Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: quippe Your search found 1116 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 463-567:463. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] Vuladislauo in expeditione aduersus Turcas suscepta interfecto, Alberthi filius regno iure sibi debito potitur, qui quum dolo suorum Pragae adolescens perisset, ad Matthiam, priuatum Iani Chuniadis filium, qui sibi Coruini nomen imposuit, opera Michaellis Selagii regnum ab Hungaris deffertur, quippe is erat Matthiae auunculus, ad eumque omnium rerum summa tunc respiciebat. Hic autem rex quum paterno genere Geta esset, quam gentem ab eorum asperiore cultu commodiore ad componenda uerba Graeca uoce Moroulachos
464. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] coacti praestiterunt, utpote quem, ut diximus, nec uiuentem admodum dilexerunt, nec mortuum quidem , nullo praesertim filio legitimo regni successore superstite, timendum putarunt. Tametsi haud prorsus immerito hunc Matthiae honorem habitum esse quidam existiment, quippe qui haud difficulter adducuntur, ut credant uitia eius uirtutibus magna ex parte fuisse redempta, neque mala eius tam obfuisse ciuibus quam bona profuisse. Atque id uerum esse tunc profecto constabit, cum quę in illo inuidiosa fuerunt, a uitiis, quae quidem sola odio digna sunt,
465. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 10 | Paragraph | SubSect | Section] A Drauo Hungaricus incipit sermo, quo omnes etiam Transistrani praeter Gothos, quos Boemi Slauenos nuncupant utuntur. Atque inde conicio Slauenos et Gothos eandem esse nationem. Sed et Alemani Hungaricas incolunt urbes, quippe qui soli in omnibus Transistranis regionibus opifices ac mercatores sunt. At Hungaros seu Hunugros ab Hunnis et Vgris dictos indigenas non esse lingua coarguit, quippe quae cum nulla memoratarum gentium conuenit,
466. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 10 | Paragraph | SubSect | Section] Hungaricas incolunt urbes, quippe qui soli in omnibus Transistranis regionibus opifices ac mercatores sunt. At Hungaros seu Hunugros ab Hunnis et Vgris dictos indigenas non esse lingua coarguit, quippe quae cum nulla memoratarum gentium conuenit, unde illos Boëmi, Poloni, Dalmatae ac Pannonii aduenas, quibus et ipse assentior, arbitrantur esse. Sed et memoriae proditum est Hunnos, Valente Romanis
467. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] ultro cedemus? O si Attila, quo duce maiores nostri (ab ultima Scythia digressi) atque Tanai amne superato terras usque ad Britannicum oceanum multis illustribus uictoriis emensi sunt, ab inferis rediret, quanta indignatione gentem suam iam degenerem auersaretur, quippe quam, ueluti indigna esset, quae suis legibus uiueret, ritu iumentorum iugum ab externo impositum submisse ferre cerneret? Sed nec finitimae gentes, belli gloria nobis haud quaquam pares, aliis quam suae linguae principibus parent. An Alemanus suae
468. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 16 | Paragraph | SubSect | Section] Posteaquam ad Vuladislauum, proceres Hungari, allatum est uos regi designando in Rhacosium conuenisse campum, nemine exterorum ullam studiis uestris moram afferente, statim ille in animum induxit regnum Hungariae a uobis petere, memor non tam eius iuris, quod in hoc regnum habet, quippe qui Hungarorum regum stirpe ortus est, quam uestrae libertatis. Itaque precibus magis quam propinquitate ad id niti censuit, propterea quod quum omnium Christianorum more, tum antiquo Hungarorum instituto, ubi rex sine liberis iusto matrimonio susceptis decessit, ad senatum, seu
469. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 19 | Paragraph | SubSect | Section] ingruentibus. Qui quidem tunc in mutuam ex simultatibus perniciem ruentes in sese finitimorum arma concitabant.
Sed neque hanc solum modo depositi praesulatus
470. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 20 | Paragraph | SubSect | Section] proculdubio neffarius latro, qui de religione lucra sectatur et alienam simplicitatem quaestui habet. Nec equidem haec scriptis inserui, ac si ambigerem siue astu Iani pontificis siue Batheris inconstantia Vuladislauum ab Hungaris in regem acceptum repulsumue Albertum, quippe qui, praeterquam quod ab aliis accepta transcribo, ex sacris literis didici Dei uoluntate ac decreto principatum dari, sed ne quid ex his, quę tunc fama ferebantur, consulto uidear subduxisse. Licet enim affirmare,
471. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] auidi, extraherent, quicquid postulauit, se facturos promisere, Italica sane arte, ut Hungari impudenter praedicabant, aduersus Italam usi. Hungari enim Italicae genti fraudem maxime obicere solent,
tametsi antiquis Romanorum moribus nihil minus quam perfidiae obiectio conueniat,
quippe apud quos fides semper fuit sanctissime culta, omnibusque mortalium bonis antelata.
472. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 22 | Paragraph | SubSect | Section] putabant. Qui quidem, tametsi opibus suis ac fauore nondum, ut dictum est, pontificatu recuperato Matthiae filio tunc adesse nequiuerit, multum tamen consilio, audaci illo quidem et minime probando, nec ab eius ingenita atrocitate abhorrente, profuturus fuisset forsan, si ei fuisset obtemperatum: quippe cuius erat sententia, caeteris fere reguli amicis id uehementer propter rei turpitudinem improbantibus, comprehensos in regia optimates, qui comitiorum initio ad regulum saepe commeabant, positis custodibus tantisper detinere, dum Ïanus, an militari studio regnum posset inuadere,
473. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 24 | Paragraph | SubSect | Section] tantae auctoritatis uiro bellum incipere censuit. Quo nuntio accepto
palatinus omneis aduersae factionis homines, praeter regium puerum, hosteis iudicari,
eorumque bona publicari iussit. Illum enim et parentis amicitia palatino commendabat,
quippe quem Matthias ex infimo fere loco in summum dignitatis ac fortunae euexerat gradum, et aetas, quasi nil proprio fecisset
consilio, excusare uidebatur.
ministros conuocat, de iniuriis monasterio illatis longa conqueritur
oratione.
Erat enim, ut ab his, qui hominem nouere, accępi, natura, ut plerique sunt Dalmatae,
usque ad fugam audientium, ut dicitur, loquax. Quos ubi ad ulciscendam iniuriam satis
concitatos uidit ― quippe Hungari his, quos mercede colunt, fere in omnibus promptissime parent, tantique eos faciunt, quorum se amicitiae dediderunt, ut ne consanguineis
quidem, si iussi sunt, parcant ― merum circumferri largius more patrio iubet, quo furiosa
iam incensos oratione uino etiam, cui gentes in
rerum ludibria omni ex parte ederet fortuna,
suppellex tam priuata
quam regia praedae data, facies etiam externis, et his sęuissimis hostibus, commiserationem simul et indignationem motura, modo abesset auaritia. Quippe uestis preciosa
regis Matthiae, omnium circa gentium uictoris, gemmae, codices ueterum authorum
magno impendio in membranis exarati, coelatum aurum et argentum, uasa conuiualia,
quibus quidem aetatis suae omnes fere reges superauit, caeteraque, quae in
non modo ab hostibus, qui ius belli auaritiae ac crudelitati
praeferre solent, sed etiam, ut fere fit, quum
discas tuis nuptiis ac coniugio prospicere, doctusque alieno damno domum tuam rectius
componas, nec in simplices Boëmorum mores atque in tuam regiam transmarinum transferas exemplar. Enimuero si me audieris, et ab Hungaris summam inibis gratiam,
quippe maxima curarum parte eos liberabis, et te a pestifero contagio reddes conseruatum.
