Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: tunc Your search found 3641 occurrences
First 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1283-1403:1283. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] mecum nisi de rebus diunis ratiocinari solebas. Qua Tua erga Deum obseruantia prouocatus, opus piissimum, quod tunc in manibus erat, Tuo nomini me dedicaturum sponte pollicitus sum Tibi. Perfecto itaque opere, quod olim promiseram, nunc exoluo. Totum hoc, quod offerimus, Christi, Saluatoris nostri, humanitatem diuinitatemque continet. Videbis primum, quanta ille in terram de cęlo descendens
1284. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 415 | Paragraph | SubSect | Section] ad eas capessendas uirtutes, quibus uera beatitudo comparatur. Ego igitur seminaui,
tu occabis, tu runcabis. Ego plantaui, tu arbustabis, tu pedabis, ut et seges ipsa lętior
proueniat et uiuiferi palmites per ramos quaque uersum serpendo longe sese porrigant lateque
propagent. Tunc demum fructus ipse, quem Domino pręstante percipere licebit, erit utrique
nostrum communis.
inopes erant, ut
agnum, quem offerrent, non haberent pręter Agnum ipsum, qui tollit peccata mundi, non in
templo, sed in cruce offerendum.
Non sit tibi, Christiane, grauis paupertas. Hęc te Dei filio magis similem facit quam
diuitem suę diuitię.
Et tunc quidem circumciditur puer, ut iam ab infantia sanguinem suum fundere pro nostra
salute incipiat, qui adultus totum in cruce profusurus erat. Vocatum est — inquit
— nomen eius Iesus, quod uocatum est ab angelo, priusquam in utero conciperetur.
discipuli tui faciunt, quod non
licet eis facere sabbatis. Falsi autem iudicii conuicti sunt argumento Dauid, qui
famem passus panes propositionis comedit, quibus soli sacerdotes uesci solerent; exemplo etiam
sacerdotum ipsorum, qui in templo sabbatum uiolant multa tunc quidem illic operando et tamen
sine crimine sunt. Se uero et templo maiorem esse asseruit et dominum sabbati affirmauit. Qua
igitur ratione rectam ac ueram sabbati obseruationem nosse poterant, cum dominum sabbati
ignorarent, uel quomodo discipulis peccandi dabatur locus
glorię eius
inuidentes: In Belzebub — inquiunt — principe demoniorum, eiicit
demonia. Rursum demoniacum oculis captum utroque malo curat, et pharisei dixerunt:
Hic non eiicit demones nisi in Belzebub, principe demoniorum.
Tunc quoque inesse ei demonium dicere ausi sunt, cum ille scelus, quod ipsi intra se
uoluebant, detegeret dicens: Quid me quęritis interficere? Poterant iure quidem
illum Deum esse credere, qui secreta cordis nosset. Sed odii morbo excęcati dissimulare, quod
ex benedicimus nos, quia Samaritanus
es tu* et demonium habes? Indignari solent iniqui, cum sua sibi uitia obiici et
exprobrari audiunt. Samaritanus es, inquiunt, hoc est Iudaicę legis semiplenus
sectator. Tales enim tunc Samaritani habebantur. Et demonium habes. Ipse autem
demonum hominumque dominus mansuetudinis et tollerantię nobis exemplum insinuans, non
maledicta pro maledictis refert, sed tantum se demonium nequaquam habere ait. Contrarius enim
erat demoniis, qui ea de
inuitum pati ostendit, cum inter eos, a quibus ducebatur, non comparuisset. Sequitur enim:
Iesus autem transiens per medium illorum ibat. Discessit itaque ab eis et uenit
Capharnaum, ciuitatem Galileę ibique docebat populum. Qua certe in re instruit nos ne
tunc quidem, cum aduersariorum persecutionem patimur, cessandum esse ab operibus iustitię.
Ad hęc frequenter etiam lapidibus eum obruere concupierunt. Nam cum in templo eos docuisset,
ut Ioannes ait, dixissetque: Antequam Abraham fieret, ego sum. Tulerunt —
negligunt. Fugit ille de templo cordis eorum, quia uulpes foueas
habent et uolucres cęli nidos, Filius autem hominis non habet in obstinatis, ubi caput
reclinet suum. Poterat quippe Dominus Iudeos sibi tam infensos repente perdere, sed maluit
latere, ut nobis documento esset ne tunc quidem, cum possumus, in aduersantium furorem
uindicare uelle, sed potius ab eis recedere, et pati magis iniuriam quam inferre.
Iterum idem Euangelista refert, quod sublatis de terra lapidibus minati sunt dicenti:
Ego et Pater unum sumus. Iisdem ferme
unguenti dispendium quosdam ex discipulis indigne tulisse aiunt. Ioannes autem
in solum Iudam id reiecit. Et fortasse alii discipuli a Iuda persuasi bono erga pauperes animo
hoc egerunt, sed ipse Iudas malo, ut rei docuit euentus.
Maria ergo, cum se peccatricem agnosceret, tunc lachrymis lauit pedes Domini et capillis
extersit et unguento perunxit et ore est exosculata. Deinde impetrata uenia ueluti referendę
gratię loco unxisse tantum pedes dicitur et capillis tersisse; ex hac uero consuetudine iam
confidentior facta etiam caput eius perfudisse.
sacerdotum et scribę et principes
plebis quęrebant illum perdere. Nulla quidem alia re commoti, nisi quia honorabilior
ipsis gloriosiorque apparebat, plurimis eum *corr. ex quadam
sequentibus, quos pertimuisse feruntur neque tunc aliquid in illum moliri ausi.
Cęterum, si ista, quę dicta sunt, iuxta tropologiam consyderabimus, inueniemus nostris
quoque temporibus non paucos esse, qui de Dei templo speluncam faciant latronum. Templum
Dei est — Apostolus inquit — quod
si ista, quę dicta sunt, iuxta tropologiam consyderabimus, inueniemus nostris
quoque temporibus non paucos esse, qui de Dei templo speluncam faciant latronum. Templum
Dei est — Apostolus inquit — quod estis uos. Nos ergo templum Dei sumus.
Tunc autem de templo hoc speluncam latronum facimus, cum malis cupidinibus cor nostrum
implemus et, ubi habitare Deum oportuit per continentię cultum, ibi per carnis lasciuiam
diabolum admittimus. Tunc autem flagellat nos Dominus, cum aduersis urgemur, ut non ea, quę
nobis, sed
— Apostolus inquit — quod estis uos. Nos ergo templum Dei sumus.
Tunc autem de templo hoc speluncam latronum facimus, cum malis cupidinibus cor nostrum
implemus et, ubi habitare Deum oportuit per continentię cultum, ibi per carnis lasciuiam
diabolum admittimus. Tunc autem flagellat nos Dominus, cum aduersis urgemur, ut non ea, quę
nobis, sed quę Deo placita sunt, sequamur.
Iudei ergo minus perpendentes mirabilia Domini nostri et iniquo admodum animo ferentes ab eo
se tam ignominiose de templo eiectos, rursum in necem eius inter
hoc ultro ipse passurus aduenerat, ut pro peccatis omnium satisfaceret. Vnde et
clamabat (sicut in Ioanne est scriptum): Nunc princeps huius mundi eiicietur
foras. Mundi princeps erat diabolus, cum late in omnes idolatras regnaret.
Qui tunc de eiusmodi regno est eiectus, cum gentes conuersę unum uerum Deum colere coepere.
Et ego — inquit — si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad
meipsum. Exaltatus in cruce, exaltatus in resurrectione, exaltatus in ascensione traxit
ad se
uespera uero sextę ferię crucifixus, ut et
typicum et uerum agnum uno die immolatum fuisse sciamus, alterum in initio, alterum in fine.
Vel fortasse uerior est Burgensis sententia, qui huius quęstionis nodum ita soluit, ut dicat
iuxta antiquam Hebreorum consuetudinem duplicem tunc decimam quartam lunę occurrisse, et in
prima quidem Christum perfecisse uetus sacrificium nouumque instituisse; in
secunda semet in sacrificium Deo Patri obtulisse. Quam computationem idem autor late explicat
in Additionibus commentariorum Nicolai Lyrę super
uetus sacrificium nouumque instituisse; in
secunda semet in sacrificium Deo Patri obtulisse. Quam computationem idem autor late explicat
in Additionibus commentariorum Nicolai Lyrę super Bibliam. Non ergo inter se differunt
Euangelistę, sed cum duplex Pascha tunc contigisset, Ioannes alterius, alterius alii mentionem
fecerunt.
Sed iam, quod instituimus, prosequamur! Per idem ergo tempus, cum discipuli rogarent
Dominum, ubi uellet parari sibi, ut comedat Pascha (magis enim opipare* tunc conuiuari mos
erat): Ite in
Euangelistę, sed cum duplex Pascha tunc contigisset, Ioannes alterius, alterius alii mentionem
fecerunt.
