Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: per Your search found 20279 occurrences
First 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 3629-3937:3629. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] ipsi contigisse Euangelistarum scriptura testatur, olim quidem prophetarum oraculis, Legis cerimoniis uariisque rerum euentis fuisse significata. Postremo intelliges, a quanta humilitate ad qualem gloriam idem Dominus noster, non aliena, sed sua uirtute fuerit exaltatus. Qui enim per tormenta interemptus fuerat, surrexit de sepulchro uiuens in ęternum. Quem Iudei probro contemptuique habuerant, discipuli eius in cęlum ascendentem uiderunt. Quem Pilatus Herodesque damnauerant, in cęlesti regno ad dexteram sedit Dei Patris, iterum uenturus, ut
3630. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 415 | Paragraph | SubSect | Section] in nobis boni est, a Deo est. Meum esse fatebor, siquid in disserendo erratum est, siquid in loquendo uel barbare positum uel inconcine inconsulteque prolatum. Quale tamen cunque sit istud, quod mittimus, unum mihi in hoc opere conficiendo propositum extitisse scias: illum ipsum, per quem creati, redempti saluatique sumus, laude, quam possum maxima, prosequi, quoniam digna non possum, et simul, dum beneficia, quę nobis contulit, recenseo, ad agendas gratias desides animos impellere et ad ea, quę pręcipit, perficienda urgere. Quicquid autem
3631. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 415 | Paragraph | SubSect | Section] facta fuerit, illi, qui legerint, non mea magis quam Tua opera
excitentur ad eas capessendas uirtutes, quibus uera beatitudo comparatur. Ego igitur seminaui,
tu occabis, tu runcabis. Ego plantaui, tu arbustabis, tu pedabis, ut et seges ipsa lętior
proueniat et uiuiferi palmites per ramos quaque uersum serpendo longe sese porrigant lateque
propagent. Tunc demum fructus ipse, quem Domino pręstante percipere licebit, erit utrique
nostrum communis.
Deus homo factus est, ut hominem suę diuinitatis faceret
participem. Innocens Dominus a seruis damnari sustinuit, ut nos a diaboli seruitute liberaret.
Vincula, alapas, probra, sputa, flagella, spinarum aculeos, arundinis ictus, felis pocula,
clauos denique et lanceam et per uerberum uulnerumque tormenta mortem ipsam subire dignatus
est, ut nos, per peccatum alienatos, per corporis sui sacrificium Deo Patri reconciliaret et
in gratiam, quam nobis olim interdictam dolebamus, restitueret.
Eramus enim filii irę, et per
Innocens Dominus a seruis damnari sustinuit, ut nos a diaboli seruitute liberaret.
Vincula, alapas, probra, sputa, flagella, spinarum aculeos, arundinis ictus, felis pocula,
clauos denique et lanceam et per uerberum uulnerumque tormenta mortem ipsam subire dignatus
est, ut nos, per peccatum alienatos, per corporis sui sacrificium Deo Patri reconciliaret et
in gratiam, quam nobis olim interdictam dolebamus, restitueret.
Eramus enim filii irę, et per Christum facti sumus filii Dei. Ab inferis reuocati fuimus ad
paradisum, de
damnari sustinuit, ut nos a diaboli seruitute liberaret.
Vincula, alapas, probra, sputa, flagella, spinarum aculeos, arundinis ictus, felis pocula,
clauos denique et lanceam et per uerberum uulnerumque tormenta mortem ipsam subire dignatus
est, ut nos, per peccatum alienatos, per corporis sui sacrificium Deo Patri reconciliaret et
in gratiam, quam nobis olim interdictam dolebamus, restitueret.
Eramus enim filii irę, et per Christum facti sumus filii Dei. Ab inferis reuocati fuimus ad
paradisum, de potestate diaboli
et per uerberum uulnerumque tormenta mortem ipsam subire dignatus
est, ut nos, per peccatum alienatos, per corporis sui sacrificium Deo Patri reconciliaret et
in gratiam, quam nobis olim interdictam dolebamus, restitueret.
Eramus enim filii irę, et per Christum facti sumus filii Dei. Ab inferis reuocati fuimus ad
paradisum, de potestate diaboli redempti beatorum spirituum coepimus esse consortes et, qui de
terreni quoque habitaculi deliciis primorum parentum culpa pulsi exulabamus, Christo duce
atque autore ad cęleste
terreni quoque habitaculi deliciis primorum parentum culpa pulsi exulabamus, Christo duce
atque autore ad cęleste regnum reducimur mortisque superata conditione immortalitate atque
beatitudine donamur. Vicit ille mortem, cum a mortuis resurrexit, et beatitudinis nobis ianuam
per multa secula clausam reserauit, quando hominem, quem assumpserat, cęlo secum intulit atque
ad dexteram Dei Patris gloriose collocauit.
Quis ergo tam grande beneficium, tam inęstimabile donum animo metitus non iam pro uiribus
conabitur, nequa in re eum, a quo tanta
Et peperit filium suum primogenitum,
et reclinauit eum in pręsepio, quia non erat eis :*corr. ex
ei locus in diuersorio. Pannis uilibus inuoluitur, cui cęlum
sedes est, in pręsepio, cui terra scabellum pedum eius est, et per quem facta sunt omnia, non
fuit illi in diuersorio locus. Nemo paupertatem humilitatemque professus iactanter superbiat,
quod multa reliquerit, quod honorabilior cęteris fuerit. Nihil erat isto opulentius, nihil
honorabilius, qui, ut nos ditaret et extolleret, tam egenum, tam
fateantur necesse est, qui legis suę pręuaricatori tantam concesserit potestatem, ut et cęcis
possit dare lumen et quouis morbo oppressis sanitatem. Vnde alii dicebant: Quomodo
potest homo peccator hęc signa facere?
Cum pręterea die sabbati per sata pergentes discipuli esurirent spicisque manu confricatis
excussa grana comederent, ecce — aiunt — discipuli tui faciunt, quod non
licet eis facere sabbatis. Falsi autem iudicii conuicti sunt argumento Dauid, qui
famem passus panes
Sed pręter hęc opera Domini nostri admiranda, ne illi laudi essent, nolebant Deo tribuere,
sed Sathanę.
Videamus igitur, quoties ei demonium inesse dixerint, quoties in Belzebub ipsum eiicere
demonia. Nam si uirtute diuina illa fieri faterentur, ipsum, per quem illa fierent, charum
acceptumque Deo esse negare non possent.
Demoniacus igitur mutus ab eo liberatus loqui coepit miratęque sunt turbę, ut Euangelistę
testantur, dicentes: Nunquam apparuit sic in Israhel. Pharisei uero glorię eius
inuidentes:
paruipendere et tacere potius quam aliquid dicere,
contenti contra cauillantes fauore ac beniuolentia bonorum.
Porro Iudeorum immanitas non satis habuit uerbis lacessere Dei filium: ad necandum tandem
inclinantur.
Cum enim ipse uocationem gentium designaret per uiduam illam Sareptanam (ut in Luca
legimus), ad quam missus fuit Helias, et per Naman Syrum ab Heliseo leprę morbo curatum,
repleti sunt — inquit — omnes in synagoga ira hęc audientes. Et
surrexerunt et eiecerunt illum extra ciuitatem. Et duxerunt
fauore ac beniuolentia bonorum.
Porro Iudeorum immanitas non satis habuit uerbis lacessere Dei filium: ad necandum tandem
inclinantur.
Cum enim ipse uocationem gentium designaret per uiduam illam Sareptanam (ut in Luca
legimus), ad quam missus fuit Helias, et per Naman Syrum ab Heliseo leprę morbo curatum,
repleti sunt — inquit — omnes in synagoga ira hęc audientes. Et
surrexerunt et eiecerunt illum extra ciuitatem. Et duxerunt illum usque ad supercilium
montis, supra quem ciuitas illorum erat ędificata, ut
eum. De ciuitate eiicitur mundi
Dominus, et omnium Conditor ducitur, ut de montis crepidine pręcipitetur. Talia autem se non
inuitum pati ostendit, cum inter eos, a quibus ducebatur, non comparuisset. Sequitur enim:
Iesus autem transiens per medium illorum ibat. Discessit itaque ab eis et uenit
Capharnaum, ciuitatem Galileę ibique docebat populum. Qua certe in re instruit nos ne
tunc quidem, cum aduersariorum persecutionem patimur, cessandum esse ab operibus iustitię.
Ad hęc frequenter etiam
discite, quid est: Misericordiam uolo, et non sacrificium. Disce,
pharisee — inquit — cęce et dux cęcorum, quid hoc sit, quod in Osee* propheta legis:
Misericordiam uolo, et non sacrificium. Tua te scriptura conuinco, tuo te gladio
iugulo. Deus tuus per prophetam clamat: Misericordiam uolo, et tu ab his, quibus
maxime miserandum est, auerteris, dum iustus non esse, sed uideri expetis. Misericordiam
uolo — inquit — non sacrificium. Tu autem econtrario te facere satis
putas nolle
gerentes in pectore, suorum in
tergo, nunquam de quoque recte iudicando; quanto minus de isto, in quo dolus non erat, in
cuius ore non est inuentum mendacium. Nihil in eo, quod non laude dignum esset, inuenire
poterant. Et tamen, quanto laudabilior apparebat, tanto ipsi magis per inuidiam indignabantur
modisque omnibus iam ad necem eius conspirabant.
Lazarum ille de monumento ad uitam excitauerat. Et cum plurimi, qui spectaculo affuerant, in
eum credidissent, pontifices et pharisei — ut Ioannes ait — collegerunt
Domini, rex Israhel. Osanna in excelsis! Osanna autem »salua nos«
interpretatur. Hoc angebat phariseos, et aiunt: Videtis, quia nihil proficimus. Ecce
mundus totus post eum abiit. Quid inuidetis, miseri, aut quid admiramini, si mundus
post eum abiit, per quem factus est mundus? Quid liuore pleni et mente atque intellectu uacui
ad ipsum accedentes (ut Lucas ait) dicitis: Magister, increpa discipulos tuos!
Quomodo supprimere magistri sui laudes discipuli potuerunt, qui uera docuit, qui salutaria
pręcepit, quem tot
— quia, si hi tacuerint, lapides
clamabunt.
Vis nosse, infidelis pharisee, quomodo hi tacuerunt et lapides locuti sunt? Gentibus
Christum euangelizabant et ab impiis interempti conticuerunt. Sed gentes, quę pro diis lapides
colebant ad uerum Deum per apostolicam doctrinam conuersę Christum, Dei filium, confiteri
coeperunt. Potens enim erat Deus de lapidibus istis suscitare Abrahę filios. Itaque primi
facti sunt nouissimi et nouissimi primi, ad nuptias ueri sponsi aqua mutata est in uinum et
aurum obrizum uersum est in
super
lapidem, eo quod non cognoueris tempus uisitationis tuę. Debuit profecto Iudeorum
peruicatiam uel poenę denunciatę certissimus euentus confringere. Talia quippe cuncta eis
postea accidisse Iosephus in historia locupletissimus testis est. Et ne ipsi quidem negant per
Vespasianum et Titum, Romanorum duces, euersam fuisse Hierusalem, per Hadrianum instauratam.
Eos uero et adhuc cernimus patria extorres incertis sedibus per orbem uagari
dispersos. Nunquam antea ne propter idolatriam quidem longiorem seruitutem experti sunt. Nec
Debuit profecto Iudeorum
peruicatiam uel poenę denunciatę certissimus euentus confringere. Talia quippe cuncta eis
postea accidisse Iosephus in historia locupletissimus testis est. Et ne ipsi quidem negant per
Vespasianum et Titum, Romanorum duces, euersam fuisse Hierusalem, per Hadrianum instauratam.
Eos uero et adhuc cernimus patria extorres incertis sedibus per orbem uagari
dispersos. Nunquam antea ne propter idolatriam quidem longiorem seruitutem experti sunt. Nec
tamen errorem suum deponere cogi ullis aduersitatibus queunt, ut
Talia quippe cuncta eis
postea accidisse Iosephus in historia locupletissimus testis est. Et ne ipsi quidem negant per
Vespasianum et Titum, Romanorum duces, euersam fuisse Hierusalem, per Hadrianum instauratam.
Eos uero et adhuc cernimus patria extorres incertis sedibus per orbem uagari
dispersos. Nunquam antea ne propter idolatriam quidem longiorem seruitutem experti sunt. Nec
tamen errorem suum deponere cogi ullis aduersitatibus queunt, ut Christum confiteantur.
Fleuit ergo misericors Dominus non futurum urbis excidium, sed
de Dei templo speluncam faciant latronum. Templum
Dei est — Apostolus inquit — quod estis uos. Nos ergo templum Dei sumus.
Tunc autem de templo hoc speluncam latronum facimus, cum malis cupidinibus cor nostrum
implemus et, ubi habitare Deum oportuit per continentię cultum, ibi per carnis lasciuiam
diabolum admittimus. Tunc autem flagellat nos Dominus, cum aduersis urgemur, ut non ea, quę
nobis, sed quę Deo placita sunt, sequamur.
Iudei ergo minus perpendentes mirabilia Domini nostri et iniquo admodum animo ferentes
latronum. Templum
Dei est — Apostolus inquit — quod estis uos. Nos ergo templum Dei sumus.
Tunc autem de templo hoc speluncam latronum facimus, cum malis cupidinibus cor nostrum
implemus et, ubi habitare Deum oportuit per continentię cultum, ibi per carnis lasciuiam
diabolum admittimus. Tunc autem flagellat nos Dominus, cum aduersis urgemur, ut non ea, quę
nobis, sed quę Deo placita sunt, sequamur.
Iudei ergo minus perpendentes mirabilia Domini nostri et iniquo admodum animo ferentes ab eo
se tam ignominiose
Iudeos de expectatione, sed illos
duntaxat Iudeos, qui eum, quem in Lege promissum expectabant, uenisse crediderunt. Omnia ergo
traxit ad se, quia ex omnibus partem aliquam saluauit. Et nunc quoque trahere non cessat. Vim
ergo ingerit, inquies? Nequaquam, sed bonum illud, quod per nos efficere non possumus, ipso
adiuuante operamur, ipso trahente exequimur.
Hinc iam Domini nostri cum discipulis conuersationem, qua paulo ante, quam ab impiis
supplicium pateretur, uti uoluit, erit nobis operęprecium consyderare.
Ante diem
idem autor late explicat
in Additionibus commentariorum Nicolai Lyrę super Bibliam. Non ergo inter se differunt
Euangelistę, sed cum duplex Pascha tunc contigisset, Ioannes alterius, alterius alii mentionem
fecerunt.
Sed iam, quod instituimus, prosequamur! Per idem ergo tempus, cum discipuli rogarent
Dominum, ubi uellet parari sibi, ut comedat Pascha (magis enim opipare* tunc conuiuari mos
erat): Ite in ciuitatem — respondit — ad quendam, et dicite ei: Magister
dicit: Tempus meum prope est; apud te facio
Marcus enim et
Lucas aiunt: Occurret uobis homo quidam amphoram aquę portans. Et discipulis ergo
occurrere fecit hominem, quem uolebat, et eidem occulta inspiratione persuasit, ut ipsos domi
suę conuiuio excipiat. Cumque talia non nisi diuina fiant uirtute, per hoc quoque ostendit
potuisse se uim cauere aduersariorum, si uellet.
Et fecerunt — inquit Euangelista — discipuli, sicut constituit illis Iesus,
et parauerunt Pascha. Non inquisierunt, quinam ille esset aut quomodo uocaretur, ad
a tam impio proposito deterrere
*corr. ex oppipare
Iudam, nisi mentem illius pecunię cupiditas corrupisset. Non enim esset ausus
eum prodere, cui suas cogitationes patere nosset, audiens pręsertim dicentem: Vę homini
illi, per quem Filius hominis tradetur! Bonum erat ei, si natus non fuisset. Hoc
saltem timere debuit sceleratus Iudas. Veruntamen auarum animum nec miracula mouent nec minę
coercent: contemptis omnibus illo pręceps ruit, ubi se lucri aliquid facturum sperat. Hic ergo
aliis
mihi conscius sum, sed non in hoc iustificatus sum; qui iudicat* me, Dominus
est. Non enim sufficit nostra emundatio, id est a peccatis abstinentia; nisi Christi
meritum accesserit, cęleste regnum ingredi non merebimur. Tunc ergo Iesus pedes nostros lauat,
cum per passionis suę gratiam nos de terra sublatos cęlestibus inserit. Quare autem ante
passionem lotione ista utitur? Vt eos ad susceptionem tantę futurę gratię pręparet, quibus
post passionem Spiritum Sanctum missurus erat. Et uos mundi estis — inquit —
accipiant et comedant et bibant. Illis iuxta Paulum
a Domino dicitur: Hoc facite in meam commemorationem! Ad illos denique pertinet
confectio mysterii huius atque ministratio, ad quos pertinet peccata dimittere et retinere. Hi
sunt mediatores inter Deum et hominem, per quos hęredes Dei efficimur, cohęredes autem
Christi.
Quid igitur de tua in nos charitate dicam, Domine Iesu? Parumne erat te de cęlo in terram ad
nos descendisse, in homine assumpto hominibus apparuisse, ueritatem docuisse, sanitates
fecisse, peccata remisisse,
bibatis super mensam meam in regno meo, et sedeatis super thronos
(duodecim) *om. iudicantes duodecim tribus Israhel. Qui ergo humiliantur cum Christo
et in tentationibus eius permanent constantes, cum illo et exaltabuntur et per illum
saturabuntur ineffabili dulcedine diuinę uisionis, et in fine seculi cum illo iudicabunt.
Quod et Apostolus testatur dicens: Angelos iudicabimus. Mensa itaque illa et
regnum et throni non est aliquid materiale, sed spiritale bonum neque corruptioni
timoris poenitendo
ad fidem redeat amoris nec omnino diffidat ipso orante, quin exaudiatur et, quod orauerit,
impetret statim. Vnde sequitur: Et tu aliquando conuersus confirma fratres tuos.
Conuersus utique ad poenitentiam confirma cęteros, quorum eris princeps, ut per te confirmati
in proposito fidei perseuerent, cum te post tam grande crimen in gratiam receptum uiderint.
Petrus autem, cum pro se Dominum orasse audisset, charitatis eius ardore accensus plus
pręsumere coepit, quam per se poterat pręstare. Domine —
confirma cęteros, quorum eris princeps, ut per te confirmati
in proposito fidei perseuerent, cum te post tam grande crimen in gratiam receptum uiderint.
Petrus autem, cum pro se Dominum orasse audisset, charitatis eius ardore accensus plus
pręsumere coepit, quam per se poterat pręstare. Domine — inquit — tecum
paratus sum et in carcerem et in mortem ire. At ille (ut Lucas ait) dixit: Dico
tibi, Petre, non cantabit hodie gallus, donec ter abneges nosse me. Et in Mattheo
similiter dicitur:
Oportuit enim pati Christum et sic intrare
in gloriam suam. Falluntur itaque luxurię dediti diuites, qui inter mundi huius uoluptates
diffluendo beatitudinem consequi sperant. Non possumus cum Christo ascendere in cęlum, nisi
prius eum secuti fuerimus trans Cedron euntem. Per dura et aspera peruenitur ad quietem, per
peccatorum moerorem, per carnis afflictionem, per aduersitatum patientiam ad summi boni
possessionem.
Vnde Christus transmisso* Cedrone uenit in hortum, qui etiam paradisus dicitur, ut locum
illum significet deliciarum et
in gloriam suam. Falluntur itaque luxurię dediti diuites, qui inter mundi huius uoluptates
diffluendo beatitudinem consequi sperant. Non possumus cum Christo ascendere in cęlum, nisi
prius eum secuti fuerimus trans Cedron euntem. Per dura et aspera peruenitur ad quietem, per
peccatorum moerorem, per carnis afflictionem, per aduersitatum patientiam ad summi boni
possessionem.
Vnde Christus transmisso* Cedrone uenit in hortum, qui etiam paradisus dicitur, ut locum
illum significet deliciarum et ut, unde per peccatum eiecti fuimus, per
itaque luxurię dediti diuites, qui inter mundi huius uoluptates
diffluendo beatitudinem consequi sperant. Non possumus cum Christo ascendere in cęlum, nisi
prius eum secuti fuerimus trans Cedron euntem. Per dura et aspera peruenitur ad quietem, per
peccatorum moerorem, per carnis afflictionem, per aduersitatum patientiam ad summi boni
possessionem.
Vnde Christus transmisso* Cedrone uenit in hortum, qui etiam paradisus dicitur, ut locum
illum significet deliciarum et ut, unde per peccatum eiecti fuimus, per Christi satisfactionem
dediti diuites, qui inter mundi huius uoluptates
diffluendo beatitudinem consequi sperant. Non possumus cum Christo ascendere in cęlum, nisi
prius eum secuti fuerimus trans Cedron euntem. Per dura et aspera peruenitur ad quietem, per
peccatorum moerorem, per carnis afflictionem, per aduersitatum patientiam ad summi boni
possessionem.
Vnde Christus transmisso* Cedrone uenit in hortum, qui etiam paradisus dicitur, ut locum
illum significet deliciarum et ut, unde per peccatum eiecti fuimus, per Christi satisfactionem
eodem nos innuat reducendos.
et aspera peruenitur ad quietem, per
peccatorum moerorem, per carnis afflictionem, per aduersitatum patientiam ad summi boni
possessionem.
Vnde Christus transmisso* Cedrone uenit in hortum, qui etiam paradisus dicitur, ut locum
illum significet deliciarum et ut, unde per peccatum eiecti fuimus, per Christi satisfactionem
eodem nos innuat reducendos. Qui enim longo admodum tempore exules fuimus, iam tandem Christo
duce postliminio reuertimur in patriam, non terrenam, sed cęlestem, non temporalem, sed
ęternam.
Illic autem ubi
per
peccatorum moerorem, per carnis afflictionem, per aduersitatum patientiam ad summi boni
possessionem.
Vnde Christus transmisso* Cedrone uenit in hortum, qui etiam paradisus dicitur, ut locum
illum significet deliciarum et ut, unde per peccatum eiecti fuimus, per Christi satisfactionem
eodem nos innuat reducendos. Qui enim longo admodum tempore exules fuimus, iam tandem Christo
duce postliminio reuertimur in patriam, non terrenam, sed cęlestem, non temporalem, sed
ęternam.