Laeto animo haec a rege oratio accepta: itaque quum meritas Iano egisset gratias,
affirmauit se eius consilium secuturum.
statum peruenturum. Enimuero paupertas nullum ferme uirtutis genus praeter fortitudinem duntaxat sibi uendicare potest,
cuius sane proprium est non deprimi nec animo frangi.
At e contrario, diuitiae latissimos uirtutum obtinent campos, quippe in quibus sapienti uiro suppetit facultas, ut alia
opulentiae commoda omittam, exercendae temperantiae, dispositionis, diligentiae, liberalitatis, magnificentię. Quin etiam nemo sibi constans eum, in quo primum adscitus est,
statum alio statu permutat, nisi studio perfectioris uitae. Sed
tyrannide, tamdiu
uixeris? Cur, si mecum non eras in Vngaria uicturus, me tantopere ad nouum regnum
accipiendum hortabare, an forte simulata in me adortando usus oratione uerecunde
admonuisti me temere regnum
uenia nostri ordinis dixerim, quotus est
aetatis nostrae pontifex, qui mores suos fortunae bonis non tradiderit, qui diuitiis, et ista
mortalium non abutatur beatitudine? Est enim difficile rebus prospere fluentibus mentem
hominis de statu nihil immutari. Quippe opes illecebrae sunt uoluptatum, quae quidem tunc facillime sedantur, quum deest his indulgendi facultas, propterea quod ita furtim sensibus nostris sese insinuant atque illabuntur, ut tum maxime libeant, quum
blanditiis suis rationem oppugnant, inflammantes uidelicet animi
tribuunt, eius capiti ab
Hosualdo Zagabriensium praesule regia insignia imposita. Strigoniensis enim pontifex, quod propter aetatem sacris nondum erat initiatus, id exequi haud quaquam potuit. Nam ad ipsum uetere Hungarorum instituto hoc spectat munus, quippe qui in illa
celebritate sacerdotis officio fungi solet, adiuncto sibi diui Martini abbate (ita conobii
patrem monachi uocant) atque Albensi antistite, quorum superior diaconi, alter hypodiaconi parteis exequitur.
Caeterum regina, si ei sana mens fuisset, iam
adiuncto sibi diui Martini abbate (ita conobii
patrem monachi uocant) atque Albensi antistite, quorum superior diaconi, alter hypodiaconi parteis exequitur.
Caeterum regina, si ei sana mens fuisset, iam animaduertisset uerba sibi ab Hungaris
dari, seque barbarico astu peti, quippe cui promiserant Vuladislauum regia
haudquaquam accepturum insignia priusquam sibi Beatricem matrimonio iungeret.
Hanc etiam Hungarorum fraudem quidam Itali reginae amici, ut est illa natio callidi
ingenii, prospicientes, eam pecuniariae idemtidem admonebant
Caeterum nec factio aduersa, quę regnum ad Alberthum deferri cupiebat, interea quiescere, aut studium suum
parum tutari, sed in sententia perseuerans eum propere accersit. Qui quidem et recenti
nuntio et prius Stephani Batheris literis temere quidem missis adhortatus, quippe qui sua
ipsius magis auctoritate quam optimatum decreto id egerat, cum haud mediocri armatorum manu e domo proficiscitur, atque intra paucos dies ad Danubium, qua is Pestum
praeterfluit, accessit, castraque e regione fere Budae posuit, rege Vuladislauo ex arce
qui
te literis instituit, dum lectioni poëtarum das operam, aliquando audiuisse Scyllam Nisi
filiam amore accensam hosti patriam prodidisse, et eo Minoa amore duce peruenisse, quo
armis irrumpere non poterat. Qua quidem fabula eruditi uiri ostendere uoluerunt nihil
amicitiae esse inuium, quippe que libertatem ipsam, quam generosus quisque uitae
quoque anteferre solet, facile expugnat, ac officiis et beneficentia ueluti ariete quodam
prosternit.
Cur igitur, rex Alberthe, maximis periculis ad ea pergis, quae
meae recuperandę, sed et ignominie delendae, quam uniuersae Alemaniae, maximeque Romano imperatori, Hungari duce Matthia Chugniade
inflixere. Alacri igitur animo Austriam ingrediamur, nihil ibi insidiarum, nihil infesti,
nihil hostilis, uerum omnia pacata atque amica inueniemus. Quippe Austriae ad nostrum
imperium reditum nos tantum moramur, quae sane ad me principem recipiendum aperto, ut ita dixerim, sinu et tanquam solem Hungarica barbarie, ueluti atra quadam nube,
diu conditum, nostroque demum aduentu lucem resumpturum expectat, quum antiqui
atque legitimi
temere
quidem, sed non impune, si uos uiri eritis, excutere.
Nec putetis me secus quam haec oratio indicat esse animatum: nam re ipsa mox
comprobabo me uerbis, ut quibusdam forsan uidetur, magnificis spem nequaquam simulasse. Posonio enim (quippe eo iam conquisitores a me missi exercitum e Boëmia euocatum contraxerunt) opportune reuertar, adducens mecum fortissimos uiros, quorum Alemani
ne conspectum quidem, nedum arma poterunt sustinere.
Atque ita ueniam copiis instructus,
sibi tradi postulat, sed
Hungari renuunt.
(nam hostium
res aduersas facile quisque ad suam trahit felicitatem) se haudquaquam potuisse tanta
aduersum paulo ante uictores agere, nisi Deus sibi regnum Hungariae dudum destinasset. Caduceatori principes Hungari respondent sibi haud esse integrum Budam
Maximiliano tradere, quippe quam eius nomine tenerent, quem consensu publico regem
optimates creassent, cui sane imperium ne dum adimere, sed ne ulla quidem ex parte
minuere, uel si possent, in animo non haberent, asserentes difficillimum esse cum
Boëmis, gente bellicosissima, bellum suscipere,
― magno enim studio ille rex ferebatur obscura illustrandi ― siue ambiguae possessionis donatione, ut erat ingenio callidus, opifici imponens pecuniis suis parcere
uoluerit. Igitur, ubi scalptor animaduertit regis beneficium sibi ereptum esse, simulque
mercede debita se fraudatum ― quippe hunc quoque prior, castello de improuiso occupato, possessione sua expulerat ― coepit non modo de aduersarii iniquitate conqueri, sed
etiam regis Matthiae liberalitatem suspectam habere, quasi subdola largitione esset circumuentus. Et profecto si rex alienum patrimonium in scalptorem, cui
Hungaris decertandum, praesidia,
quae per loca abs se occupata distribuerat, propere ad castra euocat. Itaque contractis in
unum copiis, ueluti extemplo pugnae copiam facturus, in aciem per speciem dimicandi
procedit, quamquam nihil minus quam de manu cum Hungaro conserenda cogitaret,
quippe et uiribus et animis suorum hosti impar. Iam eo utrinque uentum erat, unde
praelium committi posset, instructusque uterque exercitus signum pugnae expectabat:
nemo enim ducum iniussu gladium stringere, aut telum emittere audebat. Crederes
est equitibus, aduersam cuspidem
excipiunt, uerum subducunt sese occurrenti spiculo, aut umbone equestris scuti
illud
reppellunt. Nec sinunt in scutum, quod per se operis leuitate ac duritia ictum uix recipit, ferrum adigi, quippe illę gentes clypeos neruis decussatim concisis atque in fila redactis, addito uitro contuso ac glutino, corio insuper iniecto, ita muniunt, ut pene ferro
impenetrabiles reddant.
