Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: per Your search found 20279 occurrences
First 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 10396-10895:10396. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph | Section]
AC SPECTABILI
Comiti, et Domino, Domino Sigismundo Forgach de Ghymes,
Comiti Regni Hungariae Palatino, Iudici Cumanorum,
Sacratissimae Regiae Maiestatis intimo Consiliario, et per Hungariam
Locumtenenti: nec non Comitatuum Nograd, Saros, et de Zabolch Comiti.
DOMINIS, DOM. PATRONIS ET MOECENATIBUS suis Colendissimis, Salutem,
vitam, et felicitatem precatur, suaque paratissima officia
conatibus, ad eos me labores defixi, quibus in rem meam, et
quorum iam memini, omni qua possem diligentia conscriberem, quicquid ubique,
sed praecipue tribus iudiciis, (ut vocant) Octavalibus, quibus celebrandis
reducta iam per Augustos Rudolphum et Matthiam, universali pace, qui omnium
in iure peritissimi habebantur, convenerant, attenta animadversione, observavi; sive illud ad literas iuridicas,
(stylum vulgo nominant) sive ad eas
animadversione, observavi; sive illud ad literas iuridicas,
(stylum vulgo nominant) sive ad eas consuetudines, quae nulla lege scripta,
nullo praedictarum literarum tenore comprehenduntur, sed tantum a maioribus
nostris, per exercitia, per memoriam, et per manus traditas accepimus,
pertineret. Sed et illa, quae ex Decretis, et Tripartito huc contuli, sub
notis propriorum locorum, ex quibus deducta sunt, etsi sparsim in illis
reperiantur, quia
observavi; sive illud ad literas iuridicas,
(stylum vulgo nominant) sive ad eas consuetudines, quae nulla lege scripta,
nullo praedictarum literarum tenore comprehenduntur, sed tantum a maioribus
nostris, per exercitia, per memoriam, et per manus traditas accepimus,
pertineret. Sed et illa, quae ex Decretis, et Tripartito huc contuli, sub
notis propriorum locorum, ex quibus deducta sunt, etsi sparsim in illis
reperiantur, quia tamen, et
sive illud ad literas iuridicas,
(stylum vulgo nominant) sive ad eas consuetudines, quae nulla lege scripta,
nullo praedictarum literarum tenore comprehenduntur, sed tantum a maioribus
nostris, per exercitia, per memoriam, et per manus traditas accepimus,
pertineret. Sed et illa, quae ex Decretis, et Tripartito huc contuli, sub
notis propriorum locorum, ex quibus deducta sunt, etsi sparsim in illis
reperiantur, quia tamen, et partium inter se
ac clarissimae familiae surculus, ex qua ante annos
quadringentos, non unum fuisse constat Transylvaniae Vaivodam. Avi tui mater
Ioannis Pázmánni coniunx, Catharina Artandi fuit, Blasii illius ac Pauli
Artandi soror, quos per summam crudelitatem, Aloysius Grittus, Budae occidi
iussit, ea solum de causa, quod domui Austriacae, ac Regi Ferdinandi
potius, quam Ioanni Zapoliano, adhaesissent. Haec, atque alia gentis
tuae decora, non
dicitur actio; dum discutitur, iudicium; et cum definitur, iustitia, quae
est lex ipsa.
Communiter autem statuitur duplex: propinqua, quae est ratio immediata rei;
ut dum quis dat operam rei illicitae, per quam talis effectus necessario
sequitur, et haec semper imputatur ei. Remota, quae et occasio dicitur; ut
dum quis dat operam rei licitae, adhibita diligentia: et nihilominus tamen
aliud aliquid evenit, ad quod non semper
semper imputatur ei. Remota, quae et occasio dicitur; ut
dum quis dat operam rei licitae, adhibita diligentia: et nihilominus tamen
aliud aliquid evenit, ad quod non semper obligatur. Quam distinctionem alii
sic ponunt: causam per se, et per accidens. Per se quidem, quae ex
intentione, hoc est, ut usus iam obtinuit, ex deliberato animo, et
praeconcepta malitia agentis proficiscitur:
ei. Remota, quae et occasio dicitur; ut
dum quis dat operam rei licitae, adhibita diligentia: et nihilominus tamen
aliud aliquid evenit, ad quod non semper obligatur. Quam distinctionem alii
sic ponunt: causam per se, et per accidens. Per se quidem, quae ex
intentione, hoc est, ut usus iam obtinuit, ex deliberato animo, et
praeconcepta malitia agentis proficiscitur:
quae et occasio dicitur; ut
dum quis dat operam rei licitae, adhibita diligentia: et nihilominus tamen
aliud aliquid evenit, ad quod non semper obligatur. Quam distinctionem alii
sic ponunt: causam per se, et per accidens. Per se quidem, quae ex
intentione, hoc est, ut usus iam obtinuit, ex deliberato animo, et
praeconcepta malitia agentis proficiscitur:
Per se quidem, quae ex
intentione, hoc est, ut usus iam obtinuit, ex deliberato animo, et
praeconcepta malitia agentis proficiscitur:
Posonii celebrari statuta, positorum apparet, art. 24.
anni 1567. ) usque ad limites Transylvaniae. Quanquam et Tyrnaviae celebrari Decreta, legatur, art. 39.
anni 1569. Et art. 4. anni 1582. Et durant per dies Quadraginta
profestos, sive exceptis diebus festis: art. 24. anni 1563. Item, art.
4. anni 1572. Item Octavalis Brevium Iudiciorum, quae Brevis
Brevium dicitur, cum propter terminum, tum propter
anni 1553. Et art. 2. anni 1555. Licet art. 70. anni 1609.
restricta habeatur iam solum pro partibus Cis et Ultra Danubianis,
pro Dominica invocavit. Olim autem diversis duravit temporibus, videlicet
per dies viginti:
art. 70. anni 1609.
restricta habeatur iam solum pro partibus Cis et Ultra Danubianis,
pro Dominica invocavit. Olim autem diversis duravit temporibus, videlicet
per dies viginti:
universae Causae Regnicolarum Breves
Brevium, pariter et Transmissionales, nec non Dotis, et Rerum
Paraphernalium, ac aliae nonnullae, ex novis Constitutionibus publicis,
authoritate locumtenentiae adiudicari solitae, per praefatum Dominum
Imperatorem et Regem nostrum, generaliter fuerunt prorogatae. Ubi Nota, quod
Causae Tutelarum, non observationis mandatorum, personalis ammonitionis,
divisionis bonorum inter fratres carnales, aut
genera
patrata fuerant; ad tollenda ea, regnicolae ab anno Domini 1527. usque
ad annum 1552. suspensis ordinariis Octavalibus Iudiciis,
specialibus tantum, privilegiatis, et brevioribus Constitutionibus per annos
25. usi fuerunt: et etiamnum in omni tumultu, et mutatione Regni consuetum
est facere. Ac tandem ad pacatiora devenientes tempora, praenotato
anno 1552. art. 24. Et sequenti anno 1563. art. similiter 24.
Diaetalis, quae solum in terminis Generalis Regni Diaetae discutitur: et
haec ab omnibus partibus Regni, et etiam eidem subiectis Regnis, ad eum
locum, in quo Diaeta celebratur, adferri solet.
Extraordinaria est, quae per admonitionem mota coram Illustrissimo Domino
Comite Palatino, veluti speciali
et competenti Iudice, inter Suam Maiestatem Regiam Fiscumque suum Regium, ac
dominos
regnicolas vertitur:
quam huiusmodi, Regnum aliquando contra aliquem
constituerit. Ubi Nota: quod quaelibet causa, virtute alicuius contractus
inchoata, eo praecise modo brevi, et ordine, processuque terminari debet,
quo causa praetextu bonorum, per defectum seminis, quorumcunque decedentium,
ad collationem Regiae Maiestatis derivatorum, finiri determinarique et
concludi solet.
dictum est, esse perhibetur: Anno Domini
1567. feria secunda proxima, post
festum Beatae Luciae Virginis et Martyris, Posonii, sub termino
Generalium Iudiciorum Regni. In quo licet elaboratum sit per Fiscum, ut
iterum in pristinum cursum restituta fuisset: nihil tamen effectum est:
Iudicem,
solum pro illo termino, et loco, quibus praeassumitur, diiudicatur. Unde
perpetuo in illo statu, quo determinantur, permanet; nec datur eidem
ulterior processus. Ideo dicta a perimendo, quod omnia Iuridica remedia, per
eam perimuntur, et mortificantur. Et huius generis sunt omnes causae, super
comissionibus fundatae. Sic et Peremptoria Citatio, ratione temerariae
bonorum occupatorum detentionis, vel productionis Iurium, quibus bona ipsa,
perimuntur, et mortificantur. Et huius generis sunt omnes causae, super
comissionibus fundatae. Sic et Peremptoria Citatio, ratione temerariae
bonorum occupatorum detentionis, vel productionis Iurium, quibus bona ipsa,
sive per notam infidelitatis, sive per defectum seminis, sive alio
quocunque; titulo, ad se praetenderent pertinere, absque ulterioris
prorogationis confidentia, in ipsa prima instantia, coram suo Iudice, ad
decimum quintum diem,
Et huius generis sunt omnes causae, super
comissionibus fundatae. Sic et Peremptoria Citatio, ratione temerariae
bonorum occupatorum detentionis, vel productionis Iurium, quibus bona ipsa,
sive per notam infidelitatis, sive per defectum seminis, sive alio
quocunque; titulo, ad se praetenderent pertinere, absque ulterioris
prorogationis confidentia, in ipsa prima instantia, coram suo Iudice, ad
decimum quintum diem, fieri debet: ac quicquid Iudex
quae fit ex partium compromisso, sub aliquo vinculo, et vel
nullis, vel certis quibusdam Iuridicis remediis admissis: et haec prouti
obligatio sonat, ita etiam finem sortiri solet. Diciturque; vulgo,
Convocatorum per partes pari numero Iudicum Arbitrorum, et proborum virorum
Styl. De qua vide infra, Quaest. 4. cap. 8. num. 5. Ad hanc
pertinet Obligatoria, ex spontanea obligatione: 6. Matt. art.
longo tempore. Aerarium autem publicae
pecuniae, Conservatorium potius dicitur. Sic apud nos quoque iam, retento
hoc Romanorum veteri nomine, Fiscus proprie dicuntur omnia illa bona, sive
iura possessionaria, quaecunque per defectum seminis, vero ac legitimo
haerede carentia et destituta,
quaecunque per defectum seminis, vero ac legitimo
haerede carentia et destituta,
in causa Fisci, contra familiam Chorom. et statutum,
lib.
1. obser. 21. Unde non abs re apud nos quoque universae literae,
et literalia instrumenta, a possessoribus huiusmodi bonorum defectus
seminis alicuius, per Magistrum Pronotarium peti solent, licet ex abusu
quodam (qui tamen admitti non deberet) non consueverint per eosdem produci:
literalia instrumenta, a possessoribus huiusmodi bonorum defectus
seminis alicuius, per Magistrum Pronotarium peti solent, licet ex abusu
quodam (qui tamen admitti non deberet) non consueverint per eosdem produci:
ordinis, sunt Ordinariae. Et primo Extra-seriales, veluti omnes Criminales,
et quae nomine Magistratus, pro publico bono, ac tranquillo statu, moventur.
Tum, Causae divisionum inter fratres condivisionales, si ammonitio fiat per
Protonotarium,
causae ratione bonorum, in
quibus statutio praecessit, sed propter loci distantiam, contradictio non
fuit facta:
a iustitia, ut nonnulli
volunt, deducatur, pro eoque sumatur, quod est rectum et iustum; erit,
ut Tullius definit, ars, sive scientia boni et aequi. Si
vero a iussum, supino verbi iubeo, ablata (sum) syllaba per apocopen; erit
id, quod vel natura, vel civitas, aut populus, vel gens iubet. Communiterque
dicetur collectio legitimorum praeceptorum, quae nos arctant, ad observandum
bonum et aequum. Atque huius iuris, tria potissimum
seu Magistratu. Et Ecclesiastica, quae ab Ecclesiastica
potestate decernitur, ut Papa; Concilio, Episcopo, vel alio Praelato; et
dicitur Canonica, id est Regulativa, demum Divina etiam est duplex, Vetus,
et Nova: illa, a Deo per Moysen Israëlitico populo; haec vero per Christum,
omnibus hominibus ad salutem est revelata, et promulgata: ut per eam ad
finem supernaturalem homines dirigerentur. Atque haec quidem, omnes ex aequo
ad observationem sui
Ecclesiastica
potestate decernitur, ut Papa; Concilio, Episcopo, vel alio Praelato; et
dicitur Canonica, id est Regulativa, demum Divina etiam est duplex, Vetus,
et Nova: illa, a Deo per Moysen Israëlitico populo; haec vero per Christum,
omnibus hominibus ad salutem est revelata, et promulgata: ut per eam ad
finem supernaturalem homines dirigerentur. Atque haec quidem, omnes ex aequo
ad observationem sui obligat: illa non item. Quia Christus
Praelato; et
dicitur Canonica, id est Regulativa, demum Divina etiam est duplex, Vetus,
et Nova: illa, a Deo per Moysen Israëlitico populo; haec vero per Christum,
omnibus hominibus ad salutem est revelata, et promulgata: ut per eam ad
finem supernaturalem homines dirigerentur. Atque haec quidem, omnes ex aequo
ad observationem sui obligat: illa non item. Quia Christus Dominus Servator
noster, liberavit nos a iugo illius, quoad scilicet praecepta
eodem modo
iteratis et repetitis, ac quasi pro legibus iam usurpatis. Quae omnia, cum
stabilia et perpetuae veritatis esse debent, quamdiu in iudiciis haberi
possunt, tamdiu alia consuetudo admitti non debet, (nisi ipsis per talem
consuetudinem iam derogatum fuerit,) quia sic, et generales leges, et
privilegia, ac iudiciariae sententiae (ad quas, et quae, ut praemissum est,
omnis
percipere, ac iura et iudicia secundum eas
addiscere poterit. Quamvis dictus VVerböczi, in dicto Prologo sui
Tripartiti, cap. 10. tantum indulserit consuetudini, ut paene
quamlibet legem, per eam, non gravate subvertendam existimaverit. Quod non
miror, siquidem ibi aliena potius pertractaverit, quam propria suo instituto
accommodaverit et praefixerit, ut facile quilibet advertere potest. Secundo:
exemplum quoque
iure, vel sententia dicenda,
responsionem.
Quarto, processus iudiciarius, quem, in eadem 2. part. tit. 6.
dicit, ex Galliis inductum esse; intelligitur solum de iuridicis
terminis, per quos, tanquam certos quosdam gradus, usque ad decisionem litis
proceditur, ut sunt: legitima citatio, solita parium petitio, exceptiones de
iure admittendae: et iuridica remedia; veluti, inhibitio, repulsio,
appellatio,
ferventis aquae; quibus gens Hungara, contra id
quod dicitur, Noli tentare Dominum Deum tuum; ab anno 696. quo
Sancto Stephano Rex natus est, usque ad annum 1309. quo Carolus
Rex coronatus est, per annos 340. usa est. Ut apparet ex
antiquo quodam libro, intitulato, Ritus explorandae Veritatis, in
dirimendis Controversiis; in Sacrario summi Templi Varadinensis
reperto, et recuso Colosvarini,
nullus servus, nullus
captivus. Item, acquisitio eorum, quae coelo, terra, et mari capiuntur. Nec
non depositae rei, vel commodatae
pecuniae restitutio, violentiae per vim repulsio. Siquidem hoc, aut si quid
huic simile est, nunquam iniustum, sed naturale aequumque habetur. Quanquam
Valla, lib. 4. Elegan. cap. 48. dicat, ridiculum esse, Ius
Naturale dicere, quia
Civitatem Romanam potius incolentes, quam colonias, sive provincias sibi
subiectas, ibi illud constituebant; ac exinde etiam in dictas provincias,
sive colonias derivabant, et deducebant: ob idque absolute positum, proprie,
et per excellentiam, solum pro Romanorum Iure accipi consuevit. Verum
posteaquam tandem ad alias quoque civitates, provincias, regna et imperia
illud deduci, et per alios quoque populos augmentari et ampliari coeptum
est;
derivabant, et deducebant: ob idque absolute positum, proprie,
et per excellentiam, solum pro Romanorum Iure accipi consuevit. Verum
posteaquam tandem ad alias quoque civitates, provincias, regna et imperia
illud deduci, et per alios quoque populos augmentari et ampliari coeptum
est; communiter iam Civile, vel etiam cum quadam appositione harum
vocularum: Imperiale, Provinciale, ac huius, vel illius Regni, aut Civitatis
Ius, dici solitum est; ex
suspendatur. Et in hac propositione, non
requiritur ullum ministerium Iudicis constituentis ipsam. Quia iam talis
Lex, Ius, Edictum etc. factum et constitutum est: sed necessarium est, hanc
generalem Legem, alicui per subsumptionem minoris propositionis, declarative
per Iudicis sententiam ex probationibus applicare: ut, verbi gratia; quia
Ioannes, vel Petrus, homicidium commisit, vel furatus est, ergo praescripta
poena puniatur;
ministerium Iudicis constituentis ipsam. Quia iam talis
Lex, Ius, Edictum etc. factum et constitutum est: sed necessarium est, hanc
generalem Legem, alicui per subsumptionem minoris propositionis, declarative
per Iudicis sententiam ex probationibus applicare: ut, verbi gratia; quia
Ioannes, vel Petrus, homicidium commisit, vel furatus est, ergo praescripta
poena puniatur; VVurms. lib. 1. tit. 1. de Verbor. signif. obser. 3.
ratione occupationis, dum scilicet primi Hungari, sive
aborigines eorum, in primisque Atila, ab anno Christi 401.
regnans per annos 44 ac post mortem ipsius, septem
Capitanei, Arpad, Szabólch, Kund, Lehel, VVerbőlch, Gyula, et Urs, per
annos 556. hoc Regnum armis sibi occuparunt; finesque eius et
terminos, contra alias
aborigines eorum, in primisque Atila, ab anno Christi 401.
regnans per annos 44 ac post mortem ipsius, septem
Capitanei, Arpad, Szabólch, Kund, Lehel, VVerbőlch, Gyula, et Urs, per
annos 556. hoc Regnum armis sibi occuparunt; finesque eius et
terminos, contra alias gentes, et nationes vicinas posuerunt, Bonf.
lib. 9. decad. 1. ad Ius Gentium spectet: tamen cum postea
Stephani Regis, ab anno Christianae Salutis 983. honestas
quasvis inter se observassent consuetudines: leges quoque, seu ius quoddam
positivum, et municipale, sibi duntaxat proprium statuerunt, ut patet
per Decreta Regum discurrendo: et primo quidem, magis
institutiones quasdam initiales Religionis Christianae, Stephanus,
Ladislaus, et Colomannus. Tum demum leges civiles, Andreas II. Sigismundus,
Ludovicus I. et II.,
quae praecipue ad praedictum postremum Ius Civile referendae
esse videntur: tum ratione originis, quia ex eo magna ex parte ortum habent,
eo magna ex parte ortum habent,
QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quod est Ius Divinum: undeque constat, ac
dicitur?
Ius Divinum est, quod a Deo in Veteri Testamento, per Moysen Israëlitico
populo; et in Novo, per Christum, omnibus hominibus ad salutem, revelatum et
promulgatum est. Quod vero tam ex hoc, necessaria sequela; quam ex Iure
Civili, bona ratione, ad decidendas causas deducitur,
QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quod est Ius Divinum: undeque constat, ac
dicitur?
Ius Divinum est, quod a Deo in Veteri Testamento, per Moysen Israëlitico
populo; et in Novo, per Christum, omnibus hominibus ad salutem, revelatum et
promulgatum est. Quod vero tam ex hoc, necessaria sequela; quam ex Iure
Civili, bona ratione, ad decidendas causas deducitur, a potestate
Ecclesiastica, ut Papa,
Patrum; secundam,
ipsius Gratiani autoris; tertiam, cuiusdam Paleae, discipuli eiusdem; et
quartam, Iurisperitorum, et Imperatorum Secularium, doceant solum ex prima
autoritate illud authenticum dici, et Leges Civiles per ipsum eo insertas,
manere tantum Leges Civiles; et non reputari pro Canonibus; teste
Marantha, parte 3. de origine Iudicii. Atque ita communiter
sumptum, magis natura, quam moribus, maxime autem fide
CAPUT SECUNDUM. / De Citatione, seu Evocatione.
QUAESTIO PRIMA. / Quid est Citatio, seu Evocatio?
Est legitima rei per Actorem, vigore Literarum Evocatoriarum alicuius Iudicis
ordinarii, ad aliquod Capitulum, vel Conventum datarum, medio testimonii
eiusdem Capituli, vel Conventus, in cuius processu Reus existit, (vel etiam
Magistri
ad aliquod Capitulum, vel Conventum datarum, medio testimonii
eiusdem Capituli, vel Conventus, in cuius processu Reus existit, (vel etiam
Magistri Protonotarii, potissimum in Causis Fiscalibus) ad defensionem
Causae, per Actorem sibi intentatae, in praesentiam competentis sui Iudicis,
cum assignatione legitimi termini, et ordinarii loci, vocatio. Quae
circumstantiae, tribus hisce, Persona, Loco, et Tempore comprehenduntur,
distichon: Matth. Stephani, lib. 4. cap. 6.
Quis, quid, coram quo, quo Iure petatur, et a quo,
Recte compositus, quisque libellus habet.
Ubi Nota, Primo: Quod modo solum per testimonium Capituli, vel Conventus,
ordinarie fit Citatio:
Ubi Nota, Primo: Quod modo solum per testimonium Capituli, vel Conventus,
ordinarie fit Citatio:
solent esse apud Dominum
Personalem, et Magistros Protonotarios (ac non privati Dominorum Superiorum
Iudicum Secretarii,) 2. tit. 20. De quibus infra, cap. 6. quaest. 2.
In Regno Sclavoniae etiam, per testimonia Capituli, et homines
Banales, pro Quintodecimo die, decreta:
Atque sic Citatio complectetur utrumque,
vocationem scilicet Rei, et motionem causae; latiusque patet, quam Evocatio,
cum aeque ad causas Comitatuum, atque Curiae se extendat. Evocatio vero
dicitur, quasi ab extravocando, quod per eam, Causarum motiones, extra
Comitatus, solum ad Curiam Regiam fieri soleant: 3. tit. 26. et
27. Unde et Decreta quoque Regni, quae ad dictam Curiam Regiam
imprimis diriguntur, frequentius de Evocatione, quam
potentiarii, etiam in facto Iurium possessionariorum, nondum
tamen Praescriptionis terminos egressi. Item, Damnorum illationes, aliave
nocumenta et iniuriae,
terminos egressi. Item, Damnorum illationes, aliave
nocumenta et iniuriae,
discutique, et terminari debent; ut sunt, Iurium Impignoratitiorum, Iurium
Quartalitiorum, Dotum, et Rerum paraphernalium, Debitorum, Obligaminum,
Divisionum inter Fratres indivisos fiendarum, et Novorum Iudiciorum per
quemcunque impetrandorum:
Octavis, sed non amplius fieri
debet:
admitti Inhibitio: quia ille intelligitur solum de longis causis, in quibus
processus subsequi solent, ex eoque Inhibitio et Repulsio admittuntur in
eis,
quae quatuor terminis
Octavalibus finiri debent; neque eosdem ulla literarum productio, etiam cum
onere in iisdem praeassumenda, excedere debet: 1. Vlad. art. 54. Et 6.
