Your search found 813 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 208-284:

variis Hebraismis, secundum partes orationis, troposque ac figuras, et denique secundum totas sententias, varias Regulas, ac etiam integros Tractatus proponendo, disputavi. Grandis sane, ac cum primis ardua mihi haec materia fuit, ut quae cum per sese sit difficilima, tum etiam a nullo hactenus vel mediocri diligentia tractata. In priori quidem parte non parum sum ab aliis adiutus, qui vel in Commentationibus, aut etiam Annotationibus suis, vetus aut novum Testamentum illustrarunt: vel phrases quoque Biblicas collegerunt, tractaruntque. At hic non perinde habui, quos vel ut duces

nec Biblia cum indicibus comparare facile queunt: nec etiam omnia Scripturae loca, quae legerunt, meminisse subito possunt. Illi igitur hic, una cum aliis commodis ad studium Theologiae organis, etiam hoc Indicis instrumento recte uti fruique poterunt. Sunt vero haec omnia quae hactenus a me commemorata sunt, ita tractata et comparata, ut non minus possint imperitis Hebraeae linguae esse utilia, quam peritis. Omnibus enim, quoad omnino fieri potuit, prodesse in conficiendo hoc volumine studui. Accipiant ergo candide omnes boni, hunc nostrum laborem: Deo, si

huc potissimum spectant, tamen etiam hunc proprium tractatum constituam, in quo Regulas recte cognoscendi Sacrum volumen proponam. Primum vero ex eo ipso non paucas depromam, quae proculdubio optimae certissimaeque erunt. Deinde alia serie recensebo eas, quas vel alii hactenus praemonstrarunt, vel mihi munere asmi Spiritus incident. Ne vero Papistae suo more nos calumnientur, me ultro fateri, Scripturam habere complures difficultates: et quantumvis quaedam remedia adscribam, ea tamen nequa quam esse idonea rudioribus: quare se merito arcere imperitos

difficiliores partes aut textus pertinentes, ut tanto exactius certiusque totum opus omnesque eius partes resolvere ac perscrutari, et denique Deo benedicente penitus perspicere possimus. Nam, ut ingenue, quod sentio, confitear, cum multi interpretes in explicatione sacrorum librorum, erudite hactenus de singulis eorum partibus, ac etiam sententiis disputaverint, nemo tamen, aut certe perpauci, accurate textum examinare solitus est, multoque etiam minus diligentissime argumentum ac dispositionem simul monstrare, et totum corpus, caput ac membra subinde inter exponendum diligentissime

igitur est caute, ne cum idem diversis verbis dicatur, nos diversas res agi putemus. 20 Contra etiam nonnunquam paululum variata locutione solet res diversissima adiici: ubi sedulo vigilanterque cavendum est, ne nos unum idemque esse et agi arbitremur. ¶ Dictum est hactenus de obscuritate, vel in unica voce, vel in phrasi, vel etiam in pluribus verbis haerente. Nunc expendamus eas difficultates, quae in toto habitu sententiae, aut integro contextu haerent. 1 Eae autem sunt aut oriuntur ex tribus potissimum fontibus: nempe sermone, rebus, et

ac evidentissimis. Possunt tamen etiam aliae aliquot recenseri, quae alibi forte adscribentur, quae nequaquam contemnendae sint: sed super hanc proprie demonstrationem, Scriptura extructa est. DE MULTIPLICI SACRARUM LITERARUM SENSU. 1 Quandoquidem hactenus varias praeceptiones annotavi, agentes potissimum de sermone Sacrarum literarum: nunc non alienum ab instituto hoc fuerit, etiam de recto earum sensu aut usu aliquid itidem in genere adiicere. 2 Primum igitur, Origenis audacia haudquaquam digna est, cuius ulla ratio in pia

arridet, sunt quibus displicet. Id cuique vehementer prodest, quo plurimum afficitur. Intellige autem, dum constat de doctrinae puritate. Nam quae doctrina per se impura aut vitiata est, qui prodesse queat? Hactenus ille. Porro quia verus ac literalis sensus merito principatum tenet, videndum est quid ad eum rectissime consequendum requiratur. Non enim una tantum quaedam epera ac cognitio, eum plene complecti ac perficere potest. ¶ Existimo igitur quadruplicem intelligentiam necessariam

usum diversorum sensuum. Porro quomodo multiplicem doctrinam et fructum ex bene intellecta Scriptura haurire queas, postea in fine totius huius tractationis dicitur. DE SINGULIS SACRARUM LITERARUM LIBRIS. Expositis ergo hactenus generalibus praeceptionibus, nunc ad eam observationem progrediamur, quae singulorum librorum naturam proprietatesque annotat. Habent enim singuli plurima propria, quorum cognitio maximum lumen ad ipsorum intellectum affert. Cum enim varia sint in toto volumine Sacro opuscul orum genera,

anno aetatis centesimo tricesimo migravit in Aegyptum. Gen. 47. In Aegypto autem vixit annis 17. Gen. 47. Ab hoc tempore, seriem annorum non possumus pari facilitate deducere. Nam genealogiae haudquaquam eadem ratione pertexuntur in Aegypto, qua hactenus factum est. locus autem proxime obveniens, ex quo annorum summa colligi aliqua possit, habetur Exodi 12, ubi Moses ait, Israelitas vixisse in Aegypto annos 430. Verum quia hoc pacto admodum longum tempus excresceret, et diversum quiddam significari videretur ad Gal. 3. ubi Apostolus

praedictiones illustrant: sed etiam cum expositiones singularum prophetiarum ac dictorum ex Prophetis citatorum, tum et totam illam immensam lucem, quam Christus et Apostoli veteri Testamento intulerunt, dum et verum eius scopum finemque exponunt; et omnia eius mysteria mirifice illustrant. Hactenus de Prophetiis; nunc de Psalmis. DE PSALMIS. 1 Qui in Psalmis sese volet exercere, profecto in tanta varietate argumentorum, et brevissime quidem expositorum recte exploranda, praeter ardentem invocationem omnes ingenii sui nervos intendat

quae in universa Asia atque Europa, imo toto orbe, quam late patet, exaudita sunt: et hodie quoque adhuc vox eius apud nos per Dei gratiam, magnificum quiddam sonat, omnibusque seductoribus infestissima ac plane intolerabilis est. Verum de Paulino sermone postea proprio Capite agetur. Hactenus dixi, quid in legendis Pauli Epistolis, et etiam aliis Scripturae libris observandum sit, tum in genere, tum et in specie: quod eo succinctius feci in hoc tractatu De modo discendi Sacras literas, quod in hac secunda parte alioqui plurima dissero, quae eodem pertinent. Nunc breviter de

