Your search found 1001 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 432-502:

gentilium sapientes dixêre, Bonum esse sui communicativum. Impervestigabilis enim ars et ordo in opificio totius naturae, in caeli et elementorum positu, in siderum motibus, in perpetua conservatione specierum per individuorum propagationem, in miranda fabrica humani corporis, in luce mentis nostrae tam multiplices artes scientiasque invenientis et percipientis, in numeris, ordine ac legibus, in omnibus artibus hominum vitae necessariis, et denique in miranda conservatione tot politiarum, regnorum ac gentium, ex tantis bellis ac tumultibus evidenter ostendit, et quasi clara voce

incertitudine affectuum et actionum constans, ubi aliquis virginis alicuius amore corripitur et accenditur, idque praesertim, antequam voto potiatur. Nam quod isti nebulones de scorto intelligunt, ibi talis perturbatio animiae incertitudo et varietas cogitationum et actionum, distractioque mentis accidere non potest, cum ad scortum sic ferme tanquam ad emptionem alterius alicuius rei iuvenes commeent. nec magnopere eius amore inflammari possunt, quam sibi uni addictam non esse, sed temere cum quibusvis se contaminare cernunt. Non potest eos etiam dilata spes, aut difficultas

perire sua propria fraude, aut malis machinamentis. Proverbialem loquutionem fuisse Hebraeis apparet. Cadens, et habens oculos apertos, dicit de se Bileam. Num. 24: ubi plerique intelligunt, Cadens significare dormientem: et Bileam velle dicere, quod etiam inter dormiendum habeat oculos mentis apertos, quibus videat visiones Dei. Lutherus intelligit de casu in genua, quod cum orat, tum demum ei Deus secreta patefaciat, et visiones etiam externas obiiciat. De phrasi Casu ambulare, Levit. 26, forte alibi. venit enim ab alio themate, ac videtur potius significare ex adverso, seu

1. Iohan. 2. Omne quid est in mundo, est concupiscentia carnis, et concupiscentia oculorum, et fastus vitae: ubi caro terrenum hoc corpus, totumque hominem terrena tantum commoda et voluptates captantem denotat. Vos secundum carnem iudicatis, Ioh. 8, potest intelligi tum de pravae mentis, tum de externae speciei iudicio. CASTIGATIO pacis nostrae super eum, Esaiae 53: id est, ipse est castigatus, ut nos bene haberemus. Castigatio alio qui saepius pro institutione, saepe et pro punitione ponitur: quoniam illa duo coniuncta sunt. et Graecum proverbium est,

autumant, eum respectu patris dici λόγον, quia sit cogitatione genitus, communicata essentia divina: perinde ut sermo in homine cogitatione gignitur, estque imago rei cogitatae. Verum in cogitationem non transfundimus essentiam, sed sunt evanescentes mentis actiones, pingentes res cogitatas sane mirabili modo. At qui tanquam in re in explorata, et omnium hominum sapientiam excedente, parcius de ea locuti sunt illi ipsi patres: ac subinde studiose inculcarunt, rem tantam humana sagacitate pervestigari non posse: ac maluerunt illam alteram

sancta, Psal. 22. Calix, sive poculum inebrians quam praeclarum? Et Apostolus Ephes. 5. Nolite inebriari vino, sed impleamini Spiritu sancto. Vino enim qui inebriatur, vacillat et titubat: Spiritu qui inebriatur, radicitus in Christo est: ideo praeclara ebrietas, quae sobrietatem mentis operatur, et ubi Spiritus Dei regnat. Haec animi ebrietas, perturbatioque saepe sic exponitur in Sacris literis: Ebrius, sed non a vino. Tertio, Ebrietas aut inebriari significat nonnunquam sufficientem potum aut irrigationem, plene restinguentem sitim. Sic fratres Iosephi, Genesis 45

fide accipitur, 2. Pet. 2. Refugerunt ab inquinamentis mundi per agnitionem Domini et servatoris nostri IESU CHRISTI. 2. Petr. 3. Crescite in gratia et cognitione Domini et servatoris IESU CHRISTI. Eph. 1 Det vobis spiritum sapientiae et revelationis per agnitionem sui, illuminatos oculos mentis vestrae. Eph. 4 Donec perveniamus omnes in unitatem fidei, et agnitionis filii Dei. Col. 1. Ut impleamini agnitione voluntatis eius, in omni sapientia et prudentia spirituali. 1. Tim. 2, Vult omnes ad agnitionem veritatis venire. Sapientia Dei, quae e supernis est: Iacob. 3.

(nam idem verbum ישב Iaschab est) plures idiotismos habet, quos ordine recensebo. Habitare saepe significat alicubi agere, aut vivere. ut Psal. 14. Quis habitabit in monte sanctitatis tuae. tametsi ibi simul significet frui caelestibus bonis mentis, aut regni gratiae. Iohann. 1, Et habitavit in nobis: id est, inter nos egit, vixit, nobiscum familiariter versatus est. Sic Christus dicit ad Apostolos Lucae 24. Vos autem habitate, aut sedete Hierosolymae. id est, hic agite, manete et expectate donum Spiritus sancti. Habitare cum

Quid vero fuerit illa Dei imago, non est nunc nostri instituti copiosius perscrutari: sed abunde eam Scriptura declarat, cum eius instaurationem explicans, et contrariam imaginem exuere iubens, inquit: Deponite veterem hominem, qui corrumpitur iuxta concupiscentias erroris: renovamini vero spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, qui iuxta Deum conditus est per iustitiam et sanctitatem veram. Ostendit enim ibi Paulus, ipsum spiritum mentis nostrae initio iustum, sanctum et veracem, fuisse imaginem Dei qui cum a Satana prorsus inversus sit, nunc denuo per spiritum Dei refingi debeat.