Matth. art. 19. (licet iam modi illi, per quatuor terminos
procedendi, in hoc posteriori loco comprehensi; non sint in usu.) Cuiusmodi
Causae sunt, quae per admonitionem, vel aliam
praeter dictam iam simplicem
praeassumenda, excedere debet: 1. Vlad. art. 54. Et 6.
Matth. art. 19. (licet iam modi illi, per quatuor terminos
procedendi, in hoc posteriori loco comprehensi; non sint in usu.) Cuiusmodi
Causae sunt, quae per admonitionem, vel aliam
praeter dictam iam simplicem Evocationem, aut Statutionem, et Recaptivationem
bonorum, vel etiam Metalem reambulationem inchoantur: 2. tit.18. Et 6.
licitum sit
tibi, cum idem plane Brevis Iuris processus in ea observari debeat.
QUAESTIO QUARTA / Quid est Quarta Citatio Personalis?
Est Rei, per Iudicem ordinarium, ad instantiam Actoris, per ipsum laesi, vel
verbali dehonestatione infamiam inducente, vel verberatione, aut
vulneratione, (vel etiam alterius alicuius sui morte) in et sub terminis
Octavalibus, tam
cum idem plane Brevis Iuris processus in ea observari debeat.
QUAESTIO QUARTA / Quid est Quarta Citatio Personalis?
Est Rei, per Iudicem ordinarium, ad instantiam Actoris, per ipsum laesi, vel
verbali dehonestatione infamiam inducente, vel verberatione, aut
vulneratione, (vel etiam alterius alicuius sui morte) in et sub terminis
Octavalibus, tam Generalium, quam Brevium Iudiciorum, aut etiam
medio solius dicti Scribae, vel Notarii Curiae Regiae,
absque ullis literis Evocatoriis, in praesentiam sui, personaliter ad
tertium statim diem vocatio. Dicta Personalis, quia Reus, sola
sua in persona, et non per alium citari debet.
Ubi Nota, I. Huiusmodi personalem Citationem fieri solere, etiam in causis
Bonorum Impignoratorum, in quibus per Actorem personaliter, vel medio
Procuratoris sui, simul et literae Impignoratitiae,
diem vocatio. Dicta Personalis, quia Reus, sola
sua in persona, et non per alium citari debet.
Ubi Nota, I. Huiusmodi personalem Citationem fieri solere, etiam in causis
Bonorum Impignoratorum, in quibus per Actorem personaliter, vel medio
Procuratoris sui, simul et literae Impignoratitiae, cum summa Inscriptionis,
sub praedictis terminis, et loco Diaetali, vel Octavali, in conspectu
Iudicum ordinariorum statim producuntur. II.
Iudicum ordinariorum statim producuntur. II. Personalem prohibitionem
quoque, ratione indebitae, et potentiariae detentionis Iurium
possessionariorum, sic fieri posse; ubi tam prohibens, quam prohibitus
personaliter, et non per Procuratores, coram Iudicibus ordinariis, simul
constituti fuerint:
Personalem Citationem; quae sunt propria illius?
Haec nimirum tria: Primo; ipsum intelligi debere, de solis Personis eorum, et
rebus pertinentibus ad illos,
qui vel per literas Regales ad Diaetam Regni, vel per publicatam ad Iudicia
Octavalia generalia, et brevia, vel etiam Extraordinaria, uti praemissum
est, immediate vocati, vel aliter interessati in Diaeta, vel Octavis iam
constituti,
illius?
Haec nimirum tria: Primo; ipsum intelligi debere, de solis Personis eorum, et
rebus pertinentibus ad illos,
qui vel per literas Regales ad Diaetam Regni, vel per publicatam ad Iudicia
Octavalia generalia, et brevia, vel etiam Extraordinaria, uti praemissum
est, immediate vocati, vel aliter interessati in Diaeta, vel Octavis iam
constituti, in personis et rebus penes eos habitis,
iam intelligi consuevit. Prouti
super hoc, anno 1610. Posonii, in causa Gasparis Palugyai;
contra Magnificum Dominum Sigismundum Balassa deliberatum est; ubi idem
Dominus Balassa, a Salvi conductus violatione, per verbalem dehonestationem
commissa, contra praetactum Gasparem Palugyai, absolutus fuit. Et ratio
huius est, quod indignum esse videtur, propter huiusmodi verbalem offensam,
capitis et bonorum poenam statuere. Cum neque in
propter huiusmodi verbalem offensam,
capitis et bonorum poenam statuere. Cum neque in facto honoris, neque in
violatione Sedis Iudiciariae, id observari soleat.
Tertio: sive Citatio fiat statim, sub praedictis terminis, per Scribam
Curiae Regiae; sive postea elapso ipso, per testimonium Capituli, aut
Conventus alicuius; vel etiam per Magistrum Protonotarium: semper tamen
extra omnem seriem huiusmodi causae levantur, sicuti et aliae quae sub
poenam statuere. Cum neque in facto honoris, neque in
violatione Sedis Iudiciariae, id observari soleat.
Tertio: sive Citatio fiat statim, sub praedictis terminis, per Scribam
Curiae Regiae; sive postea elapso ipso, per testimonium Capituli, aut
Conventus alicuius; vel etiam per Magistrum Protonotarium: semper tamen
extra omnem seriem huiusmodi causae levantur, sicuti et aliae quae sub
Diaetis patrantur:
violatione Sedis Iudiciariae, id observari soleat.
Tertio: sive Citatio fiat statim, sub praedictis terminis, per Scribam
Curiae Regiae; sive postea elapso ipso, per testimonium Capituli, aut
Conventus alicuius; vel etiam per Magistrum Protonotarium: semper tamen
extra omnem seriem huiusmodi causae levantur, sicuti et aliae quae sub
Diaetis patrantur:
QUAESTIO SEXTA. / An Inhibitio, et Repulsio, in huiusmodi Causis
personalis Citationis, admitti debeant?
Non levis dissensio est inter multos: aliis negantibus, ideo, quod per istam
Citationem, tales causae privilegientur: ut et In-causam-attracti
personaliter citentur, et tertio statim die respondere cogantur. Imo ibidem
statim in iis, olim iudicium fieri solebat: 6. Vlad. art. 12.
Kőlked, contra Dominos Comites a
Zrinio, admissas fuisse. Quod potius est praevaricari Leges, et vitiare
easdem ac corrumpere, quam Decreta corrigere, et observare. Quandoquidem
huiusmodi Bona et Iura Impignoratitia, etiam per Evocationem ad Octavas,
statim in primis Octavis, hoc est, in unico termino Octavali, adiudicari
debeant:
Quinque casus, qui Maioris potentiae esse dicuntur, quam aliae universae
causae, Minoris potentiae nuncupatae, in terminis celebrationis Octavarum,
vel Brevium Iudiciorum, terminari consueverant. Quia tamen Nobiles minores,
per Magnates et potentes molestabantur: idcirco tempore VVladislai Regis,
Anno Domini 1498. statutum erat, ut summarie, et extra
omnes terminos Octavarum, et Brevium Iudiciorum, per Regem examinarentur,
sive
Quia tamen Nobiles minores,
per Magnates et potentes molestabantur: idcirco tempore VVladislai Regis,
Anno Domini 1498. statutum erat, ut summarie, et extra
omnes terminos Octavarum, et Brevium Iudiciorum, per Regem examinarentur,
sive discuterentur, ubicunque Sua Maiestas constituta fuisset; depositis
querelis contra quoscunque per literas Praeceptorias Regiae Maiestatis,
mediantibus literis Exhibitoriis ad Capitulum, vel
1498. statutum erat, ut summarie, et extra
omnes terminos Octavarum, et Brevium Iudiciorum, per Regem examinarentur,
sive discuterentur, ubicunque Sua Maiestas constituta fuisset; depositis
querelis contra quoscunque per literas Praeceptorias Regiae Maiestatis,
mediantibus literis Exhibitoriis ad Capitulum, vel Conventum, sonantibus ad
certum terminum in eisdem literis, iuxta locorum distantiam praefigendum,
personaliter
praescripti 1563. uniformiter, tam in
terminis Maiorum, quam etiam Minorum Octavarum, uti et antiquitus solebant,
levantur; cum hac subsumptionis clausula: Quia autem huiusmodi novi
Actus potentiarii, per quoscunque patrati, iuxta contenta Articulorum,
novarum Constitutionum publicarum (anni 1527. art. 5.) in Curia regia,
per nos caeterosque Iudices regni ordinarios pro Decimo quinto die, diei
Evocationis exhinc
cum hac subsumptionis clausula: Quia autem huiusmodi novi
Actus potentiarii, per quoscunque patrati, iuxta contenta Articulorum,
novarum Constitutionum publicarum (anni 1527. art. 5.) in Curia regia,
per nos caeterosque Iudices regni ordinarios pro Decimo quinto die, diei
Evocationis exhinc fiendae computando, discuti debeant et adiudicari,
etc. Styl. Et non ad 32. diem, uti Tripartitum habet, 1.
Et non ad 32. diem, uti Tripartitum habet, 1.
tit. 33. Neque ita sine intermissione, sicut citatus art.
5. anni 1527. continet. Ac quanquam omnes Actus potentiarii in
genere, Citatione per Insinuationem facta moveantur, uti iam annotatum est,
in Quaest.: 3. proxime praecedente; et per expressum continetur,
tit. 71. part. 2. circa medium: nihilominus tamen, cum isti
quoque Quinque casus,
sicut citatus art.
5. anni 1527. continet. Ac quanquam omnes Actus potentiarii in
genere, Citatione per Insinuationem facta moveantur, uti iam annotatum est,
in Quaest.: 3. proxime praecedente; et per expressum continetur,
tit. 71. part. 2. circa medium: nihilominus tamen, cum isti
quoque Quinque casus, communem recipiant inquisitionem, iuxta 1. Vlad.
art. 56. ad plures etiam terminos, quam ad
citandi intromittitur: tunc signata
porta, sive Ianua eiusdem, Cruce, aut alio quopiam notabili signo ibidem
facto, et idem referente dicto testimonio in literis Relatoriis; huiusmodi
Citationi locus dari solet, quia non per citantem, sed per citandum, ac
suos, factum est, quo minus per homines facta fuerit.
QUAESTIO UNDECIMA. / Ex quibus causis Citatio, vel Relatio eiusdem
tunc signata
porta, sive Ianua eiusdem, Cruce, aut alio quopiam notabili signo ibidem
facto, et idem referente dicto testimonio in literis Relatoriis; huiusmodi
Citationi locus dari solet, quia non per citantem, sed per citandum, ac
suos, factum est, quo minus per homines facta fuerit.
QUAESTIO UNDECIMA. / Ex quibus causis Citatio, vel Relatio eiusdem
condescendere
Cruce, aut alio quopiam notabili signo ibidem
facto, et idem referente dicto testimonio in literis Relatoriis; huiusmodi
Citationi locus dari solet, quia non per citantem, sed per citandum, ac
suos, factum est, quo minus per homines facta fuerit.
QUAESTIO UNDECIMA. / Ex quibus causis Citatio, vel Relatio eiusdem
condescendere potest?
Si debito modo non fuerit facta,
Relatio eiusdem
condescendere potest?
Si debito modo non fuerit facta, non denotando scilicet Locum citati,
quemadmodum iam dictum est proxime, aut tempus, vel Personam, quando
videlicet, ubi, et per quem citatus extiterit. Ubi Nota: quod haec Citatio,
sive Evocatio, solum per illos fieri solita est, qui sunt Nostri, et
pertinent ad nos, aut qui sunt sub iurisdictione nostra, uti est familia
nostra, servitores,
modo non fuerit facta, non denotando scilicet Locum citati,
quemadmodum iam dictum est proxime, aut tempus, vel Personam, quando
videlicet, ubi, et per quem citatus extiterit. Ubi Nota: quod haec Citatio,
sive Evocatio, solum per illos fieri solita est, qui sunt Nostri, et
pertinent ad nos, aut qui sunt sub iurisdictione nostra, uti est familia
nostra, servitores, servitrices, coloni, et inquillini, aliique nobis
conviventes, per quos scilicet nobis
sive Evocatio, solum per illos fieri solita est, qui sunt Nostri, et
pertinent ad nos, aut qui sunt sub iurisdictione nostra, uti est familia
nostra, servitores, servitrices, coloni, et inquillini, aliique nobis
conviventes, per quos scilicet nobis talis Citatio innotescere, vel ad
notitiam nostram devenire potest. Alioqui per alienos, et nihil ad nos
pertinentes, modo praemisso, etiamsi fuerint, consanguinei, facta; nihil
valebit. Locus etiam ad
sub iurisdictione nostra, uti est familia
nostra, servitores, servitrices, coloni, et inquillini, aliique nobis
conviventes, per quos scilicet nobis talis Citatio innotescere, vel ad
notitiam nostram devenire potest. Alioqui per alienos, et nihil ad nos
pertinentes, modo praemisso, etiamsi fuerint, consanguinei, facta; nihil
valebit. Locus etiam ad id aptus esse debet: quia in Templo, vel alio sacro
loco, orationi sacro, aut concioni vacando, fieri
CAPUT TERTIUM. / De Proclamatione.
QUAESTIO PRIMA. / Quid facere debebit Actor, adveniente termino Octavali?
Debet per eundam Magistrum Protonotarium, per quem et Citatorias fieri
curaverat; ad easdem Citatorias, et Relatorias earundem, vel alias etiam
quaslibet literas, quibus causae processus ultimus, seu status continetur,
Iudiciales
CAPUT TERTIUM. / De Proclamatione.
QUAESTIO PRIMA. / Quid facere debebit Actor, adveniente termino Octavali?
Debet per eundam Magistrum Protonotarium, per quem et Citatorias fieri
curaverat; ad easdem Citatorias, et Relatorias earundem, vel alias etiam
quaslibet literas, quibus causae processus ultimus, seu status continetur,
Iudiciales conscribi, ac ex ipsis, ita Reum
quaslibet literas, quibus causae processus ultimus, seu status continetur,
Iudiciales conscribi, ac ex ipsis, ita Reum proclamari facere, ut ipsae
Iudiciales omnibus ostendantur:
a viginti annis. Neque vero
(inquiunt) conveniret, toties illas repetere, vel allegatione
ipsarum tempus protrahere, aut quod semel iudicatum est, in dubium iterum
vocare, et fidem priori Iudici detrahere, cum per expressum, et nota sit
manus illius, et tenor ac series illarum incorrupta, et per alterum neminem
variata.
In quibus, hoc singulariter Notandum venit: quod tempore Petitionis parium
per Reum,
vel allegatione
ipsarum tempus protrahere, aut quod semel iudicatum est, in dubium iterum
vocare, et fidem priori Iudici detrahere, cum per expressum, et nota sit
manus illius, et tenor ac series illarum incorrupta, et per alterum neminem
variata.
In quibus, hoc singulariter Notandum venit: quod tempore Petitionis parium
per Reum, Procurator ipsius (A) solemni cum protestatione, praemittere
debeat, se huiusmodi
cum per expressum, et nota sit
manus illius, et tenor ac series illarum incorrupta, et per alterum neminem
variata.
In quibus, hoc singulariter Notandum venit: quod tempore Petitionis parium
per Reum, Procurator ipsius (A) solemni cum protestatione, praemittere
debeat, se huiusmodi Signaturas, pro repetitis habere velle, et sibi super
iis Literas authenticas dari debere necessario, petere.
praesentem Actorem fieri debet?
Regulariter quidem, et de communiori recepta consuetudine, ita fieri debere,
modernorum Iuristarum opinio tenet. Verumenimvero, si etiam aliquando a
primo Causae motore deducatur, per declarationem intermediorum motorum: id
nihil nocebit, vel iuvabit, quantum ad Iuris processum; sed tantum, quantum
ad quandam historicam narrationem, quae vel decoris gratia, vel indicandae
Genealogiae illius familiae
personam, et non
transivit in processum (eo quod medio tempore ex hac decesserit vita, vel
alias non erit interessata) potest fieri a primo motore causae, in alio
termino. Secundo: quod huiusmodi Condescensio causae, vel per obitum ac
decessum priorum motorum, via legitimae successionis, ad haeredes; vel per
adeptionem bonorum, via emptionis, aut aliter, qualitercunque obtentionis,
etiam ad alienos fieri assolet.
vita, vel
alias non erit interessata) potest fieri a primo motore causae, in alio
termino. Secundo: quod huiusmodi Condescensio causae, vel per obitum ac
decessum priorum motorum, via legitimae successionis, ad haeredes; vel per
adeptionem bonorum, via emptionis, aut aliter, qualitercunque obtentionis,
etiam ad alienos fieri assolet.
QUAESTIO QUARTA.
etiam ad alienos fieri assolet.
QUAESTIO QUARTA.
Quae sunt Iudiciales Literae, edissere?
Sunt illae, ex quibus per Magistrum Protonotarium, coram quo causa verti
debet, Reus Actori in causa per easdem resuscitanda, in Iudicio, (a quo et
denominantur Iudiciales) responsurus proclamatur. In quibus vera deductio
Genealogiae, ex eoque
QUAESTIO QUARTA.
Quae sunt Iudiciales Literae, edissere?
Sunt illae, ex quibus per Magistrum Protonotarium, coram quo causa verti
debet, Reus Actori in causa per easdem resuscitanda, in Iudicio, (a quo et
denominantur Iudiciales) responsurus proclamatur. In quibus vera deductio
Genealogiae, ex eoque condescensio causae, ab ultimo motore, in praesentem
Actorem, atque etiam ultimus
in Iudicio, (a quo et
denominantur Iudiciales) responsurus proclamatur. In quibus vera deductio
Genealogiae, ex eoque condescensio causae, ab ultimo motore, in praesentem
Actorem, atque etiam ultimus processus causae, per Literas superinde editas,
denotari debet.
QUAESTIO QUINTA.
Possuntne, et quando, condescendere Literae Iudiciales?
ultimo in praesentem, rite facta non fuerit. Secundam: si
similiter Processus causae ultimus, bene non sit specificatus, neque ob id
novus suum principium bene sumpserit. Tertiam: si Condescensio eiusdem
casuae, ubi potissimum per adeptionem bonorum fieri contingit, bene denotata
non extiterit.
QUAESTIO SEXTA.
Quid proprium est harum Literarum Iudicialium?
QUAESTIO SEPTIMA.
Quid est Proclamatio: et quomodo fit?
Est legitima Rei, tempore cuiuslibet termini Octavalis, a Primo die
incipiendo, usque ad Vigesimum nonum, per Iudicis ordinarii Magistrum
Protonotarium, coram quo causa vertitur, foris in atrio Domus Iudiciariae, a
prandio hora secunda palam et publice, primo Quatuor, postea Tribus semper
continuis Iuridicis diebus, ad comparendum,
a
prandio hora secunda palam et publice, primo Quatuor, postea Tribus semper
continuis Iuridicis diebus, ad comparendum, clara voce, facta vocatio. Ubi
Nota: quod post Vigesimum nonum diem Proclamatio cessat quia alias (nisi per
Undecim ultimos dies) sententiae, per Nonvenientiam, extradari non possent,
sed in fumum abire deberent.
primo Quatuor, postea Tribus semper
continuis Iuridicis diebus, ad comparendum, clara voce, facta vocatio. Ubi
Nota: quod post Vigesimum nonum diem Proclamatio cessat quia alias (nisi per
Undecim ultimos dies) sententiae, per Nonvenientiam, extradari non possent,
sed in fumum abire deberent.
QUAESTIO OCTAVA.
ob non comparitionem Rei, de, et prae foribus Sedis
Iudiciariae pronunciatur; et haec dicitur Proclamatio primae extradatae.
Tertia: quae fit post Parium quidem in Iudicio receptionem, comparente Reo,
vel personaliter. Vel per Procuratorem saltem: sed postea ad respondendum
sese absentante, similiter de, et prae foribus Sedis Iudiciariae; et haec
dicitur Proclamatio secundae extradatae. Vel, ut alii dicunt. Prima, simplex
proclamata. Secunda, Ad
extradatae. Vel, ut alii dicunt. Prima, simplex
proclamata. Secunda, Ad non par, extradata. Tertia, Post par, ad nullam
responsionem, Adiudicata.
Ubi Nota: I. Quod sententia Primae Proclamationis, datur extra Sedem, per
Magistrum Protonotarium, facta eiusdem proclamatione, foris in atrio Domus
Iudiciariae: Duarum posteriorum, datur de Sede, ubi et proclamatur, ut iam
dictum est. II. Quod huiusmodi Extradata sententiarum, potissimum in
foris in atrio Domus
Iudiciariae: Duarum posteriorum, datur de Sede, ubi et proclamatur, ut iam
dictum est. II. Quod huiusmodi Extradata sententiarum, potissimum in causis
arduis, et quae finalem rerum decisionem contingunt, per plures Magistros
Protonotarios subscribi, ac etiam per fenestram clara et intelligibili voce
proclamari debent: 6. Matth. art. 20. Item, 1. Vlad. art. 69. Et 4.
eiusdem, art. 12. De quo vide infra,
datur de Sede, ubi et proclamatur, ut iam
dictum est. II. Quod huiusmodi Extradata sententiarum, potissimum in causis
arduis, et quae finalem rerum decisionem contingunt, per plures Magistros
Protonotarios subscribi, ac etiam per fenestram clara et intelligibili voce
proclamari debent: 6. Matth. art. 20. Item, 1. Vlad. art. 69. Et 4.
eiusdem, art. 12. De quo vide infra, Cap. 9. quaest. 2.
eodem tamen semper die, fit sine onere: Quarto autem,
cum onere, Trium scilicet florenorum. At aliis sequentibus diebus, semper
duobus, ac duobus, sine onere: Tertio autem, cum onere. Ubi Nota: quod
literae Sententionales, per non-venientiam Rei emanatae, ante Decem dies non
debent extradari:
(quia, ut vulgus Iuristarum iam loquitur, Pernoctarunt
apud Magistrum Protonotarium) sine Inhibitoriis destrui possunt.
Post Decem dies autem, Literatorie, hoc est, vigore literarum
Inhibitoriarum, per testimonium Capituli, vel Conventus, in cuius processu
scilicet Actor extiterit, vel saltem inventus fuerit, inhiberi consueverunt.
In quibus, licet Reus sententiam conscriptam ad se, recipit: nihilominus
tamen ad primordia
cap. 5. Quaest. 1.
QUAESTIO DUODECIMA.
Quomodo Onera Sententiarum prohibitarum, virtute Inhibitoriarum, per
Capitulum, vel Conventum; vel resuscitatarum, et statim prohibitarum,
tempore Publicatae deponi consueverunt?
Harum quidem Resuscitatarum, et Prohibitarum, statim tempore Publicatae,
debent
consueverunt?