Sed iam, quod instituimus, prosequamur! Per idem ergo tempus, cum discipuli rogarent
Dominum, ubi uellet parari sibi, ut comedat Pascha (magis enim opipare* tunc conuiuari mos
erat): Ite in ciuitatem — respondit — ad quendam, et dicite ei: Magister
dicit: Tempus meum prope est; apud te facio Pascha cum discipulis meis. Iubet, ut
conueniant hominem incertum, quem ignorant, et fortasse, qui primus
Vel hoc est illud, quod Paulus
ait: Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc iustificatus sum; qui iudicat* me, Dominus
est. Non enim sufficit nostra emundatio, id est a peccatis abstinentia; nisi Christi
meritum accesserit, cęleste regnum ingredi non merebimur. Tunc ergo Iesus pedes nostros lauat,
cum per passionis suę gratiam nos de terra sublatos cęlestibus inserit. Quare autem ante
passionem lotione ista utitur? Vt eos ad susceptionem tantę futurę gratię pręparet, quibus
post passionem Spiritum Sanctum missurus erat. Et
alterius onera portate, et sic adimplebitis legem
Christi. Deponit autem Dominus uestimenta sua et iterum sumit, ut, quod uerbis
prędicauerat, gestu designet. Dixerat enim, quia crucifigendus esset et a morte suscitandus.
Cum igitur corpus suum in cruce mortuum reliquit, tunc deposuit uestimenta sua. De cruce autem
sublatus in sepulchro recubuit. Et rursum uestem carnis humanę, quam exuerat, a mortuis
resurgendo assumpsit.
Nunc illo nostra redeat oratio, ubi dicitur: Et cum recubuisset. Ex quo satis
constat, quia post
adiuuetis. Tanquam pręsides peccatores corripite, tanquam ministri bona omnibus, qui fidei
uestrę commendati sunt, prouidete. Si hoc ita non feceritis, reprobabit uos Dominus,
humilitatis suę signa non inueniens in uobis. Sin uero* feceritis, uobis quoque dicturus est,
quod tunc discipulis suis dixit: Vos estis, qui permansistis mecum in tentationibus
meis. Et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et *corr.
ex sinuero
bibatis super mensam meam in regno meo, et sedeatis
tantum, Marcus autem expressit
et finem. Ante primum enim galli cantum coepta est trina negatio, ante secundum peracta.
Discreuit ergo Marcus ipsas negationes. Alii non diuidendo tres totas in prima incluserunt,
ueluti unum corpus efficientes trinę ipsius negationis. Vnde tunc quoque, cum facta est, totam
explicant ante galli cantum, licet et post *corr. ex ante primam
gallus cantauerit et iterum post **corr. ex ante secundam et tertiam,
sicut Marcus affirmat.
Et cum Petrus dixisset ne
illis iterum abiit, et orauit tertio eundem sermonem.
Tertio orando docet instandum esse precibus, donec, quod petimus, impetremus, si tamen, quod
animę saluti conferat, petimus. Non ergo orat, ne transeat ab eo calix, quem iam assensit, ut
bibat, sed ut nos erudiat tunc pręcipue *corr. ex precipue orandum esse, cum patiendi periculum imminet, ut in
fide constantes inueniamur et magis optemus fideles mori quam infideles uiuere.
Et quid enim magnum pręstamus **corr. ex prestamus , si pro eius
dimittite liberos, pręstate securos.
Iudę osculum
Adhuc illis dubitantibus, an ipse esset, quem quęrebant, Iudę proditoris indicio
certius discere expectant. Tunc ille accedens eum palam osculatur, quem occulte uendiderat;
eum amice amplectitur, quem hostiliter in necem tradebat. Dixerat enim: Quemcunque
osculatus fuero, ipse est, tenete eum!
Hypocritę
ut lucem, quę ad illuminandum omnem hominem uenit, uidere non potestis.
Et quoniam, qui credunt in lucem, filii lucis sunt, uos non credentes filii estis tenebrarum.
Quęstio
Hoc loco quęri* potest, unde tunc Petrus tam audax fuerit, qui postea tam timidus
fuit, ut uoce ancillę perterritus eum, pro quo modo digladiatus est, negarit? Pręsente enim
Domino armatam cohortem non timebat, absente foeminas inermes expauit. Omnis quippe humana
uirtus debilis est et imbecilla, nisi
ille relicta syndone nudus profugit ab eis. Quis
fuerit adolescens iste, incertum est. Quidam aiunt fuisse hunc de domo illa, ubi Pascha
celebrauerant, nonnulli Iacobum, fratrem Domini dictum et Iustum cognominatum. Gregorius
pontifex putat fuisse Ioannem apostolum. Quem tunc quidem iuuenem fuisse longa post
ascensionem Domini ętas testatur. Cęterum, quicunque ille fuerit, *corr. ex
queri
**corr. ex Solus
***corr. ex iuerat
documento nobis
cur a uita, quę Christus est, discedis? Si mori formidas, cur negando ab ipso
uitę autore recedis? Trahat hinc exemplum humana fragilitas. Bonum, quod in se c
onfidendo promittit, pręstare* per se non potest; in Deo confidendo ipso adiuuante potest.
Potuit quippe tunc et Petrus, cum Spiritus Sancti ope adiutus Neronis contempsit sęuitiam et
intrepidus, ut crucifigeretur, sustinuit.
Tunc (ut alii Euangelistę narrant) recordatus uerbi Domini de sua negatione et galli cantu
prędicentis,** exiit foras et fleuit amare.
Bonum, quod in se c
onfidendo promittit, pręstare* per se non potest; in Deo confidendo ipso adiuuante potest.
Potuit quippe tunc et Petrus, cum Spiritus Sancti ope adiutus Neronis contempsit sęuitiam et
intrepidus, ut crucifigeretur, sustinuit.
Tunc (ut alii Euangelistę narrant) recordatus uerbi Domini de sua negatione et galli cantu
prędicentis,** exiit foras et fleuit amare. Flendo ergo Petrus culpam deleuit,
quam timendo contraxerat. O felices lachrymę, per quas negatori reddita est gratia, meretrici
deinde nocte illa, qua capto Domino nostro illuserunt atque insultarunt, magis quam
dici queat, nequiter ac ignominiose, mane consilium iniere de morte eius maturanda. Vinctum
ergo, ut morte dignus appareret, Romanorum pręsidi Pontio Pilato tradiderunt.
Tunc (ut Mattheus testatur) proditor Iudas commissi flagitii conscius ac
poenitentia ductus retulit pecuniam, quam acceperat, principibus sacerdotum et senioribus
dicens: Peccaui tradens sanguinem iustum. At illi dixerunt: Quid ad nos? Tu uideris. Et
proiectis
commissis dolerent et in Christum credere
uoluissent. Sed uideamus peruersitatem illorum!
Mittunt Iesum cum militibus in prętorium (ut Ioannes ait) et ipsi non
introierunt in prętorium, ut non contaminarentur, sed ut manducarent Pascha. Tunc ergo
intrantes hominis alienigenę domum immundi erant. Veruntamen multo maior animi immundities
erat innocentem hominem, tametsi Christum esse ignorarent, in damnationem mortis dare quam
pręsidis Romani prętorium ***corr. ex pretorium ingredi.
instabant, ut Barraba dimisso Christus crucifigeretur.
Aestuabat Pilatus, quid sibi agendum esset, incertus. Introiuit ergo (ut
Ioannes ait) iterum in prętorium, et uocauit Iesum et dixit ei: Tu es rex Iudeorum?
Iesus autem, qui prius tacuerat, tunc respondit dicens: A temetipso
hoc dicis, an alii dixerunt tibi de me? Quare, quem nihil latere potest, quasi rerum
ignarus interrogat?
Quęstio
Certe, non ut ipse discat, sed ut pręsentes et posteri
mei, angelici spiritus, pugnarent, ne traderer Iudeis. Nunc
autem non est regnum meum hinc.*** Notanter et signate dixit nunc, hoc
est, passionis tempore, sed erit postea, cum omne iudicium Pater dabit Filio, cum ponet
inimicos scabellum pedum eius. Tunc et regnum eius erit in hoc mundo, ut iudicet uiuos et
mortuos, iustos et iniustos.
Ego — inquit — in hoc natus sum et ad hoc ueni in mundum, ut testimonium
perhibeam ueritati. Hoc est, propterea quidem assumpta humanitate apparui
opprobrium ad uos redundet, rege uestro crucifixo.
