Your search found 598 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 362-442:

vellet: licere vero per me cuivis, longe hisce meliora praestare. Neque enim hoc labore mihi privata gloria, sed tantum publica Ecclesiae Dei utilitas quaesita est: quam si vel tenuiter promovero, aut saltem occasionem eius promovendae alteri dedero, satis me meo voto potitum, optatosque laboris fructus percepisse statuam. Non fuit autem tractatio haec vel differenda, vel in nonum usque annum, secundum Horatianum praeceptum, premenda: ut ii solent, qui non tam publicam utilitatem ex matura suorum scriptorum editione, quam propriam gloriam ex accuratissima perpolitione

invenimus, satis bene sumus negociati. 10 Afflictio dat intellectum: Esai. 28. Bonum est quod humiliasti me, ut discerem iustificationes tuas: Psal. 119. Plurimum ergo prodest ad cognitionem Dei, et eius verbi, afflictio ac crux. 11 Utile est, mox initio fructus, qui ex uno quoque proposito opere percipiendi sint, cognoscere, non solum ut sit alacrior operarius: sed etiam ut sciat in quid potissimum intentus esse, et quid inde ei decerpendum sit, ac in suum sinum reponendum. Omnia igitur quae scripta sunt, propter nos scripta sunt: ut nos Scriptura

accipiamus. 17 Sicut supra diximus, Hebraismos in singulis vocibus remorari Lectorem: ita observandum est, eandem rationem esse etiam coniunctarum vocum. Nam et in phrasibus aut constructione multi Hebraismi sunt, quos Versores non raro in suis versionibus retinere coguntur: ut, lignum fructus, pro arbore fructifera: spiritus vitae, pro spiritu vitali. De quibus prolixe ac ex professo egimus superius, in Prima parte: et etiam in hisce Universalibus Regulis agemus. Praeter illam porro talium Hebraismorum explicationem adhibeat etiam diligens Lector in consilium sensum loci,

iterum, ne desperent, eriguntur, animis fidem de misericordia propter Christum obtinenda concipiunt, ac revera veniam consequuntur. Omnes igitur tam boni quam mali, ex Evangelii et legis praedicatione fructus amplissimos percipiunt. Unus quoque ac idem vere pius habet in se tum veterem Adamum lege domandum, tum novum Evangelio vivificandum. 5 Exempla, in quibus doctrina Evangelii et legis coniunctim explicantur, passim fiunt obvia. Isaias cap. 1. magno spiritu et gravi

annunciat et offert, idque contriti fide accipiunt. Ex qua collatione sequuntur porro hae primorum elementorum, Dei et credentis hominis compositiones: iustificatio: seu iustitiae, obedientiae, aut satisfactionis Christi imputatio: donatio Spiritus sancti, renovatio, invocatio, et alii fructus ac opera Spiritus, crux, resuscitatio et iudicium humani generis, piorum glorificatio, et gloria Dei. qui ultimi fines Theologiae sunt; ad quos illa hoc modo per Synthesin a primis elementis, causis aut

formae doctrinae declarabo. 19 Primum igitur sciendum est, suam habere utilitatem, eamque eximiam, institutionem, quae fit propositis individuis, tum quia simul aliquas circumstantias complectitur, tum quia magis movet, ac denique clarius praxin ipsam doctrinae (qui est eius primarius fructus) commonstrat. Ideo Aristoteles dicit, saepe felicius eos in usu scientiae versari, qui singula exempla et praxin spectarunt, quam qui Theoricam in generibus ac specieb. causisque ac principiis contemplati sunt. Hinc est eximia utilitas historiarum, exemplorum, poeseon, fabularum, casuum,

vero, divinam, sive Theologiam: pro hac autem percipienda, omnes labores vigiliasque impendi debere. Nec aspernandam quidem Philosophiam humanam, si nobis obtrudi eam contigerit: sed tamen finem studiorum omnium, ad rerum divinarum cognitionem comparandam tendere. Interea autem nobis amplissimos fructus obtingere, dum instudiorum cursu perseveramus. Neque ipsius Laban, id est, mundi et carnis imposturas posse obsistere, quo minus optatis tandem bonis fruamur. Alius forte aliter, et commodius, doctiusque. Legis insuper diversa praecepta in Levitico, vel alio volumine, de

5 Hic quidem est primarius Prophetarum scopus. Multa vero historica simul sunt eorum libris inserta, aut propalam manifesta narratione: aut certe haberi possunt ex eorum concionibus, si quis eas attente legat et consideret, ut postea clarius ostendetur. Ex illis igitur quoque historiis suos fructus percipere poterimus. 6 Multum quoque profuerit Prophetas eo ordine cognoscere, quo conscripti sunt. Non enim eo ordine temporis initio editi sunt, quo nunc positos in Sacro volumine videmus. Tempora igitur ipsorum, quo quisque floruerit, indicabimus. 1 ¶ Abdias

et in specie: quod eo succinctius feci in hoc tractatu De modo discendi Sacras literas, quod in hac secunda parte alioqui plurima dissero, quae eodem pertinent. Nunc breviter de alterius cuiusdam sententia adiiciam, quomodo etiam ex scriptis iam lectis aut intellectis, tanto plures uberioresque fructus percipere queamus: seu quomodo cognita Scriptura, utiliter in nostrum et aliorum commodum uti fruique possimus. QUOMODO EX IIS SCRIPTURARUM LOCIS, QUOS ASSEQUERIS, MULTIPLICEM DOCTRINAM ATQUE FRUCTUM SPIRITUALEM DECERPAS.

is profecto intelliget, se fructum multo uberrimum reportare: quandoquidem largiter sibi paraverit, quo totus homo, tam internus quam externus, fide, charitate et sperite imbuatur. Nullus vero occurrit in libris Sacris locus tam salebrosus, infoecundus, aut sterilis, quin aliquae saltem fructus spiritualis partes, hoc est, aut doctrina, aut redargutiones, aut institutiones, aut correctiones, aut denique consolationes quaedam sumi ex eo possint. Imo vero quibusdam in locis tanta est optimarum rerum seges, tam dives proventus, ut omnes illae partes simul et nullo prope negotio

correctiones, provocant peccantes et lapsos ad resipiscentiam: consolationes, animi moerorem tollunt, atque ad certam spem obtinendae misericordiae et liberationis e periculis excitant. Quid ad vitae Spiritualis perfectionem possis amplius desiderare? Certe aut vehementer fallor, aut hi fructus provocabunt omnes ad divinarum Scripturarum indefessam lectionem: et quicunque ulla tenentur salutis suae cupiditate, in frugiferis huiusmodi meditationibus dies noctesque se exercebunt. Orandus interea sine intermissione pater caelestis, ut quibus Sacrarum literarum semel dederit

