Your search found 49997 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 37206-37943:

colligatam ac nexam esse, ut qui rite illam assequi velit, caeteris omnibus ornatum atque instructum esse oporteat. Neque enim aut perfectus Orator aut excellens Historicus videtur iis, qui earundem artium leges definierunt, qui non omnium rerum scientiam animo comprehenderit. Quae eo usque ad reliquas etiam artes dimanavit opinio, ut ne Architectum quidem aliter informari recte posse sit a Vitruvio traditum. Verum, quae isti fortasse nimis arroganter usurpant, id potissimum ei praestantissimae Disciplinae, quae Urbium est

rerum scientiam omnem complexa esse videatur? Quae quidem unde suppetere adjumenta ei possint, minime video, nisi eidem cum universa Philosophia maxima intercedat necessitudo, ut si illius conjunctione praesidioque careat, nulla profecto esse possit. Neque vero haec a me ita dicuntur, quasi non a Stoicorum opinione vehementer dissentiam, qui Sapientem solum Regem esse disputabant; neque cum qui intra parietes atque in Academiae umbra latuisset, subito capessendae Reipublicae Regnique gerendi scientiam consecutum existimo; sed illud statuo optimos Reges, optimos

Regum Adjutores atque Administros Philosophiae opera potissimum informari, et si quando contigerit, ut qui causarum ordinem rationemque intelligat, idem summae rerum gerendarum praeficiatur, tunc et florentissimum Imperii Statum et beatas Respublicas fore. Quae cum affirmem, non is sum, qui non videam, quam arduum sit ac difficile praeesse caeteris, omnia suo arbitratu movere, Civium animos aequitate moderari, atque idem quam pene exhibeat speciem quandam ipsius Naturam omnem moventis ac temperantis Dei. Sed cujus animus hanc Naturae infinitatem sit contemplatus,

Regum Adjutores atque Administros Philosophiae opera potissimum informari, et si quando contigerit, ut qui causarum ordinem rationemque intelligat, idem summae rerum gerendarum praeficiatur, tunc et florentissimum Imperii Statum et beatas Respublicas fore. Quae cum affirmem, non is sum, qui non videam, quam arduum sit ac difficile praeesse caeteris, omnia suo arbitratu movere, Civium animos aequitate moderari, atque idem quam pene exhibeat speciem quandam ipsius Naturam omnem moventis ac temperantis Dei. Sed cujus animus hanc Naturae infinitatem sit contemplatus, quibusque legibus

adeptus, idem in Sapientium numero collocaretur. Nam nec Solonis nec Lycurgi nec Numae neque aliorum hujusmodi Philosophiae pene Parentum atque Auctorum Sapientiae laudes tantopere enituissent, nisi tam praestanter Civitati praefuissent, ut sine summo doctrinae praesidio id consequi crederentur non potuisse. Cum vero ad nostram aetatem me referrem, multa quoque exempla occurebant, nostraque memoria multos esse Reges noveram, quorum singularis in Philosophiam amor praedicaretur. Sed me movet praesertim atque excitat praestantissimum Sapientiae specimen, quod in BENEDICTI XIV

CARDINALIS AMPLISSIME, quem cum idem Pontifex optimo judicio elegerit Imperii ac Voluntatis Administrum suae, fecit, ut in hoc quasi rerum humanarum theatro uberrimos, quos a Philosophia habes, fructus palam explicare possis, et cum publica re communicare. Jam pridem edita sunt a te hujusmodi non otiosae non umbratilis Philosophiae luculentissima in negotiis peragendis monumenta. Quis enim non cum summa admiratione praeclarissimorum quibus antea perfunctus es, munerum recordetur? Cui non legationes ad exteras Nationes

AMPLISSIME, quem cum idem Pontifex optimo judicio elegerit Imperii ac Voluntatis Administrum suae, fecit, ut in hoc quasi rerum humanarum theatro uberrimos, quos a Philosophia habes, fructus palam explicare possis, et cum publica re communicare. Jam pridem edita sunt a te hujusmodi non otiosae non umbratilis Philosophiae luculentissima in negotiis peragendis monumenta. Quis enim non cum summa admiratione praeclarissimorum quibus antea perfunctus es, munerum recordetur? Cui non legationes ad exteras Nationes occurrant tuae ita

uberrimos, quos a Philosophia habes, fructus palam explicare possis, et cum publica re communicare. Jam pridem edita sunt a te hujusmodi non otiosae non umbratilis Philosophiae luculentissima in negotiis peragendis monumenta. Quis enim non cum summa admiratione praeclarissimorum quibus antea perfunctus es, munerum recordetur? Cui non legationes ad exteras Nationes occurrant tuae ita a te gestae, ut peracris consilii, et singularis prudentiae splendore oculos in te omnium subito converteris? Quid quod et ab universa, in qua

Jam pridem edita sunt a te hujusmodi non otiosae non umbratilis Philosophiae luculentissima in negotiis peragendis monumenta. Quis enim non cum summa admiratione praeclarissimorum quibus antea perfunctus es, munerum recordetur? Cui non legationes ad exteras Nationes occurrant tuae ita a te gestae, ut peracris consilii, et singularis prudentiae splendore oculos in te omnium subito converteris? Quid quod et ab universa, in qua postremo versatus es, Provincia, et a quo eandem susceperas, superiore Pontifice, brevi tantam

consilii, et singularis prudentiae splendore oculos in te omnium subito converteris? Quid quod et ab universa, in qua postremo versatus es, Provincia, et a quo eandem susceperas, superiore Pontifice, brevi tantam commendationem es consecutus, ut virtutibus ille permotus tuis te diutius abesse non passus in Purpuratorum Principum Collegium meritissimo cooptatum non tam ad mercedem laborum atque ad honores percipiendos, quam ad nova obeunda munera revocaverit, et Provincia ipsa cumulatissimo te comprobationis prosequens testimonio tam cito ereptum sibi atque avulsum doluerit. Quanta

subito converteris? Quid quod et ab universa, in qua postremo versatus es, Provincia, et a quo eandem susceperas, superiore Pontifice, brevi tantam commendationem es consecutus, ut virtutibus ille permotus tuis te diutius abesse non passus in Purpuratorum Principum Collegium meritissimo cooptatum non tam ad mercedem laborum atque ad honores percipiendos, quam ad nova obeunda munera revocaverit, et Provincia ipsa cumulatissimo te comprobationis prosequens testimonio tam cito ereptum sibi atque avulsum doluerit. Quanta deinde de te omnium spes expectatioque fuerit, et quam eidem abunde fit a

prosequens testimonio tam cito ereptum sibi atque avulsum doluerit. Quanta deinde de te omnium spes expectatioque fuerit, et quam eidem abunde fit a te satisfactum, illud argumento esse potest, quod cum maximarum rerum administrationes tibi tantae sint commissae, ut singulae virum et non inertem et industrium satis reddere possint occupatum, te nec opprimant nec perturbent universae. Cumque novi tibi quotidie accedant ac cumulentur labores, a te, quasi otiosus antea fueris, ita sustinentur, ut nulli rei desis, nihil non tractes ita, ut tractandum a te omnes Boni expectant

tibi tantae sint commissae, ut singulae virum et non inertem et industrium satis reddere possint occupatum, te nec opprimant nec perturbent universae. Cumque novi tibi quotidie accedant ac cumulentur labores, a te, quasi otiosus antea fueris, ita sustinentur, ut nulli rei desis, nihil non tractes ita, ut tractandum a te omnes Boni expectant maxime atque exoptant. Neque enim propter incredibilem mentis vim ac celeritatem ingenii ad tot nova etiam expedienda negotia tempus tibi deesse vel occupatissimo potest. Litteris

meum de Philosophia tibi librum obtulissem), tam gravibus verbis sententiisque tam apte et composite de obscuritate Naturae rerumque causis disserebas, ut nisi te magis aliae Principe Viro dignae extollerent atque efferrent Virtutes, inter illustriores aetatis hujusce Philosophos esse te censendum non ambigerem. Mirifice te audiens in opinione confirmabar mea, nemini magis quam publicas res administranti convenire Philosophiam. Hac igitur de causa cum Liber hic meus esset iterum in lucem proditurus, tibi potissimum Eminentissime ac Doctissime Princeps nuncupandum esse duxi. Utinam tanto

ambigerem. Mirifice te audiens in opinione confirmabar mea, nemini magis quam publicas res administranti convenire Philosophiam. Hac igitur de causa cum Liber hic meus esset iterum in lucem proditurus, tibi potissimum Eminentissime ac Doctissime Princeps nuncupandum esse duxi. Utinam tanto muneri non omnino imparem, tuoque, cui inscribitur, Nomine non plane indignum Tu ipse Judex optimus existimes; quod profecto facies, si non rem, sed studium voluntatemque meam pro humanitate tua consideres. Ille sane, quantum in me virium facultatisque fuit, renovata opera mihi enitendum esse censui, ut

mea, nemini magis quam publicas res administranti convenire Philosophiam. Hac igitur de causa cum Liber hic meus esset iterum in lucem proditurus, tibi potissimum Eminentissime ac Doctissime Princeps nuncupandum esse duxi. Utinam tanto muneri non omnino imparem, tuoque, cui inscribitur, Nomine non plane indignum Tu ipse Judex optimus existimes; quod profecto facies, si non rem, sed studium voluntatemque meam pro humanitate tua consideres. Ille sane, quantum in me virium facultatisque fuit, renovata opera mihi enitendum esse censui, ut emendatior quam ante et venustior procederet: Novis

Hac igitur de causa cum Liber hic meus esset iterum in lucem proditurus, tibi potissimum Eminentissime ac Doctissime Princeps nuncupandum esse duxi. Utinam tanto muneri non omnino imparem, tuoque, cui inscribitur, Nomine non plane indignum Tu ipse Judex optimus existimes; quod profecto facies, si non rem, sed studium voluntatemque meam pro humanitate tua consideres. Ille sane, quantum in me virium facultatisque fuit, renovata opera mihi enitendum esse censui, ut emendatior quam ante et venustior procederet: Novis praeterea tum rationum tum experimentorum accessionibus auctum esse volui.

emendatior quam ante et venustior procederet: Novis praeterea tum rationum tum experimentorum accessionibus auctum esse volui. Quemadmodum enim Imperii sui fines magis profert Philosophia, atque excrescit ipsa quotidie, sic et Libri hujus pomoeria, ut ita dicam, dilatrare mihi fas esse non dubitavi. Sed qualiscumque is est, maximum illi certe a tuo Nomine decus accedet atque ornamentum; si praeterea favore eundem tuo, ut confido, ac benevolentia fueris prosecutus, et ipsi ad summam laudem nihil deerit, et mihi accidere in

libenter legerim, BENEDICTE FRATER, facilius tibi significare possum, quam in eo, quod a me postulas, morem gerere: cum enim ita tibi sim conjunctus, ut eadem, quae ad te pertinent, mea quoque intersint, putem oportere me potius aliorum de te judicia expectare, quam affirmare quidpiam. Sed quoniam non me tanti esse novi, ut, si mea me fallat opinio, nimis sit poenitendum, praesertim cum id mea in te benevolentia fiat, malui ab aliis fortasse reprehendi, quam a te obsequendi voluntatem desiderari. Itaque operae pretium te fecisse existimo, quod Philosophiam versibus persecutus sis, rem nempe

aliis fortasse reprehendi, quam a te obsequendi voluntatem desiderari. Itaque operae pretium te fecisse existimo, quod Philosophiam versibus persecutus sis, rem nempe gravissimam scribendi genere jucundissimo. Vidisti profecto hujusmodi res, quae ad utilitatem caeterorum scribuntur, tantum valere non posse, ut sine ulla delectationis spe homines invitent ad legendum. Quamvis enim rerum dignitas atque ipsius Veritatis pulchritudo nos per se satis trahere posset, si, prout a Natura quae nobis veri cognoscendi cupiditatem ingenuit instituti sumus, ejus informationem studio atque exercitatione

ii, qui mox eas disciplinas professi sunt, minus inculta fortasse tandiu ea studia jacuissent: nosti enim, qualem iis speciem plerique quam asperam adhibuerint; et, quasi ea, quae ipsi traderent, per se satis essent ampla atque illustria, nihil minus elaborarint, quam ut eadem non incompte dicerentur: quo pacto liberales animos a discendo averterunt, nedum invitarint, eo, ut opinor, decepti, quod cum solam dicendi venustatem rem esse levissimam putarent, eandem etiam gravibus sententiis doctrinaeque adjunctam nihil afferre momenti arbitrati sunt: Quae quidem docendi

ex eorum artis instituto delectationem praeseferrent? Sed ut illorum asperum atque austerum docendi genus improbamus, ita horum quoque inanes illecebras ac rerum gravitate destitutam suavitatem reprehendimus. Cum enim sit tanta artis hujus celebritas, qui eam ad voluptatem tantum detorquent, qui non ad res utiles atque graves convertunt, nonne eximiam opportunitatem juvandi negligere videntur, atque ad inanissimam consuetudinem ab optima institutione deflectere? Nam Veteres humanissimam artem non ad delectandum tantummodo (ut nunc ea abutimur) adhibuerunt; sed idcirco praeclare invenerunt,

Cum enim sit tanta artis hujus celebritas, qui eam ad voluptatem tantum detorquent, qui non ad res utiles atque graves convertunt, nonne eximiam opportunitatem juvandi negligere videntur, atque ad inanissimam consuetudinem ab optima institutione deflectere? Nam Veteres humanissimam artem non ad delectandum tantummodo (ut nunc ea abutimur) adhibuerunt; sed idcirco praeclare invenerunt, ut, quae maxime jucunditate traheret, eadem esset ad juvandum aptissima. Proinde seu Patriae commodum seu cujusquam rei utilitas postularet, et in Rebuspublicis constituendis et in condendis legibus

omnia repeterent. Verum horum omnium nulla pene monumenta ob longinquitatem temporum ad nos transmissa sunt. Unius extat, atque ad nos usque dimanavit Lucretii venustissimum opus; cujus eo libentius mentionem facio, quod eum in scribendo secutus sis ipse. Quem Musarum etiam minime studiosum non ad legendum trahant ea, quae ab ipso versibus sunt reddita? Cui non illa antiquioris sermonis urbanitas mire placeat? Ab Epicuro et ab Epicureis quae ante illum tradebantur, scimus propter incompositum dicendi genus non ab aliis fere, nisi qui ab eadem disciplina essent, legi solita: nunc

longinquitatem temporum ad nos transmissa sunt. Unius extat, atque ad nos usque dimanavit Lucretii venustissimum opus; cujus eo libentius mentionem facio, quod eum in scribendo secutus sis ipse. Quem Musarum etiam minime studiosum non ad legendum trahant ea, quae ab ipso versibus sunt reddita? Cui non illa antiquioris sermonis urbanitas mire placeat? Ab Epicuro et ab Epicureis quae ante illum tradebantur, scimus propter incompositum dicendi genus non ab aliis fere, nisi qui ab eadem disciplina essent, legi solita: nunc eorumdem cognoscendorum cui non ea in dicendo venustas mirificam

quod eum in scribendo secutus sis ipse. Quem Musarum etiam minime studiosum non ad legendum trahant ea, quae ab ipso versibus sunt reddita? Cui non illa antiquioris sermonis urbanitas mire placeat? Ab Epicuro et ab Epicureis quae ante illum tradebantur, scimus propter incompositum dicendi genus non ab aliis fere, nisi qui ab eadem disciplina essent, legi solita: nunc eorumdem cognoscendorum cui non ea in dicendo venustas mirificam cupiditatem excitat? Verumtamen, quo magis hanc in illo praestantiam admiramur, accidit, ut eo molestius feramus tantam elegantiam tam absurdis sententiis

ea, quae ab ipso versibus sunt reddita? Cui non illa antiquioris sermonis urbanitas mire placeat? Ab Epicuro et ab Epicureis quae ante illum tradebantur, scimus propter incompositum dicendi genus non ab aliis fere, nisi qui ab eadem disciplina essent, legi solita: nunc eorumdem cognoscendorum cui non ea in dicendo venustas mirificam cupiditatem excitat? Verumtamen, quo magis hanc in illo praestantiam admiramur, accidit, ut eo molestius feramus tantam elegantiam tam absurdis sententiis adhibitam esse, et quae optima erat ratio et praeclare ad juvandum instituta, eam opinionibus nequissimis

possem, quibus et res graves atque utiles jucunde atque ornate oportere conscribi probarem, teque ostenderem optimam in scribendi iniisse viam, quod Philosophiam carminibus tradideris, neque mihi, quibus id confirmarem, et exemplorum copia et probatorum Virorum auctoritas deesset: sed ut in re non necessaria diutius non moror. Venio ad Philosophiae, quam pertractasti, genus. Ego cum hisce nostris temporibus Philosophiam a tot doctissimis Viris illustratam atque ornatam considero, cujus aptius quam Cartesii rationem versibus reddendam suscepisses, ex his omnibus video neminem. Nam etsi

graves atque utiles jucunde atque ornate oportere conscribi probarem, teque ostenderem optimam in scribendi iniisse viam, quod Philosophiam carminibus tradideris, neque mihi, quibus id confirmarem, et exemplorum copia et probatorum Virorum auctoritas deesset: sed ut in re non necessaria diutius non moror. Venio ad Philosophiae, quam pertractasti, genus. Ego cum hisce nostris temporibus Philosophiam a tot doctissimis Viris illustratam atque ornatam considero, cujus aptius quam Cartesii rationem versibus reddendam suscepisses, ex his omnibus video neminem. Nam etsi eorum etiam, qui post

fingerent, et disputando ac disserendo Naturae opera intelligerent, quae mehercule, nisi manibus contrectentur atque usurpentur oculis, nunquam cognoscuntur. Accedebat ad haec Unius auctoritas, cui omnium animi obsequebantur. Erat hic velut positus Veri quaerendi finis, ut quae mens unius videre non potuisset, ea consequi jam se quisque desperaret. Proinde quid mirum, si effectum est his artibus, ut nihil tandiu procederent in rerum investigatione, imo ut paulatim obscurarent omnia et confunderent? Vidit enimvero Vir doctissimus patere latius Naturae amplitudinem, quam ut eam unius mens

Platone dici solitum accepimus, se Diis maximas habere gratias, quod eum vivere fecissent, quando Philosophia potissimum vigeret. Etenim brevi tempore fere una haec aetas nostra plura vidit, quam antea multarum aetatum serie cognita fuerint. Quae ego omnia si uni eidemque Cartesio accepta refero, non temere id mihi quidem videor facere. Ut enim solemus, quidquid terrarum in orbis circumnavigatione aliorum industria ac labore compertum est, eis tribuere, qui primi incredibili ausu Oceanum praetergressi novas terras ac regiones compererunt; eodem jure arbitror, quidquid in Philosophia aliorum

ac regiones compererunt; eodem jure arbitror, quidquid in Philosophia aliorum opera mox cognovimus, eum sibi vindicare posse, qui veri inquirendi aperuit viam caeteris, et facem praetulit. Plura de Cartesio libenter dicerem, si aut ulla ejus laudibus per me fieri posset accessio, aut non vererer, ne, si uberius de illo dicerem, viderer idcirco id facere, ut amplior inde pars laudis tanquam cum illo communicatae tibi redundare possit. Nam ego quidem semper duxi non exiguum esse meritum eorum, qui, quae ab aliis sapienter sunt inventae, ita reddere possint, ut in

de Cartesio libenter dicerem, si aut ulla ejus laudibus per me fieri posset accessio, aut non vererer, ne, si uberius de illo dicerem, viderer idcirco id facere, ut amplior inde pars laudis tanquam cum illo communicatae tibi redundare possit. Nam ego quidem semper duxi non exiguum esse meritum eorum, qui, quae ab aliis sapienter sunt inventae, ita reddere possint, ut in communem usum ea derivent; et si utilitate rem metiamur, eos fere aeque ac doctrinae Auctores ipsos benemereri de bonis artibus. Sed horum qualiscumque sit laus (neque enim quidquam affirmare

disciplinas eduxisti. Nam cum in tanta luce res obscuriores collocaveris, severioribus tantam elegantiam conciliaveris; ea, quae tantummodo mentibus eorum, qui gravioribus studiis detineri solent, hactenus erant reservata, transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam arbitratum esse res tam impeditas tamque difficiles tam aperte ac dilucide dici potuisse. Quae enim in soluta oratione, atque ubi verborum quae rebus accommodata sint in promtu est copia, non satis commode ac vix clare dicuntur, eadem et carminibus et breviter atque

eduxisti. Nam cum in tanta luce res obscuriores collocaveris, severioribus tantam elegantiam conciliaveris; ea, quae tantummodo mentibus eorum, qui gravioribus studiis detineri solent, hactenus erant reservata, transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam arbitratum esse res tam impeditas tamque difficiles tam aperte ac dilucide dici potuisse. Quae enim in soluta oratione, atque ubi verborum quae rebus accommodata sint in promtu est copia, non satis commode ac vix clare dicuntur, eadem et carminibus et breviter atque ita

transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam arbitratum esse res tam impeditas tamque difficiles tam aperte ac dilucide dici potuisse. Quae enim in soluta oratione, atque ubi verborum quae rebus accommodata sint in promtu est copia, non satis commode ac vix clare dicuntur, eadem et carminibus et breviter atque ita perspicue sunt a te reddita, ut non ab iis, qui rem fuse ac copiose agunt, plura desideres. Hujusmodi esse censeo, quaecumque de Metaphysicis rebus libro primo tradita sunt: ubi, quidquid de Mente hominis, quidquid

esse res tam impeditas tamque difficiles tam aperte ac dilucide dici potuisse. Quae enim in soluta oratione, atque ubi verborum quae rebus accommodata sint in promtu est copia, non satis commode ac vix clare dicuntur, eadem et carminibus et breviter atque ita perspicue sunt a te reddita, ut non ab iis, qui rem fuse ac copiose agunt, plura desideres. Hujusmodi esse censeo, quaecumque de Metaphysicis rebus libro primo tradita sunt: ubi, quidquid de Mente hominis, quidquid de Divinae Naturae atque aliarum rerum informatis atque innatis notionibus dici solent, satis explanate describis.