Respondent pontifices: Non habemus regem nisi Cęsarem. Hic quoque pertimuisse
Pilatum reor, ne contraire Cęsari uideretur, si Cęsarem pro rege se habere clamantium
postulationi non cessisset. Vnde sequitur: Tunc ergo tradidit eis illum, ut
crucifigeretur. Barrabam autem (ut alii Euangelistę tradunt) qui propter homicidium et
seditionem missus fuerat in carcerem, dimisit liberum. Hunc Iudei absolui petierunt, ut eo
etiam damnabiliorem ostenderent esse Iesum. Quicquid ergo
esse Iesum. Quicquid ergo ubique (aliquid)** odii et
indignationis erat, totum aduersus Christum congesserunt, ob hoc solum, quod plebs ipsa magis
ei quam ipsis honorem deferret. Pati enim non poterant sibi pręferri*** quenquam aut haberi
magis ueneratione dignum. Quod ergo tunc inique petendo obtinuerunt, adhuc in perfidia
obstinati possident. *corr. ex Caym
**om.
***corr. ex preferri
Barrabam habent diabolum, qui in eos latrocinia sua exercens credere
conuersus dixit: Filię
Hierusalem, nolite flere super me, sed super uos ipsas flete et super filios uestros. Quoniam
ecce uenient dies, in quibus dicent: Beatę steriles, et uentres, qui **corr. ex quę non genuerunt, et
hubera, quę non lactauerunt. Tunc incipient dicere montibus: (Cadite super nos, et
collibus) ***add. Operite nos.
Quia si in uiridi ligno hoc faciunt, in arido quid fiet? Nolite flere super me —
Si ergo supplicium meum tanto uobis
erit emolumento, nolite flere, sed gaudete potius. Et cladem illam flete, quę propter multorum
impietatem urbi huic est uentura. Venient enim Romani (ut alibi
dixit) et circumdabunt eam uallo. Tanta autem tunc fiet afflictio, ut matres
uellent non habere filios, quos lugeant, nec sensum, quo tam tristia percipiant, nec uitam,
qua duriora morte pati cogantur. Foris uastabit gladius, intus fames consumet, urbs ipsa
templumque euertetur. Post hęc captiuitas, seruitus, in diuersa
et uos persequentur.
Denique idem ipse c lamat: Qui uult uenire post me, abneget semetipsum, et
tollat crucem suam quotidie, et sequatur me. Falluntur itaque, qui in deliciis et
uoluptatibus uiuendo se cum Christo regnaturos sperant. In deliciis tunc ętatem agebant Iudei
et in uoluptatibus effusi elata ceruice arroganter atque superbe incedebant. Vaticinii autem
Dominici euentus tunc capitibus eorum incidit, cum a Tito, Romanorum imperatore, euersa est
ciuitas, moenia solo ęquata, tot hominum milia cęsa, tot fame
suam quotidie, et sequatur me. Falluntur itaque, qui in deliciis et
uoluptatibus uiuendo se cum Christo regnaturos sperant. In deliciis tunc ętatem agebant Iudei
et in uoluptatibus effusi elata ceruice arroganter atque superbe incedebant. Vaticinii autem
Dominici euentus tunc capitibus eorum incidit, cum a Tito, Romanorum imperatore, euersa est
ciuitas, moenia solo ęquata, tot hominum milia cęsa, tot fame
seditionibusque intestinis consumpta, tot in seruitutem redacta. Nullum denique super terram
miseriarum genus est, quod non illis tunc
tunc capitibus eorum incidit, cum a Tito, Romanorum imperatore, euersa est
ciuitas, moenia solo ęquata, tot hominum milia cęsa, tot fame
seditionibusque intestinis consumpta, tot in seruitutem redacta. Nullum denique super terram
miseriarum genus est, quod non illis tunc acciderit. Iesus autem, ut futurę erumnę, quam
denunciabat, fidem faceret, rationabile subiecit argumentum (ut in Luca legitur) dicens:
Eo quod non cognoueris tempus uisitationis tuę. Inuidia nanque excęcauerat
mentes eorum, et Messiam in Lege promissum
Iudei, ne Christus rex eorum nuncuparetur. Et certe in eo, quod inuidię uitio seruiebant, non
erat eis rex Christus, in eo autem, quod Creator et Sustentator erat, ubique dominabatur.
Propterea titulus non est mutatus dicente Pilato: Quod scripsi, scripsi.
Tunc iuxta Ioannis narrationem milites acceperunt uestimenta eius et fecerunt quatuor
partes, unicuique militi partem, et tunicam. Erat autem tunica inconsutilis, desuper contexta
per totum. Dixerunt ergo ad inuicem: Non scindamus eam, sed sortiamur de illa, cuius
Nos —
inquit — digna quidem factis recipimus, hic uero nihil mali gessit. Hac
confessione, hac fide, hac poenitudine* inuenit ueniam et de latrone meruit fieri ciuis regni
cęlestis. Inęstimabilis profecto merces nec tamen paruum fidei meritum. Tunc Christum
confessus est latro, cum apostoli dubitarunt. Sed et hoc obseruatione dignum, quod ille, qui a
dextris *corr. ex penitudine
p endebat, saluatur, *corr. ex saluator qui autem a
sinistris, damnatur.
ab interitu liberare.
Dum his aliisque huiusmodi querelis ante crucem filii sui Beata Virgo fatigaretur, mulieres,
quę aderant, tristem consolari nitebantur. Nam discipuli metu perculsi diffugerant, pręter
Ioannem, qui et ipse lachrymans a latere eius non discedebat. Tunc Saluator et Dominus noster
maternorum uiscerum magis quam membrorum suorum dolorem sentiens, ne illa se penitus ab ipso
deseri putaret, de *corr. ex predixisti
c ruce respiciens affari coepit. Sic enim in Euangelio est scriptum:
matre elegit, in discipulo dilexit.
Et quoniam inter poenarum, quas patiebatur, angustias de matre curam habuit, nonne in se
monstrare uoluit, quanta diligentia nobis obseruandum sit pręceptum* illud: Honora
patrem tuum et matrem tuam. Hos in necessitate ne tunc quidem deserendos esse, cum
ipsi necessitate affligimur, suo exemplo nobis ostendit. Quam igitur grauiter delinquunt, qui,
cum rei domesticę commodis satis abundent, parentum tamen inopiam sua copia adiuuare negligunt
et in illos se inhumaniter gerunt, a quibus se genitos et
ex
preceptum
horribiles operuerunt terram Aegypti, ita ut per triduum nemo alterum uidere aut
se mouere de loco, in quo erat, potuerit; si Iosue iubente sol et luna refrenato cursu, donec
ille fugientem prosterneret hostem, perstiterunt ipsum tunc diem multo longius, quam alias
solent, protrahentes; si reuersus est sol decem lineis per gradus, per quos descenderat, in
signum protelatę uitę regis Ezechię, cum orasset, — quid mirum, quod idem sol Creatoris sui
passionem senserit et quasi in luctu positus lucem
in
triduo illo corrumperetur et anima ad ipsum uiuificandum tam cito non redisset. Cęterum, licet
in morte anima et corpus hominis inter se separentur, non tamen separantur a humanitate. Ita
Christi humanitas ne per mortem quidem seiungi potuit ab eius diuinitate. Christus ergo tunc
etiam, cum corpus eius fuit mortuum, Deus et homo erat, quanquam non homo perfectus propter
separationem animę et corporis, homo tamen propter humanitatem, quę inseparabilis est et tam
animę quam corpori communis. Homo ergo et Deus fuit propter Verbi cum
et multa corpora sanctorum, qui dormierant,
surrexerunt. Et exeuntes de monumentis post resurrectionem eius uenerunt in
sanctam ciuitatem, et apparuerunt multis. Congruum sane fuit, ut omnia commouerentur
elementa in morte sui autoris et, quomodo poterant, tunc se tristari ostenderent. Velum templi
scinditur, terra tremit*, petrę dissiliunt, monumenta aperiuntur, mortui resurgunt. Et cuncta
alia diuinitatem eius, qui in cruce mortuus pendebat, testantur.
Talia quęque** cernens centurio et qui cum illo aderant, conuertuntur.
regno. Hic autem dicitur: Et
regnabit rex. Pręter hęc, ubi nos habemus: Suscitabo Dauid germen iustum,
in Hebreo legitur: Suscitabo Dauid Messiam iustum. Deinde, cum hic dicatur:
Et Israhel habitabit confidenter, nequaquam tunc confidenter habitarunt. Dum
enim a Babylone reuersi templum instaurarent tectaque reficerent, a uicinis gentibus quotidie
infestabantur, ut Esdrę sacerdotis liber testatur, nec licebat conquiescere. Sub Christo autem
Domino eius fideles accepta ęternę quietis promissione
filiis benediceret, Iuda — inquit — te laudabunt fratres
tui, adorabunt te filii patris tui. Et post pauca ait: Non auferetur sceptrum de
Iuda nec dux de femore eius, donec ueniat, qui mittendus est, et ipse erit expectatio
gentium. Tunc enim, cum sceptrum Iuda fuit *corr. ex eum
a blatum, occupante regnum Herode Idumeo, natus est Christus in Bethlem, terra
Iuda. Ideo sane de ipsa Bethlem a propheta est dictum: Et tu, Bethlem Effrata, paruulus
es in milibus Iuda.
et Elizabeth nascitur. Maria itaque ab angelo salutata de
Spiritu Sancto concepit et non uiolata uirginitate filium peperit, genitum in pręsepio
reclinauit. Illo nato angeli cantantes dixerunt: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax
hominibus bonę uoluntatis. Et tunc quidem Iesus puer a pastoribus fuit adoratus, a
magis stella duce quęsitus, inuentus quoque et salutatus, myrrha, auro thureque donatus, in
templo deinde pręsentatus, a Symeone iusto susceptus atque circumcisus et ab eodem lumen ad
reuelationem gentium et gloriam plebis
Audi, quid ipso nascente angeli
concinant: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonę uoluntatis.