Ticonius multa exponat obscura, in quibus nullam harum adhibet regularum. Et proinde ipse supra quam debuit, easdem regulas commendavit, tantum eis tribuens, quasi omnia quae in divinis libris obscure posita invenimus, eisdem regulis bene cognitis atque adhibitis intelligere valeamus. Hactenus summarie quatuor Augustini libellorum sententiam recensui, quatenus quidem de ratione intelligendi sacras Literas disserunt. Nunc porro plures Patrum regulas de eadem materia promiscue hinc inde collectas, una cum suis explicationibus ab eisdem patribus propositis, adscribam: ut tanto

Deus ad sua nos trahens, usque ad nostra se humiliat: atque ut alta insinuet humilibus, condescendit, quatenus parvulorum animus rebus cognitis contritus, ad inquirenda surgat incognita: atque ab eo qui longe super ipsum est, quaedam iuxta se audiens quasi quibusdam ad illum passibus moveatur. Hactenus ille. Unde fit, ut per scripturam suam aliquando a corporibus hominum similitudines trahat, sicut de eo propheta ad Israel dicit: Qui terigerit vos, tangit pupillam oculi eius. Et sicut de eo speranti homini per prophetam dicitur: Scapulis suis obumbrabit tibi. Constat nimirum, quod in

vos, sicut stridet plaustrum onustum foeno. Quia enim foenum est vita carnalium, sicut scriptum est, Omnis caro foenum: in eo quod Dominus vitam carnalium patitur, more plaustri foenum se portare testatur. Cui sub foeni onere stridere, est pondera et iniquitates peccantium cum querela portare. Hactenus ille. Verum de Antropopathia alibi disserui. Sacra scriptura mutis rebus loquentium personam imponit. Gregor. Nazian. 4. Theologiae lib. et Damascenus 2. Orth. fidei lib. cap. 6.

EXPLICATIO. Id frequenter in sacris Literis

Augustin. 11 contra Faustum, cap. 2.

EXPLICATIO. Codicibus emendandis prius debet invigilare solertia eorum, qui Scripturas divinas nosse desiderant, ut emendatis non emendati cedant, ex uno duntaxat interpretationis genere venientes. Hactenus recitavi plurimas Patrum sententias, partim ad commendationem, partim etiam ad illustrationem explicationemque sacrae Scripturae facientes: nunc operaeprecium fuerit, etiam divisionem quandam earundem, et partium quoque singularum definitionem, aut saltem circumscriptionem adiicere: ut ita

ex historiis prophetiae deducuntur, aut etiam in illis implentur, seu verificantur, non autem contra evenit. In hoc vero cum simplici docendi ratione convenit, quod utraque videtur esse plana, et intellectu facilis, cum reliquae sint crebro intellectu difficiles. Nam aliarum est contraria ratio. Hactenus de historia, nunc de prophetia. Prophetia est rerum latentium, praeteritarum, praesentium, aut futurarum, ex divina inspiratione manifestatio. Praeteritarum rerum manifestationis sit exemplum: In principio fecit Deus caelum et terram: rem, Quoniam ipse dixit, et facta sunt. In

semper mendaces, malae bestiae, ventres pigri: proverbialibus utitur verbis. omnia tamen ad doctrinae probationem, ut diximus, inseruntur. Habet autem simplex doctrina, eius sententia, commune cum historia: quod superficie faciles videantur, cum re ipsa sint difficiles. Hactenus dixi de prima parte ad superficiem Scripturae pertinente, nempe de specie dictionis aut tractationis: nunc de aliis quatuor agam, ac primum de autoritate Scripturarum. Sunt igitur alii divinorum librorum perfectae autoritatis, quidam mediae, alii nullius, eoque nec digni, ut

cum dicitur: Et ipse erit expectatio gentium. 17 Aliquando Baptismum Iohannis, cum dicitur: Ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam. De speciebus praedictionum, quae in gratia factae sunt. Caput XXXIII. De speciebus praedictionum quae in lege sunt, hactenus diximus: nunc de iis, quae in gratia leguntur emissae. Praedictionum quae in gratia factae sunt, species triginta duae inveniuntur. 1 Aut enim generatio, ut vita Iohannis Baptistae, praedicitur, ad patrem eius Zachariam. Omnis locutio illa per Angelum, et prophetiam ipsius

haesitantes, multo vero minus de sententia aberrantes. Primum vero compendio percurram praecipuos tropos ac schemata, propositis semper sacrarum Literarum exemplis: ut tanto propius ad huius idiomatis naturam contemplandam accedamus, dum nativa eius exempla, et non peregrina, ut alii hactenus factitarunt, proferimus. Deinde Regulas quasdam ampliores huius sermonis adiiciam, quae etiam aliquo modo ad Tropos referri queant, sed aliquanto longius a Grammatica recedunt, et aliquid etiam cum Dialectica ferme affinitatis habere videri queant. Initio tamen quaedam proponam