HOMILIA 13. Nam sicut thymiamata, quanto magis digitis atteruntur, tanto maiorem natura sua fragrantiam reddunt: ita et in scripturis usu evenit, quanto quis illis est familiarior, tanto magis videre potest latentem in ipsis thesaurum, pluresque percipere indicibilium divitiarum fructus. Idem paulo post: Sed ne illorum ineptias in medium proferentes, etiam ipsi indecora dicere cogamur: age ipsorum stulticiam et multifariam dementiam destruentes, ad ipsum divinae Scripturae scopam incedamus, quae seipsam interpretatur. Idem paulo post: Nam cum divina

ad literam lib. 1. cap. ult. et contra Faustum Manichaeum lib 9. cap. 6. et 7.

EXPLICATIO. Aliud est, quod potissimum scriptor senserit, non dignoscere, aliud autem a regula pietatis errare. Si utrunque vitetur, perfecte se habet fructus legentis: si vero utrunque vitari non potest, etiamsi voluntas scriptoris incerta sit, sanae fidei congruam non inutile est tenuisse sententiam. Contraria quae videntur esse in sacra Scriptura, contraria non esse, debet ostendere, qui fideliter et integre sacrorum voluminum

de plagis illatis Aegyptiis, quae omnino accidisse Aegyptiis non legimus, cum omnes eorum plagae in Exodo diligentissime ex ordine conterantur. Facit hoc Scriptura in multis locis propheticorum eloquiorum. In plagis enim Aegyptiorum non invenitur, quod habet iste psalmus: Et dedit aerugini fructus eorum. Illud etiam quod cum dixisset, Et tradidit grandini iumenta eorum, et possessionem eorum igni: de iumentis grandine occisis legitur in Exodo. Quod vero possessio eorum igne cremata sit, omnino non legimus, quamvis voces et grandines cum igne fierent, sicut tonitrua cum fulguribus:

Literis, ut varietur ipse dicendi modus propter fastidium. August. in Psal. 8.

EXPLICATIO. Ecclesia et sagena et area dicitur in Evangelio, et vinea, et in Psalmis torcular, et his multa similia. In area sive torculari nihil aliud agitur, nisi ut fructus ab integumentis purgentur, quae necessaria erant, ut nascerentur, et crescerent, atque ad maturitatem vel messis vel vindemiae pervenirent. His ergo vel integumentis vel sustentaculis, id est, paleis in area, frumento et vinaceis, in torcularibus vina exuuntur: sicut in Ecclesia a

ubicunque sine additamento ponitur, in bonam partem intelligitur: e contrario malus spiritus semper cum additamento legitur. Hieronymus in primo Commentar. Michaeae 2. EXPLICATIO. Fructus autem spiritus, charitas, gaudium, pax. Et illud: Si spiritu vivimus, spiritu et ambulemus. Et alibi: Si autem spiritu opera carnis mortificaveritis, vivetis Et in veteri Testamento: Dans flatum populo, qui est in ea: et spiritum his, qui calcant eam. Qui enim calcant terrena opera, et

et aurum, id est, argentea et aurea. Luc. 16, Quicquid est sublime coram hominibus, est abominatio coram Deo, id est abominabile Deo. 16 Eadem vis est, cum aliquid esse aut fieri vel fore dicitur in aliquid: Ut Esa. 4, In die ita erit germen Domini in pulchritudinem et gloriam, et fructus terrae in magnificentiam et decorem reliquiis Israel, id est, Meschias non tantum erit gloriosus, sed et glorificus et magnificator conversis Israelitis. 17 Saepe vero fit, cum sic adiectiva aut concreta propalam praedicantia, mutantur in substantiva, dubium sit, an pro

DE PARTICIPIIS. 1 Tantum duo participia habent Hebraei, nempe Praesens activae significationis, et Praeteritum passivae. 2 Praesenti participio utuntur pro praesenti indicativi. Isa. 1, Terram vestram comedentes peregrini: pro, comedunt aut absumunt eius fructus. Rom. 3, Iustificantur gratis δικαιούμενοι, iustificati. Rom. 5, Sed etiam gloriantes, pro, gloriamur. Act. 24, Invenientes enim hunc virum, pro, invenimus. Act. 26, Annuncians omnibus poenitentiam agere, pro, Annunciavi. Matth. 23,

10 Interdum plures genitivos ordine connectunt. Psal. 43, Deus laeticiae et exultationis: id est, Deus laetificans, et exultare nos faciens. Roman. 1, Mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis mortalis hominis, et volatilium. Apocalyp. 18, Fructus desiderii animae tuae abierunt a te: id est, fructus, quos anima tua expetit, quosve tu ex animo expetis. 11 Aliquando plures tales constructiones connectunt, sicut Latini. Psal.

connectunt. Psal. 43, Deus laeticiae et exultationis: id est, Deus laetificans, et exultare nos faciens. Roman. 1, Mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis mortalis hominis, et volatilium. Apocalyp. 18, Fructus desiderii animae tuae abierunt a te: id est, fructus, quos anima tua expetit, quosve tu ex animo expetis. 11 Aliquando plures tales constructiones connectunt, sicut Latini. Psal. 77, Armatorum iaculantium arcus. Aliquando in tali

