Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: usque Your search found 3592 occurrences
First 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1129-1574:1129. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] suae nutriculae loquelam: uti vere Scriptura, benignissima quaedam alumna omnium bonarum mentium ac piarum animarum appellari posset, ac etiam deberet. At contra, bone Deus, quam nil minus a Theologis (quod dolens gemensque dico) actum elaboratumque est inde ferme a Christi temporibus usque ad nostram hanc aetatem, quam ut ipsemet nativus sermo, textus ac sensus Sacrarum literarum clare perciperetur: utque Christiani ipsummet suum praeceptorem in eis clare loquentem, docentemque, ac sua bona offerentem, quasi coram, propriisque auribus, ac sine interprete aut internuncio audire
1130. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] orientem. nam Sodoma tunc Lotho et Abraamo fuit orientalis. Sed loquitur forte Moyses respectu sui, qui ultra Iordanem istum librum scripsit. Sic saepe
1131. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] in Novo testamento valde crebro
1132. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] pro
1133. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 27 | Paragraph | SubSect | Section] ALMA, vox Hebraea, Isaiae septimo, Ecce virgo concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen eius Emanuel, etc. controversa est, dum Evangelista Matthaeus interpretatur virginem, sicut et Septuaginta: quam versionem ac sensum etiam tota Ecclesia sequuta est inde â Christo usque ad nostra tempora: contra vero Iudaei, tantum puellam aut iuvenculam significare contendunt. Rationes vero plures evidentissime nostram sententiam comprobantes, in promptu sunt: quarum praecipuae hae videri queant. Prima, quod haec vox ubique in Sacris significet virginem: quod postea
1134. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 27 | Paragraph | SubSect | Section] enim absconditam, occultam. Duplici vero ratione virgines dicuntur absconditae, aut occultae. Primum, quia moris fuit, et hodierna die est in illis meridionalibus et orientalibus locis, virgines occultari domi, ut sic tanto certius earum pudicitia custodiretur: sicut et Phocylides monet, virginem usque ad nuptias custodiendam esse bene obseratis cubiculis, et non permittendum ut ante nuptias extra domum conspiciatur. Idemque et de pueris dicit, addens, difficile esse parentibus custodire liberorum castitatem. Quinetiam hodie in Italia, ut maxime aliquando in publicum prodeant, valde tegi
1135. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 31 | Paragraph | SubSect | Section] proficisci) ibi cum illo duo: id est, potius propera, ac servias ei ulterius quam flagitat, quam ut rixando cum eo in maiores difficultates aut acerbitates incidas, et scandala excites noxia. Sic Matth. 27. dicuntur milites angariasse Simonem Cyrenaeum, ut adiuvaret Christum in ferenda cruce, usque ad supplicii locum.
ANGELUS Graecavox, Latine nuncius, Hebraice
1136. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 33 | Paragraph | SubSect | Section] perdet eam. Posses etiam accipere de vita Luc. 12. Anima habes multa bona. Matt. 6, Non, ne anima pluris est quâm esca? Iohan. 12, Anima mea turbata est valde. Et Matth. 26, Tristis est anima mea usque ad mortem. Act. 20, Anima ipsius adhuc in ipso est. In Psalmis innumera sunt exempla: ut cum dicitur, Anima incurvavit se in pulverem, Psal. 44. id est, vis vegetativa proxima est interitui. Multa tamen huiusmodi exempla etiam ad rationalem animam trahi possunt. Sicut et
1137. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 33 | Paragraph | SubSect | Section] animam. Sic et Matt. 20, tametsi ibi quoque de rationali anima accipi queat. sic et in eo, Dabit animam suam redemptionem pro multis, Iohannis 13, Animam pro te ponam. Et 15, Dilectionem maiorem hac nemo habet, quam ut ponat animam suam pro amicis suis. Ionae 2, Aquae circumdederunt me usque ad animam: id est, extremum periculum vitae. Dare alicui suam animam in praedam, id est, conservationem vitae, quam pro suo lucro aut praeda habeat, quod nempe incolumis evasit. Iere. 20 et 45. Petere pro anima sua, Ester. 7 id est, supplicare pro vita sua. Anima alicuius pro alterius
1138. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 34 | Paragraph | SubSect | Section] Nephes anima, Leb cor aut
1139. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 34 | Paragraph | SubSect | Section] 6. et 21: In tribus annis, tanquam annis mercenarii, alleviabitur gloria Moab. Mercenarius anni in annum, Levit. 25, Tanquam mercenarius anni in annum eris cum illo: pro, tanquam mercenarius annuus, qui sese ei non addixisset in longum tempus, aut perpetua servitute obstrictus esset, sed tantum usque ad certum tempus: quo elapso, denuo novum contractum constitueret. A fine anni in annum: pro, stato tempore anni. 2. Samuelis 14. Sic, Rem anni in anno facere: pro, debitum annuum pensum absolvere, 1, Reg 10. Sic, De anno in annum. pro quotannis, 1. Samuelis 7. Anno post annum
1140. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 36 | Paragraph | SubSect | Section] dierum, Proverb. 3. id est, prolongare tempus vitae. Apponi ad populos suos, est mori ac sepeliri in sepulchro maiorum suorum, Gen. 35. 49. APPREHENDERE pro attingere. Levi. 26, Apprehendit tritura vindemiam, et vindemia sementem. id est, labores et occupationes unius pertingent usque ad operas alterius prae nimia copia, ut sese invicem impediant, tempusque ad colligendos tam copiosos fructus desit. Apprehendit aliquis, aut eius manus aliquid, Levit. 14. 25, Num. 6, pro, posse id consequi, posse comparare, tantum ei esse opum ut id emere queat. Apprehendere fratrem,
1141. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 37 | Paragraph | SubSect | Section] Deinde ponuntur Aquae pro adversitatibus et calamitatibus, magnisque periculis: ut Psal. 18, Et assumpsit me ex aquis multis. et Psalm. 69, Servame Domine, quoniam aquae venerunt usque ad animam meam: Veni in profundo aquarum, et fluctus operuit me. Sic et Isa. 28. quae metaphora saepius in eo et Psalmis repetitur. Psal. 23, In diluvio aquarum multarum. Psal. 66, Transivimus per ignem et aquam. Isa. 43 omnino in multo usu est, in sententiis
1142. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 43 | Paragraph | SubSect | Section] habebant speciem ac dignitatem ducum. Sic 2. Sam. 23. Percussit Aegyptium, virum aspectus, id est, terribilem et formidabilem. Sic ferme Germani, Ein ansenliche Person. Aspectus alicuius usque ad fines terrae, Danielis 4, pro conspiciebatur. Aspectu bona, id est, elegans, formosa. Gen. 12 26. Ester 1. Danielis 1. Verum de hisce phrasibus aliquid etiam in verbis Respicere et Videre adiicietur. ASPIS, vox etiam in Sacris reperitur. Celebratur autem eius
1143. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 44 | Paragraph | SubSect | Section] exterminatus est rex Israel: pro, statim in principio regni Oseae, filii Ela. Palpebrae aurorae: pro igneae, scitillantes. Iob 41, Oculi Beemot sunt ut palpebrae aurorae. Ascensus aut ortus aurorae, pro, quam primum incipit aurora oriri. Nehemiae 4, Faciamus opus ab ascensu aurorae usque ad exitum stellarum: id est, a summo mane usque ad extremum vesperum, cum obcurato lumine solis stellae cernuntur. Psal. 110, est obscurus admodum locus, ubi inter alia est vox Aurorae, qui accurata explicatione indigeret: sed a me breviter hoc loco tantum attingetur. Vertunt
1144. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 44 | Paragraph | SubSect | Section] in principio regni Oseae, filii Ela. Palpebrae aurorae: pro igneae, scitillantes. Iob 41, Oculi Beemot sunt ut palpebrae aurorae. Ascensus aut ortus aurorae, pro, quam primum incipit aurora oriri. Nehemiae 4, Faciamus opus ab ascensu aurorae usque ad exitum stellarum: id est, a summo mane usque ad extremum vesperum, cum obcurato lumine solis stellae cernuntur. Psal. 110, est obscurus admodum locus, ubi inter alia est vox Aurorae, qui accurata explicatione indigeret: sed a me breviter hoc loco tantum attingetur. Vertunt autem eum alii aliter: mihi maxime arridet
1145. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 48 | Paragraph | SubSect | Section] sunt: tantum phrases quasdam earum percurram. Tribuuntur autem non tantum hominibus, sed et Deo. Arma belli, sunt bellica instrumenta. Deut. 1, Accinxistis nos armis belli vestri: pro, armis vestris bellicis. Apprehendere bellum, est bellare. Num. 31. Deus facit cessare bella usque ad extremum terrae. Psal. 46. Idem dicitur Psal. 76. hisce verbis, Illic confregit sagittas, arcus, scutum et gladium ac bellum. Psal. 140 Qui omni die congregant bella: id est, praeparant. Sic desponere bellum cum omnibus instrumentis bellicis,
1146. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 50 | Paragraph | SubSect | Section] nisi quod nunc per nostrum Meschiam eum cognovit? Ad haec etiam, quantilla tandem fuit illa felicitas Abrahami, quam gentiles in eo admirari potuerunt, qui toties promissam, expectatam ac desideratam terram non est consecutus: sed ut peregrinus sursum ac deorsum non sine gravi cruce oberravit, et usque ad extremum senium orbus vixit? Sed redeo ad explicationem verbi. Secundum hanc igitur realem benedictionem multa in Scriptura dicuntur, qualia sunt et haec dicta: Venite benedicti patris mei, id est, quibus pater favet. et reipsa benefacit, vosque beat. Sic, Benedicta tu in mulieribus, id
1147. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 60 | Paragraph | SubSect | Section] regnum progredi, nec facile quoquam eunt, nisi animo ac studio occupandi alienas regiones. Ideo David dicens, se super Amon calceamentum proiecisse, significat, illa loca occupasse, aut etiam pedibus ut devicta calcasse. Significat igitur ibi vox calceamentum, ipsum pedem, totumque hominem, eo usque progressum, ac per consequens eius dominium eo usque ampliatum ac extensum. Quarto, Lex fertur Deut. 25, ut qui nollet uxorem viduam fratris, carentem liberis, ducere, ad excitandum semen fratri, ei illa publice detraheret calceos, et inspueret in faciem, vocareturque eius familia Domus
1148. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 60 | Paragraph | SubSect | Section] ac studio occupandi alienas regiones. Ideo David dicens, se super Amon calceamentum proiecisse, significat, illa loca occupasse, aut etiam pedibus ut devicta calcasse. Significat igitur ibi vox calceamentum, ipsum pedem, totumque hominem, eo usque progressum, ac per consequens eius dominium eo usque ampliatum ac extensum. Quarto, Lex fertur Deut. 25, ut qui nollet uxorem viduam fratris, carentem liberis, ducere, ad excitandum semen fratri, ei illa publice detraheret calceos, et inspueret in faciem, vocareturque eius familia Domus discalceati. Quare hoc ritu discalceationis
1149. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 60 | Paragraph | SubSect | Section] tenebras, quae apud Israelitas non fuerunt. Ier. 13 dicitur de mutatione lucis in caliginem et de offensione ad montes caliginosos: id est, de ruina in tristes calamitates, et praesertim ignorationem Dei. Tertio, in Epistola ad Hebr. cap. 12, pro cruce ponitur: Non accessistis usque ad turbinem, caliginem et procellas. Vicina est significatio, cum pro poenis ponitur. ut cum 2 Pet. 2, diabolo servari caliginem tenebrarum indicatur. Iob. 23 est, Operire alicuius faciem caligine, pro moerore afficere. Ibidem, Iudicare per caliginem, est negligentius iudicare.
1150. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 61 | Paragraph | SubSect | Section] tua, etc. Et alibi ad Petrum: Calicem quem dedit mihi pater, non vis ut bibam illum? Psal. 75: Nam calix in manu Iehovae est, infuso vino turbido plenus, et effundet ex hoc: utique feces eius expriment, bibent cuncti improbiterrae. Ubi canit adversantium sibi ultionem: usque certam eam et paratam esse indicaret, facit calicem turbido vino plenum a Deo illis propinari, et ipsos eum prorsus ebibituros, adeo ut exucturi sint etiam feces ipsas. vinum enim dixit lutosum et turbidum esse. Kimhi rubrum intelligit, ac ita dictum putat, quod rubrum in terra Israel
1151. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 69 | Paragraph | SubSect | Section] est, sicut et capreae ac hinnuli. Matutina porro dici posset cerva, quia tunc cervi sunt alacriores, utpote post quietem, et ad pastum redeuntes. Fuit igitur Christus cerva matutina: id est, patri tum dilectissimus, tum etiam ad obediendum alacris ac promptissimus, ut qui factus sit obediens usque ad mortem crucis, de qua in Psal agitur. Sed adscribam etiam alterius accuratam huius tituli expositionem. Christus, quantum attinet ad passionem eius, comparatur cervae matutinae: hoc est, ei quam venatores matutino potissimum tempore, dum e cubili suo ad pastum egreditur,
1152. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 69 | Paragraph | SubSect | Section] hoc titulo sortem et conditionem matutini Christi, cum hinnulis suis in Iudaea circumeuntis. Deinde ingenium, furorem et rabiem hostium Christi, qui ipsum essent non aliter insectaturi et infestaturi, quam quomodo venatores solent matutinam cervam, vel canibus, vel cassibus, insidiis, sine fine eo usque insectari, donec illam comprehendant et interficiant. Et vide quam concinne ad mortem Christi competat, quod cervae etiam, cum in plagis est, latus cuspide aperitur: id quod et Christus in cruce pertulit. CERVIX, posterior pars colli, varie in Scriptura, praesertim in phrasibus,
1153. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 70 | Paragraph | SubSect | Section] sunt tria: iudicare, regere, ac tueri suos. Sic et Dominus tuetur Ecclesiam suam, contra impiorum et satanae furores, sive violentiae ac fraudum, sive etiam falsae doctrinae: regit eam suo verbo ac Spiritu sancto, quin et coram cum ea agens in omnibus difficultatibus, ut promisit se nobiscum fore usque ad finem seculi: et denique iudicat et castigat malos seu impoenitentes, ligans eos, et alio qui peccata puniens, 1. Corinth. 11. et vindicat bonos, solvens eos et liberans, praesertim a peccatis suis: id est, iniustitia, morte, diabolo et inferis: multo vero etiam magis ac illustrius in
1154. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 70 | Paragraph | SubSect | Section] praesertim a peccatis suis: id est, iniustitia, morte, diabolo et inferis: multo vero etiam magis ac illustrius in extrema die iudicabit. Sacerdotis sunt etiam tria primaria officia: docere, orare et sacrificare. Quae Christus non tantum hîc in terris agens, perfecte peregit: sed et nunc, ac usque ad diem extremam faciet. Nam et hîc in terris docuit per se et suos discipulos: et nunc idem facit, dando Ecclesiae suae puram doctrinam, et varios salutares doctores. quin et Spiritu sancto tum doctores, tum et auditores intus erudiendo, aut
1155. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 71 | Paragraph | SubSect | Section] promisso Salvatori tribuitur, 1 Reg. 2. Sublimabit cornu Christi sui. Item, Ambulabit coram Christo meo cunctis diebus. 2 Reg. 23. Dixit vir, cui constitutum est de Christo Dei Iacob. Psalm. 2. Adversus Dominum et adversus Christum eius. Psalm. 84 Respice in faciem Christi tui. Daniel 9. Usque ad Christum ducem hebdomades septem. Item Christus occidetur. Habacuc tertio: In salutem cum Christo tuo. Esdrae libro quarto, capite septimo: Morietur filius meus Christus. Propheta, a doctrina. Deuteronomii decimooctavo: Prophetam de gente tua suscitabit Dominus: Sacerdos. Zach.
1156. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 72 | Paragraph | SubSect | Section] meum Orientem: quia ecce lapis quem ego dedi coram Iesu, super lapidem unum septem oculi sunt. Servus David. Ezechielis 34. Servus meus David, princeps in medio eorum. Lux gentium. Esa. 42. Dedite in foedus populi, et in lucem gentium Esaiae. 49. Dedite in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae. Agnus. Esa. 16. Emitte agnum Domine, dominatorem terrae, de petra deserti, ad montem filiae Sion. Esaiae 53. Sicut ovis ad occisionem ducetur, et quasi agnus coram tondente se obmutescit. Hier. 11. Ego quasi agnus mansuetus, qui portatur ad victimam. Lapis
1157. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 79 | Paragraph | SubSect | Section] voce Cleri utitur Petrus, primae 5, pro gregis Dominici portione, quae unicuique pastori obvenit, prout eos Spiritus sanctus illis praefecit. inquit enim: Non dominantes in clero, sed forma facti gregis. Postea tamen haec vox accepta est potissimum de coetu doctorum ac sacerdotum: qua voce se usque in hodiernam diem pontificii sacrificuli ac rasi vocitant. Dicuntur autem doctores Clerus, quia ipsi sunt peculiaris sors Dei, segregati ad cultum ipsius: tum vicissim dicitur Deus Clerus aut sors doctorum, crebro in Levitico ac Numeris, quia ipse potissimum est eorum sors et merces
1158. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 80 | Paragraph | SubSect | Section] accipitur. nam ipsemet Psaltes exponit se per versiculum, In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis verba illorum. Quinto, Hinc fit, ut pro horizontibus vox haec, aut certe summitas caeli non raro accipiatur. ut Psalm. 18. Egressus eius et occursus eius a summo, aut fine caeli, usque ad summum eius: id est, ab una parte horizontis ad aliam. Videtur autem talis significatio et loquutio esse sumpta a communi puerorum, aut valde imperitorum opinione, qui visu iudicant, caelum alicubi ultra pauca miliaria contingere terram, ac finiri ibi totum mundum. Sexto: Cum vox
1159. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 81 | Paragraph | SubSect | Section] caelos, ac descendere, videtur esse descriptio pluviarum ac nimborum, quod ibi nubes propius terrae existentes, et in eam pluviam effundentes, talem quandam speciem exhibent, ac si pars caeli ad nos descenderet, aut etiam ac si ipse Deus cum suo caelo ad nos descenderet. Ad caelos, in caelum, usque ad caelum aliquid pervenire, amplificationes magnitudinem rei describentes sunt. ut Ierem. 51. Pervenit ad caelos iudicium eius: id est, magnitudo iustae poenae est immensa. 2. par. vigesimo octavo. Et occidistis eos in furore, qui usque in caelum pervenit: pro, furore summo. Sic dicitur
1160. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 81 | Paragraph | SubSect | Section] suo caelo ad nos descenderet. Ad caelos, in caelum, usque ad caelum aliquid pervenire, amplificationes magnitudinem rei describentes sunt. ut Ierem. 51. Pervenit ad caelos iudicium eius: id est, magnitudo iustae poenae est immensa. 2. par. vigesimo octavo. Et occidistis eos in furore, qui usque in caelum pervenit: pro, furore summo. Sic dicitur Esdrae 9. Delicta nostra usque in caelum creverunt. Et primi Samuelis quinto. Ascendit clamor civitatis in caelum. Eadem significatio est, usque ad caelos misericordia, et usque ad nubes veritas tua, Psalm. 36 et 86. Sic
1161. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 81 | Paragraph | SubSect | Section] amplificationes magnitudinem rei describentes sunt. ut Ierem. 51. Pervenit ad caelos iudicium eius: id est, magnitudo iustae poenae est immensa. 2. par. vigesimo octavo. Et occidistis eos in furore, qui usque in caelum pervenit: pro, furore summo. Sic dicitur Esdrae 9. Delicta nostra usque in caelum creverunt. Et primi Samuelis quinto. Ascendit clamor civitatis in caelum. Eadem significatio est, usque ad caelos misericordia, et usque ad nubes veritas tua, Psalm. 36 et 86. Sic etiam in Apocalypsi dicuntur peccata meretricis pertigisse usque in caelum. Idem
1162. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 81 | Paragraph | SubSect | Section] iustae poenae est immensa. 2. par. vigesimo octavo. Et occidistis eos in furore, qui usque in caelum pervenit: pro, furore summo. Sic dicitur Esdrae 9. Delicta nostra usque in caelum creverunt. Et primi Samuelis quinto. Ascendit clamor civitatis in caelum. Eadem significatio est, usque ad caelos misericordia, et usque ad nubes veritas tua, Psalm. 36 et 86. Sic etiam in Apocalypsi dicuntur peccata meretricis pertigisse usque in caelum. Idem dicitur de turri Babel, Genes. 11. Sic credo accipiendum esse iliud dictum, peccavi in caelum, Luc. 15, id est, vehementissime,
1163. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 81 | Paragraph | SubSect | Section] vigesimo octavo. Et occidistis eos in furore, qui usque in caelum pervenit: pro, furore summo. Sic dicitur Esdrae 9. Delicta nostra usque in caelum creverunt. Et primi Samuelis quinto. Ascendit clamor civitatis in caelum. Eadem significatio est, usque ad caelos misericordia, et usque ad nubes veritas tua, Psalm. 36 et 86. Sic etiam in Apocalypsi dicuntur peccata meretricis pertigisse usque in caelum. Idem dicitur de turri Babel, Genes. 11. Sic credo accipiendum esse iliud dictum, peccavi in caelum, Luc. 15, id est, vehementissime, ita ut meum scelus pertingat
1164. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 81 | Paragraph | SubSect | Section] Esdrae 9. Delicta nostra usque in caelum creverunt. Et primi Samuelis quinto. Ascendit clamor civitatis in caelum. Eadem significatio est, usque ad caelos misericordia, et usque ad nubes veritas tua, Psalm. 36 et 86. Sic etiam in Apocalypsi dicuntur peccata meretricis pertigisse usque in caelum. Idem dicitur de turri Babel, Genes. 11. Sic credo accipiendum esse iliud dictum, peccavi in caelum, Luc. 15, id est, vehementissime, ita ut meum scelus pertingat caelum. Sed notae sunt tales loquutiones etiam Latinis. sicut Horatius dicit, se vertice sidera feriturum: de summa
1165. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 84 | Paragraph | SubSect | Section] 5, saepius dicitur colligi aut auferri lepra. Sic Ioel. 3. stellae dicuntur colligere, id est retrahere splendorem suum. Colligi ad patres, aut populum suum, est mori. Num. 20. et 2. Par. 34, ut colligam te ad patres tuos. Cuius locutionis tum ea esse posset causa, quod in illis populis usque in hodiernam diem totae familiae habent unum certumque monumentum, quo posteri ad suos maiores aggregabantur. ut 2. Reg. 22 clarius dicitur, Colligeris ad sepulchrum tuum. Vel inde est, quod omnes pii in sinum Abrahae, aut Dei potius, per mortem colligantur. Amoveri, ut Esa. 50, A
1166. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 85 | Paragraph | SubSect | Section] COMAM ALERE esse viro turpe, mulieri decorum affirmat Paulus 1. Cor. 11. Comam alioqui et barbam alere, alias erat indicium luctus, alias laeticiae, ut supra in Barba et Capillitio dixi. Sic sacerdotes prohibentur comam alere luctus gratia, Ezech. 44. Comam alebant Nazaraei, usque ad aliquod tempus: postea certa caeremonia radebant eam. Num. 6, Deuteronomii 33. Iud. 13. 16. Dicetur de hac phrasi etiam in RADERE et TONDERE. Comam et barbam vellere, ut apud omnes alias gentes, ita et apud Israelitas fuit magni doloris indicium. Proficiscitur enim id ab impatientia.
1167. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section] quae perduntur, suum finem, suamque quasi perfectione habent. Mors quoque ipsa et interitus omnium rerum est quasi quaedam earum completio. Verbum Graecum
1168. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section] cum omnibus habitatoribus terrae: id est, cito eos perdet. Consummatio seculorum, Hebrae. 9, ultima tempora significat. Sic et Matthaei 24, Consummatio, aut ultima tempora, aut certe ipsum finem mundi, cum omnia finientur et perdentur, significat. Cum porro Matth. 28 dicit, Ero vobiscum usque ad consummationem seculi, omnino finem mundi intelligit. Consummatio abbreviata, moderata aut repressa, Esaiae 10, pro castigatione moderata accipitur, cui interpretationi etiam sequentia congruunt: Omnis consummationis finem vidi, testimonia tua ampla nimis. abstractum pro concreto, et
1169. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section] Sed ille alter sensus magis convenit ipsi textui Iohan. 19. CONSUMERE, pro perdere, absumere, est verbum praecedenti tum sono tum scriptione vicinum, tum denique significatione quoque saepissime concordans. Videte ne a vobis invicem consumamini, Galat. 5. Esai. 10. Ab anima usque ad carnes consumet: pro, omnia perdet. Consumi aliquos gladio ac fame, Ierem. 16. Consumi in confusione vitam, Ierem. 20. Deus est ignis consumens, Hebr. 10. Derelinquentes Deum consumentur, Esaiae 1. Consumere mala super aliquem: Deuter. 32. Consumam super eos mala: pro, perdam
1170. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section] ignis consumens, Hebr. 10. Derelinquentes Deum consumentur, Esaiae 1. Consumere mala super aliquem: Deuter. 32. Consumam super eos mala: pro, perdam eos omni genere malorum aut poenarum: ubi mox illa mala vocat sagittas. Ad consumptionem irasci. Esdr. 9. Nunquid irasceris contra nos usque ad consumptionem, ut non sit residuum aut evasio? Sic 2. Par. 12. Et non ad perdendum ad consumptionem. In consumptionem facere: Nehem. 9. Et non fecisti eos in consumptionem. CONSURGERE, per metaphoram significat aliquem in vigorem ac potentiam quandam erigi: sicut
1171. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 99 | Paragraph | SubSect | Section] me: id est, ex opposito mei. Custodiae contra fratres suos, 1. Par. 26. Custodia contra custodiam: id est, alternae custodiae, aut vicissim susceptae. Aliquando sub, intelligitur pugnare, ut Iud. 5 De Ephraim contra Amaleck, Beniamin contra populos tuos: scilicet, pugnavit. Fuimus contra eos usque ad hostium portas: scilicet pugnantes. 2. Sam. 11. CONTRADICERE est, alicui verbis resistere, seu, ut utriusque linguae etymologia sonat, contraria eius dictis dicere. Sunt vero quaedam Scripturae loca, ubi huius vocis significatio nonnihil obscurior est. Oseae 4. Tuus populus
1172. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 100 | Paragraph | SubSect | Section] post Iehovam. Converti ad infirma elementa mundi, Gal. 4. 1. Tim. 4. Converti etiam Deus dicitur, cum ex irato et averso fit propitius pater. Quare saepe ingeminat: Convertimini ad me, et convertar ad vos: id est, fiam vobis placatus. Zach. 1. Ier. 12. Sic Thren. 3, Convertere Domine usque quo? Veniunt autem istae locutiones inde, quod cum homo deberet non tantum faciem, sed et cor suum vertere ad Deum factorem suum, avertit se (ut prius dixi) ab eo ad satanam, et vicissim Deus avertit faciem ac favorem suum ab homine. Quare contra cum reconciliantur, uterque ad alterum
1173. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 100 | Paragraph | SubSect | Section] crebro pro medio cuiusvis rei per metaphoram accipitur. ut Cor maris, Psal. 46. No timebimus, etiam si montes praecipitentur in cor maris: sic Tyrus dicitur sita esse in corde maris. Cor terrae, Matt. 12. Filius hominis erit in corde terrae. Cor caeli. Vidisti ignem ardentem usque ad cor caeli, Deut. 4, pro, cuius flamma usque in medium caeli ascendebat. Secundo, Hebraei totum regimen hominis cordi tribuunt, et omnino rationalem animam in corde collocare videntur: certe perinde ac si ea ibi habitaret, cordi omnem vim intelligendi simul et eligendi, volendi et
1174. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 100 | Paragraph | SubSect | Section] ut Cor maris, Psal. 46. No timebimus, etiam si montes praecipitentur in cor maris: sic Tyrus dicitur sita esse in corde maris. Cor terrae, Matt. 12. Filius hominis erit in corde terrae. Cor caeli. Vidisti ignem ardentem usque ad cor caeli, Deut. 4, pro, cuius flamma usque in medium caeli ascendebat. Secundo, Hebraei totum regimen hominis cordi tribuunt, et omnino rationalem animam in corde collocare videntur: certe perinde ac si ea ibi habitaret, cordi omnem vim intelligendi simul et eligendi, volendi et agendi ascribunt: sicut etiam vetustissimi Graeci,
1175. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section] 23. Custodite animas vestras valde, ut diligatis Deum vestrum. CUSTODIA, alias functionem aliquam in templo significat, ut supra dixi: alias, vigilias nocturnas: nam et Iudaei noctem in quatuor custodias, ut Romani in quatuor vigilias, distribuerunt. Hinc illud, A custodia matutina usque in noctem speret Israel: id est, per totam diem. Erat autem ea custodiarum aut vigiliarum ratio, ut divisa nocte in quatuor partes, singulae partes tribus inaequalibus horis constarent. Sic enim veteres omnes dies longas aut breves in 12 partes, quas horas inaequales vocarunt, distribuerunt:
1176. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section] inaequalibus horis constarent. Sic enim veteres omnes dies longas aut breves in 12 partes, quas horas inaequales vocarunt, distribuerunt: de qua re in vocabulo Horae dicetur. Prima ergo vigilia aut custodia, durabat primis tribus horis, aut primo quadrante noctis, facto initio mox ab occasu usque ad canticinium. Secunda vigilia, custodia aut quadrans, durabat sequentibus tribus horis, usque ad mediam aut intempestam noctem. Tertia, inde usque ad primum gallicinium. Quarta, usque ad ortum solis, quae vocabatur custodia matutina. Fiebat vero ea divisio noctis ob militiae usum, quo
1177. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section] horas inaequales vocarunt, distribuerunt: de qua re in vocabulo Horae dicetur. Prima ergo vigilia aut custodia, durabat primis tribus horis, aut primo quadrante noctis, facto initio mox ab occasu usque ad canticinium. Secunda vigilia, custodia aut quadrans, durabat sequentibus tribus horis, usque ad mediam aut intempestam noctem. Tertia, inde usque ad primum gallicinium. Quarta, usque ad ortum solis, quae vocabatur custodia matutina. Fiebat vero ea divisio noctis ob militiae usum, quo singulis partibus diversi manipuli aut cohortes excubarent, ne una tota nocte vigilando vel
1178. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section] re in vocabulo Horae dicetur. Prima ergo vigilia aut custodia, durabat primis tribus horis, aut primo quadrante noctis, facto initio mox ab occasu usque ad canticinium. Secunda vigilia, custodia aut quadrans, durabat sequentibus tribus horis, usque ad mediam aut intempestam noctem. Tertia, inde usque ad primum gallicinium. Quarta, usque ad ortum solis, quae vocabatur custodia matutina. Fiebat vero ea divisio noctis ob militiae usum, quo singulis partibus diversi manipuli aut cohortes excubarent, ne una tota nocte vigilando vel enecaretur insomnia ac frigore, vel dormitando male
1179. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section] ergo vigilia aut custodia, durabat primis tribus horis, aut primo quadrante noctis, facto initio mox ab occasu usque ad canticinium. Secunda vigilia, custodia aut quadrans, durabat sequentibus tribus horis, usque ad mediam aut intempestam noctem. Tertia, inde usque ad primum gallicinium. Quarta, usque ad ortum solis, quae vocabatur custodia matutina. Fiebat vero ea divisio noctis ob militiae usum, quo singulis partibus diversi manipuli aut cohortes excubarent, ne una tota nocte vigilando vel enecaretur insomnia ac frigore, vel dormitando male custodiret. Ex re militari porro et a
1180. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section] observabo patefactionem divinae voluntatis aut mandati: aut eam mox populo exponam, sicut solent vigiles in turribus. Custodiam ponere ori, Psalm. 141: pro, cavere ne quid temere aut impie effutiat os nostrum. Custodum turris, 2. Regum 17. Percussit civitatem a turre custodum usque ad civitatem munitam: pro, omnia magna et parva oppida, ac turriculas denique expugnavit. Fiunt autem turres custodum alibi, ad custodiendos tantum fructus in agris aut vinetis: alibi etiam, ad custodiendam totam regionem, ad praevidendos a longe adventantes hostes, et dandum signum: denique
1181. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 113 | Paragraph | SubSect | Section] et opinatione proveniunt: sicut Graeca etymologia dogmatis, a
1182. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 117 | Paragraph | SubSect | Section] caro factus dicitur. Dicitur Deus et in Aegyptum descendere (eâdem figura) cum Iacobo, ut eum ibi protegat: Gen. 46, quia terra Canaan est editior aut eminentior Aegypto. Sic et Exod. 3 dicit Deus ad Moysen, se descendisse ut liberet suum populum. Sic et malum dicitur descendere a Domino, usque ad portas Hierusalem: Mich. 1. Descendere pro humiliari, decrescere in opib. aut dignitate. Sic Deus minatur Israelitis Deut. 28, se effecturum ut descendant infra vicinos aut incolas Ethnicos: pro, ut fiant imbecilliores, aut subditi corum. Peregrinus ascendet super te superne superne,
1183. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 117 | Paragraph | SubSect | Section] ut descendant infra vicinos aut incolas Ethnicos: pro, ut fiant imbecilliores, aut subditi corum. Peregrinus ascendet super te superne superne, et tu destendes inferne inferne. Descendere, pro abdere sese in loco humili: 1. Sam. 20. Et tertiabis et descendes valde. pro, in profundo loco usque ad tertium diem latitabis. Descendere facere, pro deducere, in tertia coniugatione, crebrum est in Sacris literis, nec indiget exemplorum recitatione. Descendere gladio, pro interfici. Hag. 2. Et descendent equi et sessores eorum, quisque gladio proximi sui: pro interficientur,
1184. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 121 | Paragraph | SubSect | Section] Sexto, multae pietatis sive misericordiae est, erga eos scilicet qui indigent, et non habent merita. Septimo, multae quoque veritatis, in praestandis scilicet promissis. Octavo, custodit pietatem sive bonitatem in mille generationes. Punit enim peccata parentum in filiis, in tertiam et quartam usque generationem: misericordiam vero ac bonitatem suam protendit in mille generationes, ita ut misericordia eius maior et amplior sit ira eius, id quoddam Hebraeorum sapientes ita efferunt: Maior est pro prietas bonitatis Dei, quam proprietas ultionis. Nono, remittit omnis generis peccata:
1185. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 124 | Paragraph | SubSect | Section] et Deus patris mei Isaac: Iehova qui dixisti mihi, Revertere in terram tuam. Cap. 43. Deus vester, et Deus patris vestri, dedit vobis thesauros in saccis vestris. Capite 48. Deus, in cuius conspectu ambulaverunt patres mei Abraham et Isaac, Deus qui pascit me ab adolescentia usque in praesentem diem: Angelus qui eruit me de cunctis malis, benedicat pueris istis. Capite 49. Deus patris tui erit adiutor tuus. 3. Regum 18. Domine Deus Abraham, Isaac et Israel. DEUS ABRAHAM, ISAAC ET IACOB. Exodi 2. Ego Elohe patris tui, Elohe Abraham, Elohe Isaac Elohe Iacob. DEUS
1186. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 125 | Paragraph | SubSect | Section] Deus terrae Israel. Et capite 11. Haec dicit Dominus Deus Israel. Cap. 20. Ego Dominus Deus Israel Ioel 3. Laetamini in Domino Deo vestro. Psalm. 72. Benedictus Deus Dominus, Deus Israel, qui facit mirabilia solus. Psalm. 106. Benedictus Dominus Deus Israel a seculo, et usque in seculum. Esdrae. lib. 1. cap. 1. Aedificet domum Domini Dei Israel. DEUS ISRAEL. Esaiae 29. Sanctificabunt sanctum Iacob, et Deum Israel praedicabunt. Cap. 40. Ego Dominus exaudiam eos, Deus Israel non derelinquam eos. Cap. 48. Super Deum
1187. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 126 | Paragraph | SubSect | Section] damnationem. Ita vero et dexteram Dei dixerunt esse gloriam aeternam, sinistram opprobrium suppliciumque perpetuum. Dextera Dei, pro virtute et potentia. Psal. 17. A resistentibus dexterae tuae. Pro aeterna vita ponitur Psal. 16. Delectationes in dextera tua usque ad finem. Dextera societatis, Gal. 2. pro, dexteras contrahentes, et testantes de inita societate. Tentationes quoque ita dividunt, quod aliae fiant a dextris, aliae a sinistris. A dextris eas fieri dicunt, quae per res secundas fiunt: a sinistris, quae per res adversas. Arma quoque
1188. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 128 | Paragraph | SubSect | Section] Sic numerantur dies Genesis 1, Et factum est vespere et mane: ubi Vespere complectitur sequentem noctem, et Mane sequentem artificialem diem. Exempla postea recensebimus. Nunc id modo observemus ex praedicto loco Genesis, quod illi incipiant computare diem a vespertino tempore, aut ab occasu usque in sequentem occasum. Quod observandum est propter festa Veteris testamenti: quam consuetudinem etiam postea Ecclesia secuta est. Romani contra, diem suam a mane usque adsequens mane metiti sunt. Quam consuetudinem Iudaeis contrariam, putant aliqui Matthaeum sequi Cap. 28, in
1189. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 128 | Paragraph | SubSect | Section] Nunc id modo observemus ex praedicto loco Genesis, quod illi incipiant computare diem a vespertino tempore, aut ab occasu usque in sequentem occasum. Quod observandum est propter festa Veteris testamenti: quam consuetudinem etiam postea Ecclesia secuta est. Romani contra, diem suam a mane usque adsequens mane metiti sunt. Quam consuetudinem Iudaeis contrariam, putant aliqui Matthaeum sequi Cap. 28, in verbis: In extremo autem Sabbathi, cum iam illucesceret in primam Sabbathi. id est, exeunte iam priore hebdomada, cuius ultima erat paschatis dies: et inchoante luce
1190. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 129 | Paragraph | SubSect | Section] mortis. Psalmo trigesimoseptimo: Consilium agitat impius contra iustum, frenditque contra eum dentibus suis: Dominus ridet eum, quia videt venire diem eius, id est, tempus exitii ac poenarum. Longitudo dierum: pro, vitae longitudine. Psalmo vigesimoprimo: Dedisti ei longitudinem dierum, usque in seculum et seculum. Sic et Iob duodecimo dicitur, in longitudine dierum esse intelligentiam aut peritiam. Psalmo 91. Longitudine dierum saturabo eum. In die qua: pro, eo tempore, aut ex quo. Numer. tertio: Hae sunt generationes Moysis et Aaron, in die qua locutus est eis Dominus.
