Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: non Your search found 49997 occurrences
First 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 39678-40313:39678. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] superiori congressu cum Noiani Phastenique absentia nos torqueret, quod communia habere omnia consueveramus, statim atque illuxit postridie ex omnium mente litteris eos acersivi. Hi ut Amadum advenisse cognoverant, nihil potius atque id praestitere. Advolarunt igitur, non advenerunt in urbem: tanta fuit eorum festinatio exhibitisque Amado communibus officiis ut nos eo statim die in unum cogeret petiere. Is ut erat natura ad satis faciendum omnibus compositus, id eis non abnuit nosque, ut praesto vesperi adessemus, humanissime postulavit.
39679. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] cognoverant, nihil potius atque id praestitere. Advolarunt igitur, non advenerunt in urbem: tanta fuit eorum festinatio exhibitisque Amado communibus officiis ut nos eo statim die in unum cogeret petiere. Is ut erat natura ad satis faciendum omnibus compositus, id eis non abnuit nosque, ut praesto vesperi adessemus, humanissime postulavit. Fecimus id tanto libentius, quod primum post longum temporis futurum eum congressum cognovimus, quo nostrum nemo desideraretur. Ubi nullus afuit, promissis salutationum gratulationumque officiis eos
39680. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ea paulo postea contemnatis, quam antea suspexistis. Ante itaque quam quidquam aliud actum sit, ista, si sustinetis, reffellam." Cum ego: "A me quidem", inquam, "illa haud ita dicta sunt quasi tanto obsistere possint adversario; perge tamen ac impellere; cum te ipse non potuerim, tu me in tuam, si potes, sententiam pertrahe." Coepit ille tactaque, ut in principio orationis consueverat, fronte: "Istic", inquit, "haud longum immorabimur, alia nobis hodie praestanda sunt; istud quam brevissime expediam. Vis omnis tuae, quam in
39681. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] retulisti; nam haec una in agibilibus, uti et politica, versatur, itaque consultationem electionem aliaque prudentiae principia politica ex te retinet, in eo ab illa deficit quod pravis modis atque unam ob sui utilitatem agit. Non agam contentiose nec cavillationibus nescio quibus aut eam virtutem non esse intellectus, aut esse unam ex iis, quae recensentur, contendam. Dicam plane te, dum sic disseris, subdolos nonnullorum mores fraudisque vitium, non politicam impugnare. Datur id quidem illi pridem
39682. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] agibilibus, uti et politica, versatur, itaque consultationem electionem aliaque prudentiae principia politica ex te retinet, in eo ab illa deficit quod pravis modis atque unam ob sui utilitatem agit. Non agam contentiose nec cavillationibus nescio quibus aut eam virtutem non esse intellectus, aut esse unam ex iis, quae recensentur, contendam. Dicam plane te, dum sic disseris, subdolos nonnullorum mores fraudisque vitium, non politicam impugnare. Datur id quidem illi pridem infamiae ut fraudum dolique magistra feratur; at quam aeque, mox
39683. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] modis atque unam ob sui utilitatem agit. Non agam contentiose nec cavillationibus nescio quibus aut eam virtutem non esse intellectus, aut esse unam ex iis, quae recensentur, contendam. Dicam plane te, dum sic disseris, subdolos nonnullorum mores fraudisque vitium, non politicam impugnare. Datur id quidem illi pridem infamiae ut fraudum dolique magistra feratur; at quam aeque, mox apparebit. Omnia sui natura, non eo quod aliorum illis adfert corruptio sunt aestimanda: visus quod fuit quibusdam exitio, non est in malis habendus;
39684. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] unam ex iis, quae recensentur, contendam. Dicam plane te, dum sic disseris, subdolos nonnullorum mores fraudisque vitium, non politicam impugnare. Datur id quidem illi pridem infamiae ut fraudum dolique magistra feratur; at quam aeque, mox apparebit. Omnia sui natura, non eo quod aliorum illis adfert corruptio sunt aestimanda: visus quod fuit quibusdam exitio, non est in malis habendus; sanitatem quod quidam illa ad pessima quaeque abusi sunt, nemo contemnet; sapientiam ipsam quod praeposterus in quibusdam usus corrupit, quis refugiet? Sane
39685. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] mores fraudisque vitium, non politicam impugnare. Datur id quidem illi pridem infamiae ut fraudum dolique magistra feratur; at quam aeque, mox apparebit. Omnia sui natura, non eo quod aliorum illis adfert corruptio sunt aestimanda: visus quod fuit quibusdam exitio, non est in malis habendus; sanitatem quod quidam illa ad pessima quaeque abusi sunt, nemo contemnet; sapientiam ipsam quod praeposterus in quibusdam usus corrupit, quis refugiet? Sane sic politicam quoque quod ad fraudes dolosque quidam traduxerint, non ilico condemnare
