Your search found 2430 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1565-1652:

immortalem! quot actiones publicas politica confectas scimus, quot servatos exercitus, quot dissipatas perduelliones, quot urbes in fide servatas! Atqui haec publicae sunt actiones; nec de nomine tecum certare velim, politica an stratagemate ista confecta dicas; id constat eadem mentis sagacitate inventioneque, qua quis privato conflat odium (quae actio vel secundum te politicae est), eadem, inquam, inventione hosti quoque conflari odium quo urbs in fide servetur, quod inter actiones publicas iure refertur. Meam itaque de politica

quot urbes in fide servatas! Atqui haec publicae sunt actiones; nec de nomine tecum certare velim, politica an stratagemate ista confecta dicas; id constat eadem mentis sagacitate inventioneque, qua quis privato conflat odium (quae actio vel secundum te politicae est), eadem, inquam, inventione hosti quoque conflari odium quo urbs in fide servetur, quod inter actiones publicas iure refertur. Meam itaque de politica opinionem accipe et, si potes, acquiesce: nihil ego eam esse quam quaedam praecepta puto, quae doceant qui in hac aut illa

ipsis proprium, quia nonnihil durius est, fastidiant, et ista otii potius refugia quam veros labores consectentur. Eludendam reponunt alii simulacris istis mulierum vanitatem ut integra nobis in rebus seriis auctoritas constet. Nec eas opera sibi propria fastidire, sed non eadem decora omnibus. Continuam illam per agros et villam cursitationem, illam exquisitam rerum minimarum curam feminas, quas supra servilem condicionem dii evexerint, nequaquam decere. Cedo enim rusticum aliquem villae praefectum, quid infra haec ab illo exiges? Ne nobis

sermonum causas nulla novitate serere, popularem in verbis factisque esse, cuncta boni subditi in principem officia implere, patrium nullatenus morem fastidire. Haec totius vim continent orationis; illa enim omnis inde processit, in iisque versata est. Restat precari ut eadem benevolentia, qua me dicere permisistis, finientem quoque sustineatis." Assurexerat discessuros nos ilico existimans, cum Amadus: "Ego quoque" (inquit) "munus a te mihi impositum brevissime exsequar. Ecclesiasticus igitur, dum in collegiis studiorum causa

inspectione et executiva potestas limites suos perspicere et, si illos excesserit, per legislativam sine ambagibus ad eos possit revocari. Obsoletis, quae de periodico diaetae celebrandae termino perlatae fuere, legibus liberam utique potestas executiva habuit facultatem eadem etiam ad quartam unius saeculi, ut nunc factum est, intermittendi; tanto autem intervallo cum saepe necessitas ipsa exposcat, ut de pluribus, quae secus legislativam potestatem respiciunt, obiectis statim constituatur, debet utique hac

sublevetur, statuerint, sicque in ordinatum compendium missam non modo pro cynosura publicae administrationis, sed et pro basi inauguralium diplomatum stabiliverint: porro, si aut certum et periodicum comitiorum terminum defixerint, aut certe eadem de diaeta in diaetam ita indixerint, ut ad illa repraesentantes nationis absque alia convocatione non tantum possint, sed et debeant comparere: si denique ipsum modum et formam leges proponendi et perferendi activitati et dignitati potestatis legislativae magis

exsequatur, interest. Hic est lapis ille Lydius qui ostendit an populus aliquis libertate aut servitute dignus sit. Si enim cives abrogata per potestatem legislativam beneficia dimittere renituntur, si imperata per eandem onera sustinere detrectant, si denique perlatas ab eadem leges observare recusant – hic certe populus nec libertate dignus est nec diu eam retinebit; quo enim maior et frequentior est adversus decreta potestatis legislativae renitentia, eo frequentius potestas executiva vim publicam adhibere debet; quo autem frequentius haec

in omnes sibi subditas gentes studia, id enimvero peculiare est maternae Suae in gentem Hungaram propensionis argumentum, quod eandem, qua adhuc carebat, Universitate exornavit, ut adeo ad perficiendum omni ex parte restaurationis studiorum opus nil defuerit aliud quam ut eadem e latebris in lucem protraherentur et ad supremam Regiam revocarentur inspectionem. Verum consilio huic eotum ipsa circumstantiarum cum systemate ferme gubernii complicata latio obsistebat. Nimirum injuria vetustiorum temporum munus

fastidium studii ingeneretur, verum ea potius a teneris unguiculis sciendi sitis in iis excitetur, sine qua nemo aliquem in litteris progressum fecit. Id autem haud secus facilius praestabitis quam si explorato probe genio animoque discipulorum tam incitamenta, quam modum eadem proponendi cujusque indoli accommodaveritis. Unum adhuc est, de quo vos in particulari commonendos existimavi, clarissimi altiorum Facultatum Professores; Vastae omnino ac propemodum immensae sunt, quas tradituri estis, scientiae, spatium vero, quod singulae

qui periculo anni huius probati regia subinde decreta acceperint, fructum etiam benigni schematis proximo anno capturos. 6. Verum maiora adhuc sunt quae vasta Augustae mens agitat consilia, de quibus eo tantum nomine vos certiores reddere volui ne quid interea etiam ad eadem provehenda parte ex vestra praetermittatis. De eo agitur ut natio Hungara ad aequalem cum quacunque Europaea gente eruditionis scientiarumque gradum provehatur. Ad grande hoc opus perficiendum parantur iam prima instrumenta, typhographiae, bibliothecae, decernuntur iis,