Bonę autem uoluntatis esse nequeunt, quicunque illum, qui summum bonum est, ignorant. Ipse
uero, qui pacem inter Deum et homines ponere ueniebat, tunc in carne nasci uoluit, cum sedatis
bellis totus fere terrarum orbis pacem agitaret, Cęsare Augusto monarchiam tenente;
quadragesimo enim primo imperii eius anno natus est in Bethlem Christus.
Vide igitur, Euangelica ueritas quam bene prophetarum tuorum respondeat
in Aegyptum, ut diximus. Deinde illo uita defuncto
reuersus est. Hoc quoque futurum prospexerunt sancti prophetę. Esaias: Ecce
Dominus — inquit — ascendet super nubem leuem, et ingredietur Aegyptum. Et
mouebuntur simulachra Aegypti a facie eius. Tunc enim illum in ulnis suis gestauit
mater. Quę ideo nubes leuis dicitur, quia, cum peperisset filium, nullum omnino humorem
sensit, qui grauaret uirginitatis eius integritatem. In figura autem fugę huius Rebecha filium
suum Iacob misit in Aram, ne ab Esau interficeretur. Et
est, peruenitur. In Numeris aqua
cinere uaccę **corr. ex uacce ruffę aspersa mundos efficiebat illos,
quos ex tactu rei immundę inquinari contigisset. Ita et nos, qui in Adam ex tactu uetitę
arboris peccauimus, in Christo baptizati a peccato purgamur. Tunc quoque baptismi sacramentum
pręparabat Dominus, cum in Esaia diceret: Lauamini, mundi estote! Idque rursum
mundandis pollicebatur dicens: Aperiam in supinis collibus flumina et in medio camporum
fontes; *corr. ex ille
ante prędixerunt, ne excusabilis esset uesania eorum, qui dixerunt: In Belzebub,
principe demoniorum, eiicit demonia. Credere enim debuerunt prophetis, et quod Dei
erat, demoniis non tribuere. In Esaia est scriptum: Deus ipse ueniet, et saluabit nos.
Tunc aperientur oculi cęcorum, et aures surdorum patebunt. Tunc saliet sicut ceruus claudus,
et aperta erit lingua mutorum. Nonne hoc est illud, quod in Mattheo discipulis Ioannis
quęrentibus, an ipse esset, qui uenturus erat, respondit dicens: Euntes renunciate
qui dixerunt: In Belzebub,
principe demoniorum, eiicit demonia. Credere enim debuerunt prophetis, et quod Dei
erat, demoniis non tribuere. In Esaia est scriptum: Deus ipse ueniet, et saluabit nos.
Tunc aperientur oculi cęcorum, et aures surdorum patebunt. Tunc saliet sicut ceruus claudus,
et aperta erit lingua mutorum. Nonne hoc est illud, quod in Mattheo discipulis Ioannis
quęrentibus, an ipse esset, qui uenturus erat, respondit dicens: Euntes renunciate
Ioanni, quę audistis et uidistis: cęci uident, claudi
sermonem — hoc est, si diebus festiuis ab Ecclesia
receptis uel constitutis desieris facere uoluntatem tuam, ut facias Dei uoluntatem, si uerbum
illud proferre caueris, de quo in die Iudicii reddenda est ratio, ut tantum, quę Deo placita
sunt, loquaris — tunc
*add.
delectaberis super Dominum — inquit (sentiendo intra se Spiritus Sancti
consolationem) — et sustollam te super altitudines terrę, et cibabo te hereditate Iacob,
patris tui. Os enim
cibabo te hereditate Iacob,
patris tui. Os enim Domini locutum est. His uerbis pręmium felicitatis ęternę
promittitur sabbatum, ita ut diximus, obseruanti. Et licet quotidie ista, quę dicta sunt,
obseruare debeamus, pręcipue tamen in diebus diuino cultui dedicatis. Tunc enim ab operibus
manuum ideo cessatur, ut operibus mentis Deum orando diuinaque contemplando magis uacemus.
Iudei uero, litterę, non spiritus obseruatores, Christo imputabant, quod sabbatis beneficia
sanitatum ęgrotantibus conferret, et pietatis opus peruersa opinione
Dei, in qua idem ait: Ego et Pater unum sumus. Christus autem plantauit cęlos et
effudit terram, cum diceret: Si uis perfectus esse, uende, quę habes, et da
pauperibus... et sequere me! Hoc est enim amare cęlestia et terrena
contemnere. Tunc quoque ad Syon dixit: Populus meus es tu, cum diceret:
Super hanc petram ędificabo Ecclesiam meam.
De qua Ecclesia ante in psalmis ipse prędixerat, ubi ait: Ego autem constitutus sum
rexab eo, id est a Patre, super
quia — ut *corr.
ex. filiae
Apostolus ait — Lex spiritalis est, quę sub uelamento litterę cęlat
Euangelii sacramenta. Atque ita imber iste, qui descendit in principio, in uerbis matutinus
est, in sensu serotinus. Tunc enim purior fluere coepit, cum terra dedit fructum suum, id est,
cum Maria Virgo genuit Dei Filium, qui ea, quę de se prędicta fuerant, adimpleuit et adimpleta
esse prędicauit, ut supra est dictum.
Nihil est autem eius doctrina uerius, nihil salubrius, nihil ab omni
allocutus est eum dicens: Pro
patribus tuis nati sunt tibi filii; constitues eos principes super omnem terram.
Hi sunt etiam nubes illę, de quibus in Esaia loquitur Dominus: Nubibus mandabo,
ne pluant super Israhel imbrem. Et hoc quidem tunc est impletum, cum discipuli Domini
a Iudeis repulsi recesserunt ad gentes. Quid adhuc dicam? Hi fuerunt fulgura dicente Propheta:
Alluxerunt fulgura eius orbi terrę. Et iterum: Fulgura — inquit —
in pluuiam fecit. Parum est fuisse
uitiis
obstinato. Reprehensionem pati non potest, et quo studiosius corripitur, eo magis ad malum
irritatur.
Post hęc Domino in domo Symonis pharisei discumbente mulier peccatrix adueniens lachrymis
lauit pedes eius, capillis tersit, osculata est et unxit unguento. Tunc dimissa sunt ei
peccata multa, quia dilexit multum. Hanc Mariam Magdalenam fuisse aiunt deliciis prius
lasciuięque deditam, deinde ad poenitentiam conuersam ueniam impetrasse delictorum. Hęc est
ergo illa Maria, Aaronis sacerdotis soror, quę, dum petulanter Moysi detrahit,
umbra eius, quando et ipsi, qui terrę pręsides erant, Cęsares et reges credere
coeperunt; et arbusta eius cedros Dei; cedri scientię altioris perfecti Ecclesię
sunt, quorum interest docere populum et de talentis sibi creditis Domini reddere lucrum. Tunc
ipsa, inquit, extendit palmites suos usque ad mare, et usque ad flumen propagines
suas. Et id quidem illius uirtute, qui in Euangelio ait: Ego sum uitis uera, et
uos palmites. Nos ergo, uites uineę Domini ueręque uitis Christi fideles propagines
plantaui
**corr. ex Symachus
***corr. ex Expectaui
****corr. ex recępit
eam imbrem. Auferam, inquit, ab ea munimen protectionis meę, et tunc urbe ab
inimicis euersa ciuibusque seruitute oppressis eradicabitur atque disperibit. Ait enim:
Vinea Domini exercituum domus Israhel est. Nubes uero desierunt eam imbribus
irrigare, quando apostoli Iudeis incredulis dixerunt: Vobis primum oportuit
— ut Mattheus ait — pharisei consilium faciebant aduersus eum,
quomodo perderent eum. Atque in idem flagitii atque immanitatis ipsi sacerdotum
principes et scribę et seniores populi et pręses Pilatus, ut postea suo loco uidebimus,
consenserunt. Et tunc quidem impletum est illud in psalmis dictum: Quare fremuerunt
gentes, et
populi meditati sunt inania? Astiterunt reges terrę, et principes conuenerunt in unum
aduersus Dominum, et aduersus Christum eius. Et in alio psalmo: Captabunt
est mundi; nunc princeps
huius mundi eiicietur foras. Et ego, si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad
meipsum. Non de iudicio, quod in fine seculi erit, loquitur, sed quo eiicitur diabolus,
ne gentibus dominetur idola colentibus nec sanctos detineat in inferno. Quod tunc quidem est
factum, cum Iesus exaltatus est in cruce et a corpore separatus descendit ad inferos patresque
deleto maledictionis chirographo ad benedictionis transtulit lucem. Hunc de diabolo superato
triumphum in tertio uolumine suo loco, qualiter a prophetis prędictus
sibi quęritauit et nunc in speluncis, nunc in montibus occultabat
sese, ne interimeretur, priusquam illo morte sublato regnum acciperet.