Harum quidem Resuscitatarum, et Prohibitarum, statim tempore Publicatae,
debent deponi, absque ulla temporis procrastinatione. Prohibitarum vero,
virtute dictarum Inhibitoriarum, respondente Reo Prima Levata, per
(Deponit hodie) Secunda autem, subiungente etiam (Per
totum) tandem eadem secunda Levata, et eodem die, debebit totum
onus deponi, absque ulterioris prorogationis confidentia. Ita iudicatum
Publicatae,
debent deponi, absque ulla temporis procrastinatione. Prohibitarum vero,
virtute dictarum Inhibitoriarum, respondente Reo Prima Levata, per
(Deponit hodie) Secunda autem, subiungente etiam (Per
totum) tandem eadem secunda Levata, et eodem die, debebit totum
onus deponi, absque ulterioris prorogationis confidentia. Ita iudicatum est,
in causa Andreae Vjfalusi, ratione occupatae cuiusdam sylvae illius in
QUAESTIO PRIMA. / Quid est Parium Petitio?
Est Copiarum actionis, seu ut vulgus Iuristarum loquitur, Praesentium et
Iudicialium, ac reliquarum omnium, si quae in Iudicio contradictorio
producerentur, per Reum ad pleniorem causae, contra se per Actorem
propositae, notitiam, cautelam, et futuram defensionem, de Iure, et
consuetudine Regni, semel tantum admissa legitima postulatio, et concessio;
est Parium Petitio?
Est Copiarum actionis, seu ut vulgus Iuristarum loquitur, Praesentium et
Iudicialium, ac reliquarum omnium, si quae in Iudicio contradictorio
producerentur, per Reum ad pleniorem causae, contra se per Actorem
propositae, notitiam, cautelam, et futuram defensionem, de Iure, et
consuetudine Regni, semel tantum admissa legitima postulatio, et concessio;
tantum admissa legitima postulatio, et concessio;
ne postea in processu, petitione eorundem, terminum
frustra praetermittere cogatur, aut etiam ab Actione repellatur.
Reus vero, ut saltem effugere possit, non petit Paria talium omnium
Literarum, nisi omnes producantur per Actorem, et admoneatur per eundem, ad
recipienda illa. In quibus omnibus, unum hoc, primo statim intuitu
considerandum est, an tales Literae, legitime emanatae fuisse dignoscentur,
discurrendo per omnes necessarias
petitione eorundem, terminum
frustra praetermittere cogatur, aut etiam ab Actione repellatur.
Reus vero, ut saltem effugere possit, non petit Paria talium omnium
Literarum, nisi omnes producantur per Actorem, et admoneatur per eundem, ad
recipienda illa. In quibus omnibus, unum hoc, primo statim intuitu
considerandum est, an tales Literae, legitime emanatae fuisse dignoscentur,
discurrendo per omnes necessarias qualitates ipsarum; uti
nisi omnes producantur per Actorem, et admoneatur per eundem, ad
recipienda illa. In quibus omnibus, unum hoc, primo statim intuitu
considerandum est, an tales Literae, legitime emanatae fuisse dignoscentur,
discurrendo per omnes necessarias qualitates ipsarum; uti proxime
dictum est 2. tit. 14. et 17. Postea ad alias Exceptiones, contra
easdem descendendum erit, ut paulo post sequitur.
factum praetenditur:
commissi errores, reformari possunt, ac solent, ubi
Pars per huiusmodi errorem se gravari posse cognoscens, in figura Iudicii,
antequam tales Literae ad examen Iudicum Regni ordinariorum pervenerint,
huiusmodi reformationem, per dictum Capitulum, vel Conventum fiendam,
petierit Stylus.
QUAESTIO SEPTIMA. / Quid tandem receptis Paribus Reus facere debebit?
Stylus.
QUAESTIO SEPTIMA. / Quid tandem receptis Paribus Reus facere debebit?
Debebit iam incipere se defendere. Ac Primo quidem, per aliquam Exceptionem,
ex aliquo defectu, loci, temporis, et personae, in ipsis repertam. Tum
extrinsecus adveniente inconveniente simili incompetentiae; vel omnino,
depellendo a se Actorem per Condescensionem causae;
se defendere. Ac Primo quidem, per aliquam Exceptionem,
ex aliquo defectu, loci, temporis, et personae, in ipsis repertam. Tum
extrinsecus adveniente inconveniente simili incompetentiae; vel omnino,
depellendo a se Actorem per Condescensionem causae; vel
quousque licebit prorogando tempus, aut tandem Causam destruendo, et ad
meritum ipsius respondendo.
licebit prorogando tempus, aut tandem Causam destruendo, et ad
meritum ipsius respondendo.
QUAESTIO OCTAVA. / Quid est; et quotuplex Exceptio.
Est per Reum elicita, ex defectu alicuius necessariae ad Causam
Circumstantiae, potissimum autem loci; temporis, et personae; ac priusquam
ad meritum causae respondeat, contra Actorem in defensionem sui, facta
obiectio. Et
quia
respondendo statim ad Actionem, videbitur in reliqua omnia consensisse, nec
dabitur ei ad illa regressus. Deinde saepius iam dicta Requisita, hoc est,
Temporis, Loci, et Personarum circumstantiae, sive solennitates, per quas
Citatio facta est, in praedictis omnibus punctis, diligenter considerandae
sunt, an scilicet tales fuerint, quales fieri debeant. Tandem, haec ipsa
puncta quoque videnda, an expresse in iis habeantur, vel vero omissum
in quadam Causa
contrarium; quae ob huiusmodi absurdum fundamentum, in hodiernum usque diem,
finem sortiri non potest. Quod nulla ratione est admittendum. Quia Dato uno
absurdo, illico mille sequi necesse est. Et potest iterum per Novam
Citationem, causa per Actorem resuscitari: cum hac tamen Cautela, ut Literas
superinde Testimoniales extrahat, ne binaria Citatione, in eadem causa;
calumniose procedere arguatur passim.
quae ob huiusmodi absurdum fundamentum, in hodiernum usque diem,
finem sortiri non potest. Quod nulla ratione est admittendum. Quia Dato uno
absurdo, illico mille sequi necesse est. Et potest iterum per Novam
Citationem, causa per Actorem resuscitari: cum hac tamen Cautela, ut Literas
superinde Testimoniales extrahat, ne binaria Citatione, in eadem causa;
calumniose procedere arguatur passim.
QUAESTIO UNDECIMA. / Estne eadem, Depositio causae, cum praedicta
Condescensione?
Non. Quia Condescensio, est per Iudiciariam deliberationem, ex aliqua
obiectione in processu per Reum facta, Causae annihilatio, absque ullo onere
plane:
QUAESTIO UNDECIMA. / Estne eadem, Depositio causae, cum praedicta
Condescensione?
Non. Quia Condescensio, est per Iudiciariam deliberationem, ex aliqua
obiectione in processu per Reum facta, Causae annihilatio, absque ullo onere
plane:
Adiudicatio celebrata extiterit;
talis omnino condescendere solet. Quia Festis diebus, Iudicia fieri et
celebrari, tam Iure Canonum, Dist. 2. de Consecrat. cap. 1. et
sequentibus. Item, 15. quaest. 4. per totum: quam etiam Decretis
Regni, prohibentur; uti patuit ex proxime citato loco. II. Quod hoc Decretum
S. Ladislai, de aliis pluribus Festis etiam intelligi debet. Quae etsi in eo
non enumerentur, eo quod, vel
enumerentur, eo quod, vel posterius ab Ecclesia statuta sunt, vel vero
tunc pro talibus Decretalibus diebus, non fuerunt observata: tamen cum
postea usus. Non celebrationis Iudiciorum, in ea quoque derivatus sit, non
incommode per continuum et realem usum huc referri possunt: 2. tit. 2.
Talia autem Festa sunt: Circumcisionis Domini, Conversionis S. Pauli,
S. Matthiae Apostoli, S. Gregorii Papae, Annunciationis Beatae Mariae
Virginis,
non esset. Sed aliter iam apud nos: 3. tit.
38. Et infra, quaest. 27. cap. 9. Et Nefasti, quibus non licebat.
De quibus Ovidius, 1. Fast.
Ille Nefastus erit, per quem Tria verba silentur:
Fastus erit, per quem lege licebit agi.
Verum hoc piaculum Praetoris, M. Terentius Varro, lib. 5. De lingua
Latina, distinguit, dum ait: si imprudens id verbum emisit, et
38. Et infra, quaest. 27. cap. 9. Et Nefasti, quibus non licebat.
De quibus Ovidius, 1. Fast.
Ille Nefastus erit, per quem Tria verba silentur:
Fastus erit, per quem lege licebit agi.
Verum hoc piaculum Praetoris, M. Terentius Varro, lib. 5. De lingua
Latina, distinguit, dum ait: si imprudens id verbum emisit, et
fecit manumittendo, piaculari hostia piatur; si
singillatim disputare et excipere, si necesse foret.
QUAESTIO DECIMA SEXTA. / Potestne aliquando aliqua Depositio; vel variatio
aliquorum verborum fieri per Actorem in Actione, vel Iudicialibus suis?
Potest, ast non simpliciter, sed remanente perfecto orationis sensu, idque
cum onere. Et Paria quoque petenti Reo, Iudicialiter conceduntur.
Similiter etiam aliis Casibus: veluti Aquarum vehementi inundatione,
aegritudine valida, infirmante equo, et alium emere non valente,
interceptione, spoliatione, vulneratione, aut necatione per adversarios et
latrones facta. Dummodo excusatio ipsa, probabili documento fulciatur:
2. tit. 59. Et infra, quaest. 4. cap. 10. Nec non
Captivitate interdum alicuius domestica. Quia captivi pro
quod prosequendis
bellis potius, quam tractandis legibus, ductu illius Romani incumbebant. Sic
et Iuvenalis, circa annum Domini 98. post mortem Iulii
Caesaris, Anno 141. exclamat in Legem Iuliam, per quam
Adulteria puniri debebant: Ubi nunc Lex Iulia, dormis?
Postea Aetate, et Serie. Aetate quidem: quod omnes Causae, ex vi publicarum
Constitutionum Regni, juxta suas aetates, hoc est,
aliqua Bona tamdiu quiete et pacifice,
praescribit in illis, id est, plenum ius ea retinendi acquirit sibi; et
alter, qui forsan aliquid Iuris in iis se habere
sperabat, per taciturnitatem prorsus illud amittit. Atque sic, dum aliquis
putat se in alterius Bonis, ratione quorum impetitur ab illo,
praescripsisse, allegare solet Praescriptionem: quae si incurrisse
probabitur, Allegans absolvitur,
Et 2. tit. 12.
non esse admittendam in Bonis Impignoratitiis. Quia is sic
pacificatur; dum et quandocunque ea redimere poterit: Stylus
(sicut nec in Motionibus Causarum, eorundem Bonorum Impignoratitiorum,
admissa est per Tabulam Regiam, Posonii, Anno 1610.) ex eo,
quod sicut propriae rerum passiones, sua naturalia principia sequi debent:
ita quoque Motiones Causarum, ipsa Bona, super quibus moventur, imitari
habent. Ast quoad
Ius adhuc in iisdem Bonis, et iuribus Possessionariis aviticis
habent:
paulatim a suo membro corporali, videlicet Possessione, quovis modo
abstractas et occupatas. Quia tales Particulae seu quantitates, vigore
Literarum Metalium, rite tamen emanatarum; per Actorem, iuramento mediante,
allegatione cuiusvis Praescriptionis non obstante, recuperari possunt. Et
nec tale iuramentum (A) potest reiicere in (I) quod haec sit hoc in casu
specialis lex, neque illud prius fuerit ipsi,
per Actorem, iuramento mediante,
allegatione cuiusvis Praescriptionis non obstante, recuperari possunt. Et
nec tale iuramentum (A) potest reiicere in (I) quod haec sit hoc in casu
specialis lex, neque illud prius fuerit ipsi, per (I) submissum, ex quo
reiectio necessario sequi posset. Prouti et in Causa Illustr: Domini Comitis
Erdödi, contra Venerabile Capitulum Zagrabiense deliberatum est, Anno
1610. Posonii. At Corporales, seu
est, Anno
1610. Posonii. At Corporales, seu Integrae Possessiones, sub
inclusionibus, quarumcunque Literarum Metalium, annihilari et occupari non
possunt, quia tempore Condescensionis, non fuit reclamatum per eum, ad quem
talis Terra, vel Meta pertinebat. Et ideo, pro iis quoque certa particularis
meta, ex omnibus limitari debebit, virtute incursae iam Praescriptionis:
Duo haec: Iustus Titulus, et Bona Fides. De quibus, quia nihil certi in Iure
nostro reperire est; ideo aliunde Definitionem ipsorum mutuantes, declarare
debemus, quid sint.
Est igitur Iustus Titulus index, per quem indicatur, aliqua possidendi
legitima causa, sufficiens scilicet ad tale Dominium vel acquirendum, vel
retinendum, in re naturali, vel civili. Dictus a Tuendo: quod factum Autoris
tueatur. Cui additur Adiectivum
die ante terminum prohibemus quempiam
a Iuramentali depositione, vel communi Inquisitione: Quaest. 14. cap.
5. vel quando Iudicia suspenduntur, per Maiorem Hebdomadam.
Quarta, est Decem dierum; intra quos Literae Sententionales, per
Nonvenientiam extradari non debent: quin imo, intra eosdem semper absque
Literis Inhibitoriis, prohiberi possunt cum onere, art.
a Iuramentali depositione, vel communi Inquisitione: Quaest. 14. cap.
5. vel quando Iudicia suspenduntur, per Maiorem Hebdomadam.
Quarta, est Decem dierum; intra quos Literae Sententionales, per
Nonvenientiam extradari non debent: quin imo, intra eosdem semper absque
Literis Inhibitoriis, prohiberi possunt cum onere, art. 39. anni 1545.
Et Quaest. 10. cap. 3.
Statutione,
cum clausula (Cum nos attentis, et consideratis, etc.) intra
anni revolutionem fienda:
spatium ad effectum non perducuntur, tunc simpliciter viribus
exuuntur. Atque sic tam Donatio, denuo a Principe reobtineri, 2. tit.
11. quam sententia, sive literae Adiudicatoriae, in Iudicio
contradictorio, per eundem Iudicem, iterum resuscitari debebunt, sine
Citatione, aut alio quovis processu, sed solum facta declaratione, sive
publicatione resuscitandae Sententiae. Verum, si antiquior fuerit, per
Praeceptorias, potissimum
in Iudicio
contradictorio, per eundem Iudicem, iterum resuscitari debebunt, sine
Citatione, aut alio quovis processu, sed solum facta declaratione, sive
publicatione resuscitandae Sententiae. Verum, si antiquior fuerit, per
Praeceptorias, potissimum coram Iudicibus Pedaneis, melius resuscitari
debebit. Et si per Non venit tantum fuit extradata: comparente iam Reo, et
Paria eius petente, non ad Executionem exmittitur, sed in processum
aut alio quovis processu, sed solum facta declaratione, sive
publicatione resuscitandae Sententiae. Verum, si antiquior fuerit, per
Praeceptorias, potissimum coram Iudicibus Pedaneis, melius resuscitari
debebit. Et si per Non venit tantum fuit extradata: comparente iam Reo, et
Paria eius petente, non ad Executionem exmittitur, sed in processum
reiicitur. Item, super Violenta Bonorum occupatione, si violentus occupator,
intra anni
captivorum ad hostes, in quasi viduitate reditum maritorum abinde
expectantes, de laudabili coniugalis continentiae consuetudine, portabant.
Sed iam, Proh dolor! vix Septimum diem expectare possunt, nedum Penelopes
telam per decem annos retexere velint: ideo primo statim occurrenti proco
maritantur. Atque sic si forte fortuna miseri mariti aliquando ex tali
captivitate redeunt, magno cum foenore secundi, interdum etiam tertii
coniugii, illas
cohabitare deberent, iuxta Canonicas sanctiones, 34. quaest. 1. et
2.
Duodecima, est annorum Duodecim: hoc est legitimae aetatis Pupillorum quibus
elapsis, incipiunt ipsi per se lites movere, Procuratores constituere, et
iuramenta interea temporis sibi per Iudicem delata, deponere: 1. tit.
111.
Decima tertia est annorum quatuordecim: quando puellae de
2.
Duodecima, est annorum Duodecim: hoc est legitimae aetatis Pupillorum quibus
elapsis, incipiunt ipsi per se lites movere, Procuratores constituere, et
iuramenta interea temporis sibi per Iudicem delata, deponere: 1. tit.
111.
Decima tertia est annorum quatuordecim: quando puellae de debitis, iuribus
impignoraticiis, auroque et argento, ac aliis rebus mobilibus
Ecclesiasticis, quarumcunque Ecclesiarum, utpote
ArchiEpiscopatuum, Episcopatuum, Prioratuum, Capitulorum, Conventuum,
Praepositurarum, Abbatiarum, Monasteriorum, Claustrorum, aliorumque locorum
et Beneficiorum sacrorum, per Dominos duntaxat Barones, Magnates, Proceres,
et Nobiles, Praelatosque inter
se se invicem (non autem per Fiscum Suae Maiestatis Regium) praescribitur:
Claustrorum, aliorumque locorum
et Beneficiorum sacrorum, per Dominos duntaxat Barones, Magnates, Proceres,
et Nobiles, Praelatosque inter
se se invicem (non autem per Fiscum Suae Maiestatis Regium) praescribitur:
Proceres,
et Nobiles, Praelatosque inter
se se invicem (non autem per Fiscum Suae Maiestatis Regium) praescribitur:
ad alterum, semper viris
Ecclesiasticis conferre solet, iuxta piam antiquorum Regum ordinationem:
122.
consilio tamen, prudentia, sapientia, ac rerum, et temporum magistra
experientia, quae senum propria sunt ornamenta, et animi bona, iunioribus,
externa et corporalia officia gerentibus, adesse debent; ut non minus per
eos, iuxta Ciceronis olim dictum, quam per iuvenes, bella geri, et alia
negotia administrari, videri possint. De quo vide etiam, cap. 7. lib.
1. S. Stephani Regis.
ac rerum, et temporum magistra
experientia, quae senum propria sunt ornamenta, et animi bona, iunioribus,
externa et corporalia officia gerentibus, adesse debent; ut non minus per
eos, iuxta Ciceronis olim dictum, quam per iuvenes, bella geri, et alia
negotia administrari, videri possint. De quo vide etiam, cap. 7. lib.
1. S. Stephani Regis.
Vigesima prima, est annorum Centum: quibus Ius
Bonis, seu
Iuribus possessionariis, mala fide, ut praemissum est, tamdiu possessis,
praescribit, et Ius plenum sibi ac proprium acquirit. Atque haec de his
dicta modo sufficiant: plura quotidiana observatione, quilibet per se
observare poterit.
QUAESTIO VIGESIMA QUINTA. / Quomodo Causa destruitur per Calumniam?
Sic videlicet; si quis allegaverit, et statim in
haec de his
dicta modo sufficiant: plura quotidiana observatione, quilibet per se
observare poterit.
QUAESTIO VIGESIMA QUINTA. / Quomodo Causa destruitur per Calumniam?
Sic videlicet; si quis allegaverit, et statim in continenti literali
documento probaverit, Actorem unam et eandem rem, duplici colore, seu via
acquirere, aut se iam superinde absolutum esse. Vel, si
et statim in continenti literali
documento probaverit, Actorem unam et eandem rem, duplici colore, seu via
acquirere, aut se iam superinde absolutum esse. Vel, si dixerit, Causam
semel ordine Iuris definitam, iterum per Actorem, absque gratia Principis,
et Novi Iudicii resuscitatam:
omnino adnitatur Actorem depellere, et sese ab impetitione
ipsius absolvere.
QUAESTIO VIGESIMA NONA. / Suntne interdum aliquae Exceptiones Procuratorum
per Iudices resecandae?
Sunt maxime; ne dum frivolae illae, inanes, et impertinentes, quae non ex
praemissis Lege et Consuetudine Regni, admissis fontibus, sed aliunde, ad
subterfugiendum tantum, et protrahendum tempus,
Iudicum, quam ordinaria Lege, et antiqua iam
Consuetudine Regni ita exposcente, amputandae: art. 49. anni 1563. Et
2. tit. 83. ad finem Garrulitas etiam, et inanis verborum
profluentia, saepius priora per posteriora repetendo, vel in uno diutius
immorando, non minus quam illa suprema cum nausea semper repetita crambe,
fastidienda et repudianda; quae potius veritati tenebras offundit, et
simplicitati laqueos tendit, quam
QUAESTIO TRICESIMA. / Veruntamen, quas, et quot vices, contra se invicem
allegando et respondendo, Partes insumere debent: et quae sint illae?
Quanquam nonnulli ex Procuratoribus nostris interdum, nisi per Iudices
desistere cogerentur, frivolis plane et inutilibus Exceptionibus, ac
Replicationibus, totos consumere solerent dies: nihilominus tamen, de bene
observanda procedendi via, prouti et Statuto Imperialis Camerae
anno 1548. legimus, non nisi Quatuor Vices observare
deberent: Prima est, Actio, quam Actor urget. Secunda: Exceptio quam Reus in
contrarium allegat; et forsan etiam, nisi Actor ipsam resolveret, Actionem
illius per eam perimeret. Tertia: est Replicatio Actoris, qua huiusmodi
Exceptionem Rei solvit, et Actionem suam confirmat. Quarta: est Duplicatio
Rei, qua iterum priorem suam Exceptionem duplicata Responsione fulcit.
Atque hic
CAPUT QUINTUM. / De Inhibitione, Prohibitis, Prohibitione, et Repulsione.
QUAESTIO PRIMA. / Sed quid si aliquando Reus, etiam data opera, sese
absentaverit, et interim Sententia contra ipsum, per Non venientiam
extradabitur?
Inhibitione ipsi utendum est: praesertim, si nec per se, nec per alium, in
iisdem Iudiciis antea adhuc comparuit, aut visus est; neque quisquam, eius
nomine egerit,
QUAESTIO PRIMA. / Sed quid si aliquando Reus, etiam data opera, sese
absentaverit, et interim Sententia contra ipsum, per Non venientiam
extradabitur?
Inhibitione ipsi utendum est: praesertim, si nec per se, nec per alium, in
iisdem Iudiciis antea adhuc comparuit, aut visus est; neque quisquam, eius
nomine egerit, aut Literas Procuratorias eiusdem in Iudicio produxerit:
QUAESTIO PRIMA. / Sed quid si aliquando Reus, etiam data opera, sese
absentaverit, et interim Sententia contra ipsum, per Non venientiam
extradabitur?
Inhibitione ipsi utendum est: praesertim, si nec per se, nec per alium, in
iisdem Iudiciis antea adhuc comparuit, aut visus est; neque quisquam, eius
nomine egerit, aut Literas Procuratorias eiusdem in Iudicio produxerit:
14.
Quod si autem comparuerit, modo
praemisso; non poterit hoc remedio uti: art. 55. anni 1550.
Unde Actor cautus esse debet, ut priusquam sententiam extraxerit,
bene advigilet, si prius in alia causa, per se, vel per alium comparuerit;
accipiatque; superinde authenticum Testimonium ab aliquo Iudice,
demonstrando eidem ipsum ad oculum, et protestando de praemissa eiusdem
comparitione; alioquin sine tali testimonio nihil efficiet. Ast si
est, comparuisse, et nihilominus huiusmodi
Inhibitione uti voluisse: convincetur in poena Emendae linguae; citato
iam art. 55.