innatis notionibus dici solent, satis explanate describis. Quae vero altero libro de universa Mundi dispositione, quae exinde de doctrina Vorticum, quae de rebus Opticis dicuntur, ita sane dicuntur, ut, quo quaeque res est obscurior, eo facilius nescio quomodo atque apertius explicetur. Quid quod non eadem res a te solum dilucide, sed venuste etiam ac satis splendide sunt dicta. Etsi enim non ambitiose res excolantur, neque temere positi apparatus redundent; inest tamen suus rei cuique cultus atque adhibitus comis quidam ac simplex decor, ut facile Lucretii rationem in

Mundi dispositione, quae exinde de doctrina Vorticum, quae de rebus Opticis dicuntur, ita sane dicuntur, ut, quo quaeque res est obscurior, eo facilius nescio quomodo atque apertius explicetur. Quid quod non eadem res a te solum dilucide, sed venuste etiam ac satis splendide sunt dicta. Etsi enim non ambitiose res excolantur, neque temere positi apparatus redundent; inest tamen suus rei cuique cultus atque adhibitus comis quidam ac simplex decor, ut facile Lucretii rationem in scribendo assecutum te esse quis possit agnoscere. Elucent vero aliquando inter doctrinam ac

sententias apte positi quidam hilariores atque amoeniores ornatus, qui videntur animum reficere et reddere ad caetera cognoscenda alacriorem. Ex quibus ego rebus omnibus, si quid animi mei conjectura prospicere possum, non dubitem, quin eam, quae Scriptoribus a frequentia legentium praecipua proficiscitur commendatio, facillime sis ipse consecuturus: cum enim gravissimae disciplinae venustatem adjunxeris, arbitror fore, ut eos, qui hisce rebus non tenentur, si minus rerum ipsarum dignitas atque

omnibus, si quid animi mei conjectura prospicere possum, non dubitem, quin eam, quae Scriptoribus a frequentia legentium praecipua proficiscitur commendatio, facillime sis ipse consecuturus: cum enim gravissimae disciplinae venustatem adjunxeris, arbitror fore, ut eos, qui hisce rebus non tenentur, si minus rerum ipsarum dignitas atque utilitas, ipsa certe jucunditas trahat: ii vero, qui versari in his doctrinis solent, fortasse a severioribus studiis ad haec hilariora non gravate animum traducent. Quod cum abunde satis, ut auguror, successerint, velim, ut non hanc praeteritorum

cum enim gravissimae disciplinae venustatem adjunxeris, arbitror fore, ut eos, qui hisce rebus non tenentur, si minus rerum ipsarum dignitas atque utilitas, ipsa certe jucunditas trahat: ii vero, qui versari in his doctrinis solent, fortasse a severioribus studiis ad haec hilariora non gravate animum traducent. Quod cum abunde satis, ut auguror, successerint, velim, ut non hanc praeteritorum tibi studiorum mercedem tanquam ac metam constitutam existimes, sed proposito veluti praemio ad novos te cursus excitari putes, et si me auctore ad quidpiam non aegre te conferas,

eos, qui hisce rebus non tenentur, si minus rerum ipsarum dignitas atque utilitas, ipsa certe jucunditas trahat: ii vero, qui versari in his doctrinis solent, fortasse a severioribus studiis ad haec hilariora non gravate animum traducent. Quod cum abunde satis, ut auguror, successerint, velim, ut non hanc praeteritorum tibi studiorum mercedem tanquam ac metam constitutam existimes, sed proposito veluti praemio ad novos te cursus excitari putes, et si me auctore ad quidpiam non aegre te conferas, potissimum suadeam, ut quoniam exoratus jam est Apollo, praesentesque sunt Musae, continuo earum

studiis ad haec hilariora non gravate animum traducent. Quod cum abunde satis, ut auguror, successerint, velim, ut non hanc praeteritorum tibi studiorum mercedem tanquam ac metam constitutam existimes, sed proposito veluti praemio ad novos te cursus excitari putes, et si me auctore ad quidpiam non aegre te conferas, potissimum suadeam, ut quoniam exoratus jam est Apollo, praesentesque sunt Musae, continuo earum favore uti pergens in aliud hujusmodi argumentum laborem impendere non abnuas, et Nevvtonianam etiam Philosophiam ad Musarum modos transferre aggrediaris. Novi equidem et quanta

existimes, sed proposito veluti praemio ad novos te cursus excitari putes, et si me auctore ad quidpiam non aegre te conferas, potissimum suadeam, ut quoniam exoratus jam est Apollo, praesentesque sunt Musae, continuo earum favore uti pergens in aliud hujusmodi argumentum laborem impendere non abnuas, et Nevvtonianam etiam Philosophiam ad Musarum modos transferre aggrediaris. Novi equidem et quanta sit operis difficultas, et quam pene sit desperandum ea versibus assequi posse, quae nonnisi Mathematicorum sermone expediri videmus; sed facit, ut te horter ipsamet rei tam arduae

ac magnitudo; et ex eo, quod hactenus in quamplurimis fere aeque difficilioribus praestitisti, conjiciens, idem etiam in hoc praestare te posse confido. Ne tamen imparati ad rem veniant, qui haec legent, atque ut omnium rerum seriem non explicatam (secus enim commentario opus esset) sed indicatam praevideant, Argumenta ad singulos libros tuos scribere volui; ex quo appareat, me, et si valde mea opera te juvare non potuerim, omnino tamen tibi deesse noluisse. Vale.

tamen imparati ad rem veniant, qui haec legent, atque ut omnium rerum seriem non explicatam (secus enim commentario opus esset) sed indicatam praevideant, Argumenta ad singulos libros tuos scribere volui; ex quo appareat, me, et si valde mea opera te juvare non potuerim, omnino tamen tibi deesse noluisse. Vale. APPROBATIO. Philosophiam a

APPROBATIO. Philosophiam a Benedicto Stay Ragusino Versibus traditam, ab eodem pluribus auctam, sex comprehensam libris, jubente Reverendissimo P. Magistro Sac. Pal. Apostolici, attente legi. Opus non uno nomine celebrandum nihil admixtum habet, aut ab Orthodoxa Fide alienum, aut a recta morum sancte inctituendorum ratione. Censeo itaque, denuo illud sic auctum publici juris fieri posse, si ita videatur eidem Reverendissimo P. Mag.

aut a recta morum sancte inctituendorum ratione. Censeo itaque, denuo illud sic auctum publici juris fieri posse, si ita videatur eidem Reverendissimo P. Mag. Romae in Coenobio SS. XII. Apost. III. Non. Dec.MDCCXLVI. Fr. Laurentius Savorini M. C. IMPRIMATUR Si videbitur Rmo P. Mag. Sac. Pal. Apost.

vel ob temeritatem in judicando atque alia hujusmodi obrepserunt, purgemus. Mox ad comparandam rerum cognitionem veniens ea proposita Veri quaerendi via, ut a notis ad ignota procedatur, a versu 353. hoc sibi certum indubitatumque primo occurrere ait: Ego cogito, ergo sum; et quoniam non alia de causa sibi manifestum id esse videt, quam quod claram ejus et distinctam perceptionem habet, quidquid clare distincteque percipitur, verum esse agnoscit, omnium proin certissimarum cognitionum principium esse hujusmodi claram distinctamque perceptionem. Summae perfectaeque Naturae

gubernatione Deum amovent: quos refellens ad Animorum immortalitatem demonstrandam deducitur a versu 1194. Cum enim Animi naturam in cogitatione sitam esse, Corporis vero in extensione probet, ex ejusdem Corporis dissolutione Animum, qui simplex sit, disolvi atque interire non posse concludit; aliisque id argumentis confirmat ad versum 1349. Deinde respondet iis, qui sibi objicere possint, Animum pro varia corporis affectione varie affici, proinde illius interitu interiturum: explicat legem conjunctionis inter Animum et Corpus, qua, quomodo altero affecto

velle atque intelligere, amare summum Bonum necessario atque expetere, contra summum malum odio habere atque aversari; ad caetera, quae media sunt, vel expetenda vel fugienda liberum esse suoque arbitratu moveri; innatas ei quoque esse plurimarum rerum notiones; per has Deum a nobis cognosci, non comprehendi; Corpori nos deditos hebetiores ad illum cognoscendum reddi. Postremo culpa primorum Parentum nos esse corruptos corporique nimis addictos deflet, statumque eorum, ante quam a Deo descivissent, describit. LIBRI

jucundius esse ait, quam in caelestium rerum contemplatione versari. De Mundi dispositione se acturum pollicitus praemitit explicationem naturae corporis, quae in hoc sita est, ut in longum latum et profundum extendatur; proinde et spatium; cui triplex semper hujusmodi dimensio convenit, a corpore non differre afferit: quamobrem vacuum omne a rebus excludit. Quo pacto res in Pleno moveri possint, explicat; ubi et corpora sine ullo termino secari posse ostendit. A Versu 270. agit de motu, cujus quantitatem semper in rebus servari probat. Naturae Leges quibus moventur corpora

Corpus, dum in alterum incidit, tantum motus illi impertiri, quantum de suo amittit. His praemissis a Vers. 418. ad Siderum cursus explicandos venit; eorum magnitudines primo considerat; deinde intervalla atque ornidem, quo inter se locata sunt. Siderum inerrantium distantias nos metiri non posse ostendit: haec aeque ac Solem propria luce, Lunam vero caeterosque Planetas aliena fulgere: Terram quoque receptos a Sole radios reflectere. A versu 574. quo discrimine fixae ab eriantibus stellis distinguantur, pronunciat: quaeque aptior ratio fit ad harum motus

item in Nodo radios ejus interjecta nobis intercipit. Ab ignorantia hujusmodi causarum proficisci superstitiosas et pravas de rebus opiniones, pluribus exemplis docet. Umbram Terrae, cum minor haec sit Sole, progrediendo usque minui, neque ad Martem pervenire posse: tandem Solem interjectu Lunae non omnibus Terrae partibus obscurari; contra Lunam omnibus aeque inconspicuam in defectu reddi ad vers. 972. disserit. Diende ad Axem Eclipticae inclinari Axem Terrae; atque hunc semper sibi parallelum esse, ubicumque loci Terra sit; inde varias anni tempestates fieri

1085. ex diurno Terrae in Ortum motu Sidera converti in Occasum nobis apparere: Martem viciniorem interdum remotiorem: Venerem quoque et Mercurium nunc citeriorem, nunc ulteriorem esse. His subjungitur directionum stationum et regressionum Planetarum ad vers. 1157. explicatio. Tum non obstare diurno Terrae motui lapsus corporum deorsum recta, ut apparet, cadentium, neque ejusdem motui annuo officere Siderum inerratium inter se et respectu Terrae non mutatos situs ostenditur. Versibus, qui a 1237. sequuntur, descriptiones Siderum fixorum continentur. Hoc loca

nunc ulteriorem esse. His subjungitur directionum stationum et regressionum Planetarum ad vers. 1157. explicatio. Tum non obstare diurno Terrae motui lapsus corporum deorsum recta, ut apparet, cadentium, neque ejusdem motui annuo officere Siderum inerratium inter se et respectu Terrae non mutatos situs ostenditur. Versibus, qui a 1237. sequuntur, descriptiones Siderum fixorum continentur. Hoc loca refelluntur ii, qui ab aspectu Siderum futura preadicunt. Viam Lacteam ex confertissimarum stellarum multitudine confici ait. Fixa Sidera videri inaequalia propter inaequalem

vers. 1420. A calestium rerum contemplatione ad Terrae figuram explicandam devenit; illam rotundam esse, et ex ejus umbra in disco Lunae, cum haec deficit, observata, et ex siderum elevatione et depressione pro vario regionum situ, et ex aliis hujusmodi argumentis pronunciat. Non decernit vero, an sphaerica prorsus sit, an ad sphaeroidis potius longae vel latae figuram accedat. Tum Terrae in quinque Zonas divisionem peragit: inter Perioecos Antoecos et Antipodas diserimina explicat. Demum a vers. 1575. Terrae totius partitionem, et regionum ac

genera in rebus animadvertimus, lucida nempe, pellucida, et opaca. Ubi primi Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non recedunt tamen, cum superiores semper impedimento sint in ferioribus: in quo particularum effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse positam. Tum a Vers. 210. declarat unius Vorticis polum contigui Vorticis Eclipticae obversum esse; proinde primi Elementi materies elabens

pendere ad ellipticam accedente propter aliorum inaequalem Vorticum ad latera compressionem. Porro proximiores centro particulas ab Astri vi celerius remotioribus moveri, ideoque minoris eas esse molis oportet; secus enim longius recederent. Haec molis et celeritatis ratio ad finem usque Vorticis non perseverat; ibi enim extremas ocyus paulo inferioribus moveri, et utrasque aequali mole constare ostendit. Deinde a Vers. 337. Tertii Elementi naturam explicare pergens hanc confici docet ex primi Elementi particulis inter se complicatis, atque in crassiorem excrescentibus molem,

conformatur. Iners ea materies in polos redigitur; inde per axem in Astrum pervenit, eique maculas offundit. Hae idcirco in Sole observantur: atque ex earum Soli inhaerentium conversione Solem quoque circa se converti deductur. Hujusmodi maculas diu non permanere, sed alias absumi, alias rursus generari videmus; hinc sit, ut Solis lux interdum valde imminatur, et nonnulla fixa sidera aliquando nobis prorsus obtegnatur, aliquando et nova appareant. Striata hujusmodi materies non semper Soli inhaeret, sed ejus vi saepe rejecta et dispersa

Solem quoque circa se converti deductur. Hujusmodi maculas diu non permanere, sed alias absumi, alias rursus generari videmus; hinc sit, ut Solis lux interdum valde imminatur, et nonnulla fixa sidera aliquando nobis prorsus obtegnatur, aliquando et nova appareant. Striata hujusmodi materies non semper Soli inhaeret, sed ejus vi saepe rejecta et dispersa longius procurrit, eique, ut Terrae aer, circumfunditur. Haec ad Vers. 551. Si quando vero ea crassior materies Astrum densissime circumtexerit, et ejus Vorticis motus elanguescet, et a fortiori vi finitimi Vorticis una cum

vis Elementi commovit, agitatione proficiscitur; contra frigus vel a quiete particularum vel ab earum recto motu repetendum est. Tum a versu 1741. unde corpora alia humida et liquentia sint, alia dura, quaedam vero pellucida, quaedam opaca fuse declarat. Postremo corpora a corporibus non alio docet differre, quam diversa partium, quibus componuntur, dispositione. Sub finem digrediens Metalla in praeposteros usus converti damnat, et nimiam hominum in conquirendis divitiis anxietatem redarguit. LIBRI QUATRI

ab ejus correpta impetu in polos projicitur, ubi a Sole collustrata apparet. Demum Ignes sub terra produci ait; hinc a plerisque montibus flammas eructari, et terram persaepe tremere deducit; variosque terra subversae anno MDCLXVII. VIII. Id. Apr. non inelegantem descriptionem. LIBRI QUINTI ARGUMENTUM CUM Divina Mens in rebus omnibus, quas condidit, eluceat, atque animo conspici a nobis

oriri ad vers. 450. docet. Famem deinde et sitim et ciborum in stomacho concoctionem, et, quo pacto corporis partes nutriantur, explicat; ac circuitionem sanguinis describit. Ad sensus delapsus a vers. 520. ad vers. 621. disputat, nobis eos a Natura datos esse non ad veritates rerum cognoscendas, sed ad tuendum conservandumque corpus (facile enim et compendiaria quadam via de rebus, quae vel obesse vel prodesse possint, nos admonent). Tum de iis seorsum acturus, primo Tactum, qui per totum corpus diffunditur, progigni docet in extima cute, a qua motus

percipere. Porro cognosces, cur quidam, praesertim Senes, propriora minus distincte videant, nonnulli contra remotiora: et quo pacto rerum, quas tuemur, distantias percipiamus; et pro variis distantiis quare varia nobis eorum magnitudo figura et motus videatur; et cur duobus oculis singulae res non duplices appareant. A vers. 1784. Affectum originem tradens, Admirationis, Amoris, Odii, Desiderii, Tristitiae, et Gaudii naturam essectus describit. Postremo dissolvi oportere Hominum corpora ex ipsa eorum constitutione deducit, omnibusque proinde obeundun esse.

frandi esse, quibusdam Honioes, nonnullis Potentiam, plerisque Gloriam, multis Voluptatem; quod hujusmodi rebus, quas quique concupiscunt, adeptis se beatos fore putent. Ita sit, ut in quaerendo Bono illusi a recto tramite deflectant, cum in rebus non summis summum Bonum collocent, idemque natura sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem

rebus, quas quique concupiscunt, adeptis se beatos fore putent. Ita sit, ut in quaerendo Bono illusi a recto tramite deflectant, cum in rebus non summis summum Bonum collocent, idemque natura sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id plene assequi, in eoque acquiescere

non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id plene assequi, in eoque acquiescere non valemus: interim tamen relicta nobis hic est quaedam etsi non perfecta Beatitudo, quae in fana mente ac tranquilla sita est. His latius explicatis, nostrorum Actuum, quos ad ultimum Finem dirigere nos oportet, naturam ad vers. 572. considerat; tum Regulam, ac normam, ad quam eos

cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id plene assequi, in eoque acquiescere non valemus: interim tamen relicta nobis hic est quaedam etsi non perfecta Beatitudo, quae in fana mente ac tranquilla sita est. His latius explicatis, nostrorum Actuum, quos ad ultimum Finem dirigere nos oportet, naturam ad vers. 572. considerat; tum Regulam, ac normam, ad quam eos componere debemus, ait esse aeternam supremae Rationis Legem, a

Legis scitum esse, ut Deum ipsum amemus, eique omnia referamus: Ab hujusmodi praescripto recedere plerosque, qui decepti sensibus inhaerescunt, ac fruuntur rebus, quae nobis ad usum vitae tantummodo date sunt. A vers. 728. docet primas Naturae leges omnium mentibus insitas ignorari non posse; eas esse immutabiles, quippe quae non ex hominum consensione, sed ex ipso Ordine et summa Ratione nata sunt; inde nobis conscientiam esse, quae semper recta suadeat, et a pravis avertat: oportuisse vero homines, cum Naturae legibus non obsequerentur, aliquo praesentioris poenae metu

eique omnia referamus: Ab hujusmodi praescripto recedere plerosque, qui decepti sensibus inhaerescunt, ac fruuntur rebus, quae nobis ad usum vitae tantummodo date sunt. A vers. 728. docet primas Naturae leges omnium mentibus insitas ignorari non posse; eas esse immutabiles, quippe quae non ex hominum consensione, sed ex ipso Ordine et summa Ratione nata sunt; inde nobis conscientiam esse, quae semper recta suadeat, et a pravis avertat: oportuisse vero homines, cum Naturae legibus non obsequerentur, aliquo praesentioris poenae metu cohiberi; proinde humanas leges esse constitutas.

primas Naturae leges omnium mentibus insitas ignorari non posse; eas esse immutabiles, quippe quae non ex hominum consensione, sed ex ipso Ordine et summa Ratione nata sunt; inde nobis conscientiam esse, quae semper recta suadeat, et a pravis avertat: oportuisse vero homines, cum Naturae legibus non obsequerentur, aliquo praesentioris poenae metu cohiberi; proinde humanas leges esse constitutas. A vers. 886. ad 1114. de Affectibus, quantum ad Mores ipsos referri possint, agens contra Stoicos disputat, qui omnes Affectus esse malos afferebant, animi proinde morbos appellabant.

singulas ad vers. 1988. fusius describit. Tum ut Virtutibus ait honcitari animos atque ornari, ita foedari contra ac corrumpi vitiis, idque fieri cum a Deo aversi ad creatas res convertimur: peccata non esse paria: ea ab errore mentis proficisci: cum enim alicujus boni specie repente quis percellitur, suam assensionem non usque eo cohibet, donec rem eam perspiciat mens, atque ex omni parte consideret, et expetendane sit, an vitanda, definiat; sed praeceps ruit in illud, quod semel Boni speciem

foedari contra ac corrumpi vitiis, idque fieri cum a Deo aversi ad creatas res convertimur: peccata non esse paria: ea ab errore mentis proficisci: cum enim alicujus boni specie repente quis percellitur, suam assensionem non usque eo cohibet, donec rem eam perspiciat mens, atque ex omni parte consideret, et expetendane sit, an vitanda, definiat; sed praeceps ruit in illud, quod semel Boni speciem praesetulit, et judicium mentis antevertit. Tandem rebus omnibus perpensis hoc vere sapientis esse statuit, ac firmat,

epulisque relictis
29  Et Sociûm turba gaudentum. Sufficis una,
30  Una licet longe tenues quaesita per umbras
31  Sufficis. O! illo quantum gaudere licebit
32  Tempore, cum te ipsam non per simulacra, sed ore,
33  Qualis es, attoniti claro spectabimus ore.
34  Affore tanta equidem speramus gaudia nobis:
35  Sed, te dum rebus longe speculamur in ipsis,
36  Tota tibi

omnibus, omni
45  Hos tu, Diva, tua voluisti excellere laude.
46  Eja igitur Vos, doctrinae qui templa tenetis
47  Edita jampridem ingressi, si publica rerum
48  Cura sinit nostras etiam non spernere Musas,
49  Eja agite, hos vultu facili mea dona labores,
50  MARINE, atque ANTONI, illo, quo saepe soletis
51  Me meaque, excipite; et, quamvis sint tenuia dona,
52  Non

etiam non spernere Musas,
49  Eja agite, hos vultu facili mea dona labores,
50  MARINE, atque ANTONI, illo, quo saepe soletis
51  Me meaque, excipite; et, quamvis sint tenuia dona,
52  Non inopem laudate animum: quin estis et hujus
53  Vos partim Auctores Operis; (pars altera nosta est)
54  Nam Vos et suasistis, et id potuistis ob usum
55  Suavis amicitiae; (vobis concedere quidvis

animos intendite vestros,
63  Ut rerum occultas penitus convisere causas
64  Possitis, nostro quas in sermone solemus
65  Saepe acri studio vigilique inquirere mente.
66  Quamquam ego non vobis ignota edicere pergo.
67  Nam quid rebus in his ignotum est denique vobis?
68  Sed, quia difficile est (praesertim cum sit agendum
69  Multa aliis verbis, quam quae sibi vindicat usus)

hominum, et rerum rectus quid flagitet usus,
84  Quae finis sit summa Boni, quo tendere oportet.