Communio
Post hęc Iesus domum cuiusdam ingressus Pascha cum discipulis celebrat. Tunc panem et
uinum benedicens obtulit discipulis hortatusque est eos, ut sub panis uinique specie corpus
ipsius et sanguinem comederent ac biberent. Cuius quidem rei multis ante seculis factum fuerat
signum in Melchisedech sacerdotis earundem rerum sacrificio. Offerens enim panem
benedicens obtulit discipulis hortatusque est eos, ut sub panis uinique specie corpus
ipsius et sanguinem comederent ac biberent. Cuius quidem rei multis ante seculis factum fuerat
signum in Melchisedech sacerdotis earundem rerum sacrificio. Offerens enim panem et uinum,
Abrahę tunc aduersariorum uictori benedixit, ut in Genesi est scriptum. Abraham autem dedit ei
decimas omnium. Ex quo significatum uidetur Christi corpore et sanguine illos uesci debere,
qui uitia uicerint seque ad capessendas disposuerint uirtutes. Nulla enim Deo gratior uictoria
quam
salua omnis caro, sed propter electos
breuiabuntur. Nulli autem est dubium, quin Euangelista fidelis eos, qui in Christo
credunt, uocet electos. Qui si usque in finem permansuri sunt, Petri fides Christique, Dei et
Domini nostri, religio in finem usque perseuerabit. Et tunc demum reliquię quoque Israhel ad
Christum conuersę saluę fient. Quanuis igitur toti terrę gentes dominentur Machumetanę, semper
extabit hęc uictoria, quę uincit mundum, fides nostra. Et hanc unam, quam orbi imperans
Romanorum potentia delere nequiuit, nec Turcarum
in preterito, **futurum erat in Euangelio. Vocauit enim eos
dicens: Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam uos.
Extendit manus, quando curauit ęgrotos, quando suscitauit mortuos, quando clauis confixas
monstrauit in cruce. Illi autem tunc despexerunt consilium eius, cum ipse uiam salutis doceret
et, ut poenitentiam agerent, prędicaret. Neglexerunt increpationem dicentis: Vę uobis,
scribę
et pharisei hypocritę. Et cum hoc sępius repeteret, plurima illis crimina obiecit
nec
nec timuit *corr. ex interprętatione
**corr. ex pręteritum
***corr. ex abiecit
u endentes de templo cum flagello expellere, a quibus crucem se passurum
sciebat. Postremo tunc de interitu eorum risit, cum (sicut ipse prędixerat) a Romanis passi
sunt urbis excidium regnique amissionem. Quod ipsum ante per prophetas futurum notificarat.
Sed hoc monstrandum alio loco differimus, ne modum partis huius, quam nunc tractamus, excedat
oratio.
syndone nudus profugit. Hęc quoque ante significata monstrabimus, ut
confundatur et erubescat incredulitas Iudeorum, cum Scripturę, cui se credere aiunt,
autoritate senserint se superati.
Coepit — inquit — Iesus contristari et moestus esse. Tunc ait illis:
Tristis est anima mea usque ad mortem. Hoc ante in psalmis dixerat pronosticans in
futurum: Tribulationes cordis mei multiplicatę sunt. Et in alio psalmo:
Quasi lugens et contristatus sic humiliabar. Et quoniam non de sua
ingenti affecta lętitia: Dilectus meus — inquit — descendit in hortum suum
ad areolam aromatum, ut pascatur** in hortis, et lilia colligat. Areola aromatum odor
est uirtutum, quem in sanctis suis inueniens Dominus illo pascitur, illo delectatur. Tunc
autem lilia colligit, cum fidelium animas omni penitus peccati labe purgatas innocentięque
candore liliorum instar nitentes in suum recipit paradisum, quem Latine pomarium, id est
pomorum hortum dicimus. In quem primus Redemptor noster ingressus est, ut se cęteris in ipsum
impudicę palio effugit, ne adulterium
exigenti consentiret. Adulterium iuxta mysticum sensum fugere est hereticorum cauere
prauitatem nec sinere eorum capi argutiis. Palium uero relinquere terrenarum rerum curę
renunciare est et his expeditum Christo seruire.
Tunc igitur Christus innocens uinculis constrictus, ueluti maximi criminis reus, ducitur
primum — ut Ioannes ait — ad Annam, Caiphę pontificis socerum.
Petrus
Petrus et Ioannes Iesum secuti in atrium introierunt. Iesus alapa
pontificis socerum.
Petrus
Petrus et Ioannes Iesum secuti in atrium introierunt. Iesus alapa percutitur. Petrus
interrogatus se discipulum eius esse negat et, sicut Iesus prędixerat, gallus cantu eum
commissi criminis admonuit. Tunc ipse culpę conscius fleuit amare seque sibi per poenitentiam
Domino miserante restituit. Scrutemur talia in Testamento Veteri, ut cuncta Nouo conuenire
monstremus.
Quid est illud in psalmis: Astiterunt reges terrę, et
principes conuenerunt in
tuam, uidi lachrymas tuas*, et ecce sanaui te.
Cęterum, antequam Petrus tertio negasset, Iesus a pontifice de sua doctrina interrogatus —
ut Ioannes tradit — quid me interrogas, respondit, cum palam docuerim et in occulto
locutus sum nihil. Tunc unus ministrorum dedit alapam Iesu dicens: Sic respondes
pontifici? Hoc prędictum legimus in Iob: Aperuerunt super me ora sua, et
exprobrantes percusserunt maxillam meam; satiati sunt poenis meis. Hoc idem in
Hieremia: Dabit percutienti se
laniati petulantię suę
poenas dedere, nequis tutum existimet seruis Dei inferre iniuriam.
*corr. ex ignorabant
Porro, Saluator noster cum talia nocte illa fuisset passus, mane uinctum tradiderunt Pontio
Pilato pręsidi. Tunc Iudas de scelere suo dolens proiectis in templo argenteis, quos a
sacerdotibus acceperat, abiit et suspendio sibi mortem consciuit, maius putans peccatum, quod
commiserat, quam ut ueniam promereri posset. Non minus autem peccauit de misericordia Dei
desperando quam Dominum ac
et apud inferos poenam, cum
Apostoli sententia sit: Dominis fideliter ut Deo seruiendum.
Sacerdotes autem acceptis argenteis — ut in Mattheo legitur — emerunt agrum figuli in
sepulturam peregrinorum. Vtque hoc etiam ante prophetatum ostenderet, tunc impletum est
— inquit — quod dictum est per Hieremiam prophetam dicentem: Et acceperunt
triginta argenteos precium appreciati, quem appreciauerunt a filiis Israhel. Et dederunt eos
in agrum figuli, sicut constituit mihi Dominus. Licet dictum istud
ad statuarium, decorum
precium, quo appreciatus sum ab eis. Et tuli triginta argenteos, et proieci illos in domo
Domini ad statuarium. Quem Euangelista maluit dicere figulum, Gręci plasten appellant.
Deinde Iesus a Pilato mittitur ad Herodem, Galileę regem, qui* tunc Hierosolymis erat. Multa
ab illo interrogatus nihil respondit. Accusantibus autem eum principibus sacerdotum et
phariseis despexit ipsum Herodes et per ludibrium ueste alba indutum remisit Pilato, ut de
illo, quod uelit, cognoscat ac iudicet. Hoc est illud — ut ante diximus
eo quod idoli Baal aram euertisset dictusque est Hierobaal, quod est
fortis aduersum Baal. Ita et Iesus, Hierobaal noster, fortis contra diabolum fuit, dum se
interimi patitur a Iudeis nostrę consulens saluti. Flagellatus ergo traditur illis, ut
crucifigatur.
Tunc in prętorium***** perductum purpura induunt, et spinis coronant, et genu flexo — ut
Mattheus ait — ante eum illudunt ei dicentes: Aue, rex
Iudeorum: expuentesque in eum acceperunt arundinem et percutiebant caput eius.