et contrariam imaginem exuere iubens, inquit: Deponite veterem hominem, qui corrumpitur iuxta concupiscentias erroris: renovamini vero spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, qui iuxta Deum conditus est per iustitiam et sanctitatem veram. Ostendit enim ibi Paulus, ipsum spiritum mentis nostrae initio iustum, sanctum et veracem, fuisse imaginem Dei qui cum a Satana prorsus inversus sit, nunc denuo per spiritum Dei refingi debeat. Sic et Col. 3. inquit: Ne mentiamini alius adversus alium, posteaquam exuistis veterem hominem cum factis suis, et induistis novum, qui

factis suis, et induistis novum, qui renovatur ad agnitionem et imaginem eius qui condidit illum. Sic et Rom. 8 dicitur, quod Deus nos faciet conformes imagini filii sui: id est, perinde glorificabit. Hic enim intelligimus imaginem Dei esse illud ipsum, quod in nobis instauratur: nempe spiritum mentis, seu illud novum ac spirituale cor (id est, animam rationalem, quam Scriptura in corde collocat) quod nobis exciso veteri ac lapideo divinitus donatur, et per Spiritum S. in nobis creatur.

sed eius donum subinde magis ac magis augetur a Deo. Sic Psalmo 103, Renovabitur sicut aquilae iuventus tua. id est, vis ac vigor tuus augebitur. Sic 2. Corinth. 4: Is qui intus est homo, subinde innovatur. pro, crescit. Forte eodem modo accipiendum est et illud Ephes. 4: Renovamini spiritu mentis vestrae. Colloss. 3 clare innovari pro crescere ponitur inquit enim Apostolus: Exuite veterem hominem cum suis actionibus, et induite novum, qui renovatur ad agnitionem, secundum agnitionem eius qui condidit ipsum. Novus homo non potest innovari, sicut nec vetus inveterari: sed carnalis

iniurias, inquit enim Psal. 9: Quoniam inquirens sanguines ipsorum recordatus est, non est oblitus clamoris pauperum. Verum de hoc verbo, eiusque phrasibus, forte etiam aliquid infra in verbo Quaero dicetur. INSANIAE nomen, dicit Cicero Thusc. 3, significare mentis aegrotationem et morbum. Insanus הולל Holal, in Sacris literis non tantum dicitur is qui vulgo sic vocatur, ac etiam in ista communi carnalique vita furit (ut cum David in Get coram rege Achis insaniam simulat, impingens capite, et salivam defluere

mortis est viro huic. 1. Reg. 3. Et postulasti discretionem in audiendo iudicio: id est, causam propositam a populo. Decimotertio, pro sententia qua quis damnatur. Sic Paulus usus est 2. Corinth. 1, Quin ipsi in nobisipsis iudicium mortis acceperamus: veluti ipsis periculis, propriaeque mentis assensu et praesagiis nihil aliud denunciantib. quam mortem indubitatam. Decimoquarto, usurpatur pro more et consuetudine, quae iure naturali et gentium profluxit longa consuetudine. 1. Sam. 27. Hic erat mos illi omnibus diebus, quibus habitabat in regione Philistaeorum. Sic Ioseph dicit

Sic dicit Abner ad Asael: Site interfecero, quomodo audebo attollere faciem meam coram Ioab fratre tuo?.i quomodo unquam eum coram alloqui audebo? Eadem locutio etiam Iob 11 habetur. Contra vero Christus, adventante liberatione iubet nos in medio malorum attollere capita nostra, quod est laetae mentis ob accedens bonum. Credo huic esse contrariam phrasin, quod dicuntur cecidisse aut fuisse facies Caino et matri Samuelis. Tristes enim demittunt vultum: laeti contra elevant et frontem exporrigunt. Levare aut assumere planctus super aliquem, est lamentari, ac deplorare eum. Ezech. 28.

[?:-on ] ferentes tantum splendorem. nos summa [?: fe-ne ] ab eo ad terrena avertimus: sic sane et philosophi aliquando ratiocinando subito in aliquem quasi [?: ra- ] divini splendoris inciderunt, aut etiam impegerunt: sed mox inde oculos, aciemque mentis suae ad res terrenas, imo et ad dubitationem, errores, ac stultas opiniones, idololatriamque averterunt. Secunda est literae, aut pharisaica, seu hypocritica, quae ex doctrina de Deo et miraculis sine spiritu habetur: quae quidem est aliquanto clarior ac plenior priore, sed et ipsa admodum

illi per parenthesin excludunt, convenire cum illis sequentib. istorum parenthesin, Cum DEUS iudicabit occulta, ibi enim ipsa conscientia se ream sistere cogetur: ut illas sententias [?: c- ] cti necesse sit, et non per parenthesin distrahi. Quid [?: ] obsecro omnes sanae mentis Lectores, attineret [?: c- ] re Ethnicum cum Iudaeo, si haec ad Ethnicorum accusationes pertinerent, nedum praeferre Ethnicum Iudaeo? Est [?: ego ] plane supina oscitantia eorum, qui putant hic praestantem Ethnicorum naturam praedicari, cum Paulus [?: ]