Illic autem ubi conuenerat Iesus cum discipulis,
quid enim magnum pręstamus **corr. ex prestamus , si pro eius nomine morimur, qui prior pro nobis mori
uoluit? Immo, qui, quicquid dixit, quicquid fecit, quicquid passus est, totum in nostrę
salutis commodum conuertit. Et nos, si pro eius confessione morimur, per ipsum, quem
profitendo morimur, saluamur.
Oranti apparuisse angelum Lucas testatur: Apparuit illi angelus — inquit —
de cęlo confortans eum. Et factus in agonia prolixius orabat. Et factus est sudor eius
quęritis? Responderunt ei: Iesum Nazarenum. Dicit eis Iesus: Ego sum. Stabat et
Iudas — inquit — qui tradebat eum cum ipsis. Vt ergo dixit eis: Ego sum,
abierunt retrorsum, et ceciderunt in terram. Quando uoluit, latebat, ne inueniretur;
quando uoluit, per medium illorum ibat nec comprehendebatur. Nunc uero tempus passioni
statutum obseruans obuiam procedit, se esse eum, quem quęrunt, fatetur. Et ut ostenderet ne
nunc quidem se capi posse, si uellet, uno uerbo retrocedere cogit cohortem armatam et in
terram ruere. Ego
Si me quęritis — inquit — sinite hos
abire. O immensam Domini nostri charitatem! Semet ad necem quęrentibus offerebat,
tantum discipulis suis ne nocerent. Sinite hos abire illęsos, qui mecum sunt. Me
comprehendite, me ligate, me per supplicia interficite! Hos autem, qui me comitantur, *corr. ex committantur
dimittite liberos, pręstate securos.
Iudę osculum
Adhuc illis dubitantibus, an ipse esset,
osculatur, quem occulte uendiderat;
eum amice amplectitur, quem hostiliter in necem tradebat. Dixerat enim: Quemcunque
osculatus fuero, ipse est, tenete eum!
Hypocritę
Tales profecto sunt, qui per beniuolentię simulationem eis, quos diligere se
ostendunt, insidiantur. Tales sunt et hypocritę, qui se Deo seruire gestu habituque testantur
et magis corpori suo seruiunt, dum sub religiosę uitę uelamento collectas elemosinas
hauriendis uoluptatibus turpiter impendunt.
peribunt. An putas, quia non possum
rogare Patrem meum, et exibebit mihi modo plus quam duodecim legiones angelorum? Vel
sicut Ioannes ait: Calicem, quem dat mihi Pater, non uis, ut bibam illum? Quibus
uerbis aperte monstrauit sponte se pati uelle, quod impii per uim inferre decreuerant. Igitur
ne iniuriam quidem sustinens a benignitatis suę officio abstinuit. Adductoque ad se Malcho
abscissam auriculam tactu restituit ac sanauit.
Deinde ad sacrilegos conuersus: Tanquam ad latronem existis — inquit —
comprehenso discipuli timore perculsi diffugerunt illo relicto. Qui tamen simul cum
Petro dixerant uelle se una cum eo etiam mori. Nondum inerat*** ipsis charitas illa, quę foras
mittit timorem et de qua gloriabatur Paulus dicens: Diffusa est charitas in cordibus
uestris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis.
His Marcus adiungens ait: Adolescens autem quidam sequebatur illum amictus syndone
super nudo. Et tenuerunt eum. At ille relicta syndone nudus profugit ab eis. Quis
fuerit adolescens iste, incertum est. Quidam
ad martyrium, ad subeunda
tormenta, ad mortem patiendam euntes cerneretis? Totis, ut equidem reor, uiribus adnixi, ne id
facerent, inhiberetis, obliti tantorum in uos beneficiorum, cuius unius dono et ipsi geniti
estis et filios suscepistis. Cunque sub maledicto Legis essetis, per Euangelii gratiam uos
liberauit, liberatos alit, tuetur, sustentat, ad cęleste regnum possidendum large
liberaliterque inuitat. Quisquis igitur filium suum a proposito monachalis professionis
auerterit, ipse se Deo, terrę cęlique Domino, a quo omnia bona accepit,
ipse Iesus nullum contratulit
uerbum, tacere satius esse existimans quam frustra se tuendo linguam fatigare. Princeps uero
sacerdotum tacentem ad responsionem prouocabat quęrens ab eo occasionem magis probabilis
accusationis. Adiuro te — inquit — per Deum uiuum, ut dicas nobis, si tu es
Christus, Filius Dei. Tot miraculis eius credere noluit, et nunc uerbis credere se
uelle simulabat. Quod ergo impie quęsiuit, discere manifesto non meruit. Vnde Iesus neque
affirmans neque denegans se esse Christum, Dei Filium:
et, quantum ei debeamus, agnoscentes, nihil pro amore illius non
tolerandum esse meminerimus.
Hoc sane est illud, quod seruos eius coegit opes contemnere, mundo renunciare, castitatem
seruare, iugo sese subiicere perpetuę seruitutis. Hoc est illud, quod apostolos per omnes
orbis partes compulit peregrinari, gentium erroribus obuiam ire, ueritatem prędicare*, mortem
non *corr. ex predicare
timere. Hoc est illud, quod sanctos martyres fortiores fecit omnibus tyrannorum
tormentis et nullum
tam turpiter fugis, cum te nosse pernegas? Si uitę
periculum times, cur a uita, quę Christus est, discedis? Si mori formidas, cur negando ab ipso
uitę autore recedis? Trahat hinc exemplum humana fragilitas. Bonum, quod in se c
onfidendo promittit, pręstare* per se non potest; in Deo confidendo ipso adiuuante potest.
Potuit quippe tunc et Petrus, cum Spiritus Sancti ope adiutus Neronis contempsit sęuitiam et
intrepidus, ut crucifigeretur, sustinuit.
Tunc (ut alii Euangelistę narrant) recordatus uerbi Domini de sua negatione et
intrepidus, ut crucifigeretur, sustinuit.
Tunc (ut alii Euangelistę narrant) recordatus uerbi Domini de sua negatione et galli cantu
prędicentis,** exiit foras et fleuit amare. Flendo ergo Petrus culpam deleuit,
quam timendo contraxerat. O felices lachrymę, per quas negatori reddita est gratia, meretrici
uenia, latroni apertus paradisus! Nullum est tam graue crimen, quod ad misericordię fontem
recurrentibus non ignoscitur. Illi duntaxat pereunt, qui, postquam peccauerint, de Dei
misericordia desperant; sicut periit Cayn, sicut***
accusatores, sed omnes eorum delationes ex inuidentię liuorisque malignitate
proficisci.
Quamobrem Pilatus ad Iudeos conuersus: Nihil inuenio causę — inquit — in
hoc homine. At illi inualescebant dicentes: Commouit populum docens per
uniuersam Iudeam, *corr. ex Ceperunt
**corr. ex dicet
***om.
incipiens a Galilea usque huc. Quia nihil simile ueri obiicere poterant,
clamoribus inualescunt, ac ueluti rabidi
uos ad
illum, et ecce nihil dignum morte actum est ei. Et Herodes igitur, inimicus Christi,
testis est innocentię eius et iudex Pilatus. Neuter morte mulctandum censuit, ut minus
excusabilis sit Iudeorum pertinacia, qui innocentis necem totis obnixi uiribus expetunt. Per
diem autem solennem consueuerat pręses populo dimittere unum ex damnatis, quem postulassent.
Quidam ex his magis insignis fuit Barrabas nomine, latrocinio infamis, seditione notus et
homicidii conuictus. Congregatis ergo illis dixit Pilatus: Quem uultis dimittam uobis,
unum ex damnatis, quem postulassent.
Quidam ex his magis insignis fuit Barrabas nomine, latrocinio infamis, seditione notus et
homicidii conuictus. Congregatis ergo illis dixit Pilatus: Quem uultis dimittam uobis,
Barrabam an Iesum, qui dicitur Christus. Sciebat enim, quod per inuidiam tradidissent eum.
Sedente autem illo pro tribunali misit ad eum (ut Mattheus tradit) uxor eius
dicens: Nihil tibi et iusto illi; multa enim passa sum hodie per uisum propter eum.
Putauit Pilatus, quod saltem in comparatione nequissimi hominis et
Quem uultis dimittam uobis,
Barrabam an Iesum, qui dicitur Christus. Sciebat enim, quod per inuidiam tradidissent eum.
Sedente autem illo pro tribunali misit ad eum (ut Mattheus tradit) uxor eius
dicens: Nihil tibi et iusto illi; multa enim passa sum hodie per uisum propter eum.
Putauit Pilatus, quod saltem in comparatione nequissimi hominis et omnium iudicio damnandi
Iesum potius dimittendum peterent. Ideo illis hanc proposuit optionem. Sed nihil omnino
profecit. Barrabam enim dimitti postularunt, Iesum autem
hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum
meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est
hinc.*
Quęstio
Quomodo, Domine, regnum tuum non est de hoc mundo, qui nisi per te regeretur, per te
sustentaretur, non subsisteret in nihilumque redigeretur? Sed tamen regnum tuum, Domine, non
est de hoc mundo; quia mundus iste transit et concupiscentia eius, regnum autem tuum stabile
est et perenne. Non habet successorem, a quo suscipi debeat, non
mundo esset regnum
meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est
hinc.*
Quęstio
Quomodo, Domine, regnum tuum non est de hoc mundo, qui nisi per te regeretur, per te
sustentaretur, non subsisteret in nihilumque redigeretur? Sed tamen regnum tuum, Domine, non
est de hoc mundo; quia mundus iste transit et concupiscentia eius, regnum autem tuum stabile
est et perenne. Non habet successorem, a quo suscipi debeat, non oppugnatorem, a quo per
per te
sustentaretur, non subsisteret in nihilumque redigeretur? Sed tamen regnum tuum, Domine, non
est de hoc mundo; quia mundus iste transit et concupiscentia eius, regnum autem tuum stabile
est et perenne. Non habet successorem, a quo suscipi debeat, non oppugnatorem, a quo per uim
possideatur, non insidiatorem, a quo per * corr. ex hic
f raudem occupetur. Regnum tuum semper idem est: non mutatur, non minuitur,
nunquam finitur; uni tibi seruit, uni tibi subiectum est; iustis patet, poenitentibus
aperitur,
redigeretur? Sed tamen regnum tuum, Domine, non
est de hoc mundo; quia mundus iste transit et concupiscentia eius, regnum autem tuum stabile
est et perenne. Non habet successorem, a quo suscipi debeat, non oppugnatorem, a quo per uim
possideatur, non insidiatorem, a quo per * corr. ex hic
f raudem occupetur. Regnum tuum semper idem est: non mutatur, non minuitur,
nunquam finitur; uni tibi seruit, uni tibi subiectum est; iustis patet, poenitentibus
aperitur, in peccato autem perseuerantes repellit. Rursum
fuerat, sed
audit nihil se in illum habere potuisse, nisi hoc ipsum et Deus uellet et Filius recusaret.
Non ergo homini ab homine data fuit in Christum potestas, sed a Deo, qui sic dilexit
mundum (sicut apostolus ait) ut Filium suum unigenitum daret, ut per eum
illos, qui per peccatum perierant, a perditione redimeret et credentes per fidem repararet.
Subiungit Dominus et ait: Propterea, qui me tradidit tibi, maius peccatum habet.
Vos sententia ista respicit, falsi delatores. Maius est peccatum uestrum insontem
se in illum habere potuisse, nisi hoc ipsum et Deus uellet et Filius recusaret.
Non ergo homini ab homine data fuit in Christum potestas, sed a Deo, qui sic dilexit
mundum (sicut apostolus ait) ut Filium suum unigenitum daret, ut per eum
illos, qui per peccatum perierant, a perditione redimeret et credentes per fidem repararet.
Subiungit Dominus et ait: Propterea, qui me tradidit tibi, maius peccatum habet.
Vos sententia ista respicit, falsi delatores. Maius est peccatum uestrum insontem hominem
accusare
et Filius recusaret.
Non ergo homini ab homine data fuit in Christum potestas, sed a Deo, qui sic dilexit
mundum (sicut apostolus ait) ut Filium suum unigenitum daret, ut per eum
illos, qui per peccatum perierant, a perditione redimeret et credentes per fidem repararet.
Subiungit Dominus et ait: Propterea, qui me tradidit tibi, maius peccatum habet.
Vos sententia ista respicit, falsi delatores. Maius est peccatum uestrum insontem hominem
accusare callidisque criminationibus circumuenire quam iudicis condemnare.
publicum prodibat. At uero uitę alienę
insidiantium mos est, quoties uera crimina ei, quem odere, obiicere nequeunt, falsa
confingunt. Se regem facit, inquiunt. O impudens cauillatio! Regem se facit, cui
non est proprium hospitium, qui elemosinis sustentatur, qui per uicos castellaque discurrendo
nunquam conquiescit, qui turbę in deserto discumbenti ministrat, qui discipulorum suorum pedes
lauat, qui denique, cum eum regem facere uellent, fugit in montem? Hęccine insignia regis
erant an serui potius et inter seruos infimi? Humilitatem
Symon Cyreneus de uilla ueniens et
crucem post Iesum ferre cogitur. Iam, quod Iudei abhorrebant, alienigenę suscipiunt.
De uilla ueniens: de siluestri feritate recedens. Symon, hoc est
obediens, portat crucem et sequitur Iesum, per crucem factus hęres Dei et
cohęres *corr. ex coheres Christi. Cyrene enim hęres interpretatur.
Turba quoque multa (secundum Lucam) sequebatur Iesum, populi
et mulierum, quę plangebant et lamentabantur
in diuersa dispersio simul sequentur. Quę
tamen non credentibus, sed incredulis male cessura sunt. Quia tot mala perpessi, dum
mollescere ad poenitentiam nolunt, in ęternum corruent interitum. Vobis autem, qui in me —
inquit — creditis, mala in hac uita pati expedit, ut per eorum patientiam puriores hinc
exeatis. Si enim Christum, qui uiride lignum est, nullam in se habens malicię ariditatem,
oportuit pati et sic intrare in gloriam suam, quanto magis uos, qui non sine peccato, id est,
qui lignum aridum, igni obnoxium estis, pati conuenit, ut in
diues, qui in deliciis
uixerat. Lazarus uero mendicus, qui famis uulnerumque malo torquebatur, in sinu Abrahę fuit
receptus. Nihil illi luxuriosior uita profuit, nihil huic miserrima nocuit. Breue est,
quicquid patimur, ęternum, quo consolabimur, si boni erimus. Et quoniam per labores peruenitur
ad quietem, longe pręstabilius est aduersitatibus nunc excuti quam uoluptatibus deliniri.
Non est discipulus super magistrum. Si ergo in uiridi ligno hoc faciunt, necesse
est, ut etiam in arido faciant. Si me persecuti sunt,
serui periculum
consyderando, et bibere nolunt, ne in illis moriantur, in quibus plurimos quotidie perire
uident.
In loco igitur reorum damnatione infami crucifigunt Dominum nostrum, Deo ita disponente, ut,
ubi peccatores a fficiebantur supplicio, ibi per Christi supplicium omnium
credentium peccata delerentur. Ibi ergo crucifixerunt eum et cum eo duos latrones, alterum ad
dextram eius et alterum ad sinistram. Cruci titulum apposuit Pilatus litteris Hebraicis,
Gręcis et Latinis conscriptum: Iesus Nazarenus, rex
Propterea titulus non est mutatus dicente Pilato: Quod scripsi, scripsi.
Tunc iuxta Ioannis narrationem milites acceperunt uestimenta eius et fecerunt quatuor
partes, unicuique militi partem, et tunicam. Erat autem tunica inconsutilis, desuper contexta
per totum. Dixerunt ergo ad inuicem: Non scindamus eam, sed sortiamur de illa, cuius
sit. Milites uestimenta sortiuntur, et in cruce pendet nudus ille, qui terram uestiuit
aquis, montes arboribus, campos frugibus, qui cęlo circumtexit ipsum terrarum orbem,
fulgoribus etiam
partes diffunditur. Prędicantibus enim
discipulis in omnem terram exiuit sonus eorum et in fines orbis terrę uerba
eorum. Tunica uero, quia Ecclesię unitatem designat, non scinditur, inconsutilis est,
nequando possit in diuersum dissui, cum sit simplex. Desuper per totum est contexta, quia tota
de cęlo est; cęlesti consistens uirtute, ad unum sorte peruenit, ut omnes in unam colligeret
fidem et credentes in charitate coniungeret. Sed obseruandum, quod isti, qui uestimenta inter
se diuidunt et tunicam non scindunt, milites sunt. Qui
potest saluum facere. Si rex Israhel
est, descendat de cruce, et credimus ei. Confidit in Deo: Liberet nunc eum, si uult
(eum).* Dixit enim: Quia Filius Dei sum. Idipsum (ut Mattheus** et Marcus aiunt)
improperabant ei latrones. Parum erat eum per tormenta interimere; linguę quoque
petulantis uenena uulnerato infundunt. Mouent capita, clamant, exprobrant, signis exterius
ostendunt, quantis interius furiis agitentur. Vah, qui destruis templum Dei,
dicunt, cum ipsi, quantum in eis erat, destruerent illud in
Christo tenebrę orirentur in cordibus multorum, qui de illo dubitare coeperant, an ipse esset
redempturus Israhel. Pręterea, si Moyse manum suam in cęlum extendente tenebrę *corr. ex
preceptum
horribiles operuerunt terram Aegypti, ita ut per triduum nemo alterum uidere aut
se mouere de loco, in quo erat, potuerit; si Iosue iubente sol et luna refrenato cursu, donec
ille fugientem prosterneret hostem, perstiterunt ipsum tunc diem multo longius, quam alias
solent, protrahentes; si reuersus est sol decem lineis per
ut per triduum nemo alterum uidere aut
se mouere de loco, in quo erat, potuerit; si Iosue iubente sol et luna refrenato cursu, donec
ille fugientem prosterneret hostem, perstiterunt ipsum tunc diem multo longius, quam alias
solent, protrahentes; si reuersus est sol decem lineis per gradus, per quos descenderat, in
signum protelatę uitę regis Ezechię, cum orasset, — quid mirum, quod idem sol Creatoris sui
passionem senserit et quasi in luctu positus lucem retraxerit radiosque absconderit et
tenebris dederit locum, ut terram contegerent, sicut olim
nemo alterum uidere aut
se mouere de loco, in quo erat, potuerit; si Iosue iubente sol et luna refrenato cursu, donec
ille fugientem prosterneret hostem, perstiterunt ipsum tunc diem multo longius, quam alias
solent, protrahentes; si reuersus est sol decem lineis per gradus, per quos descenderat, in
signum protelatę uitę regis Ezechię, cum orasset, — quid mirum, quod idem sol Creatoris sui
passionem senserit et quasi in luctu positus lucem retraxerit radiosque absconderit et
tenebris dederit locum, ut terram contegerent, sicut olim Aegyptum
humana potestas, non uis hominum ad hęc subeunda illum cogit, sed immensus erga homines amor
incredibilisque miseratio, ne perdat, quos condidit, ne diabolo subiectos relinquat, quos ad
Dei similitudinem creauit. Pro peccatis nostris igitur sua passione uoluit facere satis ac per
immolationem proprii corporis Deo Patri nos reconciliare. Et, si pro nobis ad tantam
humilitatem se deiecit ipse Dominus noster, quanta est nostra, qui serui sumus, ingratitudo
fastu aliquo elationeque mentis illum offendere?
Gustata autem felis amaritudine
offendere?
Gustata autem felis amaritudine acceptoque aceti poculo: Consummatum est,
inquit. Hoc est, consummata et finita sunt, quę in prophetis et in psalmis et in omnibus Legis
cerimoniis de me fuerant significata. Consummata est diaboli potestas, et qui per lignum
uicerat arboris uetitę, per lignum uictus est crucis gratuitę. Consummata est pręuaricatio et
finem accepit peccatum. Deleta est iniquitas terrę preciosissimo Christi sanguine. Qui captiui
tenebamur, redempti sumus. Qui serui eramus diaboli, facti sumus per Christum
amaritudine acceptoque aceti poculo: Consummatum est,
inquit. Hoc est, consummata et finita sunt, quę in prophetis et in psalmis et in omnibus Legis
cerimoniis de me fuerant significata. Consummata est diaboli potestas, et qui per lignum
uicerat arboris uetitę, per lignum uictus est crucis gratuitę. Consummata est pręuaricatio et
finem accepit peccatum. Deleta est iniquitas terrę preciosissimo Christi sanguine. Qui captiui
tenebamur, redempti sumus. Qui serui eramus diaboli, facti sumus per Christum filii Dei. Quid
hoc beneficio
et qui per lignum
uicerat arboris uetitę, per lignum uictus est crucis gratuitę. Consummata est pręuaricatio et
finem accepit peccatum. Deleta est iniquitas terrę preciosissimo Christi sanguine. Qui captiui
tenebamur, redempti sumus. Qui serui eramus diaboli, facti sumus per Christum filii Dei. Quid
hoc beneficio maius? Quid ista charitate ardentius? Mortem sponte subiit Dominus, ut seruis
uitam daret, non hanc momentaneam et caducam, sed illam stabilem et ęternam. Quid dico: mortem
subiit, cum etiam ante mortem nullus corporis eius sensus a
anima in paradiso ad dextram sedens Dei Patris. Alioquin et corpus in
triduo illo corrumperetur et anima ad ipsum uiuificandum tam cito non redisset. Cęterum, licet
in morte anima et corpus hominis inter se separentur, non tamen separantur a humanitate. Ita
Christi humanitas ne per mortem quidem seiungi potuit ab eius diuinitate. Christus ergo tunc
etiam, cum corpus eius fuit mortuum, Deus et homo erat, quanquam non homo perfectus propter
separationem animę et corporis, homo tamen propter humanitatem, quę inseparabilis est et tam
animę quam corpori
crucem intuere Domini tui
et exclama: Fac me plagarum tuarum participem, Domine Deus, da mihi tribulationum tuarum
sentire dolorem, pręsta, ut in illo, in quo te pendentem aspicio, patibulo tecum simul
crucier, tecum moriar, ut in tua de me miseratione consoler et in tua morte per te reuiuiscam,
pręterita peccata plangens et plangenda ultra non committens. Da, ut te et tua dona tuaque
beneficia nunquam obliuiscar, sed cuncta memoriter tenens tibi soli placere studeam, a quo
solo plus quam a memetipsa me amari fateor. Redeat iam, unde huc declinauit
ultra
graues fore putauit. Pręterea, cum etiam ipsi ideo latronum fregissent crura, ne suspensi
remanerent in sabbato, sed mortui deponerentur, potuit Ioseph, dum isto pietatis officio
fungatur, uideri morem gerere uoluntati eorum. Sed iam cuncta, quę postremo narrata sunt, per
tropologiam explicare operęprecium erit.