1191. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 129 | Paragraph | SubSect | Section] Sic ibidem: Solennitas Domini erat in Silo de die in diem. Sic Amos quarto, Afferte post tres dies decimas vestras: intelligunt aliqui, post tres annos, quia tertio quoque anno solebant afferre decimas, Deuter. decimoquarto. Diem salutis. 2. Cor. 6 vocat totum tempus a redemptione Christi, usque in finem. Sic etiam Christus dicit, Abrahamum cupivisse videre diem suum: id est, tempus adventus Christi, et redemptionis generis humani. Sic etiam dicitur: Haec est dies quam fecit Dominus, laetemur et exultemus in ea. Dies carnis Christi, Hebraeorum quinto, pro tempore eius carnalis aut
1192. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section] plerunque ad extremam senectutem pervenire. Genesis decimo octavo, Abraham et Sara senes venerant in dies. Sic et Capite vigesimoquarto, Abraham venerat in dies. Dies Christi, alias extrema totius mundi, aliorumve singulorum hominum dies est, ut Philippensium primo: Opus bonum perficiet usque ad diem Christi. pro, donec ad Christum migret, eive sistatur. Sic ibidem: Ut sitis sinceri, et sine offendiculo, ad diem Christi. extrema dies intelligitur. Eodem modo et in sequenti Capite. Dies alicuius, non raro de exitu eius accipitur. ut Psalmo trigesimoseptimo: Quoniam prospicit
1193. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 131 | Paragraph | SubSect | Section] stabit, fiet sementis et messis, etc. Et fuit manus Domini contra Philistim omnibus diebus Samuelis. pro, quamdiu Samuel vixit, aut certe rexit. 1. Regum 11. Affligam, veruntamen non omnibus diebus, 2. Paralipomenon 21. Quod daret eis lucernam omnibus diebus: pro, perpetuo. A die usque ad noctem consummabis me, Isaiae 38. pro, a luce per unam diem artificialem. Palmares, aut Pulmarum dies, Psal. 39. pro, dies paucos aut breves, quos scilicet non perticis aut orgyis vel ulnis metiare, sed vel uno palmo dimetiri queas. Veloces dies. pro, cito
1194. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 134 | Paragraph | SubSect | Section] significat. Quod in Regulis universalibus in descriptione synecdoches aut metonymiae, prolixe ostendi: quam tractationem expendat Lector diligentius. In hoc sensu dicit Dominus: Si quis diligit animam suam, perdet eam. Et Apoc 14, Sancti vicerunt Satanam, et non dilexerunt animam suam usque ad mortem. id est, postposuerunt vitam suam veritati ac gloriae Dei, indubitanter exposuerunt eam periculo mortis praesentissimae, nec curarunt quod eam perderent pro veritate. Sic Christus dicitur dilexisse illum divitem adolescentem Mar. 6, qui iactabat suam observationem legis perpetuo a
1195. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section] suos inimicos iuxta divisionem aquarum. id est, sic dissipavit, sicut aquae effusae solent variis rivulis in diversa loca diffluere: aut etiam sponte flumina in vicinis locis nascentia, in diversissima loca fluere, ut, Rhenus, Danubius, Rhodanus, Athesis, ac Padus, quorum primi fontes non usque adeo a sese invicem dissiti sunt. Dividere divisionem: pro, facere irruptionem. 2. Samuelis 6. Iratus est David, quod Iehova fecisset divisionem in Uza. id est, irrupisset in eam pompam, eamque illo tristi casu quasi dissipasset, nempe interfecto Uza. Alii intelligunt de divisione
1196. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 136 | Paragraph | SubSect | Section] nempe dividi pro differre. prius enim est, ut res differant: posterius, ut dividantur. Secundus Hebraismus est, quod abstractum pro concreto et subiecto eius ponitur. Divisus est Christus: pro, aut plures sunt Christi, aut plures religiones unius Christi. 1. Corint. 1. Verbum pertingit usque ad divisiones. Dividi igitur aliquem, aliquando significat differre, aut etiam segregari ab aliis. Sicut dicit Christus Matth. 24, Lucae 12, quod Dominus dividet, aut potius dissecabit,
1197. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 137 | Paragraph | SubSect | Section] doloribus et plagis obnoxius, expositus, aut etiam doloribus confectus. Dolores converti in aliquem, aut super aliquem. Daniel. 10. In ea visione conversi sunt dolores mei super me. pro, doloribus perfusus et obrutus sum, immersus in dolores. Dolorem ponere in corde: Psal. 13. Usque quo ponam dolorem in corde meo? pro, Quousque tandem meipsum curis ac moerore conficiam? Rex Herodes doluit, aut contristatus est, de iuramento et petitione filiae: vide in verbo CONTRISTO, et in Regulis universalibus de Metalepsi. Sic supra in verbo DILIGO exposui, quod Christus dicitur
1198. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 139 | Paragraph | SubSect | Section] patris mei multae mansiones sunt: ipsum regnum caeleste et habitatio Dei viventis vocatur. Domicilium nostrum e caelo, 2. Cor. 5 vocat Paulus naturam instauratam, seu hominem prorsus renovatum. DONEC adverbium, non semper solet se extendere ultra aliquam metam, sed saepe tantum usque ad illam, affirmat aut negat aliquid factum esse, existere aut fore, non vero contrarium postea esse subsequuturum denotat. Tale est illud: Non cognovit Ioseph Mariam, donec peperit primogenitum filium. Item: Non reversus est coruus, donec exiccatae sunt aquae. Item: Sede a dexteris meis,
1199. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 139 | Paragraph | SubSect | Section] ad patrem reditus et glorificatio supra et contra hostes suos. Sic Isa. 42: Non afficietur moerore vel fastidio, nec animo frangetur, donec ponat in terra iudicium, et legem eius insulae expectabunt. Verum de consimili obscuritate Adverbiorum et Praepositionum, reperies aliquid infra in USQUE, POST, et in Regulis Universalibus, de vocibus metas significantibus. Aliquando hoc idem adverbium significat Potius, aut quid simile. Matth. 5. Donec praeterierit caelum et terra, iota unum et apex unus non peribit. id est, potius interibit caelum et terra, quam iota unum de Scriptura.
1200. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 141 | Paragraph | SubSect | Section] et duriter se premere et castigare. Durus spiritu pro tristi. sic Anna mater Samuelis dicit, Mulier duro spiritu ego sum: pro, tristi. Durus nuncius, pro, tristia nuncians. 1. Reg. 14. Ego missus sum cum nuncio duri, id est, tristia indicaturus. Durum praelium 2. Sam 2. Et fuit praelium usque durum valde: pro, acre et pertinax. Darus et malus vir operibus, 1. Sam. 25. pro, difficilis, morosus, tenax. Dura loqui, id est acerba pertinacia: subintelliguntur verba. Psal. 94. Usque quo superbi effutient dura? id est, superba. Psal. 31. Labia
1201. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 141 | Paragraph | SubSect | Section] duri, id est, tristia indicaturus. Durum praelium 2. Sam 2. Et fuit praelium usque durum valde: pro, acre et pertinax. Darus et malus vir operibus, 1. Sam. 25. pro, difficilis, morosus, tenax. Dura loqui, id est acerba pertinacia: subintelliguntur verba. Psal. 94. Usque quo superbi effutient dura? id est, superba. Psal. 31. Labia quae loquuntur durum Iob 9. Quis dura loquetur, et in pace erit? Sic 1. Sam. 2. Ne egrediatur durum ex ore vestro. id est, superbum, arrogans, iactabundum dictum. 2. Samuel. 19. Durius fuit verbum Iuda, quam
1202. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 141 | Paragraph | SubSect | Section] saepe sic exponitur in Sacris literis: Ebrius, sed non a vino. Tertio, Ebrietas aut inebriari significat nonnunquam sufficientem potum aut irrigationem, plene restinguentem sitim. Sic fratres Iosephi, Genesis 45 dicuntur cum eo comedisse, et inebriati esse: id est, satis large et usque ad hilaritatem bibisse. Hag. 1. Bibitis, et non inebriamini. Sic et illud Psalmi accipiendum est: Inebriabuntur ab ubertate domus tuae. Et, Visitasti terram, et inebriasti eam. Augustinus de quacunque saturatione boni, vocem hanc intelligit. Verba eius haec sunt: Hoc verbum et pro
1203. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 149 | Paragraph | SubSect | Section] 18. Et nunc tu dicis, Vade et dic Domino tuo, En Elias, Et interficiet me. pro, certe interficiet. Ierem. 42. Si posueritis facies vestras, et erit gladius, in quo, etc. pro, Utique gladius, aut bellum, quod fugiunt, perdeteos. Donec: 1. Sam. 14. Maledictus qui comederit panem usque mane, Et ulciscar me de hostibus. pro, ut, vel donec me ulciscar. Gen. 18. Innitimini sub arbore, et capiam. pro, Donec capiam. Etiamsi: Ezech. 7. Quoniam qui vendit, ad venditionem non revertetur, Et adhuc in viventibus eorum. pro, Etiamsi superstites fuerint. Insuper, vel
1204. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 151 | Paragraph | SubSect | Section] nunc percurremus. Evasio nomen crebro significat eam particulam, quae intereunte maiore parte exercitus aut populi, superstes remansit, et singulari Dei ope beneficioque ab interitu reservata est 2. Regum 19. Et addet evasio Iudae, quae remansit, Esdrae 9. Nunquid irasceris contra nos usque ad consumptionem, ita ut non sit residuum et evasio? 2. Paralip. 30. et revertetur ad evasionem, quae remansit nobis e manu regis Assur. In evasionem esse, Genes. trigesimosecundo: Si venerit Esau ad turmam unam, et percusserit eam, tum erit turma quae remanserit in evasionem. id est,
1205. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 154 | Paragraph | SubSect | Section] adventus secum attulerit, non mirum est, si Evangelium, in quo aperta est regni caelestis ianua, Messis vocetur doctrinae propheticae. Neque tamen hoc obstat, quod patres sub lege collecti fuerint in Dei horreum: verum similitudo haec ad docendi modum referenda est. Nam sicuti eorum pueritia usque ad finem legis duravit, praedicato autem Evangelio mox successit adolescentia: ita tunc maturescere coepit salus, cuius sementem duntaxat fecerant prophetae, etc. Evangelii ministerium Militiae comparatur 2 Corinth. decimo. Siquidem arma militiae nostrae non carnalia, sed
1206. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 155 | Paragraph | SubSect | Section] profectus est in illud excelsum, quod erat in Gabaon. 2. Paralip. 1. Psalmo septuagesimo octavo habetur, Aedificavit sicut excelsa sanctuarium suum. id est, ita sublime ac conspicuum fecit, sicut sacella sita in summis montibus a longe cernuntur. In excelsum. 2. Paral. 20 et 26. Robustus fuit usque in excelsum. pro, fortiter egit supra modum. Excelsa inhabitare, significat loca tuta ac munita incolere, securitate ac pace frui, non esse obnoxium iniuriae hostili: Isaiae 26. et 33, sicut paulo
1207. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 157 | Paragraph | SubSect | Section] qui diversas regiones sibi spiritualibus armis subiecerunt, sibi mutuo amici ac concordes fuerunt, unde crevit Ecclesia. Exercitus viri, Iud. 20, pro viris bellicosis et strenuis, qui et Viri militiae, aut belli dicuntur. Exercitus caeli. Dan. 8. Et magnificatus est, aut crevit usque ad exercitum caeli, id est, usque ad stellas: per quas tamen veri Dei cultores significantur. Exercitus Dei, pro omnibus castigationibus, et afflictionibus quas Deus infligit Iob 19. Simul venerunt exercitus Dei, et attriverunt super me viam suam. id est, variae plagae. Sic et sequenti
1208. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 157 | Paragraph | SubSect | Section] spiritualibus armis subiecerunt, sibi mutuo amici ac concordes fuerunt, unde crevit Ecclesia. Exercitus viri, Iud. 20, pro viris bellicosis et strenuis, qui et Viri militiae, aut belli dicuntur. Exercitus caeli. Dan. 8. Et magnificatus est, aut crevit usque ad exercitum caeli, id est, usque ad stellas: per quas tamen veri Dei cultores significantur. Exercitus Dei, pro omnibus castigationibus, et afflictionibus quas Deus infligit Iob 19. Simul venerunt exercitus Dei, et attriverunt super me viam suam. id est, variae plagae. Sic et sequenti capite, ubi est metaphora ab
1209. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 157 | Paragraph | SubSect | Section] loquutione multum utitur Iehosua capite decimoquinto et decimosexto, in descriptione tribuum. Exire alicuius famam, nomen, aut sermonem, est divulgari, spargi de eo rumorem. Exitus, pro excrementis et latrinis, aut cloacis: 2. Reg. 10. Diruerunt domum Baal, posuerunt eam pro exitibus, usque in hodiernum diem. EXPANDERE pallium aut alam super aliquam, est eam sibi in coniugium assumere. Ruth. 3. Ezek. 16. EXPECTARE Deum, pro sperare in eum, crebrius et notius est, quam ut necesse sit monere. Causa significationis huius est, quia spes est revera expectatio
1210. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 158 | Paragraph | SubSect | Section] de post Dominum id est, protrusit eos de vera via sequendi Dominum. Significat ergo hic idem quod seducere. Aliquando etiam in exilium eiicere, aut etiam in captivitatem abducere. Si fuerit expulsus tuus in extremo coeIi. Deut. 30. id est: Si abducti, captivi, aut exules de numero vestro fuerint usque ad fines terrae protracti aut abacti, nihilominus inde eos in patriam reducam. Sic et Nehemiae 1. Si fuerit expulsio vestra ad extremum caeli. pro, expulsi vestri aut captivi ex vobis tam procul venditi. EXPERGISCI, per metaphoram significat seria ac laudabilia negocia strenue
1211. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 158 | Paragraph | SubSect | Section] Iudaeo, sed etiam simpliciter perdi, deleri ex hac vita. EXTOLLERE, idem quod supra diximus de Exultare, crebro significat. nempe alias glorificationem, alias liberationem, perinde ac si in altum tutumque locum te Deus subduceret. Psal. 28. Pasce cos, et extolle eos usque in seculum. EXTERNUS, alias dicitur quivis praeter Levitas. Num. primo: Si quis extraneus, quam de tribu Levi, accesserit ad erigendum aut distribuendum tabernaculum, interficietur. Alias quemvis alienum de illa familia, de qua agitur. Deuteron. vigesimoquinto; Non nubet uxor
1212. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 159 | Paragraph | SubSect | Section] de extremis ordinibus populi, divitibus et pauperibus. Extremificatos anguli: Hieremiae 8, Visitabo extremificatos anguli: id est, qui in finibus orbis terrarum habitant, et veluti in extremos fines a me remoti sunt. Et Hiere 49, Dispergam eos in omnem terram extremificatos orbis. id est, usque in extremos fines orbis terrarum. EXTUNC, vel a certo tempore ibi indicato significat, vel ab antiquo. [1] Samu. 25. Fui servus patris tui extunc. id est, iam longo tempore, ab olim. Isaiae 45. Quis extunc annunciavit illud. id est, ab antiquo tempore. Aliquando simpliciter
1213. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 160 | Paragraph | SubSect | Section] Personam accipere) est loquutio forensis, ubi cum tantum causa, aut veritas, aut falsitas rationum utriusque partis respicienda esset, iniquus iudex respicit faciem hominis, non causae: accipit dignitatem alterutrius litigantis, neglecta bonitate aut pravitate rationum, aut causae. Psalmo 82. Usque quo iudicatis iniquitatem, et faciem peccatorum sumitis? Sic Deuteronomii 1. Proverbiorum 24. 26. Sic quoque accusantur sacerdotes Malachiae secundo, quod in lege agnoverint faciem: id est, non perinde amicos aut potentes arguerint, vel etiam potentibus seductoribus sese non opposuerint.
1214. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 167 | Paragraph | SubSect | Section] Christi, scias et nos Christi esse. 2 Corinth. 1. Ne in nobis confidamus. Philippens. 1, aliquoties pro certa noticia, fiduciaeque iuncta ponitur: ut
1215. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 167 | Paragraph | SubSect | Section] a dilectione DEI. Item, Certo novi aut persuasus sum, quod nihil sit prophanum. 2. Timoth. 1.
1216. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 170 | Paragraph | SubSect | Section] fiducia. 1. Iohan. 2: Cum apparuerit, habeamus fiduciam. 1. Ioh. 3: Fiduciam habemus ad Deum. 1. Iohan. 4: Fiduciam habemus in die iudicii 1. Iohan. 5. Haec est fiducia. Eph. 3. In Christo fiduciam habemus, et accessum. 1. Thess. 2. Si fiduciam et gloriationem spei usque ad finem firmam retinuerimus. Hebr. 4, Adeamus cum fiducia. Act. 4: Loquebantur verbum Dei cum omni fiducia. Petrus voce
1217. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 172 | Paragraph | SubSect | Section] ἀρχην τῆς ὑποστάσεως μέχρι τέλους βεβαῖαν κατάσχωμεν, Deinde eandem prorsus sententiam in eodem Capite, pauxillum variatis vocibus, rep etit dicens: Nos esse domum, aut in, vel de familia Christi, si modo fiduciam et gloriationem Dei usque ad finem, firmam retineamus. Graece enim inquit:
ἐσμὲν ἡμεῖς χριστοῦ ἐάν περ τὴν παῤῥησίαν καὶ τὸ καύχημα τῆς ἐλπίδος μεχρι τέλους βεβαῖαν κατάσχωμεν
1219. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 172 | Paragraph | SubSect | Section] τὸ καύχημα τῆς ἐλπίδος μεχρι τέλους βεβαῖαν κατάσχωμεν A. Participes enim sumus Christi, Si modo principium substantiae aut fiduciae usque in finem firmam retinuerimus B. Domus sumus nos Christi, Si modo fiduciam et gloriationem spei usque in finem firmam retinuerimus Quod igitur in A. dixerat, Participes facti sumus Christi: hoc in B dicit, Domus aut familia aut domestici sumus Christi. et quod in posteriore parte lineae A dixerat, Si modo
facti sumus Christi: hoc in B dicit, Domus aut familia aut domestici sumus Christi. et quod in posteriore parte lineae A dixerat, Si modo
principium substantiae seu fiduciae, id est, inchoatam fiduciam, usque in finem firmam retinuerimus: hoc dicit in B, Si modo
Hypostasin per fiduciam et gloriationem spei: id est, spem, de qua plurimum gloriamur ac triumphamus. Hinc igitur liquido patet, Paulo idem plane esse Hypostasin, quod fiduciam et spem, qua Christum cum suis promissionibus ac bonis et apprehenderimus antea, initio nostri Christianismi: et nunc, ac usque in finem retineamus: videndum ergo nobis modo esse, ne hoc instrumentum, aut quasi manum accipientem, et retinentem tantum thesaurum, ullo modo amittamus: sed potius firmissime usque ad finem conservemus. Sic etiam mox initio sequentis Capitis inculcat, videndum nobis esse, ut promissiones
qua Christum cum suis promissionibus ac bonis et apprehenderimus antea, initio nostri Christianismi: et nunc, ac usque in finem retineamus: videndum ergo nobis modo esse, ne hoc instrumentum, aut quasi manum accipientem, et retinentem tantum thesaurum, ullo modo amittamus: sed potius firmissime usque ad finem conservemus. Sic etiam mox initio sequentis Capitis inculcat, videndum nobis esse, ut promissiones felicitatis fide apprehendamus, et retineamus. Ut totius illius textus hic scopus sit: Christum una cum suis promissionibus ac bonis, fide apprehendi et retineri: quae fides sit proprie
filiae populi mei: id est, gentis Iudaicae. Hebraei et Graeci sic cognomina hominum exprimere solent, ut indicent cuius fuerit filius: ut, David filius Isai, Saul filius Zis. Aliquando et Latini et aliae gentes eodem modo cognomen exprimunt. Sic et in aliquibus partibus Germaniae. Filii venerunt usque ad matricem, et non fuit vis pariendi: secundi Regum decimo nono. Proverbialis loquutio videtur fuisse, qua significatum sit, rem in summum discrimen, et quasi in desperationem esse adductam. Sumpta autem est a gravissimo periculo parturientium, quae si in edendo foetu viribus
27. Filius anni unius erat Saul cum regnare coepit: libro primo Samuelis, capite decimotertio. pro iam regnaverat uno anno. Sed de hac phrasi in voce ANNI.
FILUM, notam significationem habet Tantum illa proverbialis loquutio observetur, qua utitur Abrahamus Genesis 14. A filo usque ad corrigiam calceamenti non accipiam: id est, nihil penitus.
FIMBRIAS discooperire: pro, affligere, et extrema ignominia afficere. Haec enim extrema ignominia mulierum est, detegi earum pudenda. Contra, decus-udoris est, tegere. Sicut igitur regiones ac regna aliquando mulieres,
factum, significat, post id tempus. Numer. decimotertio: Et reversi sunt post explorationem terrae â fine quadraginta dierum. id est, exactis quadraginta diebus. In finem aliquando significat, in aeternum, perpetuo. Psalmo 91. Patientia pauperum non peribit usque in finem seculi. id est, perpetuo. Ibidem: Inimici defecerunt, vastationes aut gladii usque in finem. Sic Psalmo decimotertio: Usque quo Domine oblivisceris mei usque in finem? Finiri, pro deficere, tolli, aut aboleri ponitur. Finis universae carnis venit coram me, Genesis sexto.
reversi sunt post explorationem terrae â fine quadraginta dierum. id est, exactis quadraginta diebus. In finem aliquando significat, in aeternum, perpetuo. Psalmo 91. Patientia pauperum non peribit usque in finem seculi. id est, perpetuo. Ibidem: Inimici defecerunt, vastationes aut gladii usque in finem. Sic Psalmo decimotertio: Usque quo Domine oblivisceris mei usque in finem? Finiri, pro deficere, tolli, aut aboleri ponitur. Finis universae carnis venit coram me, Genesis sexto. pro, decrevi perdere totum genus humanum. Finis tempus finis ad tempus. finis tempus, 2.
fine quadraginta dierum. id est, exactis quadraginta diebus. In finem aliquando significat, in aeternum, perpetuo. Psalmo 91. Patientia pauperum non peribit usque in finem seculi. id est, perpetuo. Ibidem: Inimici defecerunt, vastationes aut gladii usque in finem. Sic Psalmo decimotertio: Usque quo Domine oblivisceris mei usque in finem? Finiri, pro deficere, tolli, aut aboleri ponitur. Finis universae carnis venit coram me, Genesis sexto. pro, decrevi perdere totum genus humanum. Finis tempus finis ad tempus. finis tempus, 2. Paralipomen. vigesimo primo, Danielis
exactis quadraginta diebus. In finem aliquando significat, in aeternum, perpetuo. Psalmo 91. Patientia pauperum non peribit usque in finem seculi. id est, perpetuo. Ibidem: Inimici defecerunt, vastationes aut gladii usque in finem. Sic Psalmo decimotertio: Usque quo Domine oblivisceris mei usque in finem? Finiri, pro deficere, tolli, aut aboleri ponitur. Finis universae carnis venit coram me, Genesis sexto. pro, decrevi perdere totum genus humanum. Finis tempus finis ad tempus. finis tempus, 2. Paralipomen. vigesimo primo, Danielis undecimo, Habacuc secundo. pro, cum
venit coram me, Genesis sexto. pro, decrevi perdere totum genus humanum. Finis tempus finis ad tempus. finis tempus, 2. Paralipomen. vigesimo primo, Danielis undecimo, Habacuc secundo. pro, cum tempus finitur. Finire angulum agri ad metendum, Levitici decimonono. pro, perfecte metere usque in finem. Finire bibere, Genesis vigesimoquarto, Donec finierunt bibere, id est, omnes biberunt. Finire, pro perdere. Zophoniae primo: Finiendo finiam omnia e superficie terrae. pro, perfecte perdam, nulli parcendo. sicut ipse mox exponit, inquiens: Consumam homines et animalia,
aut ultimam partem indicat. Sic finem vitae mortem esse dicimus. Matthaei vigesimo quarto: Sed nondum finis. Item, Tunc veniet, vel fiet finis. et vigesimosexto: Sedebat ut videret finem. Lucae nono: Regni non erit finis. Et sic putant aliqui praedictum locum esse exponendum, quod lex sit usque ad Iohannem ac Christum. id est, terminet, abroget et aboleat legem, nosque ab ea liberet. Aliâs Finis est scopus et ultima causa, propter quam aliquid instituitur aut fit. Sic lex ideo lata, aut potius renovata a Deo est, ut sit paedagogus ad Christum, seu ut per eam Deus concludat omnes
boreas, exiccare flumina exundantia. Flumina etiam frequentiam concurrentis populi significant, Threnorum primo, Isaiae sexagesimosexto: sicut et Latini per metaphoram dicunt Confluere populum. Flumen alioqui in singulari, admodum crebro per excellentiam, Euphraten significat. Et a flumine usque ad fines terrae: id est, ab Euphrate usque ad mare rubrum et mediterraneum: Psalmo septuagesimosecundo. Flumen enim hic Euphraten significat, quia ille erat Iudaeis notissimus: sicut rivus Nilum, forte quia in rivos deducatur in exundationibus ac irrigationibus. Flumina quoque et
etiam frequentiam concurrentis populi significant, Threnorum primo, Isaiae sexagesimosexto: sicut et Latini per metaphoram dicunt Confluere populum. Flumen alioqui in singulari, admodum crebro per excellentiam, Euphraten significat. Et a flumine usque ad fines terrae: id est, ab Euphrate usque ad mare rubrum et mediterraneum: Psalmo septuagesimosecundo. Flumen enim hic Euphraten significat, quia ille erat Iudaeis notissimus: sicut rivus Nilum, forte quia in rivos deducatur in exundationibus ac irrigationibus. Flumina quoque et scaturigines crebro significant loca culta, sicut
et Graeco sacrarum literarum sermone. pro, potenter et severiter regere ac cohercere: Iacobi 1. et 3. Sic et Psal. 32 dicit, securos ac impoenitentes divinitus flagellandos esse, ut cogantur ad implorandam opem ac misericordiam Dei confugere. Apoc. 14 dicit, torcular exundasse usque ad frenum equorum: quod alicui intelligunt usque ad proceres et magnates Antichristi. Videtur autem simpliciter significare iustam magnitudinem, quod equi attollunt capita satis alte, ac supra reliquum corpus: ut cum aqua attingit frenum, aut os equi, iam reliquum corpus
et severiter regere ac cohercere: Iacobi 1. et 3. Sic et Psal. 32 dicit, securos ac impoenitentes divinitus flagellandos esse, ut cogantur ad implorandam opem ac misericordiam Dei confugere. Apoc. 14 dicit, torcular exundasse usque ad frenum equorum: quod alicui intelligunt usque ad proceres et magnates Antichristi. Videtur autem simpliciter significare iustam magnitudinem, quod equi attollunt capita satis alte, ac supra reliquum corpus: ut cum aqua attingit frenum, aut os equi, iam reliquum corpus ferme totum sit aqua contectum.