potest, ex creatione, ex quotidianis beneficiis Dei, denique et ex poetis ipsorum, ac etiam inscriptione illa arae cuiuspiam: nusquam tamen dicit de principiis eorum menti de Deo innatis, cum quidem nihil aptius ac utilius fuisset Paulo quam proponere eis librum ipsorum propriae [?: mentis ] ac principiorum (quae illi, et semper philosophia, maximi faciebant) et dicere. Enlegite ipsimet vestrae mentis librum, reperietis ibi meae philosophiae doctrinam, quod sit unus verus Deus, non plures: quod is curet res humanas, quod talem obedientiam a nobis flagitet. Curigitur vos

cuiuspiam: nusquam tamen dicit de principiis eorum menti de Deo innatis, cum quidem nihil aptius ac utilius fuisset Paulo quam proponere eis librum ipsorum propriae [?: mentis ] ac principiorum (quae illi, et semper philosophia, maximi faciebant) et dicere. Enlegite ipsimet vestrae mentis librum, reperietis ibi meae philosophiae doctrinam, quod sit unus verus Deus, non plures: quod is curet res humanas, quod talem obedientiam a nobis flagitet. Curigitur vos doctissimi Graeci et naturae in quisitores ac sectatores, ab innata vobis luce de uno Deo, eiusque providentia, atque

et per totam Scripturam, in qua cum Spiritus sanctus saepe ab effectibus aut operibus Dei, et ex aliis indiciis argumentetur, ac probet esse unum Deum sapientem et omnipotentem: nusquam tamen ne gry quidem de primis principiis ac innatis noticiis unius Dei et eius providentiae, nusquam eis librum mentis ipsorum legendum proponit. Unde apparet, Spiritum sanctum istam recentem Sophistarum sapientiam de innata Dei luce, plane ignorasse. At contra obiicitur: Philosophi et Poetae non raro dixerunt aliqua praeclara de vero Deo, Item. Omnes gentes habuerunt aliquas religiones: Ergo videtur aliquid

audiebant, mente vero non asseque bantur. itaque erat illis sonus sine mente. Sed mente loqui, est intelligibili sermone loqui, ita ut imperitus auditor non tantum sermonem aut sonum, sed etiam mentem aut sententiam loquentis in sermone cernat ac intelligat. Non ergo hoc discrimen linguae et mentis, ratione dicentis accipiendum est (nam proculdubio etiam linguis loquentes, sunt simul mente seu ex animo lo quuti, sicut inquit Paulus de loquente lingua: Tu bene quidem gratias agis Deo, sed alius non aedificatur) Sed ratione audientis, quia (ut dictum est) imperitus mentem loquentis

ratione audientis, quia (ut dictum est) imperitus mentem loquentis peregrino sermone non pervidebat: quin nec ipsius quidem sermonis mentem, sensum aut sententiam: erat ei sonus sine mente. Sed intelligibili sermone loquentis mentem quoque, non tantum sonum, in oratione perspiciebat. Sed de voce Mentis, infrâ suo loco. Loqui Deum in prophetis ad homines, Hebr. 1. plerique ibi putant esse quendam Hebraismum, quod Beth significet idem quod per, sicut sane saepe instrumentum notat. Sed Christus Matth. 10 videtur in dicare istam loquutionem proprie aut ad verbum accipiendam

fuit, et aliis locis satis apparet, esset violentissimam glossam, vel potius luculentam perversionem Scripturae. Hanc porro locutionem D. Petrus primae primo etiam ad animam transfert, duplicans metaphoram, quod praeter accinctionem, etiam lumbos menti tribuit: Quapropter praecincti lumbos mentis vestrae, sobrie agentes, etc. id est, sicut homines iter facturi, coguntur longitudinem et [?: la- ] vestis ac manicarum, aliaque cingulo cohibere, ne [?: ] festinanti impedimento: sic et vos reiectis omniis vitiis et carnalibus curis, expeditam reddite

cupiditates perpetuo aestuantes, comparatione maris describuntur. Impii autem sunt sicut mare motum, quod quiescere non potest, sed aquae eius eiiciunt [?: lu-- ] et coenum. Non est pax impiis, dicit Dominus Deus. [?: Simi-erme ] modo etiam Iacobus incredulae impiorum mentis inconstantiam et agitationem comparat perpetuae agitationi maris. Montes ruere in cor aut medium maris, idem [?:-me ] valere videtur quod Latini dicunt Caelum [?: rue- ] aut caelum terrae milceri. Psal. 46, Propterea non timebimus, si

quodidem est ac si diceres: Passus est Deus Satanam eorum mentem ita prorsus depravare, ut etiam communes naturalesue regulas externae honestatis obliviscerentur, aut certe in praxi non amplius sequerentur: vel potius, ut contraria probarent ac sectarentur. In eodem sensu accipit Paulus vocem Mentis Ephes. 4, cum dicit Guetes versari in vanitate mentis suae: id est, suam nana stultam aut corruptam rationem sequi. De quo loco alterius cuiusdam annotationem adscribam, quae ad declarationem huius vocabuli nonnihil proderit. Inquit igitur ille: Hoc illud est

eorum mentem ita prorsus depravare, ut etiam communes naturalesue regulas externae honestatis obliviscerentur, aut certe in praxi non amplius sequerentur: vel potius, ut contraria probarent ac sectarentur. In eodem sensu accipit Paulus vocem Mentis Ephes. 4, cum dicit Guetes versari in vanitate mentis suae: id est, suam nana stultam aut corruptam rationem sequi. De quo loco alterius cuiusdam annotationem adscribam, quae ad declarationem huius vocabuli nonnihil proderit. Inquit igitur ille: Hoc illud est ἡγεμονικὸν tantopere celebratem et