Ubi Nota: olim putasse aliquos, si huiusmodi Inhibitio, per Novum Iudicium
ipsis extradata fuisset; eosdem
tam ante, quam post factam Inhibitionem, libere sub iisdem Iudiciis comparere
potuisse. Ideo quod Novum Iudicium, cum
iisdem Iudiciis comparere
potuisse. Ideo quod Novum Iudicium, cum futuro termino dari soleret. Ac ob
id, ad tollendam huiusmodi vanam opinionem, cautum est, 6. Vlad. art.
14. quod huiusmodi Inhibitiones, etiam per Novum iudicium factae,
illis ne suffragentur, qui prius in Octavis, vel Brevibus Iudiciis
comparuerint. Veruntamen, si post factam Inhibitionem comparuerint; nulli
gravamini propterea subiacebunt. Ita deliberatum est
QUAESTIO SECUNDA. / Quid est Inhibitio?
Est Iuridicum remedium, quo Sententia, ob Non venientiam Rei pro parte
Actoris comparentis, iuxta acquisitionem suam, per Iudicem ad executionem
extradata, medio testimonii Capituli, vel Conventus, in cuius processu Reus
existit, vel inveniri poterit, vigore Literarum Inhibitionalium Iudicis
ordinarii, ad dictum Capitulum. Vel Conventum
Ubi Nota: I. Quod huius Remedii, non ponitur certus locus; ubinam, et in quo
tantum fieri deberet, quia potest fieri, et fit communiter ubicunque ante
peractam Executionem, testimonium Capituli, et Conventus, ac per consequens
Actor ipse, reperiri potest. Imo etiam post peractam Executionem, in locis
credibilibus, dum adhuc Literae Relatoriae, superinde extra datae non
fuerint. Et ratio est, quia nondum plene finita est Executio,
primo et
principaliter dirigitur ad Capitulum, vel Conventum, ut Testimonia sua ad
talem executionem peragendam, non transmittant: vel, si iam transmisissent,
eadem ab inde revocent, et secundario ac consequenter tandem, per testimonia
eorundem, Actor inhibetur ab executione latae pro se sententiae; atque etiam
evocatur ad recipiendum Novum, causa in eadem, Iudicium, aliquando per idem
Capitulum vel Conventum; et aliquando per aliud, ac alium,
eadem ab inde revocent, et secundario ac consequenter tandem, per testimonia
eorundem, Actor inhibetur ab executione latae pro se sententiae; atque etiam
evocatur ad recipiendum Novum, causa in eadem, Iudicium, aliquando per idem
Capitulum vel Conventum; et aliquando per aliud, ac alium, in cuius nimirum
processu extiterit, in hunc modum allegando: Quod si Iuri consonaret,
et aequitati videretur, extunc idem Protestans, vos simul, et
consequenter tandem, per testimonia
eorundem, Actor inhibetur ab executione latae pro se sententiae; atque etiam
evocatur ad recipiendum Novum, causa in eadem, Iudicium, aliquando per idem
Capitulum vel Conventum; et aliquando per aliud, ac alium, in cuius nimirum
processu extiterit, in hunc modum allegando: Quod si Iuri consonaret,
et aequitati videretur, extunc idem Protestans, vos simul, et praefatam
(A) ab Executione
Et non ut Decius sentit, Non evocare, sed solum
Protestari, de facta Inhibitione, in Capitulo, vel
Conventu.
motis: quia alias unico termino non finirentur; 1. Vlad.
art. 54. Nec obstat, Titulus 77. part. 2.
Tripartiti, qui de longis causis, in quibus processus sequuntur, et
non de brevibus, sive per insinuationem motis, intelligitur: ut patet
4. Vlad. art. 15. De quo vide etiam supra, Quaest. 3. cap.
2.
Praeceptoriarum, pro sui parte
extrahere coactus fuerit, sicque expensis tantummodo gravatus extiterit,
petieritque contra (I) superinde Iudicium; statim in poena Calumniae ex eo
convincetur:
iudicio; sed solum de eo, quod cum Inhibitione dari solet.
QUAESTIO QUARTA. / Quid tandem futurum post factam Inhibitionem?
Onus non venientiae per (I) modo iam praescripto, supra quaest. 12.
Cap. 3. Et pretium Sententiae deponendum. Ac licet Sententiam
ipsam Reus accipiat: nihilominus tamen Paria Praesentium et Iudicialium,
uti
QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Sed si ipsam probare non poterit, quid tandem
faciendum?
Ne, non probata causa, succumbat, Prohibitione simul cum Evocatione exinde
fienda, utendum est, ante Octavam diem termini, per Iudicem communi
Attestationi praefixi:
Iuramentales,
vel Attestatorias producturam, in Curiam Regiam evocet: Stylus.
Quod ipsum et Prohibens, de se ipso intelligat, necesse est.
Secundo: Et si in una et eadem causa, tam Inhibitio in sententia per
Nonvenit, quam Prohibitio a Iuramentali depositione, et communi
Inquisitione, aliquando interveniant; uti in quadam causa Relictae quondam
Ioannis Alapi, contra Lucam Székely, in Anno Domini 1571.
Relictae quondam
Ioannis Alapi, contra Lucam Székely, in Anno Domini 1571.
die Sexta Iunii in Iudiciis Octavalibus Superiorum partium,
Tyrnaviae ni fallor celebratis, admissae fuisse memorantur; ac per
consequens, Nova Iudicia quoque penes easdem, Tribus vicibus in eadem Causa,
ex Styli continentia, intervenisse, videri possint: Nihilominus tamen, non
nisi Novum Iudicium cum Inhibitione fuisse, verius existimandum est.
etiam absque Novo Iudicio fieri potest)
in melius reformari soliti sunt. Quae vocula Adverbialis
(Semel) si indifferenter, uti Stylus continet, in omnibus
Literis Novi Iudicii exprimitur: quomodo ergo tot Nova iudicia, in una
eademque causa, etiam per modum Inhibitionis, et sub diversis terminis,
intercedere possint, vel admitti debeant, unusquisque pro sua prudentia
diiudicet oportet. Meo quidem tenui iudicio, in ista Prohibitione a
Iuramentali depositione, et Communi
denique faciendum est?
Post receptionem Parium literarium Prohibitionalium, simul et Evocationis
superinde factae, utendum erit ipsi Prohibito, aliqua exceptione, contra
easdem, si fieri poterit: sin minus, danda erit per Prohibentem, aliqua
ratio factae Prohibitionis; sed necdum plena, et ad meritum causae
pertinens. Qua si neque tunc Iudex contentus esse voluerit, sed ulterius
perrexerit, atque in causa convictionem
QUAESTIO DECIMA SEPTIMA. / Quid igitur est Repulsio, et quoties fieri
admittitur?
Repulsio est Iuridicum remedium, quo, Pars in causa triumphans, per Alteram
partem in causa succumbentem, ab Executione, latae per Iudicem sententiae,
coram vicinis et commetaneis, evaginato gladio, vel alio quopiam, ad id apto
instrumento ostenso, et minaciter vibrato, violenter
QUAESTIO DECIMA SEPTIMA. / Quid igitur est Repulsio, et quoties fieri
admittitur?
Repulsio est Iuridicum remedium, quo, Pars in causa triumphans, per Alteram
partem in causa succumbentem, ab Executione, latae per Iudicem sententiae,
coram vicinis et commetaneis, evaginato gladio, vel alio quopiam, ad id apto
instrumento ostenso, et minaciter vibrato, violenter propellitur. Vel
vicinis et commetaneis, evaginato gladio, vel alio quopiam, ad id apto
instrumento ostenso, et minaciter vibrato, violenter propellitur. Vel
instrumento ostenso, et minaciter vibrato, violenter propellitur. Vel
in quibus Divisori,
omnino non praecipitur facienda, ut videre est, in serie Divisionalium.
Styl. Ubi Nota, quod haec secunda Repulsio in divisione,
fit ex eo, quod Divisor nolit stare rationibus allegatis per Repellentem;
ideo necesse habet repellere, ut praetactas suas rationes, suo loco et
tempore, velut per viam appellationis, maturius revideri faciat.
Prima autem non sic; sed, ut novam omnino, relictis aliis
Nota, quod haec secunda Repulsio in divisione,
fit ex eo, quod Divisor nolit stare rationibus allegatis per Repellentem;
ideo necesse habet repellere, ut praetactas suas rationes, suo loco et
tempore, velut per viam appellationis, maturius revideri faciat.
Prima autem non sic; sed, ut novam omnino, relictis aliis omnibus prioribus
rationibus, sive allegationibus, cur repulerit, reddat rationem; alioquin
Repulsio nulla erit, sed
oneris Repulsionis, Depositio promittenda, Una Levata: his verbis tantum:
(deponit hodie) quae responsio pro Una Prohibita reputatur.
Altera autem Levata, sic omnino dicendum erit (deponit hodie per
totum) quae vicissim pro Altera Prohibita habetur. Atque ideo, illo
eodem die, totum onus deponendum erit, quia pluries non admittitur idem
repetere; licet antea Tribus vicibus, pro Tribus Levatis repetitum sit;
quorum Repulsionem facere cogitur, tempore Recaptivationis seu Primariae,
Principalis membri bonorum statutionis, simul cum Principali
In-causam-attracto, in lite non extiterat; nam si in ea iam fuisset, post
semel factam per principalem In-causam-attractum Repulsionem, aliam
secundario facere non admitteretur, absque manifesto in Notam
infidelitatis incursu; uti iam dictum est, et colligitur ex
citato
QUAESTIO VIGESIMA SECUNDA. / Postremo tandem quid faciendum?
Ratio demum factae Repulsionis reddenda est, (non expectato Novo
Iudicio per favorem Principis concesso, ut vult Decius) talis, si
fieri potest, quae meritum causae concernat, et qua Iudex pro parte sui
contentus esse possit. Atque ita petat se Reus ab ulteriori impetitione
ipsius Actoris,
art. 12.
anni 1536.
art. 12.
anni 1536.
fuerit; Nihilominus tamen si pars
Incausamattracta per se, vel per Procuratorem suum, ex onere ipsius,
portionem suam levaverit, postea illam omnino admittere debebit, quia per
huiusmodi oneris levationem, consensit in ipsam. Ideo abstinendum potius a
tali levatione oneris, quam ut exinde damnum aliquod eveniat: sicut et
superius quoque super hoc dictum est, quaest. 11. cap. 4.
QUAESTIO SECUNDA.
Quid est Communis Inquisitio?
Est dubietatis, ex Responsionibus Litigantium, coram Iudice factis,
emergentis; ideoque de sede saepe Exmissae ad partes, per attestationes
vicinorum, commetaneorum, et comprovincialium, utriusque sexus, Nobilium et
ignobilium, Spiritualiumque ac saecularium hominum, Comitatuum, quorum
partes voluerint in loco et termino, quos sibi accedente
QUAESTIO TERTIA.
Quae requisita ad Communem Inquisitionem ex praemissa eiusdem Definitione;
vel etiam Aliunde colligi possunt?
Haec Nimirum: quod quotiescunque huiusmodi Inquisitio fieri debebit, per
utramque partem, uno die celebretur, et non diversis pro alia atque alia
parte. Item testimonium Capituli vel Conventus, et Regii, vel Palatinales
homines, iidem pro qualibet parte, et non diversi fiant.
parte. Item testimonium Capituli vel Conventus, et Regii, vel Palatinales
homines, iidem pro qualibet parte, et non diversi fiant.
Item, quod singuli Testes, Singillatim iurare, et per praefata
testimonia, ac Regios homines, de negotio, de quo experiri volunt,
interrogari et examinari debent. Item, quod causantes
tempore Inquisitionis interesse non debent, sed per Fidedignitates
iurare, et per praefata
testimonia, ac Regios homines, de negotio, de quo experiri volunt,
interrogari et examinari debent. Item, quod causantes
tempore Inquisitionis interesse non debent, sed per Fidedignitates
excludantur. Item, quod ad huiusmodi attestationem faciendam, Periuri,
Infames et qui honorem et humanitatem
perdiderunt: non admittantur. Praeterea: Ignobiles
ad huiusmodi attestationem faciendam, Periuri,
Infames et qui honorem et humanitatem
perdiderunt: non admittantur. Praeterea: Ignobiles quoque etiamsi
possessionati fuerint: nisi per Regiam Maiestatem Nobilitati extiterint,
acceptari non debent.
1608. 1609. et 1613.
QUAESTIO QUARTA.
Quare dicitur Communis, et quoties fieri admittitur?
Ideo, vel quia, cum fit per Partes, tunc pro Utraque simul, ac Semel in uno
Loco et Tempore, atque coram eodem educto Inquisitore, et non Diversis Locis
et Temporibus, nunc pro Una, et nunc pro Altera parte celebratur,
(licet etiam Aliquando
omiserit, amplius non datur
illi regressus, neque admittitur binario fieri numero, 2. tit. 31.
(nisi fortassis interdum Iudex sic deliberavit.) Vel
quia huiusmodi testium Inquisitio fit communiter per quoscunque Vicinos,
Commetaneos, et Comprovinciales, Nobiles, et Ignobiles, Spiritualesque ac
saeculares, utriusque sexus, Bonae tamen et honestae conditionis homines,
Attestationis esse dicitur, utuntur: Non item
duobus illis Coniecturali, ex quo suspiciones quaedam solum, et
praesumptiones deducuntur, non autem rerum probationes; et Quaestionum sive
torturae, per propriam scilicet confessionem equuleo
extortam, atque elicitam. Definitivus est, qui declarat, quid
Nominis, et quid Rei sit, ut homicidium a nomine
homo, et a
QUAESTIO SEPTIMA.
Quid sunt Suspicio, et Praesumptio?
Prouti huic instituto deservire videntur: Suspicio est, levis opinio contra
aliquem, de re aliqua; quasi per ipsum patrata, concepta ex Propriis
illius signis, Antecedentibus, Concomitantibus, vel autem
Consequentibus illam. Praeasumptio autem est fortissima opinio, similiter
contra aliquem, de re aliqua,
ipsum patrata, concepta ex Propriis
illius signis, Antecedentibus, Concomitantibus, vel autem
Consequentibus illam. Praeasumptio autem est fortissima opinio, similiter
contra aliquem, de re aliqua, Quasi per ipsum patrata concepta
ex praemissis circumstantiis, et fere proxima ad facti evidentiam accessio.
Ut cum quispiam visus sit, sero, nocte illa, qua furtum
commissum est, circa domum clam obambulare, et
Definitivam In Causa Capitali, absque aliis probationibus, ut
Corporaliter puniat; secus autem pecuniariter.
Vivius
ad finem Prologi
habetur, veluti ex istis casibus, non tamen
singulis seorsim, sed ex pluribus simul concurrentibus. Primo, si factum
contra ipsum, per unum testem probabitur, cum unus testis, ad plenam probam,
non sufficiat. Secundo, si minas ad tale factum patrandum dedisse
probabitur. Tertio, si vacillet vel varius fuerit, in dicto suo, super tali
facto. Quarto, si tam
dedisse
probabitur. Tertio, si vacillet vel varius fuerit, in dicto suo, super tali
facto. Quarto, si tam vilis persona fuerit, quod etiam alias iuramento suo,
non crederetur. Quinto, si propria eius confessio, de tali facto, per unum
testem, contra ipsum probabitur. Sexto, si fama etiam continuata per bonos
et non malevolos probabitur, contra ipsum de tali facto. Septimo, si
moribundus ex vulnere ipsemet suo ore, certis de Causis, hominem certum,
super tali
facto. Quarto, si tam vilis persona fuerit, quod etiam alias iuramento suo,
non crederetur. Quinto, si propria eius confessio, de tali facto, per unum
testem, contra ipsum probabitur. Sexto, si fama etiam continuata per bonos
et non malevolos probabitur, contra ipsum de tali facto. Septimo, si
moribundus ex vulnere ipsemet suo ore, certis de Causis, hominem certum,
constanti sermone incusarit, et accusationem ingeminarit, idque ante
etiam nullis
indiciis praecedentibus, vel non data indiciorum copia, sufficere, sine
aliqua ratificatione, ad condemnandum confitentem. II. Confessionem
factam per Reum in tormentis, Nullis, vel non legitimis
indiciis praecedentibus, non valere et reddi nullam, etiamsi millies
fuerit ratificata; nec ex ea sequi posse condemnationem illius;
Mynsing.
non modicum conscientiae suae
praeiudicabunt, et etiam in die Iudicii, rationem eius sunt reddituri procul
dubio, quia semel confessus in tormentis, nisi perseveraverit, vel novis
indiciis torturari poterit, condemnari per Iudicem nequit, ut proxime
dictum est; sed absolvi debet; Siquidem ut Ulpianus
scribit; neminem liceat ex suspicionibus condemnare, satiusque
esse nocentem absolvere, quam innocentem
servare. Tum quod
pacta, contra publicam utilitatem; minime servari debent. Quarto,
confessionem coram Iudice incompetente, non valere quidem Iudicialiter,
valere autem ut extra Iudicialem, et facere indicium ad torturam, per
Iudicem ordinarium inferendam. Quinto, confessionem factam, absente parte,
in favorem absentis, inducere semiplenam probationem. Atque sic cognitis
his, securior institui poterit processus, in huiusmodi casibus. Haec
exinde scandalum
suboriatur; assumitur adhuc Quartus quidam proprius, et iam ab
olim usurpatus Status, apud nullas quidem alias gentes cognitus
et usitatus; quem nos Iuramentalem vocamus Depositionem, per Coniuratores
certo numero ipsis (I) adiudicatos; sicque litigantes, aliquando, sua et
ultro; aliquando etiam Iudice ipsos ad id cogente, mediante huiusmodi
depositione eorum, vel causas proprias affere, vel alienas a se
QUAESTIO UNDECIMA.
Quid de Informatione, quam Aliqui his annectunt sentiendum, et quid sit?
Informatio est quaedam interdum non levis, nec impertinens Iudicis, super
aliqua re dubia, contra aliquem quasi per ipsum patrata, undecunque facta
instructio; secundum quam tamen Iudex neminem Iudicare solet, cum videatur
privata illius scientia esse, sed ex allegatis et probatis iudicium et
sententiam fert; uti et Prologus
imponitur?
Soepe enim post reportatam communis Inquisitionis seriem, alterutri partium,
iuramentum imponi solet, his modis. I. Quod si Actor, pro parte sui
sufficientem reportabit comprobationem, In-causam-attractus autem per
omnia defecerit, vel etiamsi modicum quid probaverit: tunc (A) ad caput
ipsius (I) quinquagesimo
se iurabit. II. Si utraque pars, pari modo
extunc In
causam-attractus iuxta vires, trium literarum Inquisitoriarum vigesimo
quinto duarum duodecimo et unicarum sexto se
sacramentum praestabit. IV. Si (A) in comprobatione sua, per omnia
defecerit, vel forsan Communem ipsam neque celebraverit: tunc (I)
simpliciter absolvetur. V. Si denique (I) aut Communem inquisitionem
omiserit, aut quidem celebrationem eius peregerit, sed nullum testimonium
forsan Communem ipsam neque celebraverit: tunc (I)
simpliciter absolvetur. V. Si denique (I) aut Communem inquisitionem
omiserit, aut quidem celebrationem eius peregerit, sed nullum testimonium
pro se ex ea reportaverit: sed per omnia defecerit, tunc mox sententia
definitiva contra ipsum ex hinc sequetur.
De Iuramentali Depositione.
QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quid est Iuramentalis depositio?
Est in dubia aliqua causa, per Iudicem alterutri partium, vel sola sua in
persona, vel autem definito numero coniuratorum sibi similium, coram eodem
Iudice in eadem sede, aut extra sedem coram Regio, aut Palatinali hominibus,
et testimonio alicuius
Inquisitorias, contra Reum producebat: tunc duodecimo se: Si
binas vigesimo quinto se, Si autem tres, quinquagesimo
se iuramentum eidem Reo, adiudicabant. Vel ut iam viceversa per
modum sublevandi, dici solet: quod si tres literas Inquisitorias
Actor in iudicio producebat contra Reum, tunc reo quinquagesimo se,
si binas, vigesimo quinto se si autem unicas,
adiudicatur; ut patuit in praecedenti quaest. 12. Et
alteram Posteriorem quae incipit; Quod si Actor etc. qua
quatuor modis, ibi specificatis, ex responsionibus partium
per sententiam interlocutoriam Reo potissimum iuramentum imponitur; ut
hic sequitur. Et licet imponendi per Modernos iuramenti, sex
habeantur formulae, non nisi tamen
etc. qua
quatuor modis, ibi specificatis, ex responsionibus partium
per sententiam interlocutoriam Reo potissimum iuramentum imponitur; ut
hic sequitur. Et licet imponendi per Modernos iuramenti, sex
habeantur formulae, non nisi tamen
prima, quinta et sexta, ex isto titulo per expressum deducuntur;
reliquae vero, utpote
imponitur; ut
hic sequitur. Et licet imponendi per Modernos iuramenti, sex
habeantur formulae, non nisi tamen
prima, quinta et sexta, ex isto titulo per expressum deducuntur;
reliquae vero, utpote secunda, tertia, et quarta, solum ex
consuetudine Iuristarum observantur. Paragraphus quoque tituli,
qui incipit: Si tamen negaverit
caput submittere vellet, Actor autem non
acceptaret, sed actionem probare assumeret, tunc non datur iuramentum, sed
probatio Actori imponitur, quia solus sic voluit.
Quarta, si responderit, (I) negat, et cupit doceri per (A)
in isto quoque casu, si (A) acceptaverit, tunc ipsemet debebit per nominatos
testes primo, et non per coniuratores actionem suam probare; et si plene
imponitur, quia solus sic voluit.
Quarta, si responderit, (I) negat, et cupit doceri per (A)
in isto quoque casu, si (A) acceptaverit, tunc ipsemet debebit per nominatos
testes primo, et non per coniuratores actionem suam probare; et si plene
saltem cum paucis, omni tamen exceptione maioribus testibus docuerit, causam
de facto obtinebit; sin semiplene tantum, tunc pro Iudicis
Quarta, si responderit, (I) negat, et cupit doceri per (A)
in isto quoque casu, si (A) acceptaverit, tunc ipsemet debebit per nominatos
testes primo, et non per coniuratores actionem suam probare; et si plene
saltem cum paucis, omni tamen exceptione maioribus testibus docuerit, causam
de facto obtinebit; sin semiplene tantum, tunc pro Iudicis arbitrio, et
Causae ac rei qualitate,
obtinebit; sin semiplene tantum, tunc pro Iudicis arbitrio, et
Causae ac rei qualitate, adiudicatur illi cum Coniuratoribus tandem
supplementum. Ast ubi (A) proposita sua actione, etiam probam assumpserit,
statim ante litis per (I) contestationem, tunc nisi sufficienter probaverit,
non admittitur ipsi supplementum, sed Reus absolvitur. Ratio est, quia solus
talem probam assumpsit; etsi ad praestandam eam imparatus fuit, id sibi
simpliciter
recepta consuetudine, prout in praemissis Nobilium
causis observari solet; quod ubi In-causam-attractus actionem Actoris
negaverit, et vel Caput, iuxta Regni consuetudinem
submiserit, vel actionem per Actorem doceri cupiverit; et
Actor neutrum acceptaverit, tunc Reus, defalcata media homagii parte, solum
cum
altera media sese expurgare astringitur. Et non, ut
videtur actionem Actoris
affirmare; et alterum dictae actionis, seu praetensi contra se facti, cur id
fecerit,
rationem dare. Atque ideo nisi sufficiens ratio per ipsum data fuerit, ad
propriam iam confessionem condemnari poterit. Imo vero, cum nemo sibi satis,
vel Iudex, esse possit,
vel Iudex, esse possit,
adurgente?