Ioseph, uir iustus, a Pilato impertrauit , ut tolleret corpus Domini iam
exanime, depositum Nicodemus unxit odoribus; mundis linteaminibus inuolutum posuerunt illud in
monumento nouo, quod erat in horto.
incipiamus!
*corr. ex predicta
**corr. ex presens
LIBER SECVNDVS PROPHETICVS
Attendant animum Iudei, in errore supramodum pertinaces, et, si per Veteris Legis scripturas
illis ipsis diuinitus datas ab eisque receptas aperte monstrabimus Iesum, Dominum nostrum, qui
crucifixus est, uerum fuisse Messiam frustraque alium ab iisdem expectari, iam tandem uicti
manifestę ueritatis assertione inueteratam cordis duritiem
orientem et occidentem. Omnem terram, quam conspicis,
tibi dabo et semini tuo usque in sempiternum. Faciamque semen tuum sicut puluerem
terrę. Hoc euenisse in Christo credimus, qui secundum carnem fuit Abrahę semen. Christi
autem Euangelium in omnes orbis terrę partes per apostolos est uulgatum. In omnem terram
exiuit sonus eorum, et in fines orbis terrę uerba eorum. Atque ita Abrahę patris
multiplicatum est semen, id est credentium numerus, qui ob multitudinem ipsis harenę
puluerisque corpusculis per hyperbolen comparatur.
in omnes orbis terrę partes per apostolos est uulgatum. In omnem terram
exiuit sonus eorum, et in fines orbis terrę uerba eorum. Atque ita Abrahę patris
multiplicatum est semen, id est credentium numerus, qui ob multitudinem ipsis harenę
puluerisque corpusculis per hyperbolen comparatur. Credentes autem et ipsi semen Abrahę sunt,
quia ille fidei pater est dictus et multarum genitum genitor.
Porro eadem sponsio postea repetitur* diciturque ei: Suspice cęlum, et numera stellas,
si potes. Sic erit nomen tuum. Credidit
desyderant.
Vana esset profecto tam numerosę gentis pollicitatio, si de Iudeis tantum intelligeretur,
quando quidem eos non auctos numero, sed imminutos** cernimus et nihil omnino, quod sibi
proprium esset, terrę possidere, sed amisso etiam patrio solo incerta sede per aliena regna
dispersos uagari.
Rursum, cum ille Isaac filium immolare uellet, ut Deo obediret, diuinum accepit responsum
angelusque de cęlo locutus est ad eum dicens: Per memetipsum iuraui, dicit Dominus: quia
fecisti hanc rem, et non pepercisti filio
quod sibi
proprium esset, terrę possidere, sed amisso etiam patrio solo incerta sede per aliena regna
dispersos uagari.
Rursum, cum ille Isaac filium immolare uellet, ut Deo obediret, diuinum accepit responsum
angelusque de cęlo locutus est ad eum dicens: Per memetipsum iuraui, dicit Dominus: quia
fecisti hanc rem, et non pepercisti filio tuo
* corr. ex repetetur
** corr. ex imminutes
unigenito propter me, benedicam tibi, et
timere, quia ego tecum sum.
Benedicam tibi, et multiplicabo semen tuum propter seruum meum Abraham.
Ad Iacob promissio
Hoc idem et Iacob patriarchę est promissum. Dominus enim innixus scalę, quam ille per
quietem a terra in cęlum usque extensam uiderat, dixit ei: Ego sum Dominus Deus Abraham,
patris tui, et Deus Isaac. Terram, in qua dormis, tibi dabo et semini tuo. Eritque semen tuum
quasi puluis terrę. Dilataberis ad orientem et occidentem et septentrionem et
semini tuo. Eritque semen tuum
quasi puluis terrę. Dilataberis ad orientem et occidentem et septentrionem et meridiem. Et
benedicentur in te et in semine tuo cunctę tribus terrę.
Ad Dauid promissio
Denique, per successionis lineam peruenit ista benedictio usque ad regem Dauid Domino
ad eum per prophetam dicente: Cum completi fuerint dies tui et dormieris cum
patribus
* corr. ex Abrehę
tuis,
et septentrionem et meridiem. Et
benedicentur in te et in semine tuo cunctę tribus terrę.
Ad Dauid promissio
Denique, per successionis lineam peruenit ista benedictio usque ad regem Dauid Domino
ad eum per prophetam dicente: Cum completi fuerint dies tui et dormieris cum
patribus
* corr. ex Abrehę
tuis, suscitabo semen tuum post te, quod egredietur de utero tuo, et firmabo regnum
eius. Ipse
nititur illud sibi uendicare. Sed neque
Salomonis thronus fuit sempiternus, multis post eum in regno succedentibus. Sub Roboam quoque,
filio eius, diuisę fuere tribus ac deinde omnes in potestatem redacti inimicorum Babylonio
regi seruierunt. Postremo a Romanis sub iugum missi per orbemque dispersi alienis dominis
parent. Pręterea qua ratione Salomon Deo fuerit in filium, qui gentilium quoque diis templa
posuisse dicitur et mulierum amorem amori, quem Deo debuit, prętulisse?
Christum igitur respicit prophetia ista, qui longo tempore post obitum
loquentem audimus: Suscitabo thronum regni tui, sicut
pollicitus sum Dauid, patri tuo, dicens: Non auferetur de stirpe tua uir, qui non sit
princeps in Israhel. Christus autem de stirpe eius egressus perpetuus princeps est in
Israhel, id est in his, qui eum uident per fidem. Israhel quippe uidens Deum interpretatur.
De stirpe tua uir inquit, ut humanitatem Christi duntaxat ad stirpem
patriarcharum et Dauid et Salomonis pertinere intelligas, non diuinitatem.
Vt igitur omittam prolixitatis uitandę gratia promissiones de
a morte in cęlumque ascendentis gloriam impleta peractaque esse astruimus. Quod si
in illo altero, qui ab eis expectatur, eadem contingent, nonne falsi erunt prophetę, qui unum
quidem talem fore prędicauerunt, non duos? Nonne adhuc in dubium res ducetur, quis ex duobus
per omnia simillimis uerus Messias sit, uerus Christus? Ne igitur ille, qui nullus futurus
est, requiratur, sed potius unus ille, quem nos colimus, cuius gesta uaticiniis respondent
prophetarum, ab omnibus adoretur, reliqua, quę de Messia scripta sunt, explicabimus, ut
appareat
Ioannes Baptista
natiuitatem semestri spacio sua pręcessit natiuitate, dicitur in Euangelio: Et
tu, puer, propheta Altissimi uocaberis; pręibis enim ante faciem Domini parare
uias eius. Hoc sane istud est, quod multo ante per Malachiam prędictum legimus quodque
Marcus etiam adduxit in testimonium: Ecce ego mitto angelum meum, et pręparabit uiam
ante faciem meam. Et statim ueniet ad templum suum Dominator, quem uos quęritis et angelus
Testamenti, quem uos uultis. Nonnulli uerba
ut pręcederet, quando
quidem omni sanctitate eum pręstare oportuit, qui constitui deberet Sancti sanctorum pręcursor
et omnium Domini anteambulo, qui illum et uenientem nunciaret et pręsentem ostenderet. Hac
igitur de causa in matris utero sanctificatur, et nondum natus per os parentis Christi
aduentum coepit prędicare. Adultus uero secessit in solitudinem, ut, quo longius abesset ab
hominibus, eo propior Deo fieret.
Ipso itaque, cuius pręcursor erat, attestante inter natos mulierum non surrexit maior
illo. Atque ideo
ante seculis nunciarunt, hic *corr. ex dens
p ręsentem ostendit, hic uolentem baptizauit, hic Agnum Dei, qui tollit peccata
mundi, palam professus est. Fuit enim homo missus a Deo, ut testimonium perhiberet de lumine,
ut omnes crederent per illum. Hic est ergo, de quo in Esaia est scriptum: Ego uox
clamantis in deserto. Parate uiam Domini, rectas facite semitas eius. Nec immerito de
illo in Euangelio dicitur, quod esset lucerna ardens et lucens, quod iampridem in
psalmo Deus Pater
enim aliter nasci debuit ille, qui in delicto originis
humanę nascentibus subuenire ueniebat. Purum, inquam, omni culpa esse oportuit eum, qui pro
omnium culpa in sacrificium Deo Patri erat offerendus.
Quod autem desponsata fuerit Ioseph, diuina factum est prouidentia, ut per genealogiam
Ioseph origo quoque Marię nosceretur, Lege iubente de eadem tribu fieri connubia; deinde, ne
ut adultera lapidaretur a populo, cum hoc quoque Lex iuberet; postremo, ut in Aegyptum fugiens
eius uteretur obsequio, qui maritus nomine erat, non opere. Vnde et ipse
generant, et ista, de qua loquitur propheta, generasset. Hoc nobis clarum
facit ipsa etiam Ezechielis refercta mysteriis uisio. Dictum est enim ad eum de porta templi
illius, quod uiderat, ad orientem spectante: Porta hęc clausa erit et non aperietur; et
uir non transibit per eam, quoniam Dominus Deus Israhel ingressus est per eam, et erit clausa
principi. Princeps ipse sedebit in ea, ut comedat panem coram Domino. Clausa fuit
Maria Virgo principi principum Deo, offerens ei uirginalem integritatem. Et ipse Princeps
sedit in ea, ipse Dei
Hoc nobis clarum
facit ipsa etiam Ezechielis refercta mysteriis uisio. Dictum est enim ad eum de porta templi
illius, quod uiderat, ad orientem spectante: Porta hęc clausa erit et non aperietur; et
uir non transibit per eam, quoniam Dominus Deus Israhel ingressus est per eam, et erit clausa
principi. Princeps ipse sedebit in ea, ut comedat panem coram Domino. Clausa fuit
Maria Virgo principi principum Deo, offerens ei uirginalem integritatem. Et ipse Princeps
sedit in ea, ipse Dei Filius, Patri consubstantialis, carnem sibi assumens ex
conterens, qui factus mons magnus uniuersam terram impleuit. Christus enim
Dominus, absque uiri opera de uirgine genitus, idola ex multiplici metallorum genere conflata,
id est gentilium deos Euangelii prędicatione disiecit et, qui tantum in Iudea notus erat, in
omnem terram per apostolos exiuit sonus eius. Montis itaque instar dilatatus gentium quoque
corda occupauit. Et quid mirum, si pręter naturam Christus nascitur de uirgine, quando etiam
primi parentes nostri pręter morem nostrę generationis exorti sunt? Adam de terra formatus,
Eua de costa
exiuit sonus eius. Montis itaque instar dilatatus gentium quoque
corda occupauit. Et quid mirum, si pręter naturam Christus nascitur de uirgine, quando etiam
primi parentes nostri pręter morem nostrę generationis exorti sunt? Adam de terra formatus,
Eua de costa eius, neuter per *corr. ex Creabit
copulam uiri et mulieris. Non oportuit autem, ut mirabilius isti, per quos
cecidimus, geniti essent quam Christus, per quem errecti sumus.
Quam uero stupenda fuerit eius natiuitas, testis est Esaias dicens:
de uirgine, quando etiam
primi parentes nostri pręter morem nostrę generationis exorti sunt? Adam de terra formatus,
Eua de costa eius, neuter per *corr. ex Creabit
copulam uiri et mulieris. Non oportuit autem, ut mirabilius isti, per quos
cecidimus, geniti essent quam Christus, per quem errecti sumus.
Quam uero stupenda fuerit eius natiuitas, testis est Esaias dicens: Generationem eius
quis enarrabit? Siquidem et in cęlo genitus est sine matre et in terra sine patre, in
cęlo
pręter morem nostrę generationis exorti sunt? Adam de terra formatus,
Eua de costa eius, neuter per *corr. ex Creabit
copulam uiri et mulieris. Non oportuit autem, ut mirabilius isti, per quos
cecidimus, geniti essent quam Christus, per quem errecti sumus.
Quam uero stupenda fuerit eius natiuitas, testis est Esaias dicens: Generationem eius
quis enarrabit? Siquidem et in cęlo genitus est sine matre et in terra sine patre, in
cęlo Deus ex Deo, in terra ex homine Deus et homo. Duę naturę
caput, ut impleretur, quod olim
prędictum eidem serpenti fuerat: Tu insidiaberis calcaneo eius, et ipsa conteret caput
tuum. Sic Vasthi regina regis contemnens imperium repudiatur, et Hester in omnibus
obsequentissima eligitur. Maria igitur nostra est Hester, per quam impius Aman periit, nostra
Iahel, quę inimicum Israheli Sysaram interfecit, nostra Iudit, quę, Olophernem populo Dei
minantem su a interemit manu. Et quod olim pręcessit in figuram, hoc demum Maria
multo magnificentius re atque opere impleuit. Merito
Veni, electa mea, et ponam in te thronum meum. Merito uenientem Spiritus Sanctus
admiratus est dicens: Quę est ista, quę progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut
luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata? Quicquid enim per Euam
obtenebratum* fuerat, per Mariam illuxit. Iccirco et aurora est, *corr. ex
obtenebratam
nouam mundo aduehens lucem, et luna, noctem illuminans, et sol, diem omnibus
optatum proferens. Nomen autem eius terror est demoniis,
et ponam in te thronum meum. Merito uenientem Spiritus Sanctus
admiratus est dicens: Quę est ista, quę progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut
luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata? Quicquid enim per Euam
obtenebratum* fuerat, per Mariam illuxit. Iccirco et aurora est, *corr. ex
obtenebratam
nouam mundo aduehens lucem, et luna, noctem illuminans, et sol, diem omnibus
optatum proferens. Nomen autem eius terror est demoniis, fortitudo hominibus, gaudium angelis,
non agnoscis? Ecce natus est Christus de
Virgine, de tribu Iuda, de semine Dauid, in castello Bethlem, in stabulo genitus, in pręsepio
reclinatus, ut sua humilitate tuę incredulitatis contunderet superbiam.
In pręsepio igitur inter muta iacens animalia de te conqueritur per Esaiam dicens: Bos
cognouit possessorem suum, et asinus pręsepe domini sui. Israhel autem me non
cognouit. O durę ceruicis et ferrei cordis populum! Puerum natum angeli nunciant,
pastores adorant, stella noui fulgoris indicat, magi cum muneribus salutant et,
intellexeris.
Esaias propheta de aduentu eius loquens: De Syon — inquit — exibit lex,
et uerbum Domini de Hierusalem. Non de lege Moysi intelligit, quę multo ante de Synai,
non de Syon exierat, sed de lege Christi, quę per apostolos de Hierusalem exitura erat. Et
subdit de ipso legislatore dicens: Iudicabit gentes, et arguet populos multos; et
conflabunt — inquit — gladios suos in uomeres, et lanceas suas in falces. Non
leuabit gens contra gentem gladium, non
atque perpetuę. Nam et ista pax terrena, quę ipso nascente
contigit, typus fuit pacis ęternę. De qua Esaias, cum de Messię futuri regno prophetaret:
Multiplicabitur — inquit — eius imperium, et pacis non erit finis.
Hanc ipse quoque Dominus per Ezechielem promiserat dicens: Disponam eis testem pacis,
testem sempiternum. Qui hanc pacem tota animi intentione assequi cupit, ne iniuria
quidem lacessitus irascitur, sed offensas omneis ęquo animo ferens illum imitatur, qui in
psalmo ait: Cum his, qui
hominem putares, qui
offerebatur, eodem tempore — inquit — et in templo erat et in cęlo. Hanc sane rem pręuidens in
spiritu Aggeus propheta dixit: Magna erit gloria domus istius nouissimę plus quam primę,
dicit Dominus exercituum. Cum autem templum illud per Salomonem ędificatum multo
quidem opulentius magnificentiusquę fuisse constet quam hoc post reditum a Babylonica
seruitute reparatum, nequaquam uerum dixisse propheta argueretur, nisi ipse Dominus, qui in
illo pręsentatus est, omnem mundi gloriam omnemque decorem superaret
noster: quia sepulta est iuxta Bethlem in Effrata et ex corpusculi hospitio matris
nomen accepit. Siue — inquit — quod Iuda et Beniamin duę tribus iunctę erant et quia Herodes
mandauerat non solum in Bethlem interfici pueros, sed et in mnibus finibus eius;
per occisionem Bethlem intelligimus multos etiam de Beniamin fuisse cęsos.
Vtcunque sit, pręuidit propheta et prędixit hanc in Christum puerum futuram Herodis
persecutionem, ut agnoscamus eum, in quem Herodes tanto exarsit furore, uerum esse Messiam,
uerum Christum, et
ante fuisse pręnunciatum.
Nihil pręterea habent Euangelii scriptores, quod de Domini ac Saluatoris nostri enarrent
infantia, pręterquam quod in Luca legimus: Cum iam esset duodecim annos natus...
Id enim ętatis coepit suam manifestare sapientiam, postea per duodecim apostolos longe lateque
difundendam. Nam in templo inuentus est inter legisperitos de scripturis disserens, ita ut
audientes mirarentur ac stuperent, unde in tam tenero pectore tanta inesset scientia atque
doctrina. Omittamus hac de re interrogare prophetas. Neque
in
poenitentiam; qui autem post me uenturus est, fortior me est, cuius non sum dignus
calciamenta portare. Ipse uos baptizabit in Spiritu Sancto et igni. Aqua
tantum se baptizare dicit, ne putes illo baptismo peccata remitti, sed ad eum suscipiendum,
per quem peccata tolli oportebat, corda hominum pręparari.
Vt igitur Saluator noster uerum baptisma in se incoharet, uenit ad Ioannem et ab eodem in
Iordane uoluit baptizari, non ut mundaretur ipse, in quo nihil inquinatum erat, sed ut aquis
uim mundificandi sua conferret
quo nunc credentes sanctificantur, ut
futurum significarent, deinde reliqua, quę proposuimus, tractaturi.
*corr. ex qui
Huius sacramenti figura fuit arca Noe in aquis seruata, ex qua nouum hominum genus prodiit,
ueteri per diluuium deleto; Mare rubrum aduersarias enecans potestates et in tutum
transmittens populum fidelem; Iordanis fluuius, quo transmisso Dei populus Terram promissionis
ingressus est; quatuor illę* ad Euangelii numerum hydrie aquę, quas super lignorum struem
euertit Helias, et
lauacro cunctę fidelis animę sordes eluuntur atque emaculantur. Fons ille
patet domui Dauid, id est Ecclesię Christi, ut in ipsum credentibus prosit, et non incredulis,
qui suspenso hęsitantique animo Euangelii suscipiunt ueritatem. Quicquid denique in Veteri
Testamento per aquam sanctificabatur, baptismi per Christum futuri signum fuit.
In Exodo populus Deum de monte Synai loquentem auditurus uestimenta sua lauare iubetur. In
Leuitico Moyses et Aaron, priusquam ingrediantur tectum foederis ad altareque accedant,
implerunt labrum aqua, ut
sordes eluuntur atque emaculantur. Fons ille
patet domui Dauid, id est Ecclesię Christi, ut in ipsum credentibus prosit, et non incredulis,
qui suspenso hęsitantique animo Euangelii suscipiunt ueritatem. Quicquid denique in Veteri
Testamento per aquam sanctificabatur, baptismi per Christum futuri signum fuit.
In Exodo populus Deum de monte Synai loquentem auditurus uestimenta sua lauare iubetur. In
Leuitico Moyses et Aaron, priusquam ingrediantur tectum foederis ad altareque accedant,
implerunt labrum aqua, ut ea suas filiorumque manus ac pedes
futuri signum fuit.
In Exodo populus Deum de monte Synai loquentem auditurus uestimenta sua lauare iubetur. In
Leuitico Moyses et Aaron, priusquam ingrediantur tectum foederis ad altareque accedant,
implerunt labrum aqua, ut ea suas filiorumque manus ac pedes abluerent. Per baptismi enim
gratiam Ecclesię patet ingressus et ad altare, qui Christus est, peruenitur. In Numeris aqua
cinere uaccę **corr. ex uacce ruffę aspersa mundos efficiebat illos,
quos ex tactu rei immundę inquinari contigisset. Ita et nos, qui in Adam
et ad beatitudinem consequendam aditus
aperitur.
Vnde in psalmis canitur: Fluminis impetus lętificat ciuitatem Dei. Lętificat
utique Ecclesiam spe futuri boni. Quod frustra quidem ab illis speratur, qui extra Ecclesiam
sunt. Porro sacramentum hoc per illud quoque significari certum est, quod in alio psalmo
dicitur: Super montes stabunt aquę. Non dicit stant, sed
stabunt. Futurum enim erat, ut omnem seculi altitudinem baptismi superaret
altitudo, per quem fideles animę de terra ad
sunt. Porro sacramentum hoc per illud quoque significari certum est, quod in alio psalmo
dicitur: Super montes stabunt aquę. Non dicit stant, sed
stabunt. Futurum enim erat, ut omnem seculi altitudinem baptismi superaret
altitudo, per quem fideles animę de terra ad cęleste regnum transferuntur. De quibus dicere
possis: Aquę, quę super cęlos sunt, laudent Dominum.
Talia lauacri salutaris pręmia fore cernens Esaias, non distulit ad id suscipiendum hortari:
Omnes
animas hoc cibo digne nutritas candorem consecuturas angelicę puritatis. Cęterum
sitientes, id est cupidos salutis, uenire ad aquas iubet, quia, qui c redunt,
illi Ecclesię membrum fieri auidius desyderant magisque lętanter ad baptismi gratiam accedunt.
Quod per eundem prophetam est prędictum, ubi ait: Haurietis aquas in gaudio de fontibus
Saluatoris. Quod enim maius fideli animę gaudium esse potest quam audire:
Renouabitur ut aquilę iuuentus tua. Consenuit aliquis in peccatis? Credat et
baptizetur in
uerbis Deo dicente: Ecce seruus meus,
suscipiam eum; electus meus, complacuit sibi in illo anima mea: dedi spiritum meum super eum,
iudicium gentibus proferet. Sed de hoc satis. Reliqua prosequamur!