Circumactis itaque equis
discederet, nec
Hungaros tot iniurias inferendo in se concitaret. Quin etiam desineret Hungarorum iudicio ac studiis impedimento esse, caueretque, ne eorum libertati in constituendo rege
moram frustra afferendo suam labefactaret libertatem, nec putaret ui agendum esse cum
Hungaris, quippe qui peruicacibus maxime obluctari solent. Ad haec non sineret suis irritis conatibus Turcas, communes Christianorum hostes, crescere. Hoc demum exploratum haberet Hungaros regem consensu omnium creatum confirmatumque imperio
nunquam abdicaturos.
Alberthus hac
Christianorum hostes, crescere. Hoc demum exploratum haberet Hungaros regem consensu omnium creatum confirmatumque imperio
nunquam abdicaturos.
Alberthus hac obiurgatione, tametsi infestior quam antea fuerat, esset redditus, quandoquidem haud iure se increpitum arbitraretur, quippe qui per fraudem paucorum principum, ut ipse credebat, regno esset depulsus, tamen se fraternis uiribus imparem
animaduertens, perinde ac de coetero quieturus, Agriano agro excessit, atque in finibus
paterni regni consedit, nulli occasioni redintegrandi
ad uitae integritatem ac religionem conseruandam,
sed ad homines in fraudem inducendos essent
excogitata! Sed de his alias.
Dalmatiae sacerdotes consulto praeterii, quippe qui, quum partim ob frequentes
Turcarum incursiones ualde pauperes sint, partim in Turcarum ditione degant, rempublicam Hungaricam armis iuuare haudquaquam potuere. Ex profanis uero optimatibus
Stephanus Sepusiensis, regni palatinus, quem summum dignitatis locum
uiribus ac proceritati responderet, non parum terroris (nempe
inanibus saepe miles magis quam iustis formidinis causis moueri solet)
Hungaris inferebatur. Inter omnes enim Polonos rex eminebat, non corporis modo ac armorum specie
- quippe ingens corpus erat et arma honestabant ― sed etiam animi magnitudine. Itaque
mouisset loco mediam hostium aciem eo ferociter inuectus, ni Stephanus Sepusiensis fortissimorum equitum agmine stipatus ei sese opposuisset. In quem Alberthus, haud
quidem
ne se deserat, et quos
a Turcis, asperrimis hostibus, semper tutatus esset, eosdem a Boëmorum quoque ui ac
iniuria defenderet, nec pateretur ciues in conspectu prope suo bonis spoliari ab his
maxime, quorum armis ab externa ui tuti esse deberent, quippe quos aere suo, collato per capita tributo, alerent, quorumque principem, in regnum ultro accitum,
regem
sibi constituissent.
His Paulus ciuium querelis permotus postulat a principibus ciuitatum, quae in
Boemos
regem
sibi constituissent.
His Paulus ciuium querelis permotus postulat a principibus ciuitatum, quae in
Boemos coniurauerant, imponi colonis in singula capita unius aurei nummi in stipendium militum tributum, maiorem profecto laudem ex gratuito laturus officio, quippe
externis, nedum ciuibus debita auxilia turpiter uenduntur. Est enim proprium principum
uirorum
magis dare quam accipere beneficia. Quod ubi omnium consensu statim impetrauit, contracto subitario milite,
profligantur; proceres noua lege ab aulicis officiis sacerdotes excludunt.
501. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 85 | Paragraph | SubSect | Section] non modo iusto seuerior, sed etiam trucis irae ― detulerant ad regem saepius querelas, sponte sua an aliorum instinctu, haud compertum habeo. Quibus libenti animo auditis ― iam enim Stephanus regi quoque grauis esse coeperat, quippe qui omnia ad arbitrium atque ex sua administrari sententia uolebat ― respondet rex bono animo essent, sibi curae esse rem Transiluanam, statimque Scythas domum abire iubet, ne scilicet eorum in aula obuersatio Stephano moueret suspitionem regiae ab se alienatae uoluntatis.
502. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 86 | Paragraph | SubSect | Section] quia ab eo concilio comes palatinus, qui solus post regem nobilium conuentum aduocare potest, abesset (aberat autem ne regem offenderet), dat uehementer operam cognoscendis aduersariorum consiliis, eorumque animis ad sanitatem flectendis, sibique ipsi potissimum reconciliandis. Quippe Thomam non modo Stephanus Bother ob supradictam causam odio habebat, uerum etiam tota fere nobilitas ei inuidebat, quia nouitas hominis immensae auaritiae coniuncta illustribus genere uiris inuidiae simul et odio, ut fit, erat, et quia, quum esset regi ob eximiam
503. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 94 | Paragraph | SubSect | Section] quemque militum, in quibus uxoris quoque fratrem, uirum fortissimum Chosarem nomine, quem ob uirtutem magni faciebat, amisit, dum is cum Capare, eorum qui obsessi erant duce, Branislaui cognato, congreditur. Quippe Branislaui liberi in Rhacusana iuuentute, utpote imbelli, parum spei reponentes, haud contemnendam externorum militum manum sui defendendi causa aere proprio conduxerant. Bodinus hanc Rhacusanorum constantiam
504. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 108 | Paragraph | SubSect | Section] regni est, maximo apparatu profectus est. Hungari enim, per studium opes suas Boëmis ostentandi, magnam uim auri atque argenti tum in uestem praeciosam, tum in equorum phaleras contulerant. Qui ubi Boëmiam ingressus est, his qui a Romano ritu dissentiunt, magnum incussit timorem, quippe Wladislauus Boëmos, quos haereticos nostri appellant, semper auersatus est, et quia illi regis ignauiam penitus cognitam contemptui habebant, et quia in his, quae ad religionem pertinent, eius imperio nunquam audientes fuere. Potuissetque tunc Boëmos, ut non nulli arbitrati sunt,
505. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section] uiribus imparem se illi iudicans (neque enim solo Hungarorum auxilio satis confidebat utpote ab Vuladislauo Alberthi fratre misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat, in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens, maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum hunc in modum per epistolam est hortatus: Stephanus Carabogdanes Bazethi Otomano, regum maximo,
506. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section] sane Polonos bello impares esse constat, etiam oppugnare audebunt. Atqui uelim te non fugiat Christianis, Europae accolis, longe difficilius esse bellum aduersus te incipere quam gerere. Putant enim sibi ad huiusce expeditionem auctorem ac coitionem magis quam uires deesse, quippe siue mari, siue terra res gerendae sint, omnia illis affatim suppetunt, arma, equi, uarii generis tormenta, naues, rei nauticae peritia, pecuniae, pedites, equites, militaris artis scientia, ducum uirtus, et animi magnitudo. Quare non minus e re tua quam mea feceris, si
507. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section] quidem imbribus reuirescere aut herbis uestiri . Quo sane prouerbio arguitur eorum tum stultitia, tum impietas, qui ope communium hostium suas ulciscuntur iniurias, quum longe praestet ob Christianae reipublicae utilitatem regno potius cedere quam Turcarum armis illud retinere, quippe quorum amicitiam maximis iniuriis ac demum libertatis precio Christiani semper pararunt. Turcae enim cum Christianis nulla alia causa amicitia iunguntur, nisi ut demum opprimant incautos. Vnde qui illorum fidei minime credunt, maxime tuti sunt.
508. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 111 | Paragraph | SubSect | Section] magna ex parte impedimenta cum aliquot militibus, qui hostilem impetum strenue pugnando sustinuerant, amissere, atque in patriam regressi sunt, precium inconsultae expeditionis dedecus non sine detrimento reportantes. Cui autem dubium est Alberthum in Getas temere motum esse? Quippe quibus tantum libertatis studium inest, ut neque finitimis Turcis, quorum armis tot iam Christianorum regum imperia deleta sunt, neque Hungaris, quibuscum uetus societas, ut ante dictum est, illis intercedit, seruire unquam in animum induxerint, quum
509. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 | Paragraph | SubSect | Section] si Gemium in potestate haberet, non solum facile consecuturum, uti Bazethes intra fines suos sese contineret, atque inualidior uiribus fieret certo enim sciebat Gemium a popularibus studio, ut fit, nouarum rerum ualde desiderari - uerum etiam se bonam imperii partem eo facto Turcis adempturum. Quippe arbitrabatur Bazethem fraterno metu nullam pacis conditionem ab se dictam recusaturum, legatos ad Lodouicum, Francorum regem, Turcam petitum mittit. Gallus, nondum enim, ut arbitror, Deus propter scelera nostra a Turcis auersus erat, ne Rhodiorum animos offenderet,
510. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 136 | Paragraph | SubSect | Section] Caeterum haec Turcarum in Milonem fraus haud mediocrem regi Wladislauo conflauit inuidiam, posteaquam res et uulgi rumore, ut fit, et ipsius Milonis querelis per Hungariam dissipata est. Fremebant passim plebs principesque, uoces regia indignae maiestate audiebantur, quippe iam haud dissimulanter, dolore uerecundiam uincente, Vuladislauum segnem, desidem, ignauum appellabant, utpote cuius animum nec gloriae cupiditas tangeret, nec infamiae turpitudo morderet, rursus manus ad coelum tendentes regem Matthiam Chugniadem Coruinum amissum quasi uiuentem
511. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 136 | Paragraph | SubSect | Section] iungi, nempe qui plura nefanda facinora per pacem et inducias, quam dum bellum gerunt, perpetrent, incursiones in agros de improuiso faciant, populationes, spolia, raptus exerceant, nihil tuti arma deponentibus relinquant, quippe queis nihil ueri, nihil sancti, nulla prorsus iurisiurandi religio inesset. Haec aut his similia, prout dolor animi iratis uerba suppeditabat, ab Hungaris tum in Vuladislauum, tum in Turcas merito iactabantur. Nam sicut
512. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 149 | Paragraph | SubSect | Section] in hanc ferme sententiam exaratis ad Bazethem misit: Alexander Bazethi regi salutem. Tandem multas perpessi erumnas reuersi sumus in Bossinam. Si quid autem incommodi in hanc expeditione accaepimus, neque uirtuti neque etiam felicitati suae adscribere hostis potest, quippe cuius armati ignauiam, dum agrum Venetum populamur, omnino contempsimus, eum partim impune lacessendo, partim non sine risu spectando oneratum magis quam munitum armis. Ibi enim obuiam habuimus uim Venetorum equitum haud quidem primo aspectu spernendam, nisi maluissent sese ferrea
513. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 156 | Paragraph | SubSect | Section] Veneti pro auxiliis aduersus
Gallos allatis pignoris nomine retinuerant, recuperauit, Gallorum quoque praesidio,
quod eorum rex ibi reliquerat, in potestatem suam deditione redacto. Quo facto celebrata in Italia ad illam diem Gallorum fortitudo ad ludibrium redisse uisa est, quippe
quos non uirtute, sed impetu ualere iam inde omnes arbitrati sunt. Et profecto Gallorum
uis animi sicut secundis rebus supra modum
514. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 160 | Paragraph | SubSect | Section] ut plurimum pugnant,
perinde ac foeminas spernat.
Putat enim proprium uiri esse rem gladio comminus gerere,
illatorum uulnerum foeditate suam hostiumque uirtutem metiens, quippe non praelium, sed puerorum iocum
existimat, in quo abscissis manibus pedibusque, aut tota ceruice desecta, corpora minime
detruncantur.
senatum quam caeteri extra patritiorum
corpus positi, siue hi sunt socii, siue ciues. Infimae enim prope fortunae apud Venetos
habentur, cum quibus illi imperium non communicant, nec honorem impertiuntur.
Quamquam Christianae nobilitati Venetorum imperium ualde monstrosum esse uidetur,
quippe qui praeterquam, quod militiam haud per se exerceant, sed mercenario et externo milite utantur, idem sunt et senatores et mercaturae dediti. Vnde Venetis nunquam
fere contingit sua uirtute, sed hostium uitio rem bello bene gerere.
Quod quum et ipsos, qua sunt prudentia, non
pontificem et Romanae Ecclesiae cardinalem, uisi sunt Veneti armis defendendi. Quod
enim meritum in se Venetorum esse pro se quisque dicebat, ut pro illis aduersus Turcas
arma sumant? Contra satis sese scire Venetos Hungarico regno ualde esse iniurios,
quippe qui maritimae Dalmatiae quasdam urbeis, iuris procul dubio regni Hungarici,
post mortem Ludouici regis nefarie occupatas tenerent; reddant igitur prius, quae ad ius
Hungarorum pertinent, deinde se auxilio ab Hungaris iuuari postulent. Quod quum
Thomas pontifex, quem
quae ad ius
Hungarorum pertinent, deinde se auxilio ab Hungaris iuuari postulent. Quod quum
Thomas pontifex, quem Veneti magnis muneribus cultum sibi conciliarant, animaduertisset, accersitum ad se Venetum legatum docet non esse cum Vuladislauo Hungarisque
uerbis sed auro agendum, quippe, ut fere fit, suo ipsius animo gentis suae animum
metiebatur; eius esse Vuladislauum ingenii, ut malit aurum quam gloriam, nihil non
illum spe pecuniae, cuius esset auidissimus, facturum.
Itaque
maris, quasi uictis, palam expressimus,
dum nos pugnandi copiam facientes
fugiunt, nec pugnae sese per metum committunt.