communicato prius cum Superiore Regio Studiorum Directore consilio e re sit studiorum studiosorumque. Ad 2-dum vero 15. Ea uterentur DD. professores severitate ut illi, qui constanter ad studia stimulati aut nullum aut admodum parvum in sua classe progressum facerent, in eadem classe uno adhuc, immo duobus etiam annis manere cogantur: quod aeque ad nobiles atque plebeios pertinere intelligatur, eo tantum cum discrimine ut plebeii ne hac quidem ad altiora studia progressus retardatione emendati acceptis inhabilitatis ad studia testibus litteris

unius anni, quoad reliqua vero publica onera triennali immunitate gaudeant, salva quoad praestationes dominales mutua conventione. Motiva. Hujus etiam intuitu, observatis praecitati Articuli cautelis, eadem nativorum quae exterorum ratio habenda esse videtur. Caeterum nec Articulus 103. 1723-tii nec ulla alia lex Patria de singularibus ejusmodi seu per extraneos seu per nativos factis inpopulationibus quidpiam

irrepere solent promanasse, prouti id quoad objectum serici, jam provocato status actualis §-pho diserte ostendimus. Patet id vel inde quod e converso, ubi novae ejusmodi culturae debite invigilabatur, si modo clima producto ejusmodi conveniebat, eadem paratam semper attulerit utilitatem. Quod hic de serico exempli causa dicitur, id relate ad culturam plerorumque etiam aliorum productorum, utpote: Tabacae, Lanae, Herbarum tinctoriarum, aliorumque perinde locum habet. Minus optatus culturae

§ 21. Ad detegenda, quae hactenus aut ignota sunt, aut quorum usus necdum constat, naturae producta, ac praesertim herbas tinctorias, evocentur sumtibus fundi literarii aliquot historiae naturalis apprime gnari viri, qui eadem per totum Regnum investigent; hi ubi talia detexerint, quae immediato usui deservire possunt, relationem Consilio statim praestent. Istud vero notitiam hanc cum inviatione circa modum praeparationis (si id natura articuli talis exegerit) continuo publicam

deficiunt, donec autem haec perficiatur, ipsae etiam ejusmodi fabricae nunquam assurgent. Non potest tamen investigatio haec ad sola, quae immediato usui deservire possunt, producta restringi; est hoc in natura rei jam positum, ut naturalistae eadem occasione talia etiam producta investigent, quae ad eruditionem potius, plenioremque historiae naturalis cognitionem referuntur, eaque de causa relationes suas nonnisi post longioris temporis effluxum adornare soleant, ne publicum utilitate e producto aliquo,

contra inferenda fortuito casu damna sufficienter muniverit, possessores viciniorum foenilium munimenta haec disjicere, aut illum in educando cordo turbare non ausint, sub poena violentiae. E converso proprietarius talis in reliquorum compossessorum foenilibus, sub eadem violentiae poena, pascuum non audeat ultro exercere. Motivum. Cum complura jam in Regno loca sint, ubi aucta populatio foenilium possessoria adeo restrinxit, ut quaestiones hae frequenter emergere, et ob defectum legis scandalosas

ubi vero latifundia adsunt, et tota communitas id postulat, nulla ratio subversatur, cur ejus desiderio deferri non debeat. Possessores enim civilium foenilium sunt perinde proprietarii, sicut alii ignobiles, qui foenilia sua condam a dominiis emerunt, nunc vero eadem intra se emunt et vendunt. Articulus VII. De vineis in campis plantatis. § 26.

Articulus VIII. De praecavenda vinorum Tokayensium adulteratione. § 27. Consilium Locumtenentiale omnia, quae in promontorio Tokayensi vigent, statuta sibi referri faciat, eadem expendat, auditoque et Comitatu Zempliniensi, et magistris montium, et ipsis potioribus vinearum Tokayensium possessoribus, Projectum elaboret, qualiter damnosa vinorum horum adulteratio praecaveri possit, illudque in Comitiis referat.

Articulus XIV. De propagatione equorum altioris staturae. § 41. Equos altioris staturae apud plebem propagandi ratio non eadem ubique convenit: quare hanc auditis, quorum situs institutum hoc admittit, jurisdictionibus Sua Majestas via Consilii Locumtenentialis determinabit. Motivum. Dominia quoad institutum hoc alioquin plena libertate gaudent,

conceduntur, naturale est ut quoad fabricantes seu majores, seu minores, quoad totum eorum personale, et concernentia aedificia extendatur, quia horum singulus a proportione majoris sui personalis majorem etiam publico adferet utilitatem, adeoque justum est, ut ab eadem proportione immunitatibus etiam his perfruatur. De aliis favoribus iisdem concedendis infra §-pho 146. proponetur. Caeterum delatae fuerunt jam saepius ad Consilium querelae super eo, quod aliqui civici magistratus novos ejusmodi et utiles

privilegii ad 15 annos ab imitatione immunitatum, quas lex utilibus mechanicis jam concessit, statuendum esse Deputatio existimabat; si ultro extendatur, jam monopolium sapere videtur. § 47. Eadem ratio fit quoad talia inventa, quae in aliis provinciis jam quidem vigent, sed inde nonnisi magna cura, sumtibus, saepe etiam periculo procurari possunt. Motivum. In aliquibus Regnis certarum

