum sunt adfixa, in eodem colo saepius repetuntur. Psal. 115, Auditor eorum et protector eorum est. Ierem. 6, Omnes ipsi praediti ipsi. 1 Sam. 9. Idem relativum bis repetitur, non affixum: Ascendite quoniam ipsum hodie invenietis ipsum. Mar. 9, Ingressum ipsum in domum interrogaverunt Ipsum.
16 Repetuntur et primitiva, altero existente soluto, altero affixo: Psal. 51, Tibi, solum tibi peccator
הנה hine, Ecce, rem ipsam coram monstrat adesse, non admittit figuras, umbras aut metonymias: ipsam, inquam, rem adesse coram dicit. Non congruit haec demonstratio expositionibus typorum, aut indicationibus rerum absentium. Secundo, hoc adverbium proxime ac directe ipsi sanguini additur, cum dicit: Ecce sanguis. sic igitur etiam pronomen
sum. Quemadmodum praecepit Iehova Mose, Num. 27, pro, praecepi tibi. Magnificans salutes regis sui, Psal. 18, pro, qui magnam salutem affert mihi regi suo. Os meum ipsum praecepit, et spiritus eius congregabit ea, Esa. 34, pro, et ut spiritus meus congregabit ea. Et perficiam ipsi Iehovae desiderium eorum, Mich. 4, pro, mihi Deus loquitur. Et roborabo eos in Iehova, et in nomine eius ambulabunt, dicit Iehova. Zach. 10, pro, Et roborabo eos in me.
16 Persona tertia pro secunda: Afferesque mirrham, et offeret illam sacerdoti, Levit. 2, pro, offeres.
solitarius, pro Abraham: superbus, pro Aegyptio. Isa. 51, Tu percussisti superbum. Iustus, pro Iesu: Nihil tibi sit cum iusto isto. Quarto, cum appellativum studii aut artis pro nomine proprio usurpatur: ut, Rabbi, magister, servator, pro Iesu. Quinto, cum proprium pro virtute, scelere aut vitio ipsi valde proprio ponitur: ut Cain, pro parricida, David, pro musico, Samson, pro forti. Sic Elias ponitur pro praestantis zeli propheta. Sexto, cum nomen gentis pro aliqua sua insigni proprietate: ut, Aethiops aut Emorrheus, vel etiam Sodomita, pro impio: sicut Deus dicit, suum populum esse
summa omnipotentia producere: et denique tum Deus, tum Caelum ac Terra significantissima vocabula sunt. Alias ratione compositionis et sententiae necesse est vocabula in maiore quadam emphasi accipere: ut, Hodie genuite. Psal. 51, Peccatum meum contra me est semper. et Palmo 22, Ipsi autem aspexerunt, et contemplati sunt. Hac nocte auferetur anima tua a te. Sic omnia vocabula ad Deum translata ab hominibus emphaticotera sunt. Tale est illud Psal. 51, Secundum multitudinem miserationum tuarum dele iniquitates meas. Dicetur forte aliquid de hac re in Capite de
minimis praeceptis violaverit: videtur alludere ad Pharisaeorum verba aut cogitationes, qui aliqua Decalogi praecepta pro leviculis habuerunt: non quod ipse sic de eis senserit. Sic idem vocabulum longius trahit, Erit minimus: quasi dicat, Vestri Rabini habent ista pro parvulis, at videant, ne ipsi fiant in regno caelorum vere parvuli, vel potius plane nihil.
Sic et Paulus Rom. 7 disserens de lege Dei, eiusque effectibus, magna quadam catachresi incipit originale peccatum vocare legem in membris suis, quasi dicat: Audio quidem quid Lex Dei dicat, praecipiat ac flagitet: sed
an Croesi respexerit Apollo. Tales innumerae ambiguitates etiam in sacris reperiuntur. Dixi de hoc orationis vitio supra ante tropos paulo prolixius.
MACROLOGIA est, cum non necessariis vocibus longa fit oratio, quae recte ad Pleonasmum referri potest, de quo alibi. Gen. 13, Quin et ipsi Loth comitanti Abraham erant greges, et armenta, ac tabernacula. Et non sustinuit eos terra, ut habitarent simul: quia fuit eorum possessio multa, et non potuerunt simul habitare. Haec tamen etiam ad Tautologiam referre queas.
ENALLAGE vel Heterosis, commutationem significat. Fit
me laborare in iniquitatibus tuis, etc. Sic amplificat per contentionem Paulus beneficium Christi, quod cum adhuc impii et inimici essemus, pro iniustis ac impiis sit mortuus, cum vix quisquam pro iusto aut bono moriatur, Rom. 5. et 2. Pet. 2, libertatem illis pollicetur, cum ipsi sint servi corruptionis. Sic etiam Rom. 6, Qui mortui sumus peccato, quomodo adhuc vivemus in eo? Rom. 8, Si secundum carnem vixeritis, moriemini: Si spiritu carnis actiones mortificaveritis, vivetis. Non accepistis spiritum servitutis ad terrorem, sed Spiritum adoptionis, quo clamatis
Psal. 17, Et ascendit, et volavit, volabit super pennas ventorum: quo sermone etiam avium celeritas superatur. Psal. 51, Lavabis me, et super nivem dealbabor. Isa. 34, Nam omnis caelorum exercitus tabescent. vult amplificare magnitudinem mali, cuius etiam ipsi caelites sint futuri participes. Sic Marchio Albertus est solitus dicere, se ita omnia incendiis vastaturum, ut Apostolorum pedes in caelo sedentium adurantur. Talis quaedam Hyperbole est, Caput inter nubila condit: aut, Vertice feriam sydera. Tale propemodum quid est totum 13 caput ad
nonnihil exprimimus, non ex professo omnia narrando: ut Isa. 14, Ascendam super excelsa nubium, et similis ero altissimo. ubi Propheta exprimit superbissimas iactationes regis Assyriorum. Sic Psal. 2 et 24, verba impiorum, Meschiam oppugnantium recitantur: tametsi potius ipsi loqui inducantur. Disrumpamus. et, Quis est iste rex gloriae? Sic Psalmo 12, Labia nostra a nobis sunt: quis erit noster Dominus? Sic Psal. 3, Multi dicunt animae meae, non est ipsi salus in Deo eius. Col. 2, Ne attigeris, ne gustaveris, ne contrectaveris: ubi Paulus
Psal. 2 et 24, verba impiorum, Meschiam oppugnantium recitantur: tametsi potius ipsi loqui inducantur. Disrumpamus. et, Quis est iste rex gloriae? Sic Psalmo 12, Labia nostra a nobis sunt: quis erit noster Dominus? Sic Psal. 3, Multi dicunt animae meae, non est ipsi salus in Deo eius. Col. 2, Ne attigeris, ne gustaveris, ne contrectaveris: ubi Paulus pseudoapostolorum praeceptiunculas aut traditiunculas compendiaria Mimesi exprimit, ac deridet. Hos. 13, Qui sacrificant hominem, vitulum osculabuntur. Sic Ps. 75, Ne loquamini in collo superbo, Quod
etiam voluptatem aut dolorem, quae plerunque sensum comitantur, percipere: mox enim viso laeto obiecto gaudemus, et contrario tristamur. Psal. 106, Ut possim videre bona electorum tuorum, et laetari in laeticia gentis tuae. Psal. 22, Potuissem numerare omnia ossa mea. ipsi inspexerunt et intuiti sunt me: Haben ihre lust an mir gesehen. Psal 59, Deus faciet me videre in hostibus meis: id est, optatum eventum faciet me spectare cum maximo gaudio. Psal. 112, Confirmatum est cor eius, non timebit, donec videat in hostibus suis.
Amoris enim effectus fruitio rei amatae est.
In qua significatione et sensu etiam accipiendum opinor dictum, Esau odio habui, Iacob autem dilexi: Malachiae primo, et Roman. nono, ut significet, in hac parte neglexi eum, quod ei primo genituram et sacerdotium abstuli, quodque non ipsi, sed Iacobo promissionem nascituri seminis ex ipso dedi: quod item posteris Iacobi, veram religionem tradidi potius quam Aedomitis, et denique quod cum ac eius posteros servituti Iacob addixi: non quod eum ex animo oderit, ac propterea in aeternum condemnaverit, quandoquidem Esau, Gen. 33,
igitur David pro promissionibus ei factis. Sic 2 Par. 6, Domine ne avertas faciem uncti tui, recordare Domine misericordiarum Davidis: ibidem exponit, subinde repetens, Custodi ea quae locutus es David: patri meo. Sic sinus et paternitas Abrahami non in meritis, sed in foedere et promissionibus ipsi factis consistit. Sic multum propter Abrahamum, et patriarchas facere Deus dicitur, non sane proprie propter eorum merita, ut Papistae intelligunt: sed propter promissionem ipsis datam, qua Deus semetipsis et eorum posteris obligaverat per semen benedictum, Matth. 6, Haec omnia gentes
sermo de internis animi motibus alicuius sonans magis respicit externam eius speciem, quae tales animi motus praese fert, quam veritatem internarum motionum. quod etiam supra in Metonymia docui. Mar. 6, Apostolis in mari noctu periclitantibus venit IESUS ambulans, ac volebat eos pertransire: sed ipsi postquam eum agnoverunt, receperunt eum in navem: id est, talis fuit eius species et motus corporis, ac si ipsos insalutatos praeterire vellet. Sic ibidem praedicatur animus Herodis erga Baptistam, quomodo eum libenter audierit et magnifecerit, et postea doluerit, quod ob iuramentum cogeretur
moralem aut etiam fidei accommodantur: atque hoc Allegoriae genus proprie Theologi iactant et tractant.
Multa saepe etiam typo tribuuntur, quae vel magis proprie, vel solum antitypo aut significato veritatique ipsi conveniunt, ut 2 Sam. 7 et Psal. 70. ut de statutis perpetuis, de terra perpetuo possidenda, de perpetuo regno Davidis: quae tribuuntur signis, cum sint rerum ipsarum per Metonym. Nam res, quae his significantur, perpetuae et aeternae intelligi debent. Ideo autem sic scriptura
conveniret, si diceres: Sicut bonus surculus sylvestri trunco insertus totam arborem facit bonam ac frugiferam, sic filius Dei in genus humanum implantatus totum genus humanum fecit arborem bonam ac feracem: sed hoc nihil ad Pauli scopum fecisset.
Sic igitur vult hic simile servire rei ipsi aut materiae, quae alioqui applicari non posset ei similitudini. Sic 1. Cor. 10. nimium inflectit ipsum simile ad rem, dum ex transitu maris et Manna facit Sacramenta Israelitarum, cum non perinde fuerint vera Sacramenta, ut nostra coena et baptismus. Sic etiam Gal. 4. violentior est, dum
tribus noctibus, etc. Marci 12. Propter Ionam illud de tribus diebus et noctibus dicitur, non propter Christum, qui per tres noctes non fuit. Num. 23, Non accubabit, donec bibat sanguinem hostium: dicitur de Israelitis propter similitudinem aut metaphoras a leone sumptas, non quod ipsi revera sanguinem adversariorum biberint, cum nec pecudum quidem eis fas esset. Sic, Donec solvat ultimum quadrantem, sic enim in humanis rebus fieri solet: quod ad doctrinam trahendum non est, ut Papistae ad purgatorium rapiunt. In viatore saucio non licet fingere eum fuisse plane occisum.
est antithesis et collatio, quae si plene intelligenda esset, prolixe evolvi posset suppletis ex altero quae in altero desunt. Verba Pauli sunt haec: Christus enim, cum adhuc nullis viribus essemus, suo tempore pro impiis mortuus est. Enimvero vix pro iusto quisquam moriatur: nam pro eo qui sit ipsi utilis, forsitan aliquis etiam mori sustineat. Commendat autem suam charitatem erga nos Deus, quod cum adhuc essemus peccatores, Christus pro nobis mortuus sit. Iustificati igitur eius sanguine, servabimur nunc multo magis per eum ab ira. Nam si cum inimici essemus, reconciliati fuimus Deo per
quae subiecto conveniunt, nonnunquam ad accidens transferuntur. Utor autem hic voce Accidentis improprie de omni eo quod quoquomodo alicui subiecto adiungitur, ut supra in constructione Nominum exposui. ut Isaiae 1, Si peccata vestra erunt sicut coccinum, sicut nix albescent: id est, si vos ipsi ob peccata rubebitis, aut maculati eritis, lavabimini et dealbabimini aspersione sanguinis agni Dei. Tribuitur id peccatis seu accidenti, quod convenit subiecto seu substantiae. Homo enim rubet aut maculatur peccatis, et vicissim liberatur aut abluitur a peccatis, ut sit candidus. Non autem
non introiisset cum discipulis suis Iesus in naviculam, sed soli discipuli eius abiissent: aliae vero supervenerunt naviculae a Tiberiade iuxta locum, ubi comederunt panem, postea quam gratias egisset Dominus. Cum ergo vidisset turba, quod Iesus non esset ibi, neque discipuli eius, ascenderunt et ipsi naviculas, et venerunt Capernaum, quaerentes Iesum. Et cum invenissent eum trans mare, dixerunt ei: Rabbi quando huc venisti? Respondit eis Iesus, et dixit, etc.
Hic videmus, prius narrari, quod vulgus, reperta unica navicula prope Capernaum, in qua soli Apostoli sine
Sic Marc. 2, Quare discipuli Ioannis et Pharisaeorum ieiunant, tui non ieiunant? pro, quare tui discipuli non ieiunant, cum illorum ieiunent? Quoties peccabit in me frater, et remittam ei? id est, quoties debeo remittere si peccaverit. Non quaerit, quoties frater sit peccaturus, sed quoties ipsi remittere debeat. Esa. 5. Quare expectavi ut produceret botros, et produxit, labruscas?
Interrogatio non semper quaerit, sed saepe obiurgat, expostulat, aut certe queritur de re aliqua. Estque haec sermonis forma Hebraeis usitatissima, quanquam et aliis linguis, praesertim in
de Christo, quaecunque praeordinavit manus tua, Act. 4. Factum et eventus correspondit, non quod Iudaei eo consilio aut cogitatione fecerint, ut illam Dei voluntatem explerent, sed tantum, ut suam parricidialem malitiam exatiarent. Testificamini vos esse parricidas prophetarum, Matth. 23. Ipsi id facere nolebant, sed tamen hoc ultro ex eorum aedificationibus sepulchrorum sequebatur, nempe populum Iudaicum suos prophetas occidisse. Exod. 11, Non audiet vos Pharao, ut multiplicentur portenta in terra Aegypti. Ipse quidem id hoc fine non faciet, sed tamen id ultro consequetur. Sic
pro, ne patiaris nos opprimi tentationibus: alioqui Deus vult pios tentari, idque eis utile est, tum exercitii ac Orationis causa, ne ociosi, ac sine omni spirituali certamine marcescant, divinaeque opis implorationem negligant: tum etiam, ut per talia certamina Deus glorificetur, et pii ipsi coronentur.
Nec multum diversa sunt ab his illa: Nolite soliciti esse de crastino: Nolite timere, etc. Videtur enim haec posterior Regula aliquanto amplior esse, ac posse utramque priorem in se continere.
Contra quoque aliqua hyperbolica dicta in tenuiori
ac ruditati nihil satis in arduis rebus dici potest, iuxta illam communem Rhetorum regulam: iniquum esse petendum, ut aequum obtineatur.