quod sicut in quovis homine nobilior pars vocatur mens, ignobilior autem caro aut corpus: ita eadem vocabula per metaphoram in pio homine, ad novum et [?: ] rem Adamum transferantur. Eadem huius vocis [?: ] esse videtur, cum Paulus dicit Rom. 12, Reformemini renovatione mentis vestrae: i. novi Adami: seu crescat subinde magis in vobis novus homo. Sic et Ephes. 4 dicitur, Renovemini spiritu mentis vestrae: id est quatenus mens vestra est spiritualis aut novus homo. Est [?: ] haec significatio huius vocis diligenter observanda, [?: ]

in pio homine, ad novum et [?: ] rem Adamum transferantur. Eadem huius vocis [?: ] esse videtur, cum Paulus dicit Rom. 12, Reformemini renovatione mentis vestrae: i. novi Adami: seu crescat subinde magis in vobis novus homo. Sic et Ephes. 4 dicitur, Renovemini spiritu mentis vestrae: id est quatenus mens vestra est spiritualis aut novus homo. Est [?: ] haec significatio huius vocis diligenter observanda, [?: ] Sophistae putantes Rom. 7. mentem tantum, ac [?: pro- ] ipsam rationalem partem significari, et carnem corpus, et

per explicationem Scripturae, quae solet prophetia a Paulo nominari. Luc. 1 canit D. virgo: Dispersit superbos mente cordis sui. In Graeco est proprie, cogitatione cordis id est qui sunt superbi, inflante eos ipsorum cogitatione aut persuasione sui cordis. Alii aliter exporunt. Pracingi lumbos mentis iubet Petrus, primae Petri primo: id est, animo paratum ac obfirmatum esse, ad pergendum in curriculo piae vitae, et ad omnia certamina et pericula quae piis accidunt. ubi duplex metaphora est. altera, quod menti lumbos tribuit: altera, quod praecingi vult lumbos. Qui enim iter facturi

usuris exegissem illam? Solebant enim mensarii illi a quibusvis accipere pecuniam minorib. foenorib quam quantis illi porro eam extrudere poterant, ut interea id lucelli illis decideret Non tantum igitur dabant in illis mensis pecunias ad maxima foenora, sed etiam accipiebant ad parva, M nistrare mentis. Act. 6. Non est bonum, vos relicto sermone Dei, ministrare mensis. i. occupatione distribuem di victus et eleemosynarum pauperib. impediri in praedicatione verbi Dei. Mensa Domini despecta est, Malach. 1. Aliqui, per mensam altare significari putant: inter quos et Kimhi est. Hinc

necessarius lapis. Christus Matth. 18 facit mentionem molae asinariae, qua oneratum ac gravatum [?: sa- ] sit hominem in profundo maris submergi, quam micam pusillum ab eo scan dalizari. Hilarius dicit, [?: A-i- ] poni pro grandi, quam scilicet ab asinis aut aliis mentis versari oporteat: et non sit parva, quam [?: tru-ilem ] vocant, quae manibus hominum trudi possit. aliqui, et forte rectius, exponunt de inferiore mola, quae quia ignava manet, superiore celerrime volante, et asinus vocatur: et plerunque maior esse solet, sive [?:-ia

quod non distinguant inter sanctum et prophanum, mundum et immundum: id est, commisceant fermentum corruptelarum cum vera doctrina. Omnia sunt munda mundis, sed impuris et infidelibus nihil est mundum, sed polluta est eorum mens et conscientia: Tit. 1. de cuius loci ultimis verbis supra in voce Mentis dixi: nunc de prioribus. Praecipit Paulus, negligendas esse nugas et praeceptiunculas incredulorum Iudaeorum, garrientium de rerum externarum mundicie ac immundicie, et similibus: quia vera mundicies consistit in purificatione cordis et conscientiae, per imputationem et infusionem

sola consideratione, maxime pudendarum partium, orientes. Ob hanc igitur illis inhaerentem multiplicem deformitatem ac gravissimas culpas, pudet nos, si illae vel ab aliis, vel etiam a nobis ipsis nudae conspiciantur. Quare et primi parentes eas ficulneis foliis tegere sunt conati, et omnes sanae mentis homines eas sedulo occultant, Deusque ipse illa occultari vult ac praecipit. Declaretur hoc contrario exemplo brutorum, in quorum nuditate, quoniam peccato originali carent, nihil turpe esse censetur. Sic et parvorum infantium nuditas deformis non esse existimatur: quoniam in eis Originalis

Circum dederunt me mala usque [?:-n ] numerus: pro, innumera, donec tandem prae multitudine numerari nequiverunt, adeo creverunt. [?: ] numerum rei alicuius: Numeri tertio, Numerati [?:-um ] secundum numerum omnis masculi, a filio mentis. Non nosse numeros alicuius rei: id est, esse innumerabiles. Psalmo septuagesimoprimo: Os meum narrabit iustitiam tuam, tota die salutem tuam, quoniam non [?: ] numeros: pro, quamvis salus tua sit mihi incomprehensibilis, et excedat captum mentis meae: vel, tametsi non