postquam in censum Germanicarum Provinciarum relata est, occupare deberet, id quod dubium reddit, an sub generali Exoticarum Provinciarum rubrica, quae in tabella separatim occurit, etiam Polonia contineatur. Adhuc portus Tergestinus et Fluminensis sub eadem portuum maritimorum rubrica conjunguntur; ubi tamen dirigentis dicasterii multum interest nosse, quid per unum, quid per alium portum seu intret seu exeat. Adhuc cupri, quod e Regno effertur, totum pretium in tabellam ita inducitur, tamquam illud in paratam

intercludi non potest. Transilvaniam ejusdem originis, ejusdem linguae populus maxima in parte habitat. Primae et secundae epochae reges Hungariae hanc etiam, qua partem Regni integrantem possidebant, communem illa cum Hungaria in diaetis legislationem habuit. Eadem onera portabat, iisdem beneficiis perfruebatur. Supremi tantum magistratus diversa nomenclatione, et domesticis quibusvis statutis distinguebatur; postea accepit quidem distinctos Turcarum Imperatori plerumque obnoxios principes, distinctam etiam legislationem:

dicasteriis porro etiam relicta. Articulus XXIII. De generali portorii clavi. § 67. Clavis singulae portorii speciei eadem sit, quae in Germanicis Provinciis, tam relate ad exteras, quam et Germanicas Provincias, et haec in praeambulo vectigalis exprimatur. Motiva. In monarchia quae tota ex unico corpore

debet. Jam vero sicut complures sunt merces respectu quarum quotta portorii in singula earum specie juxta mox subjungenda principia variari debet, ita major adhuc est talium articulorum numerus, qui ad nullum e praemissis principiis revocari, adeoque quibus eadem portorii quotta applicari potest. Et haec generalis portorii quoad singulam speciem determinatio clavis vectigalis appellari, reliquae vero ejus variationes pro exceptionibus considerari solent. Quoad exceptiones ejusmodi in

pro exceptionibus considerari solent. Quoad exceptiones ejusmodi in subsequentibus §§-is principia proponentur. Quoad generalem portorii pro indifferentibus articulis in singula ejus specie quottam, nihil obstat, quo minus eadem summa assumatur, quae in Germanico vectigali defixa fuerit. Ut autem clavis haec in praeambulo vectigalis exprimatur, ipsa promovendi commercii ratio exposcit. Nam et mercatores speculationes suas longe tutius dirigere possunt, si quottam procentualem,

publicae praeferenter, et durioribus etiam mediis, exigi soleant, si post has depuratas Germanicarum Provinciarum incolis tantum superest ut cum mediocri industria plura vitae commoda sibi possint procurare, Hungariae vero incolis vix tantum remanet ut cum eadem mediocri industria necessaria vitae subsidia comparare possint, jam tuto statuere licet quod in Germanicis Provinciis major sit quam in Hungaria et circulantis pecuniae quantitas et circulationis celeritas; contendamus jam illarum

eo magis existimavit, quod in Hungaria facultas rebus suis libere utendi fundamentalem Nobilium Regni praerogativam constituat. § 70. Portoria consumtionalia exoticorum non prohibitorum articulorum eadem sint in Hungaria quae in Germanicis Provinciis vigebunt, aut si quoad aliquem articulum peculiaris aliqua circumstantia seu respectu Germanicarum Provinciarum, seu etiam quoad Hungariam, diversitatem portorii exposcat, tunc enasciturus exinde favor in alio articulo

communicatio, tam voluminosi, ut vinum est, articuli transportus expensae debuissent utique vini Croatici pretium notabiliter elevare; nunc reserata curruli communicatione sumtus transportus adminus in dimidio minuetur, adeoque pretium etiam vini Croatici ab eadem proportione decrescet. Sed concedatur, quod hoc etiam non obstante majus tantisper sit futurum vini Croatici quam Dalmatici pretium: hoc certe titulo tam notabilis pecuniae in exteros status evectio admitti non potest; vinum enim non

ferme destitutis locis suapte viget, ad hos etiam portus extendatur. § 78. Merces, quae in Germanico vectigali ab omni seu in- seu eductionali portorio eximuntur, eadem etiam in vectigali Hungarico gaudeant libertate. Si vero quoad aliquem articulum distincta ratio subversetur, tunc concedendus in uno vectigali respectu talis articuli favor in alio vectigali per concedendam aequipollenti alicui articulo libertatem compensetur.

exinde Germanicae Provinciae ullum capiant emolumentum. Cum enim Hungaria vasta sit, partes illae, quae a Germanicis Provinciis remotae, exoticis vero propinquiores sunt, si evectio materialium ejusmodi ad extra prohibeatur, eadem in Germanicas Provincias eo minus educent, quod eorum aliqua nec sumtus transportus sustinere possint, adeoque illa domi inutiliter dissipari debebunt, id quod iterum totius in complexu sumtae Monarchiae rationibus adversatur.

aliquem articulum ratio subversetur, tunc in alio aequipollenti articulo reciprocum semper constituatur. Motiva. Quam quoad inductionem exoticam §-pho Projecti hujus 97. attulimus rationem, eadem etiam quoad eductionem ad extra subversatur. Nimirum hujus quoque intuitu viget principium illud ut talium articulorum evectio, quibus domestica aut consumtio aut industria opus habet, per gravia portoria difficilior

subeunt considerationem, Germanica essitualia portoria adoptentur. Ita superfluum vinum et frumentum ad extra educi tam Hungariae quam et Germanicarum Provinciarum perinde interest. Cur igitur his articulis aut idem essituale portorium, aut eadem eductionis libertas non concedatur? Verum sunt articuli quorum longe diversa est in uno Monarchiae membro relate ad aliud ratio. Ita interest Germanicarum Provinciarum ut plurium artefactorum, quae nec in Hungaria distrahere possunt, eductio ad