Hoc etiam in sacris Literis interdum, praesertim in contentione accidit. Gal. 2, Quod si quaerentes iustificari in Christo, invenimur et ipsi peccatores. Num igitur Christus minister peccati est? pro, Si per solum Christum vere ac plene iustificari non possumus, sed oportet etiam Moysen aut bona opera ei opem ferre, eaque prorsus necessaria sunt ad salutem, sicut vestri pseudo apostoli docent: sequetur profecto eum non esse plenum
omnia verba vitae huius. Pronomen (Huius) demonstrat eam vitam aut felicitatem, circa quam functio Petri et sermo Angeli tunc versabatur, non illam, quam communiter dicimus hanc vitam aut praesentem vitam. Angelus monstrat eo pronomine vitam et salutem sibi et Petro praesentem: id est, de qua ipsi tunc loquebantur, non praesente omnibus aliis hominibus, quod qui non animadvertunt, haerent dubii.
Ne responderis stulto, secundum stulticiam eius, ne forte et tu similis illi fias. Contra, Responde stulto secundum stulticiam eius, ne videatur sibi sapiens. Haec duo praecepta
refutetur, obesse non queat, et ab omnibus ob extremam hominis vanitatem contemnatur. Contra cum sermo stulti obest, sunt enim et stulti magnae autoritatis, ut falsi doctores, parvi gubernatores, et similes: tum respondendum eis est, ea potissimum rerum ac sententiarum veritate et gravitate, ut et ipsi et alii eorum errorem stulticiamque cernere, et quasi manibus palpare queant, seu ut stulticia ipsorum, sicut Paulus inquit, toti mundo innotescat. Sic igitur Salomon iisdem verbis alias alio respicit, primum quidem per stultum indicat hominem levem, vanumque et quasi notae scurrilitatis,
quod sub promissione numerosi seminis aut posteritatis Abrahami, simul intelligantur omnes credentes: sub promissione terrae illius fertilissimae promittitur vita aeterna: sub descriptione aut indicatione agni paschalis et aliorum expiatoriorum sacrificiorum, intelliguntur primum quidem illi ipsi ritus, sed praecipue tamen ipse per illa figuratus agnus Dei totius mundi peccata tollens. Cum Christus iussit Apostolos primum non sumere secum baculum aut peram, postea contra accipere: omnino voluit aliquid maius per illas notas indicare, nempe doctores debere esse expeditos ad cursum
eos, qui resipuerint, in Iacob.
Ut vero recte haec quasi contrarietas Scripturae et diversa unius adventus Domini descriptio intelligatur, observanda est diversitas personarum. Aliis enim erit hic adventus terribilis, ut praesertim principi huius mundi, qui iudicatus eiicietur foras, ipsi mundo, quem vincet Meschias: peccato, morti et inferno, quibus erit pestis et mors: omnibus idolis, quae abolebit: erroribus ac seductoribus, et simul falsis pastoribus, quos refutabit, et flagello verbi et ministerii sui ex suo templo et grege eiiciet: omnibus securis vel Epicureis et
loquitur, qualem sacerdotes animo conceperant. Id est, negat se esse ipsummet Eliam, aut individuum illud, quod putabant Iudaei reversurum: non autem (sicut dixi) negat se esse metaphoricum Heliam: id est, qui spiritu ac virtute Heliae venerit. Sic negat, se esse talem prophetam, qualem tunc ipsi animo conceperant: id est, qui Messiam, post longum tempus venturum praediceret, ut alii antea sunt soliti: et de tali propheta etiam Dominus dicit, Lex et Prophetae usque ad Ioannem, excludens Baptistam ex ordine prophetarum, illosque usque ad Baptistam durasse affirmans. Sic dicit Christus,
nobis marsupium.
terram Aethiopiae, porro nomen fluvii tertii Hidekel, et hic vadit ad Orientalem plagam Assyriae: et quartus fluvius est Euphrates.
Explicatio:
magnae, et cataractae caeli aperti sunt, et facta est pluvia super terram quadraginta diebus et quadraginta noctibus. 3
eam. Gen. 16, Multiplicando multiplicabo semen tuum: i. vehementissime augebo. Ex. 4, Nonne frater tuus loquendo loquetur: id est, plane expeditae linguae et facundus est. Gen. 14, Vallis Sidin putei putei, i. omnia erant referta puteis in ea valle, seu abundabat puteis. Num. 3, Dati dati ipsi ei a filiis Israel: id est, penitus dati seu traditi. Gen. 39, Et factum est cum loqueretur ad Ioseph iom iom: id est, quotidie. Levit. 13, Contaminatus contaminatus censebitur: id est, contaminatissimus. Ierem. 24, Ficus bonas bonas: id est, supra modem bonas seu optimas. Ostendi enim
iam de Syntacticis repetitionibus dicemus. Usitatissimum est Hebraeis, ut, cum alia forma orationis sententiam quampiam efferre inceperint, subito omissa illa nondum perfecta oratione, alia forma sermonis eandem sententiam efferant: ut Gen. 6, Et fecit Noah, iuxta omnia quae praecepit Dominus ipsi, sic fecit. Paul. Gal. 2, Ab iis vero qui videbantur esse aliquid, quales aliquando fuerint, nihil mea interest: personam hominis Deus non accipit. Iam deberet verbum aliquod ponere, utsententiam perficeret, ita forte: Ab iis vero, qui videbantur esse aliquid, nihil didici aut accepi. Quod
(digreditur) Qui enim fuit efficax in Petro ad Apostolatum circumcisionis, efficax fuit et in me inter gentes (repetit) Et cum cognovissent gratiam datam mihi, Iacobus, Cephas et Ioannes, qui videbantur columnae esse, dextras dederunt mihi et Barnabae societatis, ut nos inter gentes, ipsi vero in circumcisionem, etc. Tertium quoque exemplum est eodem capite in his verbis: Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores: (digreditur) quoniam scimus non iustificari hominem ex operibus legis, nisi per fidem Iesu Christi (repetit:) Et nos in Christum Iesum credidimus,
Sed salubri suavitate, vel suavi salubri quid melius? Quanto enim magis illic appetitur suavitas, tanto facilius salubritas prodest. Sunt ergo Ecclesiastici viri, qui divina eloquia non solum sapienter, sed eloquenter etiam tractaverunt: quibus legendis magis non sufficit tempus, quam deesse ipsi studentibus et vacantibus possunt.
Hic aliquis forsitan quaerit, Utrum authores nostri, quorum scripta divinitus inspirata, canonem nobis saluberrima authoritate fecerunt, sapientes tantummodo, an eloquentes etiam nuncupandi sunt? Quae quidem quaestio apud meipsum et apud eos qui
insipientem esse, alioquin velut insipientem suscipite me, ut et ego modicum quid glorier. Quod loquor non loquor secundum Deum, sed quasi in stulticia in hac substantia gloriae: quoniam quidem multi gloriantur secundum carnem et ego gloriabor. Libenter enim sustinetis insipientes, cum sitis ipsi sapientes. Toleratis enim, si quis vos in servitutem redigit, si quis devorat, si quis accipit, si quis extollitur, si quis in faciem vos caedit. Secundum ignobilitatem dico, quasi nos infirmati simus.
In quo quis audet, in insipientia dico, audeo et ego. Hebraei sunt? et ego.
glorier. Tertius qui sequitur, membra habet quatuor. Quod loquor, non loquor secundum Deum, sed quasi in stulticia in hac substantia gloriae. Quartus duo habet: Quando quidem multi gloriantur secundum carnem, et ego gloriabor. Et quintus habet duo: Libenter enim sustinetis insipientes, cum sitis ipsi sapientes. Etiam sextus bimembris est: Toleratis enim, si quis vos in servitutem redigit. Sequuntur tria caesa: Si quis devorat, si quis accipit, si quis extollitur. Deinde tria membra: Si quis in faciem vos caedit, secundum ignobilitatem dico, quasi nos infirmati simus. Additur trimembris
Imperitus quidem sermone, (et non addidisset:) Sed non scientia: nullo modo aliud posset intelligi. Scientiam plane non cunctatus est profiteri, sine qua esse doctor gentium non valeret. Certe si quid eius proferimus ad exemplum eloquentiae, ex illis epistolis utique proferimus, quas etiam ipsi obtrectatores eius, qui sermonem praesentis contemptibilem putari volebant, graves et fortes esse confessi sunt.
Dicendum ergo mihi aliquid esse video et de eloquentia prophetarum, ubi per Tropologiam multa obteguntur. Quae quanto magis translatis verbis videntur operiri: tanto
dicta sunt, non cogar exponere, sed commendem tantum quomodo dicta sint. Et ex illius prophetae libro potissimum hoc faciam, qui se pastorem vel armentarium fuisse dicit, atque inde divinitus ablatum atque missum, ut Dei populo prophetaret. Non autem secundum septuaginta interpretes, qui etiam ipsi divino spiritu interpretati, ob hoc aliter videntur nonnulla dixisse, ut ad spiritualem sensum scrutandum magis admoneretur lectoris intentio: unde etiam obscuriora nonnulla, quia magis tropica sunt eorum: sed sicut ex Hebraeo in Latinum eloquium, presbytero Hieronymo utriusque linguae perito
inquiens, Dominus dixit ad me, filius meus es, etc.
Postremo, veluti peracta illa theatrica rei ipsius repraesentatione, amotisque omnibus totius actus personis, Psaltes aut prologus denuo in publicum prodit: concludensque totam actionem, monet omnes homines, quid ipsi ex ea lite, tragoedia aut actione trium illarum personarum discere debeant, et quomodo
sese gerere erga istum novum regem, quidve tum mali recusantibus subiectionem, tum boni subiicientibus sese illi certo
cognominaris Iudaeus, et acquiescis in lege, et gloriaris in Deo: plene ac copiose exponitur hypocrisis Iudaeorum, qua et simulant, sibique ipsis persuadent se esse pientissimos, et contra revera intus et in corde sunt impientissimi. Qua expositione non tantum res ipsa plene agnoscitur, sed etiam ipsi rei veluti obruuntur et submerguntur suis criminibus.
Sic cap. 3, Non est iustus, ne unus quidem, non est qui intelligat, etc. Sequitur plena descriptio corruptionis humanae, enumeratis etiam partibus vitae: ut noticiae cogitationum, sermonis, actionum,
maxime autem in mox sequente reiectione omnium cultuum illorum, in quibus sunt commemorationes, inculcationes ac distributiones poenarum ac cultuum, in suas species. Verba eius sunt haec:
Audite caeli, et auribus percipe terra, quoniam Dominus locutus est: Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem praevaricati sunt contra me. Cognovit bos possessorem suum, et asinus praesepe Domini sui: Israel non cognovit, populus meus non intellexit. Vae genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini malorum, filiis corruptoribus: dereliquerunt Iehovam: irasci fecerunt sanctum Israel,
igni. Terram vestram coram vobis alieni comedunt: desolatio, inquam, erit sicut subversio alienorum. Et derelinquetur filia Syon sicut umbraculum in vinea, velut tugurium in cucumerario, et ut civitas desolata. Nisi Iehova exercituum reliquisset nobis superstites paucos, sicut Sodom fuissemus, ipsi Gomorrhae similes fuissemus.
Audite verbum Iehovae principes Sodomae, auribus percipite legem Dei nostri, populus Amorach, ut quid mihi offertis multitudinem victimarum vestrarum, dicit Iehova? Satur sum: holocausta arietum, et adipem taurorum, et sanguinem vitulorum et agnorum et
multitudine memoriam vestram obrueremus, et his dictis obessemus. Haec ille.
Summa tum brevitas, tum energia sermonis divini consideretur in illo simplicissimo (ut videtur) responso Apostolorum pontificibus dato, Act. 4. An coram Deo iustum sit, vos potius audire quam Deum, vos ipsi iudicate. Non enim possumus, quae vidimus et quae audivimus, non loqui. Summa brevitas inest huic dicto, qua illi tamen ingentem rerum copiam complectuntur. primum enim, quod non simpliciter nec acerbe recusant obedientiam, sed eis reverenter deferunt iudicium, dicentes, Vos iudicate:
esse: secundo se paratos esse obedire illis in omnibus rectis ac possibilibus: tertio in hac re se non posse obedire illis, quia id mandatum sit simpliciter contra Dei mandatum et suam conscientiam.
Postremo ostendunt, quomodo illorum mandatum sit contra Dei praeceptum: quia videlicet ipsi aliique Apostoli tum ex probationibus veteris Testamenti, tum ex concionibus Christi, tum ex eius miraculis, tum ex voce divina ad ipsos caelitus de hoc filio audiendo clarissime delata, tum ex tota conversatione cum ipso tamdiu habita, tum et ex morte resurrectioneque ipsius, tum denique ex
et robustae: at praesentia corporis infirma, et sermo contemptus. Hoc reputet istiusmodi, quod quales sumus sermone per epistolas cum absumus, tales sumus et cum adsumus facto. Non enim sustinemus inserere aut conferre nos ipsos cum quibusdam, qui seipsos commendant. Sed isti non intelligunt, quod ipsi inter sese seipsos metiuntur et comparant semet sibi. At nos non in immensum gloriabimur.
En habes tum exemplum tum et iudicium de Paulino stylo, quod saepe sit grandis, austerus ac dignitatis plenus, et simul ardens ac praepotens. Quam autem sublimitatem et vehementiam sermonis
et salutem.
Mox addit: Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores, scientes non iustificari hominem ex operibus legis, sed tantum per fidem IESU CHRISTI, et nos in Christum credidimus. Ubi a suo aliorumque apostolorum exemplo et etiam sententia argumentatur, quod et ipsi deserto Moyse ac omni fiducia operum ad Christum confugerant. Addit autem mira brevitate illustrem amplificationem a genere: Nos, inquit, sumus Iudaei. Igitur merito nostrum Moysen exosculari, et non deserere debuissemus, si fuisset in eo spes vitae. Certe non debemus esse suspecti, quod
impostura rariorum sophismatum et malarum fraudum fuit refertissima: qua si Apostoli usi fuissent, merito suspecti fuissent, quod non rerum bonitate evidentique veritate ac Spiritus S. efficacia, sed verborum tantum praestigiis ac imposturis homines dementent, ac veluti incantent. Sicque etiam ipsi conversi, de sua fide dubitare coacti fuissent, ut Paulus dicit, et efficacia crucis ac meriti Christi tam fuissent viliter habita, quasi non ille exaltatus auditores ad se ac patrem potenter trahat intus eos docens, sed tantum eius ministri rude vulgus simplicesque homines sua quadam
38, Clementem Romanum ac comitem Pauli aliquot sententias inde in suam ad Corinthios ad verbum transcripsisse, affirmasseque esse Pauli. Quod indicat, eam tempore Apostolorum conscriptam esse, et quidem iam tunc non vulgaris autoritatis fuis se. Cui vero in hoc genere magis credi potuit, quam huic ipsi intimo D. Apostoli discipulo?
Secundum testimonium est, quod nullum plane dictum Scripturae novi Testamenti citat, ac nec sententiam quidem aut testimonium ullius Apostoli sui praeceptoris: quod profecto aliquis Apostolorum discipulus in tam sublimibus plenisque ingentium
doluisse, quodque ex Italia scribit. Nemo enim Apostolus perinde in Italia versatus est, nemo ibi, praesertim diu captivus fuit. Diu autem hunc necesse est captivu fuisse, de cuius captivitate Hebraei, qui tunc potissimum in Orientalibus partibus fuerunt, audiverint, doluerint: idque ita, ut etiam ipsi captivo eorum dolor innotuerit. Talem sane longam captivitatem nemo Apost. in Italia sustinuit, nisi Paulus.
Septimo, illud item evidenter ostendit, non esse aliquem ignobilem authorem huius Epistolae, quandoquidem scribit doluisse Hebraeos de eius captivitate. Eodem facit quod
vult expendi.
Antecedens pro Relativo.
Est quidem toti Scripturae ac omnino sermoni Hebraeo usitatum, ut multum antecedens loco relativi repetat: sed huic Apostolo etiam magis quam aliis: Potentior est qui in nobis est, quam qui in mundo. Ipsi de mundo sunt, ideo mundo loquuntur, et mundus audit eos. Nos ex Deo sumus: Qui novit Deum, audit nos: qui non novit Deum, non audit nos. Si de mundo essetis, mundus quod suum est amaret: quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos ex mundo, ideo mundus odit vos.
