Your search found 6869 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 5966-6004:

Tibiscus influentesque in illum Samusius, Bodroghus, Hernadus, duo Crisii et Marusius in comitatibus Szathmariensi, Zabolcsensi, Borsodiensi, Cumania Maiori, Békesiensi, Csongradiensi, Csanadiensi, Aradiensi, Torontaliensi et Temessiensi tanta tamque vasta stagna efformant, ut si totum, quem illa occupant, terrarum tractum componas, iustum effeceris comitatum. § X. Quale solum habeat relate ad rem metallurgicam. Solum quod attinet, id in protenso, per plures latitudinis et longitudinis gradus Regno, varium utique et

iis foeni quantitatem producunt. Sunt tamen alia insuper naturae beneficia, quibus solum Hungaricum exercendae rei pecuariae aptius, quam in ullo alio Europaeo regno sit, efficiatur. Primum complures minores salsi lacus, dein quod terra plurimis in locis nitro sit impregnata. Docet id facilitas illa, qua idonea coquendo huic sali terra passim, sed praesertim in luxuriantibus Superioris Hungariae campis reperitur. Cum sal cornutis animalibus et pecudibus plurimum et arrideat et conducat, salsa illa pascua, salsus ille potus utique et numerum eorum augere et qualitatem perficere

minores salsi lacus, dein quod terra plurimis in locis nitro sit impregnata. Docet id facilitas illa, qua idonea coquendo huic sali terra passim, sed praesertim in luxuriantibus Superioris Hungariae campis reperitur. Cum sal cornutis animalibus et pecudibus plurimum et arrideat et conducat, salsa illa pascua, salsus ille potus utique et numerum eorum augere et qualitatem perficere debent. §XIV. Quale relate ad rem vinariam. Dispersi magna Regni parte colles, imo ipsi plerique mediterranei montes, latere illo, qui meridiei

quantitas ipsis a domestica necessitate reliqua maneat, paucae tamen adhuc ex iis ad eum profectionis gradum perductae sunt, ut exterorum fabricatorum concurrentiam possint sustinere. Donec Gallicia provinciam Poloniae constituebat, Hungaria ea saltem parte, qua illa Regnum ambit, exteram provinciam contingebat et tum commercialis, quem Augusta Aula cum republica Polonica anno 1774. inivit tractatus, Hungariam immediate respexit. Postquam autem Gallicia in censum Germanicarum provinciarum relata est, Hungaria per totam occidentalem et septemtrionalem

ad Semlinum, Danubius, postquam omnia Hungariae, Sclavoniae, Croatiae, Bosniae et Serviae flumina praevie recepisset, versus occidentem in Mare Nigrum procedit; hic centrum Hungarici cum Turcia commercii fuit. Hic omnis pro Hungaria per Danubium navigatio desinebat. Diu quippe viguit praeiudicata illa opinio: quasi seu propter latentes infra Orsovam ad sic dictam Portam ferream scopulos, seu propter frequentes Turcarum vexationes, seu denique propter longinquitatem itineris, rationibus mercatorum minus conduceret ultra Belgradum navigare. Pie defunctus Imperator Iosephus II-dus

evitatis, qua licet, praeruptis montibus corrigatur, comitatus Zagrabiensis actu allaborat. Iosephus II (secundus) Imperator, ut ductus eductionis multiplicaret, novam a nomine suo dictam Iosephinam eamque Carolina tantisper et breviorem, ut nunc illa est, etiam planiorem Carolostadio usque Segniam per Statum militarem viam notabilibus sumptibus aperuit contractisque ad illam, qui antea remotius habitabant, colonis, impopulavit; ad hanc Kosztanicza novam iterum per Glinam, Vergin Moszt, Veinich et

fuerint, ut eorsum merces commode devehi potuissent. Verum viis quidem instaurandis comitatus eodem ferme tempore manum admoverunt. In reliquo autem non defuere non multo post perspicaciores viri, qui magna argumentorum vi Augustae Aulae demonstrarunt, quod et longior et sumptuosior via illa per Tergestum evehendis productis Hungaricis, quae cum sint voluminosa, pretium sumptuosi transportus haud sustinent, non possit convenire, quod hac ratione exiguo unius partis Monarchiae emolumento, alia, nempe Hungarica pars, enorme capiat detrimentum; denique, quod id nec