Quod et Paulus Rom. 4. aliis verbis dicit: Non lex aut opera Abrahamum iustum fecit, sed iustus Abrahamus fecit legem aut opera. Sic Christus dicit, Non Abraham est maior me, sed ipse cupivit videre diem meum. Non ipse est ante me, sed ego ante eum. Sic sunt et illae locutiones: Non boni fructus faciunt arborem bonam, sed bona arbor fructus. Non vos me elegistis, sed ego vos. Non nos priores dileximus Deum, sed ipse prius dilexit nos. Non quod intrat in os, coinquinat hominem, sed quod exit ex ore. Non externa pocula et res lavandae sunt, ut animus sit mundus, sed lavate cor prius,

dicit: Non lex aut opera Abrahamum iustum fecit, sed iustus Abrahamus fecit legem aut opera. Sic Christus dicit, Non Abraham est maior me, sed ipse cupivit videre diem meum. Non ipse est ante me, sed ego ante eum. Sic sunt et illae locutiones: Non boni fructus faciunt arborem bonam, sed bona arbor fructus. Non vos me elegistis, sed ego vos. Non nos priores dileximus Deum, sed ipse prius dilexit nos. Non quod intrat in os, coinquinat hominem, sed quod exit ex ore. Non externa pocula et res lavandae sunt, ut animus sit mundus, sed lavate cor prius, et ecce mox omnia externa erunt vobis munda:

dicit, Non omnis qui dicit Domine, Domine, salvabitur. Mox idem ferme synonymia quadam urget: Multi dicent mihi in illa die, etc. Nunquam novi vos, etc. Sic mox auditorem verbi Dei, si faciat aut non faciat, similitudinibus per antithesin illustrat. Sic in praecedentibus fructus pseudoprophetarum per antithesin bonae et malae arboris explicat. Sic initio eiusdem sententiam, Nolite iudicare, variis modis illustrat et inculcat. Tale est etiam illud Matth. 12, quod primum dicit omnia peccata esse remissibilia, excepta blasphemia in Spiritum sanctum: quod

cum res, facta, aut sententiae praeter nativum intellectum, porro ad aliquam piam doctrinam fidei aut morum traducuntur. Sed et illa priore forma Allegoriarum seu longo ductu Metaphorarum plurimum utuntur. Matth. 3, Iam vero et securis ad radicem arboris posita: omnis igitur arbor non faciens fructus excindetur, et in ignem proiicietur. Et mox: Cuius ventilabrum est in manu eius, et permundabit aream suam, et congregabit triticum in horreum suum, paleam autem exuret igni inextinguibili. Talibus Similibus et Allegoriis saepe sine omni applicatione aut declaratione utuntur.

et dissecat ligna: id est, si cut ligna discissa ac fissa a se invicem separata temere disiiciuntur, non amplius cohaerentia ut prius. Conferuntur nostra ossa eorumve dissipatio cum scissore lignorum, quae cum ipsis concisis lignis eorumque dissipatione conferenda erant. Fui sicut collectiones fructus aestatis, Mich. 1. pro, tanquam qui aestivos fructus colligit, et perpaucos reperit. Sic namque ego paucos pios reperio, et paucos Meschiae lucrifacio. Mulier formosa sine intellectu, est annulus aureus in naribus porci: id est, est sicut sus ornata annulo aureo circa rostrum. Sic Matth.

fissa a se invicem separata temere disiiciuntur, non amplius cohaerentia ut prius. Conferuntur nostra ossa eorumve dissipatio cum scissore lignorum, quae cum ipsis concisis lignis eorumque dissipatione conferenda erant. Fui sicut collectiones fructus aestatis, Mich. 1. pro, tanquam qui aestivos fructus colligit, et perpaucos reperit. Sic namque ego paucos pios reperio, et paucos Meschiae lucrifacio. Mulier formosa sine intellectu, est annulus aureus in naribus porci: id est, est sicut sus ornata annulo aureo circa rostrum. Sic Matth. 11, comparantur Iudaei nolentes audire Baptistam et

et feliciter ac infeliciter fructificante: ubi primum quidem in ipsius parabolae recitatione, et etiam in eius explicationis principio, semen videtur significare doctrinam, ager autem bonus aut malus ipsos auditores: sed postea progrediente explicatione fit semen ipsemet auditor. Causa est, quia fructus huius seminis degenerat vel mutatur in ipsum pium cor auditoris, efficit aut fert ipsummet pium auditorem. Non manet ita huius seminis fructus separatus ab homine, sicut proventus seminis est separatus ab agro. Non ergo vel negligentia, vel Hebraismo aliquo ita immutatur parabola, sed

videtur significare doctrinam, ager autem bonus aut malus ipsos auditores: sed postea progrediente explicatione fit semen ipsemet auditor. Causa est, quia fructus huius seminis degenerat vel mutatur in ipsum pium cor auditoris, efficit aut fert ipsummet pium auditorem. Non manet ita huius seminis fructus separatus ab homine, sicut proventus seminis est separatus ab agro. Non ergo vel negligentia, vel Hebraismo aliquo ita immutatur parabola, sed ipsius rei explicandae natura id flagitante. 29 Aliquando unius Parabolae aut similitudinis diversae res aut voces eandem rem

fallaciis. Saepe enim aliqua quoquomodo aliis connexa, ab imperitis aut pravis, pro causa illarum rerum censentur: ut, Qui non diligit, manet in morte. Nam dilectio nostra, effectus et indicium est iustificationis aut regenerationis, non causa efficiens. Prius fit bona arbor, quam ferat bonos fructus, qui sunt fructus poenitentiae: quia bona opera sequuntur iustificatum, non praecedunt iustificandum. At adversarii volunt eam esse causam efficientem, cum ille prior nos suos hostes diligat. Ioannes dicit: Nemo vos decipiat, iustus est, qui iusta facit. Unde Papistae clamant, iusta facta

enim aliqua quoquomodo aliis connexa, ab imperitis aut pravis, pro causa illarum rerum censentur: ut, Qui non diligit, manet in morte. Nam dilectio nostra, effectus et indicium est iustificationis aut regenerationis, non causa efficiens. Prius fit bona arbor, quam ferat bonos fructus, qui sunt fructus poenitentiae: quia bona opera sequuntur iustificatum, non praecedunt iustificandum. At adversarii volunt eam esse causam efficientem, cum ille prior nos suos hostes diligat. Ioannes dicit: Nemo vos decipiat, iustus est, qui iusta facit. Unde Papistae clamant, iusta facta esse causam