De causa finali ieiunii alii aliter sentiunt: nam Papistae, Pharisaei, et omnino omnes hypocritae existimant se illo opere, seu illa ipsa sui cruciatione mereri favorem Dei, remissionem peccatorum, denique praesentia et futura bona, sicut nihil non meretur Papistis regnum caelorum, et quic quid ipsi volunt. Sed refutantur a Deo, Esa. 58, Nunquid hoc ieiunium, etc. Et ad Rom. 14, Regnum Dei non est cibus et potus. Et 1. Cor. 8, Esca nos commendat Deo.
Rursum multi alii, iique eruditi viri existimant, ieiunia et olim adhibita, et adhuc adhibenda esse ad hoc,
Christiana religio subsistere non posse existimata sit.
Monachi porro, qui ut caeteris rebus omnibus volunt aliis Christianis sanctiores esse, ita et ieiunia absolutiora praestare conati sunt. Quare, cum intelligerent, olim in ieiunio saccum induere solitos ieiunantes, excogitarunt et ipsi quoddam vestimenti genus sacco non admodum dissimile, idque alicuius tetri tristisque coloris. Et quoniam antiquitus in magno moerore caput et barbam radebant, radunt igitur et ipsi caput. Item, quia olim, ut inquit Esaias, in ieiuniis in morem iunci caput incuruabant, ideo et ipsi incuruant
praestare conati sunt. Quare, cum intelligerent, olim in ieiunio saccum induere solitos ieiunantes, excogitarunt et ipsi quoddam vestimenti genus sacco non admodum dissimile, idque alicuius tetri tristisque coloris. Et quoniam antiquitus in magno moerore caput et barbam radebant, radunt igitur et ipsi caput. Item, quia olim, ut inquit Esaias, in ieiuniis in morem iunci caput incuruabant, ideo et ipsi incuruant ceruicem, et obstipo capite, veluti nummos quaerentes, incedunt. Item, quia olim in ieiunio etiam multum vigilabant, cum propter alias causas, tum etiam, quo sine intermissione Deum
excogitarunt et ipsi quoddam vestimenti genus sacco non admodum dissimile, idque alicuius tetri tristisque coloris. Et quoniam antiquitus in magno moerore caput et barbam radebant, radunt igitur et ipsi caput. Item, quia olim, ut inquit Esaias, in ieiuniis in morem iunci caput incuruabant, ideo et ipsi incuruant ceruicem, et obstipo capite, veluti nummos quaerentes, incedunt. Item, quia olim in ieiunio etiam multum vigilabant, cum propter alias causas, tum etiam, quo sine intermissione Deum precarentur, ideo et monachi media nocte surgentes in suis templis boant.
His igitur
sed de passivis beneficiis illi a Deo praestitis. Sic Salomon orat, 2 Paral. 6, Domine ne avertas faciem Messiae tui, memento misericordiarum David servi tui. Ubi non petit Salomon, ut Deus sit propitius Meschiae propter Davidis bona opera, sed propter gratuitas promissiones ex mera misericordia ipsi factas, quibus suam misericordiam Davidi et eius posteris obstrinxit. Sic Psal. 132 hanc locutionem exponit: Propter David servum tuum, ne avertas faciem Messiae tui. Iuravit Dominus Davidi veritatem, nec deflectet ab ea. ubi audis non propter propriam Davidis sanctitatem Deum
Davidi datas. Sic eadem locutio accipitur, Isaiae quinquagesimo quinto, Percutiam vobiscum foedus aeternum, misericordias
Davidis fideles: id est, certo praestabo promissiones de Meschia filio Davidis, ipsi datas aut factas. Sic saepe propter Abrahamum aut Isaacum dicit Deus se aliquid boni Iudaeis facturum, quod alibi exponit cum dicit, eum recordatum esse foederis, iuramenti ac promissionum patribus factarum. Sic Abrahamus dicitur pios molliter in sinu suo fovere, cum caelestis pater foveat
Illustri autem similitudine, aut potius ex re ipsa sumpto discrimine declarari, ac veluti ante oculos depingi hae duae iustificationes possunt. Prior enim quidem talis est, quod Deus per eam peccatorem servum, imo potius inimicum suum, ob amplissimum meritum iustitiae filii, ipsi per fidem ac imputationem indutae, pro iusto accipit, approbat, et in filium adoptat, donans ei insuper spiritum adoptionis, per quem renovatur.
Haec vero posterior perinde est, ac cum benignissimus pater cum filiolis suis indulgentissime agit, eorum vel minima initia virtutum ac
gentis attinet, notum est eam fuisse in 12 tribus divisam, et distinctam in Ecclesiasticos, seu Leviticos et politicos: et porro Levitas fuisse distinctos in sacerdotes, qui ex sola stirpe Aaron erant, et in Levitas alios, qui fuerunt inferiores quidam sacrarum rerum ministri. Fuerunt porro et ipsi sacerdotes subdistincti in summum sacerdotem, alios inferiores, qui plurali numero vocati sunt principes sacerdotum: et denique communes sacerdotes aut infimos.
Optandum vero valde esset, haberi plenissimam Ecclesiasticae illius politiae descriptionem, praesertim qualis tempore
Licet autem, ut supra dixi, non adeo multum de venatione victitarint, nihilominus etiam a venationibus et piscationibus non paucae similitudines aut locutiones sumuntur: inde laquei venantium, et fossiones fovearum, ac multiplicia retia et funes, tum impiis contra pios, tum et Deo ipsi in bonam et malam partem trrbuuntur.
Mores ac consuetudines et circumstantiae bellorum non paucae utiliter annotari possent, multaque Scripturae loca inde illustrarentur. Militarunt initio omnes promiscue, qui ad bellum idonei fuerunt, idque maxima ex parte propriis sumptibus.
quidam quasi Hebraismus est, quod Moses scribit Gen. 13, Abrahamum et Lotum profectos ex Aegypto esse ad Austrum: quibus tamen fuerat Palaestina, ad quam iverunt, versus Septentrionem. Si enim ex Aegypto ire voluissent ad Austrum ivissent in Aethiopiam. Sed Moyses ratione sui situs loquitur. Ipsi enim ultra Iordanem ad Septentrionem existenti fuerunt illi termini Palaestinae versus Aegyptum australes. Sic in Deuteronomio aliquoties scribit Moyses, se illa dixisse ultra Iordanem, cum ipse nunquam Iordanem transmiserit: sed servit ea scriptione non sibi, verum Israolitis ultra Iordanem
et tandem maximo cum gaudio vidisse, eoque pro voto perfruitum esse. Sic igitur demum Christus legis lux, usus, finis ac impletio esse reipsa animadvertitur.
Detraxit et D. Paulus praeclare legi morali velamen, dum ostendt eius verum ac primarium usum esse; non ablationem (ut ipsi somniabant) sed potius patefactionem peccati, irae Dei, et damnationis aeternae. Eam ad hoc ipsum datam esse ad tempus; ut omnes concludat sub peccato, non ut quenquam sua impossibili iustitia iustificet. Eam quidem per sese consideratam esse bonam, sanctam et spiritualem, et datam ad vitam:
sine ulla dubitatione aut ambiguitate, quae'nam sit vera ac nativa vis, finis ac usus legis, cernere, et quasi coram contemplari possent.
Dixi hactenus de alterius velaminis detractione, quod ipsi legi iniectum esse videtur, eo quod et natura eius, seu ipsa materia et sermo aliquid, idque non parum obscuritatis in se habeant, quo minus illa tanta maiestas ac splendor divinae lucis, qui in ea vere est in clusus, perspici possit. Verum quia non satis est ipsum obiectum esse lucidum, et
Rursus etiam cum vera fide filium Dei in Evangelio suo contemplamur, ac sancto eius Spiritu illuminamur, decidunt nobis tegmina oculorum mentis, veluti squammae quaedam de oculis Pauli, ut eum intuentes magis illuminemur, in eiusque imaginem, subinde crescente gloria, transformemur: et ipsi demum plene conformemur, donec tandem in altera vita amoto omni speculo, eum a facie ad faciem intueamur, eique similes et divinae naturae participes reddamur.
Contigit autem nobis istud donum fidei et illuminator Spiritus per praedicationem Evangelii, et meritum Christi. Ideo
peccatorum Decalogi, et incircumcisi cordis expiationem et sanationem, non sacrificiis, sed Dei misericordiae separatim adscribit: Deut. 29. 30.
18 Eadem Epistola sumit tria valida argumenta a Melchisedeco, Meschiae typo. Primum, quod ille ut praestantior Abrahamo, Israeli et Levi, ipsi in lumbis patris Abrahae existenti benedixerit. Ergo aliud quoddam sacerdotium sit iudicatum, supra Leviticum, unde vera benedictio petenda sit: non a Levi, et eius sacerdotio ac beneficiis, quia cum suo patre Abrahamo alieha benedictione indiguerit.
19 Deinde, quod Levi in lumbis
mittendus: cap. 9.
24 Exodi 31 est, Videte, ut sabbatum meum custodiatis, quia signum est inter me et vos in generationibus vestris, ut sciatis quia ego Dominus qui sanctifico vos. Quod dictum etiam Ezechiel repetit. Hoc igitur signo monere voluit Deus populum, quod non ipsi semet suis bonis operibus sanctos efficiant aut iustificent, sed quod Deus eos gratis per suum mediatorem sanctificet ac iustificet, et omnino aeterna vita beet. Quod est valde observandum.
25 Sed nimirum omnium evidentissima verae vitae ad salutem commonstratio fuit ea, quam
et confirmationem eius foederis gestabant) confirmatum: quodque Deus Abraham esset et ipsorum Deus, iisdemque conditionibus: item quod Abraham esset pater omnium piorum, multo magis ratione religionis, quam ratione carnalis procreationis. Et ideo quod sicut ille iustificatus fuerat: ita et ipsi iustificari debebant. Iustificatum autem illum esse non sacrificiis, non circumcisione aut aliis ceremoniis, sed sola promissione gratuiti favoris Dei, et benedicti seminis, ac fide promissioni et Deo credente, eamque apprehendente.
Quare et illis esse hanc unicam, veram et
oportere, aut in peccatis suis aeterno exitio perituros.
Ursit ergo Christus Iudaeos, ne eo nomine adeo contra se fontem vitae insolescerent, quod filii Abrahae essent: sed expenderent, quis fuerit etiam ipsius Ahrahami spiritualis pater, unde ipsemet iustitiam ac vitam acceperit, ut ipsi quoque eam indidem petendam esse scirent.
Sic si primum illud foedus recte intellexerunt, verumque eius sensum ac salutis viam retinuerunt, facile verum intellectum omnium ceremoniarum et sacrificiorum habere, et in omnibus dubiis sese expedire potuerunt: statuentes illa tantum eo
Tertio observandum est, quod cum Moses multa Dei nomina nosset, quae iam olim etiam apud Israelitas usitata fuerant: nihilominus quaerit de nomine Dei. Unde apparet, eum non de solo sono aut qualicunque nomine, quod Israelitis indicaret, laborasse: sed de tali quodam nomine, quo ipsi et toti populo quasi fundamentum aut scopus totius illius novi et praegrandis conatus aperiretur ac indicaretur. Nam alioqui quam facile erat dicere: Deus creator caeli et terrae, qui et maiorum vestrorum, praesertim patriarcharum, Abrahami, Isaaci et Iacobi, Deus fuit, misit me ad vos.
humano generi, Ecce vobis illum toties promissum ducem ac servatorem Ero et Erit.
Vocat igitur primum eum Verbum
adiunxit, quibus sese ab imaginariis Ethnicorum diis separaret: ut ante diluvium Seth coluit conditorem caeli et terrae, qui promisit semen mulieris conculcaturum caput serpentis. Cainica autem Ecclesia Deum creatorem tantum, promissionem vero neglexit: addidit praeterea ritus aliquos, quos ipsi visum est.
Post diluvium pii coluerunt Deum Schem, Deum Abraham, Deum Isaac: id est, eum Deum, qui se ei revelaret, promissiones dederat de semine, in quo benedicentur omnes gentes. Impii autem et idololatrae alii aliter.
Denique cum iam tempore Mosis Ismahelitae,
Iste puer erit servator a peccatis, idem esse, quod Iste puer erit Deus nobiscum.
Sub finem huius argumenti varie sophisticatur, quid nomen Iehosua Christo contulerit, etc. Respondeo, Ipsi nihil contulit, confert autem nobis id commodi, ut indicet ipso statim proprio nomine, cur ad nos venerit, quidve nobis boni facturus sit, et quid nos de eo credere et ab eo quaerere debeamus.
Tertio dicit, a Luca narrari tanquam rem novam et miram, quod Iesus, priusquam
non nimis multos esse simplices illos sonitus, sed concursionem ac commixtionem eorum esse infinitam. Postrem o hoc cum perspexisset, cogitavit parvulas se quasdam notulas illis simplicioribus sonitibus positurum, quibus illos notaret, quaeque ita inter se coniungi commiscerique possent, sicut ipsi sonitus inter se miscerentur.
Hoc modo si inventor literarum ad earum inventionem, ut certe est valde verisimile, progressus est hauddubie
non solum legem totam eiusve partem aliquam non fore irritam, sed ne minimum quidem delege (alludens ad notulas, quibus Lex et Prophetae scripti sunt) interiturum esse.
Neque hoc etiam dici potest, quod in eam quidem sententiam Christus disserverit: caeterum Evangelistae verbis, quibus ipsi voluerint, eadem extulissent. Videmus enim Evangelistas, praesertim in istiusmodi gravioribus sententiis, non solum sensum verborum Christi, sed et ipsa verba expressisse. Huc accedit, quod Matthaeus et Lucas eadem omnino verba recitant, ut illa ipsa concordia testetur, eos etiam ipsa verba a
vocabula plura nomina habent.
Sed omittamus Rabinos, videamusque et nostrorum quorundam rationes, inter quas potissima est, quod nomina propria in Graeca Latinaque versione multum sint diversa ab Hebraica scriptione. Item, quod quaedam aliae voces sint perperam versae: quod, ut ipsi putant, non accidisset, si eorum Biblia fuissent punctata. Igitur concludunt, neque Latinum, neque Graecum interpretem habuisse Biblia punctata: si autem ipsi non habuerunt, nulla fuerunt eorum temporibus adhuc puncta.
Hoc ferme est eorum praecipuum, vel et unicum argumentum, ad
in Graeca Latinaque versione multum sint diversa ab Hebraica scriptione. Item, quod quaedam aliae voces sint perperam versae: quod, ut ipsi putant, non accidisset, si eorum Biblia fuissent punctata. Igitur concludunt, neque Latinum, neque Graecum interpretem habuisse Biblia punctata: si autem ipsi non habuerunt, nulla fuerunt eorum temporibus adhuc puncta.
Hoc ferme est eorum praecipuum, vel et unicum argumentum, ad cuius nos singula membra ordine respondebimus. Primum, quod dicunt de nominibus pro priis, respondemus esse usitatissimum, ut quaevis lingua tum literata, tum
omnis mali, et origo omnis peccati: quod est hoc ipsum quod vocamus originarium peccatum.
Praeterea in homine sunt tantum duo, accidentia et substantia: non etiam aliquod tertium. Alterum igitur horum duorum, aut utrunque est imago satanae, et fons omnis mali seu originale peccatum. Ipsi dicunt, tantum accidentia quaedam esse illa originalem malitiam. Igitur substantia non est illud malum, Igitur substantia est perse bona, et bonas actiones producit. Nam substantia et accidentia differunt.