Baptizatus Dominus Iesus, Deus noster, abiit in desertum. Per dies quadraginta nihil gustat,
ieiunus pugnat et cum eo, qui primos parentes nostros fraude subuerterat, *corr. ex
Iudeę
**corr. ex expresiusque
congressus uincit. Hęc si de Messia futuro prędicta non
est propter oleum. Non propter
oleum, quod cum cibo sumitur — nihil enim gustauerat — sed quo prudentes uirgines aptauerant
lampades suas ad sponsi nuptias intraturę, uirginitati fidei iungentes erga miseros pietatem.
Ait ergo: Genua mea infirmata sunt per cibi abstinentiam, caro
immutata per poenarum afflictionem. Et id quidem propter oleum, id
est propter meam erga miseros pietatem, ut illos redimam, quos inimicus tenet captiuos.
Quod autem post ieiunium uincere diaboli tentamenta debuerit,
cum cibo sumitur — nihil enim gustauerat — sed quo prudentes uirgines aptauerant
lampades suas ad sponsi nuptias intraturę, uirginitati fidei iungentes erga miseros pietatem.
Ait ergo: Genua mea infirmata sunt per cibi abstinentiam, caro
immutata per poenarum afflictionem. Et id quidem propter oleum, id
est propter meam erga miseros pietatem, ut illos redimam, quos inimicus tenet captiuos.
Quod autem post ieiunium uincere diaboli tentamenta debuerit, illos hoc significasse reor,
qui, cum ieiunassent Dei
implorando, commisso cum aduersariis pręlio uictoria potiti
sunt: Samuel ieiunus placato Domino concidit Palestinos, Iosaphat, rex Iuda, Ammonitas et
*corr. ex. hęc
Idumeos. Iudas Machabeus parua manu magnos Antiochi exercitus fudit, per triduum
ante ieiunans. Igitur, sicut isti suos hostes abstinentię armis muniti uicerant, ita eodem
munimine Christus usus diabolum superauit, ut nos doceret, quomodo pugnare aduersus uoluptatum
illecebras inimicique dolos debeamus, si uincere et cum ipso, qui uicit, uolumus
ipsius Filii est, quod sequitur:
Ego sum, ego sum, qui deleo iniquitates tuas propter me, hoc est, non tuis
meritis, sed mea miseratione, non tua iustitia, sed mea pietate. Non hoc dicimus, quod negemus
Patrem peccata delere, sed quod affirmemus cuncta Patrem agere per Filium, sine quo factum est
nihil.
Hoc loco interrogabimus Iudeos: Si Deus est, qui talia locutus sit, quomodo in Deo seruitus
et labor cadere potuit? Et, si — ut ipse ait — uere seruire illum et laborare fecerunt,
quomodo Deus est? Necesse est, ut fateantur
reges inclytum
tuum. Ad Ecclesiam prophetans hoc ait. Virtus Ecclesię et Saluator Christus est, qui
apostolis in monte resplenduit suę luce diuinitatis. Viderunt autem eum gentes et reges, tam
illi, qui corporeo intuitu eum Hierosolymis conspexerunt, quam qui postea per apostolorum
prędicationem fide susceperunt. Hoc ipsum magis aperte Baruch propheta declarat dicens:
Hic est Deus noster, et non ęstimabitur alius aduersus eum. Hic adinuenit omnem uiam
disciplinę, et tradidit illam Iacob, puero suo, et Israhel, dilecto suo. Post
esse ostenderemus, si mihi non foret propositum nihil aliud hoc uolumine demonstrare, nisi
quęcunque ueterum Scripturę de Messia uenturo prędixerant, in Christo, quem Iudei
crucifixerunt, fuisse impleta.
Quod autem gentes ad ueri cognitionem per Christum inducendę fuerint, per easdem pene
similitudines in eodem propheta Deum Patrem Filio loquentem audimus: Dedi te —
inquit — in foedus populi, in lucem gentium, ut aperires oculos cęcorum et educeres de
conclusione uinctos, de domo carceris
mihi non foret propositum nihil aliud hoc uolumine demonstrare, nisi
quęcunque ueterum Scripturę de Messia uenturo prędixerant, in Christo, quem Iudei
crucifixerunt, fuisse impleta.
Quod autem gentes ad ueri cognitionem per Christum inducendę fuerint, per easdem pene
similitudines in eodem propheta Deum Patrem Filio loquentem audimus: Dedi te —
inquit — in foedus populi, in lucem gentium, ut aperires oculos cęcorum et educeres de
conclusione uinctos, de domo carceris sedentes in tenebris et umbra
— inquit — tempus acceptabile, ecce
nunc dies salutis! Prędicauit diem retributionis, cum in fine seculi se iudicem fore
asseruit uiuorum ac mortuorum, ut retribuat singulis iuxta opera, quę fecissent, iustis
pręmium, peccatoribus poenam. Et quoniam talia per illum adhuc fienda erant, non dixit
simpliciter: Hodie impleta est hęc scriptura, sed adiunxit: in auribus
uestris. Quasi dicat: Ego ipse, quem loquentem auditis, talium ero autor et eorum, quę
mihi a Patre mandata sunt, executor.
impleta est hęc scriptura, sed adiunxit: in auribus
uestris. Quasi dicat: Ego ipse, quem loquentem auditis, talium ero autor et eorum, quę
mihi a Patre mandata sunt, executor.
Porro, ipsum isto sanctę** prędicationis officio functum fuisse per se prius, deinde per
apostolos, ex aliis quoque Scripturę locis monstrare possumus. In Hieremia Pater Filium
affatur et ait: Ecce ego constitui te hodie super gentes et super regna, ut euellas et
destruas, et disperdas, et dissipes, et ędifices, et plantes; hoc
hęc scriptura, sed adiunxit: in auribus
uestris. Quasi dicat: Ego ipse, quem loquentem auditis, talium ero autor et eorum, quę
mihi a Patre mandata sunt, executor.
Porro, ipsum isto sanctę** prędicationis officio functum fuisse per se prius, deinde per
apostolos, ex aliis quoque Scripturę locis monstrare possumus. In Hieremia Pater Filium
affatur et ait: Ecce ego constitui te hodie super gentes et super regna, ut euellas et
destruas, et disperdas, et dissipes, et ędifices, et plantes; hoc est docendo euellas
syncerius.
Lex enim ueritatis — ut Malachias ait — fuit in ore eius, et iniquitas non
est inuenta in labiis eius. Idem adsciuit sibi duodecim apostolos et alios septuaginta
duos discipulos, pauperes piscatores, simplices, rudes et indoctos homines, per quos Spiritu
Sancto repletos Euangelium suum per omnes orbis partes disseminauit, omnibus uiam pandens, per
quam ingressi ad ęternam perueniant salutem et ineffabili illa cęlestis regni beatitudine
perfruantur.
Duodecim igitur apostoli sunt duodecim filii Iacob,
Malachias ait — fuit in ore eius, et iniquitas non
est inuenta in labiis eius. Idem adsciuit sibi duodecim apostolos et alios septuaginta
duos discipulos, pauperes piscatores, simplices, rudes et indoctos homines, per quos Spiritu
Sancto repletos Euangelium suum per omnes orbis partes disseminauit, omnibus uiam pandens, per
quam ingressi ad ęternam perueniant salutem et ineffabili illa cęlestis regni beatitudine
perfruantur.
Duodecim igitur apostoli sunt duodecim filii Iacob, duodecim fontes in Helim, iuxta quos
castrametati
est inuenta in labiis eius. Idem adsciuit sibi duodecim apostolos et alios septuaginta
duos discipulos, pauperes piscatores, simplices, rudes et indoctos homines, per quos Spiritu
Sancto repletos Euangelium suum per omnes orbis partes disseminauit, omnibus uiam pandens, per
quam ingressi ad ęternam perueniant salutem et ineffabili illa cęlestis regni beatitudine
perfruantur.
Duodecim igitur apostoli sunt duodecim filii Iacob, duodecim fontes in Helim, iuxta quos
castrametati sunt filii Israhel, duodecim tituli a Moyse positi,
uirgę singularum tribuum nominibus
inscriptę, duodecim lapides de Iordane sublati, cum Iordanis aqua siccum transeuntibus prębuit
iter, duodecim iuga boum, in quibus Helias arantem reperit Heliseum. Denique ipse Iesus
duodecim annorum erat, quando coepit disputare, significans per duodecim apostolos
prędicationem suam se per orbem sparsurum. Et cum diceret: Nonne duodecim horę diei
sunt, horas apostolos, se diem esse designabat.
Post hęc autem, ut Lucas ait, designauit Dominus et alios septuaginta
duodecim lapides de Iordane sublati, cum Iordanis aqua siccum transeuntibus prębuit
iter, duodecim iuga boum, in quibus Helias arantem reperit Heliseum. Denique ipse Iesus
duodecim annorum erat, quando coepit disputare, significans per duodecim apostolos
prędicationem suam se per orbem sparsurum. Et cum diceret: Nonne duodecim horę diei
sunt, horas apostolos, se diem esse designabat.
Post hęc autem, ut Lucas ait, designauit Dominus et alios septuaginta
duos... ante faciem suam in omnem ciuitatem et locum,
quos duodecim apostolis
Discipuli
annumerauimus. Septuaginta etiam discipulorum typus erant septuaginta seniores iussu
Domini a Moyse electi, cum quibus multitudinis gubernandę onus partiret. Ad hunc discipulorum
numerum potest per tropologiam et illud octogesimonono psalmo referri: Dies annorum
nostrorum in ipsis septuaginta anni.* Si autem in potentatibus octoginta anni, et amplius
eorum labor et dolor. Summa quippe discipulorum in octogenarium extenditur, si primis
duodecim reliquos
nostrorum in ipsis septuaginta anni.* Si autem in potentatibus octoginta anni, et amplius
eorum labor et dolor. Summa quippe discipulorum in octogenarium extenditur, si primis
duodecim reliquos iunxeris. Hi sunt operarii missi in messem. Ab his uita nostra perficitur,
si per ipsorum doctrinam dirigatur. Quicquid est extra illam amplius, labor et dolor est.
Frustra enim ad beatitudinem adipiscendam nititur, qui contempto Euangelio per philosophorum
pręcepta illam se adepturum putat.
Euangelistę Ex discipulis
extenditur, si primis
duodecim reliquos iunxeris. Hi sunt operarii missi in messem. Ab his uita nostra perficitur,
si per ipsorum doctrinam dirigatur. Quicquid est extra illam amplius, labor et dolor est.
Frustra enim ad beatitudinem adipiscendam nititur, qui contempto Euangelio per philosophorum
pręcepta illam se adepturum putat.
Euangelistę Ex discipulis his quatuor quoque Christi, Domini
nostri, Euangelistas in prophetis olim significatos, si quęsieris, reperies. In Ezechiele
habes in prima eius uisione:
et facies aquilę. Facies hominis
Mattheus fuit, qui ab humanitate Christi exorsus est Euangelium. Facies leonis in deserto
rugientis Marcus. Ego uox — inquit — clamantis in deserto. Facies
uituli Lucas, a sacerdotio Zacharię incipiens. Per uitulum enim sacrificium a sacerdote
offerendum designatur. Facies aquilę Ioannes, qui cęteris altius uolans: In principio
erat uerbum, inquit, et uerbum erat apud Deum, et Deus erat uerbum. Hi
sunt quatuor quadrigę illę, quas de medio duorum
uerbum erat apud Deum, et Deus erat uerbum. Hi
sunt quatuor quadrigę illę, quas de medio duorum montium, Veteris Nouęque legis, egredi uidit
Zacharias et ab equis diuersi coloris in diuersum trahi: alios ad aquilonem, alios ad austrum,
sed robustissimos eorum discurrere per omnem terram. De quibus dicitur: In omnem terram
exiuit sonus eorum et in** fines orbis terrę uerba eorum. Vbique enim *corr. ex.
annis
**add.
u ulgatum est Euangelium per apostolos apostolicosque
robustissimos eorum discurrere per omnem terram. De quibus dicitur: In omnem terram
exiuit sonus eorum et in** fines orbis terrę uerba eorum. Vbique enim *corr. ex.
annis
**add.
u ulgatum est Euangelium per apostolos apostolicosque uiros. Quorum ilii
ruffi fuere martyrio, alii nigri obscura quęque Scripturarum interpretantes, alii
albi munditiem profitentes castitatis, alii uarii diuersitate spiritalium bonorum pręditi. Et
hi quidem fortissimi, quia primi a Domino
audacter et intrepide
aduersus errores certent pro ueritate nec persecutorum timeant gladios, pro morte uitę
immortalitatisque pręmia relaturi.
Quod autem Dei uerbum Euangeliique mysteria prędicare debuerint, in psalmis et prophetis
olim significatum satis apparet. Per Esaiam loquitur Dominus: Super muros tuos,
Hierusalem, constitui custodes. Tota die et tota nocte... non tacebunt.
Scripta quippe apostolorum sine intermissione in Ecclesia Christi leguntur. De Euangelii
quoque prędicatione per orbem diffusa idem
satis apparet. Per Esaiam loquitur Dominus: Super muros tuos,
Hierusalem, constitui custodes. Tota die et tota nocte... non tacebunt.
Scripta quippe apostolorum sine intermissione in Ecclesia Christi leguntur. De Euangelii
quoque prędicatione per orbem diffusa idem propheta ait: Repleta est terra scientia
Domini, sicut aquę maris operientis. In omnem enim terram exiuit sonus eorum, dicente
Domino, sicut in eodem propheta est scriptum: Mittam ex eis, qui saluati fuerint, ad
gentes in mare, in
curam terrenis negociis impendunt. Illud pręterea apostolico
competit collegio: Montes exultauerunt ut arietes, et colles sicut agni ouium.
Montes et arietes apostolos significari reor. Supereminent enim gratia et dignitate, quia
principes Dominici gregis sunt. Per colles autem et agnos reliquos Domini discipulos
intelligimus. Nam colles montibus, arietibus agni minores sunt. Vtrique tamen
unanimiter exultarunt in spe Saluatoris, ut magno animo gentibus Euangelium prędicarent et
errantibus uiam ostenderent salutis. Vnde
arguendo incredulitatem
obstinationemque reprehendendo). Vindictam istam in nationibus illa etiam psalmistę uerba
sonant: Intonuit de cęlo Dominus, et Altissimus dedit uocem suam... misit sagittas suas,
et dissipauit eos. Intonuit enim et dedit uocem per apostolos, qui uelociter loca
percurrentes sagittis comparantur. Conuersis igitur ad Christum gentibus simulachra dissipata
sunt deorum, immo demoniorum. Ad hos itaque spectat, quod alibi ad Christum dicere uidetur
propheta: Laudabunt opera tua, et potentiam tuam
sunt deorum, immo demoniorum. Ad hos itaque spectat, quod alibi ad Christum dicere uidetur
propheta: Laudabunt opera tua, et potentiam tuam pręnunciabunt. Magnificentiam
maiestatis tuę et sanctitatem tuam loquentur, et mirabilia tua narrabunt. Et hoc
quidem per gratiam Christi et Spiritus Sancti donum. Ideoque alibi ait: Dominus dabit
uerbum euangelizantibus uirtute multa. Quod Esaias admirans: Quam pulchri —
inquit — super montes pedes annunciantis et prędicantis pacem, annunciantis
bonum,
Prędicabant — inquit Euangelista — Domino cooperante et sermonem
confirmante sequentibus signis. Dederat enim eis potestatem demonia eiiciendi,
langores curandi, mortuos suscitandi. De quo Lucas in Actibus testatur dicens: Per manus
autem apostolorum fiebant signa et prodigia multa in plebe. De his olim prędictum est
in psalmis: Mirabilis Deus in sanctis suis, et figuratum in Moyse, qui in
prodigiis faciendis pharaonis magos uicit; in Iesu Naue, qui solem stare fecit; in Helia,
Heliseo, qui Naman Syrum a lepra curauit. Sed multo plura
in Euangelio signa secuta sunt quam quę pręcesserunt in Lege. Cui enim in Lege imperanti uenti
et mare obedierunt? Quis super aquas siccis pedibus ambulauit? Ad cuius necem sol obscuratus
est, terra tremuit, monumenta per se aperta sunt et mortui ad uitam rediere? Cuius umbra sicut
Petri ęgrotantibus restituit sanitatem? Duo hominum cadauera ad uitam redisse in Veteri
legimus testamento, quam plurima in Nouo. Vnum illic Tobiam cęcum illuminatum, hic sexcentos,
unum illic leprosum mundatum,
hęres erit regni. Pręter hęc Esaias de excidio Hierusalem futuro
prophetans ob Iudeorum perfidiam et Christo illatas iniurias ait: Ciuitatem sublimem
humiliabit, humiliabit eam usque ad terram, detrahet eam usque ad puluerem. Et ne
forte dubium relinquat, per quos Deus humiliabit eam, subiungit: Conculcabit eam pes,
pes pauperis, gressus egenorum. Pes utique pauperis Christi et gressus egenorum
apostolorum. Qui ergo Christum et apostolos imitari cupiunt, paupertatem colant. Non diuitum
pedes ciuitatem superbam
in Hieremia locutus est Dominus: Dabo uobis pastores iuxta cor meum, et
pascent uos scientia et doctrina. Hi fuerunt custodes illi et speculatores, quos
Ecclesię suę apposuit Dominus ad eam in Esaia dicens: Super muros tuos constitui
custodes. Et per eundem prophetam: Regnabit — inquit — Deus tuus,
vox speculatorum tuorum. Ad quos in Euangelio Saluator ait: Non uos estis, qui
loquimini, sed Spiritus Patris uestri, qui loquitur in uobis. Hi fuerunt sacerdotes
illi, de quibus in
mundata est a lepra uitiorum Domino miserante, cui deliquerat turpiter impudiceque uiuendo. De
ista prophetasse mihi uidetur Hieremias, cum ait: Fornicata es cum amatoribus multis;
tamen reuertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te.
Per idem tempus Iesus, Dominus noster, cum destinaret apostolos ad prędicandum regnum Dei,
persecutiones et martyria eorum futura denunciauit dicens: Ecce ego mitto uos sicut oues
in medio luporum
...
et tradent uos — inquit
...
et tradent uos — inquit — in conciliis, et in* synagogis suis flagellabunt
uos,
*add.
et ad pręsides et reges ducemini propter me. Et ut per futurorum notitiam Deum
esse agnoscas, quęcunque prędixerat, illa euenerunt. In synagoga enim dum Christum prędicant,
a Iudeis flagellantur. Gaudent tamen — ut Lucas in Actibus ait — quoniam
digni habiti sint pro nomine Iesu contumeliam pati.
in psalmis post supplicia se solamen
sensisse fatentur, cum dicant: Probasti nos, Deus; igne nos examinasti, sicut examinatur
argentum. Induxisti nos in laqueum;
posuisti tribulationes in dorso nostro; imposuisti homines super capita nostra.
Transiuimus per ignem et aquam, et eduxisti nos in refrigerium. O felices poenas et
lęta tormenta, per quę uir fidelis meretur ęterni refrigerii mercedem! Et rursum alibi aiunt:
Cibabis nos pane lachrymarum, et potum dabis nobis in lachrymis in mensura. Posuisti
nos in
nos examinasti, sicut examinatur
argentum. Induxisti nos in laqueum;
posuisti tribulationes in dorso nostro; imposuisti homines super capita nostra.
Transiuimus per ignem et aquam, et eduxisti nos in refrigerium. O felices poenas et
lęta tormenta, per quę uir fidelis meretur ęterni refrigerii mercedem! Et rursum alibi aiunt:
Cibabis nos pane lachrymarum, et potum dabis nobis in lachrymis in mensura. Posuisti
nos in contradictionem uicinis nostris, et inimici nostri subsannauerunt nos. Et
iterum in alio
Christianos usque ad internitionem, mutatis
mentibus susceperint Christianitatem. Quorum primus Constantinus apostolis ecclesias errexit,
Christum omnibus colendum proposuit, aduersus idolatras bella gessit, Iudeos quoque incredulos
oppressit seruitute, ut impleretur, quod per Zachariam prędictum fuerat: Et erunt in
omni terra, dicit Dominus, partes duę in ea
dispergentur et deficient, et tertia pars relinquetur in ea. Et ducam tertiam partem per
ignem, et uram eos sicut uritur argentum, et probabo eos,
Iudeos quoque incredulos
oppressit seruitute, ut impleretur, quod per Zachariam prędictum fuerat: Et erunt in
omni terra, dicit Dominus, partes duę in ea
dispergentur et deficient, et tertia pars relinquetur in ea. Et ducam tertiam partem per
ignem, et uram eos sicut uritur argentum, et probabo eos, sicut probatur aurum. Duę
partes istę pereuntes idolatrę gentiles fuerunt et Iudei Christum negantes. Tertia uero pars,
quę relicta est, quę aduersitatibus et pressuris probata purior argento atque auro
ciuitas aduersus ciuitatem, regnum aduersus regnum.