Innocens ergo Dominus
illum, et
donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ui in nomine Iesu omne genu flectatur
cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus noster Iesus
Christus in gloria est Dei Patris. Non credit hoc Iudeorum perfidia, sed tunc demum
confiteri cogentur, cum nihil omnino proderit confiteri ad inferos damnatis. Quanto igitur
satius eis foret nunc errorem suum agnoscere quam pro eo, quod agnoscere neglexerint, in
ęternum postea cruciari?
Post Iesum cum lachrymis sequuntur mulieres, quibus
alienum. Vnde sequitur: Non est enim populus sapiens.
Propterea non miserebitur eius, qui fecit eum, et qui formauit eum, non parcet ei.
Propter insaniam igitur increduli populi et iniqua iudicia ipsa Hierusalem Deo ulciscente
passa est excidium.
Tunc Symon Cyreneus angariatur, ut portet crucem post Iesum. Hic gentis externę homo —
Cyrene enim oppidum Lybię est — significauit alienas nationes deposito idolatrię errore post
Christum ituras et Iudeis in perfidia obduratis euangelicę credituras ueritati. Canitur enim
Gustauit quidem mortis amarę poculum, sed noluit bibere, ut se et
moriturum ostendoret et mortis uictorem fore probaret.
Mox nudatus et in crucem actus distentis in diuersum manibus, sed cruribus iunctis ad lignum
clauis ferreis per palmas et plantas affigitur. Tunc itaque Christus Dominus Noe noster fuit,
post diluuium peccati plantans uineam, id *corr. ex tegentes
e st Ecclesiam suam, et inebriatus uino charitatis nudus dormiuit in cruce, a
Cham irrisus quidem, sed a Sem et Iapheth, minoribus
sunt — inquit — super capillos capitis mei, qui oderunt me
gratis. Confortati sunt, qui persecuti sunt me, inimici mei iniuste. Et quoniam non
pro suo, sed pro nostro debito satisfaciebat, subiungit: Quę non rapui, tunc
exoluebam. Alibi in rabiem furentium inuectus ait: Circumdederunt me canes multi;
concilium malignantium obsedit me. Foderunt manus meas et pedes meos, dinumerauerunt omnia
ossa mea.
Hoc futurum et Zacharias uidens ait: Dicetur
significare uidetur illa Zacharię
uisio: Vidi in nocte — inquit — et ecce uir ascendens super equum ruffum,
et ipse stabat inter montes umbrosos. Post eum equi ruffi et uarii et albi. Hic, mea
quidem sententia, Christus est ascendens in crucem tunc uere ruffam, cum precioso eius
sanguine fuit *corr. ex iste
**corr. ex quęritur
perfusa. Et ipse pendens in ea stetit inter latrones perditissimę uitę
obscuritate adumbratos. Post eum secuti sunt ruffi
cum clamore
ualido et lachrymis offerens, exauditus est pro sua reuerentia. Idem
psalmus quinquagesimusquintus, in quo quidem ipse ad Patrem loqui dicitur, posuisti
— inquit — lachrymas meas in conspectu tuo.
Tunc Pilatus cruci titulum apposuit Hebraicis, Gręcis et Latinis conscriptum litteris: Iesus
Nazarenus, rex Iudeorum. Huius tituli significationem prę se tulisse uidetur
quinquagesimisexti psalmi inscriptio, quam diuus Hieronymus in suo* super psalmos commentario
hanc esse ait:
et qui cum eo erant conuertuntur. In Aggeo propheta loquentem audimus Dominum:
Adhuc modicum, et ego mouebo cęlum et terram. Cęlum igitur mouit, quando sole
obscurato tenebrę factę sunt. Terram mouit, quando eam uibrare compulit. Veruntamen et hęc et
reliqua tunc contigerunt, ut Iudeorum perfidiam duritiemque testarentur. Obtenebrata enim sunt
eorum corda Sole iustitię angustias patiente. Velum templi scissum est, et ferreum illorum
pectus non est scissum ulla pietate. Terra mota est, illi in perfidia immobiles perstitere.
Petrę
suum exprimit clamans: Exurgat Deus, et
dissipentur inimici eius, et fugiant, qui oderunt eum, a facie eius. Ipso enim
resurgente dissipatum est regnum diaboli, de quo admonuit nos Dominus in Euangelio dicens:
Nunc princeps huius mundi eiicietur foras. Tunc, qui aduersabantur corpori eius,
quod est Ecclesia, fugere coeperunt a facie eius. Nam ad inuocationem Christi Domini ipsi
nequitię spiritus terrentur atque formidant, et de obsessis recedunt corporibus. Denique
sanctissimum Iesu nomen demonibus horror est, nobis refugium,
hominis, et Deus clarificatus est in eo.
Resurrectio enim Filii gloria fuit Dei Patris. Homines quippe resurgentis Christi
miraculo commoti crediderunt et glorificauerunt Deum, et per apostolorum prędicationem clara
facta est in unitate substantię ueritas Trinitatis. Tunc etiam clarificabat Deum Dei Verbum,
cum dicta factaque ad Patrem referret ac diceret: Quę a Patre audiui, hęc loquor.
Et: Pater in me manens, hic facit opera, quia ego in Patre, et Pater in me est.
Et: Qui me misit, mecum est, et non
actę uitę fragrantia
delectatur Dominus. Quam tamen ei offerre non possumus, nisi amoto malicię lapide, ut fracta
cordis duritia mollescamus ad poenitentiam peccatorum, ut euulsa nequitię segete sementis bonę
fructus succrescat. Contritionem cordis tui cum respexerit Deus, tunc animum tuum erriget ad
spem salutis et simul gratiam conferet, ut per uiam ingrediaris illorum operum, quę te in
consortium sustollere queant angelorum. Vnde *corr. ex Luce
**corr. ex letabitur
***corr. ex
magis curę erat cardinalatus sui bona
pauperibus distribuere, crebrius ieiunare, uili tegumento contentum esse, in nudo lectulo et
tantum rethium quorundam* fragmentis constrato cubitare. Dignus denique uisus est, qui ad
maximi pontificatus honorem promoueretur. In ueneratione tunc erat pręsulum probitas, nunc in
precio luxus est, et plus laudis habet, qui opibus pręstat, quam qui animi bonis exhuberat.
Hic igitur, de quo loquor, cum ad pontificalis dignitatis fastigium ascendisset, tanto
affluentius uoluptuosiusque coepit uiuere, quanto antea uixerat
per Hieremiam dicente: Maledictus,
qui facit opus Domini fraudulenter. Cum enim per dolum acquisierint, quod uolebant,
terrenis immersi deliciis nihil de cęlestibus cogitant pecudumque more pręsentibus**** tantum,
quę fragilia atque fluxa sunt, deliniuntur. Sed tunc demum, quam imprudenter *corr. ex
quarundam
**corr. ex coepi
***corr. ex cepisset
****corr. ex presentibus
egerint, scient, cum experiri
stupefactos
ueluti mortuos cecidisse. Adorare debuerunt principes Iesum tam mirabiliter resurgentem, quem
mortuum contempserant. Sed obduratus inuidię malignitate animus ueritatem, quam agnoscit,
pernegat confiterique recusat et perire mauult quam errorem suum corrigere. Tunc
congregati — inquit — cum senioribus, consilio accepto, pecuniam copiosam
dederunt militibus dicentes: Dicite, quia discipuli eius nocte uenerunt, et furati sunt eum
nobis dormientibus. O detestandam principum emulationem! Gratis offerentem se
Et
cum se inclinasset, uidit posita linteamina, non tamen introiuit. Venit ergo Symon Petrus
sequens eum, et introiuit in monumentum, et uidit linteamina posita, et sudarium, quod fuerat
super caput eius, non cum linteaminibus positum, sed separatim inuolutum in unum locum. Tunc
ergo introiuit et ille discipulus, qui uenerat
primus ad monumentum, et uidit, et credidit. Quid uidit aut quid credidit, nisi
quod mulier uiderat et crediderat? Vacuum uidelicet sepulchrum et corpus inde sublatum. Ideo
subditur: Nondum enim
sed
sapere ad sobrietatem.
Deinde abeuntibus a sepulchro discipulis Mariam retinet Magistri sui amor. Non enim erat de
illis, qui usque ad tumulum amicos diligunt, et simul cum illis dilectionem suam sepeliunt,
nec ultra eorum recordantur, cum magis iis opus sit, ut tunc, cum uita decedunt, diligantur,
quam dum in corpore uiuerent. Post mortem autem diligere nihil aliud est nisi pro defunctis
preces Deo offerre, elemosinas facere, pietatis opera exercere, ut a peccatis citius purgentur
et purgati de poenis illis, quarum finis speratur, ad
Non enim uehementem illius affectum mitigare poterat eorum, quos
uidit, uel iocundus aspectus uel suauis affatus, quę non angelos, sed Dominum quęrebat
angelorum. Neque enim de corpore mortui tam esset anxia, nisi quandoque et resurrecturum
speraret et regnaturum, licet tunc eum uiuere non crediderit, quem paulo ante sepultum fuisse
nouerat.