Equidem directe, et de Iure Regni non potest; cum fassio, sive responsio
propria in Iudicio contradictorio semel facta, alias retractari nequit.
Principalis voluntatem (nisi forte eodem die statim) postea
ita simpliciter neque annihilari, neque revocari valet, uti suo loco
dicetur, quaest. 25. cap. 8. Atque ideo etiamsi interdum
cogatur (I) per (A) ad negandum aliquid, quod prius confessus est, id
potissimum tamen in propria eiusdem responsione, non debet admitti, contra
Iura Regni, et ad praecavendum
criminalibus, vel ad
capita tendentibus, ita solet observari, quod scilicet
omnes tales personaliter astare debeat. Quod patet ex forma citationis
ipsorum, quae ita sonat, ut Personaliter, et non per
Procuratorem compareant. Deinde ex processu Iudicii, quia non admisso
Procuratore, etiam cum Procuratoriis, pro ipsis respondere, proscribuntur.
Demum ratio etiam ipsa, hoc dictare videtur, ut qui capite
In causam attractus iurare debeat?
Praecise cum tot, cum quot illi Iudex adiudicaverit, nec cum pluribus, nec
cum paucioribus. Et si aliquando cum pluribus deposuerit, ut hac pluralitate
forsan numerum reiiciendorum per (A) suppleat, id nihil sibi proderit, quia
(A) non contra plures, sed tantum contra adiudicatos excipere debet, et ita
ubi excipere voluerit, omnes illi ad eum tantum numerum sunt revocandi, ad
quantum illi Iudex
QUAESTIO VIGESIMA SECUNDA.
Sed quomodo, et utri partium, in causis mutui et debiti iurandum videtur?
Tripartitum quidem
graves viros. Et statuunt esse triplicem Facti, propter quam repelluntur a
dignitatibus, testimonio in causa criminali, legitima accusatione,
postulatione, promotione ad ordines, et testamento officioso: tollitur
autem, vel per contrarium factum, vel etiam dispositionem Principis: licet
apud nos, non nisi per propulsionem iuramento mediante, ut proxime sequitur.
Iuris Civilis, quae incurritur, vel per Iudicis ordinarii definitivam
sententiam, in
testimonio in causa criminali, legitima accusatione,
postulatione, promotione ad ordines, et testamento officioso: tollitur
autem, vel per contrarium factum, vel etiam dispositionem Principis: licet
apud nos, non nisi per propulsionem iuramento mediante, ut proxime sequitur.
Iuris Civilis, quae incurritur, vel per Iudicis ordinarii definitivam
sententiam, in publico crimine potissimum, licet aliquando etiam in privato,
ut homicidio, furto,
et testamento officioso: tollitur
autem, vel per contrarium factum, vel etiam dispositionem Principis: licet
apud nos, non nisi per propulsionem iuramento mediante, ut proxime sequitur.
Iuris Civilis, quae incurritur, vel per Iudicis ordinarii definitivam
sententiam, in publico crimine potissimum, licet aliquando etiam in privato,
ut homicidio, furto, et iniuria; vel ipso facto in casibus, in quibus Iure
cavetur; quod incurratur ipso facto. Ut
quibus Iure
cavetur; quod incurratur ipso facto. Ut qui exercent improbum foenus,
exigentes usuram usurarum, et qui deprehenduntur in adulterio. Et haec non
propellitur, quia super legibus iam dudum constitutis, et sententia per
Iudicem lata, est fundata; sed ex singulari
Principis vel Regis gratia, Imperatori non subiecti; alioquin solius ipsius
Imperatoris, aliquando relaxatur. Quod tamen
aliquando relaxatur. Quod tamen Iure nostro, non videtur esse
usitatum. Iuris autem Canonici est eadem, cum proxime praecedenti; quia
omnes infames, secundum leges, etiam secundum Canones sunt infames. Et haec
tollitur vel per Papam, vel per purgationem Canonicam, non quidem
simpliciter, sed quando quis vel non accusatur, vel convinci non potest, vel
probatio contra ipsum est semiplena, vel etiam aliis modis, quibus adhuc
aliqua suspicio remanet;
Quod tamen Iure nostro, non videtur esse
usitatum. Iuris autem Canonici est eadem, cum proxime praecedenti; quia
omnes infames, secundum leges, etiam secundum Canones sunt infames. Et haec
tollitur vel per Papam, vel per purgationem Canonicam, non quidem
simpliciter, sed quando quis vel non accusatur, vel convinci non potest, vel
probatio contra ipsum est semiplena, vel etiam aliis modis, quibus adhuc
aliqua suspicio remanet; et nec semper
earundemque necessariis, prouti fieri potuit enarratis, consequenter de
Oculata revisione, et Collaterali attestatione, tanto brevius dicendum est,
quanto magis iam et natura illarum, ex ipsis colligi potest, siquidem et hae
per testes Vicinos, Commetaneosque sicut et illae, fieri consueverunt.
QUAESTIO SECUNDA.
Quid igitur est Oculata Revisio?
Est violenti
credibilis loci, vigore literarum Adiudicatoriam de sede, vel alias etiam
Praeceptoriarum exmissionalium, alicuius Iudicis
ordinarii, in facie dictorum bonorum occupatorum, termino per exponentem
assignando, visibilis existentiae oculata fides, et manifesta demonstratio;
ac per Vicinos, et commetaneos Iurium ac bonorum occupatorum, Nobilesque
comprovinciales illius Comitatus, ubi ipsa bona adiacent, eo
alicuius Iudicis
ordinarii, in facie dictorum bonorum occupatorum, termino per exponentem
assignando, visibilis existentiae oculata fides, et manifesta demonstratio;
ac per Vicinos, et commetaneos Iurium ac bonorum occupatorum, Nobilesque
comprovinciales illius Comitatus, ubi ipsa bona adiacent, eo convocatos,
testificatio et comprobatio. Dicta ideo oculata, quia beneficio oculorum,
seu
QUAESTIO QUINTA.
In quibus differt a Communi Inquisitione?
In Tribus potissimum, Primo, quod haec certior et efficacior sit, quam illa,
cum ad oculum demonstret rem; illa non item. Secundo, quia si per hanc,
Oculatam Revisionem, Actor sufficienter probaverit suam intentionem, non est
necesse amplius, sicut in illa, post reportatam seriem, iuramentum ipsi, vel
In-causam-attracto imponere; sed mox et indilate sententia
demandatur. Si
tamen Actor, in probatione sua defecerit, etiam in hac, sicut in Communi
inquisitione, ut Reo sacramentum praestandum imponatur, necesse erit. Ubi
tamen Nota, istam paritatem, sive sicutitatem praestandi per (I) sacramenti
nullam esse: nam in communi Inquisitione, ubi (A) per omnia defecerit, (I)
simpliciter absque omni iuramento absolvi solet. Ut videre est supra
quaest. 12. Modo Quarto. Nisi forte referatur
in hac, sicut in Communi
inquisitione, ut Reo sacramentum praestandum imponatur, necesse erit. Ubi
tamen Nota, istam paritatem, sive sicutitatem praestandi per (I) sacramenti
nullam esse: nam in communi Inquisitione, ubi (A) per omnia defecerit, (I)
simpliciter absque omni iuramento absolvi solet. Ut videre est supra
quaest. 12. Modo Quarto. Nisi forte referatur ad modum
Tertium, ubi dicitur: Si (I) meliori modo, quam (A)
probaverit, tunc ipsi
iurandum erit, et non (A.) Tertio, quod haec fere solis occupationibus, in
eodem Comitatu factis, deservit: illa autem etiam ad res mobiles, ut damna,
et alias omnes iniurias inquirendas extenditur, et per plures Comitatus
vagatur, ut patet suis locis.
Regii vel Palatinalis hominis, et
alicuius credibilis loci testimonii, in cuius processu extiterit, vigore
literarum Praeceptoriarum Compulsoriarum, alicuius ordinarii Iudicis, sub
onere sedecim marcarum in loco et termino, per exponentem assignando, per
vicinos, commetaneos, et comprovinciales utriusque sexus, Nobiles et
ignobiles, Spiritualesque et saeculares homines, Comitatuum quorum exponens
voluerit, sub iuramento quidem saecularium
et
alicuius credibilis loci testimonii, in cuius processu extiterit, vigore
literarum Praeceptoriarum Compulsoriarum, alicuius ordinarii Iudicis, sub
onere sedecim marcarum in loco et termino, per exponentem assignando, per
vicinos, commetaneos, et comprovinciales utriusque sexus, Nobiles et
ignobiles, Spiritualesque et saeculares homines, Comitatuum quorum exponens
voluerit, sub iuramento quidem saecularium corporali, Spiritualium autem ad
QUAESTIO UNDECIMA.
Quid de Vivis adhuc Testibus sentiendum, vel an sola haec attestatio, in
iudicio Contradictorio valeat?
Non utique, sed necessarium erit per Exponentem, omnes huiusmodi vivos
testes, in praesentiam Iudicis, adducere; et personaliter iterum priores
fassiones recognituros, statuere. Ibidem. Et ratio est, quia ad
simplicem Inquisitionem neminem licet
attestationem celebrari fecerit, studio non sinit illos talibus
literis Relatoriis inseri, siquidem soepe etiam odiosa continere soleant, et
neque id Iudex in Compulsoriis praecipiat, sed solummodo declaret, super
quo, per Exponentem, vel hominem suum interrogati fuerint. Styl.
Unde neque aliud quoque quippiam extra illos diversum vel contrarium:
(etiamsi forte testis huiusmodi quid per occasionem fateretur) contestatis
ad
praecipiat, sed solummodo declaret, super
quo, per Exponentem, vel hominem suum interrogati fuerint. Styl.
Unde neque aliud quoque quippiam extra illos diversum vel contrarium:
(etiamsi forte testis huiusmodi quid per occasionem fateretur) contestatis
ad interrogata, adscribi debet; sed solummodo ea, super quibus interrogati
fuerint; prouti et Iudex praecipit. Nam si hoc admitteretur, suopte se
gladio Exponens soepenumero confoderet,
aliquis locus praefigendus, in quo celebrari debeat; et quid de
externis personis ratione Attestationis sentiendum?
Non, quia singulos testes Iudex committit accedendos. Ideoque quisque eorum
domi suae requirendus; vel per occasionem ubi personaliter reperiri poterit
interrogandus, dummodo in eodem Comitatu repertus fuerit, qui in literis
Compulsoriis est annotatus; specificarique debebit in Relatoriis, quod talis
locus, in quo repertus sit,
adiaceat; alias non
stabit. Ubi Nota, Quod licet testes istius Attestationis indigenae omnino de
Iure Regni esse debeant, cum qualitates etiam ipsorum, quibus specificari
debent, idipsum declarent; ubi tamen veritas rei, per hos elucidari non
posset; non putant incongruum
multi, si non directe, saltem pro informatione Iudicum, etiam externos, super
veritate rei inquirendae, interrogandos
QUAESTIO DECIMA SEXTA.
An detur aliqua excusatio attestari nolentibus?
Non; (nisi forte valde rationabilis) imo vero certa poena sedecim marcarum,
per Iudicem ab ipsis irremisibiliter exigendarum, imponitur; quandoquidem
veritatis confessio, nemini plane, per neminem omnino abnegari debeat, quia
Iustitia omnibus communis est; et si tales nulla bona habuerint, ex quibus
aliqua excusatio attestari nolentibus?
Non; (nisi forte valde rationabilis) imo vero certa poena sedecim marcarum,
per Iudicem ab ipsis irremisibiliter exigendarum, imponitur; quandoquidem
veritatis confessio, nemini plane, per neminem omnino abnegari debeat, quia
Iustitia omnibus communis est; et si tales nulla bona habuerint, ex quibus
satisfactio poenae fieri posset, capi, et in corpore luere debent.
licebit.
QUAESTIO DECIMA SEPTIMA.
Sed si attestari noluerint, per quem, et quomodo praedicta poena, exigi
debeat?
Per Comitem, vel Vice-comitem (ac Iudicem Nobilium etiam de facto
Styl.) illius Comitatus, in quo talis attestari, nolens,
Nobilis vel ignobilis existens, residentiam habuerit, vel si nullam certam
residentiam
adiudicatoriam, ut titulus
quod attestari noluerit, irremissibiliter et immediate est extorquenda.
tunc, iuxta contenta praescriptorum generalium decretorum, ac
articulorum, constitutionumque publicarum, poenam praescriptam sedecim
marcarum, gravis ponderis, a singulis eorum, immediate et
irremissibiliter, per omnia opportuna remedia exigere, exindeque
praefato Exponenti, omnimodam satisfactionem impendere debeatis, ac
teneamini; legibus, et antiquis laudabilibusque consuetudinibus Regni,
id requirentibus. Secus non
Licet quaest. 8.
cap. 10. aliter habeatur, sed in diversa re. Tum quia citatus
homagium ipsorum, quod quadraginta tantum florenis completur. Verum
distingue legem aliam esse generalem, et aliam
specialem; atque ideo in quocunque casu, veluti etiam in hoc
praesenti, lex specialis per expressum communiter et indifferenter ponitur,
eidem standum est, quia Legislatoris expressa haec mens ex ea elicitur; et
maxime si talis lex usu ex stylo firmata extiterit. Ast ubi nulla huiusmodi
specialis lex expressa
a quarta parte,
probata prius Genealogia, ad Actorem et impensa ipsi satisfactione, de
hactenus factis expensis, ante latam et definitivam sententiam, insitio vel
immixtio,
Enchir.
fol. 39. Deficientibus vero literis, etiam humano testimonio,
ad sexaginta annorum curricula, sed non amplius,
non amplius,
unde et Infans
Hispaniarum dictus est; et Philippus cuius filius? Maximiliani primi; et
Maximilianus I. cuius filius? Tandem dicendum, Friderici
et neque amplius in causa ingerens procedere poterit, Actore
liti cedente; quia ruente fundamento, ruere necesse est, et
superaedificatum. Ast si post latam sententiam concordia subsecuta fuerit,
poterit nihilominus etiam is, per se procedere.
consequuntur, quibus etiam Reiecta, propter brevitatem adiungitur.
QUAESTIO SECUNDA. / Quid est Appellatio?
Est causae post convictionem statim, per partem in ea succumbentem, a
praesentia et Iudicio Iudicis pedanei, vel inferioris, cum honestate,
honore, et reverentia (addo etiam modestia) maturioris revisionis gratia, ad
superiorem et ordinarium suum Iudicem, in
a
praesentia et Iudicio Iudicis pedanei, vel inferioris, cum honestate,
honore, et reverentia (addo etiam modestia) maturioris revisionis gratia, ad
superiorem et ordinarium suum Iudicem, in Curiam Regiam, provocatio; et per
literas Adiudicatorias transmissionales, authentice superinde confectas, per
dictum pedaneum Iudicem, legitima transmissio. 1. Vlad. art. 70. et 6.
Matt. art. 54. et 3. tit. 35.
honore, et reverentia (addo etiam modestia) maturioris revisionis gratia, ad
superiorem et ordinarium suum Iudicem, in Curiam Regiam, provocatio; et per
literas Adiudicatorias transmissionales, authentice superinde confectas, per
dictum pedaneum Iudicem, legitima transmissio. 1. Vlad. art. 70. et 6.
Matt. art. 54. et 3. tit. 35.
Quemadmodum olim quoque
veneno sustulerat, quod
ii quoque filium suum, ex priori viro genitum occiderant; dicti Areopagitae
cognita causa, et accusatorem; et ipsam, centesimo anno, adesse iusserunt;
sicque nec veneficium mulieris absolutum est, quod per leges non licuit, nec
nocens damnata punitaque, quae digna venia fuit. Gell. Lib. 12. cap.
7. et Valer. Max. lib. 8. cap. 1. de Smyrnea
muliere. Qui vero fuerint
Qui vero fuerint Areopagitae et quomodo iudicabant,
vide infra quaest. 22. cap. 10. Sed districtius erat iudicium
Regis Andreae II. qui Bancbanum caedis Reginae Reum, quae vim
uxori suae per Fratrem inferri fecerat, statim comperta rei veritate
absolvit. Bonf. lib. 7. Decad. 2. Et nec illud quidem
omittendum videtur, quo attentio Iudicum, in audiendis causis, mirifice
exprimitur, ac potissimum in
debent?
Statim in sede Iudiciaria, post ultimam et finalem Adiudicationem, primitus
celebranda, si commode fieri poterit; aliter enim Appellans in sede
secundario celebranda, excipere; et ad terminum per Iudicem sibi
praefigendum causam illam, in ipsam Curiam Regiam deducere, tenetur. Nam si
id facere neglexerit, eadem causa in rem adiudicatam transibit, et in tertia
sede Iudiciaria literae Adiudicatoriae, iuxta latam
ne lites sint immortales. Verum de aequitate
Praetoria, et ex clausula generali (si qua iusta causa etc.)
petenteque Appellatore, restitueretur in integrum, solum ad tantum tempus,
per quantum probatum fuerit, ipsum habuisse iustum impedimentum. Et sic, si
laesio fuerit unius anni, secundi integri, unus annus integer restituetur
ei, qui dici poterit, annus tertius. Si vero laesio fuerit tantum de una
die,
et 2. quaest. 6. cap. 33.
et 34. quod cum negatione intelligi debet. VI.
Causae super commissione fundatae, et post revisionem statim ad exequendum
demandatae non transmittuntur, nisi per expressum in serie commissionis ita
declaretur, sed potius rescribuntur tantum Principi committenti, si tamen
ita demandaverit; ast si non, etiam rescriptioni supersedendum est; quia
Iudicis delegati potestas, non
fortassis, quod posterior Tripartito articulus 28. anni 1556.
in migratione colonorum, eam non admittat: quanquam id aliter
habeatur
(ut plurimum) in
Curiam Regiam ad approbandum, vel reprobandum, transmittantur; Nihilominus
tamen aliquando etiam ante latam huiusmodi sententiam, aliquae peremptoriae
exceptiones videntur transmitti solere; quod per parenthesin illam (ut
plurimum) facile est intelligere: quasi enim diceret, maiori
quidem ex parte, semper ex dicta deliberatione iuridica, et sententia lata,
per partium responsiones, appellationem fieri
exceptiones videntur transmitti solere; quod per parenthesin illam (ut
plurimum) facile est intelligere: quasi enim diceret, maiori
quidem ex parte, semper ex dicta deliberatione iuridica, et sententia lata,
per partium responsiones, appellationem fieri debere; interdum tamen ab
Exceptionibus quoque illam fieri posse, non est inconveniens. Quod ipsum et
usus antiquus sic ostendere videtur, cum soepenumero huiusmodi Appellationes
7. eadem cum Praescripta iam Transmissione?
Non est eadem; quia haec fit de sedibus Iudiciariis Comitatuum post factam
convictionem, cum poena Appellantis centum florenorum; illa autem fit in
Curia, saltem per modum translationis, ab uno Iudice ad Alterum, sola partis
voluntate ita postulante, sine omni onere eiusdem, idque semel tantum, tam
per Actorem, quam Reum, cum omni plenitudine Iuridicorum gravaminum,
qualitercunque in ea
convictionem, cum poena Appellantis centum florenorum; illa autem fit in
Curia, saltem per modum translationis, ab uno Iudice ad Alterum, sola partis
voluntate ita postulante, sine omni onere eiusdem, idque semel tantum, tam
per Actorem, quam Reum, cum omni plenitudine Iuridicorum gravaminum,
qualitercunque in ea subsequendorum. Ubi Nota, quod si talis Translatio
causae facta fuerit in hospitio coram Magistro Protonotario, poterit habere
ordinariis semel admittitur Novum. Secundo, Reiecta,
quandoquidem Novum iam habuit, sed vel revideri causa nequivit, vel etiam
revidendam non curavit, sed ultimo die Iudiciorum vel etiam Diaetae, pro
testimonio per Iudicem, ad quem transmissa fuit, facit in dorso literarum
Transmissionalium, Reiectam scribi, qua in partibus in prima
statim sede iudiciaria, ad postulationem partis triumphantis, cum quo
succumbens suam
scribi, qua in partibus in prima
statim sede iudiciaria, ad postulationem partis triumphantis, cum quo
succumbens suam transmissionem reportasset, ostensa et demonstrata iterum ab
impetitione illius conquiescit. Tertio, per revisionem, quando omnino
revidetur, et ad executionem remittitur, non tam per succumbentem, siquidem
ille inexecutam perpetuo esse vellet, quam per Triumphantem in paribus, quia
ipsius interest, ea iam tandem aliquando
partis triumphantis, cum quo
succumbens suam transmissionem reportasset, ostensa et demonstrata iterum ab
impetitione illius conquiescit. Tertio, per revisionem, quando omnino
revidetur, et ad executionem remittitur, non tam per succumbentem, siquidem
ille inexecutam perpetuo esse vellet, quam per Triumphantem in paribus, quia
ipsius interest, ea iam tandem aliquando potiri; et haec proprie Remissio
dicitur. Aliquando etiam pro maiori declaratione
ostensa et demonstrata iterum ab
impetitione illius conquiescit. Tertio, per revisionem, quando omnino
revidetur, et ad executionem remittitur, non tam per succumbentem, siquidem
ille inexecutam perpetuo esse vellet, quam per Triumphantem in paribus, quia
ipsius interest, ea iam tandem aliquando potiri; et haec proprie Remissio
dicitur. Aliquando etiam pro maiori declaratione continuanda, remittitur ad
eandem sedem Iudiciariam Comitatus, absque
2.
quod iam apud Nos, 2. in crastinum, et ad tertium
diem differri, dici solet. Sed Hic Quaeri solet. Si causa aliqua,
nullo praemissorum modorum, simpliciter reportaretur, et postea per Iudices
Pedaneos, in rem adiudicatam, transmissa, cum literis exmissionalibus, ipsi
Actori ad exequendum extradaretur; an Appellans, tunc primum Appellationi
cedendo, Novo iudicio in ea uti, dictumque Actorem, ab executione
dicant, id ipsi licere facere,
priusquam scilicet talis sententia, debitae executioni demandetur, ut et
quidam Stylus continet; tamen Alii censent, id ipsum facere
non posse. Tum quia huiusmodi sententia, non per Non-venit, sed
ex allegatis et responsis pronunciata sit.
Antiquitus partium ipsarum fatigiis et expensis indulgebatur, litibusque
brevius finis imponebatur, dum etiam medio tempore extra Octavas, ad
quoscunque terminos competentes, huiusmodi causae in Curiam Regiam deductae,
per Iudices suos ordinarios, in quorum praesentiam transmitti solebant,
revidebantur.