De transituali portorio. § 85. Exoticis ejusdem speciei articulis, seu hi ex una exotica in aliam, seu vero ex extera regione in Germanicas Provincias per Hungariam transvehantur, universim eadem transitualia portoria defigantur, quae illis pro utroque hoc casu in vectigali Germanico fuerint constituta. Motiva. Quoad portorium transituale merces in duas classes

expensae in beneficium talis Provinciae cedunt, per quam hae transportantur; et in illas, quarum transportus in detrimentum domestici commercii vergit: tales sunt, quibus ipsa Provincia illa eget, hujus enim interesset, ut illae in eadem potius divendantur, aut vero quibus eadem Provincia abundat; tunc enim transituales ejusmodi merces impediunt ejusdem speciei domesticarum mercium distractionem. Utriusque speciei merces portorio transituali gravari expedit, ideo ut, si per graviora

talis Provinciae cedunt, per quam hae transportantur; et in illas, quarum transportus in detrimentum domestici commercii vergit: tales sunt, quibus ipsa Provincia illa eget, hujus enim interesset, ut illae in eadem potius divendantur, aut vero quibus eadem Provincia abundat; tunc enim transituales ejusmodi merces impediunt ejusdem speciei domesticarum mercium distractionem. Utriusque speciei merces portorio transituali gravari expedit, ideo ut, si per graviora haec portoria nec transitualium ejusmodi

domi procurari nec concurrentia foris evitari possit, adminus Aerarium Regium ex adaucto ejusmodi portorio majus capiat emolumentum. Omnia haec principia in Germanico vectigali rite observata sunt; nihil proinde obstat, quominus eadem transitualia portoria in Hungarico etiam vectigali adoptentur. Principia tamen haec de illo tantum transitu tenere videntur, quando merces ex una exotica regione in aliam per Hungariam transferuntur et vicissim; si enim de illo transitu agatur, quando

pro consumtione transponuntur, rationibus Monarchiae magis conducere videtur, si nullum inter haec duo ejus membra portorium transituale constituatur. Interea nisi principium hoc in vectigali Germanico adoptetur, Hungaricae legislationi nihil reliquum est quam ut eadem transportualia portoria constituat mercibus, quae per Hungariam in Germanicas Provincias invehuntur, quae vectigal Germanicum ejusdem speciei articulis defixit, si per Germanicas Provincias Hungariae inferantur.

Hungarico quoad alios aequipollentes articulos constituatur. Possent autem hi esse lana macedonica et gosypium, quae per Hungariam in Germanicas Provincias invehuntur. Quoad lanam macedonicam eadem est per omnia ratio, quae stat pro Germanicis Provinciis quoad exotica colorum materialia; sicut enim harum interest, ne fabricae, quae his opus habent, in Hungaria exsurgant: ita interest Hungariae, ne concurrentia

favore gaudere, quam gosypium. Imo si sublatis semel impositionibus provincialibus educendum per Germanicas Provincias in exteras oras vinum et frumentum Hungaricum graviori fortasse transituali portorio subinde gravetur, eadem reciproci ratio exiget, ut vicissim artefacta Germanica, dum per Hungariam in Turcicas Provincias evehuntur, eidem transituali portorio subjiciantur. Articulus XXIX.

1788-vi §-um 49. tantum ad habitantes in Capitalibus et Depositorialibus urbibus mercatores restrictum fuerit. Omnia quidem haec in Germanico etiam eorundem annorum vectigali constituta fuerunt, adeoque hac quoque in re eadem est Germani cum Hungaro quaestore conditio. Interea plerique Hungarici quaestores in submissis Deputationi huic reflexionibus restrictiones has ac praesertim rubrarum illarum bolletarum usum sufferri enixe exorarunt. Quod

alleviata sint, possent vicissim in Hungarico vectigali subtiliorum adminus pannorum, telae item Silesiacae et Polonicae, pro quibus populi hi copiosiora vina Hungarica eveherent, portoria ab eadem proportione alleviari. Quoadinductionem haereditariam: posset Germanicis artefactis levius tantisper portorium in vectigali Hungarico defigi, quam vicissim: ita tamen, ut e contra

Quoadinductionem haereditariam: posset Germanicis artefactis levius tantisper portorium in vectigali Hungarico defigi, quam vicissim: ita tamen, ut e contra Hungaricis productis in Germanico vectigali levius ab eadem proportione portorium defigatur, quam vicissim. Quoad eductionem ad extra: in casu illo, quo Germanicae Provinciae necessariorum pro fabricis suis crudorum materialium, quae Hungaria suppeditare potest, defectum re ipsa

laboris viarum ordinem, uti et accomodam respectivis localibus situationibus constructionis earum normam sua Majestas Sacratissima auditis praevie sufficienter localibus jurisdictionibus, via Consilii Locumtenentialis determinabit, haeque emanandae eadem via decisioni Regiae se ultro conformare tenebuntur. Motiva. Capitales commercii Hungarici ductus, qui ad tres praecipuos externae eductionis passus, Poloniam, Valachiam

sit? Qua viam ejusmodi ducere expediat? et similia. Haec decidere utique ad executivam pertinet potestatem; haec autem, ut id praestet, circumstantialem de singula ejusmodi via informationem capere debet. Norma etiam constructionis viarum non eadem ubique esse potest, adeoque ad potestatem executivam pertinet hanc etiam auditis localibus jurisdictionibus determinare. Caeterum omnia quidem haec ad usque etiam eodem tramite procedebant, cum tamen id nulla hactenus lege constitutum fuerit, rationibus publici

pro omnibus, qui in viis publicis situantur, pontibus ligna, e Cassa Domestica comparari deberent, plebem totum et laboris, et expensarum onus maneret, cui sustinendo in comitatibus illis, qui longos et commercialium, et postalium et militarium viarum tractus habent, eadem minime sufficeret. § 101. Pontes in capitalibus ductibus super fluviis Danubio, Tibisco, Mura, Dravo, Savo, et Colapi constructi, aut construendi, si per privatos e proventu