dixit, id tamen mox vel ibidem, vel alibi clarius ac luculentius propriisque verbis exposuit, ne ulli occasio errandi daretur. Quare loca obscuriora per multo evidentiora, de eadem tamen re agentia, exponenda esse docet August. aliique Patres. Undecimo: Harum pleraeque regulae sunt hactenus prolixius a doctis, praesertim in disceptationibus de sacra coena tractatae, maximumque usum in expendendo eo aliisque textibus ac controversiis habent. Quare solerter adhibendae sunt, cavendumque ne quovis figmento humanarum fraudum, verisimiliumque sermonum agitemur. Nihil enim facilius

lingua eius merges funem. Psal. 74, Miserunt in ignem sanctuarium tuum: pro, Miserunt ignem in sanctuarium tuum. Et 104, Super montes stabunt aquae: pro, super aquas stabunt montes. ¶ Hactenus dixi de schematibus syntacticis: nunc de aliquibus Rhetoricis aliquid adiiciam. AMPLIFICATIO una ex praecipuis figuris, aut mater potius plurium figurarum, est, qua rem sententiamque aliquam vel inculcamus, vel illustramus, vel maiorem esse, aut denique pluris faciendam

patris: Io. 2 et 6. Sic dicit hanc doctrinam non esse suam, sed eius a quo erat missus, Io. 7. neutrum simpliciter, sed ex eorum sensu, qul ipsum a patre separabant, quum revera una sit patris et ipsius voluntas ac doctrina. Sic dicit caecum illum aut parentes eius non peccasse, Ioan. 9, hactenus scilicet, ut ab iis peccatis orta esset eius caecitas: cum alioqui et ille et parentes eius peccatores essent, quia homines erant, ut explicatur Rom. 5, et priori Ioan. 1. Antitheses adhibent

Neutrum simpliciter, sed ex eorum sensu, qui ipsum a patre separabant, quique putabant eum suam voluntatem aut cupiditatem explere, et suam quandam falsam doctrinam spargere conari, cum revera una sit patris et ipsius voluntas ac doctrina. Sic dicit caecum illum aut parentes eius non peccasse, hactenus scilicet, ut ab iis peccatis orta esset eius caecitas, cum alioqui et ille et parentes eius peccatores essent, quia homines erant, ut explicatur Rom. 5. et 1. Ioan. 1. Iam etiam de contraria Regula dicamus, ubi vocibus aliquibus quasi per Miosin positis significatio

112, A tristi fama non timebit. Ioan. 12, Qui amat animam sua, perdet eam: id est, qui nimium et non suo ordine ac loco amat. Matth. 13 Qui enim habet, ei dabitur: qui vero non habet, et quod habet, auferetur ab eo: id est, qui multum habet, aut non multum habet. Iohan. 16, Hactenus non petiistis quicquam in nomine meo: id est, non ita certa fide ac ardenter, ut debebatis, et postea facietis. Sic: Non possunt lugere filii sponsi. Item: Ne nos inducas in tentationem: id est, ne nos nimium tentari, aut tentationibus vinci et opprimi permittas. Sic et Marc. 14. et

equitans super asinum: Se quitur: Et ad palmam fili mi asinam suam: Quando veniet Messias ad congregandum Israelem. Sicut scriptum est Zach. 10, Sibilabo eis, et congregabo eos, quia redemi eos, tunc equitabit super filium asinae suae, sicut dicit Zachar. 9, Et super pullum filium asinarum. Hactenus traditio. Constat ergo duos esse Messiae adventus, non tamen duos, sed unum tantum Messiam Prophetas praedixisse venturum, cuius primum adventum maxima cum humilitate equitantis super asinam iuxta vaticinium Zach. 9, patres nostri receperunt. Secundum vero adventum cum gloria

iustos et sanos, Luc. 5. et videntes aut oculatos, Iohan. 9. Sic Baptista dicit, oportere dehinc Christum crescere, se vero imminui, scilicet apud homines, et in opinione hominum, nimis magnifice de se hactenus sentientium, qui putabant eum esse Messiam: non apud Deum, aut in re ipsa: seu sicut luna et alia sydera obscurantur a sole superveniente, cum noctu eximia esse videantur. Alia affirmantur aut negantur pro rei natura, alia pro communi hominum iudicio. Sic Iohan. 5, negat

posterius vero de naturae internae ac spiritualis qualitate aut similitudine, seu de illa spirituali imaginis satanae procreatione. Aliqua affirmantur et negantur aliquo diverso respectu generis, speciei, aut circumstantiarum. Iohan. 16, Non dico vobis, quod ego orabo pro vobis, hactenus scilicet, quasi solus sim omnia impetraturus, quasi non sit necesse etiam vos orare, et quasi vobis aditus ad patrem non pateat. Christus inquit: Quaeretis me, et non invenietis: id est, Messiam in genere cupietis vobis opitulari: sed non ad me individuum fide confugietis, aut me pro

scriptores, praesertim autem sacra Scriptura, in unam brevem orationem aliquando valde multa, quasi accidentaria inserant, aut infarciant. Quae diligenter observanda sunt: de quo genere forte aliquid etiam in capite De brevitate dicetur. Ut igitur tanto melius intelligatur quod hactenus disserui, totam hanc rem aliquanto brevius repetam, veluti resumpto initio. In sermone igitur aliud sunt ipsae primariae sententiae inter sese cohaerentes, et hamorum instar filum orationis connectentes: aliud sunt, quae obiter ornatus, benevolentiae, occupationum, aut aliarum causarum vel

caeli, et deleta sunt de terra. Remansit autem solus Noe, et qui cum eo erant in arca, obtinueruntque aquae terram 150 diebus. En ter inculcavit tum magnitudinem horribilium aquarum, tum et omnium viventium interitum. Hac de causa fiunt iterationes etiam in aliis linguis. Hactenus de Etymologicis, iam de Syntacticis repetitionibus dicemus. Usitatissimum est Hebraeis, ut, cum alia forma orationis sententiam quampiam efferre inceperint, subito omissa illa nondum perfecta oratione, alia forma sermonis eandem sententiam efferant: ut Gen. 6, Et fecit Noah, iuxta omnia

annectere priori. Gen. 28, Et vidit Esau, quod Isaac benedixit Iacobum, et misit eum in Padan Syriae ad accipiendam inde uxorem, et praecepit ei inter benedicendum in hanc sententiam: Ne accipias uxorem de filiabus Canaan, et obedivit Iacob patri suo et matri suae, et ivit in Padan Syriae. Hactenus prior pars periodi, quam breviter repetit, ut sequentem concinnius adiungat. Et vidit Esau, quod malae essent filiae Canaan in oculis Isaac patris sui, et abiit Esau ad Ismaelem, et accepit Machlad filiam Ismaelis filii filii Abraham, sororem Nebaod ad reliquas uxores suas sibi in