85   Gallus Homo nobis ea mente animoque sagaci
86  Omnia pervidit: non illum monstra, Chimaerae,
87  Scyllaeque, Sphingesque, aut tristia Centaurorum
88  Saecla peragrantem naturae lustra latentis
89  Obvia compressere minaci murmure contra

visus,
96  Quo vis caeca hominum stygiis suffusa venenis
97  Tollere de medio Numen, penitusqu receptum
98  Infixumque suo sub corde abolere parabant.
99  Ille audax bellum contra non aere nec armis,
100  Aut quibus infestum monstris purgaverat Orbem
101  Claviger Alcides, aut Diva quibus jaculatrix
102  Usa in montiferos Phoebo cum fratre Gigantes;
103  Sed

Naturae in templa serena
108  Si juvat admitti, atque illa gaudere reperta,
109  Omnibus esse tibi dubitantum in limine primo
110  De rebus, quas nosse prius te cumque putabas:
111  Non id propterea, quia rebus nulla vel extent
112  Vera, ea vel possint nulla ratine patere;
113  Omnia pro falsis sed habendum, purius inde
114  Eductum ut Verum omne nitescat, certaque constent

nulla ratine patere;
113  Omnia pro falsis sed habendum, purius inde
114  Eductum ut Verum omne nitescat, certaque constent
115  Principia in rebus, totamque gerat Ratio rem.
116  Non secus ac curvo crescentem stipite plantam
117  Seu gaudentis aqua Platani seu puberis Ulmi,
118  Tunc illam si cura agrestis sedula rectam
119  Stare velit campis, multum in contraria flectit

Ulmi,
118  Tunc illam si cura agrestis sedula rectam
119  Stare velit campis, multum in contraria flectit
120  Connitens, aliudque, facit, detorta sua vi
121  In latus inclinet; non quod magis optet, ut illac
122  Pendeat; ast inter geminatos oppositosque
123  Nisus, non illac non hac, at utrinque reducta
124  Arbor consistat medio rectissima trunco.

in contraria flectit
120  Connitens, aliudque, facit, detorta sua vi
121  In latus inclinet; non quod magis optet, ut illac
122  Pendeat; ast inter geminatos oppositosque
123  Nisus, non illac non hac, at utrinque reducta
124  Arbor consistat medio rectissima trunco.

125   Nec simplex causa est dubitandi: plurima namque

flectit
120  Connitens, aliudque, facit, detorta sua vi
121  In latus inclinet; non quod magis optet, ut illac
122  Pendeat; ast inter geminatos oppositosque
123  Nisus, non illac non hac, at utrinque reducta
124  Arbor consistat medio rectissima trunco.

125   Nec simplex causa est dubitandi: plurima namque

133   Tu, reor, haud aliter facias quoque, si tibi quisquam
134  Aurea multa ferat, quae se debere fatetur,
135  Multa ex argento confecta numismata, quorum
136  Si non pauca minus vel pendere, deteriori
137  Vel retegas longe, quam par, constare metallo,
138  Plurima tum ex cumulo quamvis sincera rearis,
139  Non tamen ante tibi recipis, quam singula libres,

confecta numismata, quorum
136  Si non pauca minus vel pendere, deteriori
137  Vel retegas longe, quam par, constare metallo,
138  Plurima tum ex cumulo quamvis sincera rearis,
139  Non tamen ante tibi recipis, quam singula libres,
140  Singula quam pura teneas conflata metallo.
141  In nummis igitur si legem hanc exigis aequam;
142  Illis nonne tibi ratio quoque suadet eandem

149  Evolvamus: erit multae id seges utilitatis,
150  Pectora doctrinae sancto dum lumine gaudent
151  Perfundi, puroque haurire a fonte liquores.
152  Nil didicisse potest, qui non prius omne, quod intra est,
153  Excutiat falsum. Jam mentem adverte sagacem.

154   Principio rerum species, quas hausimus alte
155  Tum, cum prima novis aetas fuit et

(quibus vasta referre
196  Haec terrae loca cum circumcingentibus undis
197  Collibuit; Tellus, quam lata est, tota necesse est
198  Sit longe longeque minor, millesima quam pars)
199  Non majora micent, oculis quam conspiciuntur,
200  Quam facis exiguae, quam parvae lampadis ignis.
201  Fiet item, celeres cum per vada salsa phaseli
202  Decurrunt Nautis remo impellentibus undas,

206  Quae fieri sensus demonstrant: cum tamen omnis
207  Posse eadem fieri ratio cujusque refutet.
208  Ergo, si tollas rationem, opus esse fatendum est,
209  Nobis ut sensus (quamvis non claudicet ipse)
210  Causa sit errandi: nimirum judicii expers
211  Dum sibi, quam par est, plus arrogat immoderate.
212  Ut si regula certa, potes qua nosceri rectum

215  Demonstret rerum, longe a ratione ferere.
216  Nimirum sic est per foedera naturaï
217  Dispositum, ut rem quaeque suam gerat officiumque
218  Res bene, ut alterius, nisi prave, non metat arvum.
219  Judicio sensus absistant: caetera sume,
220  Quae sua quisque tibi dant ordine convenienti.

221   Et tamen usque adeo primis haesere tenaces

sua quisque tibi dant ordine convenienti.

221   Et tamen usque adeo primis haesere tenaces
222  Sensibus haud pauci Sapientum, in rebus ut esse
223  Nil usquam, quod non ipsi sensere, reantur.
224  Quapropter, quoniam nil, praeter corpus et ejus
225  Eventum, sensus possit pertingere nostros;
226  Nullam aliam in rebus, quae non sit corpus et ejus

223  Nil usquam, quod non ipsi sensere, reantur.
224  Quapropter, quoniam nil, praeter corpus et ejus
225  Eventum, sensus possit pertingere nostros;
226  Nullam aliam in rebus, quae non sit corpus et ejus
227  Eventum, pugnant naturam existere posse:
228  Usque adeo longe progressi, ut non minus esse
229  Corporeas dicant animas, quam caetera,

possit pertingere nostros;
226  Nullam aliam in rebus, quae non sit corpus et ejus
227  Eventum, pugnant naturam existere posse:
228  Usque adeo longe progressi, ut non minus esse
229  Corporeas dicant animas, quam caetera, terram,
230  Aëra ventosum, lapides, arbusta, liquores.
231  Et quoniam, solido si constet corpore, ut aurum,
232  Mens non

ut non minus esse
229  Corporeas dicant animas, quam caetera, terram,
230  Aëra ventosum, lapides, arbusta, liquores.
231  Et quoniam, solido si constet corpore, ut aurum,
232  Mens non possit, ut est, sic velox esse, repente
233  Permeet ut maria et terras caelumque profundum;
234  Laevibus idcirco persubtilem atque minutes
235  Perquam corporibus dicunt constare creatam,

288  Victa dolis: nam si vera omnes omnia docent,
289  Haud ulla inter se distent ratione, necesse est.

290   Aspice praeterea gentes a gentibus ipsas
291  Non tantum varia caeli regione locique
292  Aut lingua aut habitu aut diversas moribus esse,
293  Quantum inter sese de rebus mente videndis
294  Judicio pugnant; nunquam quod possit, opinor,

per ignem
319  Herbarum vitium tribulos loliumque Colonus,
320  Proscissae mandat frumenti semina terrae,
321  Inversoque solo penitus tegit; haud ea certe
322  Prodigus ut perdat, (non ruri prodiga vivunt
323  Pectora) sed plenas illinc visurus aristas
324  Crescentes, et messe domum impleturus opima:
325  Sic bene majori commutat foenore sortem.
326  Tu quoque

331  Hic paulum addubites: dein ingens copia veri
332  Influent in mentem, tuque hac laetabere parte.
333  Nec Verum in rebus facile est reperire: ea certe est
334  Gloria paucorum, quos non sine convenienti
335  Ordine notitiis scimus rerum esse potitos.
336  Nos horum, si quid cupimus fecisse, necesse est
337  Observata sequi vestigia certa viai.
338  Frustra Pasiphaes

aliquod, quod prendere primo
349  Impete possimus mentis, liquidumque patensque
350  Principum veri, quod nos ad caetera ducat
351  Paulatim a primis et notis progredientes
352  Ad non nota et ope alterius noscenda prioris.

353   Quare age, quae nostrae primordia notitiai
354  Sint, et quam solidae nitantur caetera moli,
355  Percipe: nempe omnis ratio

353   Quare age, quae nostrae primordia notitiai
354  Sint, et quam solidae nitantur caetera moli,
355  Percipe: nempe omnis ratio hinc exordia sumit,
356  Non Animum, quamvis de cunctis ambigat anceps,
357  Ambigere incerta de se unquam posse timore,
358  Num sit? In immenso nihili jaceatne profundo?
359  Quo sese magis ille fugit, conditque sub umbras

364  Mens intus, claraque magis se luce videndam
365  Exibet, et sibi se dubitanti existere monstrat.
366  Quod si illam falli dicas, tamen usque necesse est
367  Sit, quae fallatur; nam si non esset, eadem,
368  Qua non est, falli porro ratione nequiret,
369  Cum nihilo nil conveniat: quapropter oportet,
370  Mens ut non possit, dum se putat esse, refelli.
371  Et quamvis

se luce videndam
365  Exibet, et sibi se dubitanti existere monstrat.
366  Quod si illam falli dicas, tamen usque necesse est
367  Sit, quae fallatur; nam si non esset, eadem,
368  Qua non est, falli porro ratione nequiret,
369  Cum nihilo nil conveniat: quapropter oportet,
370  Mens ut non possit, dum se putat esse, refelli.
371  Et quamvis dubitare queam, num scilicet ipse

tamen usque necesse est
367  Sit, quae fallatur; nam si non esset, eadem,
368  Qua non est, falli porro ratione nequiret,
369  Cum nihilo nil conveniat: quapropter oportet,
370  Mens ut non possit, dum se putat esse, refelli.
371  Et quamvis dubitare queam, num scilicet ipse
372  Et loquar et videam, dum saepe videre loquique
373  Me reor; assimili tamen haud ratione valebo

375  Mi videor, tecumque loqui, tibique edere versus,
376  Aut dubitare etiam: neque enim praesentior ulla
377  Res Menti, ipsa sibi quam sit, quae plurima circa
378  Ambigat, aut erret, se circa non valet unquam
379  Falli, dum sese per se sibique intima novit.
380  Confiteare opus est igitur, quae cogitat, esse
381  Mentem, et propterea, dum sese cogitat esse,
382  Non falli;

se circa non valet unquam
379  Falli, dum sese per se sibique intima novit.
380  Confiteare opus est igitur, quae cogitat, esse
381  Mentem, et propterea, dum sese cogitat esse,
382  Non falli; neque enim, quod non est, fallitur unquam.

383   Nunc animum advertas, quid ab his deducere pergo.
384  Nos, quia percipimus, certum est extare; neque ullo
385  Id

379  Falli, dum sese per se sibique intima novit.
380  Confiteare opus est igitur, quae cogitat, esse
381  Mentem, et propterea, dum sese cogitat esse,
382  Non falli; neque enim, quod non est, fallitur unquam.

383   Nunc animum advertas, quid ab his deducere pergo.
384  Nos, quia percipimus, certum est extare; neque ullo
385  Id potuit nobis unquam

384  Nos, quia percipimus, certum est extare; neque ullo
385  Id potuit nobis unquam innotescere pacto,
386  Ni quia perspicuam manifestamque ejus habemus
387  Notitiam, qua nos ipsum non posse videmus
388  Non extare Animum, dum vult dum percipit et se
389  Cogitat, aut aliud quodcumque facit ratione
390  Non alia certe, quam quod sit, et absit inani
391  A nihilo:

certum est extare; neque ullo
385  Id potuit nobis unquam innotescere pacto,
386  Ni quia perspicuam manifestamque ejus habemus
387  Notitiam, qua nos ipsum non posse videmus
388  Non extare Animum, dum vult dum percipit et se
389  Cogitat, aut aliud quodcumque facit ratione
390  Non alia certe, quam quod sit, et absit inani
391  A nihilo: quare manifesto lumine quidquid

manifestamque ejus habemus
387  Notitiam, qua nos ipsum non posse videmus
388  Non extare Animum, dum vult dum percipit et se
389  Cogitat, aut aliud quodcumque facit ratione
390  Non alia certe, quam quod sit, et absit inani
391  A nihilo: quare manifesto lumine quidquid
392  Et non confusa clarebit imagine veri,
393  Verum erit usque adeo, non unquam ut fallere possit:

dum vult dum percipit et se
389  Cogitat, aut aliud quodcumque facit ratione
390  Non alia certe, quam quod sit, et absit inani
391  A nihilo: quare manifesto lumine quidquid
392  Et non confusa clarebit imagine veri,
393  Verum erit usque adeo, non unquam ut fallere possit:
394  Nam si posset, eadem illum ratione valeret
395  Fallere, qui sese retur, dum cogitat, esse;

facit ratione
390  Non alia certe, quam quod sit, et absit inani
391  A nihilo: quare manifesto lumine quidquid
392  Et non confusa clarebit imagine veri,
393  Verum erit usque adeo, non unquam ut fallere possit:
394  Nam si posset, eadem illum ratione valeret
395  Fallere, qui sese retur, dum cogitat, esse;
396  Quod non posse quidem docui, res ipsaque per se

imagine veri,
393  Verum erit usque adeo, non unquam ut fallere possit:
394  Nam si posset, eadem illum ratione valeret
395  Fallere, qui sese retur, dum cogitat, esse;
396  Quod non posse quidem docui, res ipsaque per se
397  Jam patet. Ergo illud, quod clara in mente tuemur,
398  In nullas poterit nos unquam inducere fraudes.
399  Inde tibi

res ipsaque per se
397  Jam patet. Ergo illud, quod clara in mente tuemur,
398  In nullas poterit nos unquam inducere fraudes.
399  Inde tibi elucet, rerum id non posse quod extat
400  Non extare simul; nihili nihil esse; suaque
401  Majus parte, quod est totum, parque omnibus esse.
402  Caetera de genere hoc tibi possim commemorare

patet. Ergo illud, quod clara in mente tuemur,
398  In nullas poterit nos unquam inducere fraudes.
399  Inde tibi elucet, rerum id non posse quod extat
400  Non extare simul; nihili nihil esse; suaque
401  Majus parte, quod est totum, parque omnibus esse.
402  Caetera de genere hoc tibi possim commemorare
403  Plurima; sed facile a paucis tibi commemoratis

animo, sequere ad majora paratum
422  Ferre pedes: certum namque est mihi te comitante
423  Omnis ferre alacrem susceptae dura viaï,
424  Donec ad extremum pertingam. Conscia certe
425  Non tantum mens ipsa sibi est existere sese:
426  Scit quoque, quod variis, dum semper cogitat extans,
427  Cogitet ipsa modis: modo vult, modo velle recusat;
428  Contemplatur item meditans; incognita quaerit;

vix multo pauca labore
430  Detegit ignorans infinitum omne, quod ultra est;
431  Et se plura quidem notis nescire fatetur:
432  Multaque praeterea, quae non habet, optat habere
433  Ingenti desiderio percussa repente.
434  Denique saepe malo turbatur moesta dolore
435  Saepe metu, et nunquam votorum in fine quiescit
436  Propter

ab infinito.
443  Inde sit, ut facies, cum primum aetatis agunt ver,
444  Virgineas facies florentique ora tuentes
445  Pulchra vocemus, et haec aliis praestare putemus
446  Judice non alio, qualis Priameïus ille,
447  Cui Venus ante alias placuit Dea, Pastor in Ida;
448  Ipsa sed specie Pulchri, quod mente tenemus:
449  Ad quod ut accedunt quaedam minus aut magis, illa

454  Notitiam aut speciem aut exemplar reddere rerum.

455   Porro quis tanto donavit munere mentem,
456  Ut, quod sit Summum supremumque, ipsa videret?
457  Non etenim sibi mens per se unquam effingere tale
458  Quid valuit: quoniam a Summo sibi conscia certe est
459  Deficere in magis atque omnibus e genere omni.
460  Nec nostri docuisse ea potuere Parentes,

489  Natura, quam nos Numenque vocamus.

490   Postremo Summi, cujus nos intus habere
491  Sentimus speciem, ad naturam pertinet esse:
492  Quod non extat enim, nihil est; distantia proinde est
493  A nihilo certe summa infinitaque Summi.
494  Ergo extare Deum debes Numenque fateri.

495   Neu tibi sit fraudi, quod nos

Deumque
496  Dicamus, tu fac subjungas nomen utrumque
497  Uno, quod Summum et Supremum diximus esse:
498  Nam, quod Supremum est et Summum, excellere debet
499  Longe alios supra, quod non nisi convenit Uni.
500  Tum, si plura forent paria haec, quae Summa vocamus,
501  Diversa inter se natura disque gregata,
502  Distarent aliquo; nam quod foret

501  Diversa inter se natura disque gregata,
502  Distarent aliquo; nam quod foret alterum, id alterum
503  Haud foret omnino: quare consistere neutrum
504  Sic posset Summum, quod non nisi convenit Uni.

505   Consimili ratione nequit de partibus ullis
506  Componi Summum: neque enim tune quaelibet harum
507  Summa foret; siquidem Summum est, ut

505   Consimili ratione nequit de partibus ullis
506  Componi Summum: neque enim tune quaelibet harum
507  Summa foret; siquidem Summum est, ut diximus, Unum:
508  Porro ex non Summis non quit coalescere Summum.

509   Est igitur summi simplex natura reperta
510  Numinis: omnis erit quapropter corporis expers:
511  Corpus enim pariter supraque

505   Consimili ratione nequit de partibus ullis
506  Componi Summum: neque enim tune quaelibet harum
507  Summa foret; siquidem Summum est, ut diximus, Unum:
508  Porro ex non Summis non quit coalescere Summum.

509   Est igitur summi simplex natura reperta
510  Numinis: omnis erit quapropter corporis expers:
511  Corpus enim pariter supraque infraque

509   Est igitur summi simplex natura reperta
510  Numinis: omnis erit quapropter corporis expers:
511  Corpus enim pariter supraque infraque et ab omni
512  Est latere extensum, quod non sine partibus ulla,
513  Si bene pervideas, fieri ratione putabis.
514  Illud praeterea, quod non est corpus, oportet
515  Aut nihil, aut mens sit: neque enim queat esse quid ultra,

511  Corpus enim pariter supraque infraque et ab omni
512  Est latere extensum, quod non sine partibus ulla,
513  Si bene pervideas, fieri ratione putabis.
514  Illud praeterea, quod non est corpus, oportet
515  Aut nihil, aut mens sit: neque enim queat esse quid ultra,
516  Percipio; at supra Summum nihil esse negatum est;
517  Spiritus illud erit quapropter Vitaque Mensque.

necesse est
521  Vertat se in pejus; quod Summum utrumque refutat.
522  Adde, quod hoc fines nullos habet, unde recedat
523  Egrediens; nec habet, quo se deferre, quod ipsum
524  Non sit idem, possit: quare immutabile Summum est.
525  Et pariter debes proinde immortale fateri.

526   Qui tibi possit item Pulchrum Verumque Bonumque
527  Non id, quod

524  Non sit idem, possit: quare immutabile Summum est.
525  Et pariter debes proinde immortale fateri.

526   Qui tibi possit item Pulchrum Verumque Bonumque
527  Non id, quod Summum est, summa ratione videri,
528  Si quidquam est usquam pulchri verique bonique,
529  Tale quod ex aliqua saltem tibi parte videtur?