Savo, et Colapi; sed et constat quod languidus fuerit tempore illo commercii cursus. Post instratos pontibus fluvios illos commercium in hoc ductu in duplo adminus accrevit. Si neglectis his pontibus naula denuo reducantur, ejus cursus ab eadem certe proportione diminuetur. Verum pontium in magnis his fluviis seu erectio, seu conservatio adeo sumtuosa est, ut e proventu moderatae tariffae vix sustineri possit; si autem haec nimis elevetur, indubitatum commercii cursui adfert impedimentum.

proprietario exscindi debeat? Caeterum an plus vel minus una tertia titulo lucri proprietario assignari debeat definire ad legislationem pertinebit. § 104. Eadem occasione proprietarios ad telonia zelo boni publici sponte cedenda disponere conentur. De qualicunque tamen succesu comitatus adaequatas Consilio Locumtenentiali relationes praestent; istud vero iis combinatis planum efformet super eo: quibus in locis? et cum quali

Motiva. Ut proventus teloniorum publicorum nullas sic! alio, quam in conservationem viarum convertatur, res ipsa alioquin deposcit. Prouti proventus hic augetur: ita etiam majori viae quantitati sufficere potest, adeoque ab eadem proportione numerus etiam laboratorum publicorum minus necessarius evadit, hacque oneris parte plebs jam ultro relevari potest. In capitalibus commercialibus ductibus crescens cum quotidiano populationis incremento commercium tantam sensim commeatus

patietur. Alterum nec Pettovii uno ictu effectum fuit; sed prout commercii cursus per regulatam vecturisationem accrevit, ita id ipsum plures mercatores eo sensim allicuit. Si per regulandam in via Fluminensi rem vecturariam commercii cursus continuo increscat, eadem causa eundem effectum hic quoque producet, defigentque se seu Canisae, seu Zagrabiae, seu etiam Carlostadii, intermedii mercatores, medio quorum Pestienses merces Flumine perinde habere poterunt, sicut nunc eas Tergesto obtinent

Littorale necdum est reserata. Itaque hujus exemtionem ad exteras etiam naves extendere expedit. Quodsi tamen seu industria mercatorum, seu aliqua commercii vicissitudo huic quoque producto certum per Littorale exitum aperiat, possunt hujus etiam intuitu eadem, quae de frumento, principia observari. Tabaca a proportione pretii sui minus quidem voluminosum articulum efficit; cum tamen gravem cum Americana concurrentiam sustinere debeat, interest ut hujus quoque

medietas in favorem domesticarum navium remittatur, erit hoc novus ad excitandam nationalem navigationem stimulus. Instituto huic id universim objici potest, quod cum in ejusdem speciei merce an illa domestica navi advecta? vel eadem efferenda sit? discerni non possit, facilis hac ratione praevaricationibus via aperiretur. Exoticae enim merces, dum portum liberum subeunt, seu domestica, seu extera navi advehantur, tricesimali manipulationi non subsunt; et saepe idem mercator ejusdem speciei

enim e studio mechanicarum scientiarum capaciora successive individua proditura non dubitet, tarde tamen, aut vix unquam tantus erit horum numerus, ut singulus comitatus talibus, qui nulla amplius directione egeant, subjectis provideri possit. Accedit quod ab eadem proportione, qua capaciora sensim individua prodibunt, labores etiam hydraulicos cum progressu temporis accumulandos esse facile praevideri possit, adeoque insufficientia Departamenti Hydraulici pro omnibus his laboribus immediate dirigendis porro etiam

comitatenses autem eandem a comitatibus dependentiam habeant. Tota proinde Hydraulici instituti graduatio in eo tantum consistere debet ut comitatenses geometrae pro elaborandis tantum localium hydraulicorum operum planis, et postquam eadem concertata fuerint, pro iis effectuandis deserviant. Consilium vero dirigentes, tamquam in arte sua jam perfectiores, pro discutiendis geometrarum comitatensium planis, inspiciendisque, si opus esse existimaverit, eorum laboribus adhibere;

praestari posse censetur. Caeterum debet Consilium post primam statim revisionem effectuationem operis ordinare, quia raro indubie eveniet, ut quis secundam velut magis adhuc sumtuosam revisonem postulet. Quodsi tamen eadem postuletur, exmissioni ipsius directoris non obstabit id, quod ille jam bis in depromendam quoad hoc objectum opinionem, influxerit. Aliud enim est erga aliorum, qui oculatas peregerunt, fidem opinionem depromere, aliud objectum