Porro cur me tibi minorem non geram, cur ad te omnia non referam, quandoquidem
tuo amoto auxilio (quippe per me puluis sum et umbra) nihil erat, quod de maris sperarem possessione? Tu enim res hominum administras et singulos etiam hominum actus
animaduertis, neque aliquid est in rebus abs te conditis (omnium enim tu author es) quod
ad tuum non agatur praescriptum.
procul dubio mente monita inquit:
Miror te, rex, quum sis uir sapiens, nondum deprehendisse Machomethanae haeresis
uanitatem, ac quendam uersuti auctoris astum in sua secta constituenda, utpote quae
nihil in se diuini, aut quod ad ueram hominum beatitudinem pertineret, habeat. Quippe
Machomethes, terrena tantum ac corporea sapiens, nec uiuis uerum iter ad felicitatem
ostendit, et uita functis communem cum bestiis beatitudinem pollicetur, atque quum
uideret uir callidus Christi religionem ad animi puritatem ueritatisque
aut regi honorificum gloriosumue foret, ad animum admittere, sed omnia foeda seditione ac tumultu labefactare coeperunt. Quod ubi marchio
Mantuanus animaduertit, Gallorum insania cum Consalui ingenio collata, qua erat prudentia, facile intellexit Francis certam impendere perniciem, quippe qui bonis consiliis
nihil iuris reliquerant. Itaque ne sua culpa clades accaepta cuiquam uideretur, excusata
ualetudine, quam, ut ferunt, simulauerat, Mantuam sese recępit, atque ad regem literas
conscripsit, quibus et Gallos solutae militaris disciplinae accusauit,
licet id surdis auribus nequicquam caneret,
iniuriam tamen tacitus ferebat.
Neque enim urbes illas per se armis repetendas censebat, caeteris regibus, qui aduersus
Venetos secum sentiebant, nondum ad gerendum bellum satis paratis, quippe Venetos
tanti tunc faciebant Hispani (nondum enim imbecillitatem uirium eorum in rebus bellicis detexerat fortuna) ut eos non nisi fractis prius a rege Gallo opibus eorum aggredi ausi
sint. Nam Veneti, antequam Galli et Hispani, hi regnum Neapolitanum, illi
Mediolanense, non
tametsi illa in senatu Veneto belli huius suasoribus maximo honori
ob praesentem laetitiam fuerit, quosdam seniores Venetorum, uacuo a perturbatione
animo futura prudentius perpendentes, fleuisse dolore accepimus, quos quidem futuri
euentus uates fuisse certum est. Quippe hoc bellum Venetis, alioqui ob cupiditatem finium proferendorum graui oneratis inuidia, adeo auxit odium, ut non minorem illis paulo
post cladem, quam Alemano ignominiam tunc intulerit, propterea quod omnes fere
Christiani principes pro se quisque fremere regum maiestatem in
te titulo ecclesiastici assertoris decorabit: nulla uictoria hac gloriosior, nullus triumphus honestior. Caeteris quidem Christianis regibus turpe
est Romanam Ecclesiam, aliena ope indigentem, pati esse desertam, regi uero
Francorum Lodouico nefas, quippe cuius maiores huiusmodi defensio maxime illustres
atque apud omnes gentes celeberrimos reddidit, Christianissimos cognominari fecit.
Dices forsan, Lodouice regum religiosissime, non esse muneris pontificii res ecclesiasticas a Christianis bello repetere, sed potius iure disceptare. Id
Christianissimos cognominari fecit.
Dices forsan, Lodouice regum religiosissime, non esse muneris pontificii res ecclesiasticas a Christianis bello repetere, sed potius iure disceptare. Id ita se habere non inficiamur, sed Veneti magis simulant se Christianos esse quam re ipsa ostendunt, quippe qui
iustitiam, pietatem, innocentiam nihili ducunt; rursus modo utilitas affulgeat, fraude niti,
fidem uiolare, foedus frangere pro summo bono semper habuere. His artibus tot urbes in
Circumpadana Italia imperio suo adiunxerunt, Cretam et Cyprum insulas intercęperunt,
et quia puero
mercatoribus uiuere docendi sunt,
sub legibus, sub
regum imperio tenendi.
Nec putes factu esse difficile Venetorum spiritus infringi: in bello alienis oculis,
alienis manibus utuntur, quippe mercenarios non modo milites, sed etiam duces habent.
Si uno praelio haud incruenti abierint, statim cognoscent se non sua uirtute, sed aliena
ignauia fortunatos ac felices fuisse, licet nunc cum regibus ex aequo agere uideantur. At
quum tibi e diuerso omnia Dei munere abunde suppetant,
socios conuenerat) bellum denuntiauit. His autem uerbis nuntium, qui hoc bellum
indixit, usum esse ferunt:
Lodouicus Duodecimus, Francorum rex, magnis ac multis iniuriis uestris irritatus,
Veneti, uobis bellum indicit, quippe qui foederis religionem saepius uiolastis, hostes eius
auxiliis modo ac pecunia iuuando, modo, quod his haud minus sceleratum est, cum amicis regibus eum committendo. Vnde non qui prior arma mouet, sed qui prior foederis iura
uiolat, is et fidem frangit, et iniurius est. Proinde aut in
demum Bernardinus cardinalis animaduertisset pontificem in pertinacia
persistere, concilium Gallicae Ecclesiae, auctore rege Lodouico Duodecimo, aduersus eum conuocauit, in quo, plaerisque Gallis ob insitam genti religionem huic concilio
aduersantibus, quippe quod non nisi pontifice Romano auctore indici potest, multa et
maxima scelera Iulio Secundo obiecta sunt. Sed quia id temporis quidam Christiani maximi principes, quorum societatem pontifices Romani suis rationibus, ne dicam licentiae,
minime conducere putant, rupto
Padi processerant, in altum refugerunt.
Alfonsus tractis Ferrariam captiuis nauibus, naualia his exaedificauit, eoque eas,
monimentum naualis uictoriae, omnibus conspiciendas magno Venetorum dolore subduxit. Quippe qui tantam rerum commutationem aegerrime ferebant, recordantes se,
antequam de suis opibus rex Gallus bello illato non parum dempsisset, sub ditione fere
sua Ferrarienses habuisse. Sane Veneti impudenti quadam arrogantia praetorem quotannis, duce Ferrariensium inuito, qui et
Inde ritus,
ut fit, diuersitate inimicitias conflante Machomethanis simultates
intercedunt.
Differunt autem Sophiae a caeteris Machomethanis ritu solum sacrificandi ― nam
omnium eadem est de Deo opinio ― quippe Sophiae supplicationibus tantummodo Deum
placant, quum reliqui Machomethani aquae ablutione scelera expiari posse putent.