QUAESTIO DECIMA QUINTA. / Quotuplex esse potest?
Quadruplex. I. Quo in causa succumbens, per nonvenientiam, simul cum
inhibitione utitur.
quaest. 3. cap. 9. similiter de quadruplici
sententia.
Sed hic occurrit non levis Quaestio, si enim causa, coram uno Iudice mota,
et ad alterum Iudicem.
ad quem scilicet causam
transtulit, et coram quo convictus fuit, quia alioquin si ad priorem
referret, Calumniam evitare non posset. Alii autem dicunt, quod
ad primum, quia
et coram quo convictus fuit, quia alioquin si ad priorem
referret, Calumniam evitare non posset. Alii autem dicunt, quod
ad primum, quia
cum Inhibitione, proprie dici
possit Novum?
Iuristae certant, et adhuc sub Iudice lis est.
Aliis asserentibus novum dici debere; aliis item negantibus quia cum detur
propter non-venientiam, per quam nihil omnino dictum vel responsum est;
nihil plane novi dicitur, quia nihil prius, vel vetus dictum est, sed tunc
primum comparens dicere incipit: ergo non praeexistente priori, vel Veteri,
neque Novum correlative dici
Novum correlative dici potest. Atque sic, non est proprie Novum
dicendum, sed totaliter et simpliciter sola Inhibitio, quae virtute sua,
sicuti et alia
Iuridica remedia, per se vim illam respondendi habet, et non mutuatur illam a
tali Novo iudicio, quia sic remediorum remedia essent, et daretur in
infinitum progressus, quod absurdum esset. At ut ut fit, usus iam sic
obtinuisse videtur, ut
solere Inhibitionem. Nec mirum videri debet cuiquam,
quod haec duo sic concurrant; quia Inhibitio solum vim inhibendi latam ab
executione sententiam continet: Novum vero etiam superaddit, ut Actor contra
Reum se inhibentem, et per hoc causam ipsam resuscitantem ac renovantem,
Iudicium quoque in eadem recipiat.
communiter dici solet. Aliorum autem priorum, intra dominium
bonorum fieri conceditur, ante latam scilicet et pronunciatam
definitivam sententiam. Imo vero, etiamsi non fuerit ex allegatis et
responsis, sed solum per non venientiam pronunciata sententia, pars convicta
Novum poterit petere Iudicium
requisitionibus, et mandatis superiorum Iudicum
parvi pensis, tale prius simplex Iudicium admittere noluerint, sed
Iudiciariam suam deliberationem, Executioni demandaverint; ut prius
huiusmodi executionem reexequantur; et bona per illam exponenti adempta,
eidem restituant, tandem Novum iudicium causa in eadem, iuxta priores
literas Novi iudicii, faciant; alioquin coram eodem Iudice, in Curia Regia
decimo quinto die, comparere debeant. Ex quo liquido
appellat, et postea statim
Appellationi cedens, in partibus adhuc Novum impetrat, prosequiturque
Iudicium. Secundo, quando huiusmodi Appellationi non cedit, sed
Transmissionem ipsam omnino extrahit de sede Iudiciaria; ac nisi per partem
triumphantem urgeatur, vel ex paribus eiusdem proclametur, ad lucrandum
tempus tacet, neque ipsam revideri facere vult. Ubi tandem secus fieri non
potest, sed necessario causa revideri debet, tunc allegando se nondum
factoque Novi Iudicii, Procuratorum revocatio saepe sequitur;
ideo consecutionis istius ordo postulat, ut de ipsa iam agere debeamus, ac
quid sit definiamus. Est igitur Procuratoris Revocatio, responsionis
alicuius Advocati, per eum praeter voluntatem, et extra informationem
constituentis, seu Principalis sui in Iudicio factae per eundem principalem,
cum solito onere retractatio, et eiusdem nova responsione coram Iudice
facta, reformatio. 2. tit.
ut de ipsa iam agere debeamus, ac
quid sit definiamus. Est igitur Procuratoris Revocatio, responsionis
alicuius Advocati, per eum praeter voluntatem, et extra informationem
constituentis, seu Principalis sui in Iudicio factae per eundem principalem,
cum solito onere retractatio, et eiusdem nova responsione coram Iudice
facta, reformatio. 2. tit. 79. Ubi praecavendum ab oneris levatione, nisi
omnino in huiusmodi revocationem consentire voluerit: quia
quia alioquin, velit
nolit, eam admittere debebit, etiam cum gravi damno suo, uti iam dictum est.
quaest. 11. cap. 4. supra. Sed hic quaeri solet: An huiusmodi Procuratoris
revocatio, praecise personaliter per Principalem fieri debeat, vel etiam per
alium Procuratorem fieri possit? Quanquam Aliqui putent, posse illam fieri,
etiam per Procuratorem, ex eo, quod 4. Vlad. art. 13. dicitur; quod in
quinque casibus a modo in posterum,
nolit, eam admittere debebit, etiam cum gravi damno suo, uti iam dictum est.
quaest. 11. cap. 4. supra. Sed hic quaeri solet: An huiusmodi Procuratoris
revocatio, praecise personaliter per Principalem fieri debeat, vel etiam per
alium Procuratorem fieri possit? Quanquam Aliqui putent, posse illam fieri,
etiam per Procuratorem, ex eo, quod 4. Vlad. art. 13. dicitur; quod in
quinque casibus a modo in posterum, non personaliter, prout antea, sed per
4. supra. Sed hic quaeri solet: An huiusmodi Procuratoris
revocatio, praecise personaliter per Principalem fieri debeat, vel etiam per
alium Procuratorem fieri possit? Quanquam Aliqui putent, posse illam fieri,
etiam per Procuratorem, ex eo, quod 4. Vlad. art. 13. dicitur; quod in
quinque casibus a modo in posterum, non personaliter, prout antea, sed per
Procuratorem suum, si voluerit quisque compareat: Nihilominus tamen si
personaliter non
per
alium Procuratorem fieri possit? Quanquam Aliqui putent, posse illam fieri,
etiam per Procuratorem, ex eo, quod 4. Vlad. art. 13. dicitur; quod in
quinque casibus a modo in posterum, non personaliter, prout antea, sed per
Procuratorem suum, si voluerit quisque compareat: Nihilominus tamen si
personaliter non venerit, Procuratorem suum nunquam revocare valeat: quasi
(inquiunt) alias in aliis causis, idipsum per Procuratorem quoque facere
non personaliter, prout antea, sed per
Procuratorem suum, si voluerit quisque compareat: Nihilominus tamen si
personaliter non venerit, Procuratorem suum nunquam revocare valeat: quasi
(inquiunt) alias in aliis causis, idipsum per Procuratorem quoque facere
posset? Verumenimvero de communi usu et consuetudine, huiusmodi Procuratoriam
revocationem, non nisi personaliter coram Iudicibus comparendo facere
revocatio non stabit, sed prior sententia, in suo
vigore remanebit. II. Videtur fieri debere, vel sub eodem termino, vel ante
ipsum, etiam extra sedem Iudiciariam, et non de termino, ad terminum
differri. Tum quia revocans per huiusmodi revocationem imbuit personam
Actoris: Actor autem semper paratus esse debet. 2. tit. 84. Tum quia priori
modo facta, et nunquam posteriori de termino ad terminum dilata fuisse
dignoscitur. Styl. Tum quia in longis
personam
Actoris: Actor autem semper paratus esse debet. 2. tit. 84. Tum quia priori
modo facta, et nunquam posteriori de termino ad terminum dilata fuisse
dignoscitur. Styl. Tum quia in longis causis, non est opus ipsam fieri per
Novum iudicium, quod ulteriorem terminum requireret, ut patebit sequenti
quaest. 25.
Non autem errore aliquo interveniente,
ut ratio huius revocationis expostulare videtur. Tum quod communis etiam
omnium gentium consuetudo ita dictat, qua de summis rerum ac imperiorum,
virtute huiusmodi plenipotentiae, per suos legatos invicem agere, et
concludere consueverunt: alioquin autem nulla fides inter eas esse posset,
si huiusmodi plenipotentiae rescindi deberent. passim.
QUAESTIO VIGESIMA QUARTA. / Coram quo Iudice fieri debet?
Si adhuc causa coram Iudice est, coram quo responsio illa, quae retractari
debet, facta fuit, tunc ibidem coram eodem Iudice, aut homine suo, ad id per
eundem Iudicem specialiter deputato. Si autem causa ipsa in alterius Iudicis
praesentiam, iam est transmissa, tunc coram eodem Iudice, vel homine eius
fieri debet: supra citato titulo 79. Ubi Nota, quod quando fit extra
quo ad dictum tantum, vel etiam quo ad factum fieri soleat, ac
debet? Et quod in dicto tantum, ut nonnulli olim putaverint, sed secus
fecerint, hoc est, in simplici et nuda aliqua Procuratoris responsione, dum
adhuc res, quae per eam significatur, effectui non sit mancipata, fieri
debeat, apparet manifeste ex titulo 80. part. 2. ubi sic dicitur:
Retractatio namque Procuratoris praesupponit semper errorem et defectum, qui
quidem error et defectus,
Procuratoris praesupponit semper errorem et defectum, qui
quidem error et defectus, non nisi in responsione et obiectione, aut aliqua
exceptione committi solet. Et ex sequenti titulo 81. melius; antequam
terminus Iuridicus, per
Iudicem literarum exhibitioni, aut Iuramentali depositioni, vel oculatae
revisionis, aut communis Inquisitionis celebrationi, (quae scilicet iam res
ipsae sunt)
Iudicem literarum exhibitioni, aut Iuramentali depositioni, vel oculatae
revisionis, aut communis Inquisitionis celebrationi, (quae scilicet iam res
ipsae sunt) praefixus et deputatus adveniat, partium ipsarum altera se per
responsionem sui Procuratoris, gravatam esse, vel gravari debere sentiens et
agnoscens, non expectato huiusmodi termino Iudiciariae ipsius commissionis,
Procuratoris sui responsionem revocare potest. Quod autem videatur
utrisque tamen procul
dubio aliqua probatio, vel literarum exhibitio, aut Iuramentalis depositio;
atque in illis, Inhibitio quoque, vel communis inquisitio, aut etiam
Repulsio, quae non simpliciter dicta, sed facta iam sunt, per dictos
Iuridicos processus, et sententias ac deliberationes, praecessisse
videantur. Quod ipsum artic. etiam 56. anni 1550. per expressum ostendit,
qui sic continet; quod Procuratores post deliberationem Communis
vel communis inquisitio, aut etiam
Repulsio, quae non simpliciter dicta, sed facta iam sunt, per dictos
Iuridicos processus, et sententias ac deliberationes, praecessisse
videantur. Quod ipsum artic. etiam 56. anni 1550. per expressum ostendit,
qui sic continet; quod Procuratores post deliberationem Communis
Inquisitionis (non scilicet adhuc fiendae, sed iam factae) ut ex sequenti
clausula elucet, ante latam videlicet et pronunciatam sententiam
huiusmodi Revocatio?
In proxime dictis causis longi processus, fit omnino absque gratia Principis.
In brevibus autem post latam et pronunciatam sententiam definitivam, in iis
videlicet causis, in quibus mox et immediate per primariam responsionem
partium finalis conclusio, et definitiva sententia sequitur. Qui casus rarus
est, et praecipue in causis per Insinuationem motis, exspiratis Octavis, non
nisi per gratiam Principis, vigore Novi
et pronunciatam sententiam definitivam, in iis
videlicet causis, in quibus mox et immediate per primariam responsionem
partium finalis conclusio, et definitiva sententia sequitur. Qui casus rarus
est, et praecipue in causis per Insinuationem motis, exspiratis Octavis, non
nisi per gratiam Principis, vigore Novi Iudicii fieri solet, cum praetactis
quinquaginta marcis homagialibus. Ibidem.
causis, in quibus mox et immediate per primariam responsionem
partium finalis conclusio, et definitiva sententia sequitur. Qui casus rarus
est, et praecipue in causis per Insinuationem motis, exspiratis Octavis, non
nisi per gratiam Principis, vigore Novi Iudicii fieri solet, cum praetactis
quinquaginta marcis homagialibus. Ibidem.
QUAESTIO VIGESIMA SEPTIMA. / Fitne huiusmodi revocatio
in duabus
Iudiciariis, in tertia parte adversae. Post factam autem in Curia Regia
eiusdem Causae ratificationem, et post remissionem ad eosdem Comites, vel
Vicecomites, ac Iudicialium, propter huiusmodi approbationem per Iudicem
superiorem factam, tale onus duplicatur et in sex florenis deponitur. 3.
tit. 6.
QUAESTIO VIGESIMA OCTAVA. / Sed finitis iam omnibus Iuridicis
Prima igitur Formula haec erit; In primo termino Octavali, vel comparebit
Reus, vel non? Si non comparebit, tunc vel ad primam, vel ad secundam tandem
Proclamationem extradabitur sententia per non-venientiam, contra ipsum,
contradictione non obstante, cui remedio Inhibitionis occurrendum erit. In
secundo termino, petitur ratio Inhibitionis ab ipso, qua sibi non
suffragante, post aliquot Prohibitas, ad communem
hac re, in
suo Syntagmate nove opinatur de Inhibitione. De quo plura vide supra quaest.
16. capitis huius, et 6. Vlad. art. 14. Hic tamen intellige, hoc Iudicium
semel tantum dari solere, quo ad usum; ast si depositum fuerit per
impetrantem, vel per Iudicem condescensum, iterum reimpetrari posse.
QUAESTIO VIGESIMA NONA. / Unde igitur accidit, quod rarissime, vel potius
nove opinatur de Inhibitione. De quo plura vide supra quaest.
16. capitis huius, et 6. Vlad. art. 14. Hic tamen intellige, hoc Iudicium
semel tantum dari solere, quo ad usum; ast si depositum fuerit per
impetrantem, vel per Iudicem condescensum, iterum reimpetrari posse.
QUAESTIO VIGESIMA NONA. / Unde igitur accidit, quod rarissime, vel potius
nunquam, quatuor hisce terminis causae finiri
remedium, cum nedum processum
aliquem, sed nec nomen quidem ipsius in omnibus Regni decretis liceat
invenire. Prouti tamen ex longo iam usu, et consuetudine inolevit: Est
scriptum quoddam, in dorso literarum transmissionalium, per eundem Iudicem
in cuius praesentiam causa delata fuerat, ultimo plane die Iudiciorum
generalium aut brevium, aut etiam Diaetae Regni, factum in testimonium
illius, quod sub iisdem Iudiciis, vel Diaeta, talis transmissio, ob
ideoque in alium terminum, aliarum similium causarum reiicitur, cum propria
Tum quia res
iudicata, est eadem cum sententia definitiva, quae est ultima decisio
causae, et sola executione indiget, ut videre licebit, infra quaest. 2. cap.
9. Tum quia citato quoque loco partis tertiae per expressum habetur, quod
causa transeat, in ipsam rem adiudicatam, et non in sententiam, super qua re
literae quoque Adiudicatoriae, iuxta latam sententiam (de qua scilicet
quaestio vertitur) parti victrici et triumphanti
appellari a
sententia oportuit, nempe (apud illos) decendium, aut pacto renunciatum est
appellationi inter litigantes, fingitur non esse appellatum, et sententia
rite lata in rem iudicatam transit, quia controversiarum finis per eam
causae impositus est; quod idem (inquiunt) est, atque apud nos, uti iam
praemissum est, si literae transmissionales, in secunda statim sede
Iudiciaria extractae non fuerint. Vel si etiam extradatae extiterint,
rem adiudicatam, etiamsi in
priori appellata sententia talia remedia praeclusa non extiterint. Haec
illi.
Verum praemissa omnia, de definitiva sententia potius, quae ultima solet
esse causae decisio per Iuridica remedia transiens; quam de intermediante,
sive interlocutoria, dicta esse videntur, in qua scilicet nondum talia
remedia praecesserunt, sed primum intercedere debent, ac si prior sententia
executioni suae
remedia transiens; quam de intermediante,
sive interlocutoria, dicta esse videntur, in qua scilicet nondum talia
remedia praecesserunt, sed primum intercedere debent, ac si prior sententia
executioni suae demandaretur, et per ea ipsi occurrendum esset: uti et prior
sententia innuere videtur, quae et probabilior esse censetur, cui Stylus
quoque adstipulatur. Siquidem et revisa appellatio; atque ad exequendum
remissa, Repulsionis velamine impediri
promovent. Et haec causas ipsas naturali consequentia imitantur: Nam cum res
de lege statuta probari nequit, necessario huiusmodi probationibus liquidari
debet; quia secundum Philosophos, omne scibile per suas causas sciri et
cognosci solet. Ad quas licet Ingessio, ratione probationis genealogiae
reducatur, melius tamen ad principalem actionem refertur, ad quam ita se
habet, atque stolones ad arborem, ex cuius radicibus
CAPUT NONUM. / De Sententiis.
QUAESTIO PRIMA. / Qua ratione agendum est, hoc loco de Sententiis?
Ea videlicet, quod posteaquam actum est, de toto causarum processu per omnia
Iuridica remedia; eaedemque causae, in certum aliquem finem deduci
debuerint, qui Finis, Sententia seu Res Iudicata,
aut veritas ipsa nuncupari consuevit; ob id merito hoc loco de huiusmodi
et controversiae finem imponens, condemnationemque
vel absolutionem continens.
scilicet omnes id, quod animo sentiunt, ad
concludendam eam simul in unum
conferunt. Ubi Nota, quod literae huiusmodi sententiae, debent in sede
Iudiciaria perlegi, ac per omnes Magistros Protonotarios subscribi, sicque
de sede extradari palam et publice, non autem
private in hospitiis. 6: Matth. art. 20. et 1. Vlad.
art. 99. et 4. eiusdem
art. 99. et 4. eiusdem art. 12.
QUAESTIO TERTIA. / In processu quotuplex potest esse sententia?
Quadruplex. Prima, per non_venit, cui occurri solet Inhibitione
cum Novo,
quaest. 15. cap. 8. Secunda Interlocutoria,
sive Intermedians, cui obviatur Appellatione, et postea cedendo
ipsi Appellationi, Novo iudicio. Tertia similiter per
non_venit, satis late patens, ac potissimum in sedibus
Comitatuum contra absentes, et criminaliter convictos, cui occurritur
simplici tantum Novo Iudicio, absque ulla Inhibitione, vel Appellatione. Ut
disiunctive, ita videlicet, ut si sententiatus, poenam
subierit, bona seu iura possessionaria ipsius, salva manebunt, pro suis
haeredibus. Si autem gratiam Regiam meruerit, et executio sententiae
nihilominus per adversam partem peracta fuerit; tunc eadem Iura
possessionaria filii, vel fratres aut alii legitimi successores,
aestimatione communi, in termino per Iudicem ad id praefigendo, ad se
redimendi habent authoritatem. II. Causa
Si autem gratiam Regiam meruerit, et executio sententiae
nihilominus per adversam partem peracta fuerit; tunc eadem Iura
possessionaria filii, vel fratres aut alii legitimi successores,
aestimatione communi, in termino per Iudicem ad id praefigendo, ad se
redimendi habent authoritatem. II. Causa horum quinque Casuum erat
summaria, hoc est, quae de plano et de simplici facta
admonitione per
aestimatione communi, in termino per Iudicem ad id praefigendo, ad se
redimendi habent authoritatem. II. Causa horum quinque Casuum erat
summaria, hoc est, quae de plano et de simplici facta
admonitione per
Capitulum vel Conventum, sive Reus ad certum terminum, extra omnes terminos
Octavales personaliter comparebat, sive non; revideri debebat. 3.
Vlad. art. 8.
Fertur equidem. Et contra personas Ecclesiasticas, in tribus
casibus, videlicet in casibus laesae Maiestatis, in Nota
infidelitatis, et in voluntario sive deliberato homicidio, aliove quovis
latrocinio, si quod per se perpetraverint, vel per alium perpetrari
fecerint,
personas Ecclesiasticas, in tribus
casibus, videlicet in casibus laesae Maiestatis, in Nota
infidelitatis, et in voluntario sive deliberato homicidio, aliove quovis
latrocinio, si quod per se perpetraverint, vel per alium perpetrari
fecerint,
(quia ordinarie personaliter astare non debet) tunc audita
pronunciata sententia, ad instantiam Actoris, vel Procuratoris sui,
statim et de facto etiam absque literis
sententionalibus, per Iudicem detineri, captivarique et puniri, libertate
Nobilitatis non obstante, poterit.
detineri, captivarique et puniri, libertate
Nobilitatis non obstante, poterit.
Nobilitatis non obstante, poterit.
apud ipsum existentibus, quae soli Iudici
cedent.
sententionalium emanationem
sigillationemque, et manibus Actoris assignationem, in persona sua detineri
nequaquam poterit.
ut videre est, quaest. 31. huius .
quae aliis
etiam communes esse possunt. Quam denique portionem suam in
dictis Iuribus possessionariis filii, vel fratres, aut alii successores sui
de manibus Iudicis, et adversae partis, in termino per Iudicem ad id
praefigendo, communi duntaxat aestimatione, rediment. Nam si talem terminum
transcenderint, hoc est redimere omiserint, talis portio in rem adiudicatam
transibit, et apud Iudicem, adversamque partem manebit,
nequaquam poterit. Imo vero filii, vel fratres non fuerint, etiam vicini et
commetanei huiusmodi portionem redimere poterunt.
vel fratres non fuerint, etiam vicini et
commetanei huiusmodi portionem redimere poterunt.
volui,
licet magis ad sententiam Notae infidelitatis, pertineret dicendum.
QUAESTIO UNDECIMA. / Sed quamdiu durabit ista Gratia, et quomodo?
Solum per annum, et ut concordet cum Adversario, si manus eius effugit. Ast
si in manus Iudiciarias inciderit, iam huiusmodi Gratia, nihil Iuvabit
ipsum, sed tota salus illius pendebit ex manibus adversarii sui, cum quo, si
se
36. anni
1599.
QUAESTIO DUODECIMA. / Quid de Filiis huiusmodi sententiati hominis quo ad
redemptionem bonorum illius per sententiam amissorum sentiendum est?
Hoc nimirum, quod omnes filii illius, ante latam sententiam vel iam nati, vel
solum in utero materno concepti, atque executa iam sententia contra
redimere poterunt, communi aestimatione mediante. Ast vero post latam et
executam, quo ad huiusmodi bona, contra patrem superstitem, sententiam
progeniti, qui tunc in utero materno nondum fuere generati, de bonis
paternis, per huiusmodi sententiam amissis, nullam quidem portionem habere
possunt, verum ea redimendi facultatem habet, ante omnes alios vicinos,
stante adhuc Iure parentelae, quod maius est, quolibet Iure Vicinitatis.
homagium,
hoc est, precium ipsius solvunt, puta Praelatus et Baro florenos
quadringentos, Nobilis autem florenos duntaxat ducentos. Verum bona (rebus
mobilibus, per Iudicem, et partem adversam libere distributis, atque in usum
suum conversis) uti in capitali modo redemptibili amittunt, in duabus
Iudiciariis, in tertia parti adversae dividenda, proprietate eorundem
bonorum Fisco Regio,
singulariter notanda.