sexcentaque alia commercii impedimenta interea enata sunt, quae suis locis separatim proponentur. Viget universim adhuc apud plerosque dominos terrestres ille cogitandi modus, ut curas suas ultra usuale oeconomiae systema extendere superfluum putent et apud magistratus exequentes opinio illa: quasi commercialia eiusmodi, aut oeconomiae publicae obiecta, eodem quo reliqua politica negotia zelo promovere, ad partes officii sui non attineret, aut certe, quod eius intuitu omnis eorum obligatio eo restricta sit, ut emanatas hoc in passu altiores ordinationes publicas reddant. Quae

possit navigari; e contra, quod respectu Galliciae, Austriae et Germanici Imperii Hungaria minus feliciter situetur; utpote cum in has, nonnisi aut sumptuosa axis via, aut longa adversis fluviis navigatione perveniri possit. Quod plane illa producta, quae maximam eductionis Hungaricae partem efficiunt, a loco eductionis plurimum distent; adeoque nonnisi longa et sumptuosa, seu axis seu navigationis adversis fluviis, via, eo deduci possint. Ita boves e partibus Cis- et Trans-Tibiscanis, ubi rem pecuariam sedem sibi

montanistica regnicolaris Deputatio indubie exhauriet. Quoad vegetabile, ac in specie frumentum: si res intimius expendatur, status agriculturae in eo subsistit, quod in partibus illis, quae occasione fruges distrahendi gaudent eaque ipsa de causa populo abundant, illa, si non ad summum, ad magnum certe perfectionis gradum, seu eius instrumenta seu arandi, firmandi componendique modum spectes, perducta sit; alibi, ubi aut nulla, aut rara distractionis occasio affulget, et ideo minor etiam est populatio, sicut ad propriam tantum necessitatem restringitur, ita

tinctores provideri possint, colendas, nemo hactenus manum admovit. Duae sunt, quarum praecipuus in fabricis illis usus est. Rubia tinctorum, vulgo Krach, et isatis , quae Germanice Wenigd appellatur. Illa in Banatu pluribusque Regni comitatibus sponte crescit et a plebe pro domestico usu alla minuta adhibetur. Verum ut in maiori quantitate haberi et fabricam aliquam providere possit, apta ad id mola eget, quae in toto Regno necdum existit. Isatidis culturam, ut inducat piae

internum vigeat, debet aliqua aequabilis proportio inter producentes et consummentes existere. Iam si numerum artificum ab anno 1772. in duabus tertiis accrevisse, adeoque 50.000 in praesens efficere supponamus; adhuc ad 140 personas, nonnisi unicus opifex obveniet, quod praesertim relate ad illa, quorum plerique incolas usum habent, velut: linea, lanea, lignea artefacta, aequabilem illam proportionem certe non inducit. In particulari, quod Regnum ne primae quidem necessitatis et commoditatis opificiis adhuc satis provisum sit vel inde apparet, quod ingens vis pecuniae quotannis pro

Nimirum lanam, pelles, canabes et linum Hungaria ita copiosas profert, ut anno 1775. usque 1784. singulo anno per diametrum evexerit de cruda lana l,838.999 florenos; de crudis vero pellibus pro 242.765, de canabibus denique et lino 59.328 florenos; et tamen tabella illa coriaceam et telae nullam, pannorum vero tantum octo fabricas indicat. Interea, quamquam nulla coriacea fabrica exstet, iam tamen in Scepusiensibus tam bonae qualitatis cordovan confici, relatione mercatoris itinerantis constat, ut illud

itinerantis constat, ut illud Turcico eo tantum inferius sit, quod aquam non ita arceat. Gosypium, ut in Germanicas provincias pertingat, Hungariam transire debet, adeoque haec illud leviori quam Germanicae provinciae pretio habere potest; et tamen duae tantum materialis huius fabricae in tabella illa denotantur. Haec de statu fabricarum; iam de actuali commercii statu. § XLVII. Mechanicus commercii cursus. Ubi procurata commercio plena libertate, illud ad summum florem iam perductum est, ibi nullae nundinae vigent, victualia

alios collaterales absorbet hisque auctus, aquas suas in mare transmittit, ita in omni provincia solet esse centralis locus, in quo primarii quaestores aut resident aut sedem ad minus negotii sui defigunt. Secundarii quaestores in iis locis se collocare solent, per quae in linea illa, merces, ad centrum commodissime et affluere et vicissim defluere possunt. Centrum eiusmodi emporium, collateralia, per quae commercium in illud decurrit, loca, scala vocantur. In Hungaria centrum commercii est Pestinum, et respective Buda:

hoc nullam in Hungaria scalam habet, verum pro hac, ipsi Petovium in Styria, imo inverso plane ordine, Vienna deservit. E defectu Hungaricae huiusmodi scalae evenit, ut maxima pars Hungaricarum mercium non ad Hungaricum, sed ad Germanicum Litorale evehatur, et ut ipsa illa, quae inter inferiores comitatus et Litorale Hungaricum per Carolostadium, exigua licet communicatio viget respectu Pestini sit excentrica, neque immediatum, cum generali commercii Hungarici cursu nexum habeat. Per scalas has, adsitae illi partes partim superflua sibi

commercii cursus, ita fixus et regularis est, ut non aliam saepe accipiat directionem. Quandoque aliquis commercii articulus, non Pestini, sed alibi centrum sibi defixit, prout id de frumento mox videbimus; saepe etiam primarii, praesertim Pestienses mercatores Hungarica illa producta, quorum facilis est in Germanicis provinciis distractio, per mandatarios suos, quorum plerique Iudaei sunt aut Rasciani, in ipso productionis loco, a prima manu coëmere, haec in depositoria sua colligere sicque uni aut pluribus correspondentibus Germanicis seu in massa seu per partes

Linciensi; e Gallicia non tantum Polonica, sed et Russica tela invehitur. Circumferunt has telas per celebriores Regni nundinas Germani quaestores; ipsi tamen etiam primarii Hungariae mercatores notabili eius quantitate se providere et hanc ad nundinas Pestienses deducere solent. Hic illa a secundariis scalarum, quas supra designavimus, mercatoribus coëmi sicque per eos, in adiacentem sibi districtum dispergi solet. Plurimam eius partem vel Debreczinenses quaestores comparant, vel Posonienses et Pestienses mercatores eorsum transmittunt. Cum enim ad Debreczinenses nundinas

in tanto valore cuprum produxit; verum praeter exigua, quae Neosolii et Schémniczii inde conficiuntur fabricata, quaeve in peculiari rubrica in activo statu iam alioquin assumpta sunt, totum hoc cuprum in crudo ad Germanica depositoria devehitur ibidemque primum distrahitur. Quare cum summa illa, quae pro hoc producto obvenit, non in Hungaria, sed in Germanicis provinciis percipiatur; summa etiam haec ex activo Hungarico deduci debet. Proinde licet totale ultimi decennii activum ad 3,484.842 florenos adsurgat: cum tamen comprehensum in hac summa cupri pretium in florenis 951.398

haec ex activo Hungarico deduci debet. Proinde licet totale ultimi decennii activum ad 3,484.842 florenos adsurgat: cum tamen comprehensum in hac summa cupri pretium in florenis 951.398 defalcari debeat; genuinum activum in 232.447 florenis consistit. Quodsi summae huic addatur pecunia illa, quam Augusta Aula pro sustinenda re montanistica quotannis impendere debet et quae a versatis hac in re viris, ad tres milliones devalvatur; si insuper summa illa, quam exteri mercatores, per quos maxima commercii Hungarici pars procuratur, in transportum inductarum, eductarum et transeuntium

in florenis 951.398 defalcari debeat; genuinum activum in 232.447 florenis consistit. Quodsi summae huic addatur pecunia illa, quam Augusta Aula pro sustinenda re montanistica quotannis impendere debet et quae a versatis hac in re viris, ad tres milliones devalvatur; si insuper summa illa, quam exteri mercatores, per quos maxima commercii Hungarici pars procuratur, in transportum inductarum, eductarum et transeuntium mercium expendere debent, uti et pecuniae, quas intervenientes et transeuntes exteri in Hungaria consumunt, tantum ad 467.566 florenos assumantur, facile

subeant considerationem. Illis enim 15, his nonnisi 6 annorum immunitatem lex concessit; illos ab omnibus publicis oneribus, hos nonnisi a contributione exemit, et idem de illis separatim suo loco agetur. Quod aliam subeat considerationem illa populatio, dum integra colonia seu possessio in suo deserto illocatur, ab ea, in possessione iam exstante una aliave deserta sessio impopulatur, et ideo de his etiam obiectis separatim agi debeat. Quod septemtrionalis Hungariae pars in systemate commercialis

ut non modo campsores Aulae Regiae fuerint, sed omnibus praeterea cameralibus officiis sint admoti. Nunc eorum numerus supra 80.000 assurgit. Tam numerosa et cuius populatio prae omnibus aliis citius increscere solet, incolarum classis omnem sane legislationis attentionem meretur, praesertim quod illa easdem, quas nunc exercet fraudes et usuras, iam ante quinque secula perinde exercuerit, prouti id e perlatis pro illa legibus querelisque eorum temporum satis apparet. Piae memoriae Imperator et Rex Iosephus IIdus nihil intentati reliquit, ut populosam hanc incolarum classem ex inertia