Esther 1: Quia sic fundaverat rex omni magistro domus suae: pro, inviolabiliter observandum ordinaverat et tradiderat.
FUNDAMENTA discooperiri, plerunque significat funditus dirui: sumpta metaphora a destructione aedificiorum. Psal. 137. Discooperite discooperite usque ad fundamentum in ea. Sic et Psal. 18. Et apparuerunt profunda aquarum et discooperta sunt fundamenta orbis, propter increpationem tuam ô Domine, propter flatum irae tuae: id est, ita sunt commota agitatione, aut terrae motu, ut etiam ima terrae apparuerint. Habacuc tertio
profunda aquarum et discooperta sunt fundamenta orbis, propter increpationem tuam ô Domine, propter flatum irae tuae: id est, ita sunt commota agitatione, aut terrae motu, ut etiam ima terrae apparuerint. Habacuc tertio habetur: Transfixisti caput de domo impii, denudando fundamentum usque ad collum. Fundamentum magni Pharaonis: videtur intelligere ipsum exercitum, cui innititur regni status: et quo sublato, regnum ipsum corruere solet. Usque ad collum autem, intelligit usque ad duces, qui sunt proximi regi aut capiti, et interierunt
ut etiam ima terrae apparuerint. Habacuc tertio habetur: Transfixisti caput de domo impii, denudando fundamentum usque ad collum. Fundamentum magni Pharaonis: videtur intelligere ipsum exercitum, cui innititur regni status: et quo sublato, regnum ipsum corruere solet. Usque ad collum autem, intelligit usque ad duces, qui sunt proximi regi aut capiti, et interierunt etiam una cum exercitu. Fundamenta caeli moueri dicuntur ob iram Domini, 2. Samuelis vigesimo secundo: quod intelligunt plerique de montibus, qua quasi
Habacuc tertio habetur: Transfixisti caput de domo impii, denudando fundamentum usque ad collum. Fundamentum magni Pharaonis: videtur intelligere ipsum exercitum, cui innititur regni status: et quo sublato, regnum ipsum corruere solet. Usque ad collum autem, intelligit usque ad duces, qui sunt proximi regi aut capiti, et interierunt etiam una cum exercitu. Fundamenta caeli moueri dicuntur ob iram Domini, 2. Samuelis vigesimo secundo: quod intelligunt plerique de montibus, qua quasi vertice suo caelum sustinere dicuntur,
explicatur, aliunde venit. Habet autem varia significata in Sacris literis, aliis linguis minus usitata: quae percurram, ne simpliciorem Lectorem fugiant, eique obscurum sensum loci relinquant. Primum igitur significat successiones hominum, sese invicem gignentium aut propagantium. Sic ab Abrahamo usque ad nativitatem Christi, Matthaeus dicit fuisse generationes 42. id est, tot commutationes hominum in una linea seu successiones liberorum parentibus succedentium. Secundo, significat omnes homines simul aliquo tempore viventes. ut Noachus dicitur iustus fuisse in sua generatione: id est inter
in generationem. Anni generationis et generationum, aliquando ponitur pro priscis temporib. Deut. 32. Considera annos generationis et generationis: id est prisca tempora. Contra, eadem phrasis aliquando significat tempora post multas aetates sequutura. Loel 2. Et post eum non addet usque ad annos generationis et generationis. Sic et Generationes seculi, longissima tempora denotat. Gen. 9. Signum foederis in generationes seculi. In generatione altera deleatur nomen eorum, Psal. 109. pro, nullos habeant nepotes. Etiam decima generatione non ingredietur
sapientia, iustitia, et quicquid gloriosum habet. Philip. 3. Quorum gloria in ignominia. id est, quorum dignitas et gloriosa dona peribunt, et insuper in eorum extremam perniciem convertentur, in hac, et praesertim in altera vita. Haec eadem phrasis etiam de Dei gloria dicitur Psalm. 4. Usque quo gloriam meam in ignominiam: subintelligitur, vertetis? Similiter in utroque loco verbum subinteligendum est. Ponitur item, crebro vox Gloria communi more pro illa celebratione externa, aut honesta fama, ut David Psal. 7 inquit, Deducat gloriam meam in pulverem: id est,
Item habent hebdomadam hebdomadarum annorum, cum ab uno Iubileo ad alium numerant annos 50: ubi omnia in pristinum statum restituebantur, et agri quoque venditi, aliaque stabilia ad pristinos possessores aut familias redibant. Denique Daniel disserit de 70 hebdomadis annorum, quae tunc adhuc usque ad adventum Meschiae supererant: de quibus alii prolixius et ex professo disserunt, quos vide. Exple hebdomadam huius, Gen. 29. pro sine transeant 7 dies nuptiarum huius sponsae, mox tibi eius sororem dabo.
HAEREDITAS, bona successionis iure a mortuis parentib. aut aliis
viva experientia testatur. Deut. 10. Et elegit semen eorum post eos, vos ex omnibus populis sicut hodie: scilicet, cernitis. Haec phrasis clarioribus exemplis explicatur 2. Par. 29, Tradiditque eos Deus in commotionem, in desolationem, in sibilum, quemadmodum vos cernitis oculis vestris. Usque in hodiernum diem, crebro ponitur pro, usque in praesens tempus. Matth. 28. Sparsus est hic sermo apud Iudaeos usque in hodiernum diem. 2. Cor. 13. Usque in hodiernum diem est velamen super cor Iudaeorum. Sic et Rom. 11, Usque in hodiernum diem excaecati esse dicuntur. IESUS CHRISTUS
elegit semen eorum post eos, vos ex omnibus populis sicut hodie: scilicet, cernitis. Haec phrasis clarioribus exemplis explicatur 2. Par. 29, Tradiditque eos Deus in commotionem, in desolationem, in sibilum, quemadmodum vos cernitis oculis vestris. Usque in hodiernum diem, crebro ponitur pro, usque in praesens tempus. Matth. 28. Sparsus est hic sermo apud Iudaeos usque in hodiernum diem. 2. Cor. 13. Usque in hodiernum diem est velamen super cor Iudaeorum. Sic et Rom. 11, Usque in hodiernum diem excaecati esse dicuntur. IESUS CHRISTUS heri et hodie, idem etiam est in secula. id
cernitis. Haec phrasis clarioribus exemplis explicatur 2. Par. 29, Tradiditque eos Deus in commotionem, in desolationem, in sibilum, quemadmodum vos cernitis oculis vestris. Usque in hodiernum diem, crebro ponitur pro, usque in praesens tempus. Matth. 28. Sparsus est hic sermo apud Iudaeos usque in hodiernum diem. 2. Cor. 13. Usque in hodiernum diem est velamen super cor Iudaeorum. Sic et Rom. 11, Usque in hodiernum diem excaecati esse dicuntur. IESUS CHRISTUS heri et hodie, idem etiam est in secula. id est, perpetuo permanet, semper fuit, est et erit. Aliqui intelligunt id
explicatur 2. Par. 29, Tradiditque eos Deus in commotionem, in desolationem, in sibilum, quemadmodum vos cernitis oculis vestris. Usque in hodiernum diem, crebro ponitur pro, usque in praesens tempus. Matth. 28. Sparsus est hic sermo apud Iudaeos usque in hodiernum diem. 2. Cor. 13. Usque in hodiernum diem est velamen super cor Iudaeorum. Sic et Rom. 11, Usque in hodiernum diem excaecati esse dicuntur. IESUS CHRISTUS heri et hodie, idem etiam est in secula. id est, perpetuo permanet, semper fuit, est et erit. Aliqui intelligunt id dictum non de persona aut essentia Christi,
in sibilum, quemadmodum vos cernitis oculis vestris. Usque in hodiernum diem, crebro ponitur pro, usque in praesens tempus. Matth. 28. Sparsus est hic sermo apud Iudaeos usque in hodiernum diem. 2. Cor. 13. Usque in hodiernum diem est velamen super cor Iudaeorum. Sic et Rom. 11, Usque in hodiernum diem excaecati esse dicuntur. IESUS CHRISTUS heri et hodie, idem etiam est in secula. id est, perpetuo permanet, semper fuit, est et erit. Aliqui intelligunt id dictum non de persona aut essentia Christi, sed de religionis patefactione. et per Heri intelligunt vetus Testamentum,
consistat, et frustra Pharisaei ac Pontifices Deo repugnent. Ab homine ad pecus. alias omnia includit, si oratio sit affirmativa: alias contra omnia includit, si oratio sit affirmativa: alias contra omnia excludit, si oratio sit negativa. Hierem. 50: Non erit qui habitet in ea, ab homine usque ad animal. omnia excludit. Sic Gen. 6: Delebo omnia ab homine usque ad iumentum. ¶ Epitheton Humanus, a, um, varia habet significata. ut 1. Cor. 4. Non curo humanam diem. i. iudicium censuras, carnalium hominum. Dies enim ei dicitur, de quo iudicandum est: et celebri controversiae
homine ad pecus. alias omnia includit, si oratio sit affirmativa: alias contra omnia includit, si oratio sit affirmativa: alias contra omnia excludit, si oratio sit negativa. Hierem. 50: Non erit qui habitet in ea, ab homine usque ad animal. omnia excludit. Sic Gen. 6: Delebo omnia ab homine usque ad iumentum. ¶ Epitheton Humanus, a, um, varia habet significata. ut 1. Cor. 4. Non curo humanam diem. i. iudicium censuras, carnalium hominum. Dies enim ei dicitur, de quo iudicandum est: et celebri controversiae diiudicandae certa dies constituitur. Hier. 17 quidam vertunt, dies
ubique praemittitur
sunt. De causis huius ordinationis nunc non disputo. Rom. 9, Deo: 2. Tim. 2 hominibus tribui videntur. Honorare aliquem etiam re externa, officio, aut beneficio, quomodo aliquis dicatur, ostendi supra. Sic autem petebat Saul a Samuele, ut se honoraret coram senibus Israel, deducendo eum usque ad tabernaculum, et ibi sacrificando. Lib. 1. Sam. cap. 15: et contra, prius cap. 2 accusatur Eli, quod magis honoraverit filios suos, quam Deum. i. quod ipsos indignissimos et impurissimos cum maxima Dei contumelia et scandalo Ecclesiae in ea functione
elapsum diei ab exorto sole, quantum adhuc ad meridiem superesset: hora sexta autem, in meridie finiebatur, quod fuit illis secundus quadrans. Incipiente porro nobis nunc hora a meridie prima, illis inchoabatur hora septima, ut hora nona esset finitus tertius quadrans: et tantundem adhuc illis usque ad occasum supererat, quantum a meridie effluxerat: qui iam erat ultimus quadrans. Hinc est quod Christus Matth. 20 dicit, patrem familiâs exiisse diluculo ad conducendos vinitores scilicet anteque prima fluere inciperet, seu ante exortum solis: et postea tertia. deinde sexta in meridie,
qui sunt modesto, aut etiam demisso animo: sicut alibi ait, se superillos respicere, et cum illis libenter versari, qui sunt contrito animo, et tremunt ad sermones eius. Christus dicitur, Cum in forma Dei esset, semetipsum exinanivisse et humiliasse, ac formam servi accepisse, factumque obedientem usque ad ignominiosissimam mortem crucis. ubi quid sit exinanitio ac humiliatio, satis adiuncta verba declarant: nempe ex illa gloriosissima maiestate imperantis Dei, sese suo quodam modo in hanc servilem creaturae conditionem demittere, fieri hominem passibilem ac mortalem, atque adeo omnium
et ad Deum anthropopathos transfertur, sive ratione effectus irae divinae, quae perinde miseros homines, contra quos incanduit, absumit, ac ignis stipulas. Sic Deuteron. quarto, Deus dicitur esse ignis consumens. et trigesimo secundo, ignis succensus in furore Dei. Et, Ardebit ignis meus usque in infernum inferiorem. Isaiae sexagesimosexto: Quia igne Dominus iudicabit, et gladio omnem carnem. Vide ibi plura. Psalmo octuagesimo octavo: Usque quo Domine exardescet, ut ignis, ira tua? Ezek. 21. Ignem furoris mei sufflare faciam in te. Psalm. decimooctavo: Ignis ex ore eius
Sic Deuteron. quarto, Deus dicitur esse ignis consumens. et trigesimo secundo, ignis succensus in furore Dei. Et, Ardebit ignis meus usque in infernum inferiorem. Isaiae sexagesimosexto: Quia igne Dominus iudicabit, et gladio omnem carnem. Vide ibi plura. Psalmo octuagesimo octavo: Usque quo Domine exardescet, ut ignis, ira tua? Ezek. 21. Ignem furoris mei sufflare faciam in te. Psalm. decimooctavo: Ignis ex ore eius consumpsit, carbones accensi sunt ab eo. Ezek. decimoquinto: De igne egressi sunt, et ignis alius absumet eos. Tertio, ignis ponitur pro tentationibus,
perdere. 2 Sam. 15. Ne forte impellat super nos malum. Est metaphora aut allusio ad praegrandem petram ab aliquo impulsam, ut ruat deorsum, et omnia perdat, proterat ac comminuat, quo et verbum Devolvo spectat. Impellere Deo, valde significans est. videtur enim finale exitium indicare, ut usque in infernum ruant. Sic dicitur Psal. 5. Perde eos Domine, decidant de consiliis suis: ob multitudinem praevaricationum ipsorum impelle eos, quoniam rebellarunt contra te. Quasi diceret: Protrude eos usque in extremum exitium.
IMPIUS. Haec vox commodius infra cum
Deo, valde significans est. videtur enim finale exitium indicare, ut usque in infernum ruant. Sic dicitur Psal. 5. Perde eos Domine, decidant de consiliis suis: ob multitudinem praevaricationum ipsorum impelle eos, quoniam rebellarunt contra te. Quasi diceret: Protrude eos usque in extremum exitium.
IMPIUS. Haec vox commodius infra cum voce Pius simul explicabitur. Hoc tantum nunc observetur, quod aliquando tantummodo reatum denotet, ut Psal. 109. Cum iudicabitur, exeat impius.
IMPLEO verbum varias habet phrases ac
eum plane confundere, aut pudefacere. Impleri agnitione Dei, Col. 1 item Impleri Spiritu S. Luc. 2. item in Actis, Vir plenus spiritu. i. maxima quadam illustratione et motu Spiritus S. ornari ac permoveri ad aliquod eximium opus. Impleri aliquem longitudine dierum. i. ad decrepitam usque aetatem perduci, aut vitam ei prorogari. Sic Impleri dies alicuius, 1 Par. 17. i. satis vixisse eum. Implere sermon Dei. Col. 1 est plene perfecteque docere, aut propagare caelestem doctrinam Impleri animam, est exaturari pro voto: sic libi Aegyptii pollicebantur de praeda
sese in sacrificium et obedientiam patris, reiectis holocaustis, dicens: Holocaustum et hostiam pro peccato non voluisti. tunc dixi: Ecce adsum, ut faciam Deus voluntatem tuam. In capite libri scriptum est de me, etc. Sic igitur Psal. 2 petit, sibi donari haereditatem usque ad fines terrae, quam suo precioso sanguine redimat: ideoque etiam agnus Dei, totius mundi peccata in semet tollens ac recipiens, eaque tandem abolens, dicitur. Sic ut igitur nos nostra mendica manu fidei, aut precatione, precario ad thronum gratiae impetramus, ut nobis iustitia aut meritum
absolutissima iustitia obedientiae ac passionis, ad salutem hominum divinitus ordinata ac donata, vituperari ac condemnari debeat? Quare et plerique eorum (inter quos et Catharinus in libro de Incruento sacrificio) audacissime scribunt, iustitiam Christi tantum pro originali peccato et actualibus usque ad Baptismum satisfecisse: pro reliquis vero nosmet, aut certe alios pro nobis, praesertim Spirituales, suis Missis satisfacere debere. Quid, quaeso te Christiane lector, hoc aliud est, quam Christum cum suis beneficiis abiicere ac sepelire, aliosque sibi agnos Dei, mediatores ac servatores
metaphora ab instrumentis aut uasis, eo quod inesse deberet vacuis, significat rem non solide bonam, carentem suo nativo bono quod in se habere deberet. Hieremias hanc phrasin plenius exponit Cap. 51, inquiens: Vendidit me quasi vas vacuum. Psal. 4. Usque quo diligetis inane, quaeretis mendacium. Id est, falsam doctrinam ac religionem, et alia non vera bona. Num. 14. Cognoscetis inanitatem meam. pro, an verba mea in ania et irrita futura sint? Isaiae 24. Attrita est civitas
Psal. 107. Sanavit animam inanem, et esurientem replevit bonis. Sic et verbum Inanire accipitur. Philip. 2 dicitur Christus semet adeo exinaniisse et humiliasse, ut cum esset verus Deus, et in forma, gloria ac maiestate habitaret, formam servi acceperit, et factus fit obediens usque ad ignominiosissimam mortem crucis. Psal. 2. Actor. 4. Populi meditati sunt inania: id est, inutilia et irrita, carentia omni certo ac firmo effectu. 1. Corin. 15. Inanis est praedicatio nostra. id est, non vera, non salutaris. Labor noster non est inanis in Domino. id est,
ponetis calvicium inter oculos vestros super mortuum. Sic et Levit. 19, Incisionem non facietis pro anima in carne vestra. Hierem. 16 dicit Dominus futurum, ut se non incidant super mortuis: ostendens tantam fore copiam cadaverum, ut eis iusta rite persolvere non possint. Sic Hier. 47, Quo usque te incîdes? scilicet, prae dolore ac luctu. Moabitarum quoque luctus ob cladem ac poenas Dei eodem modo depingitur Hier. 48, quod sit super omne caput calvitium, super omnem barbam rasura, super omnes manus incisio, et super omnes lumbos saccus. Tali aliqua ratione forte et Baalitae semet
semen mulieris, secundum promissionem Adamo factam, ut tum credentes iustificet, liberet ac servet a corporali et spirituali diluvio in vitam aeternam: tum etiam, ut serpentem cum suo incredulo semine in aeternum perdat. Verum vobis incredulis illa promissio et innumerae conciones de ea, usque ad extremam vestram nauseam factae, merae fabulae ac nugae fuerunt. At nunc, ô miseri, en me a veraci Deo exhibitum esse, meaque passione Satanae et eius increduli seminis (quale et vos estis) caput contritum, ac mundum victum esse, et vicissim credentes servatos, viva experientia cognoscere
Evangelion in eum finem, ut licet hoc mortale corpus iudicari, id est, morte temporaria puniri et aboleri de hac vita debeat, tamen coram Deo spiritus noster in sinu Abrahae vivat. Sic et illis veteribus ac iamdudum mortuis, praedicatum est olim a Prophetis Evangelion de Meschia: non quod essent usque ad eius adventum victuri, eumve corporaliter visuri: sed ut spiritus eorum iustificaretur ac regeneraretur, ac tandem et Meschiam viderent, et perpetuo viverent. Haec de praedicatione Christi apud inferos. Caeterum quia etiam de qualitate descensus Christi ad inferos controvertitur, num is ad
qui numquam ibi fuit: nec is quoque alicubi deseritur, qui est quidem in eo loco, sed tamen ibi bene habet. Petrus quoque, cum Act. secundo inquit, Deum excitasse Iesum, solvendo
maledicto legis, huius et illius alterius mortis
vires, intellectus, voluntas, cor et affectus mei. Psalm. 51: Veritatem dilexisti interioribus renibus, aut intimis: id est, sinceram ipsius cordis contritionem et conversionem, vel etiam veritatem mundo occultam et absconditam. Proverb. 26. Verba susurronis quasi simplicia, at ipsa penetrant usque ad intima ventris. id est, movent ac feriunt ipsum cor. Alias significat harum potentiarum internos motus: ut cogitationes, vota, cupiditates, et similia. Psal. 64: Intimum cuiusque et cor profundum perficiunt: id est, sua intima et astutissima consilia. Psal. 94:
contra Timocratem.
INVESTIGARE, idem ferme quod scrutari, diligenter perquirere, item explorare: Ecclesiast. 2, Investigavi in corde meo. Aliquando Interrogare. 1. Sam. 20, Si investigavero patrem meum: id est, cognovero sententiam patris mei. Excogitari. Iob 32. Auscultavi usque ad intelligentias vestras, dum investigaretis sermones pro, dum excogitaretis quae locuturi essetis. Cordis investigationes: pro, ubi cor ipsum diligenter aliquid investigat, ac scrutatur. Iudicum 5, In divisionibus Ruben magnae sunt investigationes cordis: pro,
obruentis et evertentis. Nahum 1. Veruntamen inundatione transeunte consummationem faciet: pro, cum exercitus maximus pervadet totam regionem Psal. 32, haec metaphora iram Dei et etiam spirituales poenas videtur significare, cum dicit, exundationem aquarum non perventuram esse usque ad eos qui habent remissionem peccatorum, Utique in exundatione aquarum multarum ad eum non pertingent. et mox addit rationem, Quia tu es ei latibulum. Isaiae 8, haec metaphora plene posita est, integraque similitudine clarius suum sensum exhibet. inquit enim ibi Deus: Quandoquidem abhorrer
defluentibus, ipso autem Rezin ac filio Romeliae gaudet: idcirco, ecce Dominus adducet super eum aquas fluvii fortes ac ingentes, videlicet regem Assyriorum, cum omni potentia sua, qui superato undique alueo suo, et egressus ultra omnes ripas suas, redundabit in Iudam, refluens et transiens, usque dum collum pertingat: futurumque est ut extensione alarum suarum impleat latitudinem terrae tuae, o Immanuel. Usitatae autem sunt istae metaphorae, et aliae figurae alludentes ad pluvias, torrentes, flumina, grandines et nives, ideo Sacris literis, et aliis meridionalib. scriptoribus, utetiam
illud Actor. 13, Iudicatis vos indignos vita. i. declaratis, aut facto ipso pronunciatis, sicut iudex verbis declarat. Propinquum huic est, quod aliquando pro ulcisci ponitur. Gen. 15: Veruntamen gentem cui servient, ego iudicabo.i. ulciscar, puniam. 1 Sam. 3. Iudicabo ego domum illam usque in seculum. i. subinde puniam, affligam. Ezech. 22. Iudicabisne civitatem effundentem sanguinem? Ponitur etiam iudicium pro instrumento poenae. Ezech. 14. Quanto magis, si quatuor iudicia mea mala misero, gladium, famen, bestiam malam, et pestilentiam? Hinc toties iudicium pro poena
24. Principes nostri tradiderunt eum in iudicium mortis: id est, in reatum et poenam suppliciumque mortis. Nono, pro poena, supplicio. 1. Regum 20. Hoc sit iudicium tuum, quod ipse tulisti. Hierem. 48, Hucusque iudicium Moab. Et iterum cap. 5, Quoniam iudicium eius pertingit usque ad caelos. Sic Luc. 24, Principes nostri tradiderunt eum in iudicium mortis. Sic Paulus Rom. 3. Quorum iudicium iustum est: id est, poena. Et cap. 13: Qui resistunt, iudicium sibi acquirent: id est, poenam. Decimo, pro exemplari, seu specimine: hocque ideo, quod iura et
facta ac miracula Dei. Exodi 7, Educam populum meum in iudiciis magnis: id est, patratis grandibus miraculis, et afflictis horribiliter Aegyptiis. Num. 33. Et in diis eorum fecerat iudicia. Exodi 6. Iudiciis magnis redimam vos. Sic et Hierem. 51, Iudicium Babylonis dicitur pertigisse usque in caelum: id est, eius poena castigatio eius: forte tamen rectius id de reatu ac culpa exposueris. Iudicium arripere, est ipsam functionem iudicis exercere, diiudicare. Deut. 32. Si acuero aciem gladii mei, et arripuerit iudicium manus mea: id est, si coepero iudicare, ac severe exequi
eorum innocentiam, vel certe privant eos suo debito iure, quantumvis perspicue agnito. Clamare pro iustitia, Isaiae 59. id est, disserere aut disputare, atque adeô certare, contendere ac depugnare pro iustitia primae aut secundae Tabulae, religionis aut vitae. Sic Ecclesiast. 4. Certa usque ad mortem pro iustitia. Et Christus dicit, pios praesertim doctores persecutionem pati pro iustitia: ubi intelligatur illa summa iustitia, nempe imputatio iustitiae aut meriti ac obedientiae Christi, pro cuius assertione et propagatione pii doctores extremas difficultates subire coguntur.
frustra mortuus. quorum summus consensus a paucis hactenus animadversus est. Omnino enim potenter evincunt, iustitiam iustificantem a Spiritu S. in utroque loco collocari in solo transitu filii ad patrem, seu in eius perfectissima obedientia, qua exinanitus et humiliatus, factus est patri obediens usque ad mortem crucis: per quam victa iniustitia aut peccato, inferno ac ira Dei, tandem gloriose ad patrem per resurrectionem et glorificationem ascendit. Quicunque igitur in operib. ac virtutib. nostris vel natura comparatis, vel etiam divinitus infusis, iustitiam, qua coram Deo iustificemur,
per similitudinem ripam significat: ut 2 Reg. 2, Helisaeus stabat super labium Iordanis. Ratio metaphorae est, quia ripae sunt perinde orae aluet ut labia oris. Significat et extremam [?: o- ] : ut 2 Paral. 4: Et fecit mare fusile, decem cubitis, ab extremo labio eius usque ad extremum labium eius. Porro per synecdochen aut metalepsin crebro significat aliquam unguam aut sermonem, sicut in aliis gentibus fomili prorsus tropo lingua (posito instrum ento pro sermone aut opere) accipitur. Gen. 11: Ut erat omnis terrae labium unum, et vox una omnibus. Et
habentes aquas, deserto me fonte vivo. Significat eâdem ratione etiam subterranea loca, ad custodiendos captivos idonea. Unde Hieremias dicitur esse coniectus in lacum, nempe in carcerem subterraneum. Et Exod. 12 dicuntur esse interfecta omnia primogenita, a filio Pharaonis sedente in solio, usque ad filium molentis in lacu. Sic et lacus leonum apud Danielem celebratur, simul et describitur, qualis nam fuerit Porro a tali calamitoso loco transfertur ista vox ad multa alia significata. Denotat. n. interdum ipsum infernum, quia sit quidam profundus miserorum carcer: ut Isaiae 24
faciem tuam a me, ne similis fiam descendentib. in lacum. Psal. 4. Eduxisti me de lacu strepitus, aut sonoro: nempe, profundo. i. ex summis difficultatibus. Ps. 48: Vita mea pervenit usque ad sepulchrum, deputatus sum cum descendentib. in lacum, et fui quasi vir cui non est robur. Aliquando simpliciter loca mortuorum denotat. Psal. 88. Posuisti me in lacum inferiorem, in loca tenebrosa atque profunda. Sic etiam illud ibidem exponi posset, Deputatus cum descentib.
pro, magis quam antea laetari. Isaiae 29. Addent afflicti in Deo laeticiam, et pauperes in sancto Israelis exultabunt: pro, subinde eis magis ac magis cumulabuntur varia bona, et laeticia ex favore ac beneficiis Dei. Dare laeticiam in corde, Psalm. 4: pro, exhilarare ipsum cor. Laudare usque ad laeticiam Deum, est, maximo cum animi gaudio celebrare Deum. 2 Paral. 29. Ut laudarent. Deum, laudarunt itaque usque ad laeticiam. Laeticiam obscurari, Isa. 24 Obscurata est omnis laeticia: pro, versa est in tristiciam. Nam ut lux exhilarat, sic tenebrae obscuritasque contristant.
pro, subinde eis magis ac magis cumulabuntur varia bona, et laeticia ex favore ac beneficiis Dei. Dare laeticiam in corde, Psalm. 4: pro, exhilarare ipsum cor. Laudare usque ad laeticiam Deum, est, maximo cum animi gaudio celebrare Deum. 2 Paral. 29. Ut laudarent. Deum, laudarunt itaque usque ad laeticiam. Laeticiam obscurari, Isa. 24 Obscurata est omnis laeticia: pro, versa est in tristiciam. Nam ut lux exhilarat, sic tenebrae obscuritasque contristant. ideo mox addit, Migravit gaudium terrae. Sic et Psal. 97 laeticia cum luce coniungitur. inquit. n. Lux facta
bonum utileque opus recte dispositi aut idonei: sed honorem esse rerum per sese valde praestantium, non ratione alterius finis, ut rerum divinarum ac summi boni, quorum preciositas in semetipsi est, non in scopo sive opere aut effectu. Quod [?: discri- ] cum communi sermone non usque quaque [?: conven- ] Nam etiam virtutem et ea praeditos honorare dicimus. Facit igitur ibi Aristoteles quiddam maius honorea laude. Dicere autem forte queas, gloriam adhuc quiddam maius ac excellentius honore videri. Definitenim Quintilianus, quod sit consentiens laus bonorum
nihil est in eo vel indifferens, vel reprehensibile, ut in hominibus. Hinc Psalmi varia doctrinae genera ac formas continentes, laudes Thehilim vocantur. Quare cum in Psalmis et Prophetis laudare Deum iubemur aut dicimur, non tantum gratiarumactio, aut celebratio significatur. Laudare Deum usque ad laeticiam, 1 Par. 20, est, magna animi alacritate tractare verbum Dei In Deo laudabimus omni die, et nomini tuo [?: con-ebimur ] in seculum, Psa. 44. pro, Deum laudabimus, vel etiam de Deo gloria bimur, ac iactabimus nos tanquam valde felices, qui talem tantumque Deum
in ligno, aut crucifixione: sicut Christus hac locutione de seipso loquitur, quod oporteat filium hominis exaltari. Huius verbi significata ac phrases prolixe exponit Forsterus, quae apud ipsum reperies: nempe quic quid de
Nunc absque lege iustitia Dei manifestata est, comprobata tamen testimonio legis et Prophetarum. Luc. 10. In lege quid scriptum est? Quomodo legis? Luc. 24. Quae scripta sunt in lege Moysis, Prophetis et Psalmis. Sic dicitur lex per Mosen data [?: ] Sic dicitur, Legem et Prophetas usque ad Iohannem [?: ] rasse. Et, Non veni solvere legem, sed implere. Quod [?: ] potissimum de morali dicitur, tamen etiam aliarum partium legis divinae impletionem a Christo factam eum intelligendum est. Matth. 7, Haec enim est Lex et Prophetae. Matth. 22. In duobus
locumque se defendendi accipiat de crimine. Galat. 3. Fratres secundum hominem dico, Hominis licet testamentum, tamen si sit comprobatum, nemo reiicit, aut addit aliquid. Galat. 4, Quamdiu haeres puer est, nihil differt a servo, cum sit dominus omnium: sed sub tutoribus et curatoribus est, usque ad tempus quod pater praescripserit. ¶ Expositis praecipuis significationibus vocis Legis, nunc et Hebraicas quasdam eiusdem voculas nonnihil attingemus, praesertim vero speciales appellationes. Quod Graecus vertit
de Origine animarum.