Exposita igitur angelis doloris causa conuersa est retrorsum, et uidit Iesum stantem.
Et non sciebat, quia Iesus est. Sed quare ab angelis non quęsiuit, quid factum esset
de
Rabboni, inquit, hoc est magister. Prępostera uideretur isthęc
Quęstio
nomenclatio,** ut, quando hortulanum putabat, dixerit Domine, quando
autem Dominum agnouit, dicat Magister. Sed tunc Dominum uocare compulit
necessitas, ut, quod rogabat, facilius impetraret, nunc Magistrum dicere suadet cogniti
familiaritas. Tu meus — inquit — Magister es, ego tua discipula. A te didici diuina
pręferre*** humanis, per uiam salutis incedere, mortalia contemnere,
ascenderat ad Patrem. Quare ante ascensionem pedes suos a mulieribus a sepulchro
redeuntibus teneri — ut Mattheus refert — permisit seque deinde a discipulis palpari, ut
Ioannes testatur? Pręterea, cum dicat: Nondum enim ascendi ad Patrem, polliceri
uidetur tunc se tangi concessurum, cum ascenderit ad Patrem. Sed si in terra manens a
manentibus in terra non tangitur, quomodo in cęlum sublatus tangetur? Ego quidem, quantum mihi
intelligentię ipse Dominus pręstare dignabitur, conabor, quid super his sentiam, explanare.
Apparere
manentibus in terra non tangitur, quomodo in cęlum sublatus tangetur? Ego quidem, quantum mihi
intelligentię ipse Dominus pręstare dignabitur, conabor, quid super his sentiam, explanare.
Apparere primum Marię uoluit, quia prę cęteris ipsum quęrere perseuerauit. Tangi autem tunc ab
ea noluit, ne in omnibus eam reliquis uideretur prętulisse* ac ne illa uisu pariter et tactu
se aliis pręlatam sentiens elatione mentis peccaret. Sine aliis ergo uidit, sed non sine aliis
tetigit, ne se primam etiam tetigisse iactaret. Quod autem infertur: Nondum
aliis pręlatam sentiens elatione mentis peccaret. Sine aliis ergo uidit, sed non sine aliis
tetigit, ne se primam etiam tetigisse iactaret. Quod autem infertur: Nondum enim ascendi
ad Patrem meum, spiritaliter intelligi uoluit, ut se cum Patre unum significaret et
tunc demum beata uisione a sanctis tangendum, cum uidebitur in Filio Pater et in Patre Filius.
Futurum certe istud fides credit, licet ratio intellectus nostri, qualiter hoc futurum sit,
non comprehendat.** Maria itaque corpus hominis tangere expetiit, ille magis expetenda
quoque uidisse dicitur, cum in illud prospexisset.
*corr. ex quidem
**corr. ex Magdalena
Cum ergo duo discipuli isti Domino a mortuis suscitato, quem peregrinum esse arbitrabantur,
talia retulissent, tunc ipse captata occasione dixit ad eos: O stulti et tardi corde ad
credendum in omnibus, quę locuti sunt prophetę! Hoc ipsum nos Iudeis impiis et
incredulis dicere possumus. Quorum tanto maior est stuliticia nolle credere,
quanto plura sui erroris
resurrectionis faciendam pręmisa
argumenta, uoluit tamen etiam Scripturarum autoritete illa roborare. Hęc sunt —
inquit — uerba, quę locutus sum ad uos, cum adhuc essem uobiscum; hoc est, cum
essem passibilis et mortalis, sicut nunc estis uos. Tunc a me didicistis, quia impleri oportet
Scripturas, in quibus de me fuit prophetatum. Quomodo ergo perfidi Iudei Moysi uel prophetis
uel psalmis credunt, si eum negant, in quo impleta sunt, quę ipsi illic implenda legunt? Aut
quomodo ex hoc eorum prauitas hereticorum non
cogitent in isto, de quo tot ante seculis est
prędicatum, aliquid supra magos fuisse, et eundem credendo adorent, qui et *corr. ex
presentem
a nte tempora Deus erat et in tempore homo factus Deus esse non desiit.
Tunc — inquit — aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas.
Nihil profuisset audire Scripturas, nisi intelligeretur, quod scriptum fuerat. Qui adduxit eas
in testimonium sui, is et intelligentię ipsarum donum contulit, in omnibus potens, in omnibus,
illa, quę ex timidis facit audaces, ex imbecillibus fortes, ex indoctis
doctos et omni sana scientia eruditos. Mystice manere in ciuitate
est ab Ecclesię unitate non discedere. De qua ait Propheta: Gloriosa dicta
sunt de te, ciuitas Dei. Tunc autem de ciuitate Dei gloriosa dicuntur, cum illi, qui
in ea congregantur, sancte atque laudabiliter uiuunt. Qui uero uoluptatibus dediti sal fatuum
efficiuntur, hi muros Hierusalem non ędificant, sed ędificatos destruunt. Cum etiam siquid
bene egerint, mox illud prauę
hic Dominus eos
expectare iubeat Spiritum Sanctum ex alto mittendum, cum in Ioanne sit scriptum:
Insufflauit et dixit eis: Accipite Spiritum Sanctum. Hoc ita soluendum reor:
unum esse Spiritum Sanctum, sed bona eius plurima. Quando ergo insufflauit, tunc gratiam eis
contulit remittendi peccata atque retinendi. Sequitur enim: Quorum remiseritis peccata,
remittuntur eis, et quorum retinueritis, retenta sunt. Quando autem de cęlo missus
uenit Spiritus Sanctus, donum acceperunt linguarum, diuersi idiomatis gentibus
pręmia consequntur, iam in portu esse, qui uero adhuc morti sunt obnoxii, eos
mundi huius fluctibus iactari et ibi degere, ubi nihil stabile esse potest, nihil firmum.
Ideoque discipuli non cognouerunt, quod Iesus esset. Nunc enim ex parte cognoscimus et ex
parte prophetamus. Tunc autem cognoscemus, sicut et cogniti sumus. Nunc uidemus in enygmate,
tunc facie ad faciem.
Dicit ergo eis Iesus: Pueri, nunquid pulmentarium habetis? Quare hic interrogat,
cui nihil est occultum? Primo, ne statim noscatur ab eis, deinde, ut responsum
mundi huius fluctibus iactari et ibi degere, ubi nihil stabile esse potest, nihil firmum.
Ideoque discipuli non cognouerunt, quod Iesus esset. Nunc enim ex parte cognoscimus et ex
parte prophetamus. Tunc autem cognoscemus, sicut et cogniti sumus. Nunc uidemus in enygmate,
tunc facie ad faciem.
Dicit ergo eis Iesus: Pueri, nunquid pulmentarium habetis? Quare hic interrogat,
cui nihil est occultum? Primo, ne statim noscatur ab eis, deinde, ut responsum elliciat, cuius
occasione ad id, quod intendebat, perueniat. Cum enim
— meus, sicut alia omnia, magis tibi notus est quam mihi *corr. ex
pasceret
ipsi. Tu ergo scis, si amo te. Dicit Dominus: Pasce oues meas. In
his pascendis ostende, quantum ames me. Si rite pastoris officio functus fueris, tunc demum,
quam bene me diligas, monstrabis. Quod ergo uerbis fateris, opere testare.
Quare primo dicit Dominus: Pasce agnos
Quęstio
meos, deinde oues meas? Vt uidelicet rudes adhuc
prouecte
m ori pro confessione nominis eius paratus es, non perfecte amas. Ex toto enim
corde, ex tota anima totisque uiribus Deum diligere iubemur. Chara est uita pręsens, sed
charior esse debet uitę ęternę largitor. Talem in te amorem esse tunc probabis, cum pro eius
confessione, qui pro omnibus crucifixus est, et ipse manus tuas extenderis in cruce.
Extendes manus tuas — inquit — et alius te cinget, non zona, sed
uinculis, et ducet te, quo tu non uis, hoc est, ad mortem. Quam subire
dicta Domini Iesu subiunxit: Hoc autem dixit significans, qua morte clarificaturus esset
Deum.
O beata martyrum mors, per quam non uita amittitur, sed Deus, qui uitam largitur ęternam,
clarificatur. Deus autem, cuius claritati nihil addi potest, tunc in hominum noticia magis
clarescit, quando serui Christi pro asserenda ueritate et supplicia pati parati sunt et mortem
subire. Porro ipsa Christianę disciplinę ueritas tanto certior habebatur, quanto magis
excrescebat credentium multitudo. Miraculis enim ubique euangelicam
qui tradet
te? Conuersus Petrus Ioannem uidit sequentem, quem uirginitatis merito diligebat
Iesus, magis familiariter eum amplexus quam cęteros. Et hoc testatus est reclinando eum super
pectus suum in coena, ueluti filium mater. Sed etiam Ioannes diligebat Iesum, quod tunc primum
ostendit, cum ab eo quęsiuit dicens: Domine, quis est, qui tradet te? Nisi enim
uehementer diligeret, non esset tam solicitus de eius proditore. Quem ideo — ut mihi uidetur —
nosse expetiit, ut ipsum a tam nefando proposito aliqua ratione amoueret.