Lege martyrum historias, et inuenies in illis impleta esse hęc, quę dicimus, et adhuc
Ecclesiam Christi idolatria superata bella ab hereticis pati fideliumque ciuitates et regna a
Machumetanę prauitatis sectatoribus per uim occupari redigique in seruitutem. Idque nobis
accidi peccatis exigentibus credimus, ut uidelicet Christiani, qui Christi iussa exequi
negligunt, a Christi inimicis uexentur et castigati aut corrigantur ut Niniuitę aut ut
Aegyptii in abyssum mersi pereant. Satis de
super
hanc petram ędificabo Ecclesiam meam, et portę inferi non pręualebunt aduersus eam. Et
tibi dabo claues regni cęlorum. Et quodcunque ligaueris super terram, erit ligatum et in
cęlis; et quodcunque solueris super terram, erit solutum et in cęlis. Per fidem ergo
fit Ecclesia Christi, et beatus est, qui reuelatam diuinitus sequitur ueritatem, ut Ecclesię
Christi cohereat per fidem et coalescat per opera mandatorum Dei. Efficitur enim lapis uiuus
in structura Ecclesię fitque membrum corporis Christi. Christus est igitur
regni cęlorum. Et quodcunque ligaueris super terram, erit ligatum et in
cęlis; et quodcunque solueris super terram, erit solutum et in cęlis. Per fidem ergo
fit Ecclesia Christi, et beatus est, qui reuelatam diuinitus sequitur ueritatem, ut Ecclesię
Christi cohereat per fidem et coalescat per opera mandatorum Dei. Efficitur enim lapis uiuus
in structura Ecclesię fitque membrum corporis Christi. Christus est igitur petra, super qua domus fundata, licet uentos et flumina tentationum patiatur, stabilis tamen
permanet. Pugnas in
ligaueris super terram, erit ligatum et in
cęlis; et quodcunque solueris super terram, erit solutum et in cęlis. Per fidem ergo
fit Ecclesia Christi, et beatus est, qui reuelatam diuinitus sequitur ueritatem, ut Ecclesię
Christi cohereat per fidem et coalescat per opera mandatorum Dei. Efficitur enim lapis uiuus
in structura Ecclesię fitque membrum corporis Christi. Christus est igitur petra, super qua domus fundata, licet uentos et flumina tentationum patiatur, stabilis tamen
permanet. Pugnas in terra patitur, sed
futurum fideliter expectarunt uel
pręsentem prompte pleneque susceperunt. Congregata est igitur ex patriarchis, ex patribus, ex
prophetis, ex apostolis, ex doctoribus, ex martyribus, ex uirginibus, ex uiduis, ex coniugatis
in diesque augetur ex omnibus in Christo credentibus et per opera comprobantibus fidem.
Christus enim lapis angularis utrunque ligauit parietem, ut ex ambobus unam faceret Ecclesiam.
Vnam sibi texuit tunicam inconsutilem indiuisamque, quam milites non sciderunt, sed sortiti
sunt. Vestimenta autem diuiserunt in partes quatuor, ut per
et per opera comprobantibus fidem.
Christus enim lapis angularis utrunque ligauit parietem, ut ex ambobus unam faceret Ecclesiam.
Vnam sibi texuit tunicam inconsutilem indiuisamque, quam milites non sciderunt, sed sortiti
sunt. Vestimenta autem diuiserunt in partes quatuor, ut per quatuor orbis partes uulgaretur
Christi Euangelium et undique credentes ad unam confluerent Ecclesiam.
Diuidere hanc uolebat Petrus: Faciamus hic — inquit — tria tabernacula,
tibi unum, Moysi unum et Helię unum. Vnde imprudenter locutus
in Canticis ad Ecclesiam loquens: Vna est — inquit — columba
mea, perfecta mea, una est matris* suę, electa genitrici suę. Vnus ergo autor Veteris
Nouique Testamenti Christus non uetera destruxit, sed adimpleuit. Quicquid prophetatum,
quicquid per figuras et similitudines fuerat significatum, in primo perfecit aduentu, pręter
illa, quę in secundo restant perficienda, quando uiuos et mortuos adueniet iudicaturus, oues
ab hędis separando, iustos a peccatoribus, qui non Christi, sed diaboli sunt Ecclesia.
Odiui
ergo, quę erat solitudo et desertum nullum habens Dei ueri cultum, inuia erat,
quia iter ad beatitudinem ignorabat, uidua erat, quia non habebat uirum, cui iuncta filios
Abrahę generaret ideoque sterilis appellabatur. Postea talibus impedimentis libera gaudere
coepit per apostolos instructa, per Spiritum Sanctum illuminata in agnitionem ueritatis. Quod
futurum uidens Esaias propheta: Lętabitur — inquit — deserta et inuia, et
exultabit solitudo, et florebit quasi lilium. Germinans germinabit, et exultabit lętabunda et
solitudo et desertum nullum habens Dei ueri cultum, inuia erat,
quia iter ad beatitudinem ignorabat, uidua erat, quia non habebat uirum, cui iuncta filios
Abrahę generaret ideoque sterilis appellabatur. Postea talibus impedimentis libera gaudere
coepit per apostolos instructa, per Spiritum Sanctum illuminata in agnitionem ueritatis. Quod
futurum uidens Esaias propheta: Lętabitur — inquit — deserta et inuia, et
exultabit solitudo, et florebit quasi lilium. Germinans germinabit, et exultabit lętabunda et
laudans. Rursum
alibi ait: Non uocaberis ultra derelicta, et terra tua non
uocabitur amplius desolata, et reliqua, quę longum foret repetere. In psalmis quoque
dicitur: Increpasti gentes, et periit impius, et nomen eorum delesti in ęternum.
Increpuit Dominus gentes per apostolorum prędicationem, et ipsis ad Christum conuersis periit
impius diabolus, per quem subuersi saxa et *corr. ex cęciderunt
**corr. ex maxilla
l igna pro diis habebant. Et nomen eorum fuit deletum, ut non
et reliqua, quę longum foret repetere. In psalmis quoque
dicitur: Increpasti gentes, et periit impius, et nomen eorum delesti in ęternum.
Increpuit Dominus gentes per apostolorum prędicationem, et ipsis ad Christum conuersis periit
impius diabolus, per quem subuersi saxa et *corr. ex cęciderunt
**corr. ex maxilla
l igna pro diis habebant. Et nomen eorum fuit deletum, ut non gentiles
nuncupentur, sed Christiani, nouo nomine, de quo Esaias: Et uocabitur
sterilis, quę non paris; decanta laudem, et hinni, quę non
pariebas, quoniam plures filii desertę, magis quam eius, quę habet uirum. Siquidem in
Iudeis coepta est Christi Ecclesia, sed in gentibus multiplicata et dilatata. Futurum hoc
Spiritus Sanctus reuelauerat per prophetas. Hieremias: In tempore illo — inquit —
uocabunt Hierusalem solium Domini; et congregabuntur ad eam omnes gentes in nomine
Domini in Hierusalem. Et ipsamet in psalmis se dilatatam gloriatur ad Dominum dicens:
Statuisti in loco
solium Domini; et congregabuntur ad eam omnes gentes in nomine
Domini in Hierusalem. Et ipsamet in psalmis se dilatatam gloriatur ad Dominum dicens:
Statuisti in loco spacioso pedes meos. Pedes Domini, qui perambulasse terram
dicuntur, apostoli fuere per omnes orbis partes diffusi, ut prędicent Euangelium. His conuenit
illud: Annunciaui iustitiam tuam in ecclesia magna. Quę enim parua erat in Iudea,
per omnes distenta est terrę tractus orbisque fines.
Hęc est igitur coenaculum illud de Euangelio grande
in loco spacioso pedes meos. Pedes Domini, qui perambulasse terram
dicuntur, apostoli fuere per omnes orbis partes diffusi, ut prędicent Euangelium. His conuenit
illud: Annunciaui iustitiam tuam in ecclesia magna. Quę enim parua erat in Iudea,
per omnes distenta est terrę tractus orbisque fines.
Hęc est igitur coenaculum illud de Euangelio grande stratum, in quo non typicum ut olim, sed
uerum Christi Pascha celebratur. Hęc est sagena, quam cuiuscunque generis pisces ingressi non
pereunt, sed saluantur. Hęc est
cuiuscunque generis pisces ingressi non
pereunt, sed saluantur. Hęc est arca, in qua cessante peccati diluuio in spem salutis ęternę
humanum genus fuit reparatum. Hęc est porta, de qua in psalmis cantat propheta: Hęc
porta Domini, iusti intrabunt
per eam. Per illam enim solam introitus est ad uitam. Hęc est templum, quod per
quindecim gradus psallendo aditur, et sicut quis magis proficit uirtute, ita altius ascendit.
Si non uis ruere, retro ne respicias, sed semper de *corr. ex nominauit
pisces ingressi non
pereunt, sed saluantur. Hęc est arca, in qua cessante peccati diluuio in spem salutis ęternę
humanum genus fuit reparatum. Hęc est porta, de qua in psalmis cantat propheta: Hęc
porta Domini, iusti intrabunt
per eam. Per illam enim solam introitus est ad uitam. Hęc est templum, quod per
quindecim gradus psallendo aditur, et sicut quis magis proficit uirtute, ita altius ascendit.
Si non uis ruere, retro ne respicias, sed semper de *corr. ex nominauit
in qua cessante peccati diluuio in spem salutis ęternę
humanum genus fuit reparatum. Hęc est porta, de qua in psalmis cantat propheta: Hęc
porta Domini, iusti intrabunt
per eam. Per illam enim solam introitus est ad uitam. Hęc est templum, quod per
quindecim gradus psallendo aditur, et sicut quis magis proficit uirtute, ita altius ascendit.
Si non uis ruere, retro ne respicias, sed semper de *corr. ex nominauit
ascensu cogita. Hęc est domus et atrium Dei et tabernaculum Spiritus
Hęc et uinea et torcular et turris est. Homo erat
paterfamilias — inquit — qui plantauit uineam, et sepem circumdedit ei, et
fodit in ea torcular, et ędificauit turrim, et locauit eam agricolis. Homo
paterfamilias Deus est, homo per similitudinem, Deus per naturam. Faciamus —
inquit — hominem ad similitudinem et imaginem nostram. Vinea, quam ipse
plantauit, fidelium Ecclesia est; sepes, qua munitur, custodia est angelorum; torcular
doctores sancti sunt, qui uino scientię
et turris est. Homo erat
paterfamilias — inquit — qui plantauit uineam, et sepem circumdedit ei, et
fodit in ea torcular, et ędificauit turrim, et locauit eam agricolis. Homo
paterfamilias Deus est, homo per similitudinem, Deus per naturam. Faciamus —
inquit — hominem ad similitudinem et imaginem nostram. Vinea, quam ipse
plantauit, fidelium Ecclesia est; sepes, qua munitur, custodia est angelorum; torcular
doctores sancti sunt, qui uino scientię inundarunt ad potum
Ecclesia est; sepes, qua munitur, custodia est angelorum; torcular
doctores sancti sunt, qui uino scientię inundarunt ad potum salutis; turris mysteriorum in
Ecclesia sublimitas est. Quam sublimitatem intellexerunt primum illi, quibus datum fuit nosse
mysterium Dei, deinde alii per illos in Christo credentes. Quorum fidei commissa est hęc
uinea, ut eam excolant ligonibus bonorum operum et afferant fructum, alii centesimum, alii
sexagesimum, alii trigesimum. Vel turris ipse Christus est, cui dicimus:
Esto nobis, Domine, turris
gentes incredulas, et plantasti eam, in iis, qui
deposito gentilitatis errore Euangelio crediderunt; dux itineris fuisti, uiam
docendo salutis; plantasti radices eius, ut firma permaneat in proposito
credulitatis; et impleuit terram; per apostolos dilatata, operuit montes
umbra eius, quando et ipsi, qui terrę pręsides erant, Cęsares et reges credere
coeperunt; et arbusta eius cedros Dei; cedri scientię altioris perfecti Ecclesię
sunt, quorum interest docere populum et de
Ecclesia Christi
quam Ioannes in Apocalypsi uidit. Primum enim cęlum et prima terra abiit.
Vetera ergo abierunt, et quę in figura futuri fiebant, in aduentu expectatę nouitatis
cessarunt. Hanc nouam sponsam sibi Christus copulauit, cui olim per Hieremiam loquebatur
dicens: In charitate perpetua dilexi te; ideo attraxi te miserans. Rusumque ędificabo
te, et ędificaberis, uirgo Israhel. Huic in Canticis dicebat: Ecce, tu pulchra
es, amica mea, ecce tu pulchra, oculi tui columbarum. Oculos
unquam ad illam peruenient dicente Ecclesiaste: Labor stultorum affliget eos, qui
nesciunt in urbem pergere, hoc est, in Ecclesiam Christi et collegium sanctorum. Huius
urbis duodecim portę in Esaia et in Apocalypsi Ioannis numerantur, quę sunt duodecim apostoli.
Per eorum quippe doctrinam nos intrare in Ecclesiam oportet, cum Spiritus Sanctus dicat:
Diligit Dominus portas Syon super omnia tabernacula Iacob. In Lege enim
simulachra ueritatis et umbrę, in Euangelio ipsa ueritas, quę ad paradisum, qui ueteribus
clausus
uitam ęternam. Postremo, ego — inquit —
lux in mundum ueni, et quare uenerit, docet: Vt omnis, qui credit in me,
in tenebris non maneat. Lux ista illuminat mortales ad agnitionem ueritatis, fugat
autem ignorantię tenebras, ut per uiam uerę religionis incedentes ad beatitudinem perueniant
sempiternam. Reliquum est igitur, ut confiteamur omnes aduentus Christi causas uno fine
concludi, ut felicitatem illam perpetuam atque perennem consequamur, nihilque aliud sonare
Iesum nisi Saluatorem.
Cum
(et non uidebitis).*
Incrassatum est enim cor populi huius, et auribus grauiter audierunt, et oculos suos
clauserunt, nequando uideant oculis et auribus audiant et corde intelligent, et conuertantur,
et sanem eos. Ante ergo propheta monstrauit, quid postea per se esset facturus. Quod
autem in parabolis doctrinam suam eis insinuare debuerit, Euangelista ostendit dicens:
Sine parabolis non loquebatur eis, ut impleretur, quod dictum est per prophetam
dicentem: Aperiam in parabolis os meum, eructabo abscondita a constitutione
et conuertantur,
et sanem eos. Ante ergo propheta monstrauit, quid postea per se esset facturus. Quod
autem in parabolis doctrinam suam eis insinuare debuerit, Euangelista ostendit dicens:
Sine parabolis non loquebatur eis, ut impleretur, quod dictum est per prophetam
dicentem: Aperiam in parabolis os meum, eructabo abscondita a constitutione mundi.
Hieronymi interpretatio habet: Loquar propositiones ab initio. Dictorum tamen
eadem est sententia.
Illud autem quęstionem** facit, pręsertim si iuxta
ut ex hac eorum cęcitate et Christus pro salute
hominum crucifigeretur — si enim, ut Ioannes ait, intelligerent, nunquam Dominum glorię
crucifixissent — et ipsis post eius resurrectionem locus poenitentię relinqueretur integrumque
esset illis credere et saluari per eum, quem ignorando crucifixerant. Ad communem igitur
utilitatem spectat, quod ignorarint, sed ad ipsorum perniciem, qui obdurati ne resurgentis
quidem miraculis credere uoluerunt.
Hęc de impia aduersus Iesum Iudeorum consultatione ac de cęcitate eorum dixisse pro loco
in medium protulerimus.
Igitur a Galilea rediens Hierosolymam, uerius a monte Oliueti, pręmittit duos ex discipulis,
asinam et pullum sibi adduci iubet, ut super iis sedens urbem ingrederetur. Hoc autem fuisse
factum ait Euangelista, ut adimpleretur, quod dictum est per prophetam: Dicite filię
Syon: Ecce rex tuus uenit tibi mansuetus,*** sedens super asinam et pullum filium
subiugalis. Hoc in Zacharia est scriptum. Huic tamen simile in Genesi legimus. Nam
Iacob patriarcha, cum de Christo nobis mittendo prophetaret, subiunxit
sedens super asinam et pullum filium
subiugalis. Hoc in Zacharia est scriptum. Huic tamen simile in Genesi legimus. Nam
Iacob patriarcha, cum de Christo nobis mittendo prophetaret, subiunxit dicens: Ligans ad
uineam pullum suum, et ad uitem asinam suam. Per pullum gentiles, Iudei per asinam
significati sunt. Super utrosque sedit Dominus, cum etiam ex Iudeis non pauci credidissent,
sed ex gentibus longe plures. Ob hoc puto tres alii Euangelistę pulli tantum fecerunt
mentionem, de asina uero tacuerunt. Subsequenter in Euangelio
pullum filium
subiugalis. Hoc in Zacharia est scriptum. Huic tamen simile in Genesi legimus. Nam
Iacob patriarcha, cum de Christo nobis mittendo prophetaret, subiunxit dicens: Ligans ad
uineam pullum suum, et ad uitem asinam suam. Per pullum gentiles, Iudei per asinam
significati sunt. Super utrosque sedit Dominus, cum etiam ex Iudeis non pauci credidissent,
sed ex gentibus longe plures. Ob hoc puto tres alii Euangelistę pulli tantum fecerunt
mentionem, de asina uero tacuerunt. Subsequenter in Euangelio dicitur: Euntes autem
capiebas cibos, in domo Dei ambulauimus cum consensu. Vt autem ob proditionem
cum aliis sui similibus damnandum nunciet, subdit: Veniat mors super illos, et
descendant in infernum uiuentes. Quod cum illo in Euangelio dicto conuenit: Vę
homini illi, per quem Filius hominis tradetur.
Timeant igitur pii et sancti homines humanę fragilitatis exitum, si Iudę initia sic
laudantur: unanimis, dux, notus Dominoque consentiens et in fine mutatus ad tam execrandum
deuolutus sit flagitium, ut Dominum suum uenderet
Sed ut adimpleatur sermo, qui in Lege eorum scriptus est: Quia odio
habuerunt me gratis. Opera quippe ipsa diuinę uirtutis erant, illi in Belzebub facta
dixerunt. Quę — inquit — nemo alius fecit. Nam alii talia se facere
non per se, sed per eum fatebantur, non ab ipsis, sed per ipsos ab eo facta. Quę quidem si non
uidissent Iudei, peccatum non haberent; non, quod omnis peccati expertes essent — nemo enim
sine peccato — sed *corr. ex progenię
h oc peccatum
Sed ut adimpleatur sermo, qui in Lege eorum scriptus est: Quia odio
habuerunt me gratis. Opera quippe ipsa diuinę uirtutis erant, illi in Belzebub facta
dixerunt. Quę — inquit — nemo alius fecit. Nam alii talia se facere
non per se, sed per eum fatebantur, non ab ipsis, sed per ipsos ab eo facta. Quę quidem si non
uidissent Iudei, peccatum non haberent; non, quod omnis peccati expertes essent — nemo enim
sine peccato — sed *corr. ex progenię
h oc peccatum non
eorum scriptus est: Quia odio
habuerunt me gratis. Opera quippe ipsa diuinę uirtutis erant, illi in Belzebub facta
dixerunt. Quę — inquit — nemo alius fecit. Nam alii talia se facere
non per se, sed per eum fatebantur, non ab ipsis, sed per ipsos ab eo facta. Quę quidem si non
uidissent Iudei, peccatum non haberent; non, quod omnis peccati expertes essent — nemo enim
sine peccato — sed *corr. ex progenię
h oc peccatum non haberent, cuius nunc arguuntur. Etenim
quoque absurdum sit,
ignorat.
Videamus igitur liberum et non necessarium Iudeorum peccatum in eum, quem diligere ac
reuereri debuerunt, quibus in locis Veteris Scripturę, antequam perpetratum foret, fuerit
ostensum. Ipse Dominus, multo antequam in carne apparuisset, per os Esaię conquestus est
dicens: Filios enutriui et exaltaui, ipsi autem spreuerunt me. Cognouit bos possessorem
suum, et asinus pręsepe domini sui, Ishrahel autem me non cognouit, et populus meus non
intellexit. Post hęc in eosdem exclamauit: Vę, filii
spreuerunt me. Cognouit bos possessorem
suum, et asinus pręsepe domini sui, Ishrahel autem me non cognouit, et populus meus non
intellexit. Post hęc in eosdem exclamauit: Vę, filii desertores, ut faceretis
consilium, et non ex me, et ordiremini* telam, et non per spiritum meum. Non enim
Scripturę, quę** de Christo uenturo erat, secuti sunt consilium, ut uenientem susciperent, sed
magis sibi quam Spiritui Sancto credentes, cum filii essent, facti sunt desertores. Iccirco
rursum ait: Expandi manus meas tota die ad populum
atque scientis.
Quod Zacharias testatus est dicens: Noluerunt attendere, et auerterunt scapulam
recedentes, et aures suas aggrauauerunt, ne audirent. Et cor suum posuerunt ut adamantem, ne
audirent legem et uerba, quę misit Dominus exercituum in spiritu suo sancto per manum
prophetarum priorum. Quibus profecto si credidissent, Saluatorem sibi de cęlo missum
facile cognouissent, uidentes omnia in illo impleri, quę prophetę prędixerunt. Sed neque adhuc
peccati eos poenitet, ut Christum, quem patres eorum crucifixerunt, uelint
ex abiecit
u endentes de templo cum flagello expellere, a quibus crucem se passurum
sciebat. Postremo tunc de interitu eorum risit, cum (sicut ipse prędixerat) a Romanis passi
sunt urbis excidium regnique amissionem. Quod ipsum ante per prophetas futurum notificarat.
Sed hoc monstrandum alio loco differimus, ne modum partis huius, quam nunc tractamus, excedat
oratio.
Libet tamen parumper alloqui eos, qui offenderunt in lapidem electum, angularem, probatum,
ut esset illis lapis offensionis et petra
Euangelicę ueritati,
sicut hactenus fecistis. Ille, qui crucifixus est in terra, regnat in cęlo. Illum, quem uos
negatis, prophetę omnes confessi sunt, apostoli prędicauerunt, gentiles *corr. ex
irascor
receperunt,* martyres per supplicia, quę passi sunt, glorificauerunt. Insana
profecto et furori simillima obstinatio to testimoniis firmatam, tot argumentis
manifestam, tot miraculis probatam respuere ueritatem solosque perire malle quam cum aliis
saluari. Qui enim non credit, iam
Conturbatus est ergo Iesus non a
*corr. ex recęperunt
**corr. ex resurgunt
***corr. ex compręhenditur
****corr. ex perditione
s ua passione, per quam mundo salus parabatur, sed a uoce inimici Iudę ipsum
prodentis, ob quam ille peribat. Contristatus quoque est a tribulatione peccatoris populi, qui
et in uita poenas daturus erat per patrię desolationem et in morte per iusti iudicii
damnationem. Hoc pium Dominum
****corr. ex perditione
s ua passione, per quam mundo salus parabatur, sed a uoce inimici Iudę ipsum
prodentis, ob quam ille peribat. Contristatus quoque est a tribulatione peccatoris populi, qui
et in uita poenas daturus erat per patrię desolationem et in morte per iusti iudicii
damnationem. Hoc pium Dominum angebat, hoc molestiam ei ingerebat. Pro hac sollicitudine
Patrem in psalmis orabat dicens: Auribus percipe, Domine, orationem meam, et intende
uoci deprecationis* meę in die tribulationis
s ua passione, per quam mundo salus parabatur, sed a uoce inimici Iudę ipsum
prodentis, ob quam ille peribat. Contristatus quoque est a tribulatione peccatoris populi, qui
et in uita poenas daturus erat per patrię desolationem et in morte per iusti iudicii
damnationem. Hoc pium Dominum angebat, hoc molestiam ei ingerebat. Pro hac sollicitudine
Patrem in psalmis orabat dicens: Auribus percipe, Domine, orationem meam, et intende
uoci deprecationis* meę in die tribulationis meę. Et in alio psalmo:
Petrus
Petrus et Ioannes Iesum secuti in atrium introierunt. Iesus alapa percutitur. Petrus
interrogatus se discipulum eius esse negat et, sicut Iesus prędixerat, gallus cantu eum
commissi criminis admonuit. Tunc ipse culpę conscius fleuit amare seque sibi per poenitentiam
Domino miserante restituit. Scrutemur talia in Testamento Veteri, ut cuncta Nouo conuenire
monstremus.