causa peccandi. Vult etiam ibi Apostolus ex externis indiciis interni hominis naturam aut proprietatem indicare, ut ex operibus cognoscamus, quisnam sit filius Dei aut diaboli. Sic etiam dicitur: Remittite, et remittetur vobis. Nostra remissio non est causa remissionis divinae, sed effectus aut fructus eius ac verae poenitentiae esse debet. Nectamen hic tantum humana caecitas peccat, sed etiam ipsa sermonis non bene intellecta idiomata tale quid sonare videntur. Saepissime enim videntur ponere aut facere non causam ut causam: ut, Pro dilectione mea oderunt me,

unde didicistis rationem evadendi eam? num ex Pharisaeorum aut mea doctrina? certe ex mea: quandoquidem frequentes accurritis ad meum baptismum. Nunc igitur si vere agnovistis salutis viam ex institutione mea, audite porro etiam alia: moneo enim, ut rem serio agatis perseverando, et faciendo etiam fructus dignos tali conversione. Sic Matth. 6, Lucerna corporis est oculus: subint. sic fides ac noticia Dei est lumen animae: quae fides si non est syncera, omnia reliqua sunt obscura et immunda. Ibidem: Nonne anima pluris est quam alimentum, et corpus quam indumentum? sub. quod si Deus dat quod

Cum enim variae sint res ac sententiae in sermone, quae inter se connecti, ac sese invicem consequi deberent, ut sunt propositio, indicatio, illius correctio, declaratio, rationes, antithesis, obiectio, causae, effectus, institutum, conatus, fructus, eventus, refutationes, illationes, vota, gratiarum actiones, et similes innumerae: alias aliae inter sese coniungi, et et praecedentibus adglutinari solent. Nec raro illae veluti litigant inter se, quaenam ut proxima pedissequa, priori adiungi debeat. Quin etiam saepe fit, ut

ac inobedientiam, externas pravas actiones ei obiectare solet: nimirum, ut ostendat illos pessimos effectus non nisi ex pessimo cordis thesauro provenire. Sic saepissime vera aut falsa animi pietas aut poenitentia non aliter ac bona malaque arboris indoles per externa conspicuaque folia et fructus depingitur. Haec enim sunt cuivis nota, et cerni possunt, illa non item. Sic Ioannes in sua prima Epistola, depingit vere pium ac impium, per verba actionum, idque praesentis temporis: Qui ex Deo est, non peccat: qui ex diabolo est, peccat. Multo vero etiam

In Epistolis minus videtur aperte distinguere partes doctrinae, quam Paulus, qui plerunque primum contritionem, postea iustificationem, postremo novam obedientiam urget, primum malam arborem monstrans, accusans ac succidens: deinde bonam plantans aut generans: postremo eius bonos fructus describens. ALIQUOT THEOLOGICI LIBELLI ETIAM EX SERMONE SACRO PENDENTES, AD EUM ILLUSTRANDUM NON PARUM UTILES, TRACTATUS VI.

aut sector: sed tantum publicam utilitatem, ac gloriam Dei, optimo animo et studio quaero: ut si maxime quis aliquid vel in ordine, vel in limatione, aut aliis partibus desideraverit, nostramque operam parvi fecerit, non ita nimium dolituri simus: modo sint aliqui boni ac pii, qui hinc non parum fructus percipiant, ac pro eo gratias Deo patri Domini nostri IESU Christi, omnium bonorum unico fonti ac largitori, agant. DE METONYMICIS AUT SYNECDOCHICIS poenitentiae descriptionibus. Plurimum occupatur Scriptura in

ac servire: sed et ipsam essentiam hominis vult sibi, ut imaginem suam longe pulcherrimam, omnino conformem esse. Non, inquam, solam hominis obedientiam, quantumvis plenam, exigit: sed etiam ipsam huius sui famuli substantiam vult sanctissimam, sanissimam, sibique simillimam esse: non tantum fructus vult esse optimos, sed etiam ipsam arborem, atque adeo radicem eius, qualem ipse initio condiderat, cum vidit ac dixit esse valde bonam, ut toties inculcat: Sancti estote, sicut et ego sanctus sum. Hoc vero sibi debitum opus ac rem, fructus et arborem optimam cum sua radice, dum

sibique simillimam esse: non tantum fructus vult esse optimos, sed etiam ipsam arborem, atque adeo radicem eius, qualem ipse initio condiderat, cum vidit ac dixit esse valde bonam, ut toties inculcat: Sancti estote, sicut et ego sanctus sum. Hoc vero sibi debitum opus ac rem, fructus et arborem optimam cum sua radice, dum Deus praestari exhiberique sibi exposcit, plerunque tantam externis quibusdam vocabulis aut externam solum obedientiam notantibus vocibus per Synecdochen utitur, veluti per colorem, corticem, folia ac flores, intimam vim, ingenium ac naturam arboris

prioris mundi et Sodomitarum impoenitentia ac securitas Luc. 17 indicatur per Edere, bibere, emere, vendere, nubere, uxores ducere, plantare, aedificare. Sic contra per id genus synecdoches, persaepe Scriptura etiam poenitentiam et totam vitam Deo placentem notat. Veluti si non solum per bonos fructus aut malos, bonam malamve arborem cognoscere doceat, sed etiam per corticem et folia: ignotiora nimirum, uti bonum artificem decet, per notiora docendo, ut Levit. 17 et 23 iubet Deus Israelitas in festo Expiationum affligere animas suas seu ieiunare. Significat autem affligere animam,

poenitentiae descriptio, quae est Isa. 1. de quo loco mox plenius, et Daniel. 4. Synecdochica est et illa pii hominis descriptio, quae Psalm. 15 legitur: Qui ambulat integre, quod iustum est operatur, etc. Item illa Matth. 25, Esurivi, et dedistis mihi potum. Ubi per externos fructus, veros atque falsos Christianos distinguit. Hae et similes sunt Synecdochicae descriptiones poenitentiae et piae vitae aut mentis a posteriori, seu ab effectu sumptae. Ponuntur enim haec notiora ob oculos, ut et prius dixi, quo inde ea quae oculis minus cerni possunt,