numerum omnis masculi, a filio mentis. Non nosse numeros alicuius rei: id est, esse innumerabiles. Psalmo septuagesimoprimo: Os meum narrabit iustitiam tuam, tota die salutem tuam, quoniam non [?: ] numeros: pro, quamvis salus tua sit mihi incomprehensibilis, et excedat captum mentis meae: vel, tametsi non noverim quam saepe me servaveris ac liberis. Numerare dies: pro, scire eorum numerum. Psalmo 90. Sic fac scire nos, ut numeremus dies nostros: [?: ] , sic fac ut intelligamus, quam brevi tempore [?: si-s ] victuri. Ita enim demum red demur

inimici: 1. Samuelis decimo octavo. Fecit Saul ab ea die oculans Davide: id est, hostiliter inspexit. sicut in Genesi dicitur, animadvertisse Iacobum, Labani et filiorum faciem non [?: ] talem erga se, sicut prius. Alii vertunt, Insidians, [?: ] intentos habens oculos mentis in eum, et observens occasionem et rationem perdendi eum. Sic Germani dicunt, Ein auge auff einen haben. Oculus etiam me-phorice aut synecdochice ponitur pro omnire [?: pre--- ] Sic Christus Matth. 5 inquit: Si scandalizat te [?: o--- ] tuus dexter. id est, si

hominis ac cultoris Dei horrendas blasphemias contra Deum et veram pietatem evomere. Christus Matth. 6, et alibi dicit, oculum esse lucernam corporis: de quo loco supra in vocabulo LUCERNA dictum est. Sumit autem similitudinem aut metaphoram ab externo visu, et eam transfert ad internum seu mentis oculum: quae si est naturali caecitate obscurata, et insuper etiam malis habitibus et pravis cupiditatibus perversa, nihil prorsus recte agit: quod si est fide, verbo ac Spiritu sancto illuminata, recte regit hominem, eiusque actiones. Alias de spirituali illuminatione aut sanatione oculi

mentis oculum: quae si est naturali caecitate obscurata, et insuper etiam malis habitibus et pravis cupiditatibus perversa, nihil prorsus recte agit: quod si est fide, verbo ac Spiritu sancto illuminata, recte regit hominem, eiusque actiones. Alias de spirituali illuminatione aut sanatione oculi mentis accipitur, Actor. 26. Ut aperias oculos eorum, quo se convertant a tenebris ad lucem, etc. Sic Lucae 24, Aperti sunt oculi eorum. Oculos ut non videant, et aures ut non audiant, Romanorum 11. pro, oculos non videntes aut caecos, et aures non audientes vel surdas. Quibus

depictus, Gal. 3. id est, quibus Evangelium ita clare, evidenter ac luculenter fuit traditum ac propositum, ut pene oculis suis viderint Christi passionem. Ante oculos aliquid ponere, aut oculis subiicere, usitatum est, et in omnibus linguis usurpatur. Deus det vobis illuminatos oculos mentis, Ephes. 1. id est, illuminatam mentem. Contra 1. Iohan. 2, Tenebrae excaecaverunt oculos eius. Abstergere lachrymas ab oculis alicuius, est eum consolari, vel potius liberare a causis lachrymarum, nempe ab omni calamitate, labore ac dolore. Isaiae 25. Apoc. 7 et 21. ODI et

versio verbo precari aut orare vertit. Obsecratio, est vehementior quaedam petitio, aut oratio: ubi aliquem per aliquas sacras, aut alio qui ipsi gratissimas res oramus, obtestamur, et veluti adiuramus. Orare spiritu, expone [?: ] infra in voce Spiritus: et suprâ in vocabulo Mentis nonnihil expositum est. Significat autem, dono spiritus seu lingua peregrina orare: primae Corinthiorum decimoquarto. Illi porro lingua orantes homines, dicebantur orare sine mente, quod mentem ac sententiam [?:--um ] non percipiebat Ecclesia, et quod etiam ipsi [?:

in Ecclesia tum receptissima, tum etiam notissima. plus enim rebus ipsis et pusillorum conscientiis, quam Latinitati tribuendum est. Nunc de singulis ac specialioribus huius vocis significationibus et phrasibus agamus. Poenitentia igitur, etsi tum in Graeco, tum et in Latino proprie videtur solum mentis actionem, aut resipiscentiam denotare: tamen complectitur totam vitam et omnes actiones, quae ex animo sanato dependent aut proficiscuntur. Quare Hebraea vox Thesuba non tantum aptior, sed et plenior est, meliusque omnia interna et externa hominis complectitur. Poenitentia

argentum, ita corda probat Dominus. Sic ibidem 27, Ierem. 9. Daniel. 12. Zach. 13. Iob 23. Psal. 12, dicuntur eloquia Domini perinde munda esse ac argentum probatum igne septies. Secundo significat, post examinationem agnoscere aliquid, seu perspicere. Rom. 14, Renovemini spiritu mentis vestrae, ut probetis. id est agnoscatis, quae nam sit Dei voluntas bona et perfecta. Idem plane dicit Rom. 2. Nosti voluntatem Dei, et probas eximia: id est, agnoscis quae sint coram Deo recta ac probata. Idem prorsus, eodemque modo ut Rom. 2, dicit etiam Phil. 1. Oro Deum, ut

finem nobis in agendo praeponimus, aut certe nos talem esse opinamur: [?: ] vero, contra. Tribuitur autem propositum in Sacris literis, tum homini, tum Deo. Homini, ut cum Pialus secundae Timothei tertio inquit: Tu affectatus es nostrum propositum: id est, scopum aut intentionem mentis, quam etiam proaeresin aut electionem vocare queas. De Dei proposito inquit Paulus Ephes. primo: Praedestinati sumus secundum proposirum omnia agentis Dei, secundum consilium voluntatis eius Ubi idem videtur Apostolus dicere propositum Dei, quod consilium voluntatis eius. Hoc vero differt