Quem sane expiandi morem Sergium monachum, ne deesset sacerdos, qui ueram religionem oppugnaret, ritu a Christianis traducto instituisse ferunt, licet nos a
hoc se nec patri suspectum fore, utpote procul a
Constantinopoli et regni sede ablegatum, armis uero ita operam daturum, ut omnes
Christiani pariter et Turcae intelligant se ueram Othomani sobolem esse. Hoc autem
dicebat, non quo Hungaris bellum inferre uellet, quippe quos ne omnibus quidem
Turcaici imperii uiribus aggredi auderet, sed ut, feroces gentes ad Danubium positas imperio nactus, et patrem facilius in suam adduceret sententiam, et spem regni caeteris fratribus praecideret ― nam Turcae Europaei,
quo
inuidia euitata commiserationem magis moueret, simul ut ostenderet tenui cultu, quod
uulgo gratissimum est, se esse contentum, ex Lydia Constantinopolim aduectus patrem
adit, eum ut ad se regnum deferret uaria fatigat oratione, ostendit demum regnum auitum nulli magis quam sibi conuenire, quippe quod, ut ante demonstrauimus, ipse patri
dedisset. Sane supra docuimus Corguthem, si quid iuris ea res in regni successione
acquirenda sibi comparare potuit, ab auo Mechmethe in Asiam proficiscente
Constantinopoli relictum fuisse, auoque ibi
more pastorem atque curatorem nominans, totius, si fieri posset, humani
generis, quasi unius ouilis, unum esse pastorem debere designat.
Nihil enim paci ac
priuatae publicaeque utilitati magis aduersatur quam principum multitudo, quippe quam
merito belluam multorum capitum eruditi appellant.
Lodouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber decimus
ob id belli artium rudem, sed
animi magnitudine cuilibet summae fortunae uiro parem, sine precio dimissos restituit.
Horum alter, ut supra demonstratum est, in receptione Brixiae quum ad Venetos defecit,
a Gallis captus fuerat; alter in praelio ad Abduam cum hoc ipso rege infeliciter commisso, quippe quo Venetorum opes fractae sunt, in hostium uenerat potestatem.
belli depositis ad pacem petendam animum adiciunt, statuuntque Maximilianum, grauem finibus suis accolam, auro, quando armis nihil prospere
cederet, aggredi. Nec consilio fortuna defuit, quamquam Maximilianus non tam
auidus quam indigus pecuniae erat, quippe quam inconsultis sumptibus ita absumebat,
ut ei stipendium militibus dandum nunquam fere suppeteret, unde expeditiones magno
conatu susceptas inopia stipendii saepius omittere cogebatur. Hos Maximiliani mores
Veneti in consilio habentes, rege Gallo pacificatore adhibito inducias
praesenti summa ducentorum millium nummum aureorum,
pactique item ut quinque et uiginti millia in singulos annos Romano imperatori tributi
nomine perpetuo penderent, uoluntate ipsius Veronam ita recęperunt, ut magis appareret se inducias potius quam pacem domum retulisse. Quippe praeterquam quod
Verona his adiectis conditionibus restituta est, ut scilicet omnibus Veronensibus, qui
Maximiliani partes secuti essent, tuto domi esse liceret, foederi adscriptum est, ne per
inducias ullum urbi nouum munimentum iniussu ipsius Maximiliani adderetur.
Quae
nomen, quos apud omnes gentes tam sanctum quam necessarium est,
auersari. Nihil autem ambigitur apud Venetos reges inuisos esse, eo quod eorum cupiditati, qua illi in proferendis finibus feruntur, semper obuiam ierunt, existimantes mercatoribus nauticam magis quam imperium conuenire ― quippe quae conuehendis
mercibus ualde commoda est ― quum imperium sine armis ac uiribus, et
his quidem, ut
supra demonstratum est, non externis, aut mercede conductis, sed, ut ita dixerim, domi
natis, neque parari, neque conseruari
ludibrium, quasi rusticorum regem interfecit, quo eo supplicio
agrestes discerent ad nobilium officium pertinere militiam exercere, rusticorum uero
esse agrum colere, et ex fructibus labore suo partis nobilitati alimenta suppeditare,
quippe quae armis suis ipsos rusticos tueretur. Nec ob tam atrocem poenam uisus est
Hungaris Ioannes inhumana in Scytham usus crudelitate, eo quod rustici ipsius Scythae
instinctu nobilissimos Hungariae uiros, fide interposita euocatos, crudeli ac foeda morte
affecerant, quemdam ex
quibus Ambrosius Saleresius, Pestensis ciuis, praeerat, qui regis nomine hunc in
modum eos est allocutus: certo scire regem neque Ambrosium
Saleresium,
neque
colonos omnes, qui eum sequuntur, male in regem esse animatos, quippe quibus rex nullam unquam iniuriam intulisset, sed per speciem, immo consilio expeditionis aduersus
Turcas suscipiendae, cui quidem expeditioni rex ipse nullam afferret moram, si tanto
bello capescendo tempus idoneum foret,
ex tumultu
agrestium compresso adeptus erat, tantum ignominiae, re forsan non sua, sed aliena
culpa aduersus Turcas male gesta, domum reportauit. Sunt enim qui suspicentur
Hungaros haud quidem Turcarum metu fugam conscisse, quippe qui saepe alias maximas Turcarum copias parua manu fuderint, sed in regis Vuladislaui gratiam hanc expeditionem turpi fuga consulto dedecorasse, quandoquidem Sepusiensis opes nimium
eminere rex noluerit, quippe quem cogendum aequo iure cum caeteris principibus uiuere
censeret. Ego
enim qui suspicentur
Hungaros haud quidem Turcarum metu fugam conscisse, quippe qui saepe alias maximas Turcarum copias parua manu fuderint, sed in regis Vuladislaui gratiam hanc expeditionem turpi fuga consulto dedecorasse, quandoquidem Sepusiensis opes nimium
eminere rex noluerit, quippe quem cogendum aequo iure cum caeteris principibus uiuere
censeret. Ego autem uix adducor, ut credam Vuladislauum regem tanta suorum clade ac
ignominia uoluisse Ioannem Sepusiensem in ordinem cogi, qui sane illi magis suspectus
erat quam ullius sceleris compertus, nisi forte tam abiecti animi
ipsius arbitratu ac consilio, non
alieno praescripto omnia agere,
nec se praelium detrectare, sed tempus pugnae ineundae idoneum expectare; quamquam Sophenis uix honesta uictoria futura est, quae ex
seruis reportanda sit, quippe praeterquam quod omnes Turcae mancipia sunt, ipsi
quoque Othomani reges ex ancillis et captiuis mulieribus nascuntur. Nemo enim ex
finitimis regibus cum Othomanis, nouis hominibus, sanguinem ac genus miscere dignatur. Itaque nisi
quas prius crebris incursionibus uastando solitudinem
fecerunt, occupasse, atque omni nobilitate extincta imperio suo adiunxisse. Vnde hac
tempestate neque Thracia, neque Illyricum, neque Macedonia ullum Turcaico imperio
militem dare potest, quippe omnes hae regiones rarissimis pagis habitantur, solisque
seruitiis a solitudine uindicantur. Scitote igitur, milites, eos omnes, quibus Selynes arma
aduersus nos sumpta comisit, uilissima esse mancipia, atque ergastulis quam bello gerendo multo aptiora. Quare quum praelium inibitis, eos
infestus extiterat,
seu praedae cupidine, seu Ismahelis partes aperte fouens. Neque enim dubitauerat
Selynem eadem fortuna cum Ismahele pugnaturum, qua quondam Mehmethes, ipsius
Selynis auus, cum Cassano, Armeniorum rege, pugnauerat. Quippe quum ex illo praelio
aequo Marte discessum esset,
uterque tamen pro uicto abierat, altero alterius fortunae
ignaro. Vnde satis apparet Selynem et consilio et animi magnitudine auum longe
superasse: nempe qui clade
uiribus inniteretur. Nam seruiles animi, postea quam se iusto exercitu
auctos uiresque regni ex se pendere uiderunt, reputantes perfidiae praemium regnum
fore, inito inter se consilio aduersum caliphem coniurant. Cur enim sacerdos curandis
sacris constitutus, qui in ocio aetatem agit, quippe qui nusquam e cubiculo prodit, uerum
in sella aurea residens puluillis purpureis innixus ne hyberni quidem solis patiens, quasi
animal epulis destinatum sese intra septa saginando, regnum potius temperaret quam
milites, sine quorum armis, sudore et sanguine neque imperium ampliari,
id totum Deo acceptum referemus. Nec ullum seorsum a uobis praemium mihi
dari postulo: et gloria, licet ea propria sit regum, et utilitas uictoriae inter nos futura est
communis. Caeterum si unquam ulli homines egregiis facinoribus perpetuam famam merito consequuti sunt, ego una uobiscum (quippe sine uestra uirtute nihil praeclari geri
potest) eo decore dignus ab omnibus existimabor, modo in praelio, quod instat, forti ac
parato animo pugnaueritis, propterea quod liberatores nos Machomethani nominis omnia
secula laudibus ferent, si grauissimum Cercassorum iugum Aegipto
nequiuisse pati fortunam.