¶ Haec nunc breviter de distinctione Legis et Evangelii dixisse sufficiat. Percurremus nunc porro varias Scripturae locutiones, in quibus nomen Legis reperitur: quarum cognitio ad Bibliorum, praesertim Pauli intellectum, extreme est necessaria. Lex et prophetae usque ad Iohannem, inquit Christus Lucae decimosexto: quod dictum valde multa in se complectitur. Nam primum, sicut Prophetae prophetarunt de venturo Christo: ita et lex caeremonialis eundem suis typis, figuris, umbris ac picturis pinxit. Veniente autem luce ipsa, seu re significata,
appropinquare, atque adeo advenisse: id est, ipsum regnum Meschiam cum suis spiritualibus bonis, in quibus (teste Paulo Romanorum decimoquarto ) regnum Dei consistit, exhibitum esse. Sic et Matthaei decimo, idem dictum exponit ipsemet Dominus di [?: ] : Omnes prophetae et lex usque ad Iohannem prophetarunt. id est, venturum Meschiam praenunciarunt. Quod lex prophetaverit, et quomodo per suos typos ac picturas prophetaverit, modo dictum est. Secundo, lex est usque ad Iohannem: quia tum caeremoniae, tum moralis lex est paedagogus ad Christum, ad quem cum tunc temporis
Sic et Matthaei decimo, idem dictum exponit ipsemet Dominus di [?: ] : Omnes prophetae et lex usque ad Iohannem prophetarunt. id est, venturum Meschiam praenunciarunt. Quod lex prophetaverit, et quomodo per suos typos ac picturas prophetaverit, modo dictum est. Secundo, lex est usque ad Iohannem: quia tum caeremoniae, tum moralis lex est paedagogus ad Christum, ad quem cum tunc temporis populum Iudaicum deduxerit, suo officio defuncta est. Sic et nobis quotidie dici potest, Lex usque ad Iohannem durare. i. donec nobis verus Evangelista agnum Dei peccata tollentem coram
et quomodo per suos typos ac picturas prophetaverit, modo dictum est. Secundo, lex est usque ad Iohannem: quia tum caeremoniae, tum moralis lex est paedagogus ad Christum, ad quem cum tunc temporis populum Iudaicum deduxerit, suo officio defuncta est. Sic et nobis quotidie dici potest, Lex usque ad Iohannem durare. i. donec nobis verus Evangelista agnum Dei peccata tollentem coram monstrat, nosque ad eum adducit. Tertio, lex usque ad Iohannem: quia tunc et caeremonialis ac iudicialis lex est penitus abrogata, et moralis per Christum impleta, suoque modo abrogata est, nobisque
moralis lex est paedagogus ad Christum, ad quem cum tunc temporis populum Iudaicum deduxerit, suo officio defuncta est. Sic et nobis quotidie dici potest, Lex usque ad Iohannem durare. i. donec nobis verus Evangelista agnum Dei peccata tollentem coram monstrat, nosque ad eum adducit. Tertio, lex usque ad Iohannem: quia tunc et caeremonialis ac iudicialis lex est penitus abrogata, et moralis per Christum impleta, suoque modo abrogata est, nobisque quotidie (ueniente gratia aut Christo ad nos, seu nobis ad eum) abrogatur, ita ut in nos suum solitum imperium et quasi tyrannidem exercere non
ad nos, seu nobis ad eum) abrogatur, ita ut in nos suum solitum imperium et quasi tyrannidem exercere non amplius possit: sicut Paulus hanc liberationem tum a Morali, tum et a Ceremoniali lege ac servitute elementorum mundi similitudine veri filii, sed in sua infantia serviliter sub tutorib. usque ad praefinitum tempus existentis, Gal. 4. et alibi similitudine mortis mariti declarat. Ob hanc metam finemque legis, tum ipse Baptista, tum et Christus cum suis, se separarunt a templo, et tum novum cultum, tum et alibi seorsim a Levitico ordinarunt, subinde Leviticas ceremonias
de agnitione peccati, de eius vexatione conscientiae, et irritatione pravarum cupiditatum, quae absente aut ignorata lege non accidunt. sic ipsemet sine lege vixit. De quo eius sensu postea dicetur in voce Peccati plenius. Vique ad legem fuit peccatum, Rom. 5. i. inde a primo lapsu Adae usque ad instaurationem legis per Mosem factam. Asserit hic Apostolus, non tantum peccatum sed etiam eius poenam, nempe mortem ac damnationem, fuisse semper inde ab Adamo, etiam ante legem Mosaicam quae ingentia mala cum revera sine lege Dei existere nequeant, indeque omnem suam vim hauriat (legem
nostrum re [?:-lendo ] , ita etiam nos totos in eo vivere, esse ac moveri: ita denique eum nobis prope esse, ut illum ferme manibus palpare possimus: sed nihilominus ipsum et illis eruditissimis Atheniensib. et toti humano generi [?: ma-ere ] ignotum Deum, totumque mundum usque ad illud tempus errasse idola sectando. Sic igitur omnino (si quis locum diligenter expendat) et hic Paulus loquitur. dicit enim, Deum quidem semet nobis revelasse, et posse [?:-um ] ex operibus suis, ut praestantem quendam artificem perspiciac cognosci: verum nihilominus cor
Ethnici: et asserit illam verae obedientiae aut cordis aut factoris legis moralis iustitiam seu circumcisionem, iustificare coram Deo: non illam caeremoniariam auditorum iustitiam, seu externam circumcisionem. Hunc esse scopum in de a verbis, Non enim Auditores, sed Factores legis iustificabuntur, usque ad finem huius capitis, manifestum est Ibi enim est propositio huius loci, ut mox dicetur. Ut autem id luculentius efficere possit, producit in theatrum duos diversissimos homines aut populos, Iudaeum legis auditorem, et Ethnicum factorem legis: illum quidem ornatum pompa externae
ad imaginem Dei expressa aut formata: in natura vero corrupta, est ad imaginem Satanae transformata: in renatis denique incipit renovari ad pristinam integritatem, ita tamen, ut ingens vis huius diabolici veneni nihilominus in vetero homine, seu quatenus homo instauratus aut sanatus nondum est, usque ad mortem remaneat, et cum renovato homine perpetuo luctetur: qua per mortem [?: aboli- ] denuo pii ad illam pristinam imaginem, integritatem [?: ] aut etiam multo praestantiorem restituentur.
LICERE, vulgo sonat ius alicuius rei agendae ac omittendae
gradus iuris, ita licent, ut per sese quoque suaque natura sint simul nonnihil illicita, reprehensibilia et damnabilia: ut si concionator largius victitet, delicias sectetur, nimium luxum in vestitu adhibeat, studiosior sit opum ac rei familiaris quam par est, et similia innumera: quae etsi usque ad aliquem gradum a Deo nonnihil tolerantur, tamen culpa omni reprehensioneque non carent. De tali licentia, iure, ac permissione, credo in illis locis Paulum loqui. Duplex igitur distinctio rerum in hoc textu consideretur: Quod videlicet res aliquae vel per sese quidem sunt licitae, ut tamen
et semen tuum de terra captivitatis eorum: pro, ex longin quis locis aut terra te incolumen reducam. In longinquum arguere, Mich. 4. possis intelligere et de longis temporibus, et de remotis locis. inquit. n. de Meschia, eiusque regno: Iudicabit inter populos multos, arguetque gentes fortes usque in longinquum. Quod Ionathan vertit, Ipse arguet reges fortes usque in seculum. Ac plerique intelligunt illud longinquum, de perpetuitate regni Meschiae. Possis tamen et de amplitudine aut latitudine eius exponere, cui sensui verba magis conveniunt, Arguet gentes validas usque in
aut terra te incolumen reducam. In longinquum arguere, Mich. 4. possis intelligere et de longis temporibus, et de remotis locis. inquit. n. de Meschia, eiusque regno: Iudicabit inter populos multos, arguetque gentes fortes usque in longinquum. Quod Ionathan vertit, Ipse arguet reges fortes usque in seculum. Ac plerique intelligunt illud longinquum, de perpetuitate regni Meschiae. Possis tamen et de amplitudine aut latitudine eius exponere, cui sensui verba magis conveniunt, Arguet gentes validas usque in longinquum:.i. procul usque ad fines terrae dominabitur, etiam valde remotis
gentes fortes usque in longinquum. Quod Ionathan vertit, Ipse arguet reges fortes usque in seculum. Ac plerique intelligunt illud longinquum, de perpetuitate regni Meschiae. Possis tamen et de amplitudine aut latitudine eius exponere, cui sensui verba magis conveniunt, Arguet gentes validas usque in longinquum:.i. procul usque ad fines terrae dominabitur, etiam valde remotis potentissimisque populis imperabit. Convoluendo proiiciet te Dominus in terram longinquam manibus: Isaiae 22. i. longis spaciis distantem, valde remotam.
LONGITUDO dierum, pro longo tempore,
Quod Ionathan vertit, Ipse arguet reges fortes usque in seculum. Ac plerique intelligunt illud longinquum, de perpetuitate regni Meschiae. Possis tamen et de amplitudine aut latitudine eius exponere, cui sensui verba magis conveniunt, Arguet gentes validas usque in longinquum:.i. procul usque ad fines terrae dominabitur, etiam valde remotis potentissimisque populis imperabit. Convoluendo proiiciet te Dominus in terram longinquam manibus: Isaiae 22. i. longis spaciis distantem, valde remotam.
LONGITUDO dierum, pro longo tempore, multis dieb. Psal, 23.
habentes manus super lumbos, sicut parturiens solet habere et omnes facies versas in pallorem. Vae, quia magnus est ille dies, etc. Solent enim dolentes, ambas manus laterib. applicare, veluti fulcientes corpus, et simul loca dolentia contrectantes. Lumborum aquae: pro, ad lumbos usque pertingentes. Ezech. 47, Et traduxit me per aquas lumborum. Sic etiam Talorum aqua dicitur.
LUMEN, mox post vocem LUX exponetur.
LUNA, ob sui mutabilitatem imago est stulticiae, quia mens insipientis temere huc atque illuc fluctuat, et varias species ut Luna
] , quas percurram. Lux simpliciter pro matutino tempore nonnunquam ponitur, cum scilicet primum [?: ] ritur lux: ut Nehem. 8, Attulit igitur Esra sacerdos [?: ] brum legis, et legit in eo coram viris et mulieribus, [?: ] luce ad meridiem: id est, a mane usque ad meridiem. Lux matutina, quiddam praeclarum in similitudinibus [?: ] metaphoris notat, ut Isaiae 8, Non erit eis lux [?: ma-na ] : tametsi ibi sit aurora. 2. Samuel. 23, Regnum [?: me-- ] sicut lux marutina, id est, cum exortus est sol: quae
in similitudinibus [?: ] metaphoris notat, ut Isaiae 8, Non erit eis lux [?: ma-na ] : tametsi ibi sit aurora. 2. Samuel. 23, Regnum [?: me-- ] sicut lux marutina, id est, cum exortus est sol: quae [?: ] licet lux est lucidissima, ac crescit usque in [?: merid- ] vel quae alioqui habetur benignissima, et [?: amoeni- ] hominibus, cum careat aestu: sicut eruditi praedicant tempus matutinum. Certe non ita urit et molestat omnia, sicut postea: videtur potius quasi humectare [?: ] quodam. Mich. 2, In
accipitur. David, eiusque regnum, dicitur Lucerna Israelis, 2. Sam. 21. Non egredieris ultra nobiscum in praelium, ne extinguas lucernam Israelis. id est, ne te interfecto pereat regnum, et omnis felicitas Israelis. Sic et Num 12 vox ista accipi videtur. Et, Lucerna eorum periit ab Hesebon usque ad Dibon: id est, eorum regnum. In hac significatione saepe regnum Iuda, posteritati Davidis divinitus longo tempore conservatum, vocatur Lucerna Davides: 1. Reg. 11, Filio vero Salomonis dabo tribum unam, ut sit lucerna Davidi servo meo, ut sit ibi semper aliquis regulus, et aliquod
imminere ei iamiam extremum malum. 1. Sam. 25. Completum est malum contra dominum nostrum. Esther 7. Vidit quod completum sibi esset malum a rege: id est, quod sibi a rege immineret exitium. Descendere malum a Domino: id est, immitti ab eo poenas. Mich. 1. Quia descendit malum a Domino usque ad portam Hierusalem. Immiscere sese malo: 2. Reg. 14. pro, coniicere seipsum in periculum. Impellere malum super aliquem: pro, subito perdere eum. 2. Sam. 15. Ne forte impellat malum supernos. Videtur alludere ad grandia saxa, impulsa ut ruant deorsum in aliquem: ut solet fieri, ubi
meridiem, inquiens: Vesperi mane et meridie precor. Respiciente mane: pro, summo mane. Exod. 14, Et reversum est mane. in fortitudine sua respiciente mane: id est, exorientibus et veluti prospicientibus in mundum iam radiis solis. Iud. 19, Et venit mulier respiciente mane: pro, summo mane. Usque mane: pro, adhuc hac nocte. Qui litigabit pro Baal, interficiatur usque mane. Iud. 8. Mane nonnunquam brevissimum tempus notat. Psal. 90, Mane florebit et mutabitur, vesperi succidetur et exarescet. A` mane usque ad vesperam, Act. 28. id est, tota die. Sic a Vespera
summo mane. Exod. 14, Et reversum est mane. in fortitudine sua respiciente mane: id est, exorientibus et veluti prospicientibus in mundum iam radiis solis. Iud. 19, Et venit mulier respiciente mane: pro, summo mane. Usque mane: pro, adhuc hac nocte. Qui litigabit pro Baal, interficiatur usque mane. Iud. 8. Mane nonnunquam brevissimum tempus notat. Psal. 90, Mane florebit et mutabitur, vesperi succidetur et exarescet. A` mane usque ad vesperam, Act. 28. id est, tota die. Sic a Vespera usque mane: pro, tota nocte. Mane aliquando per metaphoram res laetas
Iud. 19, Et venit mulier respiciente mane: pro, summo mane. Usque mane: pro, adhuc hac nocte. Qui litigabit pro Baal, interficiatur usque mane. Iud. 8. Mane nonnunquam brevissimum tempus notat. Psal. 90, Mane florebit et mutabitur, vesperi succidetur et exarescet. A` mane usque ad vesperam, Act. 28. id est, tota die. Sic a Vespera usque mane: pro, tota nocte. Mane aliquando per metaphoram res laetas significat, sicut et lux. Isa. 21. Veniet mane, et ecce nox. id est, etiam si venerit mane proprie acceptum, tamen non veniet metaphoricum, sed erit nox
Usque mane: pro, adhuc hac nocte. Qui litigabit pro Baal, interficiatur usque mane. Iud. 8. Mane nonnunquam brevissimum tempus notat. Psal. 90, Mane florebit et mutabitur, vesperi succidetur et exarescet. A` mane usque ad vesperam, Act. 28. id est, tota die. Sic a Vespera usque mane: pro, tota nocte. Mane aliquando per metaphoram res laetas significat, sicut et lux. Isa. 21. Veniet mane, et ecce nox. id est, etiam si venerit mane proprie acceptum, tamen non veniet metaphoricum, sed erit nox metaphorica. Sic alibi: Expectavimus lucem et ecce tenebrae.
Congregatur aquae in locum unum. Mare simpliciter et [?: ab-- ] te positum, plerunque verum mare notat: ut [?: G- ] Zabulon in littore maris habitat. Mare magnum [?: ] verum mare, ad discrimen parvorum stagnorum [?: ] Omnis terra Hittaeorum usque ad mare magnum, [?: ] tra occasum solis, erit terminus vester. Mare [?: ] vocatur etiam verum mare. Deut. 34, Monstravit Deus Mosi omnem terram Iuda usque ad mare novissimum. Nam monti Nebo, in quem iussu Dei Moses [?: ] rat, per Phoeniciam et Iudaeam
magnum [?: ] verum mare, ad discrimen parvorum stagnorum [?: ] Omnis terra Hittaeorum usque ad mare magnum, [?: ] tra occasum solis, erit terminus vester. Mare [?: ] vocatur etiam verum mare. Deut. 34, Monstravit Deus Mosi omnem terram Iuda usque ad mare novissimum. Nam monti Nebo, in quem iussu Dei Moses [?: ] rat, per Phoeniciam et Iudaeam respicienti, mare [?: ex-- ] posito erat. Sic et Ios. 1 et 15 accipitur. Mare [?: S- ] [?: ] Hebraei Mare rubrum vocare, quasi dicas Mare
rest-- ] tionibus fluviorum, in id mare influentium. Mare [?: ] pe Hebraeis notat Occidentalem plagam, quia [?: ] proximum et mediterraneum est Iudaeae ad occidentem. Iosuae 16, et Isaiae 42, Laus eius a termino [?: ] ascendens in mare. id est, ab ortu usque ad occasum
[?: ] [?: ] , pro occidentali, aut Zephyro. Exod. 10 [?: le--r ] , quod Deus excitaverit ventum maris validum, [?:-o ] sublatas locustas ex
Sic igitur inquit Psal. [?: ] Tu dominaris impetui maris: cum elevat procellas [?:-s ] , tu compescis eas. A` mari ad mare: id est, latissime. Psal. 72 dicitur de imperio Meschiae: Et dominabitur a [?: ] ad mare, et a flumine usque ad terminos terrae: id [?: ] a sinu Arabico usque ad mare mediterraneum, quod [?: ] etiam termini terrae vocantur. Et quidem eo usque in extensum regnum Salomonis, de quo primario aut [?: ] verbum ille Psalmus compositus videtur. Eadem [?: ]
impetui maris: cum elevat procellas [?:-s ] , tu compescis eas. A` mari ad mare: id est, latissime. Psal. 72 dicitur de imperio Meschiae: Et dominabitur a [?: ] ad mare, et a flumine usque ad terminos terrae: id [?: ] a sinu Arabico usque ad mare mediterraneum, quod [?: ] etiam termini terrae vocantur. Et quidem eo usque in extensum regnum Salomonis, de quo primario aut [?: ] verbum ille Psalmus compositus videtur. Eadem [?: ] , ac in eodem sensu et materia est etiam Zach. 9 Ezech. 47.
mare: id est, latissime. Psal. 72 dicitur de imperio Meschiae: Et dominabitur a [?: ] ad mare, et a flumine usque ad terminos terrae: id [?: ] a sinu Arabico usque ad mare mediterraneum, quod [?: ] etiam termini terrae vocantur. Et quidem eo usque in extensum regnum Salomonis, de quo primario aut [?: ] verbum ille Psalmus compositus videtur. Eadem [?: ] , ac in eodem sensu et materia est etiam Zach. 9 Ezech. 47. Revera autem significat, Meschiam (qui [?: ] Salomon, id est, rex pacificus et
a nativitate. Ps. 113. Qui constituit sterilem, matrem filiorum laetantem. pro, qui efficit, ut ea quae natura erat sterilis, sit mater multorum filiorum deque eo laetatur valde: ut Sara, Anna mater Samuelis, Elizabeth, et aliae.
MATRIX, 2. Reg 19, et Isaiae 37. Filii venerunt usque ad matricem, et non est vis pariendi. alii, ad confractionem, nempe cum foetus pervenit iam ad exitum, ubi frangitur hymen, aut etiam ipsa ossa claudentia corpus, et mater prorsus viribus in conando et pariendo destituitur: cum quidem eam tunc vel maxime niti conarique oporteret, ut foetus
id est, vel fruatur nobilissimis fructibus huius terrae, vel possideat optimam partem soli Aegyptiaci. Num. 18, Omnem medullam olei et vini: id est, nobilissimum oleum et vinum. Deut. 32, medulla tritici nominatur. Hebr. 4, dicitur verbum Dei esse instar gladii acutissimi, et penetrare usque ad compages et medullas: per metaphoram indicans, intima cordis humani: quia verbum Dei totum hominem penetrat ac commovet.
MEL, ob summam dulcedinem quamvis rem dulcem ac delicatam synecdochicôs notat. ut cum Exod. 33, Numer. 13, Deuteron. 6 et 8, et saepe alias pollicetur
lapillis: id est, panis aut quoduis lucrum fraude partum, primo quidem est valde gratum, sed postremo est noxium. Sermo mendacii ponitur pro falso sermone, aut etiam pro falso iudicio: Exodi 23. Sic spes mendacii; est vana et irrita spes: Isa. 28. Facere mendacium, Hierein. 6. A propheta usque ad sacerdotem, omnes faciunt mendacium. i. vacant fraudibus et idololatriae, sunt impostores. idem est Operari mendacium, Hoseae 7. Loqui lingua mendacii, Psal. 109. id est, sermone ficto.
MENS,
ad aliud. Aliquando tamen haec vox paulo brevius tempus indicat: nempe non plane expletum, aut integrum mensem. Contra autem Mensis dierum, significat integrum mensem. Gen. 29, Habitavit Iacob cum Laban mensem dierum: i. est, integrum plane mensem omnibus suis dieb. constantem. Num. 11, Usque ad mensem dierum. Deut. 21, Lugebit patrem suum et matrem suam mensem dierum. i. unum totum mensem. 11. Mensis crebro pro ipso novilunio aut prima die mensis ponitur. Num. 29, Praeter holocaustum mensis: i. novilunii, aut primae diei, quae illis semper sacra erat, et singularibus
sicut in uno corpore membra sunt multa, etc. Nec solum dona, sed et successum et opera feliciter peragenda, Deus dicitur suis ministris dimensus esse: 2 Cor. 10. ubi Paulus dicit se tantum de sua mensura gloriari, quod Deus eum voluerit non tantum in Asia, sed et in Graecia et usque ad Illyricum spargere suum Evangelion. Contra autem Baptista negat, patrem dare filio spiritum ad mensuram: Ioan. 3. sed plenitudinem gratiae, ut unigenito, ex cuius plenitudine [?: ] haurire oporteat, Ioan. 1. Ad mensuram igitur dare, significat parce dare. Contrarium
[?: C- ] vis ea videtur fuisse, quod saepe alii percipiant fructus alienorum laborum. Sed Christus ad id accommodat, quod et prophetae prophetizando de Messia et conversione gentilium, et tota lex paedagogizans [?: ] Christum, aliquo modo praeparavit viam regno Christi: non tamen usque ad ea tempora vixerunt, cum ignus Dei coram monstrari potuit. Sic et Petrus dixit eos prophetizando non tam sibi, quam nobis inservivisse. Non solum enim Messiam promittendo, hominum ei corda praepararunt: sed etiam Scripturam crediderunt, eique suis crucibus, certaminibus, miraculis et
regnum malae con [?: entiae ] veteris Adami et Sathanae ipsius super homines, intelligere, a quib. per Meschiam redimendi nunc rent. Non sane sine causa cum peccatis militia illa [?: ] iungitur. Alii per militiam intelligunt tempus illud, quod praefinitum erat a Deo usque ad adventum Meschiae. [?: ] militiae vocantur etiam illae functiones virorum et mulierum, templo Hierosolymitano servientium. Nūingredientur militare militiam in cultu tabernaculi [?:-tus ] . Et mox: Revertetur â militia cultus, nec [?: mini-bit ]
Isa. 24, putant aliqui intelligi stellas, alii viros eximios. verba sunt: In die illa visitabit Dominus super militiam excelsam, et super reges terrae. Porro Danielis octavo significat haec vox ipsam Ecclesiam Dei, aut pios qui militant Deo, translata metaphora a stellis ad Ecclesiam. Magnificata usque est, aut crevit usque ad militiam caeli, et deiecit de exercitu et de stellis in terram, et conculcavit eos. Sic ibi vocat pios, qui colunt Deum caeli, eive militant. Militiae caelestis multitudo canens, Gloria in excelsis Deo vocantur sancti angeli, Lucae secundo, qui sic Deum in
intelligi stellas, alii viros eximios. verba sunt: In die illa visitabit Dominus super militiam excelsam, et super reges terrae. Porro Danielis octavo significat haec vox ipsam Ecclesiam Dei, aut pios qui militant Deo, translata metaphora a stellis ad Ecclesiam. Magnificata usque est, aut crevit usque ad militiam caeli, et deiecit de exercitu et de stellis in terram, et conculcavit eos. Sic ibi vocat pios, qui colunt Deum caeli, eive militant. Militiae caelestis multitudo canens, Gloria in excelsis Deo vocantur sancti angeli, Lucae secundo, qui sic Deum in nativitate Christi
crure, mingere. Cum ergo volunt minari alicui genti, civitati, familiae aut domui internicionem, solent dicere, Nou relinquam mingentem ad parietem. Primo Samuelis vigesimoquinto, dicit iratus David: Sic faciat Deus hostibus David, et sic addat, si residuum fecero ex omnibus quae sunt Nabalo usque ad mane mingentem ad parietem. id est, adeo omnia perdam, ut ne canibus quidem parcam. Sic et primo Reg. decimoquarto. Excidam de Ieroboam mingentem ad parietem ad parietem: id est, omnia perdam, etiam canes ipsos interficiam, multo magis homines. Eadem locutio repetitur etiam primo Reg.
et multis beneficiis ornando reducam eos. Misericordia et veritas crebro coniunguntur, tum de Deo, [?:-um ] et de hominibus probis loquendo. Significat autem synceram, constantem et veracem benignitatem, ac beneficentiam. Psal. 100. In seculum misericordia eius, et usque in generationem et generationem veritas eius. Et Psalmo 92, Bonum est annunciare misericordiam tuam, et veritatem tuam in noctibus: id est, perpetuo celebrare tuam beneficentiam, et infallibiles promissiones. Psalmo 138, Celebrabo nomen tuum super misericordia tua, et super veritate.
quae omnia correspondent et designant tempus sesquiquatuor annorum. Duravit vero, seu in praecipuo vigore fuit, illa horribilis vastatio Ecclesiarum, quae facta est per Interim magnum, ac parva, seu Adiaphoricas corruptelas, itidem circiter sesquiquatuor annos, nempe a medio 1548, usque in finem 1551. Nam mox initio 1562 conversa sunt arma obsidentium Magdeburgam, qui Papistarum nomine potissimum pugnabant, contra ipsos: coepitque conticescere magnum ac parva Interim, et eversae Ecclesiae denuo instaurari, ac purae doctrinae passionisque Christi praedicatio (quae vere est
] serva aliorum. Sic Iud. 16, Philistini [?: Sam- ] molere coegerunt, volentes eum tristissimae servituti ac labori mancipare. Talem infimam molentium sortem etiam illa Mosis locutio ostendit Exod 11, cum narrat, omnes primogenitos esse interfectos a summo seu regis filio, usque ad ancillae molentis. Eandem molentium servorum conditionem et Christus videtur subindicare, cum Matth. 24 extremum iudicium exponens, dicit: duas ancillas ad molam fore, quarum una ut electa recipiatur ab illo iudice, altera ut reproba negligatur: indicans etiam inter infimae sortis
mori est Primum, ab eius accusatione ac damnatione liberari, quandoquidem habemus qui illi pro nobis satisfecit. Secundo, legi mori est, eam non posse in nobis excitare pravas cupiditates, languefacto veteri Adamo. Tertio, legi mori est, non amplius esse sub eius paedagogia: quando quidem ea usque ad Iohannem regnavit, qui nos ad verum praeceptorem deduxit. Quarto, legi mori est, non quaerere ex ea iustitiam, cognito quod ea impossibilem iustitiam flagitando, nos salvare non possit. Sic Paulus per legem legi mortuus est. Quinto, mortuus est legi,
expugnantes civitatem. Ante facie eius ibit mors, Habac. 3 in Hebraeo est, praecedit eum lues, et pestifer morbus egreditur de pedibus eius. id est, adsunt poenae divinae, quibus horribiliter impios punit. Incutit autem haec prosopopoeia terrorem, in sensus incurrens. Tristis est anima mea usque ad mortem, Matth. vigesimo sexto. id est, letifera quaedam tristicia me invasit. quae me propemodum interficit, adeo vehemens est. Sic Ioan. undecimo dicit Chritus de Lazaro, infirmitas haec non est ad mortem: id est, non est mortifera, scilicet non sua natura, sed per accidens, ipso
1. Corinthiorum decimoquinto. id est, mors tantum ideo et hac ratione efficax, quia peccato iram Dei provocamus: sicut si quis diceret, Furtum furis armat carnificem, non eius crudelitas, iudex, funis aut gladius, culpa coram Deo attrahit exitium peccati. Christus est factus obediens patri usque ad mortem, mortem autem crucis. Non significat illud dictum; quod toto vitae tempore fuerit obediens, usque dum moreretur: sed quod tam studiose obedierit, ut non solum minora in gratiam patris toleraverit ac fecerit, sed ipsam quoque mortem perpeti non recusaverit: idque ignominiosam, et
provocamus: sicut si quis diceret, Furtum furis armat carnificem, non eius crudelitas, iudex, funis aut gladius, culpa coram Deo attrahit exitium peccati. Christus est factus obediens patri usque ad mortem, mortem autem crucis. Non significat illud dictum; quod toto vitae tempore fuerit obediens, usque dum moreretur: sed quod tam studiose obedierit, ut non solum minora in gratiam patris toleraverit ac fecerit, sed ipsam quoque mortem perpeti non recusaverit: idque ignominiosam, et admodum acerbam. Usque ad, non temporis quantitatem, sed obedientiae intensionem notat. Peccatum patratum
mortem autem crucis. Non significat illud dictum; quod toto vitae tempore fuerit obediens, usque dum moreretur: sed quod tam studiose obedierit, ut non solum minora in gratiam patris toleraverit ac fecerit, sed ipsam quoque mortem perpeti non recusaverit: idque ignominiosam, et admodum acerbam. Usque ad, non temporis quantitatem, sed obedientiae intensionem notat. Peccatum patratum gignit mortem, Iacob 1. id est, efficit ut Deus nobis irascatur nosque puniat: ac quirit patranti stipendium mortis. Christus stetit ad dexteram Dei, deglutiens mortem, ut vitae aeternae haeredes efficeremur:
multis diebus mortua est. A die qua remansit arca in Kiriatiarim multiplicati sunt dies, et fuerunt 20. id est, elapsi sunt dies 20. Multiplicare emptionem. id est, augere precium. Levit. 24, Secundum multitudinem annorum, multiplicabis emptionem eius. id est, prout multi anni aut pauci usque ad Iubilaeum supererunt, ita sit precium parvum aut magnum. Multiplicare equos, aut equitatum. Deuteronom. 17. Multiplicare verba, Eccles. 10. Multiplicare filios, primo Samuelis secundo 1 Para. 23. Multiplicare haereditatem. Num. 26. Multiplicabuntur interfecti Domini, Is. 66. id
Multiplicare orationem, Isaiae primo, Etiam cum multiplicabis orationem, non audiam id est, cum multum oraveris. sic multiplicare orare coram Domino. 1. Sam. 1. Item Multiplicare preces ad aliquem, Iob 40. Multiplicare pedes. Levitic. undecimo, Et quid quid incedit super quatuor, usque ad omnem multiplicantem pedes suos. id est, plures pedes habentem. Multiplicare portenta, Exod. 7 et 11. Non audiet ut multiplicem portenta mea. id est, eo renuente obedire mihi, cogar eum plurib. portentis terrere, et affligere. Alii (sed non recte) exponunt per, quamvis multa prodigia
tum aliis, tum [?: ] suo ordini, veluti Monastica quadam regula praescripserant, ut habetur Matthaei vigesimotertio, et Mar. [?: ]
qua superstitione eo usque creverat opinio hominum de immundis, ut omnia communia, aut in comuni usu existentia haberentur pro immundis, nisi ab illis sacrificis suo quodam modo rursus sanctificarentur et consecrarentur, ferme ut in Papatu. Hinc est, quod vox [?: Cō- ] , et Graeca
quo in vocabulo Sanctificationis agetur. Mundari aliquando post aliquem, est eius posteritatem abolere: quod etiam magis verbum
aut hominum voto obstrictorum. Quod si omnino
nomen correspondere debet, tum videtur esse allusio ad historiam Samsonis Iudic. 13. de quo praedicit ibi angelus, quod Nazaraeus Domini erit a nativitate usque ad mortem. Solent vero ista duo verba Esse et Vocari, nonnunquam in Sacris literis confundi. Prophetas plures alioqui exponunt, de pluribus autoribus libri Iudicum. Constat etiam, Samsonem in aliquibus typum Christi gessisse: ut aliqua de illo dicta, recte de hoc intelligantur. alii
sui: et contra damnatione impiae doctrinae ac religionis mundi, seu omnigenorum mendaciorum Satanae, praesertim autem religionem attingentium. Sicut igitur Deus misit filium suum, ut disseminet veritatem suam: et ille porro suos Prophetas, Apostolos, aliosque ministros inde ab initio mundi usque in finem, ut sic ex ore aut per os ipsorum regnum Dei propagetur, Deusque glorificetur, et contra Satan ac mundus redarguantur et condemnentur: ita vicissim ac contra, Satan et mundus non solum habent suos Apostolos mendaciorum infernalium propagatores, et veritatis Dei corruptores ac
] ignorari. Credo autem in loco Gen. non intellegi vel Nilum Aegyptiacum, vel Gangem Indicum. in regio Hevila, ubi Physon, (quem Gangem interpretur) esse dicitur, infra 25 cap. collocatur in via inter Aegyptum et Assyriam. Legitur enim, Habitaverunt autem posteri Ismael ab Evila usque ad Shur, quae est in prospectu Aegypti, proficiscenti in Assur. Sic et [?: ] Aethiopia, quae ultra Chion collocatur, duplex est [?: ] et Madianitae Aethiopes dicuntur. Moses etiam Aethiopissam uxorem habuisse dicitur, cum Madianitica [?: fuerit ] .