quin prius per localem jurisdictionem cognoscatur an non haec navigationi obstent. Si opera haec navigationi obstare concernens jurisdictio compererit, eorum erectionem efficaciter impediet. Molis tamen, si situatio admittat, innoxium locum assignabit, et ut hae in eadem situatione rite conserventur per suscipiendas annuas investigationes procurabit. Quodsi opus moliri volens decisioni huic non acquiescat, liberum eidem erit modalitate §-pho 5. jam praescripta juribus suis

sibi navem hujus moduli construxerit, 100 aureorum proemium eousque, donec usus hic invalescat, decernatur, una necessarii pro illa regenda nautae e capacioribus publicarum illarum navium individuis eidem suppeditentur. Horum denique loca per conducendos, et in eadem arte sensim subinstruendos tyrones suppleantur. Motiva. Ostendimus in Elaborato status actualis §-pho 71. quanta pecuniae vis pro constructis e molli ligno exteris

iterum mappationes requirent. Habent enim locales geometrae in elargita ipsis 1784. instructione inviationem qualiter omnem eventuram nefors mutationem in distinctam mappulam ita conjicere debeant, ut stante in reliquo mappa mutationes hae per appapandas cartulas in eadem exhiberi possint. § 127. Peracta et proxime secuturae Diaetae reportata hac mappatione denominentur pro elaborando generali navigationis plano deputati, iisdemque celeberrimum in arte hydraulica,

perque has rimas fluvios traducere, aut canales ad eorum apices per cataractas elevare potest. Verum nisi utilitas publica profusis in hos labores sumtibus respondeat, opera ejusmodi ad artis tantum ostentationem referuntur. Quare ut eadem Deputatio sumtuum etiam schemata elaboret, prorsus necessum est. Nihil quidem ejusmodi schematibus incertius esse satis constat. Cum tamen Deputatio illa, parte ex una e viris localium pretiorum probe gnaris, parte vero ex alia ex hydraula laborum, quos opera

operis publicis suscipientur. Si tamen muratum aliquod aedificium dirui oporteat, horum pretium detracto materialium valore proprietario persolvetur. Motiva. Agnoscit Deputatio quod, si natura juris proprietatis spectetur, eadem sit incultorum quae culturam fundorum ratio: ne tamen fundus commercialis nimium aggravetur, et quia in fundis incultis longe minus quam cultis damnum inferri potest, sperat Deputatio quod proprietarii exigui hujus damni sacrificium

in illud non consentiet. Accedit quod in ejusmodi casu ne proportionalis quidem processus locum habeat, cum labores ejusmodi per ratas suscipi non possint, sed totum in complexo opus ad semel absolvi debeat. Pro reliquis §-phi hujus clausulis eadem motiva militant, quae ad immediate praecedentem jam allata sunt. § 133. Si occasione exsiccationis paludum seu per publicum, seu etiam per privatos suscipiendae, quaestio de metis exoriatur,

et tunc quo jure potest beneficium hoc uni e sistematisatis mercatoribus concedi? alteri vero negari? dicetur fortasse quod facultas illa vendendi non ad domesticos cives sed ad exteros referatur. Verum huic quoque eadem difficultas obstat; si enim plena quaestum exercendi facultas Pestini jam viget, casus ejusmodi venditionis nunquam emergere potest. Si certus tantum mercatorum numerus defixus est, cur aliquibus ex his facultas jus quaestus, etiamsi tantum extraneis,

potest. Si certus tantum mercatorum numerus defixus est, cur aliquibus ex his facultas jus quaestus, etiamsi tantum extraneis, vendendi concedatur? aliis negetur? magistratus nullum unquam alium quem merum arbitrium. Apparet etiam ex eadem instantia quod in casu cridae magistratus jus quaestus vendendi creditoribus pro fundo assignare jam admiserit, jam negaverit. Cujus iterum, si allegati illic duo casus ad vivum excutiantur, nullam praeter merum arbitrium rationem reddere poterit.

ut abusus jus quaestus vendendi desinat esse nocivum promotioni commercii monopolium, ut per illa omne magistratus arbitrium, omnis partialitatum occasio praevertatur; denique ut aliae civitates, in quibus abusus hic necdum invaluit, si sub eadem regulativorum punctorum observatione hunc etiam sibi admitti postulent, a petito suo fundate rejici possint, adeoque nullum prorsus medium est, quam aut abusum illum ubique abolere, aut totum internum Regni commercium sponte in

Motiva. Hujus rei intuitu inter quaestores et fabricantes differentiae saepius occurrunt. Ac theoretica quidem fabricae idea illa est, ut haec fabricata sua mercatoribus all ingrosso, hi vero consumentibus alla minuta eadem divendant. Verum raro fabricae alicui ea felicitas obtingit, ut principio statim omnes suas merces all ingrosso distrahere possit; quodsi autem notabilis earum pars invendita remaneat, cum fabricarum erectio sumtuosa sit, hae facile labefactantur. Sed nec ipsa

autem non eget quaestoribus secundae manus, donec illos habere potest. Secus posset status mercantilis praetendere ut nec opificibus liceat erga paratam solutionem laborare, sed quod hi artefacta sua primo alicui mercatori vendere, consumens vero eadem ab hoc debeat comparare. Quoad extraneos fabricantes eadem est ratio, quae quoad quaestores; sicut his §-pho 136. nonnisi quaestus all ingrosso concessus est, ita his quid amplius concedi potest.