iustificatione excluduntur, solique merito Christi fide apprehenso tota nostri iustificatio ac salus adscribitur. 6 Alias Scriptura celebrat bona opera, ut hominem tanto magis excitet ad perpetuam petitionem remissionis peccatorum, ut qui liquido cernat ac experiatur, se non ferre eos fructus, nec praestare eam obedientiam patri caelesti, quam praestare deberet, quamque verbum Dei, Spiritus S. arguens, et conscientia ab eo perpetuo flagitent. 7 Alias Scriptura utitur legalibus verbis, cum revera Evangelicas conciones proponat. Ioan. 6, Operemini non pereuntem

contingat, ideo dicitur: Si permanserit in fide. Pietas habet promissionem praesentis et futurae vitae: Synecdocha est. Pietas enim ibi ad suum fontem aut radicem respicit, nempe fidem ac Christum. 24 Vera cordis contritio et fides saepe etiam per folia ac flores indicantur, nedum per fructus. Unde probatur Synecdoche, quam supra attigi. Quis enim tribueret iustitiam ac vitam illis externis gestibus ac speciei publicani in templo orantis, aut peccatricis pedes Domini abluentis, vel etiam aliis similibus, quae in aliorum descriptionibus reperiuntur? 25 Nisi quis sciat

aut per opera cognoscitur, nos iam antea iustificatos esse. Sic idem exponit illud Petri, Facite vocationem vestram certam. 3 Saepe opera celebrantur, non quod actu adsint, sed potentia: quia arbor, de qua plantanda, ex mala in bonam mutanda, et ad bonam condenda agitur, suo tempore fructus bonos proferet. Huc referri posset Regula Rofensis, Fides foeta bonis operibus ante partum iustificat: tametsi eam non plane approbem. 4 Non raro instrumentis tribuitur, quod agentis est. Sic saepe dicitur, Fides tua te salvum fecit: cum id sola Dei misericordia ac omnipotentia

iustificandum: falsoque dicatur, quod fides nunquam sit sine bonis operibus, si de actu, non de potentia sola praesentiae eorum id dictum intelligas, praesertim in prima iustificatione, non ista quotidiana perpetuave peccatorum condonatione: ex sequentibus liquet. 1 Bona opera sunt fructus bonae arboris. Facite igitur prius arborem bonam, ut Christus toties praecipit: id est, iustificetur et renovetur prius homo, tum demum bonos, et Deo acceptos fructus proferet: quia spinae non ferunt uvas, nec tribuli ficus. 2 Quia Christus ita in suis concionibus semper

prima iustificatione, non ista quotidiana perpetuave peccatorum condonatione: ex sequentibus liquet. 1 Bona opera sunt fructus bonae arboris. Facite igitur prius arborem bonam, ut Christus toties praecipit: id est, iustificetur et renovetur prius homo, tum demum bonos, et Deo acceptos fructus proferet: quia spinae non ferunt uvas, nec tribuli ficus. 2 Quia Christus ita in suis concionibus semper disservit, ut primum contritionem, postea fidem, tertio iustificationem, quarto demum renovationem et bona opera: seu Vade, et noli amplius peccare, posuerit, suaque doctrina

postea fidem, tertio iustificationem, quarto demum renovationem et bona opera: seu Vade, et noli amplius peccare, posuerit, suaque doctrina in homine effecerit. Servetur igitur, ut non confundatur ordo ab ipso commonstratus in tantis rebus. 3 Sic Baptista iam conversis et iustificatis fructus poenitentiae imperat. Sic et Paulus Ephes. 2 primum iustificationem per gratiam, deinde renovationem, aut condi ad bona opera docet. Primum ergo est fides, deinde iustificatio, tertio renovatio aut nova creatio vel creatura, quarto demum bona opera seu boni fructus sequuntur. Stulte ergo

iam conversis et iustificatis fructus poenitentiae imperat. Sic et Paulus Ephes. 2 primum iustificationem per gratiam, deinde renovationem, aut condi ad bona opera docet. Primum ergo est fides, deinde iustificatio, tertio renovatio aut nova creatio vel creatura, quarto demum bona opera seu boni fructus sequuntur. Stulte ergo simul et impie faciet, qui ante renovationem aut creationem hominis ad bona opera, ea collocare volet. 4 Certum est, fidem praecedere remissionem debitorum: est enim instrumentum aut medium, quo peccator ad remissionem peccatorum pervenit, eamve

7 Renovatio sequitur iustificationem, quam praecedit fides. At renovatio omnesque virtutes tunc, cum primum donantur, non sunt nostra bona opera, sed Dei ingentia beneficia, quae nos Deo debitores constituunt, et obligant, sicut et ipsa Spiritus sancti donatio: sed hinc oriuntur demum boni fructus. Ipsae etiam virtutes tum demum sunt fiuntve nostra bona opera, cum eas veluti sortem quandam nobis divinitus, teste Christo, ad negotiandum concreditam fideliter exercemus. 8 Hoc sane modo necessario redibimus ad fidem formatam et ad opera congrui, item quod nemo servetur sine

opera, quae nondum in lucem edita sunt. In margine sui libri ibidem Rofensis adscripsit notabile dictum, Fides operibus foeta ante partum iustificat. Hîc audimus Rofensem fateri, fidem in iustificatione non habere bona opera actu, sed tantum potentia: quia talis arbos sit, quae suo tempore bonos fructus ferat. Melius nihilominus est Augustini dictum, quod simpliciter dicit: Bona opera sequuntur iustificatum, non praecedunt iustificandum. quo ostenditur, fidem iustificantem initio plane sine bonis operibus esse. 11 Tolerabilior est quidem locutio, Fides foeta bonis

per fidem post iustificationem accipimus Spiritum sanctum, qui tum virtutes aut bonas qualitates in corde nostro generat aut plantat, nos renovans, et ad bona opera condens, quo ea bona plantula faciat bonos fructus: tum etiam nos perpetuo regit et excitat vivos faciens, ducens in omnem veritatem, suggerens omnia pia ac salutaria consilia et cogitata, excitansque ad omne bonum. Atque ita reddit nos frugiferos aut operosos, nostraque membra interna et externa facit serva et organa iustitiae ac novae