Quid est illud in psalmis: Astiterunt reges terrę, et
principes conuenerunt in unum aduersus Dominum et aduersus Christum
fideliter ut Deo seruiendum.
Sacerdotes autem acceptis argenteis — ut in Mattheo legitur — emerunt agrum figuli in
sepulturam peregrinorum. Vtque hoc etiam ante prophetatum ostenderet, tunc impletum est
— inquit — quod dictum est per Hieremiam prophetam dicentem: Et acceperunt
triginta argenteos precium appreciati, quem appreciauerunt a filiis Israhel. Et dederunt eos
in agrum figuli, sicut constituit mihi Dominus. Licet dictum istud non de Hieremia,
sed de Zacharia sumptum fuerit, sicut tamen
maluit dicere figulum, Gręci plasten appellant.
Deinde Iesus a Pilato mittitur ad Herodem, Galileę regem, qui* tunc Hierosolymis erat. Multa
ab illo interrogatus nihil respondit. Accusantibus autem eum principibus sacerdotum et
phariseis despexit ipsum Herodes et per ludibrium ueste alba indutum remisit Pilato, ut de
illo, quod uelit, cognoscat ac iudicet. Hoc est illud — ut ante diximus — quod in psalmis
dicitur: Quare fremuerunt gentes et populi meditati sunt inania? Astiterunt reges terrę,
et principes conuenerunt in unum
et dimitte Barrabam. De
tam peruerso iudicio taxat eos Propheta, cum ait: Etenim in corde iniquitates operamini,
in terra iniustitias manus uestrę concinnant. Et iterum: Vsquequo iudicatis
iniquitatem, et facies peccatorum sumitis? Talibus autem per Esaiam Spiritus Sanctus
grauiter minatus est dicens: Vę, qui dicitis malum bonum et bonum malum, ponentes
tenebras lucem, et lucem tenebras, ponentes amarum in dulce, et dulce in amarum! De
hoc locutus fuisse uidetur psalmista, cum ait: Laudatur peccator
et — ut
Ioannes testatur — exiuit Iesus baiulans sibi crucem. Sic Isaac quoque immolari
iussus portauit holocausti ligna. Hoc autem futurum innuebat Esaias dicens: Filius datus
est nobis, cuius principatus factus est super humerum eius. Crux itaque, per quam
glorificatus est, principatus eius fuit, iuxta illud Apostoli: Christus factus est
obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltauit illum, et
donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ui in nomine Iesu omne genu flectatur
siti mea
potauerunt me aceto. Gustauit quidem mortis amarę poculum, sed noluit bibere, ut se et
moriturum ostendoret et mortis uictorem fore probaret.
Mox nudatus et in crucem actus distentis in diuersum manibus, sed cruribus iunctis ad lignum
clauis ferreis per palmas et plantas affigitur. Tunc itaque Christus Dominus Noe noster fuit,
post diluuium peccati plantans uineam, id *corr. ex tegentes
e st Ecclesiam suam, et inebriatus uino charitatis nudus dormiuit in cruce, a
Cham irrisus quidem,
sacerdotem et regem, ille Saluatorem pro
populo moriturum. Mysterii tamen, quod in uerbis latebat, uterque ignarus fuit.
Deinde dicitur in Euangelio: Postquam autem crucifixerunt eum, diuiserunt uestimenta
eius sortem mittentes, ut impleretur, quod dictum est per prophetam dicentem: Diuiserunt sibi
uestimenta mea, et super uestem meam miserunt sortem. Legimus hoc in psalmo
vigesimoprimo. Et conuenit cum eo, quod Ioannes dixit, quod uestimentis in partes quatuor
diuisis tunicam inconsutilem non diuiserunt, *corr. ex
**add.
sed ei, cui sorte obuenisset, cessere.* Vide, quam bene consonent, quam apte
quadrent Euangelio Prophetę uerba, et nihil casu gestum puta, quicquid de Christo ante fuit
prędictum. Iccirco autem plurima de illo prędicta sunt, ut per ea, cum euenerint, Messiam
agnoscamus. Quęnam igitur stulticia est alium uenturum expectare, in quo nihil aliud cernere
possis, quam quod in isto uides?
Stabant iuxta crucem - ut Ioannes tradit — Iesu mater eius, et Maria
Cleophę, et
queritur se destitutum Patris auxilio. Vt quid — inquit —
dereliquisti me longe a salute mea? Passioni enim, sicut superius est dictum, et
Pater eum tradidit, ut nos saluaret, et ipse semet tradidit, ut Patri obediret. A Iuda autem
traditus est per pecunię cupiditatem, a Iudeis per inuidiam, a Pilato per timorem, ne Cęsarem
offenderet, si ei, quem regnum appetere dixerant, pepercisset. Patris ergo in Esaia uox est:
Propter scelus populi mei percussi eum, ut uidelicet eius sanguine humanum genus
a sorde
auxilio. Vt quid — inquit —
dereliquisti me longe a salute mea? Passioni enim, sicut superius est dictum, et
Pater eum tradidit, ut nos saluaret, et ipse semet tradidit, ut Patri obediret. A Iuda autem
traditus est per pecunię cupiditatem, a Iudeis per inuidiam, a Pilato per timorem, ne Cęsarem
offenderet, si ei, quem regnum appetere dixerant, pepercisset. Patris ergo in Esaia uox est:
Propter scelus populi mei percussi eum, ut uidelicet eius sanguine humanum genus
a sorde abluerem peccatorum. Hoc in psalmis
— inquit —
dereliquisti me longe a salute mea? Passioni enim, sicut superius est dictum, et
Pater eum tradidit, ut nos saluaret, et ipse semet tradidit, ut Patri obediret. A Iuda autem
traditus est per pecunię cupiditatem, a Iudeis per inuidiam, a Pilato per timorem, ne Cęsarem
offenderet, si ei, quem regnum appetere dixerant, pepercisset. Patris ergo in Esaia uox est:
Propter scelus populi mei percussi eum, ut uidelicet eius sanguine humanum genus
a sorde abluerem peccatorum. Hoc in psalmis confitetur Filius ad
Hoc in psalmis confitetur Filius ad Patrem dicens: In me
transierunt *corr. ex trasierunt irę tuę... et omnes fluctus tuos
induxisti super me. Quasi diceret: Omnem uindictam, quam in peccatores effusurus eras,
ego sustineo, ut per me omnium miserearis. Et iterum alibi ad Patrem: Quem tu
percussisti — inquit — ipsi
persecuti
sunt. Pater ergo miserando percussit, Iudei sęuiendo persecuti sunt: Patrem
commouit pietas, Iudeos odia
Iudei sęuiendo persecuti sunt: Patrem
commouit pietas, Iudeos odia concitarunt. Ideo subiunxit: Et super dolorem uulnerum
meorum addiderunt. Non solum igitur in passione sua derelictus est Iesus, sed etiam
uolens in mortem pro nobis oblatus, pro nobis traditus, ut per agni immaculati immolationem
Deo placato tollerentur peccata mundi, dicente Apostolo: Pascha nostrum immolatus est
Christus.
Post hęc — ut in Euangelio Ioannis legitur — dixit: Sitio. Et obtulerunt ori
eius spongiam aceto
De illis, qui in passione Domini
surrexerunt, arbitror in Esaia fuisse prędictum: Expergiscimini — inquit —
et laudate, qui habitatis in puluere, quia ros luminum ros tuus. Ros quippe sanguinis
Christi illuminat credentes et in peccatis mortuos per poenitentiam reuocat ad uitam. In
Ezechiele quoque habetur: Hęc dicit Dominus Deus: Ecce ego aperiam tumulos *corr.
ex scisse
uestros, et educam uos de sepulchris uestris,
populus meus, et inducam uos in
fenestram arcę; emissus inde coruus non est reuersus, emissa
uero columba rediit. Passus est enim Saluator pro iustis et iniustis, cum omnes indigerent
misericordia Dei. Veruntamen, sicut coruus, nisi columba factus fuerit, ad Noe non redibit,
ita peccator, nisi iustificatus per poenitentiam fuerit, ad Christum reuerti non poterit.
Moyses uirga percussit petram, et fluxerunt aquę sitientibusque in deserto potum prębuerunt.
Petra ista erat Christus, quo in cruce lancea percusso effluxit sanguis et aqua, et cum
Apostolo dicere coepimus:
humiliatum. Et alibi idem: A planta
pedis — inquit — usque ad uerticem non est in eo sanitas. Eius futurum
dolorem expressisse mihi uidetur Hieremias, cum inter lamenta Hierusalem in persona Christi
diceret: O uos omnes, qui transitis per uiam, attendite et uidete, si est dolor sicut
dolor meus. Qui enim omnium portabat iniquitatem, omnium etiam dolores ipse suo dolore
debuit superare.
Eius uero fidelium in tam tristi spectaculo gemitum ac moerorem prospiciens Esaias ait:
Rugiemus
Dei dignius quam post totius mundi ad Christum crucifixum conuersionem nolle credere
prophetarum uaticiniis, nolle acquiescere Euangelistarum narrationibus nihil prorsus ab his,
quę prędicta sunt, discrepantibus, nolle assentire ipsis, quę quottidie in nomine
Iesu per fideles eius exibentur, miraculorum testimoniis? Danielis hebdomadas habent,
pręfinitum ab eo propheta tempus cognoscunt, quando uenturus, quando passurus erat Messias,
qui est Christus. Iam plus quam mille et quingentos annos pręscripti temporis diem pręterisse
constat,
nisi seruus meus, et
surdus, nisi ad quem nuncios meos misi? Misit enim ad illos prophetas, et ipsi
spreuerunt eos. Propterea quidem conquestus est dicens: Filios enutriui et exaltaui,
ipsi autem spreuerunt me. Et quoniam, qui spernit, et ipse spernetur, per Osee
prophetam loquens ait: Quia uos non populus meus, et ego non ero uester Deus.
Quęris, cur ita? Quia — sicuti in Hieremia est scriptum — uerterunt, inquit,
ad me terga et non facies, cum docerem eos et erudirem diluculo, et nollent
Dominus noster, mortis diabolique uictor, largitur; Nihil est eius uictoria
gloriosius, nihil eius liberalitate profusius. Perieramus, nisi ipse uicisset. Serui
tenebrarum fuissemus, nisi nos ille uindicasset in lucis perpetuę libertatem. Gratias tibi
agimus, Christe**, quia per te de maledictionis antiquę iugo redempti sumus. Gratias tibi
agimus, quia per te ab inferis reuocati ad cęleste regnum transferri coepimus.
Mors ipsa, quę poena nobis erat peccati, coepit esse ianua felicitatis. Per hanc ingredimur
ad uitam, non ad hanc corruptibilem
gloriosius, nihil eius liberalitate profusius. Perieramus, nisi ipse uicisset. Serui
tenebrarum fuissemus, nisi nos ille uindicasset in lucis perpetuę libertatem. Gratias tibi
agimus, Christe**, quia per te de maledictionis antiquę iugo redempti sumus. Gratias tibi
agimus, quia per te ab inferis reuocati ad cęleste regnum transferri coepimus.
Mors ipsa, quę poena nobis erat peccati, coepit esse ianua felicitatis. Per hanc ingredimur
ad uitam, non ad hanc corruptibilem et caducam, sed ad incorruptibilem et sempiternam. Ad quam
quibus gradibus
libertatem. Gratias tibi
agimus, Christe**, quia per te de maledictionis antiquę iugo redempti sumus. Gratias tibi
agimus, quia per te ab inferis reuocati ad cęleste regnum transferri coepimus.
Mors ipsa, quę poena nobis erat peccati, coepit esse ianua felicitatis. Per hanc ingredimur
ad uitam, non ad hanc corruptibilem et caducam, sed ad incorruptibilem et sempiternam. Ad quam
quibus gradibus quibusue passibus peruenitur, nosse poterimus, si ea, quę in Euangelio relata
sunt, exterius interiusque consyderemus.
Etenim Saluator
Ad quam
quibus gradibus quibusue passibus peruenitur, nosse poterimus, si ea, quę in Euangelio relata
sunt, exterius interiusque consyderemus.
Etenim Saluator noster ac Dominus, cum in cruce pendens expirasset, relicto corpore creditur
ad inferos penetrasse et per diuinitatis suę uirtutem spoliasse infernum eduxisseque inde
sanctorum animas, quibus expectabatur, secumque ad superos retulisse, ut ipso resurgente et
ipsi resurgerent cum corporibus nulli iam corruptioni obnoxiis. Sic enim in Euangelio est
scriptum: Multa corpora
Post resurrectionem enim Domini
apostolis euangelizantibus congregatę sunt gentes in una Christi Ecclesia, quę prius dispersę
erant in multiplicem idolorum culturam et inanium ritum deorum.
Porro utrosque, hoc est Iudeos et gentiles, pariter se liberaturum repromittit per Osee*
prophetam dicens: De manu mortis liberabo eos, de morte redimam eos. Ero mors tua, o
mors. Morsus tuus ero, inferne. Malum erat in morte esse, sed multo peius in manu
mortis. In manu mortis gentiles erant, mortiferi erroris uinculis colligati. In morte autem
mortis liberabo eos, de morte redimam eos. Ero mors tua, o
mors. Morsus tuus ero, inferne. Malum erat in morte esse, sed multo peius in manu
mortis. In manu mortis gentiles erant, mortiferi erroris uinculis colligati. In morte autem
ipse quoque Dei populus erat, non nisi per Christum de illa redimendus, ut de morte
transferantur ad *corr. ex Oseę
u itam, de inferno ad paradisum. Ero — inquit — mors tua, o
mors. Hoc ad illos, qui in manu mortis erant, refertur. Morsus
*corr. ex ipsum
Porro, quare Christum surgere cupiat, sequentia declarant: Sacerdotes tui —
inquit — induantur iustitiam, et sancti tui exultent; hoc est, ut apostoli tui
induantur uirtute ex alto per Spiritum eis promissum et sancti omnes, qui in te credunt,
lętitia repleantur. Ob hoc sane et Abacuch propheta in spiritu cernens mysterium istud orauit
dicens: Domine, opus tuum, in medio annorum uiuifica illud. Rem accelerari
postulat, et quod in ultimo seculo
cum eo conuenire reor, quod in Ioannis
Euangelio dicitur: Nunc clarificatus est Filius hominis, et Deus clarificatus est in eo.
Resurrectio enim Filii gloria fuit Dei Patris. Homines quippe resurgentis Christi
miraculo commoti crediderunt et glorificauerunt Deum, et per apostolorum prędicationem clara
facta est in unitate substantię ueritas Trinitatis. Tunc etiam clarificabat Deum Dei Verbum,
cum dicta factaque ad Patrem referret ac diceret: Quę a Patre audiui, hęc loquor.
Et: Pater in me manens, hic facit opera, quia
additur: Exurge, psalterium et
cythara. Qui uerbum Patris est, idem profecto et *corr. ex quidam
**corr. ex Oseę
***corr. ex uesperam
p salterium et cythara eius est. Per eum enim insonuit, cum mundum et ea, quę in
mundo sunt, crearet, cum angelos constitueret, cum hominem formaret et cum reliqua animantia
conderet, cum terrę germina educeret, cum ea, quę futura erant, prophetarum cordibus
insinuaret et cum lapsam hominis naturam errigeret
formaret et cum reliqua animantia
conderet, cum terrę germina educeret, cum ea, quę futura erant, prophetarum cordibus
insinuaret et cum lapsam hominis naturam errigeret angelicamque damnaret, cum uiam uitę
doceret et credentibus cęlestis regni ianuam aperiret. Omnia enim per ipsum facta sunt, et
sine ipso factum est nihil. Hoc ergo psalterium, hęc cythara, id est, hoc Dei uerbum, caro
sacrum est, et habitauit in nobis, et uidimus gloriam eius, gloriam quasi unigeniti a Patre,
plenum gratię et ueritatis. Quo autem plenius atque distinctius et
possumus, nisi amoto malicię lapide, ut fracta
cordis duritia mollescamus ad poenitentiam peccatorum, ut euulsa nequitię segete sementis bonę
fructus succrescat. Contritionem cordis tui cum respexerit Deus, tunc animum tuum erriget ad
spem salutis et simul gratiam conferet, ut per uiam ingrediaris illorum operum, quę te in
consortium sustollere queant angelorum. Vnde *corr. ex Luce
**corr. ex letabitur
***corr. ex sanctę
Mattheus: Ecce —
Mattheus: Ecce — inquit — terręmotus* factus est magnus.
Angelus enim Domini descendit de cęlo, et accedens reuoluit lapidem, et sedebat super
eum. Quoties commissa mala plangimus, terręmotum** in nobis boni angeli sentimus, et
quod ipsi per se non possumus, hoc Domino adiuuante pręstamus. Nisi enim Dominus ędificauerit
domum, in uanum laborant, qui ędificant eam. Angelus ergo Domini reuoluit lapidem et sedet
super eum, ut et tu super duritiem cordis tui sedeas et domineris ei. Alioquin lapis iste,
quandiu in
usque ad resurgentis
et iam ad dexteram Dei sedentis Christi gloriam poteris peruenire. Nam et mulieres prius
angelos quam Dominum conspexerunt.
Angeli autem — ut Marcus ait — aspectus erat sicut fulgur, uestimenta sicut
nix. Per hoc patet Iesum esse angelorum dominum. Angelus nunciauit nasciturum, angeli
natum glorificauerunt. Angeli monitu Ioseph cum puero et Maria, matre*** eius, fugit in
Aegyptum. Angelus ad crucem eunti apparuit confortans eum. Angeli nuncii fuere resurrectionis,
comites
scribens testatur — quanto differentius prę
illis nomen hęreditauit. Cui enim dixit aliquando angelorum: Filius meus es tu; ego
hodie genui te? Et iterum: Ego ero illi in patrem, et ipse erit mihi in
filium. Multa huiusmodi recitat Apostolus, per quę satis constat Saluatorem nostrum
supra omnem principatum omnemque potestatem atque uirtutem in cęlestibus euectum. Neque enim
asumptę carnis humilitas officere debuit Verbi diuinitati, ut minus adoraretur ab angelis Dei
*corr. ex terremotus
exeunt cum timore,
quem de angeli uisione conceperant, et gaudio, quod animos earum audita Domini resurrectione
affecerat. His geminorum affectuum stimulis actę uelocius currebant, ut uisa auditaque
nunciarent. Nunciandum autem prius discipulis fuit, qui primi Christi mysteria per orbem
omnibus prędicaturi erant.
Quęramus in his et moralem sensum, ut saluti legentium consulamus. Exi, peccator, de
monumento scelerum tuorum cum timore diuinę iustitię et cum gaudio simul, hoc est, cum spe
misericordię. Discipulo Christi, idoneo Dei
eius nuncię erant, etiam testes fierent. Et quia ait: Auete,
salutat illas, ut secum esse, qui mortuus et sepultus fuerat, ostendat, non solum corporis
forma, quam sępe uiderant, sed etiam uocis sono, quem audire consueuerant. Auete nunc
mulieribus dicitur, ut per benedictionem mulierum primę mulieris maledictio tollatur et sexus
ille, qui causa fuerat ruinę in mortem, nuncius esset resurrectionis in uitam.
Mulieres autem, cum se ab illo salutatas uidissent, accesserunt — ut
Euangelista ait — et
in quo antehac substrato recumbere
consuesset: Piscem — respondit — quem uolebam, cepi**. Nunc captura eius fruor, et rethe illud
cum pristinis sordibus abieci. Profecto, qui sic agunt, eos ego non piscem cepisse,*** sed
ipsos diaboli laqueo captos dixerim, Spiritu Sancto per Hieremiam dicente: Maledictus,
qui facit opus Domini fraudulenter. Cum enim per dolum acquisierint, quod uolebant,
terrenis immersi deliciis nihil de cęlestibus cogitant pecudumque more pręsentibus**** tantum,
quę fragilia atque fluxa sunt, deliniuntur. Sed
Nunc captura eius fruor, et rethe illud
cum pristinis sordibus abieci. Profecto, qui sic agunt, eos ego non piscem cepisse,*** sed
ipsos diaboli laqueo captos dixerim, Spiritu Sancto per Hieremiam dicente: Maledictus,
qui facit opus Domini fraudulenter. Cum enim per dolum acquisierint, quod uolebant,
terrenis immersi deliciis nihil de cęlestibus cogitant pecudumque more pręsentibus**** tantum,
quę fragilia atque fluxa sunt, deliniuntur. Sed tunc demum, quam imprudenter *corr. ex
quarundam
**corr.
alter. Sed qui in currendo lentior fuit,
prior ingressus est in monumentum. Non sine mysterio id referre uidetur Euangelista. Vt quid
enim opus erat narrare, quis citius, quis tardius cucurrerit, cum ambo eandem* rem eadem die
peregerint? Videtur itaque huius Euangelii scriptor per hos duos designare uoluisse Iudeos et
gentiles, in Petro gentiles, in Ioanne concludens Iudeos. Hi enim primi in fide unius ueri Dei
incesserunt et uenturum quidem Messiam in Scripturis sibi promissum credebant. Sed cum
uenisset, non introierunt in monumentum iustę
enim, quod supra caput fuerat, ab his linteaminibus separatum est, nec separatum
tantum, uerum etiam inuolutum. Iudicia Dei abyssus multa, inuestigabiles uię
eius. Quis est, qui possit omnium operum Dei causas rationesque inuenire? Ezechiel in
sua uisione traducitur per aquam *corr. ex per
te si
u sque ad talos, usque ad genua, usque ad renes. Cum autem uenisset ad
torrentem, nequiuit transire. Et Danieli est dictum: Vade, Daniel, quia clausi sunt
signatique sermones usque ad
his linteaminibus separatum est, nec separatum
tantum, uerum etiam inuolutum. Iudicia Dei abyssus multa, inuestigabiles uię
eius. Quis est, qui possit omnium operum Dei causas rationesque inuenire? Ezechiel in
sua uisione traducitur per aquam *corr. ex per
te si
u sque ad talos, usque ad genua, usque ad renes. Cum autem uenisset ad
torrentem, nequiuit transire. Et Danieli est dictum: Vade, Daniel, quia clausi sunt
signatique sermones usque ad pręfinitum tempus. Et
Quare Maria plorat, et discipuli,
qui ad monumentum cucurrerunt, non plorant? Fortasse, quia infirmior sexus magis promptus est
ad lachrymas uel quia illi aliud, hęc aliud c ogitabant. Illi ab amicis
exportatum corpus putabant, a Iudeis exemptum et alicubi per contemptum proiectum, et non
minus dolebat mortuo illatam iniuriam quam in cruce pendenti poenam. Dum ergo
fleret — inquit — inclinauit se et prospexit in monumentum. Et uidit duos angelos
in albis sedentes, unum ad caput, et unum ad pedes, ubi positum
Dominum agnouit, dicat Magister. Sed tunc Dominum uocare compulit
necessitas, ut, quod rogabat, facilius impetraret, nunc Magistrum dicere suadet cogniti
familiaritas. Tu meus — inquit — Magister es, ego tua discipula. A te didici diuina
pręferre*** humanis, per uiam salutis incedere, mortalia contemnere, ęterna bona diligere
uotisque omnibus desyderare. Et quoniam te instruente cęleste bonum amare didici, te
promittente illud expecto. Tu enim summum bonum es, te possidendo beata ero semper.