9, Increpasti gentes, perdidisti impium, delevisti nomen eorum in aeternum. Mox veluti explicans quod de nomine dixerat, inquit: Periit eorum memoria cum ipsis. Nomen alicuius exire, aut abire, est, famam bonitatemque eius divulgari. 2 Par. 26. Exiitque nomen Oziae regis usque in longinquum iter. Ibidem: Abiit nomen eius usque in introitum Aegypti. Sic Eze. 16 Egressum est nomen inter gentes propter pulchritudinem: i. valde celebris et gloriosa facta es passim. Haec sunt nomina filiorum Ismael, per nomina sua: i. per generationes suas, Gen. 25. i. secundum
impium, delevisti nomen eorum in aeternum. Mox veluti explicans quod de nomine dixerat, inquit: Periit eorum memoria cum ipsis. Nomen alicuius exire, aut abire, est, famam bonitatemque eius divulgari. 2 Par. 26. Exiitque nomen Oziae regis usque in longinquum iter. Ibidem: Abiit nomen eius usque in introitum Aegypti. Sic Eze. 16 Egressum est nomen inter gentes propter pulchritudinem: i. valde celebris et gloriosa facta es passim. Haec sunt nomina filiorum Ismael, per nomina sua: i. per generationes suas, Gen. 25. i. secundum
ut in particulis aut (ut vocant) signis universalibus, Non omnis, Omnis non. Non unus, et similes locutiones idem valet quod nullus. Nisi decurtarentur dies isti, non salvaretur omnis caro: i. nulla caro, nemo. Non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Non est qui faciat bonum, non usque ad unum. Unum ex illis ossib. non frangetis: i. nullum. Latinis alia harum locutionum vis est: sunt. n. pleraeque particulares.
Non sic, Io ken: pro, non quemadmodum oportebat. Ier. 23, Et fortitudo
est sors, status, fortuna et conditio eius, quae tandem ei postremo loco obtingit. Iob 8, Principium tuum erit parvum, novissimum autem tuum crescet. id est, si iustus fueris, Deus tandem beabit te, dabit amplam et opulentam sortem, ac felicem rerum tuarum statum. Num. 24 Novissimum eius usque ad perditionem: id est, ipsi quoque tandem peribunt. Luc. 11, Fiunt novissima aut postrema hominis peiora primis: id est, tandem multo peior fit ipse, et deterior est eius conditio quam prius, cum ab uno tantum cacodaemone possidebatur. Novissimum alicuius, vocatur etiam postrema pars
ascendere videntur. Hoc ergo [?: indi- ] potentia Dei indicatur et celebratur. Posui nubem vestimentum maris, et caliginem faciem eius: Iob 38. id est, contexi mare nubibus. Ponit nubes currum suum Psa. 104. Huius locutionis supra indicata est ratio. Aliquid esse aut pertingere usque ad caelum, aut nubes, hyperbole est, et ponitur pro immensum esse: et in omnibus linguis usurpatur. Psal. 56, Usque ad caelos misericordia tua, et usque ad nubes veritas tua: id est, immensa ac ineffabilis est veritas promissionum tuarum. Eadem locutio est etiam
faciem eius: Iob 38. id est, contexi mare nubibus. Ponit nubes currum suum Psa. 104. Huius locutionis supra indicata est ratio. Aliquid esse aut pertingere usque ad caelum, aut nubes, hyperbole est, et ponitur pro immensum esse: et in omnibus linguis usurpatur. Psal. 56, Usque ad caelos misericordia tua, et usque ad nubes veritas tua: id est, immensa ac ineffabilis est veritas promissionum tuarum. Eadem locutio est etiam Psal. 36. Nubes abiens, transiens, [?: defi- ] Iob 7. Ut deficit nubes, et abit: sic qui descendit [?: ]
mare nubibus. Ponit nubes currum suum Psa. 104. Huius locutionis supra indicata est ratio. Aliquid esse aut pertingere usque ad caelum, aut nubes, hyperbole est, et ponitur pro immensum esse: et in omnibus linguis usurpatur. Psal. 56, Usque ad caelos misericordia tua, et usque ad nubes veritas tua: id est, immensa ac ineffabilis est veritas promissionum tuarum. Eadem locutio est etiam Psal. 36. Nubes abiens, transiens, [?: defi- ] Iob 7. Ut deficit nubes, et abit: sic qui descendit [?: ] infernum, non ascendit. Persequuti
6, Nihil intulimus in mundum, nimirum nec esserre quicquam possumus. Clypeus nudabit parietem, Isaiae 22. id est, clypei pendentes in pariete de clavis, tegunt eum: sed tollentur ad bellum contra Iudaeos, atque ita nudabunt parietem. Nudare, pro evertere, Psal. 137, Nudate usque ad fundamentia. id est, remotis lapidibus denudate fundamentum: quod est, funditus evertite. Simile dictum avi mei Bartholomaei de Luciis memini, qui crebro repetebat de dolentibus dentes, nullum esse efficacius remedium, quam si radices eorum nudentur soli: id est, si radicitus evellantur,
quando complures [?:-es ] manebat nubes, etc. In numero aliquid facere. 1. Paralip. 9: In numero inferebant vasa, et in numero educebant ea pro, certo numero dabant. Libro secundo Samuelis, capite secundo: Surrexerunt et transierunt in numero: id est, certo numero. Usque non numorum, Psalmo quadragesimo: Circum dederunt me mala usque [?:-n ] numerus: pro, innumera, donec tandem prae multitudine numerari nequiverunt, adeo creverunt.
[?: ] numerum rei alicuius: Numeri tertio, Numerati [?:-um ] secundum
In numero aliquid facere. 1. Paralip. 9: In numero inferebant vasa, et in numero educebant ea pro, certo numero dabant. Libro secundo Samuelis, capite secundo: Surrexerunt et transierunt in numero: id est, certo numero. Usque non numorum, Psalmo quadragesimo: Circum dederunt me mala usque [?:-n ] numerus: pro, innumera, donec tandem prae multitudine numerari nequiverunt, adeo creverunt.
[?: ] numerum rei alicuius: Numeri tertio, Numerati [?:-um ] secundum numerum omnis masculi, a filio mentis. Non nosse numeros alicuius
quod illa imago bestiae a dracone sanatae, eiusque nomen sit ipsum INTERIM: ita et hoc congruere videtur, quod ei numerum tribuit 666, idque numerum hominis, id est dierum non Dei, coram quo sunt mille anni ut dies unus. Nam ipsum Interim duravit circiter biennium, nempe a medio anni 1548, usque ad medium 1550. Tum enim represso Interim, novae formulae corruptelarum excogitabantur, quae videntur in Apocalypsi per characterem, et notas in fronte et manu acceptas indicari.
NUNC, Ecce nunc hoc: pro iamiam, in hoc momento. 2. Reg. 5. Ecce nunc hoc venerunt ad me duo pueri
] peccati, sed obedivistis ex animo in quem traditi estis typum doctrinae. id est, conversi estis ad eam doctrinam, ei credidistis, et vosmet addixistis. Posset ni-lominus aliquando non incommode exponi Obedientis fidei, de ea obedientia quae fidei praestatur Deo vocanti. Fieri obedientem usque ad mortem. Philipp. 2 dicitur Christus factus esse patri obediens usque ad mortem, mortem autem crucis: ubi non ille sensus est, quod toto vitae tempore fuerit obediens: sed quod non tantum [?: in ] minoribus rebus, aut actionibus patri obediverit, verum etiam in summis,
id est, conversi estis ad eam doctrinam, ei credidistis, et vosmet addixistis. Posset ni-lominus aliquando non incommode exponi Obedientis fidei, de ea obedientia quae fidei praestatur Deo vocanti. Fieri obedientem usque ad mortem. Philipp. 2 dicitur Christus factus esse patri obediens usque ad mortem, mortem autem crucis: ubi non ille sensus est, quod toto vitae tempore fuerit obediens: sed quod non tantum [?: in ] minoribus rebus, aut actionibus patri obediverit, verum etiam in summis, difficillimis ac tristissimis, atque adeo in subeunda ipsa ignominiosissima
enim se praesentiam ac omnipotentiam Dei evadere non posse, inter alia inquit: Dixi, tenebrae occultabunt me: sed nox quasi lux erit circa me, si quidem non obscurabuntur. Portas obscurari in terram, Ierem. decimo quarto: Luxit Iehuda, et portae eius desolatae sunt, obtenebratae sunt usque ad terram, et clamor [?: ] rusalem ascendit. Describit ingentem luctum Iudaeorum, ob summam annonae penuriam. Obscurari [?: ] portas ad terram, est idem ac, magnates in summa iustitia humi iacere, sese affligere ac volutare. Per portas enim Magnates intelliguntur, ut
super fermentum immolatorum meorum. Occidere aliquem lingua vipera, Iob 20. Cui dulcuerit malum, su get venenum aspidum, [?: ] occidet eum lingua viperae: i. vipera eum morsu interficiet. Occidere ad perditionem, Ezek. nono: Et mulieres occidite ad perditionem. id est, usque ad [?: internecion- ] Latini quoque dicunt Occisione occidere, id est, penites omnes. Propter te occidimur omni die, aut tota die: Psalmo 44. id est, perpetuo affligimur, et subinde aliqui nostrum interficiuntur. Occidere et possidere, [?: pt- ] Reg. 21
Evangelicae voces, et tantum ad gratuitam iustificationem pertineant, eamque doceant et urgeant: quod et in aliis pluribus legalibus vocibus non raro accidit. Operari et [?: O- ] dicitur interdum de providentia Dei, eiusque in nos gratuitis beneficiis. Ioann. 5, Pater meus usque modo operatur, et ego operor. Et alibi, Multa bona opera monstravi vobis, de quo eorum me lapidatis? pro, multa beneficia vobis praestiti. Sic de beneficio dicit Christus, Magdalenam quae eum in Betania unxerat, bonum opus in se operatam esse: Matthaei vigesimosexto, et Marci decimo quarto.
ipsa opera: quae, qua fronte in iustificando ponerentur, cum ea sequantur iustificatum, non praecedant iustificandum: sintque fructus bonae arboris, aut effectus iustificati hominis? Operari simpliciter positum, aliquando idem valet quod Aliquid boni facere: ut Iohannis quinto: Pater meus usque modo operatur, et ego operor. id est, mundum regit, et genus humanum beneficiis afficit. Sic Iohann. nono. Venit nox, quando nemo potest operari. pro, sicut in huius vitae actionibus necessaria est lux, et contra in tenebris perdifficile est aliquid recte agere: sive sit quasi totalis
[?: o-- ] fortitudinis ac potentiae eius: pro, quicquid [?: forti- ] et potenter gessit. Opus, pro operis effectu, [?: meri- ] aut etiam praemio non raro ponitur. Isaiae trigesimo secundo, Erit opus iustitiae pax, et opus iustitiae tranquillitas, et securitas usque in seculum. id est, effectus, quia iustitia Messiae nobis pacem, tranquillitatem ac securitatem perpetuam pariet. Eccles. octavo: Quibus contingit tanquam opus, impii. id est, praemium aut poena. Sic Ruth primo: Reddet tibi Iehova opus tuum. id est, mercedem aut praemium tui operis.
et beneficiis Messiae. Ibidem 62, Dabo opus eorum in veritate, id est, non mercedem pro merito, sed gratuitam redemptionem, eis ratam firmamque praestabo. Qui proximo suo abutitur frustra, et opus suum non dat ei. id est, mercedem ei debitam. Levit. 19, Opus mercenarii non pernoctet tecum usque mane. Apoc. 14, Opera illorum sequuntur eos. id est, recipient praemia sua vita digna. Legalis quidem phrasis est, sed saepe Evangelice usurpatur, ut supra dixi, indicans gratuitam beatitudinem piis ex debito promissionis datam ac exhibitam. Rom. 11 est locus insignis, qui hoc Hebraismo
in ore et corde: pro, in promptu esse, et quasi ad manum habere. Deut. 30, Propinquum est verbum in ore tuo et corde tuo valde, ut facias illud. Non possibilitatem legis aut obedientiae ei praestandae asserit, ut seductores volunt: sed praesentiam doctrinae, quae iam sit eis tradita, et pene usque ad fastidium inculcata, ut non possint queri Dei culpa se inobedientes esse, qui sibi modum aut regulam obedientiae ac cultus non praescripserit. Ideo prius dixerat, Hoc praeceptum non est procul super caelos, aut ultra longinqua maria, ut possis queri ac dicere, O' utinam nobis aliquis veram
os ad os pro. ut totam Hierosolymam sanguine repleret. Sic Esdr. 9: Replere terram abominationibus ab ore ad os. id est ab una extremitate ad aliam. In auditum esse in ore alicuius: pro, ex ore eius audiri. Ezech. 16, Non fuit Sodoma in auditum in ore tuo, in die superbiarum tuarum. Usque ad os parvulis: Genes 47. Usque ad os parvuli alebat omnem domum patris: id est, summos et infimos, vel etiam infimis suum dimensum dando. vel potius, iuxta os parvuli: id est, sicut parvulis gratuito parentes iam paratum cibum suppeditant. Dare in os alicuius: id est, avide aliquid
sanguine repleret. Sic Esdr. 9: Replere terram abominationibus ab ore ad os. id est ab una extremitate ad aliam. In auditum esse in ore alicuius: pro, ex ore eius audiri. Ezech. 16, Non fuit Sodoma in auditum in ore tuo, in die superbiarum tuarum. Usque ad os parvulis: Genes 47. Usque ad os parvuli alebat omnem domum patris: id est, summos et infimos, vel etiam infimis suum dimensum dando. vel potius, iuxta os parvuli: id est, sicut parvulis gratuito parentes iam paratum cibum suppeditant. Dare in os alicuius: id est, avide aliquid praedae obiicere. Mich. 3. Contra
et Paulo ad illam beatam Dei et piorum sedem. nam Lucae 23 Christus dicit ad latronem dextrum, Hodie mecum eris in paradiso: id est, regno caelesti, et summa illa beatitudine. Paulus quoque eundem locum ac statum notasse hac voce videtur, cum 2. Corinth. 12 dicit se raptum fuisse in paradisum, usque in tertium caelum, ad Deum, ut ibi de Evangelio Christi et mysteriis Dei institueretur, seque ibi audivisse multa arcana et ineffabilia. Apoc. 2 dicitur, Vincenti dabo edere de ligno vitae, quod est in paradiso: ubi idem ea vox valere videtur. pollicetur enim vincenti aeternam felicitatem.
tanta [?: ] ctus inopia? Caecus et claudus, praegnans et [?: pue-p- ] simul erunt, Hierem. 31. id est, varia et promiscua turba ex gentilibus convertetur. Per metaphoram porro non paucos Hebraismos efficit. Proverb. 27, Nescis quid ventura pariat dies. Filii venerunt usque ad matricem, et non adest vis pariendi: 2. Regum 19. Isaiae 37. pro, res adducta est in summum discrimen, nec cernimus ullum tantorum malorum exitum perinde ergo in media calamitate haeremus, ac si parturiens in ipso iam momento edendi foetus omnibus viribus destituatur, ubi maxime eam
id est, tristes sunt, dolent, gemunt, exclamant, etc. Hac eadem metaphora etiam Paulus Rom. 8 utitur, cum dicit, totam rerum naturam ingemiscere et parturire: id est, maximo cum dolore ac molestia expectare liberationem, parturientis instar. Filioli mei, quos iterum parturio, usque quo formetur Christus in vobis. id est, quos maximo dolore ac solicitudine conor in viam reducere. Vide et infra in voce Praegnans.
PARS, in Sacris literis non paucas obscuras significationes habet. Significat vero crebro, non minorem quantitatem de maiori sumptam, ut respondeat
Galilaeae, aut Tyri et Sidonis Paulus quoque Ephes. 4 dicit, Christum descendisse ad infimas partes terrae. Sic et Cic. lib. 3 ad Atticum, partes pro regione usurpat. Pars aliquando extremitatem notat. Iosuae 3 Cum fueritis ingressi partem aquae Iordanis. id est, extremitatem. Deut. 34, Usque ad australem partem. id est, extremitatem. Pars interdum latus significat: ut Exod 32, Tabulae erant scriptae ex utraque parte. Et Apoc. 1 et 2, Gladius ex utraque parte acutus, Sic et 22, Ex utraque parte fluminis. i. latere. Ezech. 1. Pennas in 4 partes habebat. Venire in parte
[?: P- ] mum Pascha in exitu Israelitarum ex Aegypto [?: ]
[?:-utum ] est anno ab initio mundi 2453. A primo typicoque paschate instituto, seu ab exitu Israelitarum ex Aegypto usque verum Pascha nostrum, nempe usque ad passionem Christi agni pro nobis immolati 1542. Porro a primo paschate usque ad Pascha anni a nato Christo 1571 praeterierunt anni 3080. a conditione mundi iam numerantur anni 5533.
PASCERE verbum, praeter propriam significationem, habet etiam
Israelitarum ex Aegypto [?: ]
[?:-utum ] est anno ab initio mundi 2453. A primo typicoque paschate instituto, seu ab exitu Israelitarum ex Aegypto usque verum Pascha nostrum, nempe usque ad passionem Christi agni pro nobis immolati 1542. Porro a primo paschate usque ad Pascha anni a nato Christo 1571 praeterierunt anni 3080. a conditione mundi iam numerantur anni 5533.
PASCERE verbum, praeter propriam significationem, habet etiam figuratas aliquot, potissimum
[?:-utum ] est anno ab initio mundi 2453. A primo typicoque paschate instituto, seu ab exitu Israelitarum ex Aegypto usque verum Pascha nostrum, nempe usque ad passionem Christi agni pro nobis immolati 1542. Porro a primo paschate usque ad Pascha anni a nato Christo 1571 praeterierunt anni 3080. a conditione mundi iam numerantur anni 5533.
PASCERE verbum, praeter propriam significationem, habet etiam figuratas aliquot, potissimum autem metaphoricas. Primum enim hoc verbum transfertur ad regimen politicum: ut 2
foetas leniter ducet. Pascere interdum idem quod [?: ] , sicut et in Latino sermone: 1 Reg. 17. Praecepi [?: vi- ] Sareptamae, ut pascat Heliam. Mat. 6. Aves non laborant, et iupater caelestis pascit illas, Psa. 28, Pasce eos, et [?: ext-t ] educa eos usque in aeternum. Alieni pascent oves vestras, Is. 61 videtur dicere, adeo gloriosos et potentes fore Israelitas, ut sint alii quasi mancipia eorum. Sed simul hac voce indicat, multos praestantes doctores ex gentilibus [?:--it-ros ] .
PASCUA, PASCUAE: Utitur hac voce
quae divina ordinatione in membris eius ac corpore, quod est Ecclesia, peragi debent, dum omnia membra suo quodam modo ac mensura per crucem Christo capiti corformantur. Hae nondum sunt plane perfectae, sed quotidie earum defectus supplentur ac [?: perf- ] tur, et supplebuntur usque ad extremam diem. Sic Apoc. cap. 6 martyribus pro vindicta clamantib. respondetur, ut expectent, donec eorum conservi per martyrium ad eos veniant. Hasce igitur posteriores [?: ma-c-que ] mystici corporis Christi passiones Paulus dicit, in membris suis supplere.
Quaerentib. gloriam, et honorem, et incorruptibilitatem, per patientiam boni operis dabit Deus vitam aeternam. Patientiam boni operis, vocat perseverationem in bene agendo. Iacob 5, est multo illustrius exemplum patientiae pro perseverantia usurpatae, ubi inquit: Patientes igitur estote fratres, usque ad adventum Domini: ecce agricola expectat preciosum fructum terrae, etc. Patientes igitur estote et vos, et confirmate corda vestra, quoniam adventus Domini appropinquat: ubi elare patientia pro perseverantia accipitur. Rom. 15, Ut per patientiam et consolationem Scripturarum
et in mox sequenti loco, Deus autem patientiae et consolationis largitor. Sic Hebr. 11 dicuntur veteres pii per fidem et patientiam haereditasse promissiones. ubi patientia manifeste pro perseverantia ponitur: quod tum ex fine praecedentis versiculi apparet, ubi inquit, Ad plenam fiduciam fidei usque ad finem: tum ex sequentib. ubi in exemplo Abrahami ait, eum constanter expectando accepisse promissa bona. Hebraeorum 10: Patientia vobis est opus, ut facientes voluntatem Dei recipiatis promissionem, seu promissa bona. Adhuc enim modicum est, et qui differt veniet. ubi ex sequenti
esse, vel (ut in Graeco ad verbum est) mendicasse, cum alioqui esset dives, ut nos illius paupertate ditesceremus. Hoc est, quod Philip. 2 dicitur, quod cu esset in [?: fo- ] Dei, servi formam acceperit, semetipsum exinaniens [?: ] humilians, factusque sit obediens usque ad ignom [?: ] simam mortem crucis. Illa enim sui exinanitione seu iustitia, culpae ac poenae nostrae in sese [?: imputati-a ] tralatione, obedientia ac passione, pro nobis largissime legi ac iustitiae Dei satisfecit: qua persolutione obedientiae nobis imputata, nos
2. Par. 34. id est, rebus tuis quietis ac prosperis existentibus in summa tranquillitate morieris, nec videbis aut patieris calamitates, quae [?: ] consequentur. Sic 1 Reg. 2, Non deduces canicie eius in pace ad sepulchrum. id est, non patieris eum quiete ac tranquille vivere usque ad naturalem mortem. Or dinare pacem, Isaiae 26, Domine tu ordinabis pacem nobis. id est, largieris, donabis veram pacem: sicut [?: praec- ] sit, fidem esse cogitationem firmam, aut subnixam [?: fu-que ] , quod Deus custodiet pacem. Discedere a pace. Threnorum 3,
aut eius fonte ponitur interdum: ut Hebraeorum duodecimo, adversus peccatum certantes, nondum usque ad sanguinem restitistis. id est, adversus falsam religionem. eiusque ministros, tyrannos ac seductores. Ponitur enim hic peccatum pro ipso peccati regno: sicut contra dicitur, Certa pro iustitia usque ad mortem. Et, Qui sitiunt iustitiam. Peccatum iudicium mortis. id est, morte dignum, morte plectendum. Deuteronomii vigesimoprimo, Cum erit in homine peccatum, iudicium mortis, interficiatur. Educatio aut propagatio hominum peccatorum. id est, progenies, posteritas. Numer.
in membris nostris. id est, cupiditates, et veluti aestus ac motus animi in scetendentes, [?:-era ] seu vita quaedam illius veteris Adami. Lex peccati: Rom. 7 et 8. Vide supra in voce LEGIS. Peccare [?: i---oelum ] , est vel ita valde peccare, ut suum peccatum quasi usque in caelum pertingat: vel contra Deum ipsum in caelo habitantem peccare. Utitur hac locutione perditus silius Luc. 15: Pater peccavi in caelum, et coram te. Sed de hac locutione dictum est paulo ante: quemadmodum et supra in voce CAELI. Esse in peccatis. 1. Cor. 15. Quod si Christus non
ei. Numer. 12 in quit Aaron ad Mosen: Obsecro Domine, ne ponas super nos peccatum, quod stulte egimus et peccavimus. id est quaeso condona nobis hanc noxam Prover. 13. Impietas subvertet peccatum id est, culpa perdet suum autorem, seu peccatorem. Rom. 5, Peccatum regnavit in mundo usque ad legem: id est, etiam ante Moysen, originalis illa pestis et corruptio grassata est, et perdidit homines, atque adeo pusillos infantes, qui nondum proprie actualia peccata habuerunt. Ibidem, Peccatum regnault in mundo per legem. Recedere a peccatis, est desinere peccare. 2. Reg. 13.
esset, ut diem Pentecostes ageret Hierosolymis. Item: Commorabor, inquit, Ephesiusque ad Pentecosten. 1 Cor. 16. Erasmus putat, in hoc Pauli loco non festum, sed alioqui quinquagesimam diem significari: quem Beza breviter refutat. Utriusque locum adscribam. sic igitur Erasmus super hunc locum: Usque ad Pentecosten)
1 Cor. 16. Erasmus putat, in hoc Pauli loco non festum, sed alioqui quinquagesimam diem significari: quem Beza breviter refutat. Utriusque locum adscribam. sic igitur Erasmus super hunc locum: Usque ad Pentecosten)
vocet, qui diem cum die conferunt. Certe nullus veterum interpretum, quantum equidem memini, facit ullam festi mentionem. Thomas satis frigide se hinc explicat, adscribens: Fortê haec epistola missa fuit in hyeme. seu in vere: et tunc post Pentecosten debebat ire in Macedoniam, et morari ibi usque ad hyemem, et tunc ire Corinthum, et hyemare. Theophylactus, citra controversiam interpretatur usque ad quinquagesimum diem, adscribens hoc esse argumentum insigniter amantis, quum temporis etiam modum praescripsisset. Haud dissentanea his scribit Chrysostomus tametsi non perinde liquet, an
ullam festi mentionem. Thomas satis frigide se hinc explicat, adscribens: Fortê haec epistola missa fuit in hyeme. seu in vere: et tunc post Pentecosten debebat ire in Macedoniam, et morari ibi usque ad hyemem, et tunc ire Corinthum, et hyemare. Theophylactus, citra controversiam interpretatur usque ad quinquagesimum diem, adscribens hoc esse argumentum insigniter amantis, quum temporis etiam modum praescripsisset. Haud dissentanea his scribit Chrysostomus tametsi non perinde liquet, an de Iudaeorum festo die senserit, an de spacio morae. Item Ambrosius interpretatur, ideo diutius
expugnavit, debellavit. primo Samuelis trigesimo: Et percusserunt Ziglag, et combusserunt eam igni. id est, expugnarunt et everterunt. Secundo Samuelis septimo: Percussit Moab, et mensus est eos funiculo. id est, pro suo arbitrio trucidavit et spoliavit. Percussit Philistaeos a turre custodum usque ad civitatem munitam: secundo Regum decimoseptimo. pro, expugnavit tam parva oppidula, quam magnas urbes. Percutiam pastorem, et dispergentur oves: Zach. decimotertio. Matthaei 26. pro, interficiam. Percutere in omni termino. secundo Reg. 10. Percussitque eos Azael in omni termino
ad terram, est idem quod percutere ad terram, ut prius dixi: Iudicum vigesimo: Perdiderunt de Israel ad terram viginti milia. pro, occidendo prostraverunt. Perdere ad consumptionem. secundo Paralip. duodecimo, Non ad perdendum ad consumptionem: pro, non disperdat prorsus. Etiam illud usque ad perditionem, Numerorum vigesimo quarto. id est, etiam illud peribit. Perdere multum bonum, Eccles. nono: At peccator unus perdit bonum multum. id est, multa mala ac incommoda attrahit sibi ac aliis. Perditione perdere, Nehem. primo. id est, valde peccare: subintelligunt viam
Ieremiae decimooctavo: A tergo, et non facie inspiciam eos in die perditionis eorum. secundae Petri tertio: Caelum et terra servantur in diem iudicii et perditionis impiorum. id est, ad extremam diem iudicii et poenae, quando omnia igne exurentur. Eadem locutio est et Abdiae secundo. Ignis usque ad perditionem comedet, Iob trigesimoprimo. id est, donec omnia absumat. Perditio aliquando ponitur pro ipsa morte, aut potius pro inferno. Iob vigesimosexto: Nudus est infernus coram eo, et non est tegmen perditioni. Et mox vigesimooctavo: Perditio et mors dixerunt, Auribus nostris
tempus, nonnunquam etiam durationem iustam ac debitam illi rei de qua agitur. Sic saepe aliqua in Sacris promittuntur
condit. Sic et Babylonii volebant suam turrim caput inter
nubila condere, quam regionem aeris Hebraei etiam caelum vocant, ut alibi dixi: non solam aetheream. Paulus 2. Cor. 10 gloriatur, se pervenisse usque ad Corinthios praedicatione sui evangelii: Vulgata vertit incommodius, Pertingere.
PERVENIO,
bonum aut malum alicui. Sic Matth. 12, et Lucae 11 dicit Christus ad Iudaeos, Utique pervenit ad vos regnum Dei. et contra, 1. Thess. 2, Pervenit super eos ira Dei. Rom. 9: Israel qui sectabatur iustitiam legis, ad iustitiam legis non pervenit. Sic et Paulus dicit, se cum suo evangelio usque ad Corinthios pervenisse. Caeterum idem Graecum verbum 1. Thess. 4 significat praevenire aut antevertere. inquit enim Paulus, In resurrectione nos viventes non antevertemus eos, qui dormierunt. id est, non citius in regnum caelorum perveniemus.