Abraham, sororem Nebaod ad reliquas uxores suas sibi in coniugem: id est, Cum vidisset Esau displicere patri suo Ethnicas mulieres, duxit unam ex sua cognatione, etc. Verum de hoc syntactico repetitionum genere dicemus aliquid in regulis de cohaerentia sententiarum Pauli. Hactenus de repetitionibus Syntacticis dictum sit, iam consequenter de Rhetoricis dicendum erit. Tertium Iterationum genus, quod superius Rhetoricum vocavimus, est itidem multiplex. Fit enim alias ornatus gratia. Explet enim aurem integro sono repetito, quam alio qui nativa illa

nisi vellet Timotheus illorum communicare peccatis. Quorum vero peccata erant occulta, hos, adhibita tamen diligenti exploratione, admittere fas erat: quandoquidem de occultis iudicium Ecclesia ferre non potest. APPENDIX REPETITIONUM. Quando quidem multa hactenus de Repetitionibus dixi, et illae valde in sacris Literis usitatae sunt, ne quis ex inscitia propterea levius de eis sentiat: asscribam quaedam ex eruditorum scriptorum sententia de eis. Primum igitur Iulius Scaliger acutissimi iudicii scriptor dicit eas secundo ac etiam tertio fieri etiam

de Tropis ac Schematibus, tum de Sententiarum connexione, tum denique etiam de variis sacrarum Literarum proprietatibus ac regulis: reliquum est, ut etiam de ipso stylo, aut filo, vel etiam dicendi genere sacrarum Literarum aliquid addatur. Quae tractatio ut longe difficillima est, utpote parum hactenus a scriptoribus tractata: ita suam quoque non vulgarem utilitatem habebit. Quia non solum vindicabit sacram Scripturam a contemptu istorum eruditulorum, aut potius Epicureorum, qui solos Cicerones, Demosthenes, Homeros ac Marones mirantur, putantque Scripturam ruditer ac inepte conscriptam

huius generis observandi, eaque in unum quoddam absolutum corpus scite concinneque digerendi et conformandi, aut conferruminandi. Fruentur igitur bonae mentis studiosi hisce, cum gratiarum actione erga Deum pro istis iam donatis: et assidua petitione flagitabunt, ut Dominus IESUS suum hoc verbum, hactenus praeclarissime a captivitate et sordibus Antichristi vindicatum, subinde magis ac magis illustrare, nobisque notius magisque apertum efficere, et simul corda nostra illuminare, nosque eius vera intelligentia donare dignetur, ad sui nominis gloriam, et nostram salutem.

Adde quod brevitas concisa, et quasi verborum inops, nullas variandi veneres praeferens, nulla in lingua maior sit. Quod itidem barbaro nomine Iamblicus intelligat Hebraeos, [?: fac- ] ostendit in eodem libro, ubi Graecorum levitatem cum Hebraeorum constantia committit. his verbis: Hactenus Iunius. Tropi etiam singularum vocum admodum significantes sunt, ut in Tropis ostendi, praesertim vero Metaphorae mire illustres. Operaeprecium sane esset conferri sacras Literas, quod ad sermonem attinet, cum aliquibus profanis authoribus. forte enim et id aliquid

ornata, neque armata, sed tanquam nuda congreditur, ideo non adversarium nervis lacertisque collidit, et obsistentem subruit, ac destruit membris fortissimis falsitatem. Unum autem crebro et multum acclamatur ita dicentibus, nisi quia veritas sic demonstrata, sic defensa, sic invicta delectat. Hactenus Augustini sententia de Sacro stylo. DE SIMPLICITATE SERMONIS SACRI Multi dicunt sermonem sacrum esse simplicem, nec tamen declarant, quid simplicitatem eam vocent. Quare nos aliquid de ea re annotabimus. Simplex igitur sermo alias

consueti (sicut hic noster Matthaeus) illico prodierint ministri divinarum rerum, super caelestiumque bonorum dispensatores, praesidia in adversis rebus, claraque luminaria: quae non unam modo gentem lumine illustrarunt, sed quodcunque sol hic quem cernimus iubare suae lucis illustrat. Haec hactenus ex Theodorito. ΔΕΙΝΩΣΙΣ AUT VIS SEU EFFICACIA SERMONIS SACRARUM LITERARUM. Efficacia δεινότης aut

ad Analysin, seu singularum rerum in hac principali propositione contentarum, aut ad eam spectantium explicationem, videlicet peccati, iustitiae ac gratiae, legis ac renovationis. Verum non licet prolixius in illustranda methodo Paulina, et praesertim huius epistolae commorari, quae a multis est hactenus eruditissime exposita. Augustinus contra Cresconium asserit, Paulum fuisse dialecticum. Id sane abundê non solum ratio aptissima disserendi, qua utitur, ostendit: sed etiam praecepta quae proponit de definiendi, dividendi argumentandi ac refutandi peritia: quae omnia supra