530   Adde, quod et

530   Adde, quod et caelum et terras pelagusque profundum
531  Et quocumque oculos circumfers, numine complet
532  Immenso locus ipse sibi Deus, omniaque uno
533  Continet amplexu, sed non extensus, ut aether,
534  Per loca, qui circum mundi latera omnia fusus
535  Stelliferi ad metas extollitur arduus orbis,
536  Sic tamen, ut teneat majori parte

534  Per loca, qui circum mundi latera omnia fusus
535  Stelliferi ad metas extollitur arduus orbis,
536  Sic tamen, ut teneat majori parte loci plus,
537  Parte minore sui minus, et non omnis ubique.
538  Omnibus omnis adest Deus, et videt omnia passim
539  Nuda et aperta sibi, quae rerum cumque geruntur,
540  Queis sunt cumque locis; nil possit ut illius usquam

fluentis.
555  At, quoniam, ut supra docui, immutabile Summum est,
556  Nec divina quies motu variatur ab ullo,
557  Temporis est expers etiam aeternumque repertum:
558  Scilicet immotum non unquam elabitur illinc
559  Praesens, dum felix et tota simul fruitur se
560  Vita carens pariter fine omni principioque.

561   Hinc quoque perfacili poterit ratione

felix et tota simul fruitur se
560  Vita carens pariter fine omni principioque.

561   Hinc quoque perfacili poterit ratione patere
562  Esse infinitum, quod Summum est; non numerorum
563  More, quibus serie permagna quamlibet auctis
564  Adde unum, crescent; uno minuentur ademto.
565  Quin magnum poteris guttatim tempore longo
566  Exhaurire, licet

quia habet, quod sese siniat, ultra.
568  Nunc, extra Summum quoniam nihil esse viddemus,
569  (Nec foret id Summum, si quid finiret id extra)
570  Non habet extremum: nullo ergo fine tenetur.
571  Unde animo tollas quantumvis, non tamen illuc
572  Pervenies, ut non infinitum usque relinquas:
573  Nam Summum est sine fine, sibi par denique semper.

568  Nunc, extra Summum quoniam nihil esse viddemus,
569  (Nec foret id Summum, si quid finiret id extra)
570  Non habet extremum: nullo ergo fine tenetur.
571  Unde animo tollas quantumvis, non tamen illuc
572  Pervenies, ut non infinitum usque relinquas:
573  Nam Summum est sine fine, sibi par denique semper.

574   Non alibi inquiras, quid sit Sapientia:

viddemus,
569  (Nec foret id Summum, si quid finiret id extra)
570  Non habet extremum: nullo ergo fine tenetur.
571  Unde animo tollas quantumvis, non tamen illuc
572  Pervenies, ut non infinitum usque relinquas:
573  Nam Summum est sine fine, sibi par denique semper.

574   Non alibi inquiras, quid sit Sapientia: nusquam
575  Illa, nisi in Summo est;

571  Unde animo tollas quantumvis, non tamen illuc
572  Pervenies, ut non infinitum usque relinquas:
573  Nam Summum est sine fine, sibi par denique semper.

574   Non alibi inquiras, quid sit Sapientia: nusquam
575  Illa, nisi in Summo est; quod, cum se noverit intra,
576  Omne quod est, novit: quare Sapientia summa est
577  Infinitaque Mens, hujus cui scena Profundi

existunt, quaecumque existere possunt.

583   Da paulum ex humili mihi nunc consurgere mente,
584  Alma Fides: neque enim Naturae luce patescunt
585  Omnia, quae tute non ignorare sequentes
586  Concedis sancto perfundens lumine corda.
587  Non ego te e caeli regionibus ostentantem
588  Lumen inocciduum Veri mortalibus aegris
589  Usquam amittebam

ex humili mihi nunc consurgere mente,
584  Alma Fides: neque enim Naturae luce patescunt
585  Omnia, quae tute non ignorare sequentes
586  Concedis sancto perfundens lumine corda.
587  Non ego te e caeli regionibus ostentantem
588  Lumen inocciduum Veri mortalibus aegris
589  Usquam amittebam dubiarum in nocte viarum,
590  Notitiam ante omnem quas sponte ingressus inibam.

Natura videri
608  Numinis Omnipotens, ut possit, quodquod in illa
609  Menta gerit, facere: at rerum gerit omniparentes
610  Cunctarum formas; quare omnia posse fatendum est.
611  Non illi labor ullus erit facere atque creare;
612  Nam, quaecumque velit, subito facta atque creata
613  Exoriuntur, et e nihilo venientia constant.
614  Nec mora, quod libuit (satis ipsi velle) peractum est.

614  Nec mora, quod libuit (satis ipsi velle) peractum est.

615   Nec finita potest potremo mens cohibere
616  Summum infinitum: nam, si comprenderet ipsum,
617  Non infinitum Summum foret, ipsave contra
618  Non finita. Vides, pariter quam pugnet utrumque.
619  Nos itaque a Summo tantum distare necesse est,
620  Quantum infinita inter se ac finita Potestas

615   Nec finita potest potremo mens cohibere
616  Summum infinitum: nam, si comprenderet ipsum,
617  Non infinitum Summum foret, ipsave contra
618  Non finita. Vides, pariter quam pugnet utrumque.
619  Nos itaque a Summo tantum distare necesse est,
620  Quantum infinita inter se ac finita Potestas
621  (Quod ratio cohibet mensurae nulla) recedit.

et est jam rupe potitus
643  Suprema, fessus quamvis et languidus artus
644  Convertens oculos huc illuc detegit omnem
645  Subter planitiem camporum et vallium opaca,
646  Nec non et longo spatio diducta locorum
647  Prospicit et pelagi fluctus urbesque lacusque
648  Fluminaque et longo fugientes ordine montes;
649  Nec clivo superest ullus labor exsuperato:

esse,
659  Quam quod se simul in longum atque extendit in altum,
660  Et latum pariter constat: neque fingere possum
661  Illius usque adeo minimum extremumque, quod ullas
662  Non habeat partes, quarum altera non sit ad ortum,
663  Non sit ad occasum versa altera, tum quibus imam
664  Respiciat terram, et quibus aurea caeli.
665  Tactu id saepe licet, quodcumque est, sensisicisque

659  Quam quod se simul in longum atque extendit in altum,
660  Et latum pariter constat: neque fingere possum
661  Illius usque adeo minimum extremumque, quod ullas
662  Non habeat partes, quarum altera non sit ad ortum,
663  Non sit ad occasum versa altera, tum quibus imam
664  Respiciat terram, et quibus aurea caeli.
665  Tactu id saepe licet, quodcumque est, sensisicisque

in altum,
660  Et latum pariter constat: neque fingere possum
661  Illius usque adeo minimum extremumque, quod ullas
662  Non habeat partes, quarum altera non sit ad ortum,
663  Non sit ad occasum versa altera, tum quibus imam
664  Respiciat terram, et quibus aurea caeli.
665  Tactu id saepe licet, quodcumque est, sensisicisque
666  Usurpare oculis nequeam; tamen usque necesse est

est existere corpora posse:
669  Namque quod extensum est, ulla ratione videri
670  Haudquaquam oppôstum poterit tibi discrepitansque
671  Existentibus a rebus, non possit ut unquam
672  Esse, quod extensum est: igitur dum constitit illud
673  Posse existere, erit revera extare probandum.

674   Et primo tactu contingere plurima

intra in mente genatur
677  Omnis, ut audire est nimirum, resque videre,
678  Tangereque: in plures quoniam se vertere formas
679  Mens potis est, dum res varias ratione revolvit
680  Non una, verum varianti multiplicique:
681  Saepe tamen sensu, quae non velit ipsa, reluctans
682  Percipit, ut propiore manus cum laeditur igne.
683  Non igitur, quamvis mens omnia sentiat, omnis

678  Tangereque: in plures quoniam se vertere formas
679  Mens potis est, dum res varias ratione revolvit
680  Non una, verum varianti multiplicique:
681  Saepe tamen sensu, quae non velit ipsa, reluctans
682  Percipit, ut propiore manus cum laeditur igne.
683  Non igitur, quamvis mens omnia sentiat, omnis
684  Ipsa sibi causa est sensus: quare esse fatendum est

res varias ratione revolvit
680  Non una, verum varianti multiplicique:
681  Saepe tamen sensu, quae non velit ipsa, reluctans
682  Percipit, ut propiore manus cum laeditur igne.
683  Non igitur, quamvis mens omnia sentiat, omnis
684  Ipsa sibi causa est sensus: quare esse fatendum est
685  Quiddam extra, sensus quod concitet impellatque:
686  Quod porro extensum nisi sit, non possit,

683  Non igitur, quamvis mens omnia sentiat, omnis
684  Ipsa sibi causa est sensus: quare esse fatendum est
685  Quiddam extra, sensus quod concitet impellatque:
686  Quod porro extensum nisi sit, non possit, opinor,
687  Hac ratione animum pariter sensumque movere.
688  Corpora sunt igitur, quae nos extensa vocamus,
689  Et vere existunt in rebus, certaque constant.

721   Contemplator item, sic quoddam semper adesse
722  Nobis corpus, uti quo tandem cumque locorum
723  Progrediamur, id assidue comitetur, et unquam
724  Non absit longe a nobis, ut multa, relictum.
725  Quin super auxilio est, quoties tentare quid extra
726  Collibuit; motu illius quaecumque movemur
727  In loca; at immoto pariter consistimus illo;

749   Hoc poterit sese pacto cognoscere quivis
750  Esse Hominem: sed quid certa ratione putandum
751  De reliquis, Homines pariter quos credimus esse,
752  Accipe. Non vultus non membra simillima nostris,
753  Non quod respirent auras, quod edantque, bibantque,
754  Atque pari nostra motu moveantur, et ipsis
755  Quod resonent verbis vocum flexuque moraque

749   Hoc poterit sese pacto cognoscere quivis
750  Esse Hominem: sed quid certa ratione putandum
751  De reliquis, Homines pariter quos credimus esse,
752  Accipe. Non vultus non membra simillima nostris,
753  Non quod respirent auras, quod edantque, bibantque,
754  Atque pari nostra motu moveantur, et ipsis
755  Quod resonent verbis vocum flexuque moraque

cognoscere quivis
750  Esse Hominem: sed quid certa ratione putandum
751  De reliquis, Homines pariter quos credimus esse,
752  Accipe. Non vultus non membra simillima nostris,
753  Non quod respirent auras, quod edantque, bibantque,
754  Atque pari nostra motu moveantur, et ipsis
755  Quod resonent verbis vocum flexuque moraque
756  Distinctis, facient, merito dicantur ut esse

ut hinc animam nunquam deprendere possis.

778   Ut demum invenias, quod aves reperire, sagacem
779  Advertas animum, quod cum audis saepe loquentes
780  Coram Homines, vocem non tantum percipis illam,
781  Cujus in aëre consistit natura agitato,
782  Verum etiam vocis sub signo nomina rerum,
783  Notitiaeque tuae bene respondentia verba:
784  Tutemet haec

esse
785  In te mentis opus tantum, fateare necesse est
786  Hac ratione, aliis etiam vivata quod adsit
787  Vis animae, per quam fundant ea verba, quibus res
788  Significent tibi non temere, ut vesania mentem
789  Percussit quibus, aut sopitos somnia ludunt,
790  At ratione animi certa penitusque valente.

791   Sed si sorte putes nihil horum a

789  Percussit quibus, aut sopitos somnia ludunt,
790  At ratione animi certa penitusque valente.

791   Sed si sorte putes nihil horum a corpore posse
792  Non fieri, horarum numeros et ut indice certo
793  Monstrat, et ut sonitu dat tempora scire per aures
794  Constans aut ferro aut dentato machina ligno
795  Prorsus corporea et non ullo praedita sensu;

792  Non fieri, horarum numeros et ut indice certo
793  Monstrat, et ut sonitu dat tempora scire per aures
794  Constans aut ferro aut dentato machina ligno
795  Prorsus corporea et non ullo praedita sensu;
796  Sic quoque si, humanum quod corpus nominitamus,
797  Esse putes adeo digestum dispositumque,
798  Ut per se voces, quas non intelligat ipsum,
799  Edere

ligno
795  Prorsus corporea et non ullo praedita sensu;
796  Sic quoque si, humanum quod corpus nominitamus,
797  Esse putes adeo digestum dispositumque,
798  Ut per se voces, quas non intelligat ipsum,
799  Edere possit, uti digitis pulsata peritis
800  Vocalis cithara, aut silvestris fistula cantus
801  Dat ventis animata, licet non audiat ipsa,
802  Quod canit;

798  Ut per se voces, quas non intelligat ipsum,
799  Edere possit, uti digitis pulsata peritis
800  Vocalis cithara, aut silvestris fistula cantus
801  Dat ventis animata, licet non audiat ipsa,
802  Quod canit; haec, inquam, fieri si forte rearis,
803  Falleris, et vera procul a ratione recedis.
804  Illa etenim moles motus constanter eosdem
805  Temporis, et

obsistens rationibus esse repugna
828  De genere hoc Homines, qualem es te conscius esse.

829   Nunc age, et omnigenûm quae constant corpora rerum
830  Omnia non semper saeclis aeterna fuisse
831  Innumerabilibus, sed quae Divina Potestas
832  Ipsa prior cunctis et per se prima creârit,
833  Percipe. Quaecumque in rebus constare videntur,

semper saeclis aeterna fuisse
831  Innumerabilibus, sed quae Divina Potestas
832  Ipsa prior cunctis et per se prima creârit,
833  Percipe. Quaecumque in rebus constare videntur,
834  Non sunt Summa; etenim Summum est, ut diximus, unum,
835  Quod per se nullius existere debet.
836  Ast hoc omne, quod est non summum, non erit unquam
837  Per se extans: opus est igitur, natura quod ejus

833  Percipe. Quaecumque in rebus constare videntur,
834  Non sunt Summa; etenim Summum est, ut diximus, unum,
835  Quod per se nullius existere debet.
836  Ast hoc omne, quod est non summum, non erit unquam
837  Per se extans: opus est igitur, natura quod ejus
838  Pendeat a Summo: porro quia pendet ab illo,
839  Principium tenuisse sui videatur, oportet,

833  Percipe. Quaecumque in rebus constare videntur,
834  Non sunt Summa; etenim Summum est, ut diximus, unum,
835  Quod per se nullius existere debet.
836  Ast hoc omne, quod est non summum, non erit unquam
837  Per se extans: opus est igitur, natura quod ejus
838  Pendeat a Summo: porro quia pendet ab illo,
839  Principium tenuisse sui videatur, oportet,

potuisse aeterno educere ab aevo,
854  Aeternasque ideo res omnes posse videri;
855  Ut, licet a Solis claro lux profluat orbe,
856  Aeternus si Sol, etiam illa aeterna fuisset:
857  Non lux Solis enim diversa constat ab illo
858  Natura; siquidem naturam utriusque patebit
859  Perpetuo in motu consistere particularum.
860  At contra Summum longe longeque remotum est

diversa constat ab illo
858  Natura; siquidem naturam utriusque patebit
859  Perpetuo in motu consistere particularum.
860  At contra Summum longe longeque remotum est
861  Rerum a non summa natura; proinde videri
862  Si queat haec pariter semperque aeterna fuisse,
863  Nonne pari ratione queat quoque summa videri?
864  Quod quoniam pugnat, pariter pugnare, creatae

queat quoque summa videri?
864  Quod quoniam pugnat, pariter pugnare, creatae
865  Quae fuerint quondam, aeternas res esse, necesse est.
866  Aeternum summae quapropter totius Omne
867  Non fuit; ast illam semper Deus infinita
868  Natura excedens durando vincere debet.

869   Non minus et, per quem rerum natura creata est
870  Omnis, uti maneat, servari

est.
866  Aeternum summae quapropter totius Omne
867  Non fuit; ast illam semper Deus infinita
868  Natura excedens durando vincere debet.

869   Non minus et, per quem rerum natura creata est
870  Omnis, uti maneat, servari debet ab illo.
871  Nam veluti aetherio perfusi lumine campi
872  Aëris et vitrei fluctus maris et sola terrae

per quem rerum natura creata est
870  Omnis, uti maneat, servari debet ab illo.
871  Nam veluti aetherio perfusi lumine campi
872  Aëris et vitrei fluctus maris et sola terrae
873  Non possent lucem e caelo servare receptam,
874  Usque novum nisi Sol largiri haud definat ignem;
875  Omnipotens ita quae primo dedit esse Voluntas

883  Aut aere aut ligno multam confecta per artem
884  Stare diu valet, atque aevi contemnere vires,
885  Quamvis docta manus signo procul absit ab illo
886  Artificis qui finxit opus, quoque non ita possit
887  Copia cunctarum haec rerum per temporis omnes
888  Circuitus per se constans servataque egere
889  Jam nihil Auctoris, qui primum existere fecit:
890  Namque horum

haec rerum per temporis omnes
888  Circuitus per se constans servataque egere
889  Jam nihil Auctoris, qui primum existere fecit:
890  Namque horum ratio patefit diversa profecto.
891  Non manus Artificis penitus consistere fecit
892  Omne, quod in signo est, nec ab omni parte creavit;
893  Materies etenim signi omnis constitit ante
894  Aut inter silvas foliis et cortice tecta,

Servetur pariter: nam si subtraxerit illud
904  Velle suum, in nihilum revoluta repente rediret,
905  Inque suo penitus consumta periret inani.

906   Quod superest, non est ratio scruposa probare,
907  Provida res omnes, queis jam dedit esse creatis,
908  Perpetuumque creat servans, Divina Voluntas
909  Ordine quod suavi regat

a Mente diremta fuisset
919  Formarum aeterna ratione et lege suarum.
920  Nec sic diversae possint res continuato
921  Ordine temporibus certis spatiisque moveri,
922  Certaque Naturae non unquam in foedera ferri,
923  Ni vigil intera Mens excubet arce Pronoeae,
924  Instabilesque regat stabilis res, atque reducat
925  Sub leges per se pugnantem legibus Orbem,

nubila venti
929  Et tempestates caelo terraque coortae,
930  Per campos late fruges arbustaque crescunt,
931  Alituum proles generetur quadrupedumque
932  Necnon squammigerûm nec non serpentia saecla
933  Humanumque genus, sic damna perennia vitae
934  Ut possint auctu pariter reparare perenni:
935  Multaque de genere hoc nova mundo suppeditantur
936  Enascentia,

pacto: quapropter inesse
939  Corporibus debet motus, quando omnia motu
940  Nascuntur, pereunt, mutantque locum atque figuras.
941  At motum hunc per se non possunt corpora habere,
942  Nimirum nostrae quae scimus corpora menti
943  Verti in notitiam non ullo praedita motu.
944  Sint ea magna quidem, sint contra

941  At motum hunc per se non possunt corpora habere,
942  Nimirum nostrae quae scimus corpora menti
943  Verti in notitiam non ullo praedita motu.
944  Sint ea magna quidem, sint contra tenuia longe,
945  Ut libet, aut triquetra aut quadrata rotundave ponas,
946  Plena foraminibus multis condensave; nunquam

contra tenuia longe,
945  Ut libet, aut triquetra aut quadrata rotundave ponas,
946  Plena foraminibus multis condensave; nunquam
947  Efficies, per se sit ut illa necesse moveri.
948  Non se igitur possunt, alio nisi mota, movere.
949  At porro causam hanc motus fateare necesse est
950  Esse Deum, quoniam non possent illa moveri
951  Diversis

nunquam
947  Efficies, per se sit ut illa necesse moveri.
948  Non se igitur possunt, alio nisi mota, movere.
949  At porro causam hanc motus fateare necesse est
950  Esse Deum, quoniam non possent illa moveri
951  Diversis translata locis, nisi semper ab illo
952  Diversis eadem illa locis sarvante creentur.
953  Quare cum peragi videamus cuncta

per se genitalia rerum
958  Aeternos ire in motus semota quiete,
959  Quique ea summaï partem contendit in unam
960  Ferri: at cur potius nullo impellente ferantur
961  Illuc, non alio, non partes undique in omnes?
962  Errat item his addens aeterno ea percita motu
963  Saepe in concilium genitale coire, suoque
964  Edere res omnes concursu, ut caeca tulit sors;

se genitalia rerum
958  Aeternos ire in motus semota quiete,
959  Quique ea summaï partem contendit in unam
960  Ferri: at cur potius nullo impellente ferantur
961  Illuc, non alio, non partes undique in omnes?
962  Errat item his addens aeterno ea percita motu
963  Saepe in concilium genitale coire, suoque
964  Edere res omnes concursu, ut caeca tulit sors;

trucem noscamus Achillis,
981  Hectoraque immani flagrantem Marte legentes,
982  Atque immixta dolis certamina Grajugenarum
983  In Trojam, Paridis quae accendit perfidus ignis?
984  Non igitur, quamvis quoque multis semina rerum
985  Ex infinito ferrentur percita plagis
986  Conciliorum infinitum genus experiundo,
987  Unquam congruerent inter sese ordine tali,

998  Quisve adeo insanus posse haec contingere dicat?
999  Ergo opera haec hominum nequeat si denique caeca
1000  Fors simulare, queat subito velut arte magistra
1001  Id facere, humanam quo non pertingere mentem
1002  Noscimus? Ipsa queat nempe haec rationis egestas,
1003  Quae ratione quidem miramur condita summa?