Illa satanae operatio, destruentis hominem, aut est solum quaedam alteratio,
incendio, singulave folia aut fructus huius pessimae arboris. At perversiss. cor hominis, seu anima rationalis per cor a Scriptura significata, est ille ipse pessimus thesaurus (ut Christus affirmat) ille fons infernalis, et illud sepulchrum dealbatum aut contectum, plenum omni pravitate, utpote ipsi diabolo conformatum, unde istae horrendae pestes exhalant. Illud non estunum peccatum, sed amplissimus fons, cloaca aut sentina peccatorum, et genuinus filius aut imago diaboli, unde infinita vis peccatorum omnibus momentis, sicut vespae et crabrones ex suis examinibus provolant. Cogitemus
veluti ex pessimo quodam thesauro, aut etiam lerna malorum, Scriptura testatur (ut superius saepius diximus,) et non quoddam accidens in hoc homine.
At hîc aliqui suis Dialecticis ratiunculis et regulis occupati et intricati, nobis obiiciunt, haec videri Manichaeorum deliria: quia et ipsi dixerint, naturam esse malam, et corruptam, etc. Respondeo: In eo damnantur Manichaei, et cum veritate pugnant, quod originem corruptionis naturae non ex peccato deduxerunt, sed ex ipsa mox creatione. Dixerunt enim esse duos deos et duos creatores: alterum bonum, alterum malum:
fuisset.
Postea, quod, proh dolor, sunt nimis pauci hoc tempore, qui Theologica studia curent, dum unusquisque potius lucrosas, quam pias ac Ecclesiae et verae religioni salutares artes sectatur: tum ii ipsi qui Theologiam sequuntur, nimis compendiaria via, neglectis necessariis mediis ac instrumentis, ad eam pervenire conantur, atque ita veluti non bene iacto fundamento parum firmum aedificium, maximo cum suo et auditorum damno moliuntur.
Huc accedit, quod cum singulae artes ac vitae
Isinderi, et in quadam declamatione de Ecclesia publice declaravit. Nolunt item videre in dicto, Lucae ultimo, unde ea definitio sumpta est, vocem Poenitentiae solam contritionem significare, quodque fides sub adiuncta praedicatione remissionis peccatorum contineatur. Item, quod volunt nec ipsi quidem, sicut nec Papistae, in Decalogo Synecdochen Hebraeam intelligere, eoque pueriliter somniant in Decalogo reprehendi tantum actiones ibi expresse nominatas: et denique quod nolunt expendere vocem Iohannis Apostoli, qui dicit, peccatum esse
consequi, eoque aliquid plus videre posse, quam tanti viri animadverterint.
Respondeo: Est sane quod Deo gratias agamus de pluribus bonis versionibus inter quas omnes facile Germanica excellit, tum fidelitate expressi sensus, tum et perspicuitate ac energia sermonis: verum illi ipsi
eximii viri, inter quos maxime Lutherus, semper hortati sunt ac urserunt iuventutem, uti omnino linguarum studia summo ardore colerent. Quod profecto non fecissent, si suis
stylum, tantamque esse eius dignitatem, elegantiam, copiam ac splendorem, praedicant, ut si Iupiter humano sermone uti voluisset, non alio (sicut et Varro de Musis Plautino sermone loquentibus scribit) quam illo usurus fuisset. Quanam vero lingua impurissimum Ethnicorum idolum loqui voluisset, ipsi Ethnici caeci ac duces caecorum viderint. Nos quidem scimus, hoc sermone verum, viventem ac omnipotentem Deum locutum esse, quin et quotidie nobiscum coram loqui, idque de summis rebus, nempe de sua gloria, nostroque tum aeterno, tum temporario exitio aut salute. Taceo nunc, quod eadem lingua
diligentia ac eruditione praestantes: omnes tamen fuerunt idololatrae, omnes a caelesti veritate aberraverunt: non fuit qui saperet, non usque ad unum, ut Psalmus inquit.
Effuderunt quidem illi aliquando etiam tolerabiles sententias de uno Deo, eius iustitia ac providentia: sed quas ipsi a patribus acceperant, et in quibus nunquam constanter, praesertim in rebus adversis permanserunt, ut tantum veluti inanes umbras aut somnia opinionum in eorum animis volitasse aut aberrasse facile appareat.
Quod ergo illi ingeniosissimi et sobriissimi homines summa diligentia
aut studii improbem, vel etiam separatim aliquod bonum scriptum damnem, quae et Dei munus et utilia Ecclesiae esse iudico: sed ut improbem abusum eorum scriptorum, pravumque quorundam iudicium, qui suum cuique locum non tribuunt: nec quem ex unaquaque re usum et quomodo accipere debeant, vel ipsi attente considerant, vel etiam alios modeste dicere patiuntur. Non mox, qui rerum bonarum abusum reprehendit, res ipsas damnat: nec qui aliquod summo loco esse non patitur, mox ei etiam debitam laudem detrahit, eamve suo gradu deturbat. Qua stolida simul et impudenti calumnia nos hodie
donec tandem praevalente desolatrice Antichristi abominatione aut apro syluestri, (ut eum Psalmista vocat) adeo haec ratio institutionis fuit abolita, ut etiam ipsa significatio vocis Catecheseos aut Catechumeni ignoraretur. Nec solum synceri doctores talem docendi rationem secuti sunt, sed et ipsi sacri scriptores, ut D. Paulus in Epist. ad Rom. et ad Galatas fecit: quod postea clarius dicetur. Istam ergo laudem habent Methodicae scriptiones, quod tanquam chiragogiam aut manuductionem quandam praebent, veluti imbecillo puero manuductionem praestare solemus: et rudem mentem nonnihil
gregi. Et ex vobisipsis exorientur viri loquentes perversa aut distorta, ut abducant discipulos post se.
Videmus sane, proh dolor, a morte viri Dei Lutheri, plurimos vere distorta loquentes exortos esse, novasque corruptelas in Ecclesiam Dei inducere conatos, ut modo viderentur ipsi aliquid melius Luthero reperisse, ipsi doctrinae Ecclesiarumque instauratores ac praeceptores esse, non Luth. censerentur.
Tales
viri loquentes perversa aut distorta, ut abducant discipulos post se.
Videmus sane, proh dolor, a morte viri Dei Lutheri, plurimos vere distorta loquentes exortos esse, novasque corruptelas in Ecclesiam Dei inducere conatos, ut modo viderentur ipsi aliquid melius Luthero reperisse, ipsi doctrinae Ecclesiarumque instauratores ac praeceptores esse, non Luth. censerentur.
Tales
et severiter pronunciet de illorum institutis ac traditionibus, inquiens: Frustra me colunt mandatis hominum: et eorum sectatores affirmet esse caecos, et caecorum duces. Sic et nostri Papistae hoc tempore clamant: Quare vos violatis traditiones ac instituta maiorum? nihil considerantes, quod et ipsi, sicut olim Pharisaei, propter traditiones et mandata hominum. Dei ipsius mandata irrita faciant. Christus sane mox initio suae praedicationis Matth. 5 patrum interpretationem Scripturae, aut potius corruptionem damnat: ostendens, non eorum impias glossas, sed ipsam Scripturam sequendam
usquedum tandem a Scoto et aliis Sophistis et Sorbonistis conscripta consignataque est? A veteribus quidem perpaucae quaedam traditiones ab Apostolis relictae nominantur. Certe si quid tale esset in Ecclesia a Christo relictum ac institutum, non tantum multae historiae de eo testarentur, sed etiam ipsi Apostoli ad tales Cabalas et Masoret nos ablegarent. Extarent etiam proculdubio integra volumina, sub talibus forte titulis: Expositio Scripturae sacrae a Paulo, Petro aut Ioanne divinitus accepta et Ecclesiae tradita, aut per manus Ecclesiae commendata. Nam profecto tantum thesaurum
finita norma sacrarum Literarum aut verbi Dei: et non ea deserta, nos, Religionisque controversias in abyslum Patrum praecipitemus.
24 Iudaeorum profecto hac ratione conditio multo melior fuerit, eorumque religio certior erit quam Christianorum, si ista adversariorum norma valebit. Nam ipsi, praeter vetus Testamentum, habent suam
Patrum traditionum normam (quam per manus fingunt sibi inde a Patriarchis ac Prophetis traditam) iamdudum scripto in suis Thalmudicis libris comprehensam: cui nihil
non credidissem, nec obedissem, nisi eius ministro credidissem. Si enim non fuisset fide dignus minister testatus, hoc aut illud vere esse regis mandatum aut voluntatem, qui potuissem regi in eo obedire? Potest ergo et debet fidus praeco aut alius minister testari, quidnam vere Rex mandarit, et ipsi testi in eo credendum est. Sed non potest aut debet idem minister ad subditos dicere: Etiamsi Rex hoc prohibuit, illud vero mandavit, tamen ego volo ac iubeo, ut hoc quidem prohibitum faciatis, illud vero mandatum omittatis. Hoc enim esset, se supra Regem eiusque edictum efferre.
posset aliquis suspicari, esse conscriptos ab aliquo impostore, aut alioqui incertae fidei homine. In hoc porro genere non tantum Ecclesiae credimus, sed et Iudaeis, saltem de veteri Testamento: quin etiam suo quodam modo et Mahometo ac Turcis ac Iudaeis de novo Testamento. Testantur enim et ipsi de Christo, quod certo fuerit talis aliquis magnus propheta, qui talia quaedam docuerit et fecerit, etc. Quorum testimonium, qualecunque est, vel ob hoc multum valet, quod in hanc partem non possunt esse suspecti, tanquam in gratiam nostri aut religionis huius quicquam falso
ultimam nostrae credulitatis resolutionem in Ecclesiam faciendam, non quidem quod sit maioris authoritatis quam Scriptura, sed quia habet Spiritus promissionem.
29 Pergunt adversarii veritatis obiicere contra authoritatem verbi Dei: Omnes haeretici citant Scripturas, et inde (ut ipsi blasphemant) omnes haereses oriuntur. Quare non adeo magnifice est de sacris Literis sentiendum, autinde tantum iudicium ac norma veritatis petenda. Respondemus contra: Petrus dicit esse lucernam pedibus propositam, et e tenebris educentem, sicut et Daniel testatur, et Paulus dicit eam valere
esset, ipsosmet principes vel omnes, vel aliquos saltem eorum interesse: imo aliquos ex eis praeesse synodo; quo et modestius et quietius omnia agerentur, et quorundam importunitas, ambitio, et imperiositas reprimeretur, omniaque tanto magis ordine, iuste, modeste ac pie agerentur. Et denique, quo ipsi audita utraque parte suis, non alienis auribus, tanto certiores essent, quidnam verum aut falsum in istis controversiis esset, eoque rectius et securius pronunciare ac exequi, quae iusta piaque sunt, in suo regimine ac regione possent, qui vel maxime ad servandas leges disputationis gravissime
ac foeda prosopolepsia innumeri dementati sunt, quod propalam est, et a nemine potest negari: conra vero oppugnatores sectarum a plurimis odio habeantur, ut solet veritatem dicentibus accidere, et olim Prophetis, Christo et Apostolis, atque Patribus praecipuis accidit: ideo merito tali aequitate ipsi, causaeque Religionis sublevandae sunt.
Denique, cum non tantum doctores, sed et omnes omnino homines, verae pietatis amantes, erroribus resistere, et quamprimum seductorem aliquem cognoverint, eum pro anathemate habere teneantur: cumque plerunque pauciores sint boni, sinceri,
eo aliorsum aut in alio sensu abuti vellet, quam respondentis mens sententiaque fuit.
20 Liceat etiam interrogato, si quaestionem aut non satis intelligit, aut ambiguam captiosamque esse putat, ante certam et categoricam responsionem, expositionem eius petere ab interrogante, vel ipsi eam exponere, quonammodo ipse eam intelligat: et porro quaerere, an is sensus aut mens quaestionis aut interrogantis sit, aut alius.
21 Interrogatus de re aut sententia ad praesentem controversiam pertinente ac necessaria, teneatur omnino clare et apposite respondere, quid sentiat,
plerunque et nunc etiam Ecclesiasticae disputationes ad eum finem culpa errantium tendunt, ut licet adversarii nec sua probare, nec nostra refutare queant, imo nec in lucem quidem legitimae cognitionis prodire ausint: tamen non desinant contra nos et veritatem furere, sicut et Domino salvatori ipsi accidit, qui ad suos adversarios inquit: Si interrogavero vos, non respondebitis mihi. Sin dixero vobis, non dimittetis me. Id est, Sive a vobis postulavero ut probetis vestra, non praestabitis id male vobis conscii: sive ego mea probavero, tamen non
misericordia certam doctrinam aut verbum generi humano, ac praesertim Ecclesiae suae, scripto proposuit: mandavitque severiter, ut eam Scripturam, neglectis omnibus revelationibus, et apparitionibus vel mortuorum, vel angelorum, scrutetur ac meditetur die ac nocte: quoniam in ea sint vita et salus ipsi reposita, possitque ea in omnibus difficultatibus ac necessitatibus, sive in docendo ac instituendo, sive in redarguendo ac refutando adeo solide absoluteque hominibus succurrere, ut omnis pietatis studiosus in plenum perfectumque hominem in Christo per eam erudiatur. Et denique adiecit ad
haec sufficiant, adiecta hac eius conclusione: Igitur authoritas (nota bene) ecclesiae seu sanctae synodi praeferenda est Scripturis. Quomodo ergo dicunt? Nolumus alium iudicem in concilio, praeter verbum Dei, quorsum tendunt haec verba?
En habes Christiane lector, ex authentico et ipsi Papae dedicato libro, qui de isto ipso Tridentino conciliabulo scriptus est, horrendas Papistarum blasphemias, quibus diserte asserunt suum conciliabulum, id est Papam cum suis mancipiis et adulatoribus supra divinitus inspiratam Scripturam, id est supra vocem filii Dei. et supra caelestis
Illud quoque evidentissimum iudicium est normae Pontificiae synodi, quod volunt sacras Literas eatenus tantum ad iudicium de praesentibus controversiis admitti, quatenus suam interpretationem a Patribus et Ecclesia accipiunt. Quo quidem modo illi propalam seipsos supra Scripturam collocant. Nam ipsi soli volunt esse ista mater Ecclesia, quae istud ius interpretationis Scripturarum habeat: praeterea tandem non secundum ipsarum textum aut verbum, sed interpretis sententiam tanquam evidentiorem et certiorem decerni volunt. Quare, dum textus inflectitur ad Glossas, prorsus irritus ac inutilis
Iure clamare, sibi quidem docendi et imperandi munus traditum esse, aliis vero tantum obediendi necessitatem incumbere. At haec ipsa regula est in populo Dei immota et caelitus sancita: ut solus Deus sit unicus Religionis magister aut praeceptor, solus ille praescribat, ordinet ac doceat id quod ipsi videtur: totum vero genus humanum tantum audiat, credat et obediat, Hunc hunc audite. Et, Audi filia, et inclina aurem tuam. Solius Dei est, in Religione ordinare ac decernere: Ecclesiae vero, totique generi humano, sola discendi et obediendi necessitas restat.
Dicunt illi, Servata
Servata sacramenti substantia. Praeclare autem ista mutilatio servat substantiam sacramenti, ut isti impostores in speciem iactant, ut miseros Christi pusillos decipiant. An enim non sunt duae primariae partes substantiae sacramentorum, nempe Elementum et Verbum? quorum utrunque mutilant, ut nec ipsi quidem negant. Nam et calicem aut vinum ex hoc sacrosancto filii Dei testamento subtrahunt: et totum verbum ad eam speciem pertinens auferunt, nempe, Et accepto poculo gratiis actis dedit illis dicens, Bibite ex hoc omnes: hic est enim sanguis meus novi Testamenti, qui pro multis effunditur in
specie. Et si sub utraque pia est, altera certe est impia: ac contra. Si enim aliter se res haberent, ut contradictoria simul vera esse ac existere possent, tolleretur omnis certitudo, atque adeo etiam ipsa rerum natura prorsus everteretur.