Evangelioque adduceret. Sed dum ipsas Epistolas tractabimus, singulis locis indicabimus, quam divina et inexplicabili arte sint omnia inventa, digesta, verbisque exposita: sed arte, quae hoc genus scripti, hunc scriptorem decuit, iisque quibus scripta haec sunt, summe profuit. Horum tamen hactenus hîc paucis admonere volui, ne dum ostendemus quae artis sunt recte dicendi, a Paulo mirifice usurpata, videamur illi tribuere, quod ipse depraecatus est, testatus, praedicationem suam non esse in verbis, ex humana sapientia ad persuadendum compositis, sed in virtute. Illud enim

sanitatem. Talia nobis imperitus ille medicamina comparavit, et tanta virtute nobilia: quorum quidem experimenta bene norunt, qui his utuntur assidue: et quantum eius circa haec studium fuerit, ex his quidem quae diximus, potest esse manifestum, etc. Verum quando quidem hactenus satis multa de sermone ac tota ratione disserendi Paulina, partim ex aliorum scriptis, partim etiam ex nostra observatione iudicioque adscripsimus: tempus est, nos hanc tractationem etiam finire, ac de Paulina eloquentia alterius cuiusdam verbis concludere: qui utinam ea quae tanta re

quia id erat signum contriti et poenitentis animi. Verum quoniam haec tractatio vicina est materiae de ieiunio, cuius multam mentionem in hoc aliisque capitibus feci, adiiciam illum quoque tractatum protinus huic. DE IEIUNIO, MATERIA HACTENUS PARUM liquido explicata, vera disertatio. Magna fuit omnibus temporibus superstitio et abusus ieiunii, aliarumque coniunctarum afflictionum. Hoc vero tempore praeter abusus, maximae sunt quoque de hac materia controversiae. Quare iuvante Christo statui, quam

Eiusmodi exempla si contemplati fuerimus, et credemus, facilius et rectius intelligemus, quomodo ex magna animi tristicia, et ex quadam cordis fractione, contritione, humiliatione, et velut prostratione, tales ieiunii excruciationes oriri possint et soleant. Atque de causa efficiente ieiunii hactenus dictum sit, iam de causa finali dicamus, ubi simul quoque declarabimus, quatenus et praeceptum Dei sit causa efficiens ieiunii. DE CAUSA FINALI IEIUNII. De causa finali ieiunii alii aliter sentiunt: nam Papistae, Pharisaei, et

beneficia Dei magis perpenderent, et eo alacriores, magisque ex animo Deo gratias agerent. Eadem quoque causa est, cur in sacris rebus semper Musica in usu fuit, nempe ad exhilarandum et excitandum spiritum. Sed iam nostras rationes huic opinioni contrarias recitemus: quarum prima sit, quod hactenus ostendimus ieiunium naturale quiddam esse. Non igitur consulto propter alium aliquem finem suscipitur, sed ultro ex priori aliqua causa, ac naturaliter consequitur, nempe ex fractione seu contritione moesti cordis. Secunda est, quod in valde multis exemplis (quorum quaedam

quaedam, ac quoddam quasi taedium ac fastidium corporis et vitae huius. Apud Iudaeos olim eo vehementiores cruciationes plerunque sequebantur, quod iam consuetudine quoque in illa gente tales luctus in magnis animi doloribus confirmati erant, sicut prius dictum est. Hactenus exposuimus, quid sit ieiunium, cur saepe in sacris Literis orationi coniungatur: item, quare multi pii ieiunaverint, et quatenus ieiunium a Deo probetur. Ex his iam facile est videre, quatenus nos quoque ad ieiunium obligemur, seu quatenus Deus a nobis ieiunium requirat. Primum

est: sed frustratus sua spe prius in infernum praecipitatus est. Sic nimirum crebro accidit persecutoribus, ut dum semper plus ultra in oprimendis piis furere conantur, perdente ac conterente eos ut testacea vasa Meschia regeque nostro cum Pharaone, plus infra praecipitentur. Quod vero hactenus dixi de illustratione sacrarum Literarum ex natura caeli, aeris, conditione locorum et rerum, in illis existentium, ac moribus hominum, et denique locorum situ: ita ad totas sacras Literas accommodandum intelligo, ut non negem aliquando earum scriptores in suis loquutionibus etiam ad

dicendi, et stylum orationis, tum etiam singulas voces ac phrases sacrarum Literarum cum profanis scriptoribus conferret. Valde enim multa similia Sacris, praesertim in vetustioribus Graecis, ut Homero, Pindaro, Herodoto, et etiam tragicis reperiret. Aliquid interdum breviter per occasionem, hactenus indicavi: sed id nimium tenue ac breve fuit. Sed haec opera maiorem quandam eruditionem et accuratiorem lectionem ac observationem Graecorum scriptorum flagitaret, quam mea hactenus fuit, aut forte etiam in posterum esse poterit. Tale forte est, quod Homerus perinde vocat foedera victimas,

Graecis, ut Homero, Pindaro, Herodoto, et etiam tragicis reperiret. Aliquid interdum breviter per occasionem, hactenus indicavi: sed id nimium tenue ac breve fuit. Sed haec opera maiorem quandam eruditionem et accuratiorem lectionem ac observationem Graecorum scriptorum flagitaret, quam mea hactenus fuit, aut forte etiam in posterum esse poterit. Tale forte est, quod Homerus perinde vocat foedera victimas, et ea quae ad sanciendum foedus requiruntur: sicut et Lucas ac Paulus poculum seu potionem potius vocat novum foedus, et quod sanguinem foederalem irritum fieri a non observantibus

si aliquanto plenius exponeretur. Dicam ergo breviter de ea, ut praestantiores artifices vel hac ipsa nostra brevitate ac ruditate excitentur, ad praestandum aliquid plenius, perfectius et limatius. Neque enim scio, quod bona aliorum venia dixerim, quenquam aliquid integri ac explicati de hac re hactenus conscripsisse. Velamen Mosis, est quaedam obscuritas legis, ut eius primarius, verus ac genuinus sensus aut scopus non plene aut perspicue perspici possit. Id vero duplex est, teste Paulo. Nam non solum ipse Moses sibi imponebat velamen, agens cum populo Exod. 34, sed etiam