aut conditionem prospexerat, praeparaverat, nempe exhibitionem praesentis Meschiae et spiritualium mysteriorum, totiusque verae religionis pleniorem cognitionem. Providebam Deum coram me semper, quoniam a dextris mihi est, ne commovear. Psalmo decimosexto, et Actorum secundo: id est, oculis mentis ac fidei meae coram me eum cernebam: vel potius coram esse, mihique adesse, aut opitulari statuebam. Hinc celebre illud nomen Providentiae, qua Deus, aut etiam homines omnia diligenter cognoscunt, disponunt ac ordinant, curant, procurantque. Cuius contrarium est, omnia temere ac sine

quod ex Deo natus est. Sic et Petrus dicit 2 primo, nos divinae naturae consortes esse factos. 2. Corinth. 4: Etiamsi externus noster homo corrumpitur, internus tamen renovatur quotidie. Ephes. 4, Deponite veterem hominem, qui corrumpitur secundum cupiditates deceptionis: renovamini spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, qui secundum Deum conditus est in iustitia et sanctitate vera. Colloss. 3: Exuentes veterem hominem cum operibus suis, et induentes novum illum qui renovatur ad agnitionem secundum imaginem eius qui condidit ipsum. Hic novus homo, et nova creatura passim

ut tandem sic puniatur. RESIPISCERE, et RESIPISCENTIA, putant aliqui et Latinius esse, et magis convenire ei rei quam Poenitentiam aut Conversionem vocamus, quam Poenitere et poenitentia: eo quôd complectatur non tantum dolorem de praeteritis malefactis, sed et mutationem mentis, ac studium recte agendi. Ego vero censeo vocem Poenitentiae retinendam esse, non solûm quia multum est usitata in Vulgata versione et Ecclesia: sed etiam ob hoc ipsum, quia non perinde novam obedientiam complectitur, quam Scriptura non in essentia, sed in fructibus aut effectibus

nostram gloriationem (ut Paulus loquitur) ex iustificatione ac salute excludat, tantumque peccatorem, et quidem ad inferos deductum, ibique in doloribus inferni iacentem servet. Nam Christus venit, ut peccatores salvos faciat, sanetque: non eos qui iam sua sponte resipuerunt, et ad sanitatem mentis redierunt, quique medico Christo non indigent. Sed de his plura vide supra, in voce POENITENTIA. RESPICERE, non tantum in Sacris, sed et in profanis significat favere alicui, misereri ipsius, eique opitulari, propterea quod cui bene cupimus, cuiusue miseremur, eum crebro etiam

aliqui in Novo testamento usurpant: de quo supra in verbo Sapere dixi. Idem sentire, consentire est: Rom. 12. Philip. 2. Tradi is reprobum sensum, seu perversam intelligentiam, est, destitui sano sinceroque ac recto iudicio: ut videmus multos prorsus distortae mentis, ac penitus insanabiles, qui omnia sanae religionis dicta in pessimam partem accipiunt ac calumniantur. Vide Reprobus. SEPARO. Vide supra in verbo Segrego. SEPES, nonnunquam pro quovis munimento ponitur Esdr.: 9. Ut daret nobis sepem in Iuda. id est, locum ac

sive שלו nomen loci seu civitatis in tribu Ephraim, in qua erat arca, et tabernaculum Dei, et sacerdos Dei Eli, et sacrificia Deo offerebantur, ut 1 Samuelis 1: eiusque situs describitur Iud. 21: et alias saepe fit eius in Scriptura mentis. SIMILE id est, quod cum diverso in aliqua re convenit, ac cum eo conferri aliquatenus potest. Videri autem posset Latina vox venire ab Hebraeo משל Masal, transpositis radicalibus literis, aut a semol Hebraeo SIMILITUDO autem vox quatuor

haerens: ut de ea non [?: s--es ] loquamur ac psittacus, qui utcunque humana verba referens, dat sine mente sonum. Sic enim corda nostra peccato depravata sunt, et obturata, ut doctrinae caelestis capacia non sint sine Spiritu sancto: cuius est, cor nostrum lapideum aperire, oculos mentis caecos illuminare, dare cor ad intelligendum, oculos ad videndum, et aures ad audiendum, etc. Tertio, proprie ac principaliter legis doctrina, Litera, et quidem occidens litera, 2 Cor. 3 appellatur: hocque ratione officii, et effectus. 1, Quia quantumvis viam salutis ac vitae

cum spiritu nostro, quod simus filii Dei. 1. Cor. 5, Absens corpore, praesens spiritu. id est, cogitatione. 1. Cor. 6, Glorificate Deum in corpore vestro, et in spiritu vestro quae sunt Dei. Gal. 3. Adeô stulti estis, cum spiritu coeperitis, carne consummamini. Eph. 4, Renovamini spiritu mentis vestrae. 1. Thess. 5, Deus pacis sanctificet vos totos, et integer vester spiritus, et anima et corpus. 1. Pet. 3, Ut spiritus placidus sit et quietus, qui spiritus in oculis Dei magnifica et sumptuosa res est. XV. Spiritus pro consensione et concordia: 2. Cor. 6, Qui