opera aut virtutes: non etiam, quod fides sit proxima causa et mater bonorum operum: sed est remotior eorum causa, ut modo dixi. Fides enim primum iustificat, postea apprehendit Spiritum sanctum, qui nos renovat et condit ad bona opera, seu efficit bonas arbores, unde tandem proveniant boni operum fructus. Cavendum ergo est, ne currum ante equos, ut vulgo dici solet, seu effectum ante causam, et bonos fructus ante bonam arborem, et bona opera ante iustificationem ponamus: unde multiplices corruptelae articuli iustificationis ubertim scaturiunt, sicque paulatim in Papatum

modo dixi. Fides enim primum iustificat, postea apprehendit Spiritum sanctum, qui nos renovat et condit ad bona opera, seu efficit bonas arbores, unde tandem proveniant boni operum fructus. Cavendum ergo est, ne currum ante equos, ut vulgo dici solet, seu effectum ante causam, et bonos fructus ante bonam arborem, et bona opera ante iustificationem ponamus: unde multiplices corruptelae articuli iustificationis ubertim scaturiunt, sicque paulatim in Papatum retrogradi redeamus. DUPLEX IUSTITIA ET IUSTIFICATIO. Augustinus

hanc Paulus dicit se expectare coronam gloriae ac iustitiae, et secundum hanc probabit Christus sanctos in extremo iudicio: ex ea tanquam ex veris fructibus illam priorem agnoscens et indicans, in qua proprie salus nostra consistit: Matth. 25. Haec iustitia est veluti consequens aut fructus illius prioris. Haec adeo tota innixa illi est, et supra eam fundata, ut sine ea plane nec ad momentum quidem consistere possit. Debet autem sane omnino consequi illam, iuxta Christi mandatum: Vade, et noli amplius peccare, ne quid tibi peius accidat. Ac verum certe est, si quis non vult

nubes auram refrigerantes, venti aestum mitigantes: non etiam intelliget satis metaphoras et similitudines, inde ad descriptionem Meschiae, aut aliorum bonorum traductas, aut certe, non perinde illis adficietur. Hic idem fervor regionis fuit etiam in causa, cur ibi fruges, poma, vuae aliique fructus multo citius maturuerint, quam in hisce regionibus. Quod discrimen etiam in multis locis Europae atque adeo Germaniae atque Italiae cernitur. Ex hoc eodem loci fervore accidit, ut omnia meteora sint illic vehementiora, ut notissimum est fulgura et fulmina, ac grandines

defectu pluviae tam longi temporis et illis immensis ardoribus, sequi solitae sunt illae immensae ariditates, arefactiones herbarum, frugum, et etiam ferme arborum. Inde etiam factum est, ut horti et arbores irriguae, ac iuxta decursus aquarum sitae celebrentur, quod earum folia non defluant, quod fructus ferant in tempore suo: et denique quod quicquid agant, prosperetur: per quas porro pii depinguntur, qui perpetua clementia ac favore Dei foventur et iuvantur: per diversas vero arbores, impii favore ac ope Dei destituti. Fuit praeterea ea regio valde saxosa, abundans tum parvis

membra palmites, cum declarat suam et nostram conditionem, cumque totam naturalem originem ac liberum arbitrium damnat, ac quomodo sine eo nihil plane possimus aut simus declarat: nempe sicut palmes tum nascitur ac crescit ex vite penitus, tum omnem vitam ac succum inde trahit, tum denique omnes fructus eius vigore producit. Verum quod innumerae phrases hinc ducantur, notum est. tantum igitur ad earum cognitionem hoc observasse profuerit, quod et nobilissimas vites quaesierint, quas vocarunt שורק sorec, et eas summo studio excoluerint, et

ac in vulgari lingua omnia vocabula, phrases et similitudines a vitibus ac vinetis sumptas, notiores, gratiores et significantiores esse accolis Rheni, Moeni, aut Neccari, quam Albis aut Visurgi aliorumque fluminum vitibus carentium. Habuerunt malogranata, ficus ac oleas, nobiles fructus ferentes. Unde etiam loquutiones ac similitudines sumuntur: ut ficum sua mollicie corticis et foliis indicare vernum tempus docet Christus. Decorticari eam, depraedationem indicat: quia asini et alia quaedam animalia ei detrahunt corticem in cibum, quae excoriatio solet esse causa interitus

Decorticari eam, depraedationem indicat: quia asini et alia quaedam animalia ei detrahunt corticem in cibum, quae excoriatio solet esse causa interitus arborum: quod item eius amplitudine fragilitateque foliorum, et etiam quod ferme instar dilatatorum digitorum sunt divisa, quodque dulces habet fructus, declaretur adulatio, praesertim spiritualis, cum instar Adami pudenda nostra eis obtegere, et peccata nostra non confitendo Deo, aut offenso fratri, occultare conamur: cum nec tegant recte, nec calefaciant, et sua asperitate radant cutem conscientiae, ut David de silentio peccati queritur,

locis libenter foris in vinetis aestate captandae refrigerationis et fugiendorum pulicum ac cimicum gratia, dormiunt. Quare habitare sub ficu sua, et sub vite sua, quarum amplissima umbrositas amoenissima fuit, significat sua tenere in omni pace ac securitate: Zach. 3, et alias. Duplices etiam fructus annuatim protulerunt eaedem ficus, alios media aestate, alios autumnali tempore: quorum priores sunt vocatigrossi, forte quia sunt multo grossiores ac maiores secundariis. Sic et palmae ac balsami fuerunt illic nobilissimae arbores, quae etiam cum suis fructibus in Scriptura

non cernens ibi tanti momenti res agi. Quare lector sit in hoc sacrarum Literarum Laconismo attentus, et a Deo sibi oculos aperiri petat. Secundo, obscurantur eius labis descriptiones, quod plerunque Scriptura arguendo aliqua crassa et actualia excurrat ad hanc radicem, coniungendo fructus cum radice, Quod negligentior auditor non cogitans, putat tantum de illis actualibus criminibus agi, sicut in communi vita plerunque tantum externa opera considerantur ac exiguntur. Tertio, saepe ita taxatur haec lues, tanquam si solum unius hominis aut gentis malitia taxaretur:

eique vel promittere ingentia bona, si faciat: vel minari extrema ac durissima, si non obediat? Respondet Paulus, Hic est finis, haec utilitas legis, ut hac connexione sententiarum aut cohaerentia conclusionum, veluti adamantinis quibusdam catenis, omnes sub peccatum concludat, probetque tum fructus tum arborem esse pessimam, non tantum actiones ac qualitates esse malas, sed etiam ipsam primariam substantiam, nempe animam rationalem esse imaginem satanae longe teterrimam: ut in quam, ostendat magnitudinem debiti, iniustitiae aut inobedientiae, reatus ac poenarum, in quae iam homo

deberet. sicque eum in agnitionem sui morbi et extremae miseriae, in qua immersus iacet, et tandem etiam ad ipsissimam contritionem et desperationem de se suisque viribus volentem nolentem pertrahat. Summa explicationis Decalogi. Hic ergo finis, usus aut fructus legis nunc est: hîc hominem lex in media morte, vel potius inferno collocatum conclusumque deserit. Ubi iam alia doctrina ad eum accedit, eique tantorum malorum vera ac praesentia remedia commonstrat. Sic igitur divus Paulus Decalogum exponit, primum dicendo: Dilige Deum. 2: Dilige autem

religioneque esse aut fieri, certo nobis persuademus. Sic porro totius communis vitae experientia nos docet, frustra mandari semina arenae: sed oportere, ubi quid boni efficere volumus, subesse nativam quandam bonitatem, quae exculta nostra industria acceptisque seminibus bonos fructus proferat. Sic et in Theologia Christianaque pietate volumus conversionem et iustificationem ex bonis liberi arbitrii viribus et merito congrui aut praeparatione ad gratiam extrui ac educi. Haec de velamine cordis nostri tenuiter monuisse nunc sufficiat. Progrediemur igit ad eius

et vera bona quaereremus. 23 Exodi 28 locus insignis et grandi mysterio plenissimus est, ubi ita describitur sacerdos in sancta sanctorum intrans, quod inter alia etiam auream laminam in fronte gestare debuerit, in qua esset scriptum, SANCTUS DOMINI: et indicatur usus aut fructus eius rei, ut Deus sit propitius populo. Iam igitur expendatur, quod summus sacerdos non erat sanctus, sed peccator: utpote qui pro semetipso cogebatur subinde offerre, ut Epistola ad Hebr. monet. Quare

antequam nascimur, et homines esse incipimus, est peccatum. Item: Alterum est peccatum essentiale, natale, originale, alienum. de quo Psalmo quinquagesimoprimo. Ecce in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea. de quo Christus: Non potest arbor mala bonos fructus facere. En audis, peccatum originale esse ipsam malam arborem, et esse quiddam essentiale. Item: Magna itaque sapientia est, scire nos nihil aliud esse, quam peccatum: ne sic leviter de peccato sentiamus, sicut passim doctores, qui definiunt, peccatum esse dictum, factum aut

ipsum cor, non aliquid aliud in homine tantopere accusat: idque esse illum hostem Dei, cum quo pugna est, pronunciat. Sed age, monstrabo tibi veluti coram ac digito, quid sit originale peccatum: Originale peccatum est illa ipsa pessima radix aut arbor, ex qua prodeunt isti pessimi fructus peccatorum actualium, quod nemo sanae mentis Theologus negabit. At isti pestilentissimi, Deoque extreme exosi fructus non aliunde magis proveniunt, quam ex ipsamet pessima nostra ratione, aut venenatissimo thesauro scelestissimi cordis: sicut Christus testatur, et Luth. clamat, rationem

Sed age, monstrabo tibi veluti coram ac digito, quid sit originale peccatum: Originale peccatum est illa ipsa pessima radix aut arbor, ex qua prodeunt isti pessimi fructus peccatorum actualium, quod nemo sanae mentis Theologus negabit. At isti pestilentissimi, Deoque extreme exosi fructus non aliunde magis proveniunt, quam ex ipsamet pessima nostra ratione, aut venenatissimo thesauro scelestissimi cordis: sicut Christus testatur, et Luth. clamat, rationem esse fontem fontium omnium malorum: et Bucerus ait, naturam nostram esse feram indomitam contra Deum grassantem. Quare

dici: aut quod tandem peccatum magis potest esse peccatum, seu quiddam deterius ac horribilius, quam ipsemet homo adeo transformatus est in hostem Dei summum? Singula peccata aut lapsus, sunt tantum veluti singulae quaedam scintillae ex hoc infernali incendio, singulave folia aut fructus huius pessimae arboris. At perversiss. cor hominis, seu anima rationalis per cor a Scriptura significata, est ille ipse pessimus thesaurus (ut Christus affirmat) ille fons infernalis, et illud sepulchrum dealbatum aut contectum, plenum omni pravitate, utpote ipsi diabolo conformatum, unde

et ante Origenem Panthenus, Heraclas et Clemens. Narrat vero gentilis meus Hieronymus, unicum sui temporis in Ecclesia linguarum asylum, de se, quanta diligentia Hebraeo sermoni incubuerit: ac tandem concludens, inquit, Et gratias ago Domino, quod de amaro semine literarum dulces fructus carpo. Haec Hieronymiana praedulcis messis nos quoque ad similem sementem indefesso studio laboreque faciendam lactet alliciatque. Augustinus porro Epistola octava ad Hieronymum inquit: Ut veterum librorum fides de Hebraeis voluminibus examinanda est: ita novorum Graeci sermonis