Est perpetua similiter tam capitis, quam universorum bonorum suorum, mobilium
et immobilium, proprie et praecise ad portionem suam spectantium, et Fisco
Regio applicandorum amissio, per neminem unquam ex familia, vel progenie sua
redimendorum, etiamsi ipse capite plecteretur, in perpetuam et sui ipsius,
et praefatae familiae suae ignominiam et dedecus. 1. tit. 16.
et Styl. Ex qua
Sicut et gens Manlia, ante natum Christum, anno 381.
decreto cavisse dicitur, ne quis deinceps ex ea Marcus Manlius
vocaretur, posteaquam Marcus Manlius, qui Romae Gallos in obsidione
Capitolii, obrepentes per ardua, depulerat, tandem ob affectati Regni
crimen, de saxo Tarpeio praecipitatus fuerat. Livius. Et Gellius lib.
17. cap. 21. Quo in casu, ob atrocitatem criminis, etiam famosi
milites,
non aliter, quam
authores ipsi obligentur,
supra. Quanquam in
tertia quoque specie Notae infidelitatis 2. tit. 75.
inter partes ex allegationibus et responsionibus pronuncianda multi
contendunt, tertiam partem bonorum per eam amissorum Actori
provenire debere; quod dicere non congruit: quia cum casus ibi specificati
pendeant ex donatione Regia, iam dudum proprietas huiusmodi bonorum, in
Sacram Regni Coronam, ac per consequens donationem
partem bonorum per eam amissorum Actori
provenire debere; quod dicere non congruit: quia cum casus ibi specificati
pendeant ex donatione Regia, iam dudum proprietas huiusmodi bonorum, in
Sacram Regni Coronam, ac per consequens donationem Regiae Maiestatis, per
expositionem donatarii devoluta esse dignoscitur. Ideoque non inter ipsum
Actorem sive Donatarium, et Regiam Maiestatem, ac Fiscum suum Regium, res
controvertitur;
Actori
provenire debere; quod dicere non congruit: quia cum casus ibi specificati
pendeant ex donatione Regia, iam dudum proprietas huiusmodi bonorum, in
Sacram Regni Coronam, ac per consequens donationem Regiae Maiestatis, per
expositionem donatarii devoluta esse dignoscitur. Ideoque non inter ipsum
Actorem sive Donatarium, et Regiam Maiestatem, ac Fiscum suum Regium, res
controvertitur;
est, quive Notam affirmat; et In-causam-attractum,
qui contra Notam pernegat, fit disputatio, usque ad evidentiam,
vel allegatae praenotatae Notae, vel factae falsae
expositionis, per ipsum Donatarium. Ideoque Quarto, in casibus huiusmodi
Notae infidelitatis, ex allegationibus et responsionibus,
vel etiam per non-venientiam condemnatus, potest uti Repulsione, Novo
Iudicio, et
vel allegatae praenotatae Notae, vel factae falsae
expositionis, per ipsum Donatarium. Ideoque Quarto, in casibus huiusmodi
Notae infidelitatis, ex allegationibus et responsionibus,
vel etiam per non-venientiam condemnatus, potest uti Repulsione, Novo
Iudicio, et Procuratoris revocatione
condemnatus, potest uti Repulsione, Novo
Iudicio, et Procuratoris revocatione
art. 4.
QUAESTIO DECIMA QUINTA. / Nota, quot modis fertur, et quibus?
Tribus. Primo, per Principem indicentem generalem Diaetam Dominis Regnicolis,
et ipso, cui Notam inferre vult, personaliter et non per
Procuratorem, ad talem Diaetam citato. Secundo, ex binaria Repulsione,
ordine Iudiciario
Tertio, dum quis rem aliquam ab alio quaerit, quae apud ipsum, vel
prae manibus ipsius est, passim. Quarto, alii plurimi
articulares casus huc referuntur, ut videre licebit, diversis in locis,
discurrendo per Decreta. Quinto, vide quaest. 3. capitis 5.
supra.
QUAESTIO DECIMA OCTAVA. / Committiturne Calumnia, contra malae fidei
etiamsi Actor videatur duplici via, vel sub
duplici colore, contra eos procedere.
bonorum, vigore alicuius Contractus, et Regii consensus in aliquem
devolvendorum; et ex Citatione contra violentium huiusmodi bonorum
occupatorem.
Ubi Nota, quod si hoc in casu dicta Citatio per simplicem Evocationem facta
fuerit, neque poenam violentae occupationis, neque damni refusionem Actor
acquirere poterit, quia talis acquisitio per Citationem Insinuatione
mediante, et non per simplicem Evocationem, fieri
occupatorem.
Ubi Nota, quod si hoc in casu dicta Citatio per simplicem Evocationem facta
fuerit, neque poenam violentae occupationis, neque damni refusionem Actor
acquirere poterit, quia talis acquisitio per Citationem Insinuatione
mediante, et non per simplicem Evocationem, fieri solet. Tertio, ex
Contradictione statutionis bonorum, vigore adoptionis alicuius sine
haeredibus defuncti, in aliquem devolvendorum: Et admonitione
quod si hoc in casu dicta Citatio per simplicem Evocationem facta
fuerit, neque poenam violentae occupationis, neque damni refusionem Actor
acquirere poterit, quia talis acquisitio per Citationem Insinuatione
mediante, et non per simplicem Evocationem, fieri solet. Tertio, ex
Contradictione statutionis bonorum, vigore adoptionis alicuius sine
haeredibus defuncti, in aliquem devolvendorum: Et admonitione super levanda
pecunia, pro qua talia bona apud
fieri solet. Tertio, ex
Contradictione statutionis bonorum, vigore adoptionis alicuius sine
haeredibus defuncti, in aliquem devolvendorum: Et admonitione super levanda
pecunia, pro qua talia bona apud Contradictorem per praefatum defunctum
obligata extiterant. Et ratio est huius tertii et primi modi,
quod licet Contradictor, ante praemissam admonitionem bonae fidei possessor
fuerit;
et non, ut refugiat; alioquin causa
cadet; nisi forte ordo et aetas causae obstiterit.
QUAESTIO DECIMA NONA. / Quae poena Calumniae?
Est dum per Reum, in continenti literali documento, probata fuerit, Perpetua
amissio causae, et Convictio Actoris in quinquaginta marcis homagialibus,
ducentos florenos facientibus, in duabus Iudiciariis, in tertia partibus
adversae
etiam executi sint. Styl.
QUAESTIO VIGESIMA. / Quid est Emenda linguae, et unde dicitur?
Est sententia, sive convictio linguae alicuius, per Iudicem imposita, propter
iniustam falsamque querimoniam, Regiae Maiestati aut caeteris Iudicibus
Regni ordinariis porrectam. Vel etiam soepenumero ob turpia; inhonestaque
verba, contra quempiam bonae famae, et honestae
contra Reum, unde recte huc referri solet: Quae apud nos iam centum florenis
recompensatur; licet olim apud Athenienses decima parte litis, temere motae
rependi solebat. Apud Romanos autem depositio, fiebat certae pecuniae, per
utramque partem et quae causa cadebat, illius pecunia in mulctam veniebat.
Secundo, quod specialiter Dicatores, vel etiam alii, qui alios indebite
vexant, poenam talionis incurrere
QUAESTIO VIGESIMA PRIMA. / Quae poena illius, et quamdiu durat?
Non quidem perpetua amissio causae, sed tantum condescensio, ita ut possit
iterum de novo per Actorem, si voluerit, resuscitari, sed convictio ipsa,
Nobilibus quidem in viginti quinque marcis centum florenos
facientibus; rusticis autem in viginti tantum florenis in
duabus Iudici, in tertia
scilicet Tutores
ipsi, in personam pupilli, vel causam eius praetextu Iurium suorum
possessionariorum motam contrarie infideliterque egisse comperti extiterint;
ideoque infamia sempiterna eos sequi solet, et insuper de damnis per hoc
illatis, ad duplum obligantur.
obligantur.
atque aliis intervenientibus
respectibus, diversa fora, sive tribunalia, et Iudices sortientur, prout
videlicet unicuique huiusmodi causam prosequi, allibuerit. Vide etiam
unicuique huiusmodi causam prosequi, allibuerit. Vide etiam
casu contingenti aliquid horum fiat. Quid autem sit dolus, vide infra
quaest. 25. cap. 10. Quarto cum contingat soepe huiusmodi
Iniurias, damna, et simplices violentias, per plures personas fieri solere,
ideoque omnes simul in Ius attrahi, iuxta usitatum illud; facientes, et
consentientes pari poena puniendos esse; ut intelligatur, an dicta
sententia, ita simpliciter et stricte intelligi
Actori satisfaciat.
Comitatuum, sive ii Vice-Comites, sive Alii fuerint, dummodo rationem
reddere noluerint, libere etiam in propriis personis detineri possunt,
Nobilium,
per se, et citra voluntatem Dominorum suorum, aliis damna inferentes, si
talia damna, Domini ipsorum pro illis, Iure mediante, ex propriis suis bonis
exsolverint, pro recuperatione eorundem, usque ad satisfactionem per eosdem
Dominos suos, libere detineri possunt.
et decreto contraria
statuta fuisse.
QUAESTIO TRICESIMA. / Quid est sententia Criminalium casuum seu
Maleficiorum?
Est per legitimum seu competentem Iudicem, servatis de Iure servandis, ad
subeundum supremum capitis supplicium ipsis maleficis, seu talia maleficia
patrantibus, in poenam temporalem, aliis autem terribile in exemplum, ut
fratribus,
et aliis successoribus. Quorum maleficiorum nonnullae poenae specificantur,
quoque haud inconveniens foret, potissimum in maximis commissis damnis, si
huiusmodi malefici, ad maius, quam ad caput solum, punirentur. Unde licet
appareat, prior opinio confirmari per scriptum Ius, 1. tit. 15. Lud.
Primi art. 9. 10. et 19. ac 6. Matth. art. 55.
et
punirentur. Unde licet
appareat, prior opinio confirmari per scriptum Ius, 1. tit. 15. Lud.
Primi art. 9. 10. et 19. ac 6. Matth. art. 55.
et
sit contra illos?
Licet sane, et quidem sublato iam olim in hac causa iudicio Palatinali, sive
generali vocato.
iis,
Inquisitio simul, et debitae poenae Executio, sine omni gratia, fieri
solebat.
singulis Anni quartalibus, diligens
Inquisitio super omnibus Dominis, Nobilibus, et ignobilibus, fieri solita
erat, ut si qui videlicet latrones fovere, vel si latrocinari comperientur,
illico Comites, vel Vice-Comites, si per se sufficientes fuissent, tales
omnes ex merito punivissent; sin minus, ea de re omni Capitaneos Regni
edocuissent, ut modis omnibus malefactores sublati fuissent. art. 50.
anni 1548. Novissime vero ex
anni 1548. Novissime vero ex recepta iam diuturna consuetudine et
novella constitutione
vero etiam iurare debeat?
Nihil plane, sed ipsi iuxta obiectam contra se Inquisitionem debebunt se
expurgare; ita videlicet, ut si levis contra ipsos Inquisitio obiecta
fuerit, et ipsi vel caput submiserint, vel ipsam per Magistratum doceri
cupiverint, cum medio homagio. At si fortis extiterit, et eam
vel simpliciter negaverint, vel etiam sui innocentiam probandam
praeassumpserit, cum pleno homagio abiurare
Iudicibus, Actore,
Procuratoribus, et Reo.
QUAESTIO PRIMA.
Cur hoc loco sequi debent Executiones?
Quia posteaquam actum est de causis per omnia Iuridica remedia, et eae iam in
angustam omnino rem adiudicatam quae sententia dicitur deductae
sunt per Actorem, ne frustra sibi magni et diuturni suscepti labores, ac
graves expensae cedant; necessarium
Cur hoc loco sequi debent Executiones?
Quia posteaquam actum est de causis per omnia Iuridica remedia, et eae iam in
angustam omnino rem adiudicatam quae sententia dicitur deductae
sunt per Actorem, ne frustra sibi magni et diuturni suscepti labores, ac
graves expensae cedant; necessarium plane, et iuribus ac consuetudinibus
Regni consentaneum est, ut quae Iudicialiter decernuntur, ea debitae quoque
Executioni
ademptione eorundem ipsi Reo, poenaque si aliquando
ei annexa fuerit, qua peracta, dantur Actori literae Relatoriae, seu
Recaptivatoriae dictae, pro perpetuo privilegio.
Ubi Nota. Primo, quod finitis huiusmodi causis, seu per sententiam finalem
conclusis, omnes Iudices tam saeculares, quam spirituales; universa
birsagia, seu onera, in causis coram ipsis vertentibus aggregata, exigendi
liberam habent facultatem. Et Primo quidem de sua portione,
QUAESTIO TERTIA.
Quotuplex esse solet?
Duplex. Alia enim fit immediate de Curia suae Maiestatis Regiae, in iis
causis, quae vel ibi inchoantur, et debito fine clauduntur. Vel autem eo per
viam Appellationis deducuntur, et statim revisa Appellatione, si nulla
annexa habuerint birsagia, quae Iudicibus pedaneis, sive prioribus cederent,
ad Executionem per Regium, aut Palatinalem homines, de dicta Curia Regia
vel ibi inchoantur, et debito fine clauduntur. Vel autem eo per
viam Appellationis deducuntur, et statim revisa Appellatione, si nulla
annexa habuerint birsagia, quae Iudicibus pedaneis, sive prioribus cederent,
ad Executionem per Regium, aut Palatinalem homines, de dicta Curia Regia cum
testimonio alicuius Capituli, vel Conventus, qui Fide
dignitates dicuntur, (aut etiam per eundem Magistrum protonotarium
passim) ad partes exmittitur.
quae Iudicibus pedaneis, sive prioribus cederent,
ad Executionem per Regium, aut Palatinalem homines, de dicta Curia Regia cum
testimonio alicuius Capituli, vel Conventus, qui Fide
dignitates dicuntur, (aut etiam per eundem Magistrum protonotarium
passim) ad partes exmittitur.
per eundem Magistrum protonotarium
passim) ad partes exmittitur.
exmittitur.
etiam quo ad capitis poenam,
non obstante Nobilitatis praerogativa.
tit. 59.
Remissoriae, Iudicis remittentis, non ad ipsos solos praecise, sed
ad sedem Iudiciariam Comitatuum, vel Banalem, dari et expediri debent, ut
praesentatis ipsis ibidem, postea dicti Vice-Comites exinde exmittantur. Vel
etiam per testimonia Capituli, aut Conventus, et Regios, aut Palatinales, ac
etiam Banales homines, huiusmodi Executio fieri debeat.
QUAESTIO SEXTA.
Sed
insuper in damnis
et expensis, in prosecutione huiusmodi factis et perpensis solummodo eidem
Actori persolvendis eo facto;
OCTAVA.
Similiter quae poena etiam iis decreta, qui pro homine Regio, aut Palatinali,
in huiusmodi literis Executionalibus inscriptus fuerit, et Executionem
facere noluerit?
Quicunque Nobilis per alium, seu alios quoscunque mediantibus nostris Regiis,
vel aliis consuetis literis,
nomen suum continentibus, pro homine Regio, cum testimonio alicuius Capituli;
vel
nomen suum continentibus, pro homine Regio, cum testimonio alicuius Capituli;
vel Conventus, requisitus; onus huiusmodi processus assumere, et exequi
recusaverit, in birsagio consueto trium marcarum per Comitem Parochialem,
indilate exigendarum, convincatur eo facto.
convincatur eo facto.
ipsam Executionem legitimam peragendam, ire et
proficisci recusasse, sufficienti documento, comprobare potuerit: Ex tunc
onus singularum trium marcarum gravis ponderis, singulos duodecim florenos
facientes ab eisdem T. et T. per omnia oportuna et Iuridica remedia, ac
gravamina, (servatis tamen Iuridicis processibus) modis omnibus exigere
debeatis et teneamini, secus non facturi.
Vide supra
quaest. 17. cap. 7. in diversa forma, et diversa re. Ubi
Nota, quod praemissa clausula inter parenthesim, videtur ex Stylo superflua,
ideoque tollenda, quia praecedens clausula: per omnia oportuna et iuridica
remedia ac gravamina, videtur ipsi esse contraria.
QUAESTIO NONA.
Quae poena statuta, turbatoribus hominum Regiorum,
ut patebit quaestione sequenti.
QUAESTIO UNDECIMA.
Quomodo referenda est Executio, per Regium vel Palatinalem homines, et
testimonium Capituli, seu Conventus?
Antiquitus, dum quis in Capitulum, vel Conventum recipiebatur, tempore
huiusmodi suae receptionis, (vel etiam priusquam ad aliquas executiones
Fidedignitates quoque vocantur; ut proxime
praecedenti quaest. dictum est.
Verum iam nova lege et statuto sic constitutum est; ut imposterum semper
Relationes ipsae, quarumcunque Executionum, per Ipsos Regium vel Palatinalem
homines, et testimonium Capituli, sive Conventus (absentibus, et non
praesentibus partibus, ut vult Decius in suo Syntag.) sub
iuramento referantur, atque in literis quoque
QUAESTIO DUODECIMA.
Quid salarii debent habere in diem huiusmodi Executores?
Regius, sive Palatinalis homo, et testimonium Capituli aut Conventus, in
singulos dies, per denarios viginti quatuor art. 74. anni 1609.
Vice-Comes autem, ubi nullum birsagium habere poterit, in singulum
diem florenum unum, Iudices Nobilium vero, et Iurati
assessores, per singulos dies,
singulos dies, per denarios viginti quatuor art. 74. anni 1609.
Vice-Comes autem, ubi nullum birsagium habere poterit, in singulum
diem florenum unum, Iudices Nobilium vero, et Iurati
assessores, per singulos dies, singulos denarios duodecim. art. 75.
praenotati anni 1609. et antiquitus iam, art. 37.
anni 1547. ac
et non aliquale praeiudicium pronunciare. Dicitur autem
praeiudicium, quasi prius iudicatum, et sumitur
tripliciter. I. Pro causae alicuius
vero frustra in scyrpo nodum quaeritant; resoluta enim iam
pridem est haec curiositas publicis Regni statutis. 6. Sigis. art. 1.
et
et Vice-Comites, dicuntur Inferiores, vel etiam
Pedanei; aut ut Gell. lib. 3. cap. 18. Noctium
Atticarum dicit, potius pedarii, sic dicti, quod
olim per praesides constituti, ad discernenda minora iudicia, non vehebantur
curru, sed pedibus proficiscebantur ad forum, respectu alterius curulis
Magistratus, qui erat Maior, et curru vehi solebat, indeque curulis
dicebatur. Vel
pedibus dicebantur, ex eoque pedanei, vel potius pedarii vocabantur.
Salust. in Coniur. Catil. Ita nunc quoque dicti inferiores
Iudices nostri, ab utraque hac significatione, pedanei tantum dicuntur. Tum
quia per transmissionem Appellationum a se ad praefatos Iudices ordinarios,
maturioris revisionis gratia, veluti ire censentur, unde et Iudicia illorum,
vulgo pedes habere dicuntur. Tum quia per Executionem finaliter iam decisae
pedanei tantum dicuntur. Tum
quia per transmissionem Appellationum a se ad praefatos Iudices ordinarios,
maturioris revisionis gratia, veluti ire censentur, unde et Iudicia illorum,
vulgo pedes habere dicuntur. Tum quia per Executionem finaliter iam decisae
sententiae ipsorum, consentire, ipsamque approbare videntur.
Ubi Nota, I. Quod isti Iudices, vel ipsorum Vice-gerentes, in celebratione
Iudiciorum personaliter, (vel per suos
Tum quia per Executionem finaliter iam decisae
sententiae ipsorum, consentire, ipsamque approbare videntur.
Ubi Nota, I. Quod isti Iudices, vel ipsorum Vice-gerentes, in celebratione
Iudiciorum personaliter, (vel per suos Vice-gerentes) interesse debent,
approbare videntur.
Ubi Nota, I. Quod isti Iudices, vel ipsorum Vice-gerentes, in celebratione
Iudiciorum personaliter, (vel per suos Vice-gerentes) interesse debent,
ordinis,
qui Appellationibus (ac iam Iudiciis quoque Extraordinariis, sive
Fiscalibus) penes Dominum Locumtenentem, interesse debent; Item et Domini
Praelatus, et Baro, in tabula suae Maiestatis Regia, in singulos dies per
florenos duos. Assessores autem sedis Iudiciariae, non
solum tempore ordinariorum Iudiciorum; verum etiam dum revisioni aliorum
diversorum, a Sua Maiestate, Domino Locumtenenti iniunctorum negociorum
Assessores autem sedis Iudiciariae, non
solum tempore ordinariorum Iudiciorum; verum etiam dum revisioni aliorum
diversorum, a Sua Maiestate, Domino Locumtenenti iniunctorum negociorum
necessarii adhibentur, in singulos dies, per denarios
octuaginta habere solent, ex antiqua iam
Camerarum consuetudine,
secundum Deum, quem semper prae oculis
habere, (uti supra quaest. 14. huius dictum est) et eius
Iustitiam, quam et alioquin ex praecepto Evangelico, ante omnia quaerere
debet; illas divinae Iustitiae subiiciet, et per illam, magis eadem
confirmabit Prolog. cap. 6. Siquidem finis legum est Veritas,
et Iustitia; quae prima, et summa est Deus ipse, qui fallere nescit, et
falli non potest, idque faciendo pro omni
Secunda, sed suntne leges verae (obiiciet Iudex) quod secundum
eas Iudicare debeat, quia soepe videntur se aliter habere?
Sunt maxime verae, quia ex communi omnium Dominorum Regnicolarum, libero
voto statuuntur, et per legitimum Principem confirmantur; ideoque quia sic
placuit omnibus, pro veris haberi debent. Et si vero aliquando in
particulari aliquo casu, secus fortassis apparet; in collectivo tamen sensu,
et communi intelligentia,
proferuntur. Ideoque discretus Iudex, qui
interpretatur intentionem Iurantis alteri considerare debet. Quod verba
debeant deservire intentioni, et non intentio verbis, 22. quaest. 5.
Atque ita de occultis, etiam per Signa externa, non
statim verum Iudicium ferri potest. Quarta, sed an Iudex Pedaneus
potissimum, iudicabit ex bono et aequo, quod dici solet?
Non sane, nisi partibus sic omnino volentibus, seque
QUAESTIO VIGESIMA TERTIA.
Quid est Actor, et unde dicitur?
Est ea persona, quae contra aliam, quacunque Iuris via agit, vel acquirendo
sibi aliquid, vel autem vindicando se, per se; vel per Advocatum, quem vulgo
Procuratorem vocamus. Dico per Advocatum, quia etsi aliquando sciret, et
posset aliquis sola sua in persona, pro se ipso agere, tamen quia humana
natura, potissimum laesa ab altero, contra
QUAESTIO VIGESIMA TERTIA.
Quid est Actor, et unde dicitur?
Est ea persona, quae contra aliam, quacunque Iuris via agit, vel acquirendo
sibi aliquid, vel autem vindicando se, per se; vel per Advocatum, quem vulgo
Procuratorem vocamus. Dico per Advocatum, quia etsi aliquando sciret, et
posset aliquis sola sua in persona, pro se ipso agere, tamen quia humana
natura, potissimum laesa ab altero, contra quem agit,
Quid est Actor, et unde dicitur?