testamentis requirere re ac praescribere solent. Testamentum est (inquit Ulpianus) voluntatis nostrae iusta sententia, de eo quod quis post mortem suam fieri velit. Huius definitionis explicatio. Voluntatis: s. integrae. In eo qui testatur, eius temporis quo testamentum facit, integritas mentis, non temporis sanitas exigitur. Nostrae: quoniam qui ex aliena pendent arbitrio, nec sui iuris sunt, vel alia ratione testamenti factionem non habent, sic non possunt testari. Intellige active, pro iure testamenti faciendi. Accipitur autem factio testamenti etiam passive, pro iure quo

hunc audite, etc. Item: Omnis potestas mihi data est. Eôdem facit, quod illi traditum est regnum usque ad fines terrae: quodque passim affirmat, se non alia, aut aliter loqui, quam prout pater sibi mandaverit ac praescripserit. Quod Christus tempore facti testamenti sui integrae mentis fuerit, nemo nisi blasphemans negabit. De voluntate, quae in testamento sola regnat (nam a voluntate testatoris omnia pendent) nemo hominum dubitare potest: ipse enim Christus exclamat, Venite ad me omnes qui laboratis, etc. Non est autem satis, testatorem esse idoneum: id est,

Propinare alicui vinum soporiferum, Psal. 60: Propinasti nobis vinum soporiferum. pro, perturbasti nos plurimum, fuimus obstupefacti tanquam venefica potione. Crebro hac similitudine gravissimas afflictiones significat, sive quia perinde perturbant, et consilii ac ferme etiam mentis inopem reddant, sicut ebrietas: sive quod saepe cogebant sese invicem ebibere certos calices, non sunt molestia, et valetudinis gravi laesione. Psal. 75: Si quidem calix est in manu Domini, et vinum rubescit, plenus est mixtura, effunditque ex eo: quia et feces eius expriment

plenus est mixtura, effunditque ex eo: quia et feces eius expriment ebibentque omnes impii terrae. Sic Ier. 51: Calix aureus fuit Babel in manu Domini, de cuius vino biberent gentes, et insanierunt. i: Deus per Babylonios ita duriter et acerbe omnes gentes afflixit, ut sint quasi inopes mentis prae dolore et moerore facti. Vinum [?: viol- ] biberunt, Prov. 4. i. per vim quaesitum: nisi quis praevalidum vinum exponere malit. Isa. 28, prolixe per ebrietatem vini, et vomitum, describitur sacerdotum et prophetarum inscitia et vertiginosus spiritus, qui errant simul,

ii dicuntur, qui puram et incorruptam doctrinam, fidem ac pietatem erga Deum servant: sicut contra Sacra et Adulterae ac Scortationes, idololatrae et idololatriae. 2. Corinth. 11, Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo, ubi Paulus non corporis virginitatem, sed mentis spiritus ac fidei intelligit. Sic Apoc. 14 legitur: Hi sunt, qui cum mulieribus non sunt inquinati, virgines enim sunt. Hi sequuntur agnum, quocunque ierit: Hi empti sunt ex hominibus, primitiae [?: D- ] et agno. ubi hypocritae, homines. scilicet castissime intelligunt

In Evang. Discumbebat autem super pectus Domini, discipulus quem Iesus amabat plurimum. Venter, capacitas rationis. In Abac. Venter meus turbatus est in me. Renes, interiora sensus. In Ps. Insuper et usque ad noctem erudierunt me renes mei. Lumbi, fortitudo animi. In Apost. Accingite lumbos mentis vestrae. Umbilicus, appetitus concupiscentiae. In Iob: Et virtus eius sub umbilico ventris. i. quod feminae genitalia per hoc significet, sicut in lumbis virorum. Adeps, pinguedo gratiae divinae. In Ps. Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea. Item in malam partem, adeps crassitudo

exterior. In Apost. Caro. n. cocupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem. Genua, confessio humilitatis. In Cantico: Et nunc flecto genua cordis mei. Aliquando virtus fidei, in Propheta: Reliqui mihi 7000 virorum, qui non curvaverunt genua Baal. Pedes, cursus vitae, vel stabilitas mentis vel fidei. In Ps. Stantes erant pedes nostri. Et in malam partem, in Propheta. Cur claudicatis utroque pede? Et, Veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem. Calcaneum, supplantatio vitiorum. In Gen. Ipse tuum observabit caput, et tu illius calcaneum. Gressus, profectus operum. In Ps.

misericordia, vel Spiritus sanctus. In Ps. In oleo sancto meo linivi eum. In aliam partem: Oleum autem peccatoris non inpinguet caput meum. i. adulatio. Porcina, peccata. In Ps. Saturatus sum porcina. Azymum, sine fermento malitiae. In Apost. In azymis synceritatis et veritatis. Similago, puritas mentis, et fortitudo charitatis. In Levit. Si autem anima offert munus sacrificium Deo, similago sit munus eius. Subcinericium, humilitatis oblatio. In Gen. Festinanter conspergetres mensuras similaginis, et fac subcinericios. Lac, mentis synceritas. In Epist. Petri: Rationabile sine dolo lac

In Apost. In azymis synceritatis et veritatis. Similago, puritas mentis, et fortitudo charitatis. In Levit. Si autem anima offert munus sacrificium Deo, similago sit munus eius. Subcinericium, humilitatis oblatio. In Gen. Festinanter conspergetres mensuras similaginis, et fac subcinericios. Lac, mentis synceritas. In Epist. Petri: Rationabile sine dolo lac concupiscite. Item in aliam partem: Lac vobis potum dedi, non escam: nondum enim poteratis. Hic lac exiguitas sensus. Coagulatum, vitiis concretum. In Ps. Coagulatum est sicut lac cor eorum. Sal, condimentum sapientiae. In Evang. Vos