Denique pugnabunt tales communicantes secum ipsi, cum talia profitebuntur. Impossibile enim est, unam mentem contrarias, aut etiam contradictorias sententias simul intelligenter concipere, et pro veris habere. At isti iubentur plures contradictorias sententias simul profiteri: ut sunt, Communio sub una specie recta, pia ac salutaris est:
convictum et superatum Dei hostem urgeamus.
Agnoscamus etiam hinc istius summi hostis Dei vere Luciferianam superbiam, quod illa ingentia bona, ut est etiam donatio corporis et sanguinis Christi, quae ex eius immensa benignitate habemus, iste vellet facere sua beneficia, ut scilicet ipsi, non filio Dei, propterea gratias ageremus. Agnoscamus eandem vere diabolicam ambitionem et in eo, quod iste conatur toti mundo persuadere, non satis esse quod filius Dei et instituit et severissime praecepit communionem sub utraque specie, nisi et ipse ex sua plenitudine potestatis, quam sibi
nulla prorsus habita ratione contextus, aut veri sensus loci Scripturae, penitus regnavit in Papatu, et adhuc dominatur. Aliquando centum testimonia de una aliqua sententia effuderunt, et adhuc effundunt monachi memoriae ostentandae gratia, quae prorsus nihil ad rem fecerunt. Nec sane etiam ipsi eruditiores scriptores, curam recte, vere ac proprie citadi Scripturam habuerunt: ut etiam ex modernis Papistarum scriptis apparet.
26 Tot eorum scripta blasphema contra Scripturam subinde effunduntur, nec est qui eos coherceat. Unde liquido cerni potest, quam impie de ea sentiant.
Summa, id agitur a satana et Antichristo, eiusque impiis ministris, ut Christiani plane Ethnicorum, aut etiam pecudum instar, prorsus nihil vere ac solide sciant de Deo, aut eius doctrina et Religione: nec possint dicere, D. Papa aut Episcope, cur hoc aut illud facis? sed credant illis, quicquid ipsi per sua mancipia in Ecclesiam evomere volent, sintque illis et ludibrio et quaestui, ut etiam antea in Papatu plane horribiliter factitatum est.
Hactenus, Christiane frater, legisti tum normam Religionis ac controversiarum, tum et vivam praxin: eamque tam veterem et perpetuam, quam
quid si illud confictum? Nihil ergo certi proponunt, multo minus demonstrant.
26 Eorum deliria olim mille demonstrationibus sunt refutata, et adhuc refutari pluribus et solidioribus rationibus possunt, si modo quid certi dicere aut asserere auderent. Quod cum non audeant, plus satis ipsi semetipsos refutant. Verae enim bonaeque sententiae et causae aliquas certas affirmationes et negationes earumque probationes habent.
27 Iosephus contra Appionem probavit Hebraeorum gentem ac religionem omnium vetustissimam esse. Idem etiam nunc ex multorum gentilium libris probari
et adorant.
29 Impossibile est illam optimam aeternamque naturam, seu verum Deum, nunquam sese generi humano patefecisse. At nulla alia patefactio extat, quae quidem a sanae mentis homine ferri possit, praeter istam ipsam, quae in sacris Literis continetur. Aliae enim omnes etiam ipsi sanae rationi repugnant.
30 Sibyllae cum apud gentiles fuerint, tamen de uno Deo, religione Hebraeorum et Christo sunt testatae, ut earum versus etiam vetustissimi patres contra gentiles citarunt. Quod si non fuisset verum, in recenti eorum memoria redarguissent eos gentiles, et
si sanctus propheta fuit, sancta profecto eius dicta et facta fuisse necesse est. In his enim consistit omnis sanctitas.
42 Christus Apostolis vaticinatus erat, se adfuturum illis et successum largiturum, ut propagaretur Evangelium, et ubique gentium radices ageret: sed fore etiam, ut ipsi graviter propter id affligerentur. Id postea perpetuus eventus ostendit. Habemus historiam 12 Apostolorum, et primitivae Ecclesiae per Apostolos erectae, per quos Evangelium in totum orbem sparsum fuit, quique omnes, praeter unum, Iohannem, supplicio sunt affecti. Eadem ratio et sequentium
et novi Testamenti, unde non temere veritas totius Religionis colligitur: nam in aliis Religionibus omnibus contrarium apparet. Sicut enim novum veteri lumen affert, ita contra vetus novi origo et fundamentum est.
47 Aliae omnes Religiones nec sibi consentiunt, nec experientiae, nec ipsi etiam rationi. Contrarium manifeste in hac apparet, quae et sibiipsi consentit, et universali experientiae, et rationi humanae, ut postea ostendetur.
48 Nulla religio gentilis aut quaecunque tandem est, praeter hanc nostram, potest saltem verisimilibus argumentis demonstrari, quod
agricolam ad luctum et planctum. ibid.
¶ Ionae 1. Adhuc 40 dies, et Ninive subvertetur 239
¶ Mich. 1. Decalua teipsam, et tonde comam super filios deliciarum tuarum 231
Fui sicut collectiones fructus aestatis. 203
4. Et perficiam ipsi Iehovae desiderium eorum 158. 159
6. Adhuc est in domo impii? 212
7. Quis Deus similis tui, etc. 158. 159
Iram Domini portabo, quia peccavi ei 185
Amico noli credere 220
¶ Hab. 1. Iustus fide sua vivet 218
3.
17. Haec est vita aeterna, ut cognoscant te 187
20. Quorumcunque remiseritis peccata, remittuntur eis 218
21. Sunt et alia multa quae fecit Iesus, quae si scribantur, etc. 221
¶ Act. 4. An coram Deo iustum sit, vos potius audire quam Deum, vos ipsi iudicate 285
Pilatus, Herodes et Iudaei convenerunt ut facerent voluntatem Dei de Christo 191
Si nos hodie interrogamur de beneficio hominis infirmi 238
5. Praedicate omnia verba vitae huius 226
Cur implevit satan cor vestrum 212
7. Coegit
quomodo efficiamur 72. 73
in Dei timore Scripturae S. legendae 5
Dei vera agnitio 349. viventis decreta et verbum ab Antichristo perverti 440. voluntas quomodo demonstretur 199
Deo humana membra Scriptura quomodo attribuat. ibid. ipsi de se credendum 75. quas proprietates Moses tribuat 358. quomodo humanum corpus, membra, etc. a Scriptura tribuantur 27
Deum, eiusque cultum alligare ad certum locum, stulticia 345. esse cum aliquo, quid sit 362. apud Deum, non in sacrificiis esse
ACA fasc. 27, nr. 11/23. Izvornik.
ceteris ascribi presentesque esse velint, modo domi non reperiantur. Ex novissime quoque missis amplius quam 40 desiderantur.
Sollicitavit vehementer per dominum vicebanum et Merniawchich ut omnes nostros ad ferenda illis auxilia mox illuc transferamus: quod quam consulte omnes petant, ipsi viderint. Nos ut provinciam nostram praesidio in toto spoliemus, haud recte facturi rescripsimus, nichilominus nolle et ipsis et nobis omnibus viribus deesse, modo illi non desint ipsismet suosque in stationibus et custodiis diligenter observent et contineant, quorum capitanei una cum
fovebit
philosophia profectos, Adelphii, et Acylini fuisse sectatores, eosque Alexandri Lybici, Philocomi, Demonstrati Lydi, plurimos libros circuntulisse, et revelationes quasdam Zoroastris, Zostriani, Nicothei, Allogenis, Mesi, aliorumque
ita. Magi sunt, qui de singulis philosophantur. Consuetudo autem communis magos pro maleficis accipit; qui aliter habentur apud gentem suam. Eo quod sint philosophi Chaldaeorum, et ad artis
recenset Medicinam. Nos vero cum magnis, ac piis viris dicimus, Magiam in universum naturae totius cognitionem complecti. Non eam quidem, quae in usu hodie est apud Peripateticos, quae in sola Aristotelis verborum interpretatione versatur tota, nihil pensi habens si res aliter se habeant, quam ipsi in duce suo intelligant. Sed eam quae interspersas, interseminatasque mundo virtutes, quasi de latebris, ac tenebris in lucem evocans, non tam facit miranda, quam operanti naturae famulatur. Et eam quae universi partibus inest
a dolore, se Magos quod est a pia sapientia se appellari maluisse. Fatear quoque multos, qui vere Goites essent, uti Magi viderentur, ex bona Magia desumpsisse aliqua, ut eo praetextu credulum vulgus ad se, quaestus gratia traherent. Huiusmodi fere sunt aliqua apud Eusebium, atque Gregoram, quae ipsi ex Hecates oraculo se desumpsisse affirmant. Quae daemonum sunt quaedam evocationes et praestigia: Quae impia, nolimus cum piis hisce commiscere. Verum ad oracula Zoroastri redeuntes, operae fuerit praecium, antequam ea vel proponamus, vel exponamus, quaedam veluti prolegomena eorum
mundi, et materialis. Modo quoque irrationalem animam et ponunt in ea rationalem, non essentialiter, sed respectu quodam quando Sympathiam secum habuerit. Ideas existimant, nunc quidem paternae mentis conceptiones nunc autem universales rationes, mentis, animae, naturae quas dat quidem Mens ipsi animae. Anima vero naturae sympathiam dicunt esse superis cum inferioribus et maxime quae sub luna sunt. Restituunt vero in pristinum animas, secundum mensuram propriarum purgationum, in totis mundi regionibus. Quasdam etiam supra mundum reducunt. Horum autem dogmatum plurima et Aristoteles et
noctu
hilaris, et divitiis ambitiosa, moeret interdiu, et velut domestico in luctu
floribus exuitur. Porro fabulantur Indi, fuisse regiam puellam a Sole diu in
deliciis habitam, quae cum ille in alteram animum adiiceret, amoris impatientia sibi ipsi manum consciverit. natam deinde ex illius cineribus eam
arborem ingrati amantis radios perpetuo aversantem. Eam fabellam, quoniam nimis
lepida visa est, brevi carmine a nobis illustratam libenter tibi dicavimus Monalde
vir optime, qui (qua es
sapientum foelicitas fuit.
Eam enim cum ingenij praestantia, tum praerogativa temporis laudem occuparunt,
SINT duo corpora eiusdem generis ABC, D, quorum grauitates, EFG, ipsius ABC, et H, ipsius D, sit autem corpus ABC,
multiplex corporis D.
Dico quotuplex est corpus ABC, corporis D, totuplicem esse grauitatem, EFG, grauitatis H, diuidatur enim corpus ABC, in partes ipsi D, aequales, quae sint A, B, C, quoniam igitur corpus A, aequale est corpori D, magnitudine, et sunt eiusdem generis, erit grauitas unius aequalis grauitati alterius.
Sumatur grauitas E, aequalis grauitati H, erit igitur corporis A, grauitas E, et reliqui corporis BC, grauitas FG.
corporis BC, grauitas FG.
Rursus quoniam corpora B, D, sunt magnitudine aequalia, erunt aeque grauia, sumatur grauitati H, aequalis grauitas F, erit igitur corporis B, grauitas F, et reliqui corporis C, grauitas G, et sic fiat, donec perueniatur ad ultimam partem corporis ABC, aequalem ipsi D, sit ea ultima pars C, quoniam igitur corpus C, aequatur magnitudine ipsi D, aequabitur, et grauitate, quare grauitas G, aequalis erit grauitati H, sequitur igitur quot partes sunt in corpore ABC, aequales ipsi D, tot esse partes in grauitate EFG, aequales ipsi H, quoties enim sumpsimus in
aequalia, erunt aeque grauia, sumatur grauitati H, aequalis grauitas F, erit igitur corporis B, grauitas F, et reliqui corporis C, grauitas G, et sic fiat, donec perueniatur ad ultimam partem corporis ABC, aequalem ipsi D, sit ea ultima pars C, quoniam igitur corpus C, aequatur magnitudine ipsi D, aequabitur, et grauitate, quare grauitas G, aequalis erit grauitati H, sequitur igitur quot partes sunt in corpore ABC, aequales ipsi D, tot esse partes in grauitate EFG, aequales ipsi H, quoties enim sumpsimus in corpore ABC, corpus ipsi D aequale, toties et in grauitate EFG, sumpsimus
grauitas G, et sic fiat, donec perueniatur ad ultimam partem corporis ABC, aequalem ipsi D, sit ea ultima pars C, quoniam igitur corpus C, aequatur magnitudine ipsi D, aequabitur, et grauitate, quare grauitas G, aequalis erit grauitati H, sequitur igitur quot partes sunt in corpore ABC, aequales ipsi D, tot esse partes in grauitate EFG, aequales ipsi H, quoties enim sumpsimus in corpore ABC, corpus ipsi D aequale, toties et in grauitate EFG, sumpsimus grauitatem aequalem ipsi H.
Si duorum igitur grauium corporum
partem corporis ABC, aequalem ipsi D, sit ea ultima pars C, quoniam igitur corpus C, aequatur magnitudine ipsi D, aequabitur, et grauitate, quare grauitas G, aequalis erit grauitati H, sequitur igitur quot partes sunt in corpore ABC, aequales ipsi D, tot esse partes in grauitate EFG, aequales ipsi H, quoties enim sumpsimus in corpore ABC, corpus ipsi D aequale, toties et in grauitate EFG, sumpsimus grauitatem aequalem ipsi H.
Si duorum igitur grauium corporum
pars C, quoniam igitur corpus C, aequatur magnitudine ipsi D, aequabitur, et grauitate, quare grauitas G, aequalis erit grauitati H, sequitur igitur quot partes sunt in corpore ABC, aequales ipsi D, tot esse partes in grauitate EFG, aequales ipsi H, quoties enim sumpsimus in corpore ABC, corpus ipsi D aequale, toties et in grauitate EFG, sumpsimus grauitatem aequalem ipsi H.
Si duorum igitur grauium corporum
quare grauitas G, aequalis erit grauitati H, sequitur igitur quot partes sunt in corpore ABC, aequales ipsi D, tot esse partes in grauitate EFG, aequales ipsi H, quoties enim sumpsimus in corpore ABC, corpus ipsi D aequale, toties et in grauitate EFG, sumpsimus grauitatem aequalem ipsi H.
Si duorum igitur grauium corporum
metiatur, et sit E, cuius
grauitas F, sitque corpus E,
E,
esse ut A, ad BC, ita D, ad EF, si enim non est ut A, ad BC, ita D, ad EF, erit ut A, ad BC, ita D, vel ad minorem quam EF, vel ad maiorem, sit primum ad minore,
quam EF, vel ad maiorem, sit primum ad minore,
A, B C, cuius grauitas sit aequalis ipsi GF, et a corpore BC, auferatur aliqua pars HC, quae sit minor corpore K, ita ut reliquae pars. BL, sit commensurabilis ipsi A. et sit partis HC, grauitas IF, ergo reliquae partis BL, grauitas erit EI.
Quoniam igitur corpus A, commensurabile est ipsi BL,* erit ut A, ad BL, ita D, ad EI, sed ut A, ad BC, ita est D, ad EG, atque A, primus, proportionalium terminus in serie prima, * maiorem habet rationem ad BL, secundum terminum, quam A, primus terminus in serie secunda ad BC, secundum; ergo et D, tertius terminus in serie prima ad EI,
Deinde sit ut A, ad BC, ita D, ad maiorem quam EF, nempe ad EG, et exposito corpore K, ut dictum est, cuius grauitas, sit aequalis grauitati FG, addatur corpori BC, aliquod corpus CH, quod sit minus corpore K, et eiusdem generis cum corporibus A, BC, ita ut totum corpus BL, sit commensurabile ipsi A, et sit ipsius CH, grauitas FI, ergo totius corporis BL, grauitas erit EI; Quoniam igitur corpori A, commensurabile est corpus BL,* erit ut A, ad BL, ita D, ad EI, sed ut A, ad BC, ita est D, ad EG, atque A, primus proportionalium terminus in serie prima, * minorem habet rationem ad BL,
Ex anteced..8. 5.Ele
10. 5. Elem.