1004   Praeterea in coetum si semina

1010  Plantarumque genus fota tellure novabit?
1011  Ut neque robora roboribus prognata vetustis
1012  Distent, atque oleae crescat de stirpe virentis
1013  Non ulmus non celsa abies non vitis Iacchi,
1014  Ast olea et ramis et trunco et fronde priori
1015  Assimilis? nihil ut mentita immensa vetustas
1016  Sit rebus, quascumque novat? nihil innumerarum,

1010  Plantarumque genus fota tellure novabit?
1011  Ut neque robora roboribus prognata vetustis
1012  Distent, atque oleae crescat de stirpe virentis
1013  Non ulmus non celsa abies non vitis Iacchi,
1014  Ast olea et ramis et trunco et fronde priori
1015  Assimilis? nihil ut mentita immensa vetustas
1016  Sit rebus, quascumque novat? nihil innumerarum,

1010  Plantarumque genus fota tellure novabit?
1011  Ut neque robora roboribus prognata vetustis
1012  Distent, atque oleae crescat de stirpe virentis
1013  Non ulmus non celsa abies non vitis Iacchi,
1014  Ast olea et ramis et trunco et fronde priori
1015  Assimilis? nihil ut mentita immensa vetustas
1016  Sit rebus, quascumque novat? nihil innumerarum,
1017  Quas

1017  Quas Fors condiderit, rerum omni de genere unquam
1018  Mutatum exierit de sinibus, omnia quando
1019  Fors incerta regit, quae quanta vi peragantur
1020  Consilii, nostra non est pertingere mente?

1021   Aspice praeterea passim genus omne animantum,
1022  Quotquot aquas caelique vias terramque frequentes
1023  Concelebrant, quod opus! quanta

numero quoque lumina nostra
1027  Plane elabentes animo mirante recense:
1028  Qui, quoniam vivunt, nervos et sanguinem et ossa
1029  Fibrasque et venas debent et viscera habere,
1030  Non secus ac Elephas aut Bos aut fortis Equi vis;
1031  Quas res in magnis adeo constare minutas
1032  Miramur, neque nostra imitari possumus arte.
1033  Hunc igitur tenuem contextum, haec corpora parva

1046  Communem veluti Matrem, quae provida cunctas
1047  Cum populis urbes plantasque amplexa ferasque et
1048  Squammigerum genus et volucres alit ubere multo;
1049  Nec non et subter telluris viscera lapsa
1050  Flumina dat multis excurrere fontibus extra,
1051  Succenditque locis multis sola, condit et altis
1052  Terraï procul usque reposta metalla tenebis:

1074  Vis ulla est; verum sancitae a Numine leges
1075  Cum poscunt motum, res quaeque moventur ab Uno,
1076  Quod primam dixi modo Causam; namque ita fuêrunt
1077  Dicere; cum certe non prima, sed unica constet.
1078  Quare opus est, caveas, Naturae ne tibi nomen
1079  Sit fraudi, fuit ut multis, qui plurima rerum
1080  Dum fieri in terris

opibus pollere docentes,
1097  Ima qui nuper fuerant in plebe locati,
1098  Et, modo qui magni Reges, vix jam ultima vitae
1099  Servare amissis aliis sibi; discere ut inde
1100  Possint non opibus non illi sidere regnis,
1101  Ignotaque sati haud animum demittere terra;
1102  Discere praeterea, non haec bona posse beatos
1103  Efficere unquam homines, quae puncto tempore possunt

docentes,
1097  Ima qui nuper fuerant in plebe locati,
1098  Et, modo qui magni Reges, vix jam ultima vitae
1099  Servare amissis aliis sibi; discere ut inde
1100  Possint non opibus non illi sidere regnis,
1101  Ignotaque sati haud animum demittere terra;
1102  Discere praeterea, non haec bona posse beatos
1103  Efficere unquam homines, quae puncto tempore possunt

vitae
1099  Servare amissis aliis sibi; discere ut inde
1100  Possint non opibus non illi sidere regnis,
1101  Ignotaque sati haud animum demittere terra;
1102  Discere praeterea, non haec bona posse beatos
1103  Efficere unquam homines, quae puncto tempore possunt
1104  Elabi, et vacuam potientis linquere dextram.
1105  Illa eadem Assyriis quondam Persisque relictis

1123   Illud in his iterumque tibi est iterumque cavendum;
1124  Dum moneo, ne quid Fortunae fortuitisque
1125  Casibus attribuas, ne te in contraria vertas,
1126  Et Fatum in rebus non evitabile Fatum
1127  Protinus admittas; semper florentis Homeri
1128  Ut Musa aeternis exponit versibus edens.
1129  Pelides Socios mortemque ulturus Amici,
1130  Quem bello ereptum

sata Virorum
1136  Utraque suspendit visurus, quem velit illo
1137  Tempore Parca mori: tua sed graviora fuere
1138  Priamide infelix; Libitinae in tristia regna
1139  Lanx tua non alio librata a pondere mersa est:
1140  Eripere extremi nec te contra ultima Fata
1141  Juppiter Omnipotens valuit de saucibus Orci,
1142  Nec quotquot Trojam te Numina quotquot amârunt.

1153  Quod metuunt, tollunt Numen, longeve remotum
1154  A nostris arcent rebus nil scire volens, ne
1155  Infestet dolor aut aeternam cura quietem,
1156  Ac si, quod Summum est possit non omnia scire,
1157  Aut summam res ulla queat turbare quietem:
1158  Justitiamque nihil rentur, nisi nomen inane.
1159  Quod si justitia est, dicunt, si denique justus
1160  Rector

languentes sopiat artus.
1182  Sic quoque fac reputes hominum mortalia saecla
1183  Posse a suprema curari Numinis arte,
1184  Dum vitae celeres annos hic ducimus aegri;
1185  Nam quis non animo morbis languente laborat?
1186  Postquam autem functi vita frigentia terrae
1187  Corpora liquerimus, tunc omnia denique reddi
1188  Debent pro meritis, queis vita anteacta potita est.

gaudeat illis,
1258  Falli indignetur, flagret virtutis amore,
1259  Sidera mensuris caelique coërceat orbes?
1260  Adde alia ipse etiam, Mentis ratione geri quae
1261  Cumque vides: non est ut possis credere non est
1262  Posse eadem extenso peragi haec a corpore, sic ut
1263  Corporis atque animi natura sit una eademque.
1264  Quare Mens non est corpus neque corporis ullus

1258  Falli indignetur, flagret virtutis amore,
1259  Sidera mensuris caelique coërceat orbes?
1260  Adde alia ipse etiam, Mentis ratione geri quae
1261  Cumque vides: non est ut possis credere non est
1262  Posse eadem extenso peragi haec a corpore, sic ut
1263  Corporis atque animi natura sit una eademque.
1264  Quare Mens non est corpus neque corporis ullus
1265  Est modus,

quae
1261  Cumque vides: non est ut possis credere non est
1262  Posse eadem extenso peragi haec a corpore, sic ut
1263  Corporis atque animi natura sit una eademque.
1264  Quare Mens non est corpus neque corporis ullus
1265  Est modus, ast longe differre ab utroque fatendum.
1266  Hinc tibi perspicuum est, grajo qui nomine Mentem
1267  Harmoniam dicunt, procul usque per avia ferri

1269  Partium ubi inter se nexarum consonat ordo?
1270  At quocumque modo partes connectere pergas
1271  Corporeas, semper distare a Mente necesse est.

1272   Non igitur, vivum corpus quia desint esse,
1273  Aeternos nec tale potest durare per annos,
1274  Mens, erit, ut pariter finito tempore constet,
1275  Et longo extingui tum demum debeat aevo.

disperit omnis,
1280  Constitit unde aliquid jam totum: tertia mortis
1281  Nulla via est. A Mens quoniam est a corpore longe
1282  Distans, extensam pariter non esse probatum est
1283  Partibus aut ullis constantem compositamque.
1284  Non igitur poterit corrumpi, dissolüique
1285  A rerum plagis neque longo vincier aevo.
1286  Dicere at, in

via est. A Mens quoniam est a corpore longe
1282  Distans, extensam pariter non esse probatum est
1283  Partibus aut ullis constantem compositamque.
1284  Non igitur poterit corrumpi, dissolüique
1285  A rerum plagis neque longo vincier aevo.
1286  Dicere at, in nihili quod nostra redire profundum
1287  Debeat exacto tandem Mens tempore vitae,

rerum omnis corporearum
1292  Morte carens penitus, tanto magis inficiandum
1293  Debere omnem Animae naturam nobilioris
1294  Deficere et penitus letho cessare peremtam.
1295  Namque ea non alia posset ratione perire,
1296  Quam si nunc Animam esse volens divina Potestas
1297  Mutetur porro, et ne sit, velit, atque ideo Mens
1298  Concidat in nihilum: sed supra ostendimus esse

1336  Perpetuo maneat vitae immortalis in aevo?
1337  Denique nullus erit, vel in hac imponere tentet
1338  Re sibi, cui lucro est Animam quoque morte resolvi,
1339  Nullus erit, qui non Naturam vociferari
1340  Audiat intus, uti, cum avulsa a corpore fatis
1341  Mens erit, aeternum tum debeat ipsa manere.
1342  Nec potuisset idem tacite omnibus insinuare

1369  Claudicet ingenium, madeat mens, impediantur
1370  Notitiae rerum cum libertate, neque ulla
1371  Denique vi sibi Mens constet, sed ad omnia praeceps
1372  Id facere impellat, fieri quod non pateretur
1373  Incolumis, retegat secreta, nefandaque prodat:
1374  Usque adeo vini vehemens violentia Mentem
1375  Percutit interdum, brevis ut vesania fiat.
1376  Hujus item

naturae per mutua nexae,
1385  Corpus uti atque Anima est, sanxit Deus; unde habet omnes
1386  Et sensus Anima, ipsa suos et corpora motus.

1387   Sunt tamen hic, facili qui non ita tendere gressu
1388  Sese posse putant, quo se purissima Veri
1389  Ostendit Regio; sed sentibus omnia duris
1390  Aspera confingunt, glomerantque per ardua gressus

scrutantur iniquas,
1392  Qua vix sint aditus ulli: res plena laboris
1393  Errare ambagesque sequi, res plena pericli est;
1394  At contra pronum ac tutum decurrere recta.
1395  Ergo hi non Animam jungi cum corpore rentur,
1396  Non agere et fungi sese inter posse vicissim
1397  Naturas tam dissimiles, sed quamque sine ullo
1398  Alterius respectu, et opis nullius egentem

ulli: res plena laboris
1393  Errare ambagesque sequi, res plena pericli est;
1394  At contra pronum ac tutum decurrere recta.
1395  Ergo hi non Animam jungi cum corpore rentur,
1396  Non agere et fungi sese inter posse vicissim
1397  Naturas tam dissimiles, sed quamque sine ullo
1398  Alterius respectu, et opis nullius egentem
1399  Per se, quidquid agit, facere, et sua munera tantum

naturae nempe suae vi.
1412  Praeterea humanum componunt talibus illi
1413  Corpus principiis, ut caetera corpora quaevis,
1414  Ollis ut per se quaedam vis insit agendi.
1415  Ergo non alios motus fluere inde necesse est,
1416  Verum quos tantum fluere inde videmus, eorum
1417  Ut fert natura et contextus principiorum,
1418  Scilicet in

1424  Est opus, ut fierent Anima quoque sponte sine ulla.
1425  Haud Animae est igitur quidquam, dum talia fiunt,
1426  Quamvis ipsa velit tum crura manusve movere
1427  Aut oculos; a se quia non haec mutua pendent,
1428  Sed simul existunt tantum, recteque vicissim
1429  Respondent. Facile id fuit Olli, quem penes omnis
1430  Rerum, quas fieri nil pugnat posse, Potestas

genus, ostenditque suae par mentis acumen
1450  Omnibus in rebus; seu cum probat omnia certis
1451  Corpora principiis componi, quae tamen ullas
1452  Non habeant partes, natura at simplice constent,
1453  Unde fluunt, quaecumque cluent in corpore quovis
1454  Officia, atque illis, qua fiant singula, agendi
1455  Esse potestatem quandam, sed cuique suam, ne

componere possint
1458  Ut rerum formas; neque possint incolumi re
1459  Permutari, et eundem in ea servare vigorem:
1460  Seu probat ille etiam, haec magni cur machina mundi
1461  Non melior, quam fit, queat esse; educere Numen
1462  Nempe aliam si tum potuisset, pulchrior ista
1463  Quae foret, hanc ipsam, abjecta meliore, quid esset,
1464  Cur legeret? neque enim Ratio secus ulla

extima tangit
1478  Parte sui extrema tangentem, cum tamen extra
1479  Corporis alterius molemque locumque sit alter.
1480  Ast ulla in vivo nusquam est pars corpore, Menti
1481  Quae non jungatur; quoniam quacumque ciebis
1482  Corpus parte, novo subito Mens percita sensu
1483  Et perculsa, illam plagarum corporis ad vim
1484  Vertit se, multumque agitata a parte tenetur:

1500  Diffusa est, longoque extenditur undique nexu
1501  Infima conjungens summis animaeque fovens vi.
1502  Nam si de cerebro in certam commercia partem
1503  Impediantur, opus, non sensu polleat ullo
1504  Pars, erit, ac si sit praecisa a corpore toto.
1505  Quapropter liquido deprendis, vita quod omnis
1506  Corporis et sensus fons omnis principiumque
1507  In

intus eorum,
1518  Perque oculos aures linguam naresque manusque
1519  Gustat, odoratur, videt, et contingit, et audit;
1520  At corpus sensu caret omni, et non alia re
1521  Fungitur, in variis varie quam partibus ictum
1522  Quod moveat varie quoque Mentem, quae varianti
1523  Percipit idcirco sensu, quaecumque lacessunt.
1524  Nam si

lacessunt.
1524  Nam si mente movens quaedam penitusque revolvens
1525  Magnopere intendas animum, nil cernere eorum,
1526  Quae posita ante oculos tibi erunt, nil tangere circum,
1527  Non audire leves sonitus non murmura vulgi,
1528  Denique nil tibi tum sentire videberis, aures
1529  Quamvis excipiant sonitus, rerumque coloret
1530  Lux oculos, manibus quamvis obstantia tangas,

1524  Nam si mente movens quaedam penitusque revolvens
1525  Magnopere intendas animum, nil cernere eorum,
1526  Quae posita ante oculos tibi erunt, nil tangere circum,
1527  Non audire leves sonitus non murmura vulgi,
1528  Denique nil tibi tum sentire videberis, aures
1529  Quamvis excipiant sonitus, rerumque coloret
1530  Lux oculos, manibus quamvis obstantia tangas,

vulgi,
1528  Denique nil tibi tum sentire videberis, aures
1529  Quamvis excipiant sonitus, rerumque coloret
1530  Lux oculos, manibus quamvis obstantia tangas,
1531  Idcirco quia non illis est percita rebus
1532  Mens, ad quam sensus, quicumque est, pertinet omnis.

1533   Ejus item rationis erunt timor ira voluptas
1534  Et genus hoc aliae res, quae

Bonum, sequiturque suum, quem condita propter
1544  Est, Finem, atque ultro sequitur, sed amare necesse est.
1545  Praetereaque, ut amet seseque suumque, necesse est,
1546  Esse, sine his quoniam finem non possit âpisci
1547  Illum, ubi summa Boni ratio est, quod oportet amare.
1548  His contraria item rationem propter eandem
1549  Debes, non possit quod non odisse, fateri:
1550  Nam

est,
1546  Esse, sine his quoniam finem non possit âpisci
1547  Illum, ubi summa Boni ratio est, quod oportet amare.
1548  His contraria item rationem propter eandem
1549  Debes, non possit quod non odisse, fateri:
1550  Nam tum summa mali ratio est, cum distat ab omni
1551  Quid penitus regione Boni, summeque remotum est.
1552  At quod se mediis interserit intervallis

1546  Esse, sine his quoniam finem non possit âpisci
1547  Illum, ubi summa Boni ratio est, quod oportet amare.
1548  His contraria item rationem propter eandem
1549  Debes, non possit quod non odisse, fateri:
1550  Nam tum summa mali ratio est, cum distat ab omni
1551  Quid penitus regione Boni, summeque remotum est.
1552  At quod se mediis interserit intervallis

nimirum inflectere nobis
1570  Posse datum est, varis atque in res irrequietum
1571  Dirigere, ut libuit: nimirum haec insita vis est.

1572   Hinc Animam agnosces rasae non esse tabellae,
1573  Ut dicunt, similem, quae nullam gestet ab ortu
1574  Impressam rerum speciem, nullamque receptet
1575  Notitiam sensu sine corporis, unde figuret
1576  In varias

quae sua, novit,
1581  Sit natura sibi per se manifesta; neque ullis,
1582  Quam sibi sit, praesens magis et magis intima rebus
1583  Esse potest; ideo specierum hic corporearum
1584  Non eget auxilio: tum porro novit et illa,
1585  Quorum in se formas habet, e quibus omnis aperte
1586  Notitia exorta est; atque hac ab origine rebus
1587  Nomina dat, quae si numeris atque ordine constent,

in se formas habet, e quibus omnis aperte
1586  Notitia exorta est; atque hac ab origine rebus
1587  Nomina dat, quae si numeris atque ordine constent,
1588  Non alia Pulchras poterit ratione vocare,
1589  Quam quod conveniant Formae, quam continet in se.
1590  Quid sit item Verum, cognosceret unde? nisi intus
1591  Secum ortam Veri speciem cohiberet, ut illa

intus
1591  Secum ortam Veri speciem cohiberet, ut illa
1592  Notitias inter se jungat convenientes;
1593  Contra, quae nequeant bene consentire, resolvat.
1594  Omnia corporea quae non in imagine fiunt
1595  Per sensus; quoniam neque sunt extensa neque ulla
1596  Praedita corporea forma motuve, sonanti
1597  Nec sunt natura neque lucis tincta colore
1598  Duraque:

natura neque lucis tincta colore
1598  Duraque: ut hinc possis comprendere plurima mente
1599  Cognosci sensum licet haud transmissa per ullum.

1600   Notitiane Sui quoque non signaverit, illam
1601  Qui formis rerum ditavit pluribus, Auctor?
1602  Quique, sua, fecit, videantur ut omnia luce,
1603  Ipsam non dederit Mens lucem ut cernere possit?

1600   Notitiane Sui quoque non signaverit, illam
1601  Qui formis rerum ditavit pluribus, Auctor?
1602  Quique, sua, fecit, videantur ut omnia luce,
1603  Ipsam non dederit Mens lucem ut cernere possit?
1604  Proinde potest etiam naturam agnoscere Summi.
1605  Non tamen hinc credas posse id comprendere Mentem.
1606  Non secus ac, quae sit triquetra aut quadrata figura

pluribus, Auctor?
1602  Quique, sua, fecit, videantur ut omnia luce,
1603  Ipsam non dederit Mens lucem ut cernere possit?
1604  Proinde potest etiam naturam agnoscere Summi.
1605  Non tamen hinc credas posse id comprendere Mentem.
1606  Non secus ac, quae sit triquetra aut quadrata figura
1607  Sive rotunda, tenent omnes, clareque scientes
1608  Percipiunt; sed non omnes, quod quamque

ut omnia luce,
1603  Ipsam non dederit Mens lucem ut cernere possit?
1604  Proinde potest etiam naturam agnoscere Summi.
1605  Non tamen hinc credas posse id comprendere Mentem.
1606  Non secus ac, quae sit triquetra aut quadrata figura
1607  Sive rotunda, tenent omnes, clareque scientes
1608  Percipiunt; sed non omnes, quod quamque sequatur
1609  Naturam, agnoscunt, (esse hoc comprendere

1605  Non tamen hinc credas posse id comprendere Mentem.
1606  Non secus ac, quae sit triquetra aut quadrata figura
1607  Sive rotunda, tenent omnes, clareque scientes
1608  Percipiunt; sed non omnes, quod quamque sequatur
1609  Naturam, agnoscunt, (esse hoc comprendere dico)
1610  Ex infinitis, possunt quae ad quamque referri,
1611  Quaeque fluunt de natura cujusque: sed horum

1609  Naturam, agnoscunt, (esse hoc comprendere dico)
1610  Ex infinitis, possunt quae ad quamque referri,
1611  Quaeque fluunt de natura cujusque: sed horum
1612  Plurima Mensores quamvis non omnia dicunt;
1613  Non igitur penitus comprendunt: proptereaque
1614  Noscere multa, licet non sint comprensa, valemus.
1615  Non erit ut summi naturam Numinis ergo
1616  Mens non

hoc comprendere dico)
1610  Ex infinitis, possunt quae ad quamque referri,
1611  Quaeque fluunt de natura cujusque: sed horum
1612  Plurima Mensores quamvis non omnia dicunt;
1613  Non igitur penitus comprendunt: proptereaque
1614  Noscere multa, licet non sint comprensa, valemus.
1615  Non erit ut summi naturam Numinis ergo
1616  Mens non scire queat: quamvis comprendier ipsum

1611  Quaeque fluunt de natura cujusque: sed horum
1612  Plurima Mensores quamvis non omnia dicunt;
1613  Non igitur penitus comprendunt: proptereaque
1614  Noscere multa, licet non sint comprensa, valemus.
1615  Non erit ut summi naturam Numinis ergo
1616  Mens non scire queat: quamvis comprendier ipsum
1617  Mente sua evaleat tantum, cui scena capaces

cujusque: sed horum
1612  Plurima Mensores quamvis non omnia dicunt;
1613  Non igitur penitus comprendunt: proptereaque
1614  Noscere multa, licet non sint comprensa, valemus.
1615  Non erit ut summi naturam Numinis ergo
1616  Mens non scire queat: quamvis comprendier ipsum
1617  Mente sua evaleat tantum, cui scena capaces
1618  Ante oculos Summi patefacta est funditus omnis.

non omnia dicunt;
1613  Non igitur penitus comprendunt: proptereaque
1614  Noscere multa, licet non sint comprensa, valemus.
1615  Non erit ut summi naturam Numinis ergo
1616  Mens non scire queat: quamvis comprendier ipsum
1617  Mente sua evaleat tantum, cui scena capaces
1618  Ante oculos Summi patefacta est funditus omnis.