supra 80.000 assurgit. Tam numerosa et cuius populatio prae omnibus aliis citius increscere solet, incolarum classis omnem sane legislationis attentionem meretur, praesertim quod illa easdem, quas nunc exercet fraudes et usuras, iam ante quinque secula perinde exercuerit, prouti id e perlatis pro illa legibus querelisque eorum temporum satis apparet. Piae memoriae Imperator et Rex Iosephus IIdus nihil intentati reliquit, ut populosam hanc incolarum classem ex inertia sua ad agriculturam, artes, opificia adeoque fixum alimentationis statum producat. Aperuit iis ad obtinendas

quam ordinationes illas in legem referre subalternosque magistratus ad exactam earum effectuationem adstringere. § LXXXIX. Ita et Valachis. Ad classem eorum incolarum, qui precarium tantum alimentationis statum habent, cruda etiam illa et pertinax gens Valachica merito referri potest. Licet enim hi, plerumque colonicales sessiones teneant, tamen seu naturali inclinatione seu animi depravatione ad desidiam quaeque huic iuncta sunt vitia: ebrietatem, furta et praedocinia adeo proclives sunt, ut propter malam sessionum suarum

PRODUCTIS IN GENERE § XCII. Ut oeconomia publica perficiatur, debet legislatio nationalem industriam excitare. Naturae producta nonnisi incolarum industria augeri et perfici possunt. Industriam principio necessitas imperavit; verum postquam illa eo provecta, ut incolae primis tribus necessitatibus, victui nempe, vestitui et habitationi utcunque prospexerint, solet populus in primo illo industriae gradu ita subsistere, ut omnem ulteriorem conatum superfluum putet, imo invectum semel hoc in genere

nunquam producet; sicut vicissim enata utilitate, industria suapte etiam solet excitari. Ipsa praemia cum pro una tantum vice decerni soleant, ut industriae, cui praemium propositum est, primum specimen producatur, efficere possunt, ut eadem industriae species radices defigat, nisi industria illa praesentem continuamque adferat utilitatem, nunquam efficient. § XCV. Utilitas alicuius novi instituti per magistratus populo irremisse inculcanda. Interea evenit persaepe, ut variae reipsa utiles industriae species populo

legislatio tantum frumenti faciliorem et utiliorem distractionem procurare debet. Itaque legislatio omnem adhuc aliam, quam quae per faciliorem frumenti distractionem, de qua suo loco agetur, procurari quiret, perficiendae agriculturae curam tuto deponere potest. Crescet illa perficieturque suapte, prouti populatio, consumentium numerus et distractionis facilitas increverit et ubi seu interna consumptio seu eductio ad extra eo provecta fuerit, ut omnem frumento idoneum angulum excutere supremumque colendo agro laborem impendere intersit et agraria

suapte, prouti populatio, consumentium numerus et distractionis facilitas increverit et ubi seu interna consumptio seu eductio ad extra eo provecta fuerit, ut omnem frumento idoneum angulum excutere supremumque colendo agro laborem impendere intersit et agraria instituta et omnia illa, quae in aliis provinciis vigent, agriculturae raffinumenta suapte invehuntur. Nunc eo potius studia sua convertenda esse videntur, ut quo plura alia producta eruantur, quorum cultura notabilior incolarum numerus se possit occupare. Nimirum ut hac administratione maior frumenti,

persuasione, praecipue vero exemplo artificialium eiusmodi pratorum usus, sensim propagetur. § CV. Leges, quae in favorem culturae pratorum perferendae censentur. E converso ad partes legislationis omnino attinet removere impedimenta illa, quae industriosos etiam proprietarios detinent, quo minus eum, quem possent e pratis suis fructum capiant. Talia sunt introducti in pluribus locis abusus illi, ut nemini liceat foenile suum ante festum Sancti Ioannis Baptistae falcare ideo, ut eadem interea pro pascuo deservire possint. Item

sui introducat. DE CULTURA LINI § CXVI. Status culturae lini et quod eius perfectio. Lini culturam augere et perficere non eo nomine interest, ut illud in crudo exportetur, sed ut per eius elaborationem immanis illa, quae titulo telae quotannis effertur, pecuniae summa sensim minui possit; de augenda vero telae productione infra in obiecto manufacturarum agetur. Producto huic videtur frigidior regio convenire, cum Moscovia maximam crudi huius producti copiam commercio subministret, et in ipsa