Nunc quaedam et de utilitate eiusdem operae laborisque dicemus. Omnes enim omnia potissimum fructu utilitateque censemus, eaque quasi esca aut illecebra praecipue allicimur ad omnem conatum ac laborem. Multas igitur ac praeclarissimas utilitates, usus aut maxime necessarios fructus Scripturae, eiusque lectionis spiritus Dei passim in Bibliis commemorat, quarum aliquas ordine exponemus, ut semper ob oculos esse, spectari et considerari possint. Primum enim Rom. 15 et 1 Cor, 10 dicit, Scripturam in nostrum usum utilitatemque divinitus scriptam

alia aliis magis ociosa verborum et sententiarum copia distenta. Multos reperias etiam ex ipsis S. Patribus, quorum cum plures paginas perlegeris, vix unam aliquam certam, firmam ac perspicuam sententiam inde concipere animo possis. Plurima quidem ibi folia ac flores, paucissimos autem salutares fructus reperias: cuiusmodi infrugiferas segetes praepingues agri humidis tempestatibus proferre solent, ut multum quidem insit straminis, minimum autem puri tritici. At solae sacrae Literae plures habentres, ac veras salutaresque sententias, quam verba. Quam primûm ergo tantum aperis,

patefacientem, atque contritionem excitantem. Secundo loco, Evangelium offerens promissionem, et excitans fidem. Tertio dicit, nos fide iustificari. Quarto loco dicit, nos obsignari arrabone Spiritus, eoque renovari. Denique nos sic factos arbores bonas, acceptoque talento debere bonos fructus proferre, Domino negociari: et cum ad bona opera conditi simus, in eis versari et ambulare, uti filios lucis deceat. At scriptores alii, Deus bone, quam haec omnia miserabiliter invertunt et pervertunt. Alius vult prius Evangelium quam Legem concionari, alius totam renovationem

caelorum, proferens auditoribus instar distissimi ac diligentissimi patrisfamiliâs ex utroque Testamento vetera et nova, ad omnemque eorum utilitatem ac necessitatem accommodata. Hoc enim si feceritis, vos eritis arbores virentes secus decursus aquarum plantatae, et ferentes salutares fructus in tempore suo: vos eritis habitacula et templa viventis Dei, ad quos ille veniet, et in quibus mansionem faciet. Vos eritis, teste Christo, lumina mundi, hîc quidem plurimis ad vitam praelucentia, eosque, ut Daniel dicit, iustificantia: in altera autem vita instar solis ac lunae in regno

reperies. REGULAE DISPUTATIONIS. Quo vero omnia meliori ordine ac modo, et ad inquisitionem veritatis utilius in ipsa disputatione agantur: volumus regulas quasdam disputationis simul proponere, tametsi supra aliquae earum iam recitatae sint. Cum enim omnis fructus ac utilitas synodi, nempe veritatis illustratio, et errorum condemnatio, ex ipsa disputatione potissimum dependeat: merito omnibus summo studio ac diligentia in id incumbendum est, ut illa scrutatio Scripturae ac inquisitio veritatis legitime, pie ac utiliter peragatur. In hunc igitur

ad messorem, etc. 207 Vocate agricolam ad luctum et planctum. ibid. ¶ Ionae 1. Adhuc 40 dies, et Ninive subvertetur 239 ¶ Mich. 1. Decalua teipsam, et tonde comam super filios deliciarum tuarum 231 Fui sicut collectiones fructus aestatis. 203 4. Et perficiam ipsi Iehovae desiderium eorum 158. 159 6. Adhuc est in domo impii? 212 7. Quis Deus similis tui, etc. 158. 159 Iram Domini portabo, quia peccavi ei 185 Amico noli credere 220 ¶ Hab.

a ventura ira? 223 Dicebat baptista exeuntibus turbis, ut ab eo baptizarentur 189 5. Non veni vocare iustos, sed peccatores ad poenitentiam 234 Quis potest dimittere peccata? Utrum est facilius dicere, etc. 171. 172 6. Non potest arbor mala fructus bonos facere 371 Quomodo potes dicere fratri tuo: Frater sine eiiciam festucam quae est in oculo tuo 213 Remittite, et remittetur vobis 320 Si quis te percusserit in dextram maxillam, etc. 220 7. Remittuntur ei peccata multa, quia

bitumen quid 340 bonum quando bene dicatur 85. quando male. ibid. boni fons, veritas 12 bona omnia a Deo petenda 6. opera cur flagitentur 315. cur malum praemium mereantur 316. flos caducus. ibid. fructus bonae arboris 317. salvandorum indicia. ibid. bonorum operum conciones non esse plane universales 312 in Bonorum operum materia effectus causis minus propriis tribui 319

Francisci Spierae horrendus casus 445 fratres qui dicantur in Scriptura 85 frigus ieiunos plus affligere quam saturos 309 fruges cur in Iudaea citius maturescant quam in nostris regionibus 331 frui, quid 93. 94 fructus ex quoque opere percipiendi, mox cognoscendi initio 6 furor quando Deo tribuatur 199 futura quomodo a prophetis praenunciari solita 57
G Galatae ex Gallia oriundi 119 ad Galatas epistola quo

422. fides ubi necessaria 132. verae fines 444. verae totius clavis et lux quae 29. 30 Religionem qua praxi Antichristus Ecclesiam Christi pessumdederit 436 Remedia, difficultatis et obscuritatis Scripturae S. medentia 4. 5 remissio nostra, fructus verae poenitentiae 213 etc. peccatorum fide accipienda 305. 306 remissionis peccatorum consequendae plures esse modos, error pestilens. ibid. remissionem peccatorum consequendi vias innumeras unde papistae sint commenti 315.

quomodo 226. dicta quo sensu sunt accipienda 167. difficultas quae 423. 424. difficultatis primarius fons quis 4 Scripturae S. diligenter et sedulo scrutandae 5. divisio 121. expositio analoga sit fidei 7. expositio felicissima quae 4. firmitas 414. fructus 392. fundamento soli nitendum 417. 418. idioma 111. ignorantia Dei 70. in pluribus locis consuetudo 107. innumerae brevitatis rationes 282. inscitia, erroris origo 406. 407 ad Scripturae intellectum verum et conciliationes quae conducibilia 25

quae regulae sint referendae 172 Synchisis 174 Synodus pontificia quatenus se collocet supra Scripturam 426 synodi acta quomodo exponenda 410. Christianae vox decisiva quae. ibid. forma modusque in ea disputandi ac procedendi 408. fructus ex disputatione potissimum pendere 411. primarius scopus 408 Synodi scopus et finis quis esse debeat 411 Synodo praesidentes quomodo instruendi 409 in Synodo censura Ecclesiae usitata expectanda 409. 410. pia quales conspirationes

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report