Deo ad satanam, amissa Dei imagine, diaboli imaginem ac regnans peccatum ac quisierit, et satanae miserrimum mancipium factus sit. Usus legis. Sexto addit ostensionem, finem aut usum legis, cogitat enim unusquisque, Quid ergo prodest tam perdito homini, ut hactenus ex lege depictus est, tam spiritualem ac impossibilem legem proponere, eique vel promittere ingentia bona, si faciat: vel minari extrema ac durissima, si non obediat? Respondet Paulus, Hic est finis, haec utilitas legis, ut hac connexione sententiarum aut cohaerentia conclusionum, veluti

ut omnes qui haberent idoneos oculos ad videndum, sine ulla dubitatione aut ambiguitate, quae'nam sit vera ac nativa vis, finis ac usus legis, cernere, et quasi coram contemplari possent. Dixi hactenus de alterius velaminis detractione, quod ipsi legi iniectum esse videtur, eo quod et natura eius, seu ipsa materia et sermo aliquid, idque non parum obscuritatis in se habeant, quo minus illa tanta maiestas ac splendor divinae lucis, qui in ea vere est in clusus, perspici possit. Verum quia

significari posse, tanquam volentes dicere, Ille summus Dominus ac noster proprius Dominus. Perinde ac usitate domestici nomine heri et herae utuntur. quod nomen quanquam appellativum est: tamen familiae certam personam, ac si proprium esset, significat. Hactenus de nomine Iehova, quod, ut superiûs dixi, valde mihi verisimile fit, Christum tunc in illa novae Ecclesiae collectione, totiusque religionis gloriosa instauratione, sibi a praecipuo suo opere adsumere voluisse, ut sic et ipso nomine Iehovah Erit inculcaret piis, se fore illum eorum

Ioseph fili David, ne metuas adiungere tibi Mariam uxorem tuam, nam quod in illa conceptum est, a Spiritu S. profectum est. Pariet autem filium, et vocabis nomen eius Iesum. Is enim salvum faciet populum suum a peccatis suis, etc. Eum locum tota Ecclesia omnesque doctores hactenus sic intellexerunt, quod nomen Iesus id em valeat, quod servator, veniatque a themate ישע iascha. Propterea, quod ipsemet angelus nominis etymologiam illis sequentibus verbis (Ipse enim servabit populum suum a peccatis suis) declaret. Caeterum Osiander

et Apostolos eorumque discipulos in nomine proprio Christi ad imitationem illius versionis fecisse ἰησοῦν Graecum ex Hebraeo. Atque ita usitatam sacris Literis eo tempore nomen Iehosua in Graecum sermonem transferendi rationem sequutos esse. Hactenus ope Dei recitavi rationes multas, alias manifeste veras, alias verisimiles, indicantes, quod nomen nostri salvatoris ἰησοῦς ex Hebraeo יהשוע factum sit: iam eiusdem auxilio et Osiandri rationes contrarium

cur ergo passus est ipsum eorum errorem contra Christum, quod aliquanto maius est ipso nomine: ita apud eos invalere et obtinere? Rectius ergo et in hac parte, sic Osiandro obiiciemus: Si nomen Iesus non veniret a salvando, non passus fuisset Deus hanc opinionem inde ab initio hactenus ita obtinere, ut nemo Christianus ei contradiceret, praesertim cum non de puro nomine disputatio sit, sed etiam tam diversae doctrinae in illis diversis nominibus contineantur, et aliquanto magis curet Deus, quid eius dilecta Ecclesia de filio suo, eiusque sponso credat ac doceat, quam

ratione essentiae suae semper habuit, ut id et iam imponi necesse non sit. At iam aliquod nomen quaeritur, quod ei ratione istius novae nativitatis et functionis imponatur. Nihil ergo prorsus ex istis ratiocinationibus efficitur: Iesus est vere Deus: Ergo nomen IESUS venit a Iehova. Hactenus et veram etymologiam nominis Iesu probavi, et falsam istam Osiandri refutavi. Reliquum ergo esset, etiam de re a nomine significata, id est, de officio et beneficio Christi aliquid dicere, quoniam et id iam Osiander tetra corruptela contaminat et corrumpit. Verum disputatum de

contaminat et corrumpit. Verum disputatum de hac re et a nobis est in alio scripto contra Osiandrum, et ab aliis. Quare iam eam partem praeteribo, solum de sententia dicam in hoc ipso textu, hactenus tractato, existente. Dicit Angelus, ideo Iesum hoc nomine vocari, quia salvum faciet populum suum a peccatis. Quibus ille verbis clare indicat, salutem nostram in eo consistere ut a peccatis liberemur. Nec mirum: nam sublato peccato seu iniustitia, tollitur et mors, quae

quae novum facta esse commemorat: sed etiam validum contra omnes omnium sectarum, sive Iudaei, sive Turcae sint, praesidium. Quare et vetus, et novum, cum propter nostram salutem utrunque scriptum sit, toto pectore complectamur nobisque diabolicis technis eripi non sinamus. Ex his quae hactenus, diximus, luce clarius quemvis perspicere posse arbitror, si hanc hypothesin, plane ab ipso diabolo excitatam, in Ecclesiam irrumpere permiserimus, totum vetus Testamentum, ac pene etiam novum, quod

veteris Adami: statuo esse verum et quasi unicum fontem omnis peccati, sive habitualis, sive actualis, et idipsum quod vocamus originale peccatum: quod non tantum ideo sic vocatur, quia nobiscum oritur: sed etiam, quia oriuntur inde omnigena peccata. quae ratio etymologiae aut appellationis huius hactenus a multis neglecta, diligenter observanda est. Hoc igitur modo sentio et assero, primarium peccatum originale esse substantiam, quia anima rationalis, et praesertim eius nobilissimae substantialesque potentiae, nempe intellectus et voluntas, quae antea erant ita praeclare