Reor equidem, cum Magistrum
Ascendo ad Patrem
meum et Patrem uestrum, Deum meum et Deum uestrum, qua alibi dixerat: Pater
maior est me. Cęterum secundum illud, quod ait: Ego et Pater unum sumus,
aliter erit exponendum. Ascendo ad Patrem meum, cuius ego per naturam Filius sum,
et Patrem uestrum, cuius uos filii estis per gratiam, Deum meum,
cuius ego Verbum sum, per quod facta sunt omnia, Deum uestrum, a quo et uos per
me facti estis et ad beatitudinem cęlestem destinati. Ad eum ascendo
alibi dixerat: Pater
maior est me. Cęterum secundum illud, quod ait: Ego et Pater unum sumus,
aliter erit exponendum. Ascendo ad Patrem meum, cuius ego per naturam Filius sum,
et Patrem uestrum, cuius uos filii estis per gratiam, Deum meum,
cuius ego Verbum sum, per quod facta sunt omnia, Deum uestrum, a quo et uos per
me facti estis et ad beatitudinem cęlestem destinati. Ad eum ascendo humanitate uelatus, a quo
nunquam separor diuinitate unitus, maiestate ęquatus,
secundum illud, quod ait: Ego et Pater unum sumus,
aliter erit exponendum. Ascendo ad Patrem meum, cuius ego per naturam Filius sum,
et Patrem uestrum, cuius uos filii estis per gratiam, Deum meum,
cuius ego Verbum sum, per quod facta sunt omnia, Deum uestrum, a quo et uos per
me facti estis et ad beatitudinem cęlestem destinati. Ad eum ascendo humanitate uelatus, a quo
nunquam separor diuinitate unitus, maiestate ęquatus, non idem cum illo persona, sed idem
substantia.
aliter erit exponendum. Ascendo ad Patrem meum, cuius ego per naturam Filius sum,
et Patrem uestrum, cuius uos filii estis per gratiam, Deum meum,
cuius ego Verbum sum, per quod facta sunt omnia, Deum uestrum, a quo et uos per
me facti estis et ad beatitudinem cęlestem destinati. Ad eum ascendo humanitate uelatus, a quo
nunquam separor diuinitate unitus, maiestate ęquatus, non idem cum illo persona, sed idem
substantia.
Sequitur: Venit Maria Magdalene nuncians discipulis: Quia
uiueret — ut Marcus ait — non crediderunt. Sed
certe pro nobis dispensabatur, ut apostoli non crederent, nisi uiso Domino. Nam si in ore
duorum uel trium testium stat omne uerbum, quanto magis in ore plurimorum idem affirmantium!
Apparuit Dominus per idem tempus duobus discipulis in castellum pergentibus. Qua de re quid
Lucas recensuit, uideamus. Marcus enim de illis breuiter perstrinxit. Lucas igitur: Ecce
— inquit — duo ex illis ibant ipsa die in castellum, *add.
quod
Quęstio
Hierusalem, ab ista, in qua sumus, terrena, distet stadiis sexaginta? An quia in
Euangelio sexagenarius numerus medius est inter trigenarium et centenarium. Minor autem
numerus Ecclesię pręsenti congruit, maior futurę, medius uirtutibus, per quarum gradus ab imo
ad summum peruenitur. An quia sex diebus mundum Deus fabricatus est, septima requieuit. Tantum
distant a terrenis cęlestia, quantum a laboribus, quos in terra patimur, requies
illa, qua in cęlesti regno nos fruituros speramus. An quia
enim est aliud exterius ostendere, aliud interius in
mente habere. Hoc autem genus mendacii est. Ex quo datur intelligi nequaquam omnem fictionem
mendacium esse aut peccatum. Finguntur parabolę, ut aliud dicatur et aliud intelligatur.
Finguntur apologi, ut, quod uerum est, per eos euidentius noscatur, uel quod morale est, menti
tenacius* hereat. Dominus quoque noster multa in parabolis est locutus. Finxit ergo se longius
ire, ut eo gestu significet ipsos, qui adhuc suspenso animo erant, a fidei perfectione abesse.
Eorum tamen infirmitati prospiciens
fracti uel ui morbi oppressi. Mane nobiscum, Domine,
quoniam aduesperascit, appropinquat uitę finis, et iam dies, quo in terra morati
sumus, inclinatur ad occasum. Si tu nobiscum manseris, uesper nostrum illuminabitur, quia lux
es, et dies, qui ad finem properat, per te incipiet esse perpetuus et ęternus. Dixisti enim:
Omnis, qui uiuit et credit in me, non morietur in ęternum. Si sic orauerimus et
toto cordis fidelis affectu precati fuerimus, illud nobis Domino miserante continget:
Beati mortui, qui in Domino
accendat
cor humanum sermo Christi, cum ab aliquo mortali doctore recitatur in ecclesia, quanto acrius
accendisse putari debet ab ipso sermonis autore prolatus, Christo, Dei Filio, iam mortis
uictore, iam a passibilitate mortalitateque alieno, iam humanitate in gloriam euecta et per
diuinitatis, cui copulata est, uirtutem cunctis dominante? Ardebant igitur corda discipulorum
et satiari nequibant dulcedine uerborum, quę de ipsius Domini ore manantia auribus eorum
influebant et animas dubitatione tepidas atque frigentes ueritatis doctrina inflammabant.
sequitur poenitentia, poenitentiam
remissio. Quomodo crederent, nisi esset prędicatum? Quomodo poenitentiam agerent, nisi
credidissent? Quomodo denique ueniam peccatorum consequerentur, nisi de iis doluissent?
Prędicant quidem et heretici poenitentiam, sed non in nomine eius, per quem fit remissio. Et
cum ab eo deuient, eorum poenitentia non proficit ad ueniam. Oportebat igitur prędicare, sed
in nomine Domini, qui potest ignoscere et peccata delere.
In omnes genets
— inquit — incipientibus ab
etiam, ut cum Deo Patre se unum
esse monstraret, de quo in Genesi est scriptum: Formauit Dominus Deus hominem de limo
terrę, et inspirauit in faciem eius spiraculum uitę, et factus est homo in animam uiuentem.
Porro, cum spiraculum istud uitę beatioris homini per peccatum ablatum esset et in
aduentu Christi restitui deberet, rursum in faciem eorum inspirandum atque insufflandum fuit,
per quos uiuificandi erant omnes, qui in mortis poena conclusi fuerant. Sicut enim Christus
mortuus est et resurrexit, ita nos in Adam moriebamur, in
terrę, et inspirauit in faciem eius spiraculum uitę, et factus est homo in animam uiuentem.
Porro, cum spiraculum istud uitę beatioris homini per peccatum ablatum esset et in
aduentu Christi restitui deberet, rursum in faciem eorum inspirandum atque insufflandum fuit,
per quos uiuificandi erant omnes, qui in mortis poena conclusi fuerant. Sicut enim Christus
mortuus est et resurrexit, ita nos in Adam moriebamur, in Christo resurreximus. Cum autem a
morte peccati suscitatis opus fuisset cognoscere tanti beneficii autorem, missus est spiritus
in mortis poena conclusi fuerant. Sicut enim Christus
mortuus est et resurrexit, ita nos in Adam moriebamur, in Christo resurreximus. Cum autem a
morte peccati suscitatis opus fuisset cognoscere tanti beneficii autorem, missus est spiritus
instruens ac suggerens omnia his ipsis, per quos alii docendi erant. Insufflauit igitur
Christus, ut in peccato mortuos a morte liberaret. Misit, ut liberatis se notum faceret et per
sui notitiam usque ad Patrem, qui in cęlis est, perduceret. Nemo enim ascendit ad Patrem nisi
per Filium. Hic est uia, per quam ad cęlum
autem a
morte peccati suscitatis opus fuisset cognoscere tanti beneficii autorem, missus est spiritus
instruens ac suggerens omnia his ipsis, per quos alii docendi erant. Insufflauit igitur
Christus, ut in peccato mortuos a morte liberaret. Misit, ut liberatis se notum faceret et per
sui notitiam usque ad Patrem, qui in cęlis est, perduceret. Nemo enim ascendit ad Patrem nisi
per Filium. Hic est uia, per quam ad cęlum itur. Hic est uita, per quam uiuitur in ęternum.
Postquam — sicut diximus — in medio apostolorum uenisset Dominus et
instruens ac suggerens omnia his ipsis, per quos alii docendi erant. Insufflauit igitur
Christus, ut in peccato mortuos a morte liberaret. Misit, ut liberatis se notum faceret et per
sui notitiam usque ad Patrem, qui in cęlis est, perduceret. Nemo enim ascendit ad Patrem nisi
per Filium. Hic est uia, per quam ad cęlum itur. Hic est uita, per quam uiuitur in ęternum.
Postquam — sicut diximus — in medio apostolorum uenisset Dominus et insufflasset et, quę
scripta sunt, exequeretur, subdit Euangelista et ait: Thomas autem, unus ex duodecim,
omnia his ipsis, per quos alii docendi erant. Insufflauit igitur
Christus, ut in peccato mortuos a morte liberaret. Misit, ut liberatis se notum faceret et per
sui notitiam usque ad Patrem, qui in cęlis est, perduceret. Nemo enim ascendit ad Patrem nisi
per Filium. Hic est uia, per quam ad cęlum itur. Hic est uita, per quam uiuitur in ęternum.
Postquam — sicut diximus — in medio apostolorum uenisset Dominus et insufflasset et, quę
scripta sunt, exequeretur, subdit Euangelista et ait: Thomas autem, unus ex duodecim,
qui dicitur
erant. Insufflauit igitur
Christus, ut in peccato mortuos a morte liberaret. Misit, ut liberatis se notum faceret et per
sui notitiam usque ad Patrem, qui in cęlis est, perduceret. Nemo enim ascendit ad Patrem nisi
per Filium. Hic est uia, per quam ad cęlum itur. Hic est uita, per quam uiuitur in ęternum.
Postquam — sicut diximus — in medio apostolorum uenisset Dominus et insufflasset et, quę
scripta sunt, exequeretur, subdit Euangelista et ait: Thomas autem, unus ex duodecim,
qui dicitur Didymus,* non erat cum eis, quando uenit
dixit: Nisi
uidero in manibus eius fixuram clauorum et mittam digitum meum in locum clauorum, et mittam
manum meam in latus *corr. ex Dydimus
eius, non credam. Diuina credimus dispensatione factum, ne Thomas
crederet, ut per eum postea credentem alii magis in fide confirmarentur. Licet enim alii et
uiderint et palparint, non tamen ita diligenter et curiose, ut uulnerum quoque foramina
digitum manumque inferendo scrutarentur. Nihil prętermisit Thomas, quod ad dignoscendam
Dominicę resurrectionis
non credebat.
Ideo sequitur: Deinde dicit Thomę: Infer digitum tuum huc, et uide manus meas, et
affer manum tuam, et mitte in latus meum. Et noli esse incredulus, sed fidelis. Iesus
autem de industria in glorificato etiam corpore seruauit plagarum signa, ut per ea quoque
agnosceretur et se eum esse ostenderet, qui crucifixus, mortuus et sepultus fuerat. Vulnera
igitur discipulis resurgens monstrauit, ne dubitarent eadem in die Iudicii ipsum ostensurum
incredulis atque impiis, ut se cognoscant errasse et in eum, qui pro ipsis passus
ipsum ostensurum
incredulis atque impiis, ut se cognoscant errasse et in eum, qui pro ipsis passus est, fuisse
ingratos intelligant iusteque cum illis, qui ad sinistram erunt, computari, ut ab eo
damnentur, a quo saluandi erant, si credidissent. Iusti uero uidentes ea in Christo, per quę
liberati et saluati sunt, tanto magis amore flagrabunt, quanto crebrius in suo Saluatore summę
charitatis insignia spectare eis contigerit. Fortasse et in martyrum corporibus uulnerum, quę
pro nomine Domini sustinuerant, cicatrices apparebunt. Augebitur enim carnis
lęsa fuerunt, quam quę intacta permanserunt. Vnde enim plus
processit meriti, illic plus conferetur gratię. Martyrii ergo coronę erunt in fulgenti corpore
artuum post supplicia uenustas fulgentior. Et cum ita sit, quis adeo* pusilli est animi, ut
non pręoptet pro fide per tormenta occidi quam inter omnes mundi delicias omniaque sensuum
suorum oblectamenta sine fide uiuere? Hoc autem, quod nunc uni Thomę dicitur, latius patet et
ad omnes pertinet. Quid est enim digitum in fixuras palmarum Domini et in aperturam lateris
manum inferre, nisi
Multa — inquit — et alia signa fecit Iesus in conspectu discipulorum
suorum, quę non sunt scripta in libro hoc. De signis reor dici, quę post
resurrectionem facta fuere, et quidem coram discipulis, ut illos in fide magis redderet
stabiles, per quos nostrę saluti consuleret. Sequitur enim: Hęc autem scripta sunt, ut
credatis, quia Iesus est Filius Dei, et ut credentes uitam habeatis in nomine eius.
Ipsemet enim alibi ait: Qui credit in Filium, habet uitam ęternam. Qui autem
incredulus est
ei: Non. Dicit eis: Mittite in dexteram
nauigii rethe, et inuenietis. Illi in dexteram mittunt rethe, qui ea, quę animę saluti
conferunt, docent multumque et sibi et aliis proficiunt. Qui uero poetarum gentilium commenta
publice recitant, in leuam rethia pandunt, et per totam noctem inanis delectationis laborantes
nihil capiunt, quia non Domino, sed sibi lucrantur et Syrenarum cantibus deliniti Iesum in
littore stantem uidere nequeunt. Discipuli ergo miserunt in dexteram rethe, et iam non
ualebant illud trahere prę multitudine
constituti bene beateque uitam instituunt et, quomodo possunt, Domino
famulantur. Distant tamen ab illis, qui Petrum imitantur, quasi cubitis ducentis. Meritorum
ista distantia est. Centenarius enim numerus ad illos pertinet, qui mandata Dei obseruant.
Decies decem fiunt centum. Per decem autem Legis pręcepta beatitudinem adipiscimur, dicente
Domino: Si uis ad uitam ingredi, serua mandata. Atque ideo beatitudo ipsa per
centenarium significata est, quia numerandi ratio per digitos currens de manu leua transit ad
dexteram, cum centum
Meritorum
ista distantia est. Centenarius enim numerus ad illos pertinet, qui mandata Dei obseruant.
Decies decem fiunt centum. Per decem autem Legis pręcepta beatitudinem adipiscimur, dicente
Domino: Si uis ad uitam ingredi, serua mandata. Atque ideo beatitudo ipsa per
centenarium significata est, quia numerandi ratio per digitos currens de manu leua transit ad
dexteram, cum centum nominat.
Porro ducenti cubiti perfectionem in sanctis denotant *corr. ex
denotat , qui non solum Decalogi iussa exequi
ad illos pertinet, qui mandata Dei obseruant.
Decies decem fiunt centum. Per decem autem Legis pręcepta beatitudinem adipiscimur, dicente
Domino: Si uis ad uitam ingredi, serua mandata. Atque ideo beatitudo ipsa per
centenarium significata est, quia numerandi ratio per digitos currens de manu leua transit ad
dexteram, cum centum nominat.
Porro ducenti cubiti perfectionem in sanctis denotant *corr. ex
denotat , qui non solum Decalogi iussa exequi student, sed etiam Euangelii
consilia implere contendunt. Ei
mulieribus a sepulchro redeuntibus, deinde duobus in Amaus
pergentibus. Et hęc quidem primę diei manifestatio. Iterum post dies octo, quando ianuis
clausis bis ad discipulos memoratur ingressus. Tertio die ista ad mare Tyberiadis, dum ibi
piscarentur. Postea, quoties uoluit, per dies quadraginta, donec in cęlum gloriose triumphans
ascendit.
Cum ergo prandissent — inquit — dixit Symoni Petro Iesus: Symon Ioannis,
dilligis me plus his? Dicit ei: Etiam, Domine, tu scis, quia amo te. Dicit ei: Pasce agnos
meos.
recte distribuere et in iudicando non amore, non
odio, non cupiditate duci, sed semper bonum ęquumque sequi et cuncta tanquam Deo pręsente
diligenter disponere. Cum autem talis futurus esset Petrus, prędicit ei Dominus illa, quę
subeunda ipsi erant, dura atque tristia, ut per eorum tollerantiam in cęlesti beatitudine
magis sublimetur.
Amen, amen — inquit — dico tibi, cum esses iunior, cingebas te, et
ambulabas, ubi uolebas. Cum autem senueris, extendes manus tuas, et alius te cinget et ducet,
quo tu non
uinculis, et ducet te, quo tu non uis, hoc est, ad mortem. Quam subire quidem naturalis
affectus horret, sed hunc affectum superat uis amoris. Duceris ergo, quo tu non uis naturali
inclinatione, qua animę et corporis separationem fugimus. Sed tamen intelliges multo melius
esse per mortem Christo coniungi quam in corpore uiuere. Hoc nouerat ille, qui dicebat:
Cupio dissolui et esse cum Christo. Cęterum exponere uolens Euangelista hęc
dicta Domini Iesu subiunxit: Hoc autem dixit significans, qua morte clarificaturus esset
uiuere. Hoc nouerat ille, qui dicebat:
Cupio dissolui et esse cum Christo. Cęterum exponere uolens Euangelista hęc
dicta Domini Iesu subiunxit: Hoc autem dixit significans, qua morte clarificaturus esset
Deum.
O beata martyrum mors, per quam non uita amittitur, sed Deus, qui uitam largitur ęternam,
clarificatur. Deus autem, cuius claritati nihil addi potest, tunc in hominum noticia magis
clarescit, quando serui Christi pro asserenda ueritate et supplicia pati parati sunt et mortem
subire. Porro ipsa
autem quid? Estne morte sua secuturus te sicut
ego an aliter de illo decreueris? Dicit ei Iesus: Sic eum uolo manere, donec ueniam.
Quid ad te? Tu me sequere. Quidam hoc modo accipiunt dictum, quasi diceret Dominus:
Nolo illum quemadmodum te consumi* per martyrii poenam, sed sine illa manere, donec ueniam,
eum morte communi extinctum ad me recepturus. Constat enim Ioannem apostolum *corr. ex
consummi
n on martyrio, sed ętate confectum decedisse. Conuenientius autem mihi uidetur,
uiuere uellet, sed ut superfluam
interrogantis solicitudinem reprimeret. Quid — inquit — ad te quęrere pertinet, quisnam
aliorum uitę futurus sit exitus? Tu me sequere! Quare ergo soli Petro reuelatur, quali
martyrio secuturus esset Dominum? Hoc in causa fuisse puto, ut per id quoque, quod
crucifigendus fuerat, se crucifixi Domini uicarium in terra constitutum cognosceret et non
solum gregem sibi commissum pasceret, sed etiam pro illo, pro quo Christus mortuus est, ipse,
cum oportuerit, necem subire non recusaret.
Cęterum, quia
quia uerum est
testimonium eius. Nequis tamen arroganter dictum putet, non de se pręsumit, sed
Spiritu Sancto, quem acceperat, reuelante uerum esse sciebat. Sunt autem et alia
multa — inquit — quę fecit Iesus. Quę si scribantur per singula, nec
ipsum arbitror mundum capere se eos, qui scribendi sunt, libros. Vel hyperbole usus
est ad multitudinem librorum exprimendam, uel, cum dicit: Si per singula
scribantur, innuere uoluit in singulis tantum esse mysteriorum, ut arbitretur mundum
autem et alia
multa — inquit — quę fecit Iesus. Quę si scribantur per singula, nec
ipsum arbitror mundum capere se eos, qui scribendi sunt, libros. Vel hyperbole usus
est ad multitudinem librorum exprimendam, uel, cum dicit: Si per singula
scribantur, innuere uoluit in singulis tantum esse mysteriorum, ut arbitretur mundum
capere, hoc est intelligere, non posse libros illos, in quibus ea continerentur. Mundum
appellat homines, qui in mundo sunt, more suo, sicut alibi de Christo loquens: In
esse mysteriorum, ut arbitretur mundum
capere, hoc est intelligere, non posse libros illos, in quibus ea continerentur. Mundum
appellat homines, qui in mundo sunt, more suo, sicut alibi de Christo loquens: In mundo
erat — inquit — et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non
cognouit. Iste igitur mundus, qui eum non cognouit, neque cuncta, quę de illo
scribenda restabant, si scriberentur, intelligeret. Hucusque Ioannes.