potest. Secus posset status mercantilis praetendere ut nec opificibus liceat erga paratam solutionem laborare, sed quod hi artefacta sua primo alicui mercatori vendere, consumens vero eadem ab hoc debeat comparare. Quoad extraneos fabricantes eadem est ratio, quae quoad quaestores; sicut his §-pho 136. nonnisi quaestus all ingrosso concessus est, ita his quid amplius concedi potest. Fabricantum etiam haereditariarum Germanicarum

ratio, quae quoad quaestores; sicut his §-pho 136. nonnisi quaestus all ingrosso concessus est, ita his quid amplius concedi potest. Fabricantum etiam haereditariarum Germanicarum Provinciarum eadem est, quae mercatorum ratio: adeoque sicut quoad hos praecedenti §-pho reciprocum stabilitum est: ita quoad hos etiam idem debet observari. § 140. Si opifex una in

taxare, ad partes localis magistratus pertinebit. Exponunt etiam mercatores Pestienses quod opifices non tantum analogos opificio suo, sed jam alios etiam articulos vendere incipiant. Verum minutia haec attentionem legis non meretur. Hic quoque eadem, quam supra pro aliis minutis quaestoribus attulimus, ratio obtinet. Dent majores mercatores, uti possunt, minori pretio eosdem articulos, et opifices nec pro remanentia materialium opificii sui, nec pro aliis sibi minus analogis mercibus emtorem invenient.

eo nixus argumento, quod naturalis commercii cursus ipsorum etiam horum articulorum pretia ad justum aequilibrium suapte reducat. Nimirum cum pretia rerum a proportione auctae circulantis pecuniae sensim increscere, etsi pretia victualium eleventur, artefacta ab eadem proportione assurgere soleant. An enormia, quae non multo post enata sunt articulorum horum pretia, ordinationi huic, vel vero mox consecuto Turcico bello adscribi debeant, tuto quidem statuere non licet: quodsi tamen aliorum temporum populorumque experientiam

electae communitatis et possessionatae nobilitatis, juxta pluralitatem votorum peragatur. Praescripsit lex remedium hoc pro repartitione contributionum, et ab eo tempore aut nullae eatenus querelae oriuntur, aut per unum recursum statim complanantur. Eadem causa eundem utique effectum etiam quoad limitationem producere debebit. § 143. In locis dominali jurisdictioni subjectis officinam aperiendi jus ab indultu quidem domini

immediati quaestus objecta, veluti tabaca, gallae quercinae, cineres clavellati, et similia saepe praeemebantur. Qui vinum pro educillis, animalia pro macellis, materialia pro fabricis suis comparat, utique ideo illa emit, ut eadem cariori iterum pretio distrahat, adeoque jam in Articulum 75. 1723. impingit: necessarium itaque existimavit Deputatio ut et praetextus illi diserte praescindantur, et cupiditati aliquorum per sensibilem poenam frenum

Regno praestant utilitatem; justum proinde est ut paribus etiam favoribus perfruantur. Hac ratione justa etiam quoad mercatores proportio pariter stabilitur; prouti enim majus vel minus fuerit ejus commercium exportationis, ita ab eadem proportione favorum horum fructum capiet. Interest tamen ut iis, qui majores fabricas erigunt, aut commercium exportationis all ingrosso exercent, praeterea aliqui favores concedantur, verum praeter

ut non tantum planum regulandae et capitalis et collateralis navigationis, sed et ipse qua serie suscipiendorum laborum ordo, singulique laboris sumtuum schemata seorsim elaborentur, et postquam hic per legislationem definitus fuerit, labores eadem serie suscipiantur; ut id perfici, optatumque successum habere possit, Deputatio illa, quae hunc laborum ordinem elaborabit, debet aliquam circa quantitatem fundi commercialis, cui labores ejusmodi commensurari possint, habere cynosuram. Hanc autem habere non

hypothesi, cum nullum e submissis seu per jurisdictiones, seu per privatos projectis aliquod seu inter cassas, idest circa propositorum fundorum applicationem discrimen faciat, sed omnia hydraulicos tantum labores aut alios commerciales usus respiciant, Deputatio etiam eadem universim tantum expendenda, et tum primum propriam de quo fundo? ad quam cassam applicando? opinionem subjungendam esse demisse existimavit. Comitatus Sümeghiensis et Baranyensis schedarum bancalium excusionem proponunt; ille

jam Hungaria justa inter offerentes et acceptantes schedas ejusmodi proportio vigeat. Quidquid proinde absque praevia reali cassa nomine Statuum emitteretur, jam excederet hanc proportionem; per consequens, aut schedae regiae in eadem quantitate revocari, aut schedae Statuum in ipsa sui nativitate nullum creditum, adeoque nullum etiam cursum habere possent. Non erat ignotum, quod supra memoravimus, axioma, illi, qui schedarum emissionem perinde, sed nonnisi conflata praevie

esse. Verum dantur etiam aliae lotteriarum species, quae majores vocantur, et quas nonnisi melius habentium regnicolarum classes ideo assectari possunt, quia in illis nonnisi cum notabilioribus summis periculum facere licet. Cum quoad has non eadem ratio subversetur, quominus harum aliqua species inducatur, et redundaturum ex illa emolumentum pro fundo publico convertatur, nihil obstare videtur. Nisus enim fortunam tentandi plerisque hominibus adeo naturalis est ut, si iis omnis hunc domi exercendi occasio

quaestus societas prohibetur, et utprimum vel id evenerit, quod aliquis domesticus quaestor cum Turcico subdito quaestus societatem habeat, omnes hujus merces, quae sub objectum societatis cadunt, eadem qua supra ratione confiscentur. Imo si quod dominium quaestum ejusmodi fovere et protegere compertum fuerit, illud actore fisco comitatensi in 200 aureis pariter ad Cassam Commercialem applicandis coram Vice-Comite convincatur. § 3. Articulis puri

oblato fundi, demissam suam opinionem depromat, modum cassas has administrandi praevie proponendum existimat. Articulus De administratione cassarum harum. § 1. Singula haec cassa separatim, per eadem tamen individua manipulabitur, superior perceptor in Diaeta constituetur, reliquos Sua Majestas Sacratissima via Consilii Locumtenentialis denominabit, supremamque eadem via in cassas has exercebit inspectionem. § 2. Generales erogationum