1619   At nos Naturam

1637  Infelix! caeli interea neque suspicere audet
1638  Templa serena, neque illius vim sustinet almae
1639  Lucis sueta inopem trahere in caligine vitam.

1640   At non cum primo naturam conderet ejus,
1641  Assimilemque sibi Numen puramque crearet,
1642  Et magis atque magis quae supra corporis omnem
1643  Naturam excellat, tam dura lege putandum est

1647  Namque ea justitiae vis est, is debitus ordo,
1648  Ut quod naturam est fortitum nobiliorem,
1649  Praesit, subsit item melioribus omne, quod infra est.
1650  Quapropter quoniam non tali lege creatam
1651  Dicere fas, quid jam superest, nisi solvere poenas,
1652  Dicendum, quas proinde aliquod scelus esse secutas
1653  Est opus? at nullum potuit scelus esse, nisi omni

parebat partibus uni,
1669  Fibraeque nervique atque edita claustra cerebri
1670  Et tenuis puri vapor almus sanguinis omnis
1671  Nil inconsulta tentabat Mente, neque ullos
1672  Non mandante Anima motus dabat, extera quamvis
1673  Multimodo rerum facies impelleret ictu
1674  Corpus, ut hinc sensu posset variante moveri
1675  Mens intus, si vellet, et hinc sentire dolorem

longe
1709  Discreti inter se fluvii et capita altera aquarum
1710  Sortiti. Euxinas propior jam Phasis in undas
1711  Volvitur irrumpens, atque auri dives Araxes
1712  Divitias jam non ab eodem fonte receptas
1713  Defert se Hyrcanum evolvens devexus in aequor:
1714  Jam caput Euphratis nascenti a Tigride longo
1715  Terrarum spatio discluditur; undique magnis

juncta intervalla relaxat;
70  At praeter spatium, liquido quod corpore lympha
71  Obtinet, extendi paribus loca, ut ante, videbis,
72  Spongia quae replet, mensuris: proptereaque
73  Non tibi majus erit corpus, cum rarius extat,
74  Nec minus extensum, cum laxa foramina junxit.

75   Corporis et spatii porro nomina quanquam
76  Diverso distincta sono,

nisi quod spatium est, metiri quod valeamus.
92  Et quia adhuc corpus compellimur esse fateri,
93  Propterea spatii natura et corporis una est.

94   Proinde videre licet non mixtum rebus inane;
95  Nam foret extensum, spatio quod convenit atque
96  Corporeae pariter naturae: ergo omnia plena.
97  Si porro nihilum est illud, quod inane vocamus,
98  Nec

naturae: ergo omnia plena.
97  Si porro nihilum est illud, quod inane vocamus,
98  Nec valet extendi nihilum (nil convenit illi);
99  Quandoquidem nusquam, qui non extenditur aptus
100  Mensuris, locus est, nusquam reperitur inane.
101  Neve putes clausum vas omni corpore posse
102  Intus inaniri spatio tamen intercepto;
103  Nam si, quidquid

108  Nos tamen arbitrio vulgi persaepe vocamus
109  Illud inane, quod est sine re, quam debet habere:
110  Aequor uti vacuum est, cum nullo pisce natatur,
111  Aut Navis, si merce vacat; non plenior illa
112  Quanquam est, Eois intus si pressa laboret
113  Divitiis, quam si levis extet pervia vento:
114  Nam neque durities neque pondus corpora reddunt
115  Augmine majori,

extensa locis, spatiumque capacius extat;
117  Quod semper sibi par in navi constat eadem:
118  Semper propterea plena est, neque plenior unquam.

119   Quod si forte aliquis non omnia plena reatur,
120  Corpora quandoquidem sine inani posse moveri
121  Non videt, a vera quantum ratione recedat,
122  Accipe. Progrediens quae pes loca liquit, in illa

118  Semper propterea plena est, neque plenior unquam.

119   Quod si forte aliquis non omnia plena reatur,
120  Corpora quandoquidem sine inani posse moveri
121  Non videt, a vera quantum ratione recedat,
122  Accipe. Progrediens quae pes loca liquit, in illa
123  Confluit extemplo atque in eodem tempore pulsus
124  Aër, qui motum pariter suscepit eundem

et id tali fieri ratione videtur.
126  Aëra propellit motus pes anteriorem;
127  Ille alium prae se trudit, pariterque propinquum
128  Alter hic; et motu per plures continuato
129  Non recta sed circuitu celerantibus auris,
130  Fiet, uti moveatur et aër, posteriorem
131  Qui tangit, sequiturque pedem, sed tempore eodem.
132  Haud secus ac gyros intra se ferreus orbis

liquidas facere vias; sint omnia quamvis
140  Plena, neque idcirco privandum est corpora motu.

141   Illud in his rebus mihi ne contendere pergas,
142  Corporis ullius non sic potuisse coire
143  Implexas partes inter se, unaque teneri,
144  Quin sint intermixta foramina multa viaeque
145  Exiguae quamvis rerum inter texta relictae.
146  Sponte tibi hoc

vacillant:
148  Intervalla etenim multo subtilior aura
149  Ingressa est, repletque vias cujusque figurae
150  Multimodis varians: fieri quod posse patebit,
151  Si tibi firmaro, quod non videantur habere
152  Ullum corporibus finem Natura secandis.

153   Nonne, quod extensum est, (ut corporis esse probavi
154  Jam tibi naturam) ratio cujusque

unius aequant
168  Grani pondus (eo metimur parvula), possint
169  Pene quater centum distendier exque plicari
170  Longa pedes; totque ipsa habeant, queis nostra minores
171  Cernere non valeant oculorum lumina, partes,
172  Ut vicies centum ad millenas perveniatur,
173  Nequaquam exhaustis numerandum restet et ultra.

174   Par auri quoque pondus ( erit

auri:
181  Atque ille interea per decrescentia multa
182  Aera transmissus persaepe foramina magna
183  Aegre vi tandem (neque enim perrumpitur) usque
184  Diducatur eo, tenui ut non crassior extet,
185  Plurimus exornat Juvenum qui colla, capillo.
186  Non minus ipsum etenim supra distenditur aurum,
187  Continuoque suo nec vanescente coloris
188  Cortice

persaepe foramina magna
183  Aegre vi tandem (neque enim perrumpitur) usque
184  Diducatur eo, tenui ut non crassior extet,
185  Plurimus exornat Juvenum qui colla, capillo.
186  Non minus ipsum etenim supra distenditur aurum,
187  Continuoque suo nec vanescente coloris
188  Cortice candentem tegit involvitque medullam.
189  Scilicet hoc aurum phrygio deducere ritu

distenditur aurum,
187  Continuoque suo nec vanescente coloris
188  Cortice candentem tegit involvitque medullam.
189  Scilicet hoc aurum phrygio deducere ritu
190  Per varios flexus non cessavere Puellae
191  Arte in Arachnaea praestantes, dum sibi peplum
192  Circum oras fulvo decorant pallamque nitore,
193  Munera sive aris laturae corde prementes
194  Vota

204  Paulatim huc illuc intus loca, quaslibet undae
205  Particulas certo contingens undique fuco;
206  Quandoquidem nulla est tenuissima guttula, possit,
207  Si bene pervideas, quae non fucata videri;
208  Quae non proinde salis corpuscula multa receptet.

209   Praeterea piper humectum si vitrea serves
210  Septa per, ut faciunt, nostros qui cernere

loca, quaslibet undae
205  Particulas certo contingens undique fuco;
206  Quandoquidem nulla est tenuissima guttula, possit,
207  Si bene pervideas, quae non fucata videri;
208  Quae non proinde salis corpuscula multa receptet.

209   Praeterea piper humectum si vitrea serves
210  Septa per, ut faciunt, nostros qui cernere gaudent
211  Quae sunt infra

erunt venae, quid sanguinis et ossa,
218  Quid nervi fibraeque, quid intima claustra cerebri?

219   Deinde et particulas his adde prope innumerales,
220  In quos (nec mora non aliqua est) abit unda, vaporum,
221  Unda licet perparva cavo conclusa metallo,
222  Quod calefactum igni gracili vomit ore strepentem
223  Alituum vim, quae loca per diffunditur ampla

243  Pallida, et e manibus teneris opus effluat olli;
244  Perpetuos, inquam, quod odorum emittere fluctus
245  Sentimus, spatiisque ingentibus omnia circum
246  Replere, et multos quoque non cessare per annos,
247  Ponderis amittit minimam vix denique partem,
248  Ut vel inexhausti scateat fons sargus odoris.

249   His aliiaque tuum permultis de

scateat fons sargus odoris.

249   His aliiaque tuum permultis de genere horum
250  Exemplis animum valeam disponere, ab ipso
251  Ne finem attingi in rebus non posse repugnes.
252  Non tamen hinc ausim de partibus infinitis
253  Corpora vel parvo vel magno quaelibet auctu
254  Constare, atque in eas quoque solvi posse docere.
255  Quis

249   His aliiaque tuum permultis de genere horum
250  Exemplis animum valeam disponere, ab ipso
251  Ne finem attingi in rebus non posse repugnes.
252  Non tamen hinc ausim de partibus infinitis
253  Corpora vel parvo vel magno quaelibet auctu
254  Constare, atque in eas quoque solvi posse docere.
255  Quis temere hoc, Superi, non audeat? Icariisque

252  Non tamen hinc ausim de partibus infinitis
253  Corpora vel parvo vel magno quaelibet auctu
254  Constare, atque in eas quoque solvi posse docere.
255  Quis temere hoc, Superi, non audeat? Icariisque
256  Confisus pennis non alte corruat impar?
257  Quandoquidem Mentis longe finita potestas,
258  Infinitorum quae sit natura, quibusque
259  Conveniat, si scire

253  Corpora vel parvo vel magno quaelibet auctu
254  Constare, atque in eas quoque solvi posse docere.
255  Quis temere hoc, Superi, non audeat? Icariisque
256  Confisus pennis non alte corruat impar?
257  Quandoquidem Mentis longe finita potestas,
258  Infinitorum quae sit natura, quibusque
259  Conveniat, si scire audax et quaerere tentet;
260  Haud minus

vexabitur acta furore,
261  Quam qui sublata caelum contingere dextra,
262  Aut totum se posse putet simul omnibus undis,
263  Quantus is est, late Oceanum exhaurire bibendo.
264  Non ideo tamen est frangendae ut reddere finem
265  Possis materiae, minimas neque fingere partes
266  In rebus solida constantes simplicitate,
267  Unde sibi avelli quidquam Natura reclamet.

inane,
269  Omnia ne variis plena undique motibus obstent.

270   Namque in Natura motum quis perneget esse?
271  Qui si non esset, starent mare flumina venti,
272  Ipsaque iners Natura quiescet, et genitali
273  Haudquidquam coetu rerum foecunda crearet
274  Principio; quidquam neque porro augere creatum

282   At porro motus fit, ubi vicina relinquens,
283  Quaeque quieta manent, fingive quieta valerent,
284  Corpus finitimas transmittitur in regiones
285  Corporis alterius. Non uno saepius una
286  Res est in motu: veluit cum Natura cavatam
287  Impiger hac illac puppim superambulat, atque haec
288  Interea vada salsa ruit, spumasque relinquens

vera
299  Ostendi ratione, potest tibi corpus habere.
300  Et quem jam Deus, hoc mundi cum conderet Omne,
301  Materiae impressit motum, conservat eadem
302  Mensura in rebus; quidquam non deperit ejus
303  Scilicet e summa, non ullo crescit adauctu.
304  Corpore pro vario quanquam variare videtur;
305  Ocyor in parvo fit enim, fit tardior

quem jam Deus, hoc mundi cum conderet Omne,
301  Materiae impressit motum, conservat eadem
302  Mensura in rebus; quidquam non deperit ejus
303  Scilicet e summa, non ullo crescit adauctu.
304  Corpore pro vario quanquam variare videtur;
305  Ocyor in parvo fit enim, fit tardior idem,
306  Cum dispertitur per magnum corporis augmen.
307  Omnis

309  Quem motum primo tum rerum effecit in ortu,
310  Legibus haudquaquam mutatis fervet eundem.

311   Has mihi nunc leges, quae sint, par dicere versu,
312  Non alio, quam quem simplex Natura reposcit.
313  Est suus in rebus decor omnibus et sua virtus;
314  Nec, si parva nequit magnis contendere Cycnis
315  Voce sua Philomela, minor tamen inde voluptas,

pennis, oculosque fatigat?
358  Nimirum quia missa semel servaret eandem
359  Motus vim, et nunquam, si nil obstaret eunti,
360  Desineret ferri, quo tum manus impete jecit.
361  Non minus ad motum quapropter, nec magis apta
362  Corpora ad ignavam finxit Natura quietem.

363   Altera Naturae lex est, ne materiaï
364  Pars quaevis, cum mota cietur,

ilicet aeri
398  Aut ligno partem motus largitur eandem,
399  Ipso quam motus partem sibi decutit ictu;
400  Semper enim motus summam cum servet eandem
401  Numen, uti docui: corpus non posse necesse est
402  Partem aliquam ipsius deperdere, totam alienum
403  Quam non in corpus transmittat; diminui nam
404  Esset opus quid de summa, quae condita primo est.

sibi decutit ictu;
400  Semper enim motus summam cum servet eandem
401  Numen, uti docui: corpus non posse necesse est
402  Partem aliquam ipsius deperdere, totam alienum
403  Quam non in corpus transmittat; diminui nam
404  Esset opus quid de summa, quae condita primo est.
405  Nec contra incipient tibi protinus ulla moveri
406  Corpora,

tibi protinus ulla moveri
406  Corpora, tantundem quin perdant altera motus;
407  Nam secus illius manifestum est crescere summam.
408  Attamen haec semper, quamvis sit, vera videri
409  Non erit ut possit ratio: sunt multa profecto
410  Naturae hic nobis speciem quae saepe videndae
411  Praeclundunt, gravitas velut aetheriaeque potestas
412  Materiae, qua cuncta vigent, obstacula densi

potestas
412  Materiae, qua cuncta vigent, obstacula densi
413  Aëris, et quae ictum resilire repente
414  Corpora vis cogit, capere et diversa viarum:
415  Scilicet efficiunt non hac ut lege soluta
416  Corpora sint, verum ne nos possimus eandem
417  Interdum in vario rerum deprendere motu.

418   His bene firmatis jam rebus, scire necesse est

parva videri,
443  Quae majora aliis multo sunt, magnaque contra,
444  Corpore quae minimo constant; ut monte super quem
445  Conspicias si forte Virum procul ipse remotus,
446  Non illum Pueris te coram adstantibus ausis
447  Conferre et tenui constantem dicere mole;
448  Quanquam oculi et Pueris tibi mostrant esse minorem.
449  Quare vestiganda tibi est distantia primum,

est
454  Exiguam esse inter caelestia corpora Lunam?
455  Terraïque globum superantis corpora Lunae.
456  Comperies ratione pari multo esse minorem
457  Sole, minorem aliis, verum non omnibus astris.

458   Protinus inter se quo distent ordine nosce.
459  Et primo Maja Geniti quod dicitur astrum
460  Nomine, Phoebeos vicinius aspicit ignes,

astrum.
464  Quam colimus, Tellus Veneris Martisque locata est
465  Inter circuitus: at quae sunt plurima toto
466  Praeterea caelo, quae sidera fixa vocamus,
467  Quam distent, ullis non est comprendere cuiquam
468  Mensuris: quoniam, quam distent corpora, pacto
469  Noscimus haud alio, quam si regionibus illa
470  Terrae e diversis pariter spectata videri

corpora, pacto
469  Noscimus haud alio, quam si regionibus illa
470  Terrae e diversis pariter spectata videri
471  Diversa ratione queant; ut tempore eodem
472  Cum tuimur sed non ab eodem littore puppim
473  Per mare labentem, mihi fors respondet ad Austrum,
474  Fors eadem Eoas tibi visa refertur ad oras:
475  Proin notum spatium, quod

Terraï corpus ab ortu
483  Littus ad occiduum quam longe extenditur, omne
484  Si tibi sideris procul aspiceretur ab oris,
485  Aut nihil aut tenui puncto par esse videres.
486  Non igitur poteris tam parvo a corpore Terrae
487  Metiri spatium, quo astrorum scena recessit.
488  Et quis proinde vetet, falsique redarguat, illa
489  Pene infinitis spatiis disjuncta recêsse?

immenso quae sidera plurima distant
499  A nobis spatio, tenui majora videri
500  Cum nequeant puncto, propria si luce carerent,
501  Languida reflexae transmittere lumina lucis
502  Non possent tam longa per intevalla viarum:
503  At quoniam vivis tremere ignibus aspiciuntur,
504  Scintillantque, suae credamus origine lucis
505  Gaudere, et propriae fulgorem emittere flammae;

caelumque fluentia fluctu
517  Perpetuo tremuli, faciunt, videantur ut ignes,
518  Qui late toto dispergunt lumina caelo.
519  Scilicet hinc clara constat ratione probatum
520  Sidera non tenui puncto majora videri.

521   At quia tantum illa Lunam fulgere tuemur,
522  Qua Solem de parte videt, fateare, necesse est,
523  Esse Nothon; propriam neque enim de

magnis de montibus umbras.
531  His accedit, uti vario quoque corpore constet,
532  Scilicet et terra et lapidum gravitate vel undis;
533  Quae partes vario pro textu dissimilique
534  Non una ratione valent non viribus aequis
535  Ad nos Phoebeae radios reflectere lucis:
536  Quare hi languidius contingere, fortius illi
537  Irruere in terram visumque lacessere nostrum:

531  His accedit, uti vario quoque corpore constet,
532  Scilicet et terra et lapidum gravitate vel undis;
533  Quae partes vario pro textu dissimilique
534  Non una ratione valent non viribus aequis
535  Ad nos Phoebeae radios reflectere lucis:
536  Quare hi languidius contingere, fortius illi
537  Irruere in terram visumque lacessere nostrum:
538  Hinc intermixtas

umbras.

539   Assimili ratione licet pulcherrima toto
540  Se caelo ostendat Venus, et profundat amica
541  Lumina, non propria sed Solis luce superbit:
542  Quandoquidem ipsa etiam per caelum, ut Cynthia, flexis
543  Cornibus incedit persaepe, et candida tantum
544  Illa parte nitet, Solis qua conspicit Orbem.

opposita de parte coruscant.
555  Corpora quandoquidem, quae circa vertier illos
556  Post referam, opposita Soli cum parte feruntur,
557  Amissa penitus conduntur luce; quod ulla
558  Non fieret ratione, nisi Astrum umbraret opaca
559  Mole sui, quare propria non luce coruscat.

560   Denique consimili cur non ratione putemus,
561  Quandoquidem solida est

illos
556  Post referam, opposita Soli cum parte feruntur,
557  Amissa penitus conduntur luce; quod ulla
558  Non fieret ratione, nisi Astrum umbraret opaca
559  Mole sui, quare propria non luce coruscat.

560   Denique consimili cur non ratione putemus,
561  Quandoquidem solida est radiisque impervia Tellus,
562  Ipsa quod et lucem revomat, semperque

penitus conduntur luce; quod ulla
558  Non fieret ratione, nisi Astrum umbraret opaca
559  Mole sui, quare propria non luce coruscat.

560   Denique consimili cur non ratione putemus,
561  Quandoquidem solida est radiisque impervia Tellus,
562  Ipsa quod et lucem revomat, semperque micantem
563  Clara sit ad Solem, suaque illi dona remittat?

596   Propterea, caelo fieri qua singula constet,
597  Usus erat rationem aliquam reperire: neque illa
598  Credendum tamen est nobis quod condita rerum
599  Summa sit haec: quis enim temere id non crederet audax,
600  Ex infinitis rationibus et mage pulchris
601  Et mage naturam ad rerum facientibus harum,
602  Quas Deus aeterna conceptas Mente gerebat
603  Omnipotens, quod in

commotum est, et Solis circuit Astrum,
651  Vi transferre sua solidissima corpora possit
652  Secum in circuitum, raptareque turbine eodem.