Selynes satis gnarus fuga hostium non modo Syriam sibi esse concessam, sed etiam
Aegyptum apertam, eo magis, quia Cahirius, Heliopolitanae regionis praefectus, transfugio
suo magnam Cercassorum partem ad Turcaicum imperium inclinaturus uidebatur ― quippe
is statim post hoc praelium se urbemque Heliopolim in ditionem Turcaicam permiserat constituit uti uictoria, quum praesertim Damascus quoque in uoluntariam concessisset
deditionem. Itaque Damasci aliquot dies in reficiendo exercitu moratus ― et est urbs aedificiorum magnificentia,
imperare; duceret, quo uellet secuturos. Rex existimans, nisi Aegiptus quoque iugum acciperet
et Cercassi funditus interirent, Syriam in officio non mansuram, magnam uim camelorum ac utrium ad aquam portandam comparari iubet ― est enim id animal et pabuli minimi, et sitis mirum in modum patiens, quippe quod sitim quatriduo potest tolerare ― misitque nuntios, qui terrestri itinere per disposita iumenta celeriter Constantinopolim percurrerent, et Pirrho Caramano, quem Constantinopolitanae praefecerat ciuitati, suis
imperarent uerbis, ut ocyus quadraginta longas naueis, partim
dum et fortuna, quae plaerunque regressum habet, exseuiret,
et uis Turcaica aliqua
ex parte senesceret. Putabat enim, ut sunt plaerique homines suae spei nimium indulgentes, Turcas haud diutius imperium Aegypti retenturos, quippe quae longo terrarum
spatio, non modo ab Europa atque Asia, sed etiam ab ipsa Syria esset dirempta. Selynes
interfectis aut fugatis Cercassis, qui Caërium tam pertinaciter armis tutati fuerant, castra
extra urbem communiuit, deinde Ionam Dalmatam iussit pecuniam regiam conquirere,
quae
iussu, ut supra demonstratum est, Ionas uenenum Bazethi dederat.
Has scelestus homo poenas luit quum ob recens flagitium, tum ob paricidium admissum in Bazethem, regum Othomanorum sanctissimum, ac de hoc ipso Iona optime meritum, quippe qui illum a puero in regia sua eduxerat, liberalibusque disciplinis institutum numero praefectorum ac ducum suorum adscripserat. Vnde nemo minore hominum
misericordia, quamquam et inauditus, et egregiam nuper operam in oppugnatione
Caërensi Selyni nauauerat, interemptus est. Vix
enim ibi, ut ferunt, nox illi quieta erat,
paternis furiis eum exagitantibus. Sane in illa urbe patrem regno abire coegerat.
Caeterum Selynes, tametsi corpore diutina egritudine haud satis firmo esset, uidereturque abiecta publicorum negociorum cura ualetudini duntaxat indulgere ― quippe qui
contra morem uetustum Othomanorum regum nullam rem, neque publicam, neque priuatam, ad se admitteret, atque sine ullo ferme comitatu, saepius asino Aegyptio quam
equo insidens, in publicum prodiret, uehereturque eo iumento etiam extra urbem ― attamen uafer homo belli cogitationem haud
quum tecti montibus ac syluis in proximam urbi uallem paucis ante solis
occasum horis peruenissent, eo loci sese condiderunt, a quarta statim uigilia scalis admotis urbem aggressuri. Erat Iahiciani praesidii praefectus Petrus Chegleuus Dalmata, acerrimus iuuenis, nec Turcaicis opportunus insidiis, quippe qui cum Turcis bellare a tenera
fere aetate didicerat. Itaque quum Turcae Iahicianos speculatores, quos Chegleuus per
loca urbi uicina exploratum identidem mittebat, ne quid improuisae fraudis a Turcis
strueretur, haudquaquam fefellissent, indicatumque praefecto esset, ubi Turcae
gloriam comparare statuit, ratus id incoeptum
non minus regno suo utile, quam sibi ipsi amplum et gloriosum fore.
Igitur quum in
Asiam exercitum traicere, Colchis, quos Georgistanos aetas nostra appellat, arma illaturus cogitaret ― quippe Colchi, quum sint tam Turcaicis, quam Sophenorum finibus in
Asia appositi, multo maiore studio in Sophenos, Turcarum hostes, quam in Turcas inclinant, credentes Othomanos superbe nimium, simul et auare uictis imperitare ― cum
Hungaris foedus iisdem conditionibus
armis occuparent, aut incursionibus fines uexarent. Sed quum Hungari, qui in procuratione regni propter aetatem
regis erant, legato contra ius gentium retento nullum aliquamdiu responsum, utpote consilii capiundi incerti, dedissent ― neque enim pacem cum Turca componere in animum
inducebant, quippe turpe arbitrabantur Christianis esse cum Machomethano foedere
iungi, neque rursus uirium suarum conscii bellum cum eo gerere audebant, rege praesertim suo admodum puero, nec ullam fere inter suos auctoritatem obtinente ― Turca ira
inflamatus atque insolentiae Hungarorum infensus
Christianos inexplicabili odio persequebatur, huiuscemodi oratione ad bellum suscipiendum eos hortatus est:
Si mihi, uiri Turcae, de imperio tantum proferendo decertandum esset, armisque gloria quaerenda, satis honestam causam belli aduersus Hungaros ineundi mihi esse existimarem. Quippe semper magnorum uirorum in numero habiti sunt, qui augendo armis
imperio gloriam suam excoluerunt. Nunc uero, quum sim insigni iniuria lacessitus, non
modo iustam belli causam, sed etiam neccessariam mihi obuenisse arbitror. Nam quum
legatio iure gentium ubique sancta sit,
disciplina semper stetit.