PERVERSUS homo, cor, via,
tuorum. ¶ Memorabilis historia huc pertinens accidit Augustae Anno M. D. XXX: ubi cum aliquot magnates unâ coenaret, et horrenda nostrae religionis hominibus minitarentur, inter alios dixit Comes Felix a Uvartenberg, magnus bellator, et olim Maximiliani dux, se velle adhuc ante mortem usque ad calcaria in sanguine Lutheranorum equitare. Qui eadem nocte divinitus percussus, proprio sanguine suffocatus est: sicque ante mortem usque ad guttur ac fauces in proprio sanguine equitavit. Levare pedes, aliquando est pedibus iter suscipere. Genesis vigesimonono. et Psalmo 78, Leva
nostrae religionis hominibus minitarentur, inter alios dixit Comes Felix a Uvartenberg, magnus bellator, et olim Maximiliani dux, se velle adhuc ante mortem usque ad calcaria in sanguine Lutheranorum equitare. Qui eadem nocte divinitus percussus, proprio sanguine suffocatus est: sicque ante mortem usque ad guttur ac fauces in proprio sanguine equitavit. Levare pedes, aliquando est pedibus iter suscipere. Genesis vigesimonono. et Psalmo 78, Leva pedes aut vestigia tua ad desolationes in seculum. id est ad puniendos hostes tuos. sicut et Psalmo 68 inquit: Exurgat Deus, et dissipentur
Habacuc 3. Prohibere pedem ne sit discalceatus, et guttur a siti: Hieremiae secundo. Tardant pedes quadrigarum: id est, equorum trahentium quadrigas, Iudicum quinto. Tegere pedes est exonerare ventrem: quia in illa flexione crurum et foemorum, vestis quae antea vix genua attingebat, terram usque pertingit. Iudicum 3. 1. Sam. 24. Corruere ad pedes alicuius, est ei supplicare, 1. Samuelis 25. Marci 5 et 7. Latini dicunt Procumbere ad genua alicuius. Non deficiet Legislator de Iuda de inter pedibus: Genesis quadragesimonono. id est, semper nascetur Iudae gubernator ex ipsius
ut mea opera praedicatio Evangelii diligenter ac serio promoveatur. Item ad fiduciam ac spem, ut Hebr. 6, Cupimus autem unumquemque vestrûm idem praestare studium
Sanguinem ponere in domo, est onerare domum suam reatu caedis. Deuter. 22. Sensus est: Ne praebeas causam mortis alicui ruenti de tecto tuo, non circumposito septo aut cancellis. Tempus ponere, est constituere certum tempus. Exod. 9. Et posuit Iehova tempus. Isaiae 38: Posui usque mane, scilicet tempus aut terminum vitae meae. [?: ] cum aliquo ponere, est consilia, conatus et operas in aliqua re coniungere. Ne posueris manum tuam cum impio, Exod. 23. Aliquem cum aliquo ponere, est eum illi conferre, aequare, similiter tractare. Iob 30: Quorum
Num. 11: Ut dicas mihi, Porta istum populum [?: ] [?: sin- ] tuo, sicut portat nutrix infantulum. Deut. 1: In deserto portavit te Deus, sicut portat homo filium suum. Sic Isaiae 46 inculcat Deus multum, se populum suum portasse in utero, et portaturum ac servaturum usque ad caniciem. Sic et Psal. 90: In manibus portabunt te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. Exod. 10: Portavi vos super alas aquilarum. id est, perinde ut aquilae solent pullos suos inter volandum [?: sub-are ] . Non tu radicem portas, sed radix te. Rom. 11.
significatio est in verbo Possessionis, aut acquisitionis, cum piorum populus dicitur esse populus acquisitionis: nempe primum, quod sit redemptus a Christo ab hostibus et exitio. Secundo, quod cesserit in possessionem, seu sit acquisitus a filio Dei, quam ei pater offert ( Psalmo secundo ) usque ad fines terrae. Tertio, quod eundem populum etiam quiete et quasi perpetua
haereditate possidebit. Quarto, quod ita possideatur, ut sit populus peculiaris, ac veluti specialis quidam thesaurus prae
ut, Post caput est cervix, post domum est ortus, post herum aut regem sunt famuli, Venit post nubila Phoebus. Verum in descriptione temporis aut alius spacii diligenter observandum est, non tantum hanc praepositionem, sed et alias quae metas rerum, locorum aut temporum indicant (ut sunt Ante, usque, post, ab, et similes) quinetiam omnes temporis aut aliorum spaciorum circumscriptiones, idque ferme in omnibus linguis, alias includere, aliâs excludere indicatas metas. ut praepositio Ante diem paschae, aliâs includit, alias excludit diem illam: cum tamen a multis ita accipiatur tanquam
istarum particularum est, quod Evangelistae promisciutuntur, In tribus diebus, aut tertia die resurgam. Locus Matthaei vigesimoseptimo est inprimis notam dignus, ubi dicunt pharisaei Pilato: Domine, recordati sumus, quod ille seductor dixit, Post tres dies resurga iube ergo muniri sepulchrum usque ad diem tertiam,
notam dignus, ubi dicunt pharisaei Pilato: Domine, recordati sumus, quod ille seductor dixit, Post tres dies resurga iube ergo muniri sepulchrum usque ad diem tertiam,
expeditur nodum: quia nemo Latine dicet, post tres dies fieri, quod fit intra illud tempus. Quid ergo? Certe genus dicendi quo usus est Dominus in suo sermone, minime ambiguum fuisse declarat Pharisaeorum oratio Matthaei vigesimo septimo, petentium a Pilato ut iubeat muniri sepulchrum in tertium usque diem: Quia (inquiunt) meminimus impostorem illum dixisse, cum adhuc viveret,
est, qui mutui solutionem velit hac formula stipulari. Deinde id ipsum liquet ex illa Pharisaeorum petitione. Nam si
capite.
cum summis periculis, moerorib. doloribus ac difficultatibus conferri solet. Isaiae 26, Sicut praegnans cum appropinquat partui, dolet, clamat in doloribus suis: sic fuimus a facie tua Iehova. pro, in tales difficultates nos perduxisti. Sic et rex Ezechias dicit Isaiae 37 Venerunt filii usque ad matricem, et non est vis paricundi. Matth. 24, et Luc. 21, Christus praedicens summam tribulationem suo tempore in gente Iudaica sequuturam, inquit, Vae praegnantibus et lactantibus: non [?: ] singulariter malum minatus, sed indicans fore ingentes calamitates et
terram fundavit super mare, et super flumina praeparavit eam. In Hebraeo est potius constabilivit, aut (ut alii volunt) construxit. Veritatem praeparari, Psal. 89. Misericordia aedificabitur, in caelis praeparabis veritatem tuam. i. constabilies, ratamque ac firmam facies. Ibidem: Usque in seculum praeparabo semen tuum, aedificabo solium tuum. i. constabiliam, aut etiam perpetuo propagabo posteros tuos. Ibidem, Iustitia et indicium sunt praeparatio sedis tuae. In Hebraeo
ut nos eximeret ex praesenti seculo pravo. id est, pravis istis hominibus, eorum moribus, et poenis aeternis. Praesentem esse Spiritu, absentem corpore, quid sit, infra declarabitur in vocabulo SPIRITUS. Praesens refertur alias ad eos homines qui loquuntur: sicut saepe in Sacris legitur, Usque in praesentem diem. alias ad eos ad quos fit sermo: ut 2 Petr. 1. Periti estis et confirmati in praesenti veritate. id est, in religione quam habetis. Hebr. 13. Sint mores sine avaricia, et sitis contenti praesentibus. id est quae habetis, aut facile consequi potestis. Alias etiam ad rem
Sicut ros matutinus praeteriens: pro, evanescens. Psalm. 144, Homo vanitati similis, dies eius sicut umbra praeteriens: pro, evanescens. Sic Christus dicit Matth. 24, et Luc. 21, Generationem illam non praeterituram, donec omnia illa fiant. id est (me iudicio) Iudaicam gentem non abolendam usque ad extremam diem sed experturam ac perpessuram omnia illa tristia mala. Sic ibidem dicit, Caelum et terram praeterituram: id est, interituram. Sic credo pro evanescere aut [?: p- ] accipitur hoc verbum 1 Corinth. 7, Praeterit species huius mundi. Sic enim illud
fratribus, inquit Iohan. 1. id est, in commodum fratrum, seu ut illi periculo eximantur. Luc. 9. Qui non est adversus nos, pro nobis est. id est, in nostrum commodum agit et laborat, nobiscum stat ac pugnat. Sic Iohan [?: ] animam suam dare pro ovibus suis, est pro eis fortissime usque ad mortem depugnare, ut illae a lupis exitioque liberentur. Pro aliquo orare, idem valet, nempe in eius commodum aut bonum. Sanctifico me pro eis: Iohan 17. id est, offero me tibi in sacrificium. Unum hominem mori pro populo. id est, ad totius populi salutem. Aliquando causam finalem,
tantum primam illam occupationem ac deformationem, qua Satan genus humanum in suam potestatem redactum, ex imagine Dei in suam transformavit, obiicit: sed etiam inhaerentem diabolicam malitiam, quam secum ex utero matris attulerint. Vide in voce Filii. Pervenient in progeniem patrum suorum, et usque in aeternum non videbunt lumen. id est, tandem in suo impio curriculo vitae perseverantes morientur, et in inferno in perpetuis tenebris, ubi sunt et maiores eorum, sepelientur. Vide supra in voce Generatio, cum qua hoc vocabulum interdum convenit.
PROHIBEO, notae significationis
et ante eos lyra et tympanum, tibia et cithara, et ipsi prophetantes: id est, laudiates Deum. Sic 1. Par. 15. Asaph, Neman et Ieduthum, qui prophetabant in psalteriis, in citharis, et in cymbalis, praecantantes laudes Dei ad citharas. 1. Reg. 18, Cum transiset meridies, et prophetassent usque quo offerrent sacrificium. id est, cum Baalitici sacerdotes tamdiu suum Deucelebrassent et invocassent. Sic 1. Par. 15, Chonenias dicitur praefuisse prophetiae, quia intelligens erat. id est, rexit illam scholam, et chorum musicum psallentium Deo. Sexto, prophetare significat aliquando
profecturos esse, sed mox se mortuo maximas turbas [?: ] ros esse. Qualis et illa concilii pictura est, cuius [?: S- ] nus mentionem facit, quam Lutherus paulo ante mortem sculpi, edique curavit. Septimo, Prophetare, est futura praedicere, Matt. 11 Lex et prophetae usque ad Ioannem prophetarunt. id est, futura praedixerunt. Sic Luc. 1. Zacharias dicitur prophetasse, cum futura de suo puerulo [?: Do- ] praecursore praedicit Ioan. 11. Hoc autem non a semetipso dixit,
vestra. Sic et Isa. 51, Ecce tuli de manu tua calicem soporis, fundum calicis indignationis meae: non adiicies ut bibas illum ultro, etc. Similiter Micheae 4, narrata destructione civitatis Hierusalem, consolatur eos capite eodem, dicens: Tu turris Eder, propugnaculum filiae Sion, usque ad te veniet dies. id est, tempus aderit, ut aedificentur maceriae tuae Hierusalem, et interrupta (ut Amos ultimo cap.) instaurentur. Sic et 4 et 5 consolatur quoque Vatum item sacrorum consuetudo est, ut per unum hominem totum regnum cum successoribus significent: ut Danielis
quae omnia sunt vicina. Facere quiescere, aliquando notat ponere, collocare. Isaiae 51, Iudicium meum in luce populorum quiescere [?: ] am. id est, proponam, proferam, patefaciam. Exodi decimosexto, Et quod reliquum est, requiescere [?: ] vobis in custodiam usque mane. pro, reservate vel reponite
vobis in loco tuto ac certo. Lenis et quieti spiritus: 1 Petri tertio, vult Apostolus mulierem esse leni, modesto ac quieto animo, non rixosam, calumniatricem, aut
Quotidie eram apud vos in templo docens. id est, perpetuo propalam sum versatus, etc. Lucae nono. Qul vult me sequi, tollat crucem suam quotidie, Tollere crucem, est paratum esse omni tempore ad supplicium, et omnis generis calamitates: quia crucifigendi gestabant suam crucem usque ad locum supplicii, sicut nunc alicubi mox post damnationem coguntur laqueum cervici circapositum usque ad patibulum gestare: et olim servi gestabant furcam, unde furciferi dicti sunt, quibus parcebant Domini. Sensus ergo est: Si vis esse verus Christianus, sis paratus omnibus diebus, horis
Lucae nono. Qul vult me sequi, tollat crucem suam quotidie, Tollere crucem, est paratum esse omni tempore ad supplicium, et omnis generis calamitates: quia crucifigendi gestabant suam crucem usque ad locum supplicii, sicut nunc alicubi mox post damnationem coguntur laqueum cervici circapositum usque ad patibulum gestare: et olim servi gestabant furcam, unde furciferi dicti sunt, quibus parcebant Domini. Sensus ergo est: Si vis esse verus Christianus, sis paratus omnibus diebus, horis ac momentis ad patienda tristissima quaeque ob Christum. Sic et Panis quotidianus, sunt res
quod etiam Hebraei cuiusdam Evangelii authoritate confirmat Hieroymus, â quo Erasmus non dissentit. Sed hoc (ni fallor) manifeste pugnat cum Christi doctrina, qui nos vetat solicitos esse de crastino: nisi quis ita interpretetur, quasi petatur victus qui usque in crastinum diem sufficiat. Sed nimium subtile esse videtur, Panem crastinum interpretari, quanto usque in diem posterum sit opus. Puto igitur novum esse vocabulum, qualia â sacris scriptoribus multa sunt conficta, idque deduco ab
â quo Erasmus non dissentit. Sed hoc (ni fallor) manifeste pugnat cum Christi doctrina, qui nos vetat solicitos esse de crastino: nisi quis ita interpretetur, quasi petatur victus qui usque in crastinum diem sufficiat. Sed nimium subtile esse videtur, Panem crastinum interpretari, quanto usque in diem posterum sit opus. Puto igitur novum esse vocabulum, qualia â sacris scriptoribus multa sunt conficta, idque deduco ab
ut in verbo Arbitrari declaravi. Rapina hic non tam ipsam rem per se aut ius respicit, quam animum cupidum, sicut raptores sunt praedae cupidi, et magno impetu in eam involant: sicut mox dicam de dicto, Violenti rapiunt regnum caelorum. Christus inquit Matt. 11, A' diebus Ioannis baptistae usque nunc, regno caelorum vis affertur, et violenti rapiunt illud: id est, iustificatio et vita aeterna aliaque bona adeo sunt liberaliter exposita a patre caelesti omnibus hominibus, ut veluti in praedam ac direptionem proiecta esse videantur. Potiuntur etiam tantis bonis summi foedissimique
verum paulo post superata, aliorum praedae ac rapinae exposita fuit. Spiritualis raptus, cum Deus violenter aliquem aufert, sive totum hominem, ut Eliam in curru igneo: aut Philippum apostolum, Actor. octavo sive solo spiritu aut anima sicut Paulus secundae Cor. 12 dicit se raptum fuisse usque in tertium caelum, seque ignorare an in corpore aut extra corpus. Et pii rapientur in nubibus obviam Christo, primae Thess. 4: quod fiet in glorificato corpore et anima.
RATIO,
id est, felicissime agent, bene beateque vivent, aut alioqui hic in terris aliquandiu Ecclesia erit florentior quam alioqui. Ab hisce porro catachresticis significationib. deducuntur metaphorae, praesertim Rom. 5 et 6: ubi dicitur Regnare peccatum, mors, et gratia. Regnavit mors ab Adam usque ad Moysen, etiam super eos qui non peccaverunt ad similitudinem transgressionis Adam: id est, mors temporaria et aeterna cum suis flagellis et calamitatibus oppressit etiam eos qui non habuerunt actualia delicta, ut sunt parvi infantes. Sic mox sequitur, Unius delicto regnavit mors: id est,
aut re usurpatur. Vicissim etiam Deus dicitur repellere homines. Psal. 43. Quare repulisti me? quare tristis incedo? Psa. 44. Nunc repulisti nos, et confudisti? Psal. 60. Deus repulisti nos, dissipasti nos. Psal. 74, Quare Deus repulisti usque in fi-em? fumat ira tua contra oves pascuae tuae. Psal. 78, Repulit tabernaculum Sylo, tentorium quod collocavit inter homines. Psal. 94, Non repellet Dominus populum suum, neque deseret haereditatem suam. Sic et Psal. 119. Ne repellas me a
sana sicut altera. id est, sanata est. Elias veniet, et restituet omnia. id est, instaurabit veram religionem et cultum: Matth. 17. Actor. 1. Num in tempore hoc restitues regnum Israeli? id est instaurabis, ut Israel habeat regnum sicut olim? Actorum tertio. Quem oportet quidem caelum accipere usque ad tempora restitutionis omnium quae praedixit Deus. id est, usque ad instaurationem regni Dei, et rerum totius naturae per Satanam primumque lapsum labefactatae, aut etiam evertae.
RESURGO, iterum surgo, sicut
id est, instaurabit veram religionem et cultum: Matth. 17. Actor. 1. Num in tempore hoc restitues regnum Israeli? id est instaurabis, ut Israel habeat regnum sicut olim? Actorum tertio. Quem oportet quidem caelum accipere usque ad tempora restitutionis omnium quae praedixit Deus. id est, usque ad instaurationem regni Dei, et rerum totius naturae per Satanam primumque lapsum labefactatae, aut etiam evertae.
RESURGO, iterum surgo, sicut
Sic et Comicus inquit, Os durum: et alius, Ferreum, et frons aenea. Vae robustis aut fortibus ad miscendum siceram, seu potatoribus, Isaiae 5. id est, qui gloriantur se multum potare posse: sicut quidam etiam nunc iactant, se tantum bibere posse, quantum bos sitiens hauriat. Robustus fuit usque in excelsum, 2. Paralipomenon vigesimosexto: pro, fortiter ac viriliter egit supra modum. Vade, esto robustus. 1. Regum vigesimo. pro, esto animo forti ac hilari, vade audacter. ¶Addam hic superioribus illis in voce FORTITUDO dictis, pauca de voce ROBUR et ROBORO. Robur aliquando videtur
in universis operibus ministerii templi Domini i. [?: ] . 23. Ibidem Ezech. 44 constituuntur aeditui, et ianitus portarum, et ministri domus, et mactatores holocaustorum et victimarum populi. V. Levitae a 20 annis et supra, ingrediebantur in tabernaculum, et [?: ser- ] usque ad annum 50, quem egressi cessabant: Num. 8 summus sacerdos per totam vitam praeerat sacris. VI. Levitae primitias summo sacerdoti cogebant dare de decimis, quas accipiebant a populo: Num. 8 VII. Sacerdotes erant super panes propositionis, et ad similae sacrificium, et ad lagana, et
esse unicum, verum ac aeternum sacerdotem: sic etiam est unicum, verum, plenum ac perpetuum propitiatorium sacrificium, quo solo totius mundi peccata expiantur: nempe exinanitio et passio filii Dei. qui cum in forma Dei esset, semetipsum humiliavit, suscipiens formam servi, et factus est obediens usque ad tristissimam et ignominiosissimam mortem crucis. Sacrificantibus, vertit Erasmus Actorum decimotertio, vocem
Sed rariora sunt de his exempla. II. Salus, de spirituali hominis salute, hoc est conversione, iustificatione, liberatione a peccato et morte, et donatione salutis ac vitae aeternae. Psal. 28. Salvum sic populum tuum, et benedic haereditati tuae, et pasce eos, et extolle illos usque in aeternum. Psal. 60. Salvum fac dextera tua, et exaudi me. Psal. 72. Animas pauperum salvas faciet. Esa. 12. Factus est mihi in salutem. Esa. 35. Deus salvabit nos. Esa. 45. Israel salvatus est a Domino. Item: Convertimini ad me, et salvi eritis omnes
est, si neglexerimus doctrinam Evangelii, quae annunciat nobis Dei beneficium de gratuita peccatorum remissione, et donatione vitae aeternae. V. Salus pro glorificatione, qua credentes in altera vita potientur, ut Matt. 10. 24. Mar. 13. An pauci qui salvantur? Luc. 13. Qui perseveraverit usque in finem, salvus erit. Rom. 5. Multo igitur magis iustificati in sanguine eius,
seipsum sanctum, mundum ac innocentem praestare: ut postea ostendemus, cum ex professo hanc huius vocis significationem tractabimus. Hac quoque ratione Christus semet sanctificavit, id est, sanctum et immaculatum iustumque Deo praestitit, totam eius legem perfectissime praestando, eique usque ad mortem ignominiosissimam crucis obediendo. Haec Christi sanctificatio aut obedientia, Hebraeorum septimo describitur hisce verbis: Talis decebat ut esset nobis pontifex sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus etc. Praestitit autem ipse istam sanctificationem
peccatis oblata sunt, quae plerunque sanguinis effusione et caede animalium, aliquando etiam hominum constiterunt. Quin et nunc adversarii nullo modo assentiri possunt, absurdissimumque eis videtur, quod passio Christi debeat esse iustitia quaedam, nosque ea nobis imputata iustificari. Quare usque ad furorem contendunt, iustitiam esse quandam qualitatem nobis divinitus infusam, et habitum bene agendo â nobis confirmatum, ac denique ipsas bonas actiones et opera vitamque nostram. Verum nos contra Scripturam audiamus, quae contrarium docet. At primum quidem observetur illud nobile
spacium centum annorum significat: unde apud Romanos Ludi seculares. Usitatissime vero longum tempus declarat, vel praeteritum, hac locutione, A seculo: vel in genitivo positum, Dies seculi: vel etiam futurum, quae significata Latinis istis ferme aequivalent, A condito mundo, et Usque ad finem mundi. Aliquando significat idem quod a condito mundo: Iohan. 9, A seculo non est auditum, ut quis oculos caeci nati aperuerit. Psa. 25, Reminiscere miserationum tuarum, quia a seculo sunt. id est, quibus nunquam uti desiisti, quia semper es et fuisti misericors. Recensebo
pervetusta. Habitare terram, quae a seculo: 1. Sam. 27. pro, quae iam olim habitata fuit, ideoque exculta et populosa est. Tacui, a seculo silui: Isaiae 42: id est, iam longo tempore. Sic et In seculum, aut etiam seculi, significat longum tempus in posterum. Aliquando etiam totum tempus usque ad finem mundi, aut etiam omnem posteritatem. Psal. 110, Iuravit Dominus, et non poenitebit eum: Tu es sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedeck. In seculum et generationem, vel in generationem et generationem: Psal. 135. Iehova nomen tuum in
aeternis propter Christum. Arbitror autem ab hac nomine Hebraeo
Hebraeo
futura ut Hebraeum, dicitur. Dicitur autem Hebraeum de preterito et futuro, vel a condito inde mundo computando usque ad consummationem seculi, vel legem: vel a lege Moysi usque ad primum Christi servatoris nostri adventum in carne: seu potius ad baptismum, et dispensationem eius: vel a diluvio, usque ad consummationem seculi: vel a non ita longo tempore, quod olim fuerat, usque in aliud tempus. Haec eo consilio adducere liber ut refutetur non modo crassa illa, verumetiam pertinacissima obstinatia Iudaeorum, qui praecepta et promissiones legales, item circumcisionem, templum, [?:
a condito inde mundo computando usque ad consummationem seculi, vel legem: vel a lege Moysi usque ad primum Christi servatoris nostri adventum in carne: seu potius ad baptismum, et dispensationem eius: vel a diluvio, usque ad consummationem seculi: vel a non ita longo tempore, quod olim fuerat, usque in aliud tempus. Haec eo consilio adducere liber ut refutetur non modo crassa illa, verumetiam pertinacissima obstinatia Iudaeorum, qui praecepta et promissiones legales, item circumcisionem, templum, [?: ] tum divinum, sacrificia, ceremonias, iudicialia, et [?: ]
id est, tempus finitum, quod initium et finem habet, significat. Genesis 9. Hoc est signum foederis, quod ego pono inter me, et inter omnem animam niventem quae est vobiscum in generationes seculi. ubi sane, sicut textus indicat,ponitur pro tempore inde a Noach, cui haec promissio facta est, usque ad alterum Christi adventum. Genes. 17. Dabo tibi terram Canaan in possessionem seculi, ubi seculum ponitur pro eo tempore, quo fuerunt filii Israel in terra Canaan, quod equidem determinatum et finitum est. Deuteronom. 32. Recordare dierum seculi, scilicet praeteriti, seu dierum olim.
domum suam pristinam, unde primum egressus est. sicut et Iob trigesimo, humam appellat domum constitutam: iuxta illud, Pulvis et, et in pulverem reverteris. Ut ad argumenta Iudaenum tandem deveniam, quibus sua legalia ex hac voce confirmare conantur, quasi aeterna et immota sint, et ad finem usque mundi servanda, neque quenquam sine eorum observatione posse salvari: atque non paucos persuaserant ut existimarent non sola in Christum fide nos iustificari sed iuxta et circumcisionem et alia legalia observanda esse: cuiusmodi sane Paulo et caeteris Apostolis non parum negocii fecerunt, et
et Ioelem praedixit, et pactum novum promisit surrogandum: quodque illa quae in lege obumbrata, tantum figurae essent rerum futurarum corporis Christi. Hinc Paulus ad Galatas Legem dicit paedagogum ad Christum, et alibi finem legis Christum asserit. Imo Christus ipse dicit, Lex et prophetae usque ad Ioannem, etc. Ne autem Iudaei etiam haec eludant, ut solent perpetuo rimas quaerere, quibus elabantur: aliquot aliis Scripturae testimoniis multo evidentioribus obfirmabo, hanc vocem
de satana ac mundo, nostraeque redemptionis, semel tantum in illa sua exinanitione passioneve peregit: at ratione applicationis, aut quasi cuiusdam exequutionis, perpetuo in sua Ecclesia vincit et expugnat satanam ac mundum, et serpentis caput conterit, inde a primo lapsu dataque prima promissione usque ad ultimum finem. Semper ille inde a condito mundo mactatur, et conterit Satanam sub pedibus nostris: semper ille subiicit suis pedib. hostes suos, donec tandem in extrema die plene serpentem illum veterem una cum toto suo capite. dentibus, ac membris et operib. destruat, aboleat, et in
liberabunt: Ezech. 14. id est, non liberabunt, non introibunt in requiem. Eadem vero vis huius voculae servatur etiam, ubi nulla prorsus iuramenti mentio fit. quod accidit ex multo usu, ut initium iuratoriae formulae etiam ad simplicem sermonem sit translatum. Gen. 14. Si accepero a filo usque ad corrigiam calcei, et si accepero de omni quod tuum est. pro, ne quaque accipiam. Iud. 5. Clypeus si conspectus est in Israel. id est, nulla profecto prorsus usquam arma erant, et tamen Deus liberavit. Isa. 22. Si expiabitur haec iniquitas vobis, donec moriamini. id est, nequaquam
feminae 10 sicli. Et Levit. 5. pro duali positum, In aestimatione tua argenti siclorum: id est, duorum siclorum. In statu regiminis.
maris abiicit, ut perinde non cernantur, sicut illae literae aut liber sigillatus legi non potest, nec debet, ut est Apoc. 5 et 6. Dicitur itidem et visio et prophetia obsignari: quod aliqui eadem reclusionis et quasi abolitionis metaphora exponunt, iuxta illud Christi dictum: Lex et prophetae usque ad Iohannem. Possis tamen etiam illam supra indicatam, vicinioremque metaphoram confirmationis hic intelligere, quia prophetiae tunc demum confirmantur, et luculenter verificantur, cum reipsa praestantur. Chrysostomus et Origenes falso exponunt de impletione mensurae peccatorum.
agendo, praefigurabant secuturas poenas populi. Aliquando significat etiam aliquem gravissime punire, ut sit aliis in exemplum vitandi peccata ac iram Dei: Ezech. 14. Sic et Deuteron. 28 dicuntur poenae venturae in Israelitas, cum a veritate defecerint, quae sunt eis futurae signa ac prodigia usque in seculum: id est, semper moniturae homines de cavenda idololatria, et offensa Dei. Signa nostra non videmus, Psalmo 74 id est, nostros status, ritus et solennitates. Contra ibidem de impiorum cultibus dicitur: Posuerunt signa sua signa. id est, ut illa essent loco nostrorum rituum, veri
silentium res pacatas bonumque statum, contra clamor calamitosum denotat: cuius significationis illustre exemplum est Exodi undecimo: Et erit clam or magnus per totam terram Aegypti, qualis nunquam fuit, neque unquam erit. Apud cunctos autem filios Israel non movebit canis linguam ab homine usque ad iumentum. Sic contra saepe dicuntur aliqui clamaturi ac vociferaturi ob bellum aut caritatem. Sic Isaias decimo quarto praedicit, prostrata Babylonica tyrannide terram quieturam, tacituram, et iubilaturam. Isaiae trigesimo secundo: Et erit opus iustitiae pax, et operatio iustitiae
modo spirituales ac caelestes homines. Sed de hisce etiam in Universalibus Regulis agetur. Sic Psalmo centesimo quadragesimotertio, Similis ero descendentibus in lacum. id est, moriar, peribo. Sic mox sequenti, Homo vanitati similis factus est. id est, vanus ac caducus. Regnavit mors ab Adam usque ad [?: Mose- ] , in eos quoque qui non peccaverunt, ad similitudinem transgressionis Adam. id est, qui non peccaverant simili transgressione Adami, nempe peccato actuali. Romanorum sexto: Si enim coaluimus similitudine mortis Christi, etiam similitudine resurrectionis eiusdem
Haec de ratione metaphorarum huius vocis. Sunt tamen in Hebraeo duo diversa vocabula, cum in malam, et cum in bonam partem usurpatur. Cum igitur simplex pro rudi ponitur, in Hebraeo est plerunque
aut sitient, et aestus atque sol non percutiet eos, quia miserator eorum diriget eos, et ad scaturigines aquarum ducet eos. Psalm. 121. Interdiu sol non percutiet te, et luna noctu, Dominus custodiet te ab omni malo, custodiet animam tuam: Dominus custodiet introitum tuum et exitum tuum, a nunc usque in seculum. Ipsemet Psalmus declarat, quid per illam locutionem intelligat. Saepe fit mentio ortus et occasus solis, ut nominentur remotissima loca. Psalm. 94. Dominus locutus est, et advocavit homines ab ortu solis usque ad occasum eius. Psal. 113, Ab ortu solis usque ad
animam tuam: Dominus custodiet introitum tuum et exitum tuum, a nunc usque in seculum. Ipsemet Psalmus declarat, quid per illam locutionem intelligat. Saepe fit mentio ortus et occasus solis, ut nominentur remotissima loca. Psalm. 94. Dominus locutus est, et advocavit homines ab ortu solis usque ad occasum eius. Psal. 113, Ab ortu solis usque ad occasum eius laudetur nomen Domini. Porro Psa. 107 etiam duae polorum extremitates nominantur: De terris congregavit eos, ab ortu et occasu, a septentrio ne et a mari. Denique idem valet quod Psal. 103, Deus
a nunc usque in seculum. Ipsemet Psalmus declarat, quid per illam locutionem intelligat. Saepe fit mentio ortus et occasus solis, ut nominentur remotissima loca. Psalm. 94. Dominus locutus est, et advocavit homines ab ortu solis usque ad occasum eius. Psal. 113, Ab ortu solis usque ad occasum eius laudetur nomen Domini. Porro Psa. 107 etiam duae polorum extremitates nominantur: De terris congregavit eos, ab ortu et occasu, a septentrio ne et a mari. Denique idem valet quod Psal. 103, Deus dicitur elongasse a nobis peccata nostra, sicut elongatus est
in V. Donum Dei: Actor. 8, Existimasti donum Dei pecunia parari. Promissum patris: Actor. 1 Praecepit ut expectarem promissum patris.
est spiritus puellae. Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum. Ioh. 19, Inclinato capite tradidit spiritum. Act. 7, Domine IESU suscipe spiritum meum. 1. Cor. 2, Quis enim hominum novit ea quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui est in eo? Hebr. 4, Sermo Dei pertingens usque ad divisionem animae simul ac spiritus, compagumque et medullatum. 1. Petr. 3, Christus spiritibus qui erant in carcere praedicavit: id est, animis corpore exutis.