oporteat? § CXX. Status eius culturae in Hungaria. In Hungaria durabat continuo apes enecandi usus, donec piae memoriae Imperatrix et Regina Maria Theresia apum culturam etiam in Hungaria emendare decrevit. Id ut assequatur, submisit illa peritos novae huius manipulationis homines comitatibus, ut iuvenes pro condiscenda hac arte ad illos mittant; his vero, ut postquam eam edocti fuerint manipulationem hanc in districtibus suis propagent, praecepit. Verum seu inveterato plebis adversus omnes novitates odio, seu inscitia eorum,

adeoque periculum sit, ne aucto quotidie in ipsa Hungaria cerae consumptione, hactenus activa haec rubrica sensim in passivam transeat; videtur Deputationi e re fore, comitatibus non tantum admittere, sed et imponere, ut peritos utilioris illius apum culturae homines e comitatibus illis, ubi illa iam viget, accire, eandemque in gremio sui inducere teneantur. Et haec relate ad indigena producta. Iam de iis: quae serius aliunde adoptata sunt. DE SERICI CULTURA § CXXII. Quantam Hungariae utilitatem serici cultura

in gremio sui inducere teneantur. Et haec relate ad indigena producta. Iam de iis: quae serius aliunde adoptata sunt. DE SERICI CULTURA § CXXII. Quantam Hungariae utilitatem serici cultura procurare possit. Si illa singulo populo maxime utilia sunt producta: 1) quae climati suo exclusive ad vicinos conveniunt. 2) Quorum manipulatio agriculturam minime impedit. 3) Quae certam et pene illimitatam habent distractionem. 4) E quorum cultura utilitas ad plurima incolarum individua dimanat. 5) Cuius cultura

et Americana utebantur. Postquam enato Americano bello tabaccae e regionibus illis inductio impedita evasit, eos, qui hac utebantur, populos, ut Hungaricam quaerant, necessitas ipsa coegit. Antea quia plures erant producentes quam ementes, tabacca Hungarica exili admodum pretio veniebat, ut illa vel hoc pretio Viennam vendi possit, cultores quo meliorem eidem qualitatem procurare cogebantur. Intercepto Americano commercio, cum plures emptores comparuissent quam erant producentes, pretium tabaccae Hungaricae utique notabiliter assurgere debuit, praesens haec lucri occasio parte ex una

et collectionis rite observari coepit, cum directio tabaccaria Viennensis depositorium suum Pestini, in ipso culturae huius centro collocavit. Provisionem non Viennensis tantum, sed etiam Lembergensis abaldo cum tabacca Hungarica in se assumpsit, neque hoc contenta, insuper commercium cum illa in exteras provincias suscepit, et ut maius inde lucrum capere possit, tabaccae Hungaricae dempto Litorali evectionem prohiberi procuravit. Concentrata in unico corpore tam vasta manipulatio, suapte efficere debuit: 1) ut abaldo Viennense omnes alios minores emptores removere; 2) ut hoc facto

moderatam mercedem assumere, qui de possessione ad possessionem progrediendo cultores in utraque manipulatione doceat, una eadem occasione abusum etiam illum pistilli in tabacca relinquendi ea ratione exstirpet, ut capacitet cultores, quod emptor alioquin in proportione ponderis, quod inutilia illa pistilla efferunt, minus pretium semper pro tabacca sit oblaturus. Ne parte ex una cultores e longinquioribus partibus Pestinum tabaccam vehere debeant, parte vero ex alia abaldo Viennense, per multiplicata in diversis partibus depositoria monopolium producti huius magis

Anno 1788, ut institutum hoc stabili dote fulciat, remanentes ab intertentione nobilis turmae praetorianae decem mille florenos in hunc scopum addixit, et cum enatum anno eodem bellum Turcicum manipulationem hanc intercepisset, ut eadem mox finito bello resumatur, interea vero summa illa erga interusurium elocetur, defixit. § CXLVI. Leges, quae ad provehendum hoc institutum perferendae censentur. Cum recentissimum hoc bellum magnum iterum equorum numerum absumpserit, ratio publici exigere videtur, ut institutum

Denique Cum basis et fundamentum totius propagationis equorum instituti debeat esse equatium regium, seu deinde illud in Mezö-Hegyes seu ubicunque alibi sit collocatum, cum inde et caballae, ubi opus fuerit, et admissarii peti debeant, ne forte illud intercidat, resultantia illa ab intertentione nobilis turmae praetorianae 10.000, quae piae memoriae Imperator et Rex Iosephus IIdus ad instar stabilis dotis eo destinavit, futuris etiam temporibus eo semper impendantur. DE MELIORANDA OVIUM SPECIE

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report