ID QVOD nos duobus praecedentibus Theorematis demonstrauimus,
solida aeque grauia A, B, sit autem unius, utpote ipsius A, data magnitudo C, et oporteat inuenire magnitudinem ipsius B, Accipiatur aliquod solidum corpus D, eiusdem generis cum solido A, et sit eius grauitas G, deinde solidi corporis quod sit E, eiusdem generis cum solido B, magnitudine aequalis ipsi D, inueniatur grauitas, quae sit H, hoc autem, Problema antecedens docuit, et fiat ut grauitas H, ad grauitatem G, ita magnitudo C, ad aliam magnitudinem, quae sit F.
Quoniam igitur sunt quatuor corpora grauia E, D, B, A, quorum E, D, primum videlicet, et secundum, sunt
Accipiatur aliquod vas vitreum mundum, et politum, cuius grauitas sit v. g. 91.
grauitatem aquae, magnitudinem habentis aequalem proposito argento viuo A.
Accipiatur enim aliquod corpus aureum, cui superinducatur cerea tunica tenuissima, ne fiat argento viuo leuius, neue ab
A, cuius grauitas 161, et oporteat inuenire quanta erit grauitas argenti viui magnitudine aequalis proposito plumbo A. inueniatur grauitas aquae magnitudinem habentis aequalem plumbo A, ut in exemplo propositionis 8, dictum est, quae sit 14, et inuenta grauitate argenti viui, magnitudine aequalis ipsi aquae, ea erit de qua quaeritur, sit enim inuenta argenti viui grauitas 190.
aliquod corpus ex argento viuo A, cuius grauitas 190, et oporteat inuenire quanta erit grauitas plumbi, magnitudine aequalis proposito argento viuo A. inueniatur grauitas aquae, magnitudinem habentis aequalem argento viuo A, quae sit 14, deinde inuenta grauitate plumbi, magnitudine aequalis ipsi aquae, ut in exemplo propos. 9. dictum est, ea erit de qua quaeritur.
sit enim inuenta plumbi grauitas 161, quoniam igitur aqua, cuius grauitas est 14, aequatur magnitudine plumbo, cuius grauitas est 161, et aequatur quoque argento viuo A, plumbum cuius grauitas est 161,
magnitudo 5700, et oporteat inuenire, quanta erit magnitudo argenti viui, grauitatem habentis aequalem propositae aquae A.
Accipiatur aliquod corpus solidum C si aureum, super inducatur ei cerea tunica propter iam
SINT duo eiusdem generis, et grauitatis corpora A, B, grauiora quam aqua, et sint dissimilia, dico ipsa corpora aequalem in aqua grauitatem habere.
sit enim si fieri potest corpus A, leuius corpore B, et accipiatur aliquod corpus L, leuius quam aqua, ita ut cum ipsi corpori L, appendatur, corpus B, et ambo simul demittantur in
vertices autem punctum K, et corpora L, B, comprehendantur a pyramide KDE, corpora vero M, A, a pyramide KCD, et sub corporibus L, B, describatur quaedam alterius sphaerae superficies FGH, in aqua, circa centrum K, poterit autem huiusmodi superficies sub corporibus L, B, describi, quoniam et si ipsi corpora demerguntur tota, non ideo feruntur deorsum, ponuntur enim aeque grauia atque aqua.
Quoniam igitur eiusdem generis ponuntur corpora M, L, et aequalia, et similia, erunt aeque grauia, cum in aqua, tum in aere, et quoniam corpus A, leuius est in aqua, corpore B, erunt corpora M,
ALITER.
Sint duo eiusdem generis, et grauitatis corpora A, B, grauiora quam aqua, et sint dissimilia.
ostendendum est ipsa corpora aequalem in aqua grauitatem habere, sit enim corporis A, vel ipsius B, grauitas CD, aquae vero magnitudinem habentis aequalem ipsi A, vel B, sit grauitas C, et accipiatur aliquod corpus L, leuius
et sint dissimilia.
ostendendum est ipsa corpora aequalem in aqua grauitatem habere, sit enim corporis A, vel ipsius B, grauitas CD, aquae vero magnitudinem habentis aequalem ipsi A, vel B, sit grauitas C, et accipiatur aliquod corpus L, leuius
sit enim corporis A, vel ipsius B, grauitas CD, aquae vero magnitudinem habentis aequalem ipsi A, vel B, sit grauitas C, et accipiatur aliquod corpus L, leuius
L, demissa in aquam, neque sursum, neque deorsum ferentur, quia corpus B, grauius quam aqua fertur deorsum tanta vi, quanta a corpore L, sursum retrahitur.
Rursus accipiatur alterum corpus solidum M, eiusdem generis cum corpore L, ipsique simile, et aequale, et corpore A, appenso ipsi M, et demissis ambobus in aquam, eadem ratione qua supra ostendetur, corpora A, M, simul, esse aeque grauia atque aqua, et corpus A, tanta vi deorsum ferri, quanta retrahitur sursum a corpore M, sed corpora M, L, aequalem vim habent retrahendi sursum, cum sint eiusdem generis, et aequalia, et
38, lib. sub titulo magnitudinis diametri sphaerae stanneae, datur quaesita diametri magnitudo 6, ad unguem.
Notandum autem est, quod numeri, qui diametrorum magnitudines denotant, non sunt veri, ac certi, sed veris bene proximi,
tertium proportionis terminum manentibus primis duobus 272, 5301, haec erit ratio.
Reuocetur primum
proportionalis habetur praecise e regione particularum 12. Vnde concluditur, denominatorem auri propositi esse partium 20 12/24, vel quod idem est partium 20 1/2, ut prius.
Quando vero differentia grauitatum in tabella partis proportionalis non habetur praecise.
accipiatur alia ipsi propinquior et particula illi in latere respondens addatur denominatori auri ex primaria tabula extracti.
sic enim saltem non errabitur in una particula vigesimaquarta unius partis denominatoris auri.
Denique si proponatur aurum non unius librae sed vel plurium, vel
artificio composita est quoque tabella partis proportionalis, primo enim inuenta est vigesima quarta pars differentiae secundum quam tabula progreditur quam supra inuenimus esse Gran. 14 1374/1707, cuius pars vigesima quarta est 1072/1707, deinde hanc particulam addidimus primum sibi ipsi, et produximus differentiam 2, particularum Gran. 1 409/1707 et huic differentiae
confeci. Nemo enim adhuc extiterat (quod sciam) quem authorem sequi possem, cuius praecepta de illyrico sermone litteris consignata prodierint. Neque vero ut opus hoc primus aggrederer inducere animum potuissem, nisi eorum accessisset authoritas, quorum voluntati nefas est repugnare. Quo autem ipsi consilio id fecerint, ut et nostra e Societate delecti nonnulli in hac lingua perdiscenda studium suum atque operam collocarent et, quo iis discendi labor minueretur, eiusdem linguae Institutiones aliquae conscriberentur, facile is, ut opinor, intelliget, cui sit exploratum, quo in loco apud
qui Sancto Stephano Primo Regi nostro, rem
Christianam in Hungaria fundanti, e Germania auxilio accurrit, generis tui
originem transcribere possem. Sed cum genus, et proavos, et quae non fecimus ipsi, vix ea nostra putem, ea lubens
praetereo. Ego in te, quae ita tua sunt, ut partim in animo tuo, ex optima
semente tecum adoleverint, et in hanc aetatis, virtutumque tuarum
maturitatem pervenerunt, partim meritis tuis ita
Et hic dupliciter sumitur: proprie
videlicet, dum vere et reipsa talis offensio fit; ut in omnibus violentiis
generaliter sumptis. Et improprie, dum quis talem actum quidem non exercet,
sed solummodo id, quod alterius est, ipsi denegat, et detinet. Unde
huiusmodi iniuriam faciendo, in ipsum quasi agere videtur: ut fit in
debitis, mutuis, depositis, commodatis, et bonorum divisionibus, ac
successionibus apud ipsum detentis; vel dum etiam verbo
intelligitur: 2.
tit. 39. Vel etiam pro Cameris capitur: ut cum dicitur, Iudices
salaria sua, e Fisco, id est, Cameris habere. Atque ideo, quando talia bona,
pro ipso occupantur, vel etiam iure mediante ipsi adiudicantur, et
applicantur, Confiscari dicuntur: Causaeque, quibus interdum acquiruntur,
Fiscales appellari consueverunt, quarum propria haec sex sunt: Primo, quod
absque ulla serie possunt in quibuslibet terminis, tam
eius Comitatus, in quo degunt: qui ad requisitionem
eorundem, debent dare ipsis Literas Testimoniales, super praefata paupertate
eorundem, sub fide et fidelitate Regiae Maiestati debita, authentice
confectas, quas postmodum ipsi pauperes, dum eorum causae servandae fuerint;
in documentum paupertatis suae producant, tam in Curia Regia, quam etiam in
Sedibus Comitatuum: in quibus primo sedis die tantum discutiuntur:
parium petitio, exceptiones de
iure admittendae: et iuridica remedia; veluti, inhibitio, repulsio,
appellatio, novum iudicium; et caetera his similia. Qui processus, vel ideo
maxime Hungaris convenit, quod, quemadmodum et ipsi semper militares fuere,
et illum a praedicta
gente, perpetuae militiae addicta, accepere: ita quoque magna ex parte,
militarem esse voluere, ut scilicet, non minus in
textus Decreti; illum includere non videatur. Quia
fortassis tunc, in tanto usu et consuetudine non fuit, prouti iam coeptus
est haberi, propter frequentiam talium Causarum. Nam inconveniens omnino
esset, si haec praerogativa ipsi adimeretur; cum in omni Iudicio conveniat,
pacem et tranquillitatem, honestatemque; quibus homines inter se, quasi
mutua quadam liga colligantur, illibate servare.
alia obiecta, et etiam
quorumlibet onerum depositionem, contra easdem excipere, allegare, et
disputare licet. Quia alias prius deposito onere, vel de aliis disputando,
arguetur Reus, in eas iam dudum consensisse; nec dabitur ipsi, ad id
ulterior regressus.
QUAESTIO SEPTIMA.
Quid est Proclamatio: et quomodo fit?
Est legitima Rei, tempore
per Actorem, iuramento mediante,
allegatione cuiusvis Praescriptionis non obstante, recuperari possunt. Et
nec tale iuramentum (A) potest reiicere in (I) quod haec sit hoc in casu
specialis lex, neque illud prius fuerit ipsi, per (I) submissum, ex quo
reiectio necessario sequi posset. Prouti et in Causa Illustr: Domini Comitis
Erdödi, contra Venerabile Capitulum Zagrabiense deliberatum est, Anno
1610. Posonii. At Corporales,
personis, rebus, et bonis eorum, ad nullius clamorem; preces vel instantiam,
impediri debent; 7. tit. 9. Et 1. Vlad. art. 11. Et 12. aliisque
passim in locis. Vel etiam, ex Contrariorum consequentia; ut
sicut ipsi propria libertate spoliati, et in aliena potestate constituti.
Contra neminem agere possint: ita vicissim, neque aliis contra eosdem
procedere permittitur; ex eoque nullae actiones in eos cadere, vel contra
eos fieri
necessario. Ad quam, referri solet Accusatio mariti, contra uxorem
adulteram: computando eam a die commissi adulterii, si id ad notitiam mariti
delatum fuerit. Qui si uxori tale adulterium, ad primam maculam
condonaverit, et ipsi se deinceps commiscuerit; in
posterum ipsam, praetextu illius accusare valebit nunquam. 1. tit. 105.
quin potius simul cum illa puniri debebit, si id et deinceps ipso sic
cohabitare deberent, iuxta Canonicas sanctiones, 34. quaest. 1. et
2.
Duodecima, est annorum Duodecim: hoc est legitimae aetatis Pupillorum quibus
elapsis, incipiunt ipsi per se lites movere, Procuratores constituere, et
iuramenta interea temporis sibi per Iudicem delata, deponere: 1. tit.
111.
Decima tertia est annorum quatuordecim: quando puellae
ampliamus et declaramus, ut id, quod effectum iri volumus,
expressius intelligatur; unde quoque dici solet, Abundans Cautela non
nocet: Partim in Dictis, sive Verbis; ut dum Procuratores cavent
sibi, ne vel ipsi tale quippiam dicant, cuius ipsos poenitere possit; vel
etiam adversario admittant, quod ipsis, et principalibus eorum nocivum
foret. Ideoque in principio statim protestando, varie excipere soliti sunt.
Ex quo tandem
QUAESTIO PRIMA. / Sed quid si aliquando Reus, etiam data opera, sese
absentaverit, et interim Sententia contra ipsum, per Non venientiam
extradabitur?
Inhibitione ipsi utendum est: praesertim, si nec per se, nec per alium, in
iisdem Iudiciis antea adhuc comparuit, aut visus est; neque quisquam, eius
nomine egerit, aut Literas Procuratorias eiusdem in Iudicio produxerit:
Adversae extradare nequaquam praesumat: quin potius, in utraque suum
hominem pro testimonio fide dignum, ad partem adversam mittat, qui eandem ab
eisdem prohibeat, et ad Decimum quintum diem, a die huiusmodi Ammonitionis,
ipsi ex hinc fiendae computando, causa in ipsa Novum Iudicium, novamque
Iuris revisionem, recepturam; simulque literas Adiudicatorias Iuramentales,
vel Attestatorias producturam, in Curiam Regiam evocet: Stylus.
QUAESTIO DECIMA SEXTA. / Quid denique faciendum est?
Post receptionem Parium literarium Prohibitionalium, simul et Evocationis
superinde factae, utendum erit ipsi Prohibito, aliqua exceptione, contra
easdem, si fieri poterit: sin minus, danda erit per Prohibentem, aliqua
ratio factae Prohibitionis; sed necdum plena, et ad meritum causae
pertinens. Qua si neque tunc Iudex contentus
omnium aliarum
Nationum, Regulariter, In omnibus actionibus, Actori
incumbit proba, (etiam
Iure Canonum 6. quaest. 5.) qua ipsi non suffragante, Reus
simpliciter absolvi debet. Verum in Negatoria (quae apud
nos, non est Actio actoris, sed Responsio Negativa ipsius In causam attracti
ad Actionem Actoris facta) non Actor, sed
rei qualitate, adiudicatur illi cum Coniuratoribus tandem
supplementum. Ast ubi (A) proposita sua actione, etiam probam assumpserit,
statim ante litis per (I) contestationem, tunc nisi sufficienter probaverit,
non admittitur ipsi supplementum, sed Reus absolvitur. Ratio est, quia solus
talem probam assumpsit; etsi ad praestandam eam imparatus fuit, id sibi
simpliciter assumenti potius, quam nondum deferenti Reo tribuat, necesse
est: ut et
poterit. Imo vero, cum nemo sibi satis,
vel Iudex, esse possit,
est Posonii, in causa familiae Ghiczii Anno 1612. Ubi
Nota, Quod Depositum est omnis res, de cuius absoluto dominio, nihil
transfertur in recipientem, qui et depositarius dicitur, sed tantum fidelis
eius custodia ipsi demandatur; unde non licet illud mutare, vel in aliquem
usum suum convertere, aut simpliciter usum ex eo sibi facere. Pignus vero
dici solet, quod traditur Creditori, in securitatem rei creditae, donec quod
debetur, sit
levium personarum, aut
invidorum et malevolorum, qui ex affectu potius erga personam, quam ex
detestatione criminis, de hominibus male loquuntur. Ideoque huiusmodi
illorum locutio, susque deque ferenda est omnino, quin potius ipsi propterea
coërcendi sunt et puniendi. Atque eam ob rem, non Infamia
Iuris, sed facti vero similius magis propellenda esse
videtur, cum illa Iure determinata, aliter iam se habere non possit;
infamiam in unico termino, literali
fulcimento, aut alio probabili documento, sufficienti scilicet humano
testimonio comprobare, ipsum verum Nobilem et honestae conditionis hominem
esse; et tunc excipiens in homagio reiecti, ipsi soli proveniente
convincetur. Denique usus etiam, sic iam obtinuisse videtur, prouti et
Posonii, Anno 1612. iudicatum est. Canonistae vero numerum
Compurgatorum, boni Iudicis arbitrio relinquunt; secundum quod
quam illa,
cum ad oculum demonstret rem; illa non item. Secundo, quia si per hanc,
Oculatam Revisionem, Actor sufficienter probaverit suam intentionem, non est
necesse amplius, sicut in illa, post reportatam seriem, iuramentum ipsi, vel
In-causam-attracto imponere; sed mox et indilate sententia Capitalis, vel
emendae Capitis, contra illum pronunciatur, executionique demandatur. Si
tamen Actor, in probatione sua defecerit, etiam in hac, sicut in
defecerit, (I)
simpliciter absque omni iuramento absolvi solet. Ut videre est supra
quaest. 12. Modo Quarto. Nisi forte referatur ad modum
Tertium, ubi dicitur: Si (I) meliori modo, quam (A) probaverit, tunc ipsi
iurandum erit, et non (A.) Tertio, quod haec fere solis occupationibus, in
eodem Comitatu factis, deservit: illa autem etiam ad res mobiles, ut damna,
et alias omnes iniurias inquirendas extenditur, et per plures
TERTIA.