X. Spiritus pro animo hominis, et robore animi. Psal. 77. Cum tristis est spiritus meus, loquor.
Dei: Iob 38. Stellae et luna dicuntur praeesse nocti, Psalmo 136. et Ierem. 31, quia potissimûm noctu cernuntur, et tunc earum est usus ratione lucis et progressus, qui tempus noctis indicat. Exitus stellarum, vespertinum tempus significat Nehem. 4, Faciamus opus ab ascensu aurorae usque ad exitum stellarum. id est, usque dum incipiant apparere stellae. Stellae per metaphoram doctores significant, eo quod lucent in Ecclesia, et praelucent aliis sicut stellae in firmamento. Unde et Casus stellarum, lapsum ac ruinam doctorum denotat: Dan. 8. Crevitque usque ad exercitum
dicuntur praeesse nocti, Psalmo 136. et Ierem. 31, quia potissimûm noctu cernuntur, et tunc earum est usus ratione lucis et progressus, qui tempus noctis indicat. Exitus stellarum, vespertinum tempus significat Nehem. 4, Faciamus opus ab ascensu aurorae usque ad exitum stellarum. id est, usque dum incipiant apparere stellae. Stellae per metaphoram doctores significant, eo quod lucent in Ecclesia, et praelucent aliis sicut stellae in firmamento. Unde et Casus stellarum, lapsum ac ruinam doctorum denotat: Dan. 8. Crevitque usque ad exercitum caeli, et deiecit in terram de
ascensu aurorae usque ad exitum stellarum. id est, usque dum incipiant apparere stellae. Stellae per metaphoram doctores significant, eo quod lucent in Ecclesia, et praelucent aliis sicut stellae in firmamento. Unde et Casus stellarum, lapsum ac ruinam doctorum denotat: Dan. 8. Crevitque usque ad exercitum caeli, et deiecit in terram de exercitu et de stellis, et concedavit eas. id est, aliquos doctores et alia illustria membra Ecclesiae. Apoc. 6. Hac quoque ratione significationis, nisi quod in maiori quadam emphasi, et [?: sublimior- ] [?: ] du, Num.
luxta sufficientiam spontaneae manus tuae, quod dabis, id est, pro viribus. Leo rapiebat pro sufficientia catulorum suorum, Nahum. 2. id est, quantum sufficiebat catulis eius. Esther 1, Secundum sufficientiam erit contemptus et ira. pro, largus, abundans. Si non evacuavero nobis benedictionem usque ad non sufficientiam: Mal. 3. scilicet vasorum et horreorum, ut non possitis omnes fructus recte reponere et asseruare: ut ille dives, qui necesse habebat ampliora horrea extruere. Alibi est, praedatores et fures rapient sufficientiam ipsorum: id est, quantum omnino eis libebit.
usui serviet. Quinto, Esse adversus aliquem, est, eius adversarium esse. Hierem. 51. Erunt adversus eam undique in die mali. id est, invadent eam. Num. 31, Accingant se ex nobis viri, et sint contra Midian. id est, impetum faciant contra Madianitas. Sic 2. Samuel. 11, Fuimus contra eos usque ad ostium portae. Contrariam vim habet, Esse cum aliquo, aut pro aliquo. Sic innumeris vicibus dicitur Deus esse cum aliquo: id est fovere, iuvare, ac tueri eum. Esse in corde alicuius, est eum cogitare aliquid, aut in animo habere. 1. Par. 22 Fuit in corde meo aedificare domum
cum aliquo: id est fovere, iuvare, ac tueri eum. Esse in corde alicuius, est eum cogitare aliquid, aut in animo habere. 1. Par. 22 Fuit in corde meo aedificare domum Iehovae. pro, statueram apud me. Esse alicui in custodiam, Exod. 12. id est, custodietis illud, eritque vobis in custodiam usque ad diem decimum quartum. Sexto, Esse aut fieri in aliquid, significat id aut tale fieri, vel certe rationem eius subire. Ierem. 48, Quia etiam aquae Nimrim in desolationes erunt, id est, desolatae erunt, aut desolabuntur. Gene. 17, Eritque in gentes, et reges populorum ex ea
est id facere. Sic Psalm. 65. Super me Deus vota tua, reddam laudes tibi. id est, agnosco me debere persolvere vota. Gen. 16, Iniuria mea super te. id est, tu es autor et causa ac culpa, tu etiam obligaris ad satisfaciendum mihi de hac iniuria. Iuxta, prope, aut secus valet: Gen. 14, Usque ad planiciem quae est super desertum: id est, iuxta desertum. Sic ibidem 16, Invenit eam angelus super fontem aquarum. id est, iuxta. Exo. 14, Et apprehenderunt eos castrametantes super [?: ] . Sic Germanice Am Mehr. Sic Ioan. cap. 4 videtur dicere, Iesus
super contritionem veniet. pro, ad, vel ultra. Ezech. 7. Ibidem. si auditus super auditum. Sic 2. Cor. 2. Tristicia super super tristiciam. id est, alia ad aliam tristiciam. Sic et Latini dicunt, Crebri nuncii alii super alios. et, Clades aliae super alias. Ios. 2, Viri persecuti sunt eos usque super [?:-da ] Iordanis. A, vel Ab. Psal. 22. Confidere me [?: facie- ] super ubera matris. id est, inde ab uberibus. Zach. 4 [?: ] una super sinistra eius. id est, a sinistris. Isa. 53, [?: vide- ] significare quamvis, aut
in fine primi Paral. Tempora aliquando vices vocantur. Dan. 6, Temporib. tribus incurvabat se in genua. tametsi ibi possit indicare quasdam statas horas diei. Tempus alicuius dicitur, ex quo is coepit vivere, aut aliquid agere. Genesis quadragesimo octavo: Deus qui pavit me a tempore meo usque in diem hanc. id est, ex quo vixi. Sic vigesimosecundo Num. dicit asina ad Balaam: Super me equitasti a tempore tuo. id est, iam diu, semper te gestavi ex quo me habes. Tempus, aut hora Christi, dicitur id tempus, aut meta temporis, quo ei pater unumquodque praefiniverat faciendum.
quo ei pater unumquodque praefiniverat faciendum. Sermones mei implebuntur in tempore suo, Lucae primo. id est, tempore illorum eventui praefinito. Sic, Dabit fructum in tempore suo: Psalmo primo. A tempore ad tempus, scilicet a constituta meta temporis in aliam. Ezek. quarto: A tempore usque in tempus, comedes illum. Sic 1. Paralip. nono, et Ezekielis quarto: Ut venirent septima quaque die de tempore in tempus cum istis. In tempore isto, aliquando significat talem horam die alia, aut talem diem alio anno: 2. Reg. 4, In tempore isto secundum tempus vitae amplexaberis
dimidium centum dierum, qui sunt unus integer numerus aut quantitas temporis. Spacium vero eodem redit, nempe ad sesquiquatuor annos: et tamdiu nostra abominatio desolationis duravit, nempe magnum INTERIM cum suis spuriis: id est, ab aestate anni 1548, quo promulgatum est Interim Augustae, usque ad finem 1551, quo convertebatur bellum a Magdeburga contra Papistas, quo tempore et magnum et parva Interim prorsus negligi coeperunt. Convenit ergo mirabiliter prophetia ac Spiritus sancti veritas in Novo ac veteri Testamento inter se, et cum ipso etiam [?: ] olim ante
22. In terram longissimam manibus proiicere: id est, valde distantem. Terra lugere dicitur, cum ob poenas divinitus inflictas homines lugent, vel cum ea ob vastitatem lugubrem faciem habet. Oseae quarto: Propterea lugebit terra, et exterminabitur omnis qui habitat in ea. Hierem. 12, Usque quo lugebit terra, et gramen omnis campi arescet? Alibi dicuntur portae civitatis lugere. Terra aquarum et torrentium, Deuter. 10, est terra abundans aquis, aut etiam irrigua. Sic dicitur terra [?: ] , frumenti, et aliarum rerum: id est, abundans illis bonis ac commodis.
TESTIS aliquando doctorem significat: quia ipse testatur illam doctrinam, quam proponit, esse veram. Isaiae 55 de Meschia dicit Deus: Ecce dedi eum testem populis. id est, ducem et praeceptorem. Et Christus Lucae ultimo et Act. 1, Vos autem eritis testes horum omnium in Iudaea et Samaria, et usque ad fines terrae: quod saepe postea Apostoli in Actis repetunt. Sic et Christus de sua praedicatione inquit: Amen dico tibi, quod scimus loquimur, et quod videmus testamur. Ibidem aliquanto post inquit de Christo Baptista: Quod vidit et audivit, hoc testatur: sed testimonium eius nemo recipit.
Christus testamenti factionem habuerit, hoc est ius testamentum faciendi, passim testificatur Scriptura: maxime generale hoc mandatum patris de caelo sonans, Hic est filius meus dilectus, hunc audite, etc. Item: Omnis potestas mihi data est. Eôdem facit, quod illi traditum est regnum usque ad fines terrae: quodque passim affirmat, se non alia, aut aliter loqui, quam prout pater sibi mandaverit ac praescripserit. Quod Christus tempore facti testamenti sui integrae mentis fuerit, nemo nisi blasphemans negabit. De voluntate, quae in testamento sola regnat (nam a voluntate
per verbum et iuramentum, quo credentibus vita aeterna promissa est; ab eo qui tum verax est, tum solvendo largissimus: Ac cedit et altera cautio, nimirum pignoraticia, cui securi incumbimus: videlicet coena Christi, qua verum corpus et sanguinem suum, quibus haereditarium ius nobis nequisivit, usque ad plenam executionem testamenti sui, in novissimo die faciendam, subinde edendum et bibendum instituit. quo pignore quid ad excitandam et confirmandam fidem et securitatem potest esse efficacius? Est et hoc certi iuris, quod haeres etiam legitime institutus, possit tamen haereditatem
esse ingentia incendia, quae oia brevi absumptura sint: contra Deus ac fides dicit, esse tantum fumigantes titiones, qui licet aliquid minentur, tamen revera semet absumant, brevique interituri sint. Torris erutus de incendio: Amos 4, Fuistis sicut torris erutus ab incendio, nec tamen rediistis usque ad me. id est, fuistis afflictissimi et semiperditi, nec tamen potuit vos castigatio ad sanitatem revocare. Zach. 3, Non est iste torris erutus de incendio. id est, quem Deus magna misericordia ex Babylonica captivitate liberavit.
TITULUS aliquando significat inscriptionem
exponenda est illa Ioan. 1. et 1 Ioan. 3, Ecce agnus Dei qui tollit peccata mundi: quam ambiguitatem putant docti hic admodum utilem esse explicandae rei ac sensui. Nam Christus ita demum tollit aut abolet peccatum, ut illud prius accipiat a nobis: deinde ipsemet in humeris ac corpore suo usque in crucem gestare cogatur, ac demum superet, et in profundum maris abiiciat. Sic dicit Isa. 53, Deum fecisse concurrere aut irruere in eum totius mundi peccata: ipsumque propterea percussum esse, ut nos illa eius percussura aut plaga sanaremur. Et Paulus ait: Eum qui non novit peccatum,
id est, tributarius.
TRISTIS, pro moestus. Aliquando etiam id dicitur triste, quod moerorem aliis incutit. Psalm. 42, Quare tristis es anima mea? Et sequenti: Quare tristis incedo, dum affligit me inimicus. id est, cur tu Deus hoc permittis? Matth. 26. Tristis est anima mea usque ad mortem. id est, ingens animi dolor ita me cruciat, ut me quasi interficiat. Paulus 2. Cor. 7 duplicem tristiciam nominat: tristiciam secundum Deum, cum dolemus nos peccasse: et tristiciam mundi, quam de aliqua calamitate aut incommodo huius vitae concipimus, quae operatur mortem, id est
TURRIS aliquando synecdochice ponitur procivitatibus ipsis. Psal. 122, Fiat pax in muris tuis, et abundantia in turribus tuis. Turris custodum est quasi vilissimum, aut certe maxime solitarium aedificium ex publicis. 2. Reg. 17, Percussit Philistaeos a turre custodum usque ad civitatem munitam. id est, omnia loca aut habitacula ab incultissimis usque ad cultissima et frequentissima Deus, aut eius nomen dicitur esse turris fidelibus: id est, certum praesidium aut defensio, quia tutissimos praestat suos. Prov. 18, Ut turris fortis est nomen Iehovae. et Ps. 61,
122, Fiat pax in muris tuis, et abundantia in turribus tuis. Turris custodum est quasi vilissimum, aut certe maxime solitarium aedificium ex publicis. 2. Reg. 17, Percussit Philistaeos a turre custodum usque ad civitatem munitam. id est, omnia loca aut habitacula ab incultissimis usque ad cultissima et frequentissima Deus, aut eius nomen dicitur esse turris fidelibus: id est, certum praesidium aut defensio, quia tutissimos praestat suos. Prov. 18, Ut turris fortis est nomen Iehovae. et Ps. 61, Fuisti turris fortitudinis a facie inimici. Turres quando reges ac
verbo [?: ] dicetur. Exod. 3, Et nunc veni mittam te. Sic [?: fer- ] est illud Christi: Vade, et noli amplius peccare. Aliquando alteri verbo additum, tantum progressum et incrementum quoddam significationis illius indicat. 1 Par. 11, Fuit Iosaphat vadens et crescens usque in sublime. Idem verbum est Genes. 8, Et reversae sunt aquae [?: ] vel eundo et revertendo: id est, subinde magis ac magis ad sua receptacula locaque de superficie terrae redeundo: nisi velis intelligere fluctuando, aut agitata. Sic ibidem mox: Aquae vero fuerunt eundo et
sublime. Idem verbum est Genes. 8, Et reversae sunt aquae [?: ] vel eundo et revertendo: id est, subinde magis ac magis ad sua receptacula locaque de superficie terrae redeundo: nisi velis intelligere fluctuando, aut agitata. Sic ibidem mox: Aquae vero fuerunt eundo et deficiendo usque ad mensem decimum. Vado quo vado, incertitudinem quandam profectionis, aut metae quo quis tendat, ac veluti incertam vagationem aut oberrationem indicat. 1. Samuelis 23, Abiit David, et viri eius 600 ex Keila, quo iverunt. id est, quocunque Deus aut casus eos tulit. Sic 2. Sam. 15. Ego
vim obtinet. 1. Reg. 7. Propter multitudinem valde valde non est exploratum pondus aeris. id est, propter multitudinem ingentem. Deu. 6 Dilige Deum ex toto corde tuo, tota anima tua, et toto valde tuo. id est, omni vi ac viribus tuis. Quare et praepositiones, ut nomen recipit: Ad valde, usque valde, In valde: Ezek. 16 Formosa facta es usque valde valde. Additum hoc adverbium adiectivo, facit comparativum, aut etiam superlativum. Ezech. 37. Exercitus grandis valde valde: id est, maximus, ingens. Non usque valde, aliquando prorsus negat, seu est universale negativum signum,
valde valde non est exploratum pondus aeris. id est, propter multitudinem ingentem. Deu. 6 Dilige Deum ex toto corde tuo, tota anima tua, et toto valde tuo. id est, omni vi ac viribus tuis. Quare et praepositiones, ut nomen recipit: Ad valde, usque valde, In valde: Ezek. 16 Formosa facta es usque valde valde. Additum hoc adverbium adiectivo, facit comparativum, aut etiam superlativum. Ezech. 37. Exercitus grandis valde valde: id est, maximus, ingens. Non usque valde, aliquando prorsus negat, seu est universale negativum signum, non indefinitum, ut Latinis aurib. sonat: et
vi ac viribus tuis. Quare et praepositiones, ut nomen recipit: Ad valde, usque valde, In valde: Ezek. 16 Formosa facta es usque valde valde. Additum hoc adverbium adiectivo, facit comparativum, aut etiam superlativum. Ezech. 37. Exercitus grandis valde valde: id est, maximus, ingens. Non usque valde, aliquando prorsus negat, seu est universale negativum signum, non indefinitum, ut Latinis aurib. sonat: et significat idem quod nihil, seu prorsus non. Ps. 119. Ne derelinquas me usque valde. id est, nequaquam, ne in minimo quidem me derelinquas. Ibidem: Ne eripias verbum veritatis
aut etiam superlativum. Ezech. 37. Exercitus grandis valde valde: id est, maximus, ingens. Non usque valde, aliquando prorsus negat, seu est universale negativum signum, non indefinitum, ut Latinis aurib. sonat: et significat idem quod nihil, seu prorsus non. Ps. 119. Ne derelinquas me usque valde. id est, nequaquam, ne in minimo quidem me derelinquas. Ibidem: Ne eripias verbum veritatis ex ore meo usque valde. id est, omnino ne eripias, ne in minimo quidem. Hoc ergo est discriminis, quod in Latina lingua ista particula intendendi, negationi postposita, destruitur a negatione, et
aliquando prorsus negat, seu est universale negativum signum, non indefinitum, ut Latinis aurib. sonat: et significat idem quod nihil, seu prorsus non. Ps. 119. Ne derelinquas me usque valde. id est, nequaquam, ne in minimo quidem me derelinquas. Ibidem: Ne eripias verbum veritatis ex ore meo usque valde. id est, omnino ne eripias, ne in minimo quidem. Hoc ergo est discriminis, quod in Latina lingua ista particula intendendi, negationi postposita, destruitur a negatione, et relinquit gradum remissum: ut, non prorsus, non omnino, non valde, non adeo. At praeposita auget negationem, ut
causas civiles et criminales insontium ad libitum iniustorum inflectebant. Ante diluvium et extremum iudicium dicuntur homines vendituri, empturi, aedificaturi, nupturi, etc. id est, toti in hac terrena vita immersi [?: ] , prorsus negligentes Deum, et diabolum ac utri usque regnum, nihil plane solliciti de aeterna vita ac morte Ezek 7. Venit tempus, ut neque qui vendit doleat, neque qui emit laetetur. id est, erit tristissimus rerum status, [?: ] nullus venditorum praediorum usus.
VENENUM, per metaphoram, venenatam homium malitiam, qua
Amos 8. Venit finis super populum meum Israel. id est, decretus a me finis aut exitium populi iam adest. Venire alicuius verbum, est rem verbo promissam aut praedictam accidere. Iudicum decimotertio, et porro Psalmo 105. Afflixerunt compedibus pedes Ioseph, ferrum pervenit in animam eius, usque ad tempus veniendi verbum eius. Sic Isaiae 5, Vae qui dicunt, Acceleret opus Dei, ut videamus: veniat consilium eius, ut sciamus. id est, adveniant sane istae toties praedictae poenae. Venire alicui, aut super aliquem aliquid, significat, illi accidere. Psalmo 109. Dilexit
in manum: id est, de lucro labore parto. Ve nire de longinquo, videtur significare serium et grave praepositum. Nemo enim temere et levi de causa ex [?: lon- ] quo venit. Isaiae trigesimo: Ecce nomen Domini venit de longinquo, et facies eius ardens, grave est onus Venerunt filii usque ad partum, et non est vis pariendi Isaiae 37, id est, foetus uteri se convertit ac movit ad [?: e-tum ] ex alvo, instatque partus: et tamen mater nunc in summa necessitate destituitur viribus, ut promovet partum: hoc est, res in summum discrimen adducta est, nec possumus inde
hoc. Sexto, significat factum quodpiam, aut similem rem quae narrari solet. Genesis vigesimo: Quid vidisti, quod fecisti verbum: id est rem istam? Exo. 2. Certe notum factum est istud verbum, id est, meum homicidium. Exodi 18. Non est bonum istud verbum, quod tu facis. Luc. 2. Transeamus usque Bethlehem, et videamus verbum quod indicavit nobis Deus. id est, istud mirabile factum. Exodi 9. Cras faciet Dominus verbum istud in terra. 1. Regum 20, Rem hanc non potero facere. 1. Reg. 14. Quia inventum est in eo verbum bonum. id est, bona facta aut opera. Audio verba vestra mala.
legatum suum ad homines, qui debeam homines tum invitare, tum et docere quomodo reconciliari debeant ac possint cum Deo. Implere verbum Dei: Coloss. 1. Dispensatio Dei data est mihi apud vos, ad implendum sermonem Dei. i. ut late propagem doctrinam Dei: sicut Rom. 15, inquit, se a Ierosolyma usque ad Illyriam implevisse Evangelion. i. large ac feliciter Deo benedicente sparsisse et docuisse. Quidam exponit in praedicto loco Col. 1. Paulum dicere, se praestitisse promissionem Dei de vocatione gentium: sed non contulit (ut opinor) hunc locum cum illo Rom. 15, alioqui phrasin hanc
vestris, daturum me eis terram. Vox Dei, Domini: Psal. 106, Non obedierunt voci Domini. Ier. 11, Audite vocem meam. Os Iehovae: Num. 9, Iuxta os seu verbum Iehovae proficiscebantur filii Israel, et iuxta verbum Domini castra ponebant. Veritas Domini: Psal. 57, Usque ad nubes veritas tua. Psal. 89, Annunciabo veritatem tuam in ore tuo. Psa. 117, Veritas Domini manet in aeternum. Io. 17, Voluntas Dei. Io. 5, Haec est voluntas eius qui misi me. Nomen Domini etiam pro Verbo ipsius ponitur, quia inde vera noticia Dei hauritur. Pro. 18.
replestis Hierosolymam doctrina vestra. Forma doctrinae: Rom. 6, Obedistis ex animo in eam, in quam traducti estis, formam doctrinae. Doctrina sana. Syra. 5. Tit. 1. Verbum sanctum: Psal. 105, [?: Me- ] fuit verbi sancti sui. Baruc. 4, Veniunt collecti ab Oriente usque ad Occidentem, in verbo sancto gaudentes, in honorem Dei. Item cap. 5. Disciplina: Ier. 35, Nunquid non recipietis disciplinam, ut obediatis verbis meis? Disciplinae via, synecdochice pro verbo Dei: Baruc. 3. Mandata vitae: Baruc. 3. Audi Israel mandata vitae. Verbum
In hac significatione passim veritas coniungi solet cum misericordia aut beneficentia, quia plerique homines, et diaboli etiam, licet praeseferant studium invadi ac benefaciendi, tamen id non sincere aut ex animo, nec constanter agant. Psal. 100 In seculam misericordia eius, et usque in generationem et generationem veritas eius. Sic Psal. 86 dicitur, Multus misericordia et veritate Deus. id est, vere, sincere ac constanter miserens. Psal. 25, Omnes semitae Iehova misericordia et veritas. Sic Psal. 56. Usque ad caelos
misericordia eius, et usque in generationem et generationem veritas eius. Sic Psal. 86 dicitur, Multus misericordia et veritate Deus. id est, vere, sincere ac constanter miserens. Psal. 25, Omnes semitae Iehova misericordia et veritas. Sic Psal. 56. Usque ad caelos misericordia tua usque ad nubes veritas tua Psal. 57, Mittet Deus de caelis misericordiam et veritatem suam, et salvabit me. Potest tamen in talibus celebrationibus veritatis Dei, illa vox non tantum sinceritatem ac serium animum vel beneficium significare, sed etiam
generationem et generationem veritas eius. Sic Psal. 86 dicitur, Multus misericordia et veritate Deus. id est, vere, sincere ac constanter miserens. Psal. 25, Omnes semitae Iehova misericordia et veritas. Sic Psal. 56. Usque ad caelos misericordia tua usque ad nubes veritas tua Psal. 57, Mittet Deus de caelis misericordiam et veritatem suam, et salvabit me. Potest tamen in talibus celebrationibus veritatis Dei, illa vox non tantum sinceritatem ac serium animum vel beneficium significare, sed etiam veracitatem: quia Deus primum
fuit mane dies prima aut secunda: ubi vesper pro tota nocte, et mane pro tota die ponitur. quasi diceret: Elapsa est integra nox, elapsa est etiam integra dies (quam vocant artificialem) et fuit dies prima naturalis, quae est 24 horarum. Eadem loquutione ac in eodem sensu utitur etiam Daniel. 8, Usque ad vesperum et mane duo milia trecenti, et expiabitur sanctuarium. Alibi tres partes diei pro toto ponuntur. Psalmo 55, Vespere et mane et meridie loquor: ubi primariae partes diei pro toto ponuntur. Duas vesperas Scriptura nominat Exodi 12. 16 et 29, ac Numeri 9. Eo igitur tempore,
hominibus, facitque eos exultare. Nisi quis velit dicere, Deum fovere et exhilarare orientales et occidentales. In crepusculo, in vespera diei, in tenebris noctis et caligine, Proverb. 7: coacervatio vocum est idem significantium. 1. Sam. 30, Percussit David Amalekitas a vespera ad vesperam, usque in crastinum illarum: id est, tota illa nocte et sequenti die eos persequutus est, et cecîdit. Quod porro vespertinum tempus aliquando tristia, et contra matutinum laeta significet, supra in Mane, Luce, Nocte ac Die dictum est. Sacrificium vespertinum, est iuge sacrificium, quod
secundum vicem in vice in occursum. etc. id est, non fecit sicut antea aliquoties. Sic Iudic. 16 dicit Samson, Egrediar secundum vicem in vice. id est, sicut antea saepius erupi. Sic 1. Sam. 20: Sedit rex in solio suo secundum vicem in vice. id est, more solito. 1. Reg. 22: Usque ad [?: q- ] vices ego adiuro te, ne loquaris in nomine Domini nisi verum: id est, quoties tandem te frustra obtestabor an non patieris te aliquando tandem admoneri, et [?: ] orari? Vox Vice et vicibus videtur aliquando [?: subi- ] genda esse. Iob
igitur est, vigiles aut excubitores in castris aut civitatibus, solere partiri noctem in quatuor aequas partes, quas Vigilias vocaverunt, quo vices essent vigilantium, ut alii alio tempore excubarent. Prima igitur vigilia fuit prima pars, seu primus quadrans, qui incoepit a crepusculo vespertino, usque ad concubiam noctem, seu usque ad dimidium eius temporis quod est a crepusculo usque ad mediam noctem. Secunda vigilia aut quadrans, fuit a fine praecedentis usque ad medium noctis. Tertia vigilia aut quadrans, fuit a medio noctis usque ad primum gallicinium. Quarta vigilia, quae et matutina
in castris aut civitatibus, solere partiri noctem in quatuor aequas partes, quas Vigilias vocaverunt, quo vices essent vigilantium, ut alii alio tempore excubarent. Prima igitur vigilia fuit prima pars, seu primus quadrans, qui incoepit a crepusculo vespertino, usque ad concubiam noctem, seu usque ad dimidium eius temporis quod est a crepusculo usque ad mediam noctem. Secunda vigilia aut quadrans, fuit a fine praecedentis usque ad medium noctis. Tertia vigilia aut quadrans, fuit a medio noctis usque ad primum gallicinium. Quarta vigilia, quae et matutina in Sacris literis dicitur, fuit
in quatuor aequas partes, quas Vigilias vocaverunt, quo vices essent vigilantium, ut alii alio tempore excubarent. Prima igitur vigilia fuit prima pars, seu primus quadrans, qui incoepit a crepusculo vespertino, usque ad concubiam noctem, seu usque ad dimidium eius temporis quod est a crepusculo usque ad mediam noctem. Secunda vigilia aut quadrans, fuit a fine praecedentis usque ad medium noctis. Tertia vigilia aut quadrans, fuit a medio noctis usque ad primum gallicinium. Quarta vigilia, quae et matutina in Sacris literis dicitur, fuit a primo gallicinio usque ad illucescentem solem. 1.
ut alii alio tempore excubarent. Prima igitur vigilia fuit prima pars, seu primus quadrans, qui incoepit a crepusculo vespertino, usque ad concubiam noctem, seu usque ad dimidium eius temporis quod est a crepusculo usque ad mediam noctem. Secunda vigilia aut quadrans, fuit a fine praecedentis usque ad medium noctis. Tertia vigilia aut quadrans, fuit a medio noctis usque ad primum gallicinium. Quarta vigilia, quae et matutina in Sacris literis dicitur, fuit a primo gallicinio usque ad illucescentem solem. 1. Sam. 11, Invaserunt medium castrorum in vigilia matutina. idest, in quarta
seu primus quadrans, qui incoepit a crepusculo vespertino, usque ad concubiam noctem, seu usque ad dimidium eius temporis quod est a crepusculo usque ad mediam noctem. Secunda vigilia aut quadrans, fuit a fine praecedentis usque ad medium noctis. Tertia vigilia aut quadrans, fuit a medio noctis usque ad primum gallicinium. Quarta vigilia, quae et matutina in Sacris literis dicitur, fuit a primo gallicinio usque ad illucescentem solem. 1. Sam. 11, Invaserunt medium castrorum in vigilia matutina. idest, in quarta vigilia.
VINCTUS, pro captivo interdum ponitur, aut inexcerato.
temporis quod est a crepusculo usque ad mediam noctem. Secunda vigilia aut quadrans, fuit a fine praecedentis usque ad medium noctis. Tertia vigilia aut quadrans, fuit a medio noctis usque ad primum gallicinium. Quarta vigilia, quae et matutina in Sacris literis dicitur, fuit a primo gallicinio usque ad illucescentem solem. 1. Sam. 11, Invaserunt medium castrorum in vigilia matutina. idest, in quarta vigilia.
VINCTUS, pro captivo interdum ponitur, aut inexcerato. Isaiae 14, Vinctis suis non apernit carcerem. [?: D- ] vinctorum vocatur carcer, Iudic. 16. Et
etiam perde eos, sicut me duriter afflixisti. Ierem. 49, Si vindemiatores venerint, non relinquent racemos. Sic et Apoc. 14, vindemia devastationem significat. Apprehendet tritura vindemiam: Levit. 26. id est, Trituratio erit tam copiosa et tamdiu occupabit homines, ut perveniat ac pertingat usque in medium vindemiae. Psal. 76 est, Ipse vindemiat spiritum principum, terribilis est regibus terrae, id est, ipse adimit animum et robur cordis principibus, ut spoliati omni generositate animi, muliercularum instar trepident, sint omni pio decore et virili virtute spoliati:
possidet. Sic Paulus vocat Antichristum Hominem peccati, 2. Thess. 2. Vir Belial, idem quod Israelita: Iud. 20, Et confortatus est populus viri Israel. Sic 1. Sam. 15. Et dixit vir Israel: pro, Et dixerunt Israelitae. Filii viri dicuntur potentes: Psal. 4, Filii viri usque quo gloria mea in ignominiam? Alloquitur proceres et potentes. Instrumentum viri non sit super mulierem, Deut. 22. i. non ferat arma, aut etiam vestes viriles. Despectus et reiectus virorum. Isa. 53. i. quem omnes viri contemnunt, aut qui prae aliis est contemptus. Tanquam vir unus,
contemnunt, aut qui prae aliis est contemptus. Tanquam vir unus, idem valet cum de aliqua multitudine aliquid dicitur, ac prorsus, penitus, nemine excepto, vel etiam uno animo, summo consensu. Iud. 20, Egressi itaque sunt omnes filii Israel, et collecta est multitudo tanquam vir unus a Dan usque Berseba. Eadem loquutio est Nehem. 8 et 1. Sam. 11. i. prorsus collecti sunt, summoque consensu non aliter ac si tota multitudo unicus vir esset. Vir et frater. Isa. 9, Vir fratri suo non parcet. i. alter alteri. Exod. 10, Non videbat vir fratrem suum. i. alter alterum, vel nemo
Eccle. 6 iterum aliter accipitur: Melior est visio oculorum, quam anima quae abit. id est, melius est esse contentum praesenti statu, qui coram cernitur, quam mirabilia et peregrina quaedam, magnasque opes ac dignitates votis ac cupiditatibus sectari. Visio, pro specie. Numeri nono: Vesperi usque mane fuit visio ignis super tabernaculum: id est, species similis igni, Secundae ad Corinthios duodecimo: Veniam enim ad visiones et revelationes Domini. ubi in ter visiones et revelationes hoc est discriminis, quod revelatio saepe contingit vel per somnium, vel per oraculum in quo nihil
et afflictis piis. Vitulae similitudine declaratur regni Aegyptii potentia. Hiere. 46, Vitula formosa Aegyptus. id est, regnum Aegypti est florentissimum: sicut vitula tum formosa, tum robusta est, antequam pârere incipit. Sic et regnum Moabiticum comparat Isaias vitulae trienni: Profugi eius usque ad Soar vitulam triennem. Sic et Hieremias cap. quadragesimooctavo de eodem regno dicit, A Soar usque Horonaim vitula triennis: subintell. ibit eiulans. ubi vitulae ferocia et intractabilitas, populi contumaciam declarat. Oseae 4. Sicut vitula rebellis rebellavit Israel.
est, regnum Aegypti est florentissimum: sicut vitula tum formosa, tum robusta est, antequam pârere incipit. Sic et regnum Moabiticum comparat Isaias vitulae trienni: Profugi eius usque ad Soar vitulam triennem. Sic et Hieremias cap. quadragesimooctavo de eodem regno dicit, A Soar usque Horonaim vitula triennis: subintell. ibit eiulans. ubi vitulae ferocia et intractabilitas, populi contumaciam declarat. Oseae 4. Sicut vitula rebellis rebellavit Israel. Vitula assueta triturare, et non arare: Os. 10, Ephraim vitula assueta, diligens triturare. id est, potius alios
ita Cyrus principio quidem valde prudenter et humaniter Iudaeos tractabat, similis ursis, qui iuvenes tractabiliores sunt.