Ad reliquas ab aliis relatas Domini a morte suscitati uisiones consyderandas
At etiam baptizatos docere Dominus iubet dicens:
Docentes eos seruare omnia, quęcunque mandaui uobis. Ante baptismum ergo
docentur, quę credenda sunt, post baptismum, quę facienda. Scriptum est autem: Iustus ex
fide uiuit. Ergo, ut uitam, quę per Christum promissa est nobis, recipere mereamur,
copulanda est cum fide iustitia. Pueris uero, qui baptizati absque iustitię operibus decedunt,
sufficit innocentia ad salutem, quia iustificati sunt per Mediatoris passionem, ita ut, quod
in origine amiserant, in baptismo
Scriptum est autem: Iustus ex
fide uiuit. Ergo, ut uitam, quę per Christum promissa est nobis, recipere mereamur,
copulanda est cum fide iustitia. Pueris uero, qui baptizati absque iustitię operibus decedunt,
sufficit innocentia ad salutem, quia iustificati sunt per Mediatoris passionem, ita ut, quod
in origine amiserant, in baptismo consequantur.
Et quoniam arduum et difficile uidebatur docere omnes gentes et singulos quosque
baptismatis aqua abluere, ipse, qui potest omnia, suum pollicetur auxilium: Et ego
uobiscum
ut pręsentem
magis constanter teneant credulitatem. Iam enim certissime credebant, sed obiicitur, quod a
principio non crediderant neque mulieribus neque duobus illis a castello reuersis, quando et
hi et illę se Dominum uidisse nunciassent. Et, si incredulitatis culpa iam per fidem ablata in
memoriam reducitur, ut exprobretur, quid — quęso — illis fiet, qui errorem suum pertinaciter
fouent, qui Vetus Nouumque Testamentum lacerant et uulgatę *corr. ex
uulgate per orbem ueritati resistere audent? Si — inquam —
uidisse nunciassent. Et, si incredulitatis culpa iam per fidem ablata in
memoriam reducitur, ut exprobretur, quid — quęso — illis fiet, qui errorem suum pertinaciter
fouent, qui Vetus Nouumque Testamentum lacerant et uulgatę *corr. ex
uulgate per orbem ueritati resistere audent? Si — inquam — exprobrandi
fuerunt, qui non crediderant, qualiter plectendi erunt, qui non credunt uel qui nulla prorsus
ratione, ut credant, flecti queunt? Duriora sunt corda eorum corde pharaonis. Fracta est eius
duritia in Mari rubro,
Qui crediderit — inquit — et baptizatus
fuerit, saluus erit. Quid, si crediderit et non fuerit baptizatus? Respondeo: Iste non
baptizatus et iam credens aut uoluit baptizari, et non potuit, aut potuit, et noluit. Si
uoluit et non potuit, per puram fidei confessionem saluabitur. Sic enim et latro ad dexteram
Domini in cruce pendens saluatus est. Sin uero potuit et noluit, damnabitur. Conuincetur enim
non plene credidisse, qui legi a Saluatore latę, refragatus est. Hereticorum est ista
infidelitas, hoc credere,
est, ut cum credentibus computetur. Ideo dicitur: Qui
non crediderit, condemnabitur. Non dicit: Qui non fuerit baptizatus, quia etiam non
baptizati, ut diximus, saluari queunt. Non credentes autem nihil iuuat lauacrum baptismi. Non
abluuntur sordes animę nisi per fidei confessionem, quanuis aliquis milies baptizetur.
Credenti uero satis est semel baptizari neque iteratur sacramentum istud. Semel enim Christus
passus est, ut nos redimeret. Cuius redemptionis gratiam per fidem baptismumque participamus.
Signa autem eos
autem nihil iuuat lauacrum baptismi. Non
abluuntur sordes animę nisi per fidei confessionem, quanuis aliquis milies baptizetur.
Credenti uero satis est semel baptizari neque iteratur sacramentum istud. Semel enim Christus
passus est, ut nos redimeret. Cuius redemptionis gratiam per fidem baptismumque participamus.
Signa autem eos — inquit — qui crediderint, hęc sequentur: In nomine meo
demonia eiicient, linguis loquentur nouis, serpentes tollent, et si mortiferum quid biberint,
non eis nocebit. Super ęgros manus
hęc sequentur: In nomine meo
demonia eiicient, linguis loquentur nouis, serpentes tollent, et si mortiferum quid biberint,
non eis nocebit. Super ęgros manus imponent, et bene habebunt. Credentibus quidem
discipulis data sunt signa hęc: de obsessis corporibus per inuocationem nominis Christi
demonia eiiciebant; Spiritu Sancto super eos descendente uariis linguis locuti sunt; Paulo
uiperę morsus nihil nocuit; Ioannes apostolus uenenum impune bibit; ęgrotos Petri umbra
sanauit. Nemo dicat Christianos illos non c redere,
apostolus uenenum impune bibit; ęgrotos Petri umbra
sanauit. Nemo dicat Christianos illos non c redere, in quibus talia signa sequi
non uidet. Omnes in Christo unum corpus sumus. Quicquid membra egerunt, ad totum corpus
pertinet. Nostrę religionis signa sunt, quę per Christi discipulos facta sunt. Non aliud
credimus quam quod illi crediderunt. Signa ergo, quę illi fecerunt, nostrę fidei sunt. Si
nostrę fidei sunt, nostra sunt. Si nostra sunt, quomodo nos credere non testantur? Omnes, qui
credimus, unum sumus in Domino. Quod unius est,
non testantur? Omnes, qui
credimus, unum sumus in Domino. Quod unius est, omnium est. Ac nequis cauilletur, non merita
nunc metimur, sed fidem. Cęterum eadem signa, si spiritaliter interpretentur, quottidie
in Ecclesia fieri apparebit. Demonia eiiciuntur, cum per poenitentiam et
peccatorum confessionem a diaboli seruitute liberamur. Linguis loquimur nouis, cum gentilium
poetarum auribus blandiens eloquium philosophorumque argutias omnia in incertum reuocantium
prudenter abiicimus et ad diuinas conuersi litteras de ueritatis disciplina
assertionis hęc ratio est: Mors poena peccati est. Si Christus non resurrexit, nondum de poena
peccati redempti sumus atque ita adhuc in peccatis manemus. Ideo ipse Apostolus consequenter
ait: Nunc autem Christus resurrexit a mortuis, primitię mortuorum. Quoniam quidem per
hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum. Et sicut in Adam omnes moriuntur, ita et
in Christo omnes uiuificabuntur. Ad hęc futuram mortuorum resurrectionem seminum
astruit exemplo. Quod seminas — inquit — non uiuificatur, nisi prius
est: Mors poena peccati est. Si Christus non resurrexit, nondum de poena
peccati redempti sumus atque ita adhuc in peccatis manemus. Ideo ipse Apostolus consequenter
ait: Nunc autem Christus resurrexit a mortuis, primitię mortuorum. Quoniam quidem per
hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum. Et sicut in Adam omnes moriuntur, ita et
in Christo omnes uiuificabuntur. Ad hęc futuram mortuorum resurrectionem seminum
astruit exemplo. Quod seminas — inquit — non uiuificatur, nisi prius
moriatur. Et quid
hoc induere immortalitatem. Cum autem mortale hoc induerit immortalitatem, tunc fiet sermo,
qui scriptus est: Absorpta est mors in uictoria. Ac nequis tantę
uictorię ignoret autorem, Deo — inquit — gratias, qui dedit nobis uictoriam
per Dominum nostrum Iesum Christum. Quęris, quomodo mors absorpta est in uictoria?
Mors poena peccati erat, et Domino in gloria resurgente coepit esse transitus ad uitam omni
credenti.
Nunc uideamus, qualiter hac parta uictoria
iuxta illos et dixerunt: Viri Galilei, quid statis aspicientes in cęlum? Hic
Iesus, qui assumptus est a uobis in cęlum, sic ueniet, quemadmodum uidistis eum euntem in
cęlum. Assumptus est in cęlum, non sicut Helias curru translatus auxilio indigens
alieno, sed per se assumptus, sua uirtute sublatus. Et Helias quidem translatus est in quandam
terrę regionem beatę satis atque tranquillę habitationis, donec in fine seculi rediens et ipse
per mortem transmigret ad uitam. Christus uero non ad aliquam terrę partem, sed ad cęleste
regnum
Assumptus est in cęlum, non sicut Helias curru translatus auxilio indigens
alieno, sed per se assumptus, sua uirtute sublatus. Et Helias quidem translatus est in quandam
terrę regionem beatę satis atque tranquillę habitationis, donec in fine seculi rediens et ipse
per mortem transmigret ad uitam. Christus uero non ad aliquam terrę partem, sed ad cęleste
regnum nunquam posthac moriturus ascendit triumphans lętantibus angelis, plaudentibus, qui
post eum ituri erant, sanctis.
Sedet a dextris Dei, uiuorum ac
infundendo. Ad hanc uiam currendam exultauit gygas
noster, gygas omnium potentissimus, omnium optimus, sibiipsi par, cui nihil potest conferri. A
summo enim cęlo egressio* eius, et occursus eius usque ad summum eius. Quia egressus a Patre
uenit in mundum, ut mundus saluetur per eum. Igitur spoliato inferno et uasis diabolo
erreptis, quę** fuimus nos, triumphans rediit ad Patrem cum homine assumpto, ut, cum quo
uicit, cum ipso et regnet in gloria Dei Patris in ęternum.
Hoc futurum uidit Micheas propheta, qui, cum de populo per Christum
ut mundus saluetur per eum. Igitur spoliato inferno et uasis diabolo
erreptis, quę** fuimus nos, triumphans rediit ad Patrem cum homine assumpto, ut, cum quo
uicit, cum ipso et regnet in gloria Dei Patris in ęternum.
Hoc futurum uidit Micheas propheta, qui, cum de populo per Christum saluando loqueretur,
ait: Ascendet enim pandens iter ante eos; diuident et transibunt portam. Porta
ista Christus est. Ego sum ostium — inquit — per me siquis introierit,
ingredietur et egredietur, et pascua inueniet.
Dei Patris in ęternum.
Hoc futurum uidit Micheas propheta, qui, cum de populo per Christum saluando loqueretur,
ait: Ascendet enim pandens iter ante eos; diuident et transibunt portam. Porta
ista Christus est. Ego sum ostium — inquit — per me siquis introierit,
ingredietur et egredietur, et pascua inueniet. Ascendit autem pandens iter ante
electos suos, qui secuturi erant, ut, ubi ipse est, ibi sint et ministri eius. Hi nunc
diuidunt gratiam credentibus, quam ipsi a Spiritu Sancto acceperunt, gratiam
introierit,
ingredietur et egredietur, et pascua inueniet. Ascendit autem pandens iter ante
electos suos, qui secuturi erant, ut, ubi ipse est, ibi sint et ministri eius. Hi nunc
diuidunt gratiam credentibus, quam ipsi a Spiritu Sancto acceperunt, gratiam doctrinę, per
quam saluentur. Laboris autem huius merces est, ut per portam transeant et Christum imitando
in cęlum ascendant, sicut ipse ascendit.
Cuius mirandam salutiferamque ascensionem Esaias quoque in spiritu cernens admiratur et cum
quodam mentis stupore inquirit
inueniet. Ascendit autem pandens iter ante
electos suos, qui secuturi erant, ut, ubi ipse est, ibi sint et ministri eius. Hi nunc
diuidunt gratiam credentibus, quam ipsi a Spiritu Sancto acceperunt, gratiam doctrinę, per
quam saluentur. Laboris autem huius merces est, ut per portam transeant et Christum imitando
in cęlum ascendant, sicut ipse ascendit.
Cuius mirandam salutiferamque ascensionem Esaias quoque in spiritu cernens admiratur et cum
quodam mentis stupore inquirit dicens: Quis est iste, qui uenit de Edom***, tinctis
uideri possimus.
Triumphantis igitur Domini cęlumque suum
Triumphus
ascendentis insignia pręferebantur, uexillum crucis, in quo moriens mortalibus uitam,
quę mori nequeat, dedit. Ipsi autem Domino pro curru, quo alii uictores per terram uehi
solent, propria
uirtus erat, qua ferebatur in cęlum. Circa illum coruscantium atque laudes eidem
concinentium spirituum agmen sursum uersus tendebat. Homines quoque, qui ab inferis liberati
post illum resurrexerant, exultantes sequebantur.
est usque in paradisum. Apprehendit* illam Petrus, et in
illa crucifigi uoluit, ipsum confitens, quem ante negauerat. Apprehendit* illam Paulus, qui
stygmata Domini in corpore suo portauit et exclamauit dicens: Absit mihi gloriari nisi
in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo.
Mundus ei crucifixus est, cui mundi non dominatur concupiscentia. Is autem mundo crucifixus
est, qui mundo mortuus Deo uiuit. Verbum itaque crucis — ut idem ait —
pereuntibus quidem stulticia est, iis
Dei uirtus
est. Ob hoc sane in Ezechiele mandat Dominus uiris, qui uasa mortis in manu tenebant,
dicens: Omnem, super quem uideritis thau, ne occidatis. Thau autem extrema
alphabeti Hebraici littera crucis habet similitudinem. Propter quam ergo non occidimur, per
eam et saluamur, si modo uitii alicuius macula tam preciosum** signum non deleuerimus. O felix
lignum, a prophetis *corr. ex appręhen-
**corr. ex pręciosum
prędictum, a Iudeis expectatum, a gentilibus
meis, donec ponam inimicos tuos scabellum
pedum tuorum. Apostolus autem pręteriti temporis uerbo usus est secundum
prędestinationem, non secundum prędestinationis adimpletionem. Quęris, quomodo
ei, qui regnat in cęlo, nondum sint subiecta omnia. Alii per fidem ei se subiiciunt, alii per
incredulitatem repugnant; alii uirtutibus, alii uitiis seruiunt, atque ita quidam amici,
quidam inimici sunt. Tunc autem omnia sibi subiiciet, cum in die nouissimo et amicos omnes in
suo regno recipiet et omnes inimicos in carcere ignis ęterni
scabellum
pedum tuorum. Apostolus autem pręteriti temporis uerbo usus est secundum
prędestinationem, non secundum prędestinationis adimpletionem. Quęris, quomodo
ei, qui regnat in cęlo, nondum sint subiecta omnia. Alii per fidem ei se subiiciunt, alii per
incredulitatem repugnant; alii uirtutibus, alii uitiis seruiunt, atque ita quidam amici,
quidam inimici sunt. Tunc autem omnia sibi subiiciet, cum in die nouissimo et amicos omnes in
suo regno recipiet et omnes inimicos in carcere ignis ęterni concludet, ut et illorum, qui
intentis animis expectabant. Ita enim Lucas in Actibus *corr. ex
Actis Apostolorum scribit: Et conuescens pręcepit eis, ab
Hierosolymis ne discederent, sed expectarent promissionem Patris, quam audistis
— inquit — per os meum. Quia Ioannes quidem baptizauit aqua, uos autem
baptizabimini Spiritu Sancto, non post multos hos dies. Qui enim ad prędicandum Dei
uerbum delecti erant, Spiritus Sancti dono indigebant, ipso* nouę salutarisque doctrinę autore
dicente: Paraclytus autem
est, unde et nomen accepit. Quinquagesimus
autem annus, quem Hebrei iubileum uocant, remissionis habetur. Templi quoque Ezechielis muri
in longitudine quinquaginta calamis metiuntur, et totidem in latitudine. Conuenienter itaque
hic numerus Spiritui Sancto est dedicatus, per quem et peccata purgantur et Ecclesia Christi
in uocatis et electis dilatatur.
Omnes — inquit — erant in eodem loco, super quibus uenit Spiritus. Vt omnes in unum sint,
charitas facit. Quos autem mutuus conciliat amor, ut unamines Domino seruiant, in
admiratione
stupebant, pars talia calumniabantur probroque excipiebant, musto eos incaluisse dicentes.
Stans autem Petrus, ut obiectum uitium dilueret, non sicut existimatis — inquit —
hi ebrii sunt, cum sit hora diei tertia. Sed hoc est, quod dictum est per prophetam
Iohel: Et erit in nouissimis diebus, dicit Dominus, effundam de Spiritu meo super omnem
carnem. Et prophetabunt filii uestri et filię uestrę, iuuenes uestri uisiones uidebunt et
seniores uestri somnia somniabunt. Et quidem super seruos meos et ancillas meas in
suos donorum *corr. ex locutus
**corr. ex Capadociam
***corr. ex Cyrenem
dispensatione se diffundens, teste Apostolo, qui ait: Charitas Dei diffusa
est in cordibus nostris per Spiritum
Sanctum, qui datus est nobis. Quod autem
Spiritus a Patre Filioque procedens
a Patre Filioque procedat, et non tantum a Patre, ut quidam senserunt, testis est
Lucas in Actibus*
quomodo nescimus, unde ueniat?
Hoc ita soluendum reor: De baptismi sacramento interrogatus Dominus ista respondit. Nam idem
subiunxit: Sic est omnis, qui natus est ex Spiritu. Cum enim baptizamur et
sacerdos uerba profert, quę in baptismo requiruntur, per os eius uocem Spiritus Sancti
audimus. Et quoniam inuisibilis Spiritus, iniuisibilis est eius operatio nec corporis sensibus
percipi potest. Ideo nescire dicimur, unde ueniat aut quo uadat. Sic est omnis — inquit
— qui natus est ex Spiritu. Quia, licet
ad consyderanda spiritalia facile dirigi
non poteritis. Vt ergo plenior Spiritus gratia cordibus credentium infunderetur, susceptę
carnis species fuit ante submouenda. Hanc ob rem alibi dixit: Spiritus est, qui
uiuificat: caro non prodest quicquam. Caro enim per se non prodest, sed per spiritum,
a quo uiuificatur. Non ergo se consyderari uult secundum carnem tantum, sicut quando cum eis
in terra uersabatur et non satis agnoscebatur, sed etiam secundum gloriam, quam illi non
oculis, sed mente conspexerunt Spiritu illuminante, qui post
facile dirigi
non poteritis. Vt ergo plenior Spiritus gratia cordibus credentium infunderetur, susceptę
carnis species fuit ante submouenda. Hanc ob rem alibi dixit: Spiritus est, qui
uiuificat: caro non prodest quicquam. Caro enim per se non prodest, sed per spiritum,
a quo uiuificatur. Non ergo se consyderari uult secundum carnem tantum, sicut quando cum eis
in terra uersabatur et non satis agnoscebatur, sed etiam secundum gloriam, quam illi non
oculis, sed mente conspexerunt Spiritu illuminante, qui post Christi ascensionem
prędicabant. Quorum uaticinia Christo in carne ueniente impleta sunt. Ioannes
autem Pręcursor eius eodem fuit tempore, quo et ipse, quem digito ostendit et uenisse
nunciauit. Noui ergo prophetę, hoc est, apostoli et alii sancti uiri illa, quę post Christum
futura erant, per Spiritum, quem acceperant, prędixerunt.
Sequitur: Ille me clarificabit, quia de meo accipiet, et annunciabit uobis.
Ille, inquit, Spiritus Sanctus per os uestrum me gentibus euangelizando manifestum faciet.
Quid sit autem, quod ait: De meo accipiet,
nunciauit. Noui ergo prophetę, hoc est, apostoli et alii sancti uiri illa, quę post Christum
futura erant, per Spiritum, quem acceperant, prędixerunt.
Sequitur: Ille me clarificabit, quia de meo accipiet, et annunciabit uobis.
Ille, inquit, Spiritus Sanctus per os uestrum me gentibus euangelizando manifestum faciet.
Quid sit autem, quod ait: De meo accipiet, ipsemet explanat dicens: Omnia, quęcunque
habet Pater, mea sunt. Propterea dixi: de meo accipiet et annunciabit uobis. Ex quo
indicasse mihi uidetur unam
est mentitus hominibus, sed Deo. Itaque illum ipsum, quem
Spiritum Sanctum nominauerat, mox Deum dixit, nequis dubitet Spiritum Sanctum
Deum esse.
Hic fuit igitur, qui super apostolos descendens reuelauit eis omnem ueritatem et per eos
nobis, qui credimus. Qua de re quidem propheta Dauid gloriatur dicens: Incerta et
occulta sapientię tuę manifestasti mihi. Quam certe sapientiam neque illi, qui dicti
sunt sapientes atque philosophi, adepti sunt neque ad eius altitudinem humani uis ingenii
peruenire poterat, donec Spiritu Sancto inspirati prophetę et apostoli apostolicique uiri eam
mundo tradere coeperunt. Suum bonum uoluit esse Deus, non humanum inuentum, perfectam summi
boni cognitionem. Hanc autem Christi fideles assecuti cęlum ipsum mente penetrarunt et, quę
per se nosse non poterant, Spiritu Sancto monstrante didicerunt. Hoc Apostolus aperte testatur
dicens: Quis enim scit hominum — inquit — quę sunt hominis nisi spiritus
hominis, qui in ipso est. Ita et*, quę Dei sunt, nemo cognouit nisi Spiritus
inquit — non spiritum huius mundi accepimus, sed Spiritum, qui ex Deo est, ut sciamus,
quę a Deo donata sunt nobis. Quę et loquimur, non in doctis humanę sapientię uerbis, sed in
doctrina Spiritus, spiritalia spiritalibus comparantes.
Per apostolos igitur Christi Ecclesia Spiritus Sancti dotata est charysmatibus doctrinisque
illustrata ueritatis. Hoc in Esaia Deus noster loquens promiserat, cum ait: Effundam
aquas super sitientem, et fluenta super aridam. Effundam spiritum meum super semen tuum, et
cęlo misit. Quo illi repleti nobis manna cęlestem cibum ministrarunt. Quid enim suauius
pręceptis Domini, quid iocundius, quid pręstantius Christo? Hic est panis, qui de cęlo
descendit, quo angeli hominesque reficiuntur. Post hęc cibaria nobis in abundantia data sunt
per apostolorum uicarios Ecclesięque sanctę doctores, qui Vetus Nouumque Instrumentum nobis
interpretati *corr. ex interprętati sunt, nihil omittentes, quod ab beatitudinem consequendam nobis proficere
censuerunt. Et id quidem Domino cooperante, qui ait:
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.