Est ea persona, quae contra aliam, quacunque Iuris via agit, vel acquirendo
sibi aliquid, vel autem vindicando se, per se; vel per Advocatum, quem vulgo
Procuratorem vocamus. Dico per Advocatum, quia etsi aliquando sciret, et
posset aliquis sola sua in persona, pro se ipso agere, tamen quia humana
natura, potissimum laesa ab altero, contra quem agit, de facili in affectum
proclivis est; ideo ne inter
ex quo ipsi incommodum aliquod sequi posset, et praecipue quidem
huiusmodi aliquam responsionem affirmative faciat, quam tandem de Iure
revocare ipsi non esset integrum.
intelligitur qualis deberet esse; nimirum iustus,
verax et omni virtute praeditus; cum bonum, iustum, et honestum, ut idem
disputat in libris Officiorum suorum, sint inter se aequipollentia, et ad
invicem convertibilia. Per id autem quod dicit. (dicendi
peritum) debet intelligi eius scientia, eloquentia, et omnis apte, ac
apposite dicendi facultas, etiamsi aliquando propositum finem non
consequatur, ut proxime
solemus, fieri solet, vel coram
personis autenticis, hoc est, Dominis Ordinariis Regni Iudicibus, et
eorundem Magistris Protonotariis vel in locis credibilibus, uti Capitulis et
Conventibus; et talis a data praesentium, durat per anni circulum.
Verbalis autem potest fieri etiam coram Vice-gerentibus,
Palatinali, et Iudicis Curiae, et haec durat pro eo tantum termino, nisi ad
relationem eorundem, per Magistrum Protonotarium, in
et talis a data praesentium, durat per anni circulum.
Verbalis autem potest fieri etiam coram Vice-gerentibus,
Palatinali, et Iudicis Curiae, et haec durat pro eo tantum termino, nisi ad
relationem eorundem, per Magistrum Protonotarium, in formam literarum
redigatur, quae similiter, uti et literatoria per annum robur suum obtinet.
Ubi Nota. I. Quod ex speciali praerogativa huiusmodi literae Procuratoriae,
studiorum
fieri etiam coram Vice-gerentibus,
Palatinali, et Iudicis Curiae, et haec durat pro eo tantum termino, nisi ad
relationem eorundem, per Magistrum Protonotarium, in formam literarum
redigatur, quae similiter, uti et literatoria per annum robur suum obtinet.
Ubi Nota. I. Quod ex speciali praerogativa huiusmodi literae Procuratoriae,
studiorum peregrinationis, et servitii causa, extra Regnum absentium, valent
usque ad eorum reditum, non quidem
Matth. art. 18.
per Ordinarium puniuntur, et etiam si beneficiati non
fuerint; tam beneficiati, quam non, perpetuis carceribus, tanquam falsarii,
et periuri mancipantur, Ibidem. Imo externi, propter
introductum quendam in Regnum per eos abusum, in Sedibus Spiritualibus non
admittuntur, et neque quidem in iis Civitatibus, in quibus Iudicia
Ecclesiastica celebrantur, manere permittuntur, ne saltem consilium dent,
nedum ad agendum accedant.
actionem suam, prosequi noluerit,
tunc Reus se ex paribus illius, simpliciter absolvi faciet, convincendo
ipsum Actorem, in iudicio Regali, et amissione causae. 2. tit. 86.
quam si resumere voluerit, non nisi per gratiam Novi iudicii, id
postea facere poterit.
QUAESTIO VIGESIMA NONA.
Quid tandem Reus, qui et In-causam-attractus nuncupatur?
scripta Iura nobis
obtrudentibus, confundamur; neve extra Decreta, Ius semper ex huiusmodi
consuetudine, quae nullibi exstat, et inveniri potest, discere volentes,
nunquam, vel raro, et perpauci omnino addiscamus: sicque per totam vitam
discentes prius emoriamur, quam ad cognitionem eius perveniamus, quod
profecto quotidiano iam usu, non cum parvo damno nostro, et rerum nostrarum
iactura experimur. Haec autem correctio, ut ex praemissis colligi
parvo damno nostro, et rerum nostrarum
iactura experimur. Haec autem correctio, ut ex praemissis colligi potest, ad
summum tribus punctis, seu articulis facile fieri posset.
Primo, ut Citationes seu Evocationes, per Insinuationem, et simplicem
Evocationem factae, in suo statu, processu, et cursu servarentur; ita
nimirum, ut Insinuationes in unicis Octavis finirentur, et simplices
Evocationes, quatuor terminis Octavalibus terminarentur,
Evocationem factae, in suo statu, processu, et cursu servarentur; ita
nimirum, ut Insinuationes in unicis Octavis finirentur, et simplices
Evocationes, quatuor terminis Octavalibus terminarentur, neque uniformiter
per modum longi processus omnes currerent; prout scilicet Decreta super iis
citata in praecedentibus continent. Secundo, ut Inhibitio, et Prohibitio non
confunderentur inter se; sed inhibitio solum in sententia per non-venit
uniformiter
per modum longi processus omnes currerent; prout scilicet Decreta super iis
citata in praecedentibus continent. Secundo, ut Inhibitio, et Prohibitio non
confunderentur inter se; sed inhibitio solum in sententia per non-venit
servaretur; et Prohibitio in
Iuramentali depositione, et communi Inquisitione, locum suum haberet. Tertio,
ut Novum Iudicium, solum Inhibitioni apponeretur;
Tabulae, sed limitatur in certis casibus, utpote quod Comitatus
iudicant, potius de accidentibus circa bona et personas, ut de violentiis,
iniuriis, damnisque, et non de proprietatibus bonorum, aut amissione capitum
hominum, per sententiam capitalem, (nisi forte criminaliter accusentur.)
Item quod ultra centum florenos non possunt Iudicare, nisi in
certis privilegiatis causis, per speciales constitutiones Regni factis, uti
paulo post
de proprietatibus bonorum, aut amissione capitum
hominum, per sententiam capitalem, (nisi forte criminaliter accusentur.)
Item quod ultra centum florenos non possunt Iudicare, nisi in
certis privilegiatis causis, per speciales constitutiones Regni factis, uti
paulo post declarabitur. Similiter quod Appellationes omnium fere causarum
ex Sedibus
Comitatuum, maturioris revisionis
utantur, neque in Inhibitione et Repulsione, praemissis respondendi
cautelis, seu modis, gaudere permittantur, sed simpliciter ad reddendas
earum rationes, cogantur, et aliis quibusdam observationibus, ut quilibet
per se facile animadvertere poterit.
QUAESTIO SECUNDA. / Quotuplices igitur causae controvertuntur in Sedibus
Comitatuum?
Secundo, Causae privilegiatae pauperum, quae primo quoque
die sedis discuti solent.
aliquo maleficio suspectos, factas, ut
supra quaest. 31. 32. et 33. cap. 9. Item Causae
occupationum novarum et veterum privilegiatae, impignorationum debitorum,
divisionum inter fratres per Vice-Comites fiendarum. Item causae in
Appellatione pendentes, Novorum iudiciorum, tutelarum, paraphernorum, et
dotum, ac aliae huius farinae omnes, iuxta causarum aetatem, nullo habito
delectu.
usus
quoque id obtinuisse videtur, in Curia Regia, etiam in minutoribus causis,
solum ad duodecim florenos se extend. Imo vero neque in Curia
usus eius iam admitti videtur, quod magna pars bonorum impignoratorum, per
eam labefactaretur.
QUAESTIO SEXTA. / Per quos fieri solet Citatio?
Per Iudices Nobilium, in nonnullis amplioribus Comitatibus per Vice-Iudices
se extend. Imo vero neque in Curia
usus eius iam admitti videtur, quod magna pars bonorum impignoratorum, per
eam labefactaretur.
QUAESTIO SEXTA. / Per quos fieri solet Citatio?
Per Iudices Nobilium, in nonnullis amplioribus Comitatibus per Vice-Iudices
Nobilium, de domibus quidem habitationum, sive solitis residentiis
citandorum, solum per eos in quorum processibus
usus eius iam admitti videtur, quod magna pars bonorum impignoratorum, per
eam labefactaretur.
QUAESTIO SEXTA. / Per quos fieri solet Citatio?
Per Iudices Nobilium, in nonnullis amplioribus Comitatibus per Vice-Iudices
Nobilium, de domibus quidem habitationum, sive solitis residentiis
citandorum, solum per eos in quorum processibus sunt; personaliter autem in
solito
impignoratorum, per
eam labefactaretur.
QUAESTIO SEXTA. / Per quos fieri solet Citatio?
Per Iudices Nobilium, in nonnullis amplioribus Comitatibus per Vice-Iudices
Nobilium, de domibus quidem habitationum, sive solitis residentiis
citandorum, solum per eos in quorum processibus sunt; personaliter autem in
solito loco communi sedis Iudiciariae, vel congregationis,
QUAESTIO SEXTA. / Per quos fieri solet Citatio?
Per Iudices Nobilium, in nonnullis amplioribus Comitatibus per Vice-Iudices
Nobilium, de domibus quidem habitationum, sive solitis residentiis
citandorum, solum per eos in quorum processibus sunt; personaliter autem in
solito loco communi sedis Iudiciariae, vel congregationis, indifferenter,
per quemcunque Iudicem Nobilium, vel Vice-iudicem Nobilium fieri assolet.
Ubi Nota, quod
Nobilium, de domibus quidem habitationum, sive solitis residentiis
citandorum, solum per eos in quorum processibus sunt; personaliter autem in
solito loco communi sedis Iudiciariae, vel congregationis, indifferenter,
per quemcunque Iudicem Nobilium, vel Vice-iudicem Nobilium fieri assolet.
Ubi Nota, quod si aliquando contingat, huiusmodi Citationem fieri debere, ex
alio Comitatu, tunc Iudex citantis ex illo Comitatu, in quo citans degit,
contingat, huiusmodi Citationem fieri debere, ex
alio Comitatu, tunc Iudex citantis ex illo Comitatu, in quo citans degit,
cum solitis literis Citatoriis, debet venire ad alterum Comitatum, ad
Iudicem nempe citandi; et per eum dictam Citationem exequi
facere, sicque accepta ab eo relatione factae Citationis, abinde redire.
Atque ita in tali casu citatus tenebitur in illo Comitatu, ad quem citatus
QUAESTIO SEPTIMA. / Similiter et procuratoria constitutio, quot modis, et
coram quibus fieri consuevit in Comitatibus?
Fit duobus modis. Verbaliter. Et Literatorie. Verbalis, durat
tantum per tres sedes. Literatoria autem per integrum annum, in eodem tamen
Comitatu solum,
/ Similiter et procuratoria constitutio, quot modis, et
coram quibus fieri consuevit in Comitatibus?
Fit duobus modis. Verbaliter. Et Literatorie. Verbalis, durat
tantum per tres sedes. Literatoria autem per integrum annum, in eodem tamen
Comitatu solum,
volens, diligenter investigare debet,
ne peccet contra illam.
QUAESTIO NONA. / Quomodo fit igitur Citatio?
In aliquibus Comitatibus, simpliciter per Iudicem Nobilium vel Vice-Iudicem
Nobilium ubicunque per Actorem repertos, absque ulla Comitis, vel
Vice-Comitis commissione, verbali vel literali, qua facta postea literae
Evocatoriae, per Notarium sedis conscribuntur ad
illam.
QUAESTIO NONA. / Quomodo fit igitur Citatio?
In aliquibus Comitatibus, simpliciter per Iudicem Nobilium vel Vice-Iudicem
Nobilium ubicunque per Actorem repertos, absque ulla Comitis, vel
Vice-Comitis commissione, verbali vel literali, qua facta postea literae
Evocatoriae, per Notarium sedis conscribuntur ad futuram sedem; in eaque
relatio Citationis ipsis
aliquibus Comitatibus, simpliciter per Iudicem Nobilium vel Vice-Iudicem
Nobilium ubicunque per Actorem repertos, absque ulla Comitis, vel
Vice-Comitis commissione, verbali vel literali, qua facta postea literae
Evocatoriae, per Notarium sedis conscribuntur ad futuram sedem; in eaque
relatio Citationis ipsis adscribitur, referentibus illam Iudicibus Nobilium
vel Vice-Iudicibus Nobilium. In aliquibus vero Comitatibus, conscripta
commissio Comitis,
In aliquibus vero Comitatibus, conscripta
commissio Comitis, vel Vice-Comitis, simul cum Actione Actoris, dirigitur ad
aliquem Iudicem Nobilium, vel etiam Vice-Iudicem Nobilium, ut talis
citandus, citetur; ipsaque Citatio per Iudicem Nobilium, annotatur
praetactis literis commissionis; et sic denique, ex omnibus simul fiunt
integrales literae Evocatoriae. Ac huius posterioris Citationis exemplum
tale esse potest, in Coniuratu
T. anno T.
Debet claudi sigillo eiusdem Vice-Comitis usuali tantum, et non Comitatus,
sine custodia in complicatione exterius, et magis sursum ultra medium, ac
sub sigillo, lecta, per mediam similiter complicam, nulla
subscriptione interius existente, ascribitur.
Superscriptio superne deforis.
Nobili T. Iudici Nobilium Comitatus Mosonien.
Postea inferius statim.
6. Vlad. art. 12. de quibus supra quaest.
17. cap. 4.
QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Da exemplum violentiae practicae?
Laesit aliquem, per violentiam aliquis; ideo evocatur in Iudicium per
Citationem, actione descripta, prima sede proclamatur Reus, si comparet per
se, vel advocatum; recipit actionis, et citationis paria; et differtur
discussio, ad futuram
17. cap. 4.
QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Da exemplum violentiae practicae?
Laesit aliquem, per violentiam aliquis; ideo evocatur in Iudicium per
Citationem, actione descripta, prima sede proclamatur Reus, si comparet per
se, vel advocatum; recipit actionis, et citationis paria; et differtur
discussio, ad futuram sedem. Levatur causa in futura sede, post receptionem
QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Da exemplum violentiae practicae?
Laesit aliquem, per violentiam aliquis; ideo evocatur in Iudicium per
Citationem, actione descripta, prima sede proclamatur Reus, si comparet per
se, vel advocatum; recipit actionis, et citationis paria; et differtur
discussio, ad futuram sedem. Levatur causa in futura sede, post receptionem
parium, Procurator cautus interea, ante scilicet litis contestationem,
Prohibitionis, coram Notario fiendae, occurrendum est. Et sic causa iterum
redit, ad suos Iudices.
Adveniente termino Iudiciorum, post Prohibitionem, Actor cupit rationem dari
Prohibitionis; responderetur per Reum si quid tale est, per exceptiones
prius repetitas, et postea quoque adinventas. Vitat tamen curiosus
Procurator diligenter, ne ad litis contestationem, quoquo modo accedat;
accumulat itaque verborum ambages, quas
coram Notario fiendae, occurrendum est. Et sic causa iterum
redit, ad suos Iudices.
Adveniente termino Iudiciorum, post Prohibitionem, Actor cupit rationem dari
Prohibitionis; responderetur per Reum si quid tale est, per exceptiones
prius repetitas, et postea quoque adinventas. Vitat tamen curiosus
Procurator diligenter, ne ad litis contestationem, quoquo modo accedat;
accumulat itaque verborum ambages, quas potest; quibus quantum fieri
Si vero secus non datur respirium,
qualificationi proba adiungi potest; quod si tamen displicuerit, iterum
datur prohibita, cum solito onere, eodem die, et non aliter.
Hoc facto, adveniente Iudiciario termino, postulatur per Actoris
Procuratorem, oneris Prohibitae depositio; eoque deposito; ratio eius
adferri requiritur; hoc casu. Si antea negasset (I) factum in Actione
denotatum, a negativa
Quintus, Prohibitio ab attestatione.
Sextus, ex fassionibus testium, Iudicium et sententia, ac Iuramentum quoque
interdum. Septimus, exceptio contra testes, vel Coniuratores, ubi necessitas
postulabit. Octavus, sententia per non-venit. Nonus, Novum Iudicium.
Decimus, Repulsio post Executionem. Undecimus, Appellatio. Duodecimus,
finalis Executio.
QUAESTIO DECIMA QUINTA. /
QUAESTIO PRIMA. / In quarum Ecclesiarum Sedibus, solent Iudicia
Ecclesiastica celebrari?
In omnibus Sedibus Ecclesiarum Diocoesanarum et Metropolitanarum, idque
semper in prima instantia, seu per querimoniam. Neque licet relicto
Diocoesano, vel ad Metropolitanum, hoc est, Archi-Episcopum, vel ad eius
Vicarium, vel ad Nuncium Apostolicum, vel autem in Curiam Romanam querulatum
ire; sed solum per viam Appellationis,
in prima instantia, seu per querimoniam. Neque licet relicto
Diocoesano, vel ad Metropolitanum, hoc est, Archi-Episcopum, vel ad eius
Vicarium, vel ad Nuncium Apostolicum, vel autem in Curiam Romanam querulatum
ire; sed solum per viam Appellationis, ad eos causam deducere, maturioris
revisionis gratia,
Fuere procul dubio olim aliqui huiusmodi praemisso Privilegio gaudentes,
contra quos talia rescripta Apostolica libere apportabantur. Nihilominus
tamen vigore eorum extra hoc Regnum non aliter, nisi modo praemisso per
Appellationem extrahebantur, annotato
quaest. 6.
QUAESTIO QUINTA. / An in causis prophanis, potest aliquis citari ad forum
Spirituale; vel in iis ad respondendum cogi per Spirituales?
Non omnino, quia id Decreta Regni per expressum vetant,
timeant,
sibi poenam Aucariorum irrogari posse; quae Procuratoribus in
hoc foro, super Calumnia iuratis, inferri solet. art. 27. anni 1567.
Ideo si aliqui eorum sunt beneficiati, amissione beneficii per
Ordinarium suum, de facto puniuntur. Et sive etiam beneficiati fuerint, sive
non, utrique de facto per eundem, perpetuis carceribus, tanquam falsarii et
periuri mancipantur, citato proxime loco. Imo vero neque
iuratis, inferri solet. art. 27. anni 1567.
Ideo si aliqui eorum sunt beneficiati, amissione beneficii per
Ordinarium suum, de facto puniuntur. Et sive etiam beneficiati fuerint, sive
non, utrique de facto per eundem, perpetuis carceribus, tanquam falsarii et
periuri mancipantur, citato proxime loco. Imo vero neque in
Civitatibus ipsis, in quibus sedes Ecclesiasticae celebrari solent,
permittuntur manere, ne saltem
ullo pacto, cum parte adversa colludent. Formula vero antiqui Iuramenti,
fol. 743. Maioris decreti erat.
Ego N. Procurator, Iuro per Deum vivum, et eius sanctam
Genitricem Virginem Mariam, et per omnes Sanctos et Electos Dei,
quod ego nullas causas, scienter et calumniose, et quae essent
iniustae, suscipiam, neque
fol. 743. Maioris decreti erat.
Ego N. Procurator, Iuro per Deum vivum, et eius sanctam
Genitricem Virginem Mariam, et per omnes Sanctos et Electos Dei,
quod ego nullas causas, scienter et calumniose, et quae essent
iniustae, suscipiam, neque illis contra Iura huius Regni Hungariae,
patrocinabor, easque inanibus et
prior iurabat se bona fide, non animo calumniandi
causam movisse; prout et
Iudicis infligenda; ast si de malitia illud praestare noluerit, respectu
alicuius articuli, in actione specificati, vel
exceptione rei, super quo iurari petitur; est amissio illius; quia per
huiusmodi recusationem habetur pro confesso; neque talis articulus debet a
Iudice amplius attendi et recipi, idem Andr. Gail. lib. 1. Obser. 87.
Quibus etiam Iure Civili, novella constitutione additum est,
inter duos Laicos, 2. Sigis. art.
3.
QUAESTIO UNDECIMA. / Procuratoria fori spiritualis, quandiu durat?
Per anni spacium tantum, sicut et in foro saeculari, et non amplius,
vero si simpliciter et generaliter, citationes ipsae factae
fuerint nihil valebunt. Et tales literae Evocatoriae diriguntur ad aliquod
Capitulum, vel Conventum; aut saltem uti defacto iam fieri assolet, ad
aliquem Parochum, ut per illud, aut illos In-causam-attractus, ad decimum
quintum diem citetur.
Ubi notandum venit, quod licet citatio fiat, ad decimum quintum diem:
Nihilominus tamen discussio causae
Nihilominus tamen discussio causae
fieri solet, etiam singulo octavo, vel nono die alibi, et non tantum singulis
quindenis.
Secundus in termino per Vicarium in dicta suae Citationis commissione,
denominato, sive dicto decimo quinto die, quem In-causam-attracto,
testimonium Capituli vel Conventus, aut etiam Parochus quispiam citans, a
die factae huiusmodi Citationis
testimonium Capituli vel Conventus, aut etiam Parochus quispiam citans, a
die factae huiusmodi Citationis praefixerit, conficitur libellus, ipsi
Vicario porrigendus, qui contineat in se omnem vim acquisitionis, per
Actorem intentatae: Cui postea adiungitur Relatio citationis peractae, hoc
quo sequitur modo.
FORMA CONFICIENDI LIBELLI.
Coram vobis Reverendissimo Domino T. etc. et in
cuius supra, petit annotatos
In-causam-attractos, praetactae summae testamentaliter legatae; in cuius
evidentiam producit etiam testamentum in specie; damnorum item, et
proventuum ex bonis ipsi A. testamentaliter per tutorem suum legatis,
perceptis refusionem, usque ad praetactam summam viginti quinque millium
florenorum, puri auri, sententialiter convinci et aggravari; ac advocato
etiam brachio saeculari, in quantum necesse
usque ad praetactam summam viginti quinque millium
florenorum, puri auri, sententialiter convinci et aggravari; ac advocato
etiam brachio saeculari, in quantum necesse erit, omnibus viis, et
remediis Iuris, per censuras Ecclesiasticas, art. 25. anni 1552.
compelli. Et sic petit ac postulat, salvo Iure
addendi, minuendi, mutandi, et de novo producendi, ac corrigendi,
art. 49. anni 1563.
licebit ei de condescensione Causae,
atque incompetentia fori; Iudicis, et Actoris disputare, interdum etiam ad
respirandum, et tempus producendum, poterit causam ipsam,
per mandatum declinatorium, utrum scilicet illa, saeculare, vel spirituale
forum concernat; a praesentia Vicarii, ad Tabulam suae Maiestatis Regiam,
indeque ad Dominum Locumtenentem, provocare; 1. Vlad. art. 46.
Vlad. art. 46.
Unde vicissim soepius ad eundem Vicarium, ad discutiendum remitti
consuevit: siquidem uti iam praemissum est, quaest. 5. Nemo in
causis profanis citari, aut respondere cogi debet, aut potest, per Iudicem
Ecclesiasticum. Quia spirituales Iudices factum Iuris possessionarii,
iudicare non possunt; uti praenotata quaestione dictum est.
Undecimus, prouti iam declaratum est, causa discutitur, coram Vicario, iuxta
tibi.
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.