Super quo debent Testes examinari?
Super omni re, seu negotio, quam vel quod Exponens inquirendam, vel
inquirendum voluerit, consignatis super iis certis articulis
interrogatoriis, ipsi homini Regio, vel Palatinali, ac testimonio Capituli,
vel Conventus, dandis.
QUAESTIO DECIMA QUARTA.
Suntne isti articuli semper, et de necesse
QUAESTIO VIGESIMA.
Quid est Ingessio, et unde dicatur?
Est alicuius, vel aliquorum, in causam alienam, a tertia, saepe etiam a quarta parte,
probata prius Genealogia, ad Actorem et impensa ipsi satisfactione, de
hactenus factis expensis, ante latam et definitivam sententiam, insitio vel
immixtio,
ubi eaedem alios etiam concernere dignoscuntur.
Similiter et ingerens se in causam cum Iure Regio, procedit prout Iuris est,
etsi simul Actor et Reus succumbent; Ius Regium statim locum habebit, ac cui
collatum est, ipsi et bona adiudicari debebunt,
tit. 35.
diem differri, dici solet. Sed Hic Quaeri solet. Si causa aliqua,
nullo praemissorum modorum, simpliciter reportaretur, et postea per Iudices
Pedaneos, in rem adiudicatam, transmissa, cum literis exmissionalibus, ipsi
Actori ad exequendum extradaretur; an Appellans, tunc primum Appellationi
cedendo, Novo iudicio in ea uti, dictumque Actorem, ab executione eiusdem
revocare possit? Quanquam Aliqui dicant, id ipsi licere
exmissionalibus, ipsi
Actori ad exequendum extradaretur; an Appellans, tunc primum Appellationi
cedendo, Novo iudicio in ea uti, dictumque Actorem, ab executione eiusdem
revocare possit? Quanquam Aliqui dicant, id ipsi licere facere,
priusquam scilicet talis sententia, debitae executioni demandetur, ut et
quidam Stylus continet; tamen Alii censent, id ipsum facere
non posse. Tum quia huiusmodi sententia, non per
QUAESTIO DUODECIMA. / Post remissionem illarum ex Curia Regia quis tenetur
illas exequi?
Posteaquam huiusmodi Transmissiones, sive revisae Appellationes, ad
exequendum remissae fuerint; tunc si Comites ipsi, vel Vice-Comites, cum
literis Iudicis remittentis Adiudicatoriis remissionalibus requisiti
fuerint; tenentur Executionem ipsam, infra dies quindecim, a die
ipsius requisitionis facere, 1.
QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quare subsequitur Novum Iudicium ipsam
Appellationem?
Cum enim post convictionem, causa soleat primo appellari, et cedendo postea
ipsi Appellationi, Novo Iudicio succumbens sive appellans mox
uti consueverit, merito hoc ex ipsa subsequi debet, et secundo loco statim
post ipsam poni. Ubi Nota quod Novum Iudicium impetrans, et illud non
Ibidem. Qui tamen titulus intelligitur solum de causis longis,
in quibus processus subsequuntur, et non de brevibus, 4. Vlad. art.
15. II. Quo succumbens in causa appellata, cedendo Appellationi
ipsi, utitur. Passim: ut art. 29. Anni 1609. et art. 23. anni 1613.
Stylo manifeste apparet.
QUAESTIO VIGESIMA TERTIA. / Quare fit huiusmodi Procuratoris revocatio?
Quia praesupponit semper errorem, vel aliquem defectum nocivum ipsi
constituenti, qui quidem error, et defectus, non nisi in responsione et
obiectione, aut aliqua exceptione committi solet, ac tandem nova
responsione, post revocationem prioris responsionis, reformari debet. 2.
refertur ad propositam rem, ex qua veritas iam, vel comprobando actionem
Actoris, vel non firmando suam praeassumptionem, elucere videtur. Atque sic,
quia talis res, ipsi principaliori nociva sit futura; necessario retractari
debet. Ideoque huiusmodi Procuratoria revocatio, tam in dicto quam in facto
admittenda esse videtur; hoc est, tam ipsa verbalis responsio, quam omnes
processus, sive
transiens; quam de intermediante,
sive interlocutoria, dicta esse videntur, in qua scilicet nondum talia
remedia praecesserunt, sed primum intercedere debent, ac si prior sententia
executioni suae demandaretur, et per ea ipsi occurrendum esset: uti et prior
sententia innuere videtur, quae et probabilior esse censetur, cui Stylus
quoque adstipulatur. Siquidem et revisa appellatio; atque ad exequendum
remissa, Repulsionis velamine impediri
literis Inhibitionalibus inhibere, uti iam dictum est supra
quaest. 15. cap. 8. Secunda Interlocutoria,
sive Intermedians, cui obviatur Appellatione, et postea cedendo
ipsi Appellationi, Novo iudicio. Tertia similiter per
non_venit, satis late patens, ac potissimum in sedibus
Comitatuum contra absentes, et criminaliter convictos, cui occurritur
simplici tantum
captivarique, et ad domum Iudicis deduci poterit. Ubi ipsum Iudex tribus
diebus, causa pacis et concordiae ineundae, cum suo adversario, conservare
debebit, et si pax et concordia inter ipsos non successerit, ad infligendam
ipsi poenam, manibus adversarii sui (quod tamen de facto non fit) dare
tenebitur. Cui si mortem inferri curaverit, universa bona sua, simpliciter
in filios et alios haeredes suos, condescendent, exceptis
Evocatoriis, sive in diversis continebuntur, nihilominus stabit in voluntate
ipsius (I) ad aliquas earundem respondere et in aliquibus, contra personam
Actoris excipere, quia de voluntate solum ad respondendum ipsi
se intromisit, de Iure autem ultra cogi non potest, Nec obstat quod
communiter dici assolet; volenti iniuriam fieri nullam, scilicet in
volitis, ast in non volitis sane permagnam, si ad ea
Domino Palatino
vertentibus, in quibus Fiscus Suae Maiestatis Regius contra aliquos agit, ac
quibus nulla affixa sunt birsagia, sed simpliciter ad Notam
tendunt, ex eoque ad bonorum amissionem; ex iis, ipsi quoque Domino
Palatino, nulla portio (ne quidem redemptibiliter ut nonnulli putavere)
provenit; sed tota haereditas et proprietas eorundem bonorum, sive Iurium
possessionariorum hominis succumbentis, perpetuo amitti solet,
in bonis maternis, quod fere tantundem est, atque
apud nos quarta puellaris, de bonis paternis. Quin imo illud
quoque singulare est in hoc crimine, ut conscii sceleris, non aliter, quam
authores ipsi obligentur,
Frankapan, Bernardin (1453-1529) [1522], Bernardini de Frangepanibus comitis Segniae, Vegliae, Modrusiique etc. Oratio pro Croatia Nürenbergae in Senatu Principum Germaniae habita XIII. Cal. Decemb. An. Ch. M.D.XXII, versio electronica (, Nürnberg), Verborum 2137, Ed. Violeta Moretti [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio] [word count] [frankapanboratiocroatia].
Baničević, Jakov (1466-1532) [1524], Magnifico et prestantissimo domino Wilibaldo Pirckheymer, versio electronica. (, Milano), Verborum 338, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepist15240302].
Pribojević, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525], Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica (, Hvar), verborum 14680, Ed. Veljko Gortan [genre: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [word count] [pribojevvor].
Kružić, Petar; Orlović, Grgur (m. 1537; fl. 1492-1526) [1525], Gregorius Horlovicz et Petrus Crusich, capitanei Segnie et comites Clisii Clementi papae VII, versio electronica (, Senj), Verborum 197, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kruzicorlovicepist15250419].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1525], Stephanus Brodericus secretarius regius Clementi papae VII, versio electronica (, Budim), Verborum 405, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15251130].
Bunić, Jakov; Cortonus de Vtino Minorita, Bernardinus; Petrus Galatinus; Colonna Galatino, Pietro (1469-1534; m. post 1539.) [1526], De vita et gestis Christi, versio electronica (), 10155 versus; verborum 68245, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica] [word count] [bunicjvgc].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1526], Stephanus Brodericus electus episcopus Sirmiensis, cancellarius Clementi papae VII, versio electronica (, Budim), Verborum 653, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15260317].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1527], Dialogus Sylla, versio electronica. (), Verborum 15372, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [andreisfsylla].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1527], De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, versio electronica. (), Verborum 959, Ed. Arnold Ipolyi [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - historia] [word count] [brodaricsmohach].
Štafilić, Ivan; Ioannes Staphileus (1472-1528) [1528], Oratio ad Rotae auditores excidii Vrbis Romae, sub annum Christi 1527. causas continens (, Roma), 4294 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - oratio] [word count] [stafilicioratioroma].
Grad Senj [1531], Epistolae ad principes, versio electronica (, Senj), Verborum 167, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [gradsenjepist15310717].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1532], Epistolae ad Thomam Nadasdinum, versio electronica (, Venecija; Beč; Beč; Beč; Venecija; Venecija; Venecija; Trogir; Rab; Sarvar; Venecija; Trogir; Bakar; Sarvar; Trogir; Sarvar; Trogir; Venecija; Trogir), Verborum 5603 (pro tem), Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfepistnadasd].
Niger, Toma [1532], Epistula ad Clementem VII, versio electronica (, Venecija), verborum 279, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - epistula] [word count] [nigertepistclem1532].
Kružić, Petar (m. 1537) [1532], Petrus Crusich comes Clissie et Lepoglave Clementi papae VII, versio electronica (, Klis), Verborum 990, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kruzicpepist15320828].
Frankapan, Franjo (m. 1543) [1533], Franciscus de Frangepanibus Clementi papae VII, versio electronica (, Budim), Verborum 805, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [frankapanfepist15330705].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1533], Stephanus Brodericus episcopus Sirmiensis Clementi papae VII, versio electronica (, Budim), Verborum 722, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15330801].
Beneša, Damjan (1476-1539) [1534], De morte Christi, versio electronica (, Dubrovnik), 8402 versus, verborum 61948, Ed. Vladimir Rezar [genre: poesis - epica] [word count] [benesaddmc].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1536], Brodericus Nicolao Olao suo, versio electronica. (, Rim), Verborum 313, Ed. Arnold Ipolyi [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15360422].
Petrović, Nikola (1486-01-15 – 1568-04-16) [1538], Oratio salutatoria ad Rhagusinum senatum cum primum se ad illorum Vrbem contulit, versio electronica (), 984 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - oratio] [word count] [petrovnorrhag].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1538], Epistulae anni 1538, versio electronica (), Verborum 4332, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [vrancicaepist1538].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1539], Petro de Gamratis episcopo Cracoviensi, versio electronica (, Buda), Verborum 300, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [vrancicaepist15391220].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1540], Epistulae anni 1540, versio electronica (), Verborum 996, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [vrancicaepist1538].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1543], Commentarius rerum actarum Constantinopoli anno 1542. Versio electronica (), Verborum 4922, Ed. Srećko M. Džaja Guenter Weiss [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfconst].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1544], Dialogus philosophandumne sit, versio electronica. (), Verborum 8149, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [andreisfphilos].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1545], Ad optimates Polonos admonitio, versio electronica (, Cracovia; Polonia), Verborum 8436, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - oratio; prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfpolonos].
Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clarè exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbafflictio].
Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primùm de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum. (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbprognoma].
Vlačić Ilirik, Matija; Zigerius, Emerik (1520-1575) [1549], Epistola cuiusdam pii concionatoris, ex Turcia, ad M. Illy. missa, qualis nam status Euangelii et Ecclesiarum sub Turco sit indicans, cum Praefatione Illyrici (1549), versio electronica (, Tolna; Magdeburg), Verborum 1772, Ed. Stanko Andrić [genre: prosa oratio - epistola; poesis - epigramma] [word count] [zigeriuseepist].
Paskalić, Ludovik; Camillo, Giulio; Molza, Francesco Maria; Volpe, Giovanni Antonio (c. 1500–1551; c. 1480–1544; 18. 6. 1489 – 28. 2. 1544; 1515–1558) [1551], Carmina, versio electronica (), 2642 versus, verborum 17191, Ed. Sanja Perić Gavrančić [genre: poesis - elegia; poesis - sylva; poesis - epigramma] [word count] [paskaliclc].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1553], Iter Buda Hadrianopolim, versio electronica (), Verborum 10368, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - itinerarium; prosa oratio - diarium] [word count] [vrancicaiter].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1558], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Šibenik), verborum 1499, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15581227].
Grbić Ilirik, Matija (1503/1512 - 1559) [1559], Aristeae historia cum conversione Latina, versio electronica (), Verborum 3353, Ed. Nino Zubović [genre: prosa oratio - historia; prosa oratio - versio] [word count] [grbicmaristea].
Dudić, Andrija; Dionysius Halicarnassensis (1533-1589) [1560], De Thucydidis historia iudicium... A. Duditio interprete (), Verborum 18906, Ed. Petra Šoštarić [genre: prosa - epistula; prosa - versio] [word count] [dudicathucydid].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1569], Ad Reverendissimum dominum Antonium Verantium Archiepiscopum Strigoniensem, versio electronica (, Posonii), Verborum 1794, Ed. László Szalay Gusztáv Wenzel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfepist15691019].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1570], Reverendissimo et observandissimo d. Domino meo Antonio Verantio Archiepiscopo Strigoniensi etc. in Hungaria, versio electronica (, Tragurii), Verborum 1755, Ed. László Szalay Gusztáv Wenzel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfepist15700202].
Rozanović, Antun (1524-1594?) [1571], Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica (), 15122 verborum, 255 versus, Ed. Nives Pantar [genre: prosa oratio - historia; poesis - ode] [word count] [rozanavauz.xml].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].
Auctores varii (1590) [1590], Epistolae Siscienses, versio electronica (), Verborum 11.224 (pro tem), Ed. Josip Kolanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [aavvsisakepist].
Mladinić, Sebastijan (c. 1561 - c. 1621) [1590], Vita beati Ioannis episcopi Traguriensis, versio electronica (), Verborum 4659, versus 746, Ed. Mladen Ivanišević [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; poesis - ode; prosa - epistula - praefatio] [word count] [mladinicsvita].