usurpasse supra ostendi, aut etiam Lutherus piae memoriae, ut mox monstrabo. Illis enim vocibus ac descriptionibus satis assereretur, peccatum originale esse substantiam, ut tanto minus opus esset, illis frequentatis, haec verba adeo urgere. Ne vero quis suspicetur, sinceriores Theologos sic hactenus non docuisse, proponam illustria testimonia: primum nostrorum doctorum, deinde etiam ipsius verbi Dei: tametsi posterioris non pauca testimonia iam proposui. Lutherus in festo Circumcisionis inquit: Morbus qui resecandus est, in nullis operibus, sed in ipsa natura haeret,

declarat, ubi innumerae controversiae, quin et verae gravesque sententiae aut dogmata sint exposita, quae ex omnibus Conciliis, canonibus aut decretis et patribus explicari aut confirmari nullo modo queant. At ex solis sacris Literis plena eorum expositio, solidaque confirmatio haberi potest, et hactenus Dei beneficio luculenter in nostris Ecclesiis exhibita propositaque est. Sint nobis exempli loco haec capita, nempe vera ac genuina natura fidei, iustitiae et iustificationis, et sacerdotii ac regni Christi. 5 Quinto: Laudatur illud celebre dictum poetae, Nam licet allata

modo suffragio, sed etiam autoritate Scripturae, qua, ut ei sententiae assentiantur, divinitus se moneri cogique censerent, ne quicquam sine verbo Dei, aut (ut Scriptura loquitur) inconsulto ore Domini in tantis rebus decerneretur. Octavo, ex actoribus et disputatoribus, seu exiis qui hactenus errores scriptis oreque oppugnarunt, non plures quam tres aut quatuor ex diiudicationis suffragiique iure excludantur: contra vero manifesti rei plerunque omnes, vel saltem principaliores. Huius diversitatis sunt multae graves causae: ut, quia actores non debent esse suspecti de pravis

veritatis cernere possint, quid verum aut falsum sit, quis iustam iniustam ve causam tueatur. Spiritus Domini est, qui arguit et redarguit mundum de peccatis, pravis iudiciis ac erroribus: et Scriptura, teste Spiritus Sanctus est ad confutandum et corrigendum utilis. Sicut plurimum hactenus contra Papistas disputavimus, et probavimus verbum Dei omnium controversiarum iudicem regulamque esse debere. Conveniamus igitur modo in nomine Domini, et recta ratione placide ac Christiane ex norma

et Ecclesias, a principio hoc ex ore Christi prolatum, Tu es Petrus, et super hanc petram: verum esse asseruit, docuit et praedicavit: et promissio Christi, quod inferi adversus ipsam nunquam praevalebunt. (nota) ad eam Ecclesiam, quae ad ipsam sedem tanquam primam unita est, pertineat, hactenus veraciter tenuit, licet non omnes in ea sede successive praesidentes in sanctitate prima perstiterint. Non tamen hoc cathedrae obfuit, neque obest, ut idem Augustinus in praeallegata Epistola scribit. Veritas enim cathedrae per Christum alligata est, quando dixit, Supra cathedram Moysi

habere cereum nasum: et Pighius scribit, eam esse plumbeam Lesbiae structurae regulam. O' blasphemiam blasphemiarum. VIVA PRAXIS SUPRA OSTENSAE NORMAE SYNODI, SEU REFUtatio crassorum errorum concilii. Ne autem quis cogitet, ista quidem quae hactenus ex primariis illorum scriptoribus recitavimus, satis horrenda esse, sed tamen patres concilii nequaquam tam foede errare, aut adeo pro libidine sacras Literas torquere et conculcare, ac de Religione controversiisque pro suo libitu decernere: proferemus eorum vivam et palpabilem praxin, ex

debere, anathema sit. CANON SECUNDUS Si quis dixerit, sanctam Ecclesiam catholicam, non iustis causis et rationibus adductam fuisse, ut laicos, atque etiam clericos non conficientes, sub panis tantummodo specie communicaret, aut in eo errasse, anathema sit. Hactenus illi. Hoc anathemate totam Ecclesiam Christi usque ferme ad nostra tempora sacrilege anathematizant, quae sensit ac docuit, esse Dei mandatum, ut sub utraque specie hoc sacrosanctum Sacramentum sumatur. Quin et ipsum unigenitum viventis Dei filium blasphemo ore excommunicant.

dogma ut foedissimam haeresin damnet: inde Sacrosanctum ius Paparum clamet, Communionem sub una specie esse ingens sacrilegium, et gravissimas causas haberi, cur sub utraque specie sit communicandum. DE NONA SESSIONE TRIDENTINAE SYNODI. Si quis omnino adhuc hactenus dubitavit, an Papa sit illa vere horrenda, et a Daniele, Christo ac Paulo praedicta abominatio, in loco sancto stans, nempe magnus ille Antichristus, sese in templo Dei collocans, supra Deum ipsum efferens, omnibusque colendum et adorandum obtrudens: nunc certe ex eius nona sessione

nunc certe ex eius nona sessione dubitare desinet, si vel micam pietatis, aut saltem sani cerebri habet. Nam in hac sessione, per suum illud conciliabulum, duo ingentia signa aut notas, ac veluti diabolica cornua suae Luciferianae superbiae exerit, dum et communionem sub utraque specie, quam hactenus ut extremam impietatem, horrendis execrationibus et anathematismis, ac insuper ferro ac igni persequutus est, aliquibus se concedere velle decernit: et insummam contumeliam plenissimamque abrogationem sacrificii et passionis Iesu Christi suum Missaticum deum Maozim, denuo in templo Dei