Iam Salomon de bello cum Hungaris ineundo certus erat, quum quidam ex amicis,
qui in concilio erant, conuersus in illum, Non esse , inquit, festinandum, temereue quicquam
decernendum, nec Hungarorum regem ob aetatem contemnendum, quippe esse illi
patruum Sigismundum Polonorum regem, uirum bello et multis uictoriis insignem, qui an
fratris filium ab se destitutum esse passurus sit, accuratius considerandum. Itaque prius
quam Hungaris arma inferantur, Polonum ab auxilio illis ferendo ad sua potissimum
tuenda
hanc legationem ualde improbarunt, utpote quae ex dignitate Hungarici nominis haudquaquam esset. Nam Hungaris
insperata re perculsis consilium magis et charitas in communem patriam, regiaque auctoritas, qua rex, quae in rem essent, imperaret, quam aut pecunia, aut miles deerat.
Quippe regnum Hungariae uiris, equis, armis, auro, atque argento nulli Christianorum
orbis regno secundum, satis per se ad sui defensionem futurum tunc fuisset, priuatisque
opibus publica res egregie administrari potuisset, si regii imperii uerecundiam nobilitas
habuisset, et pro se
princeps es Christianae reipublicae et pastor ouium, pro quibus ipse Christus cruci affixus
sanguinem suum fudit, tuaeque Ecclesiae res decoquit, quam immanis hostis sibi adiungit. Nulla tamen unquam gens, absit uerbo inuidia, Hungaris dignior auxilio Sedis
Apostolicae extitit, quippe qui, ne foedere cum Christiani nominis hoste iungerentur, bellum grauissimum in terram suam accepere. Et quia res improuisa accidit ― fama enim satis
constans erat Turcam in Asiam cum copiis profecturum ― Hungarorum animi ita consternati sunt, ut in maximum periculum hostili fraude sese
alium pontem facere
paulo supra Taurunum oppidum instituit, quamquam ea res apud quosdam Turcarum in
religionem uersa est, qui metu, ut fit, interprete censebant nec pontem reficiendum,
nec regem exercitumue in Syrmium transuehendum. Quippe in multorum animis nondum obliterata memoria erat bellorum, quae Hungari tum duce Iano Chugniade, tum
Matthia rege, eius filio, cum Turcis gesserant. Sed quum Salomon per exploratores, ut
demonstratum est, satis comperisset Hungaros haudquaquam eum exercitum contraxisse,
praemissum, progresso circiter quadraginta millia passuum in Ulteriorem Pannoniae regionem, Stephanus Bother naderespanus
occurrit, uastantemque Syrmiensem agrum adortus leui praelio fudit,
maiore Turcarum
pauore quam caede. Quippe Turcae credentes haud paruas esse Hungarorum cum maximae dignitatis uiro copias uix tentato certamine fugae sese mandarunt. Itaque Balys, comperta hostium paucitate auctis copiis iterum ad deuastandum hosticum agrum profectus,
quum hostem non inuenisset, ad uicos et oppida, quae Turcarum
uiolare nefas putant.
Et ne Turca inde abeunte Hungari ea oppida facile restituerent, materia, quae ab igne illesa superfuerat, partim in Sauum, partim in Danubium, qua hi amnes altissimi fluunt, ex
commodo excidentium demersa. Quo quidem facto Turca testatus est animi imbecillitatem, quippe qui maluit ea loca hosti uasta relinquere quam non sine continua dimicatione tueri, ratus, ut erat, Hungaros non passuros Syrmium latissimis fluminibus ab
agro Turcaico seclusum perpetuis hostium stationibus premi.
et minis praefectum ad deditionem adigunt;
praesidium paciscitur, pacta tamen a Turcis violantur.
sacerdotibus tenuerant) Turcarum permissu in curru impositum
Constantinopolim auexerunt. Quamquam sunt qui affirment diuam Peticam iussu
Salomonis inde exportatam, quo illius quoque foeminae reliquiis Constantinopolim
translatis regni sui sedem religione augeret. Quippe Machomethani Christianos, qui,
ante quam Machomethus Arabs exitialem sectam institueret, uitae sanctitate clari
fuerunt, ualde uenerantur, et amicos Dei appellant, existimantes Christi leges humanum
genus tenuisse, quoad Machomethus non tam eas abrogaret quam suas conderet. Nam
praesidii inconstantia ― est enim fama satis constans Hungaris, qui in praesidio fuerant, non adeo cibaria defuisse, fameue eos laborasse,
quin obsidionem per mensem adhuc tolerare possent, quo exacto Turcam incoepto
abiturum fuisse ferunt; Moesorum proditione, hostili fraude ― quippe Hungaris bellum
de more omnium gentium Turca haud quaquam indixerat, quo ante expectatum eos
adoriretur.
Quamquam plaerique Hungarorum suam culpam, ut fit, in alios transferentes crimen
amissi Tauruni in Venetos, falso, ut ego sentio, coniciunt, quos suspicantur
praebendam, ut omnium periculo cum rege exaequato milites in resistendo essent alacriores ac maiore studio adniterentur eum conseruare,
cuius salutem in eundem casum deductam cernerent.
Caeterum fortuna, moris sui haud oblita, amarum suauibus atque e sententia fluentibus intermiscuit, quippe quae de gaudio Taurunensis uictoriae domestica calamitate
multum dempsit Salomoni. Namque ei Hadrianopolim uersus iter habenti tristis nuntius
occurrit, afferens filium eius natu maximum, qui iam nonum annum agebat, morbo
extinctum esse. Huc accessit perturbatio regiae
suae gentis competitorem in fastigio sibi negato conspicere. Tanta plane uis
inuidiae est, qua naturae uitio animus humanus multo uehementius in ciuem quam in
externum accenditur. Quamquam in hoc pontifice designando quidam cardinalium
Carolo Augusto gratificari uoluerunt, quippe satis creditur Romanum imperatorem
intentiore cura operam dedisse, ut Hadrianus Romanus pontifex crearetur: erat enim ei
charissimus amicorum.
Porro hic uir in Morinis humili genere, utpote patre opifice natus est. Qui quum et
moribus optimis esset praeditus, et sacris literis
superato Thibisco amne, et ipso glacie astricto,
fines Baciensis regionis inuasit, ibique aliquot uicis depopulatis raptim se Taurunum
recępit. Magnam uim pecorum abactam, hominum ad mille et trecentos captos esse ferunt. Haud tamen sine detrimento Turca domum reuersus est, quippe praeter mille
ferme equos ui frigoris absumptos, et aliquot e suis desyderauit, et ipse a quibusdam Hungaris uiam obsidentibus pilula e paruo tormento excussa uulneratus est.
KZg: fortitudinem MA
93
* post foret
exp. quippe ocium sicut in priuato, modo sit honestum, haud
uituperandum, ita in principe ignauiae proximum, belloque assuetis ualde
ingratum; ad haec quod delinquentium peccata eius socordia impunita essent,
maximamque ob id infamiam subibat,
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.