Ecclesia paruulos baptizat, qui nondum fari queunt *corr. ex
assumpte
u el aliquid intelligere? Hos infantes dicimus in fide parentum baptizari solere
et eorum, qui paruulum, ut baptizetur, tenent, quos compatres appellamus et commatres. Tunc
enim a sacerdote prius interrogantur, et cum illi se credere dixerint, puer inter eorum manus
errectus baptizatur.
Sacramentum autem baptismi totius Trinitatis donum est. Credentes quippe et baptizatos
Pater suscipit, Filius diligit, Spiritus Sanctus uiuificat.
arduum et difficile uidebatur docere omnes gentes et singulos quosque
baptismatis aqua abluere, ipse, qui potest omnia, suum pollicetur auxilium: Et ego
uobiscum sum — inquit — omnibus diebus, usque ad consummationem seculi.
Non ad solos, qui tunc erant, discipulos suos hoc dicit — neque enim usque ad consummationem
seculi in terra uicturi erant — sed etiam ad omnes, qui in illorum locum succedere debent. Ex
quo datur intelligi nunquam defuturos, qui in Christum credent et secundum eius institutionem
baptisma
argutias omnia in incertum reuocantium
prudenter abiicimus et ad diuinas conuersi litteras de ueritatis disciplina incipimus
ratiocinari. Serpentes tollimus, quando hereticorum prauitatem pellimus de Ecclesia, ne
uenenum eorum illos, qui sani sunt, inficiat. Mortiferum tunc bibimus, cum peccamus. Sed
peccatum non nocet, cum displicet. Septies enim in die cadit iustus, et iusti nomen non
amittit, quia cito, cum ceciderit, surgit. Super ęgros manus imponimus et bene eis succedit,
quoties uitiis debilitatos ad capessendam uirtutem salubri
est obnoxium.
Fiet autem post resurrectionem spiritale, id est, simile spiritui, ne corrumpatur. Quam rem
ipse explanat dicens: Oportet enim corruptibile hoc induere incorruptionem, et mortale
hoc induere immortalitatem. Cum autem mortale hoc induerit immortalitatem, tunc fiet sermo,
qui scriptus est: Absorpta est mors in uictoria. Ac nequis tantę
uictorię ignoret autorem, Deo — inquit — gratias, qui dedit nobis uictoriam
per Dominum nostrum Iesum Christum. Quęris, quomodo mors absorpta
uerbis admonemur non pręsentibus occupari, sed futura prospicere.
Dominum — inquiunt — ascendentem lęti uidistis, uenturum ad
iudicium cum timore expectate. Quia idem ipse, qui uenit, ut iudicetur, ueniet, ut iudicet et
homines et angelos. Tunc alii ibunt in uitam ęternam, alii in ignem ęternum. Qui iugiter ista
consyderat, is facile cauebit, nequid agat, unde bono, quod sperat, priuetur et malum, quod
formidat, incurrat. Nihil enim illo felicius est, qui ad cęleste regnum destinatur, nihil illo
miserius, qui ad
tuę eructabunt, et in tua iustitia exultabunt... Regnum tuum regnum omnium
seculorum, et dominatio tua in omni generatione et generatione.
Talibus et his similibus uerbis laudantium Dominum chorus cęlum una cum illo ingressus est.
Cuncta angelorum collegia tunc exultarunt. Deus Pater ineffabili lętitia excepit illum et ad
dexteram suam collocauit, ut in eo glorię throno sedeat, a quo nunquam discedit. Hoc enim Dei
proprium, illud homini concessum. Deus autem et homo unus Christus. Omnis itaque exaltatio
eius in tempore facta ad
nominatur, non solum in hoc seculo, sed etiam in
futuro. Et omnia subiecit sub pedibus eius, et ipsum dedit caput super omnem Ecclesiam, quę
est corpus ipsius, et plenitudo eius, qui omnia in omnibus adimpletur.
Hoc quidem, ut sedeat ad dexteram Patris, tunc factum fuisse credimus, cum in cęlum
ascendit. Quod autem omnia ei subiecta sint, hoc in fine seculi futurum est, iuxta illud:
Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum
pedum tuorum. Apostolus autem pręteriti temporis
secundum prędestinationis adimpletionem. Quęris, quomodo
ei, qui regnat in cęlo, nondum sint subiecta omnia. Alii per fidem ei se subiiciunt, alii per
incredulitatem repugnant; alii uirtutibus, alii uitiis seruiunt, atque ita quidam amici,
quidam inimici sunt. Tunc autem omnia sibi subiiciet, cum in die nouissimo et amicos omnes in
suo regno recipiet et omnes inimicos in carcere ignis ęterni concludet, ut et illorum, qui
damnati fuerint, sit iustus iudex et eorum, qui saluabuntur, pius et misericors Dominus.
Secundum humanitatem
sit iustus iudex et eorum, qui saluabuntur, pius et misericors Dominus.
Secundum humanitatem tamen et ipse subiectus erit diuinitati, ne duo dii, sed unus esse
uideatur, cui subiiciuntur cuncta. Apostolus hoc nobis testatur et ait: Cum ei subiecta
fuerint omnia, tunc et ipse Filius subiicietur ei, qui sibi subiecit omnia, ut sit Deus omnia
in omnibus. Et hoc quidem est, quod superius dixit: Qui omnia in omnibus
adimpletur. Porro sedentis in throno gloriam se uidisse fatetur Esaias propheta:
Vidi dominum
domum repleuit et ignitas linguas super
*corr. ex ipse
discipulos apparere fecit. Prius enim mens ad ueritatis cognitionem illuminatur,
deinde diuini amoris flamma succenditur, ut nihil aliud nisi cęlestia et ęterna cogitent. Et
tunc demum ex abundantia cordis os in uerba soluitur. Nam de his loqui quenque delectat,
quorum studio plurimum dicitur.
Repleti Spiritu Sancto coeperunt loqui uariis linguis. Possumus intelligere alium
alia lingua sermonem fecisse, uerba, quę uellet,
Mysiam, tentabant ire in
Bithyniam, et non permisit eos Spiritus Iesu. Spiritus ergo Sanctus Spiritus etiam
Iesu est. Testis est et Paulus ad Galatas scribens: Misit — inquit — Deus
Spiritum Filii sui in corda uestra clamantem: Abba, Pater. Tunc etiam, cum Christus a
Ioanne baptizaretur, Spiritus Sanctus in columbę specie insedit uertici eius, et Patris uox
audita est: Hic est Filius meus dilectus. Si ergo Filius, et hęres. Ideo ait:
Omnia mea tua sunt. Spiritus itaque Sanctus non magis
ipse
Quęstio
Spiritus Sanctus et in cęlo erat cum Patre et in terra cum Filio? Non poterat — inquam
— is, qui hic manens in discipulos insufflauit et dixit: Accipite Spiritum
Sanctum, facere, ut in eos tunc ueniat Spiritus Sanctus, sicut in cęlum abiens, ut
ueniret, fecit? Potuit certe, sed noluit. Atque ideo quidem hoc fecit, ut ablata ab oculis
eorum serui forma, qua minor erat Patre, ad illam inuisibilem in qua ęqualis est Patri,
contemplandam magis animos intenderet.
et sermonem
confirmante sequentibus signis.
Mandauit enim Dominus apostolis, ut Euangelium prędicarent, ac ueluti nubes uento agitatę
aera peruolant et in pluuiam soluuntur, ita illi orbem terrarum percurrentes doctrinam ubique
diffuderunt salutarem. Tunc autem eis Dominus ianuas cęli aperuit, cum Spiritum Sanctum de
cęlo misit. Quo illi repleti nobis manna cęlestem cibum ministrarunt. Quid enim suauius
pręceptis Domini, quid iocundius, quid pręstantius Christo? Hic est panis, qui de cęlo
descendit, quo angeli hominesque
uero et increduli
detrudentur ad inferos, ut, qui nunquam a scelere animum retrahere uoluerunt, nunquam careant
supplicio. Hoc futurum utriusque Scripturę autoritas testatur, omnes prophetę, omnes apostoli,
omnes diuinarum scriptores litterarum hoc idem astruunt et affirmant. Tunc demum manifesto
apparebit, quale imperium, quanta maiestas, quam grandis gloria eius sit, qui pro nobis
pependit in ligno et mori uoluit, ne nos morti succumberemus ęternę. Hac de re plura loqui non
est pręsentis propositi, cum pręsertim satis superque me de ipsa
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.