reos coram vivente Deo efficient. 6 Sexto, iubentur, et plane necesse est, tales omnia dogmata ac totam Religionem Papae comprobare, et publice profiteri. Qua ratione semetipsos ac omnes suos posteros in horrendam sentinam infernalium abominationum, de quibus toties et tam solide hactenus ille, ipsis etiam assentientibus, propalam convictus est, immergere. 7 Septimo, tales necessario coguntur, ac cogentur veram Iesu Christi Religionem in tot longe gravissimis articulis ac dogmatibus, quae hactenus luculenter ex verbo Dei probata sunt, coram Deo, sanctis Angelis,

sentinam infernalium abominationum, de quibus toties et tam solide hactenus ille, ipsis etiam assentientibus, propalam convictus est, immergere. 7 Septimo, tales necessario coguntur, ac cogentur veram Iesu Christi Religionem in tot longe gravissimis articulis ac dogmatibus, quae hactenus luculenter ex verbo Dei probata sunt, coram Deo, sanctis Angelis, Ecclesia, ac toto mundo abnegare, damnare, et horribiliter anathematizare ac detestari. In quo uno est totum mare peccatorum, et extrema ac horribilissima blasphemia viventis Dei, qui istam Religionem ordinavit, ac

fusum, inde ab Abel usque ad ultimum martyrem, usque in finem totius mundi. 10 Decimo, tales omnes semetipsos horribiliter condemnabunt, tanquam qui petulanter, scelerate, impie ac plane nefarie hactenus a Pontifice Romano defecerint, eum pro Antichristo proclamaverint, tot eius errores accusaverint, totque eius Religioni contraria dogmata pro verissimis ac sanctissimis asserverint, totque gravissimorum certaminum, turbarum ac scandalorum causam dederint. Suo ergo proprio ore semetipsos

Deo, eiusque dilecto filio nos consecravimus, et ut casta sponsa adduximus: illi, non tibi, nostram obedientiam et omnem prorsus observantiam praestare et probare ex animo cupimus: sicut etiam severissime illi soli, et nulli praeterea in Religione obedire ac obsequi iubemur. Hactenus unum Antichristi cornu, aut certissimam notam omnibus veritatis cupidis, ex proxima sessione demonstravimus: nunc de altero dicamus. Praedixit olim Spiritus sanctus per Danielem, istum vastatorem regni Christi praecipue culturum quoddam idolum, nomine Maosim. Id et re et sono

petulantia. Deinde audacissime, imo et impudentissime fingunt et affirmant (idque proh nefas, sub sacrosancto titulo ac nomine Ecclesiae et Spiritus sancti) quicquid modo eis collibuit, eorumve Persicae ac plane Epicureae potentiae, pompae et commodis, utile conducensque esse videtur. Hactenus, Christiane lector, audisti vivam praxin, quomodo Tridentini censores, secundum suam normam aut regulam oppressae et conculcatae Scripturae aut verbi Dei, ac denique ipsius unici magistri filii Dei viventis, summa licentia, planeque pro arbitrio, aut etiam libidine sua, de gravissimis

de Deo, aut eius doctrina et Religione: nec possint dicere, D. Papa aut Episcope, cur hoc aut illud facis? sed credant illis, quicquid ipsi per sua mancipia in Ecclesiam evomere volent, sintque illis et ludibrio et quaestui, ut etiam antea in Papatu plane horribiliter factitatum est. Hactenus, Christiane frater, legisti tum normam Religionis ac controversiarum, tum et vivam praxin: eamque tam veterem et perpetuam, quam etiam recentem: quibus Antichristus eiusque Tridentinum conciliabulum, in formanda Religione et Ecclesia, dirimendisque controversiis contra gloriam viventis

conatibus defugis, execraris, detestaris et anathematizas. Quam multis modis concilium Tridentinum sit ab omni iure, pietate ac aequitate Ecclesiastici iudicii alienum: quam etiam non conveniat tot decretis ac promissis Caes. Maiest. et comitiorum totius Imperii: monstratum quidem hactenus a plurimis, et quidem etiam ab ipsis illustriss. Principibus ac statibus confessionis Augustanae, pluribus recusationibus ac protestationibus scriptis, oblatis, ac utraque lingua editis, quarum aliquot summaria argumenta etiam Sleidani Historiae passim inserta sunt: sed monstrabitur forte

quam meris fraudibus, malis dolis, violentia, tyrannide ac iniuriis contra omnes regulas praescriptaque omnis iuris ac aequitatis, in perniciem Ecclesiae ac veritatis instructus armatusque sit, et grassetur. Caeterum, sive id factum fuerit, sive non: haec profecto ipsa, quae hactenus de ista sacrilega Tridentina turba et nefario conatu exposuimus, satis et plus satis gravissimarum causarum continent, quae liquidissime et quasi palpabiliter monstrant, istud blasphemum conciliabulum ex patre diabolo esse, ab eoque regi ac gubernari, et in extremam contumeliam Dei, verae

adhibuerit artem dicendi 290 De stylo Ioannis 301 ¶ Aliquot theologici libelli, etiam ex sermone sacro pendentes, ad eum illustrandum non parum utiles: tractatus VI. 303 De metonymicis aut synecdochicis poenitentiae descriptionibus 304 De ieiunio, materia hactenus parum liquido explicata, vera disertatio. 306 De varia bonorum operum in sacris literis praedicatione 313 De situ Cananeae, et forma Hierosolymae 338 De velamine Mosis, eiusque detractione 343 Detractio velaminis 346 Testimonia unde populus

est pater, ut, etc. 303 Sed ut impleatur sermo 223 Si non venissem, et locutus essem eis, peccatum non haberent 163 Sine me nihil facere potestis 217 Vos dixi amicos, quia quaecunque audivi a patre, etc. 216 16. Hactenus non petiistis quicquam in nomine meo 220 Haec in proverbiis locutus sum vobis. 190 Multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo 421. 422 Non dico vobis, quod ego oraturus sim patrem pro vobis 210 Quaeretis me, et non invenietis 237

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report