Petrić, Frane (1529-1597) [1591], Zoroaster et eius CCCXX oracula Chaldaica Latine reddita, versio electronica (, Ferrara), Verborum 7671, Ed. Erna Banić-Pajnić [genre: prosa oratio - tractatus; prosa oratio - versio] [word count] [petricfzoroaster].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1596], Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica (), versus 5366, verborum 40443, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [word count] [didacuspcato].
Getaldić, Marin (1566-1626) [1603], Promotus Archimedes seu De variis corporum generibus gravitate et magnitudine comparatis, versio electronica (), Verborum 19625, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus] [word count] [getaldimpromo].
Kašić, Bartol (1575. — 1650.) [1604], Ad illyricae linguae studiosos, versio electronica (), 77 verborum, versus 16, Ed. Elisabeth von Erdmann-Pandžić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kasicbinstitepist].
Kitonić, Ivan (1561-1619) [1619], Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica (), 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [kitonidirmeth].
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
953. Andreis, Franjo... . Reverendissimo et observandissimo... [page 41 |
Paragraph |
Section]
954. Andreis, Franjo... . Reverendissimo et observandissimo... [page 44 |
Paragraph |
Section]
955. Andreis, Franjo... . Reverendissimo et observandissimo... [page 45 |
Paragraph |
Section]
956. Andreis, Franjo... . Reverendissimo et observandissimo... [page 47 |
Paragraph |
Section]
957. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
958. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
959. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
960. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
961. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
962. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
963. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
964. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
965. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
966. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 5 |
Paragraph |
SubSect | Section]
967. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 16 |
Paragraph |
SubSect | Section]
968. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
969. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
970. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 22 |
Paragraph |
SubSect | Section]
971. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 23 |
Paragraph |
SubSect | Section]
972. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 23 |
Paragraph |
SubSect | Section]
973. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 27 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Aude aliquid brevibus Gyaris et
974. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 31 |
Paragraph |
SubSect | Section]
975. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 33 |
Paragraph |
SubSect | Section]
976. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 34 |
Paragraph |
SubSect | Section]
977. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 38 |
Paragraph |
SubSect | Section]
978. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 42 |
Paragraph |
SubSect | Section]
979. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 43 |
Paragraph |
SubSect | Section]
980. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 44 |
Paragraph |
SubSect | Section]
981. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 44 |
Paragraph |
SubSect | Section]
982. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 46 |
Paragraph |
SubSect | Section]
983. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 53 |
Paragraph |
SubSect | Section]
984. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 54 |
Paragraph |
SubSect | Section]
985. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 54 |
Paragraph |
SubSect | Section]
986. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 63 |
Paragraph |
SubSect | Section]
987. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 67 |
Paragraph |
SubSect | Section]
988. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 70 |
Paragraph |
SubSect | Section]
989. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 70 |
Paragraph |
SubSect | Section]
990. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 71 |
Paragraph |
SubSect | Section]
991. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 73 |
Paragraph |
SubSect | Section]
992. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 76 |
Paragraph |
SubSect | Section]
993. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 77 |
Paragraph |
SubSect | Section]
994. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 78 |
Paragraph |
SubSect | Section]
995. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 78 |
Paragraph |
SubSect | Section]
996. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 78 |
Paragraph |
SubSect | Section]
997. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 79 |
Paragraph |
SubSect | Section]
998. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 79 |
Paragraph |
SubSect | Section]
999. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 79 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1000. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 81 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1001. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 85 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1002. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 90 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1003. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 93 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1004. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 93 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1005. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 97 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1006. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 99 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1007. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 99 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1008. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 100 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1009. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 100 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1010. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 102 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1011. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 103 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1012. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 104 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1013. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 105 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1014. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 107 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1015. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 110 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1016. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1017. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1018. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 117 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1019. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 118 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1020. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 120 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1021. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 126 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1022. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 128 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1023. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 128 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1024. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 131 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1025. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 138 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1026. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 139 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1027. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1028. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 148 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1029. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 151 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1030. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 155 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1031. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 160 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1032. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 160 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1033. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 163 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1034. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 166 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1035. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 171 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1036. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 177 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1037. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 178 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1038. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 185 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1039. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 186 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1040. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 191 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1041. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1042. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1043. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 193 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1044. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 204 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1045. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 209 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1046. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 212 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1047. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 213 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1048. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 215 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1049. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 221 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Personalis, cum quaepiam bona aut etiam mala res ab alia persona ad aliam sola cogitatione aut decreto transfertur, sic a Christo iustitia eius ad nos, et vicissim a nobis iniustitia ad ipsum sola imputatione transfertur: seu nobis quidem eius iustitia, ipsi vero nostra iniustitia imputatur.
Realis, cum dignitas, valor aut preciositas alterius rei ad aliam sola cogitatione transcribitur: seu alia res alterius locum cogitatione, voluntate ac decreto hominum supplet. Sic fides nobis aut supplet
1050. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 224 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1051. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 225 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1052. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 227 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1053. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 229 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1054. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 231 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1055. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 237 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1056. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 239 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1057. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 239 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1058. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1059. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1060. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 248 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1061. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 253 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1062. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 253 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1063. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 255 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1064. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 258 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1065. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 260 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1066. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 263 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1067. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 265 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1068. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 266 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1069. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1070. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 272 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1071. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 285 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1072. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1073. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1074. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1075. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 299 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1076. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 310 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1077. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 314 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1078. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 315 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1079. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 315 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1080. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 316 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1081. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 317 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1082. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 320 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1083. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 322 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1084. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 325 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1085. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 328 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1086. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 331 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1087. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 340 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1088. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 343 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1089. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 344 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1090. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 344 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1091. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 347 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1092. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 352 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1093. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 352 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1094. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 353 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1095. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 354 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1096. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 354 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1097. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 358 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1098. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 359 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1099. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 359 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1100. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 360 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1101. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 360 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1102. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 362 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1103. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 362 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1104. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 366 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1105. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 374 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1106. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 378 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1107. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 379 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1108. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 380 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1109. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 382 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1110. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 387 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1111. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1112. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 389 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1113. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 390 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1114. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 393 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1115. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 393 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1116. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 397 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1117. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 404 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1118. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 406 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1119. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 406 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1120. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 407 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1121. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 410 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1122. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 411 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1123. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 411 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1124. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 433 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1125. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 434 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1126. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 438 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1127. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 440 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1128. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 443 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1129. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 444 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1130. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 447 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1131. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 447 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1132. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 449 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1133. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 450 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1134. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 452 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1135. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 454 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1136. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 455 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1137. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 455 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1138. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 456 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1139. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 456 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1140. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 457 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1141. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 465 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1142. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 468 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1143. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1144. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 471 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1145. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 472 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1146. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 481 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1147. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 486 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1148. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 486 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1149. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 492 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1150. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 495 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1151. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 498 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1152. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 501 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1153. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 503 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1154. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 506 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1155. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 509 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1156. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 510 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1157. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 514 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1158. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 518 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1159. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 521 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1160. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1161. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1162. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 525 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1163. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 531 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1164. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 532 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1165. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 537 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1166. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 537 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1167. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 542 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1168. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 546 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1169. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 547 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1170. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 548 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1171. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 549 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1172. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 549 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1173. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 550 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1174. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 551 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1175. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 553 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1176. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 556 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1177. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 560 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1178. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 561 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1179. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 561 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1180. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 563 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1181. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 564 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1182. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 565 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1183. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 565 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1184. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 570 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1185. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 570 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1186. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 573 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1187. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 576 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1188. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 580 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1189. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 583 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1190. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 585 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1191. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 588 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1192. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 588 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1193. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 588 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1194. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 596 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1195. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 600 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1196. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 602 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1197. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 602 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1198. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 603 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1199. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 606 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1200. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 612 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1201. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 615 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1202. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 620 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1203. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 642 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1204. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 643 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1205. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 643 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1206. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 644 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1207. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 644 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1208. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 659 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1209. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 661 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1210. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 663 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1211. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 666 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1212. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 675 |
Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1213. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 715 |
Paragraph |
Section]
1214. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 715 |
Paragraph |
Section]
1215. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 716 |
Paragraph |
Section]
1216. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 725 |
Paragraph |
Section]
HOSEAS.
2 [?:-diam ] caelos, et ipsi exaudient terram, terra vero exaudiet triticum, etc. 286. 30. 31 etc.
4 Tuus populus est, sicut contradicentes sacerdoti [?: ] . 39
6 Propterea vulneravi eos per prophetas, etc. 765 [?: ] . 12
1217. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 725 |
Paragraph |
Section]
AMOS.
[?: ] [?:-d ] tradiderint captivitatem perfectam ipsi [?: E- ] 101. 50
[?: ] [?:-tria ] et quatuor peccata non parcam 1122. 36. 37
[?: ] Vendit iustum pecunia 1241. 3
[?: ] [?: ] sicut torris erutus exincendio 1222. 37
1218. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 725 |
Paragraph |
Section]
HAGGAEUS.
Unum pusillum, et ego commovebo 1296. 59
ZACHARIAS.
Iratus eram parum, ipsi vero adiuverunt me in malum 21. 39
2. Quoniam qui tangit vos, tangit pupillam, etc. 989. 1
4. Qua de causa Iosua sacerdos, et dux Zerobabel vocentur filii olei 779. 37
9. Castramentabor circa domum meam ab exercitu transeunte et
1219. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 726 |
Paragraph |
Section]
1220. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 755 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1221. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 767 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1222. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 773 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1223. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 779 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1224. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 781 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1225. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 786 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1226. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 799 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1227. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 801 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1228. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 811 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1229. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 811 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1230. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 813 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1231. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 816 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1232. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 817 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1233. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 830 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1234. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 831 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1235. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 831 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1236. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 831 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1237. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 834 |
Paragraph |
Section]
1238. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 835 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1239. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 836 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1240. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 837 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1241. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 838 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1242. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 838 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1243. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 840 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1244. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 841 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1245. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 844 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1246. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 847 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1247. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 851 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1248. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 859 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1249. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 863 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1250. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 864 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1251. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 865 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1252. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 865 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1253. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 865 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1254. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 871 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1255. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 874 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1256. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 875 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1257. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 877 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1258. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 877 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1259. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 878 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1260. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 878 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1261. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 880 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1262. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 881 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1263. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 882 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1264. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 890 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1265. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 893 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1266. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 897 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1267. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 900 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1268. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 901 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1269. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 908 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1270. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 909 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1271. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 911 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1272. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 911 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1273. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 911 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1274. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 912 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1275. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 914 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1276. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 918 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1277. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 919 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1278. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 919 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1279. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 920 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1280. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 921 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1281. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 931 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1282. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 932 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1283. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 934 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1284. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 937 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1285. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 938 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1286. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 939 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1287. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 943 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1288. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 943 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1289. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 947 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1290. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 949 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1291. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 951 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1292. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 953 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1293. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 959 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1294. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 965 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1295. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 965 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1296. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 967 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1297. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 969 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1298. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 971 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1299. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 974 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1300. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 979 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1301. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 984 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1302. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 984 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1303. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 988 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1304. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 988 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1305. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 992 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1306. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 995 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1307. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 999 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1308. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1012 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1309. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1013 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1310. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1013 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1311. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1014 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1312. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1018 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1313. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1019 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1314. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1023 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1315. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1027 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1316. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1028 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1317. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1028 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1318. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1029 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1319. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1029 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1320. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1041 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1321. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1042 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1322. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1043 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1323. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1043 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1324. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1048 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1325. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1048 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1326. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1053 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1327. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1054 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1328. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1055 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1329. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1058 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1330. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1058 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1331. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1065 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1332. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1071 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1333. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1076 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1334. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1076 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1335. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1076 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1336. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1085 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1337. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1086 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1338. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1090 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1339. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1097 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1340. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1099 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1341. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1101 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1342. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1110 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1343. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1344. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1345. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1346. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1347. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1348. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1349. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1118 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1350. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1351. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1352. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1126 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1353. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1127 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1354. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1128 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1355. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1130 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1356. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1130 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1357. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1138 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1358. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1142 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1359. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1145 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1360. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1361. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1148 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1362. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1150 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1363. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1153 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1364. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1156 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1365. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1157 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1366. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1157 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1367. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1164 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1368. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1164 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1369. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1166 |
Paragraph |
Section]
1370. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1168 |
Paragraph |
Section]
1371. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1168 |
Paragraph |
Section]
1372. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1170 |
Paragraph |
Section]
1373. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1170 |
Paragraph |
Section]
1374. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1171 |
Paragraph |
Section]
1375. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1172 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1376. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1172 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1377. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1175 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1378. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1176 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1379. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1177 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1380. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1185 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1381. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1189 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1382. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1193 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1383. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1193 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1384. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1196 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1385. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1197 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1386. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1201 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1387. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1203 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1388. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1389. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1390. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1207 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1391. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1207 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1392. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1215 |
Paragraph |
Section]
1393. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1217 |
Paragraph |
Section]
1394. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1224 |
Paragraph |
Section]
1395. Auctores varii. Epistolae Siscienses, versio... [page 327 |
Paragraph |
Section]
1396. Auctores varii. Epistolae Siscienses, versio... [page 339 |
Paragraph |
Section]
1397. Mladinić,... . Vita beati Ioannis episcopi... [page 10 |
Paragraph |
Section]
1.85 85 Aetatem, Genitrixque aderit Sanctissima Christi,
1.86 Quę studet urgentes hominum lenire dolores.
1.87
Ne tristere locis quoniam disiungimur ipsi;
1.88 Nos optata quies supero sociabit in axe."
1.89 Talibus interdum monitis accomodat aures
1.90
1398. Petrić, Frane. Zoroaster et eius CCCXX oracula... [Paragraph |
Section]
1399. Petrić, Frane. Zoroaster et eius CCCXX oracula... [Paragraph |
Section]
1400. Petrić, Frane. Zoroaster et eius CCCXX oracula... [Paragraph |
Section]
1401. Petrić, Frane. Zoroaster et eius CCCXX oracula... [Paragraph |
Section]
1402. Petrić, Frane. Zoroaster et eius CCCXX oracula... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1403. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 65 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1404. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 2 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1405. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 1 |
Paragraph |
Section]
1406. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 1 |
Paragraph |
Section]
1407. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 1 |
Paragraph |
Section]
1408. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 1 |
Paragraph |
Section]
1409. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 1 |
Paragraph |
Section]
1410. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 1 |
Paragraph |
Section]
1411. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 2 |
Paragraph |
Section]
1412. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 2 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1413. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 2 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1414. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 3 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1415. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 3 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1416. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 3 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1417. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 3 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1418. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 4 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1419. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1420. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 23 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1421. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 24 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1422. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 24 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1423. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 25 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1424. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 27 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1425. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 29 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1426. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 29 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1427. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 30 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1428. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 30 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1429. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 30 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1430. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 30 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1431. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 50 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1432. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 65 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1433. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 69 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1434. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 72 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1435. Getaldić, Marin. Promotus Archimedes seu De variis... [page 72 |
Paragraph |
Section]
1436. Kašić, Bartol. Ad illyricae linguae studiosos,... [Paragraph |
Section]
1437. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1438. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
1439. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1440. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1441. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1442. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1443. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1444. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1445. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1446. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1447. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1448. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1449. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1450. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
1451. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1452. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1453. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1454. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1455. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1456. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1457. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1458. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1459. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1460. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1461. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1462. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1463. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1464. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1465. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1466. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1467. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1468. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
1469. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1470. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1471. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1472. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1473. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1474. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1475. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1476. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1477. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
Bibliographia locorum inventorum
Severitan, Ivan Polikarp (1472 - c. 1526) [1522], Feretreidos libri tres, versio electronica (), 807 versus, verborum 8510, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica] [word count] [severitanipferetr].
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Last
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.