URTICAE multum in ruinosis, aut potius [?: evers- ] aedificiis crescunt. Zoph. duodecimo: Erunt exitus urticae. id est, evertentur.
USQUE, metam aliquam vel temporis, velloci indicat: quam tamen alias includit, alias excludit. ut in illo Christi: Ero vobiscum usque ad finem seculi: ubi non excluditur futurum seculum, quasi tunc sit desiturus Dominus esse nobiscum. Non est qui faciat bonum non usque ad unum: non excluditur ille
URTICAE multum in ruinosis, aut potius [?: evers- ] aedificiis crescunt. Zoph. duodecimo: Erunt exitus urticae. id est, evertentur.
USQUE, metam aliquam vel temporis, velloci indicat: quam tamen alias includit, alias excludit. ut in illo Christi: Ero vobiscum usque ad finem seculi: ubi non excluditur futurum seculum, quasi tunc sit desiturus Dominus esse nobiscum. Non est qui faciat bonum non usque ad unum: non excluditur ille unus, sed omnes dicuntur esse mali. Iob vigesimoquinto: En usque ad lunam non lucebit. pro, nec luna quidem lucebit, collata
id est, evertentur.
USQUE, metam aliquam vel temporis, velloci indicat: quam tamen alias includit, alias excludit. ut in illo Christi: Ero vobiscum usque ad finem seculi: ubi non excluditur futurum seculum, quasi tunc sit desiturus Dominus esse nobiscum. Non est qui faciat bonum non usque ad unum: non excluditur ille unus, sed omnes dicuntur esse mali. Iob vigesimoquinto: En usque ad lunam non lucebit. pro, nec luna quidem lucebit, collata ad Deum. Aliquid esse usque ad perditionem, est, ad interitum destinari. Num. vigesimoquarto: Ideo novissimum eius usque ad
alias includit, alias excludit. ut in illo Christi: Ero vobiscum usque ad finem seculi: ubi non excluditur futurum seculum, quasi tunc sit desiturus Dominus esse nobiscum. Non est qui faciat bonum non usque ad unum: non excluditur ille unus, sed omnes dicuntur esse mali. Iob vigesimoquinto: En usque ad lunam non lucebit. pro, nec luna quidem lucebit, collata ad Deum. Aliquid esse usque ad perditionem, est, ad interitum destinari. Num. vigesimoquarto: Ideo novissimum eius usque ad perditionem. Et mox: Etiam illud usque ad perditionem. id est, tandem penitus destruetur Ab aliquo
ubi non excluditur futurum seculum, quasi tunc sit desiturus Dominus esse nobiscum. Non est qui faciat bonum non usque ad unum: non excluditur ille unus, sed omnes dicuntur esse mali. Iob vigesimoquinto: En usque ad lunam non lucebit. pro, nec luna quidem lucebit, collata ad Deum. Aliquid esse usque ad perditionem, est, ad interitum destinari. Num. vigesimoquarto: Ideo novissimum eius usque ad perditionem. Et mox: Etiam illud usque ad perditionem. id est, tandem penitus destruetur Ab aliquo usque ad aliquid, universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis
faciat bonum non usque ad unum: non excluditur ille unus, sed omnes dicuntur esse mali. Iob vigesimoquinto: En usque ad lunam non lucebit. pro, nec luna quidem lucebit, collata ad Deum. Aliquid esse usque ad perditionem, est, ad interitum destinari. Num. vigesimoquarto: Ideo novissimum eius usque ad perditionem. Et mox: Etiam illud usque ad perditionem. id est, tandem penitus destruetur Ab aliquo usque ad aliquid, universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A
ille unus, sed omnes dicuntur esse mali. Iob vigesimoquinto: En usque ad lunam non lucebit. pro, nec luna quidem lucebit, collata ad Deum. Aliquid esse usque ad perditionem, est, ad interitum destinari. Num. vigesimoquarto: Ideo novissimum eius usque ad perditionem. Et mox: Etiam illud usque ad perditionem. id est, tandem penitus destruetur Ab aliquo usque ad aliquid, universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et
En usque ad lunam non lucebit. pro, nec luna quidem lucebit, collata ad Deum. Aliquid esse usque ad perditionem, est, ad interitum destinari. Num. vigesimoquarto: Ideo novissimum eius usque ad perditionem. Et mox: Etiam illud usque ad perditionem. id est, tandem penitus destruetur Ab aliquo usque ad aliquid, universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae
ad interitum destinari. Num. vigesimoquarto: Ideo novissimum eius usque ad perditionem. Et mox: Etiam illud usque ad perditionem. id est, tandem penitus destruetur Ab aliquo usque ad aliquid, universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo:
Num. vigesimoquarto: Ideo novissimum eius usque ad perditionem. Et mox: Etiam illud usque ad perditionem. id est, tandem penitus destruetur Ab aliquo usque ad aliquid, universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt
perditionem. Et mox: Etiam illud usque ad perditionem. id est, tandem penitus destruetur Ab aliquo usque ad aliquid, universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt [?: ] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque
usque ad perditionem. id est, tandem penitus destruetur Ab aliquo usque ad aliquid, universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt [?: ] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque valde idem significat quod
destruetur Ab aliquo usque ad aliquid, universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt [?: ] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque valde idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et
universale dictum est, et omnia intermedia complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt [?: ] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque valde idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et amaritudine affectus est Esau usque valde.
complectitur una cum illis metis. Sic dicitur a minimo usque ad maximum, a bono usque ad malum Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt [?: ] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque valde idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et amaritudine affectus est Esau usque valde. Primo Samuelis undecimo: Et laetatus est ibi
Primo Samuelis trigesimo: A parvo et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt [?: ] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque valde idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et amaritudine affectus est Esau usque valde. Primo Samuelis undecimo: Et laetatus est ibi Saul, et omnes Israelitae usque valde. id est, vehementer et supra modum laeti fuerunt. Non usque
et usque ad magnum non defuit eis, et usque ad filios ac filias, et a spolio usque ad omnia quae abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt [?: ] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque valde idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et amaritudine affectus est Esau usque valde. Primo Samuelis undecimo: Et laetatus est ibi Saul, et omnes Israelitae usque valde. id est, vehementer et supra modum laeti fuerunt. Non usque valde: significat penitus non,
abstulerunt sibi. Usque non numerus. Iob nono, Et mirabilia usque non numerus: pro, absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt [?: ] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque valde idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et amaritudine affectus est Esau usque valde. Primo Samuelis undecimo: Et laetatus est ibi Saul, et omnes Israelitae usque valde. id est, vehementer et supra modum laeti fuerunt. Non usque valde: significat penitus non, prorsus non: Latinis esset particularis negativa, sed Hebraeis est universalis, ac prorsus eandem rationem
absque numero. Psalmo quadragesimo: Circundederunt [?: ] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque valde idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et amaritudine affectus est Esau usque valde. Primo Samuelis undecimo: Et laetatus est ibi Saul, et omnes Israelitae usque valde. id est, vehementer et supra modum laeti fuerunt. Non usque valde: significat penitus non, prorsus non: Latinis esset particularis negativa, sed Hebraeis est universalis, ac prorsus eandem rationem obtinet haec formula, sicut et illa Non omnis. Psalmo centesimodecimonono: Ne
] mala usque non numerus. pro, innumera. Usque valde idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et amaritudine affectus est Esau usque valde. Primo Samuelis undecimo: Et laetatus est ibi Saul, et omnes Israelitae usque valde. id est, vehementer et supra modum laeti fuerunt. Non usque valde: significat penitus non, prorsus non: Latinis esset particularis negativa, sed Hebraeis est universalis, ac prorsus eandem rationem obtinet haec formula, sicut et illa Non omnis. Psalmo centesimodecimonono: Ne eripias verbum veritatis de ore meo usque valde, id est, prorsus ne
et supra modum laeti fuerunt. Non usque valde: significat penitus non, prorsus non: Latinis esset particularis negativa, sed Hebraeis est universalis, ac prorsus eandem rationem obtinet haec formula, sicut et illa Non omnis. Psalmo centesimodecimonono: Ne eripias verbum veritatis de ore meo usque valde, id est, prorsus ne eripueris. Ibidem: Ne derelinquas me usque valde. De qua locutione supra [?: ] Valde disserui. Sic Isaiae sexagesimoquarto: Ne irascaris nobis Iehova usque valde. Latinis auribus istae loquutiones id sonant, quasi tantum summum gradum irae aut
non, prorsus non: Latinis esset particularis negativa, sed Hebraeis est universalis, ac prorsus eandem rationem obtinet haec formula, sicut et illa Non omnis. Psalmo centesimodecimonono: Ne eripias verbum veritatis de ore meo usque valde, id est, prorsus ne eripueris. Ibidem: Ne derelinquas me usque valde. De qua locutione supra [?: ] Valde disserui. Sic Isaiae sexagesimoquarto: Ne irascaris nobis Iehova usque valde. Latinis auribus istae loquutiones id sonant, quasi tantum summum gradum irae aut desertionis Dei, aut privationis verbi deprecetur, inferiores autem non
sicut et illa Non omnis. Psalmo centesimodecimonono: Ne eripias verbum veritatis de ore meo usque valde, id est, prorsus ne eripueris. Ibidem: Ne derelinquas me usque valde. De qua locutione supra [?: ] Valde disserui. Sic Isaiae sexagesimoquarto: Ne irascaris nobis Iehova usque valde. Latinis auribus istae loquutiones id sonant, quasi tantum summum gradum irae aut desertionis Dei, aut privationis verbi deprecetur, inferiores autem non difficulter admittat: cum [?: ] deprecetur omnem, vel minimam quoque, desertionem. Significat igitur Non usque valde,
nobis Iehova usque valde. Latinis auribus istae loquutiones id sonant, quasi tantum summum gradum irae aut desertionis Dei, aut privationis verbi deprecetur, inferiores autem non difficulter admittat: cum [?: ] deprecetur omnem, vel minimam quoque, desertionem. Significat igitur Non usque valde, idem quod prorsus non,, seu valde non. Posses hunc Hebraismum et hac sequenti Regula exponere tametsi magis praecedens ratio placeat: Usque valde, auget affirmationem aut [?: negat--- ] : Admeod, sicut omnino, prorsus, penitus: non autem gradus actionis aut verbi definit
inferiores autem non difficulter admittat: cum [?: ] deprecetur omnem, vel minimam quoque, desertionem. Significat igitur Non usque valde, idem quod prorsus non,, seu valde non. Posses hunc Hebraismum et hac sequenti Regula exponere tametsi magis praecedens ratio placeat: Usque valde, auget affirmationem aut [?: negat--- ] : Admeod, sicut omnino, prorsus, penitus: non autem gradus actionis aut verbi definit aut describit. Numer. 14. Certe expelletur Cain, usquequo Assur captivum ducat te. pro, expelleris, quousque captivus abducaris: seu ita
tua quid faciat dextera tua. Sinistra, opera non bona, ut supra. Pectus arcanum intelligentiae. In Evang. Discumbebat autem super pectus Domini, discipulus quem Iesus amabat plurimum. Venter, capacitas rationis. In Abac. Venter meus turbatus est in me. Renes, interiora sensus. In Ps. Insuper et usque ad noctem erudierunt me renes mei. Lumbi, fortitudo animi. In Apost. Accingite lumbos mentis vestrae. Umbilicus, appetitus concupiscentiae. In Iob: Et virtus eius sub umbilico ventris. i. quod feminae genitalia per hoc significet, sicut in lumbis virorum. Adeps, pinguedo gratiae divinae. In
sedete in civitate. Iacere, aut vitiis, aut tentationib. succumbere. In Evang. Et invenit eam iacentem in lecto. Currere, in operibus bonis properare. In Apost. Sic currite, ut comprehendatis. Vigilare, custodiam cordis adhibere, vel in Deum resurgere. In Psal. A vigilia matutina usque ad noctem. Dormire, transitum apud Deum requiescere. In Psal. Nunquid qui dormit, non adiiciet ut resurgat? Et aliter, Dormire, peccatorum sopore torpescere. In Apost. Surge qui dormis. Ascensus, profectus in Deum. In Psal. Ascensus in corde eius. Descensus, defectus
et quadraginta noctib. Pascha, praenunciatio Dominici transitus. In Evang. Ante diem autem festum Paschae sciens Iesus quia venit eius hora, ut transeat ex hoc mundo ad patrem. Quinquagesima, manifestatio futurae beatitudinis, vel remissionis. In Levit. Numerabitis ergo septem hebdomadas plenas usque ad alteram diem, et infra. i. quinquaginta dies. Iubilaeus, venturae quietis significatio. In Levit. Annus remissionis signum sanctum erit vobis. Civitas Dei, Ecclesia, vel anima. In Ps. In civitate Dei nostri. Cives, fideles. In Apost. Sed estis cives sanctorum, et domestici Dei. Muri,
Decalogum, id est, decem verba, quae in Tabulis duabus scripta sunt. In Psal. Decachordo psallam tibi. XI. Ad Apostolos. In Evang. Undecim autem Apoli abierunt in Galilaeam. XII. In Evang. Duodecim autem nomina haec sunt. XIIII. Ad sacramentum Dominicae generationis. In Evang. Abraham usque ad David generationes sunt quartuordecim. XV. Ad quindecim gradus templi.
XVI. Ad numerum prophetarum. XXII. Ad sacramentum divinorum voluminum, secundum literas Hebraeorum. XXIIII. Ad mysterium numeri seniorum in Apoc. Et super thronos viginti et quatuor seniores. XXX. Ad fructus
occurramus in unitate fidei, et agnitionis filii Dei, in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi. XL. Ad quadragesimae sacramentum. In Evang. Et agebatur a spiritu in deserto diebus quadraginta. XLII. Ad numerum in eremo mansionum, vel ad numerum generationum quae ab Abraham sunt usque ad Dominum IESUM Christum. L. Ad Pentecosten. In Act. Apost. Et cum complerentur dies Pentecostes. LX. Ad fructum viduis sive continentibus debitum. In Evang. Et dabunt fructum, aliud sexagesimum. LXXII. Ad numerum presbyterorum Moisi, vel discipulorum quos Dominus elegit. In Evang. Posthaec
Gog et Magog Gothos putant. Iubal, Iberi, qui et Hispani. Thuras, Thraces. Thogorma, Phryges. Madai, Medilanan, lones: qui et Graeci. unde et mare Ionium. Cethei, Citii, iidem Cyprii, apud quos et urbs Citrium vocitatur. Donanim, Rhodii. Ex his Graecorum nationibus extitêre, qui a Tauro monte usque ad Occidentalem Oceanum maritimam oram occupaverunt. Hae omnes gentes de Iapheth stirpe descendunt. Chus, Aethiopia. Mesraim, Aegyptus. Casloim, qui postea Philistini, nunc Palaestini. Iidem tamen et Allophyli: iidem et alienigenae appellati sunt. Horum civitas Ascalon. Saba, Arabia. Saba
Olibama, in propheta, civitas in qua Edom principes habitaverunt. Ariel, in Esaia: hanc quidam esse putant Ariopolim, ab idolo Martis. Ariel, leo Dei, Hierusalem figuraliter significans. Ararath, Armenia, in cuius montibus post diluvium arca consedit, adeo ut illic aliqua indicia nunc usque permaneant. Arbee, quae Arbos in nostris codicibus corrupte legitur, in qua tres patriarchae sepulti sunt, Abraham, Isaac, et Iacob: et praeterea Adam ipse, Haec est etiam Hebron, in qua David regnavit. Lod, ipsa est Lydda, ipsa est Diospolis. Decapolis, in Evangelio, regio est, habens
Caelos exaltari ibid. 70
caelum exaudiri 138. 2
in Caelo veritatem esse, sive firmari ib. 10
caelum tertium ibid. 18
caelos inclinari ibid. 24
ad Caelum, in caelum, usque ad caelum [?: ali- ] quid pervenire ibid. 29
caeli triticum ibid. 46
e Caelo iustitiam prospicere ibid. 48
Caelum indui tenebris ibid. 53
caelos novos
ibi. 18
[?: ] [?: ar-- ] ib. 25
[?: ] mortis solvere ibi. 40
[?: ] dexterae ib. 38. 39
[?: ] Zion ibi. 44
[?: ] [?:-nerunt ] usque ad matricem, et non po [?:-runt ] parere ib. 56
[?: ] deliciarum ibi. 67
[?: ] populi mei ib. 50
[?: ] [?:-irtutis ] ibi. 68
[?: ] Dei alieni in
[?: ]
Hierusalem bona videre [?: ]
Hircus [?: ]
Hirundo ib. [?: ]
Hoc et hoc feci [?: ]
Hodie [?: ]
sicut hodie [?: ]
usque in Hodiernum [?: di- ] [?: ]
Hoedus [?: ]
[?: Holo- ] ib. 36
[?: Ho-o ] ib. 46
manus aut vestigia in sanguine [?:-ostium ] 527. 2. 3
lavare sordes et sanguines Iuda ib. 10
Laudare 528. [?: 2- ]
Laudare verbum, et Laus nomen, de Deo sumptum 529. [?:-2 ]
laudare Deum usque ad laeticiam ib. [?: 2- ]
laudare se in aliquo ib. 33
in Laude alicuius gloriari ib. 37
ad Laudandum valde ib. 40
laudari virgines ib. 44. 45
laudis meae Deus ib. 60
laudis
ib. [?: 2- ]
Lex ibi. 28
leges forenses 538. 15. 16
leges caeremoniales ibi. 53
lex moralis 539. 12
lex et prophetae usque ad Iohannem 541. 51. 52
legis non auditores, sed factores fore iustos 542. 40 etc.
sine Lege peccantes sine lege peribunt ibi. 45 46
sine Lege esse ibi. 51
lege carentibus exlegem fieri 543. 9. 10
legem non deleri aut irritam fieri per fidem, sed stabiliri ibi. 58
ex Lege esse 545
legem iram operari ibi. 26
ubi non est Lex, ibi nec peccatum esse. Item, ubi non est lex, ibi peccatum mortuum esse ibi. 42
ad Legem usque fuisse peccatum 546. 5. 6
legem subintrasse ut peccatum abundaret ibi. 30
non esse nos sub lege, sed sub gratia, ideo non posse nobis dominari peccatum ibi. 34
legi nos mortuos esse ibi. 59
lex spiritus
lex
[?: ]
manducare corpus, et bibere sanguinem Christi ib. 5 etc.
Mane ib. 25
mane surgere, et aliquid agere ib. 55. 56
mane et nox 615. 8
mane respiciente ib. 12
mane usque ib. 17
a Mane usque ad vesperam ib. 20. 21
Maneo ib. 27
manere in Christo, et Christum in aliquo ib. 33
manere in dilectione Christi ib. 36
manere in carne ib. 43
manere verbum Dei in
corpus, et bibere sanguinem Christi ib. 5 etc.
Mane ib. 25
mane surgere, et aliquid agere ib. 55. 56
mane et nox 615. 8
mane respiciente ib. 12
mane usque ib. 17
a Mane usque ad vesperam ib. 20. 21
Maneo ib. 27
manere in Christo, et Christum in aliquo ib. 33
manere in dilectione Christi ib. 36
manere in carne ib. 43
manere verbum Dei in aeternum ibi. 47 48
ib. 66
[?: ] matutina 745. 8
[?: ] [?:-be ] baptizari ib. 25
[?: ] Nube vehi ib. 33
[?: ] ascendere facere ib. 39
[?: ] [?: ] usque pertingere ib. 47
[?: ] abiens ib. 52
[?:-scare ] ib. 56
[?:-us ] , et nuditas ib. 58
[?: ] aliquem abigere 746. 14
[?: ] caput ib. 19
752. 8
Obdurare ib. 13
obdurare cor ib. et 14
Obedire, et obedientia ib. 18
obedientiae filii 753. 13
obedire veritati ib. 43
obedientia fidei ib. 50. 51
obedientem fieri usque ad mortem ib. 52
obedientiam discere ib. 61
obedire ad auditum auris ib. 67
obedire concupiscentiis 754. 11
obedientia gentium ib. 21
Obfirmare faciem in aliquem ib. 28
obfirmare vultum
de Peccato damnare aliquem ib. 13
peccati minister 861. 1
peccati homo ib. 5
peccatorum passiones ib. 8
peccare in caelum ib. 13
in Peccatis esse ib. 18. 19
peccati servum esse, usque ad mortem ib. 22
sub Peccatum venditum esse ib. 25
peccatum nosse ib. 32
peccatum facere ib. 34
peccatum super aliquem inducere ib. 39
peccare facere ib. 48
peccatum super aliquem
ib. 38
vacuus ib. 55
Vado ibid. 58
vado quo vado 1234. 4. 5
Vae ib. 45
Vah ib. 62
Valde ib. 68
ad Valde, usque valde, in valde 1235. 7
non usque Valde ib. 11
Vallis ib. 27
vallis lachrymarum ib. 30
vallis visionis ib. 34
vallis Hennon ib. 66
valles scindi 1236. 1
Vanus ib. 13
vanum videre 1237. 16
Urbs ibid. 7
urbs dirupta ibid. 15
viam ad Urbem nescire ibid. 28
Uri ibid. 35
Ursus ibid. 54
Urticae 1304. 12
Usque ibid. 15
usque ad perditionem aliquid esse ib. 23
usque ad aliquid ibid. 27
usque valde ibid. 35
non Usque valde ibid. 40
Ut ibid. 62
urbs dirupta ibid. 15
viam ad Urbem nescire ibid. 28
Uri ibid. 35
Ursus ibid. 54
Urticae 1304. 12
Usque ibid. 15
usque ad perditionem aliquid esse ib. 23
usque ad aliquid ibid. 27
usque valde ibid. 35
non Usque valde ibid. 40
Ut ibid. 62
Uter 1305. [?:-4 ]
viam ad Urbem nescire ibid. 28
Uri ibid. 35
Ursus ibid. 54
Urticae 1304. 12
Usque ibid. 15
usque ad perditionem aliquid esse ib. 23
usque ad aliquid ibid. 27
usque valde ibid. 35
non Usque valde ibid. 40
Ut ibid. 62
Uter 1305. [?:-4 ]
Uterus ibid. 47
Uri ibid. 35
Ursus ibid. 54
Urticae 1304. 12
Usque ibid. 15
usque ad perditionem aliquid esse ib. 23
usque ad aliquid ibid. 27
usque valde ibid. 35
non Usque valde ibid. 40
Ut ibid. 62
Uter 1305. [?:-4 ]
Uterus ibid. 47
ab Utero aliquem aliquid esse ibid.
ibid. 54
Urticae 1304. 12
Usque ibid. 15
usque ad perditionem aliquid esse ib. 23
usque ad aliquid ibid. 27
usque valde ibid. 35
non Usque valde ibid. 40
Ut ibid. 62
Uter 1305. [?:-4 ]
Uterus ibid. 47
ab Utero aliquem aliquid esse ibid. eod. vers.
uteri spiritus
Civitates, etc. et plateas pones tibi in Damasco 899. 18. 19 etc.
REGUM.
17. Et occultaverunt filii Israel verba quae non erant recta aut vera coram Deo 9. 45
Percussit civitatem a turre custodum usque ad civitatem munitam 195. 15
Et expulit Ieroboam eos depost Dominum 291. 10
19. Filii venerunt usque ad matricem, et non est vis pariendi 824. 64. 65
Adiuverunt quisque proximum suum ad internecionem 21. 33
34. Congregaberis ad sepulchra in pace 843. 68. 69
eorum 354. 16
Hodie genui te 386. 36
3. Accubavi, dormivi, et evigilavi, quia Dominus suscepit me 255. 5 et 400 31. 32
Exaudivit me de monte sanctitatis suae 668. 22
4. Signatum est lumen vultus tui super nos 1140 17. 18
Usque quo diligetis inane, quaeretis mendacium? 440. 66
Filii viri, usque quo gloriam meam in ignominia? etc. 1236. 45
Sacrificate sacrificia iustitiae 490. 68
Quis ostendet nobis bonum, etc. 998. 29
Exaudi me
dormivi, et evigilavi, quia Dominus suscepit me 255. 5 et 400 31. 32
Exaudivit me de monte sanctitatis suae 668. 22
4. Signatum est lumen vultus tui super nos 1140 17. 18
Usque quo diligetis inane, quaeretis mendacium? 440. 66
Filii viri, usque quo gloriam meam in ignominia? etc. 1236. 45
Sacrificate sacrificia iustitiae 490. 68
Quis ostendet nobis bonum, etc. 998. 29
Exaudi me Deus iustitiae meae 490. 48
Irascimini, et nolite peccare 472. 49
26. 27
Vertatur mensa eorum coram ipsis in laqueum, etc. 522. 11 et alibi.
71. Os meum narrabit iustitiam tuam, etc. 749. 44 45
72. Iudicia tua regi da, et iustitiam tuam, etc. 483. 9 10
Et a flumine usque ad fines terrae 338. 9
Florebit in diebus eius iustus et pax, donec non sit luna 589. 65. 67
Montes afferunt pacem populo, etc. 843. 9. 10
A mari ad mare 629. 60
73 Ponunt os suum in caelum, et lingua eorum ambulat in
578. 12. 13
Concipietis quisquilias, parietis stipulam, etc. 825. 7
34. Extendat Deus super terram lineam desolationis etc. 519. 45. 46
35. Qui subvehit nubes ab extremo terrae 293. 20. 21
37 Venerunt filii usque ad partum, et non est vis, etc. [?:--44 ] . 26. 27
Subsannavit te virgo filia Zion 1280. 30
De Hierusalem egredientur reliquiae, etc. 1029. 4. 5
ego fodi, et bibi aquam 86. 53
38. Obsecro Domine,
ubique 755 4. 5 etc.
3 Scriptusque est liber memoriae coram Domino, etc. 637. 62. 63
4 Exorietur vobis timentibus Deum sol iustitiae 800. 66
Qui est minor in regno caelorum, maior est Iohanne 653. 26
Cecinimus vobis tibiis, etc. 1220, 64. [?: 6- ]
Negat Christus Baptistam manducasse et bibisse, se vero utrunque fecisse 614. 13 14
A diebus Iohannis usque nunc regnum Dei vim patitur 1010. 30. [?: 3- ]
12. Filius hominis erit in corde terrae tres dies et tres noctes 742. 31. [?: 3- ]
Homo bonus ex bono thesauro cordis sui bona depromit, malus vero mala 186. 28
Et fiunt
Venite benedicti patris mei 75 48
26 Amen dico vobis. quod post hac non amplius bibam de genimine vitis, donec, etc. 736. 42. 43
Hoc est sanguis meus, qui pro vobis effunditur, etc. 1084. 32. 33
Tristis est anima mea usque ad mortem 681. 57
Qui gladium acceperit gladio peribit 13. 8
Quomodo igitur impletae fuerint Scripturae quod sic oportet fieri? 1001. 62. 63
Possum destruere templum hoc, etc. 924. 60
27 Veniat sanguis eius super nos, et
253. 54
14 Qui non renunciat omnibus rebus suis, etc. 1033. 5 etc.
15 Pater da mihi partem haereditatis 827. 36. 37
16 Facite vobis amicos de mammona iniusto, etc. 612. 4. 5
Lex enim et prophetae usque ad Iohannem 541. 51. 52
Et portatus est Lazarus ab angelis in sinum Abrahae. vide Sinus
17 Regnum Dei non venit cum observatione 761. 45. 46
Veniet tempus, quando cupient videre unum diem ex diebus filii hominis 965. 15
19 Si scires
patrem in veritate et spiritu 24. [?: 5- ]
Regiones albae sunt ad messem 648. 25
Adhuc quatuor menses sunt, et messis veniet 283. 32
In hoc dictum illud verum est, quod alius seminat, et alius metit 1116. 29. 30
5 Pater meus usque modo operatur, et ego operor 790. 13. 14
Non potest facere filius a semetipso quicquam, etc. 925. 68. 69
Si ego de me testor, testimonium meum non est verum 1207. 9
Cuius nec vocem vos audistis, nec speciem vidistis, etc.
igitur fide pacem habemus erga Deum 845. 23. 24 etc.
Adhuc enim existentibus nobis infirmis, secundum tempus, etc. 1110. 19. 20
Pro iusto vix quisquam moritur, etc. 679. 43. 44
Regnavit mors ab Adam usque ad Mosen, etc. 1026. 35. 36 etc.
Usque ad legem fuit peccatum 863. 11. 12
Donum per gratiam 245. 9. 10
Sicut per unum hominem peccatum in mundum introiit, etc. 849. 5. 6 etc.
In
Adhuc enim existentibus nobis infirmis, secundum tempus, etc. 1110. 19. 20
Pro iusto vix quisquam moritur, etc. 679. 43. 44
Regnavit mors ab Adam usque ad Mosen, etc. 1026. 35. 36 etc.
Usque ad legem fuit peccatum 863. 11. 12
Donum per gratiam 245. 9. 10
Sicut per unum hominem peccatum in mundum introiit, etc. 849. 5. 6 etc.
In Adamo omnes peccaverunt 848. 35. 36
Ad quid igitur lex? Ut peccatum
regnum Dei 106. 49
Stimulus mortis peccatum est 863 55. 56
Peccati vero vis lex est 549. 34. 35 etc.
Absorpta est mors in victoriam 11. 53. 54
Tunc tradet Christus regnum patri 1023. 20. 21
16 Commorabor Ephesi usque ad Pentecosten 867. 43. 44
mihi fructus operis, et 1131. 46. 47
Mihi enim vivere Christus est, etc. 680. [?: 5- ]
2 Christus cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est, etc. 53. 25 [?: et- ]
Factusque est obediens patri usque ad mortem, mortem vero crucis 753. 52. 53 etc
Cum timore et tremore operemini salutem vestram 789. 19. 20
Quinetiam si pro libamento offerar, super hostis et sacrificio fidei, etc. 1062. 55. [?: 5- ]
3 Quorum
2- ]
14 Deinde vidi angelum volantem per medium caeli 1300. 1. [?: ]
Hi sunt qui cum mulieribus non sunt inquinati 1280. 51. 52
Beati qui in Domino moriuntur 677. 67. 68
Sancti vicerunt satanam, et non dilexerunt animam suam usque ad mortem 243. [?: 5- ]
Opera illorum sequuntur eos 794 16
Et exundavit torcular usque ad frenum equorum 349. 25
15 De piis dicitur, quod cantaverint canticum Moysis, servi Dei 665. 35. [?: ]
17 Dicitur
mulieribus non sunt inquinati 1280. 51. 52
Beati qui in Domino moriuntur 677. 67. 68
Sancti vicerunt satanam, et non dilexerunt animam suam usque ad mortem 243. [?: 5- ]
Opera illorum sequuntur eos 794 16
Et exundavit torcular usque ad frenum equorum 349. 25
15 De piis dicitur, quod cantaverint canticum Moysis, servi Dei 665. 35. [?: ]
17 Dicitur Babylon mater esse omnium scortationis 630. 59
Dicitur meretrix sedere super septem montes 671 38 [?: ]
regna quid differant 475. 48
iter sabbati quantum spacium fuerit 1056. 20. 21
Iubilaeus 1055. 44
Iubilaeus annus 470. 67
cur divinitus institutus ibid.
Iudaea quare excelsa vocata 287. 4
Iudaei usque ad seculi consummationem duraturi 358. 50
Iudaei quid in gravioribus periculis facere consueverint 403. 12
Iudaeorum nugae falso interpretantium dictum, In semine tuo benedicentur 74. 61
Iudaeorum argumenta, quo probare contendunt, dictum Isa. 7.
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.