Quam dulcia faucib. meis eloquia tua Domine, super mel et favum ori meo. Item aliter, in Solom. Inveniens mel, manduca quod satis est, ne forte satiatus evomas. i. Altiora te ne quaesieris. Fel, amaritudo malitiae. In Psalm. Dederunt in escam meam fel. Acetum, asperitas corruptae mentis. In Ps. Et in siti mea potaverunt me aceto. Pix inquinamentum et nigredo delictorum. In Solom. Qui tangit picem, inquinabitur ab ea. Sicera, confectio quaedam malitiae et nequitiae. In Evang. Vinum et siceram non bibet. Calix, Domini passio. In Ps. Calicem salutaris accipiam. Merum,

In Evang. ut supra. Fovea, dolus, vel lapsus in mortem. In Psal. Foderunt ante faciem meam foveam. Puteus, diabolus, vel infernum. In Psal. Neque urgeat super me puteus os suum. Et in bonam partem, in Genes. Ad puteum iuramenti. id est, ad aquam fidei. Sanitas, mentis integritas. In Psal. Clamavi ad te, et sanasti me. Languor, vitiorum morbus. In Psal. Qui sanat omnes languores tuos. Lepra, peccatorum contaminatio. In Evangelio. Et confestim mundata est lepra eius. De

[?: 4- ] Mens Νοῦς ib. [?: ] in Mentem reprobam tradere ib. [?: ] mens carnis ib. [?: ] mente loqui [?: 64- ] [?: ] mentis lumbos praecingi [?: ] . [?: ] Mensa [?: ] mensae variae [?: 64- ] [?: ] mensam parare in deserto [?: ] mensae numulariorum [?: ] [?: 4- ]

ib. 18 oculo ad oculum ib. 24 super Oculos alicuius ponere manus ib. 27 oculus lucerna corporis ib. 45 oculis ut non videant ib. 56 aute Oculos aliquid ponere ib. 62 oculi illuminati mentis ib. 64 ab Oculis lachrymas abstergere ib. 66 Odi ib. 70 odio habet anima 775. 65 odii perfectio ib. 67. 68 de Odientium manu salvare 776. 1 odium ponere pro dilectione ib. 2

[?: ] afficere, aut pudefacere, seu [?: pude-i ] [?: aliq- ] ibid. 48 [?: ] [?: ] 983. 34 Puer ibid. 63 puer malitia 984. 43 pueritia mentis, aut intelligentiae ib. 45. 46 etc. Puella 985. 31 Parvus et parvulus ib. 37 parvulis relinquere reliquias ib. 54 a Parvo ad magnum ib. 60 parvum esse inter gentes ibid. 66

[?: ] Eorum casu vobis contigit salus 1069 [?: ] Non abiecit Deus populum suum, quem praecognovit 940. 2. 3 12 Offerentes Deo rationalem cultum, etc. 1011. [?: 5- ] Renovemini renovatione mentis vestrae 640. 52 [?: 5- ] Ut probetis voluntatem Dei, etc. perfectam 881. 19 [?: ] Honore vos invicem praevenientes 392. 57. 58 etc. Ne sitis apud vosmetipsos sapientes 1092. 16. [?: ]

Diruens septum parietis, etc. 824. 38. 39 3 Ex quo omnis paternitas in caelo et terra nominatur 836. 5. 6 etc. Ut det vobis secundum divitias gloriae suae 365. 5. 6 4 Dicit gentes versari in vanitate mentis suae 640. 9. 10 etc. Captivam ducens captivitatem 101. 36 Ne amplius simus pueri, qui fluctuemus et circumferamur quovis vento 127. [?: ] 5 Redimentes tempus 1194. 26. [?: 2- ] Excitare, qui

etc. 1167. 10. 11 etc. Throni, dominationes, etc. per Christum condita sunt 1219. 65. 66 2 Ubi ait Paulus, philosophiam abducere imperitos a veritate 893. 33. [?: 3- ] Temere inflatus sensu aut carne mentis suae 640. [?: ] In Christo sunt omnes thesauri, etc. 1218. 62 [?: 6- ] Ne tetigeris, neque gustaveris, etc. 1190. [?: 1- ] Quae quidem rationem habent sapientiae, etc.

I. PETRI. 1 Qui sint, quos vocat Petrus filios obedientiae 753. 13. 14 etc. Ut vestra fides probata reperiatur, in laudem, gloriam, et honorem, etc. 530. 49. 50 Quapropter praecincti lumbos mentis vestrae, etc. 588. 54. 55 Geniti ex sermone Dei, etc. 1254. 37 Omnis gloria hominis sicut flos agri 364. 40 Proinde deposita omni malitia, etc. 513. 14 Expetite lac rationale 513. 14

Christiani dicantur 636 50. 51 mensae variae in tabernaculo quid praefigurarint 642. 22 mensae numulariorum in templo ibid. 47 48 mensis quid 641 8 mens νοῦς 633 46 mentis voce cur novus homo appelletur 640 14 mentis vocabulo quid Rom. VII. significetur ibid. 54 meriti vox unde patribus usitata vide MEREOR. nereri et

in tabernaculo quid praefigurarint 642. 22 mensae numulariorum in templo ibid. 47 48 mensis quid 641 8 mens νοῦς 633 46 mentis voce cur novus homo appelletur 640 14 mentis vocabulo quid Rom. VII. significetur ibid. 54 meriti vox unde patribus usitata vide MEREOR. nereri et merita voces quid in Ecclesiasticis precibus et sanctorum Patrum

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report