39686. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] fuit quibusdam exitio, non est in malis habendus; sanitatem quod quidam illa ad pessima quaeque abusi sunt, nemo contemnet; sapientiam ipsam quod praeposterus in quibusdam usus corrupit, quis refugiet? Sane sic politicam quoque quod ad fraudes dolosque quidam traduxerint, non ilico condemnare debemus. Nuper cum insolentes quidam natura iuvenes et communi iuventutis vitio, dicacitati, necdum bene morati ex philosophia rediissent, divulgatus eiusmodi sermo est: non esse amplius illi tradendam iuventutem quippe quae morosos eos obstinatosque
39687. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] refugiet? Sane sic politicam quoque quod ad fraudes dolosque quidam traduxerint, non ilico condemnare debemus. Nuper cum insolentes quidam natura iuvenes et communi iuventutis vitio, dicacitati, necdum bene morati ex philosophia rediissent, divulgatus eiusmodi sermo est: non esse amplius illi tradendam iuventutem quippe quae morosos eos obstinatosque efficiat; id autem dudum illi vetustissimisque temporibus est obiectatum quod sordidos efficeret sui sectatores, nempe quia hoc in quibusdam philosophis vitium apparuit. Ita qui personarum defectus
39688. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nostrorum opinione, qui personarum vitium ad rem transferentes incultam malunt habere neglectamque iuventutem, quam illam ad exteras provincias erudiendi causa transmittere; quod quidam sic missi eorum, apud quos degebant, vitia retulissent, visitationem inde provinciarum, non personas insectantes. Sic tu quoque cum cerneres quospiam (novi enim qui sint) iam alioquin subdolos, cum politicae insuper praesidia adiunxissent, in omne fraudis astutiaeque genus erumpere, parum prospiciens cuius id vitio fieret, universum studium duxisti condemnandum.
39689. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] insuper praesidia adiunxissent, in omne fraudis astutiaeque genus erumpere, parum prospiciens cuius id vitio fieret, universum studium duxisti condemnandum. In quo te reprehendo; quem enim nostrum dolosum ausis vafrumve appellare, cum tamen omnes nos politica quapiam uti non diffiteamur? Te ipsum et antea quam te haec perturbasset opinio, et vero nunc etiam postquam te error iste invasit, politicam cum omni aequitate conspicimus coniunxisse. Piget plures alios referre claros viros quos tu omnes haud scio an possis condemnare; non itaque
39690. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quapiam uti non diffiteamur? Te ipsum et antea quam te haec perturbasset opinio, et vero nunc etiam postquam te error iste invasit, politicam cum omni aequitate conspicimus coniunxisse. Piget plures alios referre claros viros quos tu omnes haud scio an possis condemnare; non itaque politicae vitium astutia est, sed eorum qui illa utuntur praepostere. At, inquis, ipsa politica astutia est! Noli quaerere; sane id non tantum illae Ciceronis voculae, sed ne tota quidem tua industria evincet; nam quod falsas viarum ambages pravosque
39691. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] aequitate conspicimus coniunxisse. Piget plures alios referre claros viros quos tu omnes haud scio an possis condemnare; non itaque politicae vitium astutia est, sed eorum qui illa utuntur praepostere. At, inquis, ipsa politica astutia est! Noli quaerere; sane id non tantum illae Ciceronis voculae, sed ne tota quidem tua industria evincet; nam quod falsas viarum ambages pravosque illos modos insectaris, id ego non esse huius quam defendo politicae semper existimavi; germanam quippe genuinamque, non quae
39692. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] astutia est, sed eorum qui illa utuntur praepostere. At, inquis, ipsa politica astutia est! Noli quaerere; sane id non tantum illae Ciceronis voculae, sed ne tota quidem tua industria evincet; nam quod falsas viarum ambages pravosque illos modos insectaris, id ego non esse huius quam defendo politicae semper existimavi; germanam quippe genuinamque, non quae doctorum vitiis sit adulterata, politicam defendo, quae fraudes eas nunquam praecipiet. At, inquies, Mazarinus, qui praecipuus eius auctor
39693. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sane id non tantum illae Ciceronis voculae, sed ne tota quidem tua industria evincet; nam quod falsas viarum ambages pravosque illos modos insectaris, id ego non esse huius quam defendo politicae semper existimavi; germanam quippe genuinamque, non quae doctorum vitiis sit adulterata, politicam defendo, quae fraudes eas nunquam praecipiet. At, inquies, Mazarinus, qui praecipuus eius auctor habetur, huiusmodi tradidit? Facete tu quidem in illum; at minus fortasse vere in illum es invectus, quem cum hominem
39694. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] cum hominem fuisse optimum, tum alterum fere Galliae conservatorem abunde constat. Sed factiones in eum excitavit invidia, libros haereticorum pravitas corrupit. Nec sic contendo ut nunquam eum ad aliquod fraudis genus declinasse defendam; id assero eum eiusmodi dolos sua, non politicae, culpa commisisse. Machiavellum ne memores quidem; nam pseudo-politicus ab omnibus audit neque ulla ex eius sceleribus politicae infamia inuri potest. Ad caput nunc venio. In eo omnis tua ratio versatur quod politica utilitatem tantum propriam