653   Propterea Tellus (quia non est funibus ullis
654  Suspensa aut subter solidis innixa columnis,
655  Debeat ut constans una in statione per aevum
656  Omne manere; sed aurarum tenuissima circum
657  Vis omni

cingit de parte, suisque
658  Perfluidum hoc caelum conjunctam amplexibus ambit)
659  Debet ab illius circumferri impete, et una
660  Immotam lustrare moventis lampada Solis.
661  Non tamen hic agitare loco scelus esse rearis
662  Tellurem, Vestamque sua e statione movere,
663  Propterea, quod in hoc quid mundo fiat eorum,
664  Non doceo, at fieri quid possit, ut omnia constent.

moventis lampada Solis.
661  Non tamen hic agitare loco scelus esse rearis
662  Tellurem, Vestamque sua e statione movere,
663  Propterea, quod in hoc quid mundo fiat eorum,
664  Non doceo, at fieri quid possit, ut omnia constent.
665  Deinde quod immotam nihilo minus esse fateri
666  Possumus, immotam quam sit fateare necessum
667  Esse ratem nullo religatam ad littora morsu,

810  Primus inauratis Aries se cornibus effert
811  Sidere conspersus multo, quo vellus et altum
812  Collucet caput. Hoc Athamantis Filia ponto
813  Non bene vecta dedit nomen, queis concidit, undis.
814  Fecerat ipse suo celebrem tum Colchidis oram
815  Vellere, quod sacris Divûm pendebat ab aris;
816  Ut tali excierit pretio tot robora pubis

834  Semivir Haemonii Dux quondam fidus Achillis.
835  Herculis hic dum tela Senex squallentia tractat
836  Excidit incauto, et laevo est pede fixa sagitta.
837  Ingemuit Chiron; non lectae collibus herbae
838  Proficiunt; superat Lernaeae virus Echidnae;
839  Exanimem excepit caelum. Mox Aegocerotis
840  Aurea, mox geminis resplendent sidera rivis:
841  Deinde

hac medio properantem e Sole videres
846  Perpetuo): neque enim parti declinat ab ulla;
847  Annua sed caelo contundens tempora circum
848  Unquam Signiferi planum non deferit orbis.
849  Caetera, quae vaga sunt, deflectunt sidera paulum
850  Hinc atque hinc. Cursus simili ratione videmus
851  Lunam agere obliquos; modo ab Austro truditur errans

quae luce refulget,
864  Eripuit partem, vultuque aversa decoro est;
865  Si procul a nodis, inquam, illo tempore flectat
866  Cynthia iter, claro Terram secludere fratris
867  Lumine non poterit, nec amicam avertere lucem.
868  Quod si per nodum tum transeat aut prope, Solis
869  Occurret radiis ardentibus officietque,
870  Ne transire queant in Terram, corpore opaco.

corpore constat,
897  Parte ex adversa Solis protensa per illam
898  Umbra cadat caeli regionem, qua meat Orbis
899  Lunae tempore eo; quare perlabitur umbras.
900  Et quoniam ipsa suo non fulgit Luna nitore,
901  Sed radiis Solis, quos aspicit, interrumpi
902  Tunc opus est Solis radios lumenque profusum;
903  Ora ibit moestis ideo suffusa tenebris.

progrediendo
950  Illius; idcirco quo plus extenditur, usque
951  In speciem metae tenuabitur, atque ita tandem
952  Desinet in parvum quamvis longissima punctum.
953  Non potis idcirco est tenebras inducere Marti,
954  Nec; Martem supera quae sunt, fulgentibus astris
955  Saturnique Jovisque; quia huc non pervenit umbra
956  Terrae: quin etiam totum non mergere posset

952  Desinet in parvum quamvis longissima punctum.
953  Non potis idcirco est tenebras inducere Marti,
954  Nec; Martem supera quae sunt, fulgentibus astris
955  Saturnique Jovisque; quia huc non pervenit umbra
956  Terrae: quin etiam totum non mergere posset
957  Lunae orbem, tegeretque minus caligine lata,
958  Si non tantundem minor esset corpore Terrae
959  Luna, vel ipsa

953  Non potis idcirco est tenebras inducere Marti,
954  Nec; Martem supera quae sunt, fulgentibus astris
955  Saturnique Jovisque; quia huc non pervenit umbra
956  Terrae: quin etiam totum non mergere posset
957  Lunae orbem, tegeretque minus caligine lata,
958  Si non tantundem minor esset corpore Terrae
959  Luna, vel ipsa magis Terra, quam distat, abesset.

sunt, fulgentibus astris
955  Saturnique Jovisque; quia huc non pervenit umbra
956  Terrae: quin etiam totum non mergere posset
957  Lunae orbem, tegeretque minus caligine lata,
958  Si non tantundem minor esset corpore Terrae
959  Luna, vel ipsa magis Terra, quam distat, abesset.

960   Praeterea cum Sol objecto corpore Lunae
961  Deficere apparet nobis,

non tantundem minor esset corpore Terrae
959  Luna, vel ipsa magis Terra, quam distat, abesset.

960   Praeterea cum Sol objecto corpore Lunae
961  Deficere apparet nobis, non omnibus una
962  Deficiens aeque Populis videatur, oportet.
963  Nam cum Lunaï major sit corpore tellus,
964  Major item multo pila Solis constet utraque,
965  Non poterit Solem

apparet nobis, non omnibus una
962  Deficiens aeque Populis videatur, oportet.
963  Nam cum Lunaï major sit corpore tellus,
964  Major item multo pila Solis constet utraque,
965  Non poterit Solem Terrae subducere toti
966  Luna, licet multis lucem regionibus ejus
967  Interdum eripiat, verum non omnibus aequam.
968  At cum Luna suis condit se caeca latebris,

corpore tellus,
964  Major item multo pila Solis constet utraque,
965  Non poterit Solem Terrae subducere toti
966  Luna, licet multis lucem regionibus ejus
967  Interdum eripiat, verum non omnibus aequam.
968  At cum Luna suis condit se caeca latebris,
969  [Olli nam lucem Terrae rapit umbra] fetendum est
970  Omnibus a Populis aeque debere videri

lucibus umbrae
1058  Omnes per Terrae regiones. Illa vocamus
1059  Tempora Ver, cum post brumam venere rigentem:
1060  At, qui ferventes aestatis temperat ignes,
1061  Dicimus Autumnum: non illo ditior ulla est
1062  Tempestas: matura suos tune Uva racemos
1063  Undique vitigenos per colles multa colorat;
1064  Pomaque curvatis suspendit mitia ramis
1065  Daedala Natura,

Palladis almae
1066  Fert baccas:quin et passim nemora avia complet
1067  Omnigenûm saeclis volucrum, quas possit ab alto
1068  Dejicere occisat Venantum rustica turba.
1069  At non Vere novo pars est formosior anni:
1070  Tum florent arbusta, nova tum fronde comantes
1071  Luxuriant silvae, crescuntque in montibus umbrae:
1072  Tum decor et campis redit omnis, quos viridantes

undique flores;
1075  Pacatumque nitet caelum, lenique susurro
1076  Aspirant animae Zephyrorum; per Veneris res
1077  Quadrupedum Volucrumque genus sua saecla propagant.
1078  Tempore non alio veteres Philomela querelas
1079  Suavius in solis vulgavit concita lucis,
1080  Scilicet incussum est blando cui pectus amore:
1081  Tempore non alio furiis majoribus acti

sua saecla propagant.
1078  Tempore non alio veteres Philomela querelas
1079  Suavius in solis vulgavit concita lucis,
1080  Scilicet incussum est blando cui pectus amore:
1081  Tempore non alio furiis majoribus acti
1082  Cornibus incursant Tauri, pugnasque lacessunt,
1083  Pascuaque aversantur eam vim propter amoris.
1084  Denique Vere novus senium post triste fit Annus.

1092  Terra etenim Solique et caelo stantibus astris
1093  Occurrit motu, quo circumlata per orbem
1094  Semper ab occasu sese convertit in ortum.
1095  Idcirco, quoniam celerem non possumus ipsi,
1096  Qui simul abripimur cum Terrae corpore magno,
1097  Percipere ipsius motum, videatur, oportet,
1098  Turbine praecipiti caelum in contraria volvi
1099  Cum signis

collesque procul montesque citatos
1101  Turritasque Urbes portusque recedere Nautae.

1102   Illud neve puta temere hic me rebus in istis
1103  Arripuisse, quod hunc Terrae non posse rotatum
1104  Nos sentire uno correptos turbine dixi:
1105  Id sit enim, quoniam, qua circumfundimur, aura
1106  Nobiscum pariter cursu versatur eodem:
1107  Non ulla idcirco

quod hunc Terrae non posse rotatum
1104  Nos sentire uno correptos turbine dixi:
1105  Id sit enim, quoniam, qua circumfundimur, aura
1106  Nobiscum pariter cursu versatur eodem:
1107  Non ulla idcirco vis progredientibus obstat
1108  Aurarum nobis, quae nostros officiendo
1109  Significet celeri Terrae cum turbine motus.

1110   Praeterea aspicies (oculos

sidera caeli
1122  Stare, modo effusis ferri properanter habenis
1123  Signiferum per iter, modo contra signa reverti,
1124  Confectaeque remetiri retrograda partem
1125  Saepe viae. Non est ut possit credere vera,
1126  Quae genus hoc caelo tuimur; neque videres
1127  Talia de medio, non sic variante peragrant
1128  Sidera quem motu constanti vortice rapta.

signa reverti,
1124  Confectaeque remetiri retrograda partem
1125  Saepe viae. Non est ut possit credere vera,
1126  Quae genus hoc caelo tuimur; neque videres
1127  Talia de medio, non sic variante peragrant
1128  Sidera quem motu constanti vortice rapta.
1129  Terra tibi, quoniam transfertur Terra, necesse est
1130  Efficiat, videantur ut haec, quae visa profecto

variante peragrant
1128  Sidera quem motu constanti vortice rapta.
1129  Terra tibi, quoniam transfertur Terra, necesse est
1130  Efficiat, videantur ut haec, quae visa profecto
1131  Non fiunt; etenim, cum sit vicinius Astrum
1132  Mercurii Venerisque, opus est brevioribus usque
1133  Solem obeat spatiis, atque ocyus orbe feratur,
1134  Terraï quam corpus; item properantior ipsa est

et solis rationem exponere verbis.

1157   Quod superest, quosdam pergam dissolvere nodos.
1158  Terra suos, inquis, si se ipsa cieret in orbes,
1159  Corpora non deorsum recta cecidisse valerent;
1160  Subtraherentur enim tunc illa ruentibus, in quae
1161  Missa cadunt, terra loca concita: sed neque Terrae
1162  Pars ea subtrahitur, neque labi obliqua notatum est

1164  Quapropter debet Tellus immota videri.

1165   Nonne vides contra cum pervolat aequore puppis,
1166  Si gravis a malo deorsum lapis excidat alto,
1167  Subduci non proinde locum, quo concideret, si
1168  Tranquillo ratis in portu religata maneret?
1169  Proin queat ut Nautis recta cecidisse videri;
1170  Et tamen obliquo cadit ille per aëra motu;

recta ruere, atque ferire
1174  Subjectam vi molis humum; tu tramite rere
1175  Decidere inflexo; quoniam cum mollibus auris
1176  Cum Terraque simul cursu transfertur eodem.
1177  Non igitur debet Tellus immota videri.

1178   Dicere porro avium causa debere videri
1179  Immotam, quoniam nidos reperire volantes
1180  Non possent; etenim, dum caelo

1177  Non igitur debet Tellus immota videri.

1178   Dicere porro avium causa debere videri
1179  Immotam, quoniam nidos reperire volantes
1180  Non possent; etenim, dum caelo aurisque morantur
1181  Suspensae pennis, seseque per aëra librant,
1182  Subtraheretur humus, correptaque turbine Terrae
1183  Cum nidis nemora effugerent, praeterque volarent,

haec nova perculit aures
1188  Res animumque, quod in Terrae sit corpore motus,
1189  Qua ratione queat, cum Solis obambulet ignes
1190  Terra per ingentes spatiorum versa meatus,
1191  Non variare situm fixis collata videri
1192  Sideribus? caeli sed iisdem denique semper
1193  Respondere locis, si signa manentia spectes?
1194  Et ratio, dicunt, reclamat vera, quod orbis

cognoscre debent
1199  Id ratione, quod objectant, verumque fateri
1200  Ast id quis certa verum ratione notavit?
1201  Contra quin caelo servatum est sidera ferri
1202  Non una ratione hieme atque aestate, nec una
1203  Veris et Autumni per tempora: namque videntur
1204  In medio caeli spatio non semper eundem
1205  Illa tenere locum, nec eodem tramite ferri:

1201  Contra quin caelo servatum est sidera ferri
1202  Non una ratione hieme atque aestate, nec una
1203  Veris et Autumni per tempora: namque videntur
1204  In medio caeli spatio non semper eundem
1205  Illa tenere locum, nec eodem tramite ferri:
1206  Nempe ut Mensorum Caeli Terraeque sagaces
1207  Perspiciunt oculi; non virtus omnibus haec est:
1208  Proinde

namque videntur
1204  In medio caeli spatio non semper eundem
1205  Illa tenere locum, nec eodem tramite ferri:
1206  Nempe ut Mensorum Caeli Terraeque sagaces
1207  Perspiciunt oculi; non virtus omnibus haec est:
1208  Proinde situm queat ut Tellus variasse videri.

1209   Adde, quod interdum diviso lumine quaedam
1210  Apparere solent Stellae; velut

uti stellam plures cogantur in unam,
1219  Cum mage distentum vicinior obstruit ignes;
1220  Deinde situ Terrae mutato, ubi scilicet altis
1221  Ignibus alterius non altera corpore possit
1222  Officere objecto, compareat utraque nobis
1223  Est opus, et geminae videantur multiplicesve.
1224  Quo minus est mirum, quod motus inesse videri

1225  Possit, uti dico, tam magno in corpore Terrae.
1226  Verum, quidquid id est, fieri num posse negabunt
1227  Ipsi, quae metuunt, quoniam sunt magna, fateri?
1228  Debent ante quidem, quae non comprendere possunt,
1229  Non facere haec eadem quoque posse ostendere Numen.
1230  Tenuibus, o nimium rebus longeque minutis
1231  Assuetos animos! utinam, quid summa Potestes

corpore Terrae.
1226  Verum, quidquid id est, fieri num posse negabunt
1227  Ipsi, quae metuunt, quoniam sunt magna, fateri?
1228  Debent ante quidem, quae non comprendere possunt,
1229  Non facere haec eadem quoque posse ostendere Numen.
1230  Tenuibus, o nimium rebus longeque minutis
1231  Assuetos animos! utinam, quid summa Potestes
1232  Infinitaque sit, mens cogitet, atque revolvat;

terga,
1258  Quem super incumbens vi comprimit Herculeus pes.
1259  Hic Bereniceo videas de vertice Crinem;
1260  Cnossidaque aspicias multa jam luce Coronam
1261  Fulgentem: radios non hinc procul Anguitenentis
1262  Cernere erit: propter Lyra lucida Vulturis adstat;
1263  Quique tulit quondam delphinus Ariona ponto.
1264  Commendat factum memorabile prisca Vetustas.

1333  Subjectae aspiciunt Gentes; Apis indica tandem
1334  Haud similis nostrae stellarum fulgurat igne.

1335   Haec tibi nomina sunt, queis caeli sidera dicunt,
1336  Non quia consimili natura consimilique
1337  Cum rebus specie constent, ea nomina quarum
1338  Sunt sortita: etenim quod nos cratera vocamus
1339  Centaurumque Lupumque, pari ratione queamus

1352  Fortunaeque vices stolidi in ludibria vulgi,
1353  Quod capiunt eventa eventis accumulando:
1354  Cum, quod seu temere hi sive astu conjicientes
1355  Evenisse ferunt, millesima non sit eorum
1356  Pars, quae mentito referebant ore futura.

1357   Caesaris hi genero quondam et cum Caesare Crasso,

fieri pariterque valentes,
1373  Et pariter debent eadem ire in funera tandem.
1374  Cum persaepe quidem contra contingere nosmet
1375  Intueamur, ut, aetatis qui tempore Fratres
1376  Non distant, vitae ratione ferantur in omni
1377  Diversum, semperque animis discordibus obstent
1378  Impare fortuna et cultu fatisque supremis.
1379  Illis quapropter latitandi copia nulla est,

ni Democriti sententia solers
1405  Esse, quod est, dubia tantum conjecerit in re.

1406   Impare praeterea fulgentia mole videntur
1407  Sidera; quandoquidem non aequis omnia distant
1408  A nobis spatiis; cum fors aequalia constent
1409  Mole pari inter se et magni cum lampade Solis.
1410  Et totidem prope sunt numero, quae maxima dicunt,

per auras,
1437  Pyramidi sed par in Lunam excurreret illa;
1438  Rectum proinde latus simul aspiceretur et umbrae
1439  Angulus in Lunae facie, cum deficit, atra.
1440  Quod quoniam non fit, Terram par dicere non est
1441  Quadratam aut triquetram aut cujusvis esse figurae,
1442  Hoc genus, alterius, tantum sed proinde globosam
1443  Consimilemque pilae magnae sateare, necesse est.

1437  Pyramidi sed par in Lunam excurreret illa;
1438  Rectum proinde latus simul aspiceretur et umbrae
1439  Angulus in Lunae facie, cum deficit, atra.
1440  Quod quoniam non fit, Terram par dicere non est
1441  Quadratam aut triquetram aut cujusvis esse figurae,
1442  Hoc genus, alterius, tantum sed proinde globosam
1443  Consimilemque pilae magnae sateare, necesse est.

1448  Collustrat radiis Gentes Sol, deinde remotas,
1449  Post alias, quarum regio mage distat ab ortu;
1450  Quoque aliis lucem profert, in nocte relinquit
1451  Tempore eodem alios: quare non plana videri
1452  Debet in Occasum Nabathaeo a littore tellus.

1453   Consimili ratione nequit tibi plana videri,
1454  Qua sese in Boreae regionem extendit ab

dum mutat regiones progrediendo,
1459  In pelagus sensim ruere, et depressa videntis
1460  Effugere ex oculis tandem, pontumque subire.
1461  Quae fieri non posse putem, si plana sit illa
1462  Tellus parte tibi; quare omni a parte rotunda est.

1463   Huc accedit, uti, qui terras puppe relinquunt
1464  In mare progressi,

1517  Plus hoc Regis opus, quam classibus aequora magnis
1518  Sternere, quam validas Urbes et Regna potenti
1519  Hostibus evictis quatere atque evertere Marte.
1520  Quanquam ille et sumtis cui non metuendus in armis
1521  Bellipotens? vult pace tamen sibi quaerere laudem,
1522  Illa concussas medius componere Gentes
1523  Gaudet, et arte sua pacatum cernere Mundum.

propterea parti collustrat ab omni.

1537   Hanc mediam excipiunt ardenti a Sole perustam
1538  Zonarum geminae, quae Divûm munere nobis
1539  Concessae nimio non exuruntur ab aestu,
1540  Frigore nec nimio; tantum his regionibus una
1541  Corpora projiciunt umbras de parte; propinquum
1542  Harum quae ad Boream est, jacit illas sub gelidam Arcton;

geminorum utrinque polorum
1554  Aequa mensurae pariter ratione, necesse est
1555  Illa loca aestatemque simul brumamque rigentem
1556  Perferre, et pariles noctes agitare diesque.
1557  Non simul at possunt ortumque obitumque videre
1558  Solis: et oppositis qui distant partibus, uno
1559  Hi mediam lucem, noctem illi tempore semper
1560  Aspicient: gelidae tantum spatia ultima Zonae

constat
1567  Alterutra; aestates alterno tempore ducunt
1568  Atque hiemes. Tandem loca qui contraria Terrae
1569  Incoluere vocati idcirco nomine Grajo
1570  Antipodes, prorsus non ulla his convenit in re;
1571  Non simul augeri simul et tabescere noctes,
1572  Crescere non luces simul imminuique tuentur,
1573  Non Solem simul aspiciunt nec sidera noctis;

alterno tempore ducunt
1568  Atque hiemes. Tandem loca qui contraria Terrae
1569  Incoluere vocati idcirco nomine Grajo
1570  Antipodes, prorsus non ulla his convenit in re;
1571  Non simul augeri simul et tabescere noctes,
1572  Crescere non luces simul imminuique tuentur,
1573  Non Solem simul aspiciunt nec sidera noctis;
1574  Alternisque ferunt aestatem ac tempora brumae.

qui contraria Terrae
1569  Incoluere vocati idcirco nomine Grajo
1570  Antipodes, prorsus non ulla his convenit in re;
1571  Non simul augeri simul et tabescere noctes,
1572  Crescere non luces simul imminuique tuentur,
1573  Non Solem simul aspiciunt nec sidera noctis;
1574  Alternisque ferunt aestatem ac tempora brumae.

1575   Quae quoniam docui, quod

idcirco nomine Grajo
1570  Antipodes, prorsus non ulla his convenit in re;
1571  Non simul augeri simul et tabescere noctes,
1572  Crescere non luces simul imminuique tuentur,
1573  Non Solem simul aspiciunt nec sidera noctis;
1574  Alternisque ferunt aestatem ac tempora brumae.