De administratione cassarum harum. § 1. Singula haec cassa separatim, per eadem tamen individua manipulabitur, superior perceptor in Diaeta constituetur, reliquos Sua Majestas Sacratissima via Consilii Locumtenentialis denominabit, supremamque eadem via in cassas has exercebit inspectionem. § 2. Generales erogationum designationes in Diaeta fient, specificas tamen assignationes faciet potestas executiva. § 3. Accuratas de his cassis rationes quotannis reddi, easdemque

158. Alter in vicem gratuiti oblati titulum perpetui mutui ita proponit, ut primum periculum fiat in specifico aliquo, v. gr. in erigendo Pestino usque Szolnokinum communicationis inter Tibiscum et Danubium canali; quodsi enim id successerit, eadem ratione successive omnes hydraulicos labores perfici posse arbitratur. Modalitatem autem in eo concentrat: 1. Calculentur necessarii ad opus hoc sumtus, quos ille idealiter in sex millionibus assumit. — 2. Summa haec dividatur inter dominos

idealiter in sex millionibus assumit. — 2. Summa haec dividatur inter dominos terrestres vel a ratione possessorii sui, vel a proportione contributionis, quam rustici sui dependunt. — 3. Obvenientem sibi quottam quisque statim in parata deponere teneatur, e converso eadem occasione correspondens summae, quam depositurus est, actiarum numerus instar obligatoriae eidem consignetur. – 4. Cum conflata praevia ratione necessaria summa perficiatur canalis, sub directione celebris alicujus Hydraulae, et utprimum

cognito in bonum publicum zelo, et innato genti Hungarae generosi animi ductui, ultro submittit: in casum tamen illum, quo oblatum semel pro semper, etiamsi in 4 millionibus, fiat, summam hanc non statim in occurrentes commerciales usus expendendam, sed elocandam, eadem vero occasione, cum benigno Suae Majestatis assensu, excudendas esse schedas bancales ad vires interusurii offerendae summae, v.gr. 4 millionum, cum ea Statuum Regni assecuratione, quod hae ab earum possessoribus, dum et quando alicui collibuerit,

ad semel laborum copia difficiliorem redderet eorum directionem, et ideo hi minori cum exactitudine peragerentur; quod summum est, cum summa, v.gr. 4 millionum, si ad semel expendatur, nonnisi labor, qui valori hujus summae aequivalet, perfici potest; si eadem elocetur, intra 32 annos cum eadem summa opus 12 milliones valiturum peragetur. Cum proinde necessitates commerciales non ita comparatae sint, ut aut omnes simul, aut intra breve tempus expleri debeant, expedit ut ea, quae ex oblato conflabitur, summa mox explicanda

redderet eorum directionem, et ideo hi minori cum exactitudine peragerentur; quod summum est, cum summa, v.gr. 4 millionum, si ad semel expendatur, nonnisi labor, qui valori hujus summae aequivalet, perfici potest; si eadem elocetur, intra 32 annos cum eadem summa opus 12 milliones valiturum peragetur. Cum proinde necessitates commerciales non ita comparatae sint, ut aut omnes simul, aut intra breve tempus expleri debeant, expedit ut ea, quae ex oblato conflabitur, summa mox explicanda modalitate ad fructificandum

excudentur aliae, iterum tantum ad vires 200 000 florenorum, donec observatum fuerit difficiliorem jam evadere earum erogationem; tunc enim ab ulteriori earum excusione statim desistetur. Quodsi vero schedae hae facilem continuo cursum retineant, excudentur successive in eadem semper quantitate aliae, donec ipsam elocati capitalis summam, v.gr. 4 milliones attingant, et tunc ab omni ulteriori earum procusione simpliciter abstrahetur. Si schedarum harum erogatio, antequam illae summam

semper retinebunt, adeoque ipsae ab uno redemtae schedae ab alio iterum acceptabuntur, et sic proventui, quem calculavimus, nihil decedet. Verum si massa circulantis pecuniae diminui contingat, aut malevolis de insecuritate Cassae Commercialis rumoribus eadem apud publicum in discreditum ponatur, tunc casus notabilis redemtionis reipsa emergere potest. In primo casu schedae nonnisi ab ea proportione, qua pecuniae circulatio minuetur, ad cassam refluent, adeoque haec beneficium residuae

necessitatibus magis accommodam anhelet, adeoque omnes omnino schedae hae redimi debeant. Et tunc non poterunt quidem illae parato exsolvi, sed proprietarii per activas cassae obligatorias excontentari debebunt. Verum in communi ejusmodi calamitate eadem sors omnes etiam privatos creditores manebit; nam ne hi quidem a debitoribus suis paratam habere poterunt solutionem, adeoque proprietarii schedarum harum nihilo deteriorem subibunt conditionem, quam si pecunias has privato alicui credidissent. Interea

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report