1575   Quae quoniam docui, quod restat percipe porro.
1576  Principio globus

et Virginiaï,
1599  Florida, Mexicaque ora, novumque Hispania nomen,
1600  Atque aliae atque aliae cultu ut nomine Gentes
1601  Regna tenent: dives stat Caliphornia ponto
1602  Insula; non est et reliquas ut dicere post hanc
1603  Jam morer; illa tibi par regnis grandibus extat.
1604  Parte alia oppositum Boreae qua vergit in Austrum,
1605  Aurea Castellae regio est, Guianaque late

hanc
1603  Jam morer; illa tibi par regnis grandibus extat.
1604  Parte alia oppositum Boreae qua vergit in Austrum,
1605  Aurea Castellae regio est, Guianaque late
1606  Porrigitur; non ulla ferax magis altera Tellus
1607  Auro atque argento; fert omnigenos animantes;
1608  Oppida habet, magnisque extructas molibus urbes.
1609  Adde his Brasiliam, Chilos quoque, Peruviumque.

Asiae Sinae Gens invia montes
1623  Propter inaccessos murique crepidine junctos.

1624   Africa deinde subit nigro contincta colore,
1625  Vasta quidem Tellus, sed non ita culta, videtur
1626  Quae regione sui media deserta prope esse.
1627  Namque ibi arenosi montes campique feruntur
1628  Instabiles, et saecla tenent invisa ferarum.

1651  Moschorum Imperium complectitur, hisque propinquos
1652  Suecosque, Danosque, et quorum nomina versu
1653  Claudere Musa vetat, Boreaeque et frigoris ejus
1654  Indigenas; nec non illa tellure Britannos
1655  Avulsos paulum et munitos aequore circum.
1656  Pars alia Europae, qua se convertit ad Austrum,
1657  Cum Regnis te vasta tuis Hispania pulchramque

31  Et nubes atque Astra tuae supponere menti.
32  Te sequor, o Gallae Gentis decus, atque tuorum
33  Docta pedum relego pressis vestigia signis;
34  Non quia te sperem properantem aequare sequendo,
35  Veri propter eum sed, quo mens ardet, amorem:
36  Namque facem Veri praefers, lucemque ministras.
37  Tu sapiens rerum Inventor, tu munera nobis

hanc omnem suprema a Mente coortam
44  Naturam rerum et suprema a Mente geri res;
45  His animus rebus quaedam divina voluptas
46  Afficit, atque extra mihi me rapit, ut videar jam
47  Non humilis Terrae sed totius incola Mundi,
48  Et per te propius Naturam agnoscere summam.
49  Non ita vis mentem tangit mihi suavior ulla,
50  Magnifica ante oculos vel cum se nocte Theatra

rebus quaedam divina voluptas
46  Afficit, atque extra mihi me rapit, ut videar jam
47  Non humilis Terrae sed totius incola Mundi,
48  Et per te propius Naturam agnoscere summam.
49  Non ita vis mentem tangit mihi suavior ulla,
50  Magnifica ante oculos vel cum se nocte Theatra
51  Auro et picturis et lumine fulgida multo
52  Objiciunt, resonatve modis vocalibus aër.

carminis ergo
58  Accurrent; rapimur quoniam mage suavibus omnes,
59  Et properamus eo, quo res dulcedine grata
60  Invitant; veluti Pueri, qui saepe recusant
61  Pharmaca, si mellis non sunt contincta liquore.
62  Quapropter pergam incoeptum pertexere versu.

63   Et quoniam docui, quae partes Totius extent,
64  Et qua sint inter sese ratione

rationis et ordinis hujus
77  Nimirum Tellus et Sol et Sidera primo
78  Extabant ortu rerum tempusque coortum,
79  Motu quaeque suo subito distincta locisque.
80  Primi quin Hominum non sunt rationis egentes,
81  Ut Pueri, exiguo pariter neque corpore creti,
82  Sed plena jam aetate et mole et viribus aucti.

83   Et quo pervidas magis haec, reminiscere

scrutari naturas Principiorum,
118  Unde velut certo de semine Sidera Caelum
119  Undarumque sales liquidi Tellusque videri
120  Possit, et unde omnis demum Natura coorta,
121  Quamvis non ita res exortas esse reamur?
122  Proinde magis, quae sit rerum Natura, patebit,
123  Quam cum constat, uti fuerit res quaeque creata.

124   Porro cum summa potuissent

145  Materies, totum quot constant Astra per orbem.

146   Illas praeterea cujusvis pone fuisse
147  Particulas, cum summa fuit divisa, figurae;
148  Non opus idcirco minus est fateare, quod omnis
149  Pars ea debuerit prostantes e latere omni
150  Excutere angululos (parti pars officiebat
151  Quandoquidem motu), fieri tum proinde rotunda,

Prima Elementa vocamus;
160  Altera volventum dicunt Elementa pilarum.
161  At quae Tertia sunt, tibi post manifesta patebit
162  Esse ea, quae propter molem crassamque figuram
163  Non possunt properanter agi, motuque cieri
164  Perfacili, duo quo jam percipis altera ferri.
165  His tribis omne, quod est, rerum constare necesse est:
166  Efficiunt Solem, et quae fixa vocavimus, Astra

181  Omne, quod hac ratione tibi supereffluet extra,
182  Atque redundabit, cogetur Vorticis axem
183  In medium: nec sponte sua subigente putanda est
184  Id sine vi facere, atque illuc non pulsa coire
185  Materies: Scobs namque Pilis cum tenuior extet,
186  Vi multo major recedere longius illae
187  Nituntur medio de Vortice; proptereaque
188  Intro ea contrudunt

226   Praeterea, quoniam vi turbinis exagitatur
227  Primi materies Elementi, extraque furentis
228  Impete circuitus propellitur; omnis in axem
229  Non medium cogetur, et inter septa Pilarum
230  Haerebit semper: verum quia corpore constat
231  Subtili atque auctu tenui nimis, effigiumque
232  Proinde potest reperire per intervalla Pilarum;

rapidis devolvitur undis:
256  Quorum ubi in angusto vis obvia colluctatur,
257  Commiscetque undas; rapidum se volvit in orbem
258  Pontus, et ingenti sinuatus turbine seavit.
259  Non illac impune rates transire; marique
260  Ante procelloso potiusque furentibus Austris
261  Jactari caecam per noctem hiememque malignam
262  Nauta velit, quam vel caelo ventisque serenis

materies Elementi percita primi
278  Vorticis alterutrum velocius ingrediatur,
279  Qua via facta, polum; sed tardius altera multo
280  Opposita de parte meet; tum volvier Astrum,
281  Non erit, ut possit media regione viaï,
282  At fulgere polo tanto vicinius uni,
283  Quanto hac motus erit mage segnis materiaï.

284   Denique consimili pariter ratione

283  Quanto hac motus erit mage segnis materiaï.

284   Denique consimili pariter ratione fatendum est,
285  Si de parte Scobi pateat magis exitus una,
286  Astrum non medio statuendum in Vorticis orbe
287  Esse; quia a medio plus partem accedet ad illam,
288  Liberior primo patet exitus unde Elemento.
289  Idcirco aestivo Tellus mage tempore distat,

ad illam,
288  Liberior primo patet exitus unde Elemento.
289  Idcirco aestivo Tellus mage tempore distat,
290  Horrida quam brumae per frigora, Solis ab igne:
291  Quandoquidem medium non obtinet orbe suo Sol
292  Vorticis hujus eam, quam dicimus, ob rationem:
293  Forsan ob hanc etiam, non aequis viribus extra
294  Quod Vortex omni de parte prematur; et inde

290  Horrida quam brumae per frigora, Solis ab igne:
291  Quandoquidem medium non obtinet orbe suo Sol
292  Vorticis hujus eam, quam dicimus, ob rationem:
293  Forsan ob hanc etiam, non aequis viribus extra
294  Quod Vortex omni de parte prematur; et inde
295  Parte hac excurrat protensior, arctior illa,
296  Et sese oblongi speciem conformet in ovi.
297  Propterea

321  Quandoquidem est, circumque suo ocyus orbe feruntur.

322   Augminis haec ratio, qua scilicet esse remotas
323  Majores opus est partes, per Vorticis omnes
324  Non valet extendi regiones: namque necesse est
325  Post ingens spatium tum demum existere partes
326  Mole pari, atque alia motus ratione cieri,
327  Ocyus extremas, quam quae procul haud ita distant.

374  Inque polum redigi, motus quo tenuior extat,
375  Alterutrum: veluti si ligna in fluminis undas
376  Immittas medias, qua vis properantior harum est,
377  Illa sequi celerem non posse videbis aquarum
378  Cursum, ast alterutram trudi impellique repente
379  Proptrea ad ripam, qua segnior impetus urget
380  Fluminis: illa etiam moles sic corporis, una

ea, qua polles, mente revolvas.
428  Scilicet impuros undae cum flamma liquores
429  Concoquit, ex illis ferventibus atque agitatis
430  Spumam exire, superque undas innare videbis
431  Non ratione alia, quam quod permixa liquori
432  Materies alienigenis ex rebus eadem
433  Vi nequit ignis agi, qua concita lympha cietur:
434  Quare ferventi ex humora exire necesse est

quondam cum sparsa maderet
455  Sanguine: proin moesta tenuem cum luce calorem
456  Fundebat caelo; gravis ut caligine densa
457  Desuper incumbens horreret frigidus aër,
458  Et non percoctis squallerent frugibus agri:
459  Visus item Sol est per caeli templa vagari
460  Clarior assueto: maculas cum scilicet atras
461  Sorberet victor, motuque resolveret acri.

ivisse Sorores,
477  Septima mortali Merope tibi, Sisyphe, nupsit:
478  Propterea claras inter pudibunda Sorores
479  Delituit caelo. Varia est sententia multis,
480  Nimirum Trojae non funera Trojugenûmque
481  Unam harum Electram memorant potuisse tueri,
482  Aversamque ideo vultus, oculisque pudicas
483  Opposuisse manus: quantus dolor iste fuisset,
484  Nunc

514  Exhibeat partem, nunc, quae est obscura, revolvat.

515   Atque ea, quae dico labes offundere Soli,
516  Corpora, si celeri subito rejecta rotatu
517  Non jungantur, uti maculas componere possint,
518  Sed disjecta fluant extra, magnoque ferantur
519  Impete, tum Solem quendam velut aëra circa
520  Constituent, longe qui Vorticis in regiones

rapax vis;
560  Ut proin finitimis haud contra obsistere possit
561  Vorticibus, valido qui certant impete motus
562  Pertrahere ad sese secumque revolvere raptum.
563  Quapropter cum non obstet, velut ante, trahenti,
564  Alterius prorsum debebit Turbinis aestu,
565  Ejus prae reliquis, cui vis violentior extat,
566  Sorberi, seseque alieno evolvere motu

prius ac descendat ad illas,
593  Languidiore meant quae motus impete, partes,
594  Si circum majore pilis, quas tangit, agi vi
595  Incipiat, nimium solido quia corpore constat,
596  Non ultra descendet; at ejus ut impetus extat
597  Major, contiguis quam partibus, egrediendi,
598  Ascendens medio de Vorticis usque recedet;
599  Majoresque fuga fugiendi augescere nisus

praesentia rebus
615  Conferet, ut videat, si quidquam haec convenit inter,
616  Qui sit motus, uti redeant, abeantque videntum
617  Ex oculis, quin et loca eorum et tempora signet.
618  Non evolvendis aetas his sufficit una.

619   Hoc Astrum, unde tibi dico constare Cometas,
620  Innatat ingressum cum nostro in Vortice, Solis,
621  Quod recipit, lumen

lumen reflectit corpore opaco.
622  Tempore propterea tali apparere Cometae
623  Lux oculis debet nostris visumque ferire.
624  Porro cum nostro fugiens de Vortice longe
625  Abscessit, non lux aciem reflexa valebit,
626  Ut videatur id a nobis, contingere nostram;
627  Quandoquidem intersunt mediorum immensa locorum.

628   Ut tamen in dubiis varia est

varia est sententia rebus;
629  Contendunt multi vaga Vortice Sidera nostro,
630  Ut Venus et Mavors et Juppiter, esse Cometas,
631  Qui magnos circa Solem rapiantur in orbes,
632  At non circuitus media in regione manentem,
633  Verum vicinos nunc illi accedere, contra
634  Abductos spatiis nunc longe immanibus ire.
635  Proinde ubi jam longeque a Sole recessit

longos in Solem tarda revertunt
644  Post annos, neque tum, cum jam rediere, videri
645  Interdum a nobis possunt, sive obruta Solis
646  A radiis, nostro seu luce extantia caelo;
647  Non bene conveniunt, quae sunt servata, queamus
648  Per caelum ut certos horum deprendere motus.
649  Propterea possis quoque dicere, corpora circum
650  Multa Cometarum a medio raptarier Astro,

quae sunt servata, queamus
648  Per caelum ut certos horum deprendere motus.
649  Propterea possis quoque dicere, corpora circum
650  Multa Cometarum a medio raptarier Astro,
651  Non tamen immoto, sed Solem obeunte manentem;
652  Rapte quoque ut lunam Tellus vehit: illud at ingens
653  Non posse ob spatium, quo jam procul usque recessit
654  Disjunctum, tenui dispersa luce videri.

dicere, corpora circum
650  Multa Cometarum a medio raptarier Astro,
651  Non tamen immoto, sed Solem obeunte manentem;
652  Rapte quoque ut lunam Tellus vehit: illud at ingens
653  Non posse ob spatium, quo jam procul usque recessit
654  Disjunctum, tenui dispersa luce videri.
655  Haud alio apparent ergo illi tempore nobis,
656  Quam cum se a nostra propiores parte revolvunt,

690  Sidera, ab opposita Soli cum parte feruntur.

691   Denique (rebus in his nec multa indicta relinquo,
692  Ut, quam Hominum varii, possis dignoscere, sensus)
693  Non deerunt multi quoque praesertimque repertis
694  Haerentes Veterum, quorum sententia veri
695  Instar habet normae, tam prona mente sequuntur
696  Saepe etiam errantes, velut ipsa Oracula Divûm:

quoque praesertimque repertis
694  Haerentes Veterum, quorum sententia veri
695  Instar habet normae, tam prona mente sequuntur
696  Saepe etiam errantes, velut ipsa Oracula Divûm:
697  Non deerunt, inquam, qui jam nihil esse Cometas
698  Contendant, quam, quos exhalat Terra, vapores
699  Sublatos superas tenui cum corpore in auras;
700  Nubila uti nebulaeque Astra genuntur:

superas tenui cum corpore in auras;
700  Nubila uti nebulaeque Astra genuntur:
701  Magnopere in qua mî ratione errare videntur
702  Propterea, quia se nubes aliique vapores
703  Non procul extollunt Terra: cum saepe Cometae
704  Omnia fulgentes ultra vaga Sidera distent:

705   At vehementer in his vitium hoc fuge, quod tibi pacem
706  Delibare animi

caelo apparere putarent,
719  Dirum si quid in hoc terrarum protinus orbe
720  Acciderat, bellum caedes morbique famesque
721  Funeraque, ex illa repetabant luce coortum.
722  At cur non aliquid laetum, quod deinde sequatur,
723  Fulgori referant inopini luminis ejus?
724  Tempore cum nullo terrae regionibus ullis
725  Non interveniant felicia tristibus, atque

ex illa repetabant luce coortum.
722  At cur non aliquid laetum, quod deinde sequatur,
723  Fulgori referant inopini luminis ejus?
724  Tempore cum nullo terrae regionibus ullis
725  Non interveniant felicia tristibus, atque
726  Intermixta malis non sint bona, quae videantur
727  Esse novam caelo comitata secutaque lucem.
728  Praesertim cum, quod summa ratione creatum est

quod deinde sequatur,
723  Fulgori referant inopini luminis ejus?
724  Tempore cum nullo terrae regionibus ullis
725  Non interveniant felicia tristibus, atque
726  Intermixta malis non sint bona, quae videantur
727  Esse novam caelo comitata secutaque lucem.
728  Praesertim cum, quod summa ratione creatum est
729  Numinis, esse nequit, nisi totius utilitatem

est
729  Numinis, esse nequit, nisi totius utilitatem
730  Propter Summaï, atque bono servarier ejus:
731  Namque suo prodest Toti pars, ipsaque partem
732  Pars aliam juvat, ut secum non dissonet Omne.

733   Astrum praeterea, vi languescente sua quod
734  Vorticis alterius victum sorbetur ab aestu,
735  Corpore si solido constet minus, ut queat alte

meare
737  Illa loca, in motus ubi copia particularum
738  It segnes longe, atque agitur tradissimus orbis,
739  Illuc pervenit tandem, quo fortius ipsum,
740  Languidiusque Pilis non sit tangentibus; aequa
741  Inter eas sed vi libratum cogier ultra,
742  Non erit, ut possit descendere: namque vel ultra
743  Si descendat, eas in partes materiaï
744  Protinus

atque agitur tradissimus orbis,
739  Illuc pervenit tandem, quo fortius ipsum,
740  Languidiusque Pilis non sit tangentibus; aequa
741  Inter eas sed vi libratum cogier ultra,
742  Non erit, ut possit descendere: namque vel ultra
743  Si descendat, eas in partes materiaï
744  Protinus incurrens, quae constant mole minori,
745  Proinde minus

his exemplum rationibus addere coner.
756  In vitreum si vas argenti pondera vivi
757  Infundas pluviasque undas oleumque, levemque
758  Post Bacchi florem, componit quisque loco se
759  Non mixtus liquor, atque alium est super editus alter
760  Pro gravitate sua: vario tum corpora merge
761  Pondere; vis auri fundum penetrabit ad imum;
762  At super argenti ferrum faxumque liquores

merge
761  Pondere; vis auri fundum penetrabit ad imum;
762  At super argenti ferrum faxumque liquores
763  Extabit sub aquis; super undas flava natabit
764  Cera prius perrupto oleo; non rumpet olivum
765  Quercu de viridi ramus, sub flore Lyaei
766  Immersus licet; hunc abies hunc fraxinus, ulmus,
767  Frustaque de genere hoc leviorum plurima rerum
768  Non vincent,

oleo; non rumpet olivum
765  Quercu de viridi ramus, sub flore Lyaei
766  Immersus licet; hunc abies hunc fraxinus, ulmus,
767  Frustaque de genere hoc leviorum plurima rerum
768  Non vincent, sed se super illum educta locabunt.
769  Sic etiam gravitate sua se quodlibet Astrum
770  Defert inter eas partes, quae viribus aequis
771  Sint, et ubi cunctos libratum perstet in annos.

vertigine motus
818  Raptari; Terramque ita circum Vorticis aestum,
819  Fac, fieri exiguum reputes, quo fluvida caeli
820  Vis in circuitum rapiatur; at ultimus orbis
821  Aequis non spatiis omni est de parte remotus
822  Terraï a medio, sed supra arctatur et infra
823  Amplior ad latera; urgentur quia desuper a vi
824  Multarum majore Pilarum, respuiturque:

824  Multarum majore Pilarum, respuiturque:
825  Inferiusque aeque contra descendit ob ipsam
826  Vim, qua librari media regione reposcit.

827   Non immota suo Tellus in Vortice perstat,
828  Sed corpus circa se totum agitata revolvit,
829  Ut docui: quoniam, si concipis ante fuisse
830  Astrum, quod nunc est Tellus, fateare necesse est,

ab illis,
839  Nigranti interdum distingui haud simplice filo
840  Cernitur, oppositam quod ab una transit ad oram;
841  Indicat impressum quod in ejus origine motum.
842  Nec non et Phoeben, dum Terram circuit ejus
843  Vortice rapta, super proprio semel axe fatendum est
844  Circumagi. Quonam fieri sed denique pacto
845  Possit, uti sese circa se Luna revolvat,

844  Circumagi. Quonam fieri sed denique pacto
845  Possit, uti sese circa se Luna revolvat,
846  Et semper faciem nobis obvertat eandem,
847  (Nunquam non eadem pars ejus namque videtur)
848  Protinus exemplo manifestum id percipe tali.
849  Sic obeat media stantem regione columnam,
850  Fac, Puer, ut vultu semper conversus eandem

Fortior ut cui vis debet, qua Vortice tentat
856  Effugere e medio; faciemque voluta, necccesse est,
857  Propterea vertat, cui sit minor impetus, intro.

858   Porro non illud poterit mirabile dici,
859  Quare Signiferi semper declinet ab axe
860  Orbis hic, errantem Terram qui sustinet, axis,
861  Propterea, quoniam est eadem positura situsque

nunc, ut fuit ante, suo dum
863  Vortice constabat tellus, Astrumque nitebat:
864  Atque eadem extremis nunc finibus aspicit axis,
865  Aspiciebat eo quae tempore, sidera: quare
866  Non est mirandum sese inter uterque quod axis
867  Mutua declinet; quoniam nec conveniebat
868  Inter eos, etiam dum Tellus constitit Astrum.

869   Demum perfacile est

eos, etiam dum Tellus constitit Astrum.

869   Demum perfacile est rationem reddere dictis
870  Errorum, quibus a coepto vaga Cynthia cursu
871  Multimodis flectit, non motu atque orbibus ipsis
872  Non spatiis nec re sibi constans denique in ulla:
873  Ut non ulla magis res torqueat, excrucietque
874  Illos, qui numeris et certa includere lege

869   Demum perfacile est rationem reddere dictis
870  Errorum, quibus a coepto vaga Cynthia cursu
871  Multimodis flectit, non motu atque orbibus ipsis
872  Non spatiis nec re sibi constans denique in ulla:
873  Ut non ulla magis res torqueat, excrucietque
874  Illos, qui numeris et certa includere lege
875  Astrorum tentant cursus orbesque vagantum.