39695. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sit singularium differentia, idcirco studium hoc compleri nunquam potest; hactenus vix superficialiter aliqui id tradidere; si enim perficeretur, nihil esset quam prudentia per praecepta practice tradita, quod propter negotiorum multiplicem diversitatem in universum praestari non potest; in parte id aliqui tentavere. E quibus fuit Mazarinius qui partem eam, quae ad privata negotia pertinet, nonnihil pertractavit, quorum pleraque alii postea corrupere, nempe naturae suae vitium in hoc sequentes. Noli
39696. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] alii postea corrupere, nempe naturae suae vitium in hoc sequentes. Noli itaque obiectare confusum esse quam quod maxime studium istud: fateor enim. Noli contendere nullos esse eius auctores: nam id quoque confiteor; necdum enim, ut aiebam, perfectum est. Ast ego non tam studium quam actionem ex politica factam defendo. Si ea tantum politice facta dicerentur quae Mazarinius aut nescio quis alius tradidit, quanta actionum publicarum turba nomine sibi debito fraudaretur! Nunc ego omnem actionem politicam appello quam quis cum quadam
39697. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nec politicam virtuti repugnare nec eam Epicuri dogmati cohaerere et prudentiam ipsam politicam esse. Insuper suis, quas a studii inordinatione auctorumque inopia duxerat, rationibus his satisfactum est. Nam quae de Epicuro et Machiavello suavius quam verius disseruit, tanti non sunt ut reppellantur. Quae autem de aevi nostri pravitate composite quidem ad mores, ad rem autem parum accommodate attulit, ea laudanda potius sunt quam reppellenda; plus enim audienti utilitatis quam defendenti laboris afferunt. Id unum haud iniuria fors
39698. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] illa sinceritate puroque agendi candore prorsus est descitum. Loquar an silentio rem praeteream animi pendeo; nam id ipsum dudum iam me torsit. Prorsus ut defendam, haud unquam fecerim; id hac tamen temporis necessitate laudare necessum. Nunquam ego vel voculam quae intentioni non respondeat proferrem ni necessitas sic secum ferret, nempe perdita mortalium pravitas tegere saepe consilia iubet atque aliquid etiam quod non sentias quandoque proferre. Melior quidem semper mihi visa est veteris ecclesiae condicio, quam eiusmodi fuisse ex sacris litteris
39699. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Prorsus ut defendam, haud unquam fecerim; id hac tamen temporis
necessitate laudare necessum. Nunquam ego vel voculam quae intentioni non respondeat proferrem
ni necessitas sic secum ferret, nempe perdita mortalium pravitas tegere saepe consilia iubet
atque aliquid etiam quod non sentias quandoque proferre. Melior quidem semper mihi visa est
veteris ecclesiae condicio, quam eiusmodi fuisse ex sacris litteris accepimus ut universa vox
populi foret "est est, non non,"
39700. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ferret, nempe perdita mortalium pravitas tegere saepe consilia iubet
atque aliquid etiam quod non sentias quandoque proferre. Melior quidem semper mihi visa est
veteris ecclesiae condicio, quam eiusmodi fuisse ex sacris litteris accepimus ut universa vox
populi foret "est est, non non,"
39701. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nempe perdita mortalium pravitas tegere saepe consilia iubet
atque aliquid etiam quod non sentias quandoque proferre. Melior quidem semper mihi visa est
veteris ecclesiae condicio, quam eiusmodi fuisse ex sacris litteris accepimus ut universa vox
populi foret "est est, non non,"
39702. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
39703. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] (neque enim fugere id te existimo) in primis nascentis reipublicae Romanae temporibus multa bella politica confecta, negotia haud pauca illa administrata fuisse. Ipsae sacrae litterae, quae tantam populi sinceritatem extollunt, facta quadam eiusdem temporis politica referunt. Non igitur politica rei tam improbae causam dedit; ipsa mortalium pravitas, quae proximis saeculis erupit, pestem hanc secum tulit; quippe resistere aliorum improbitati cum virtute non possent, his quidam modis consulere sibi voluere.
39704. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] extollunt, facta quadam eiusdem temporis politica referunt. Non igitur politica rei tam improbae causam dedit; ipsa mortalium pravitas, quae proximis saeculis erupit, pestem hanc secum tulit; quippe resistere aliorum improbitati cum virtute non possent, his quidam modis consulere sibi voluere. Nolim me sine teste loqui putes, audi Sallustium: "Ambitio" (inquit ille) "multos mortales falsos fieri subegit, aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habere."
39705. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] mortales
falsos fieri subegit, aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habere."
39706. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] alicuius, qui sinceritate delectetur, gratiam opus sit, sane tum sinceritas actus politicae erit, quippe idem et prudentiae est. Quo planius perspicitur quam parva inter utrumque sit differentia nisi, subtilius si loquar, dicere velim omnem politicae actum et prudentiae esse, non omnem vero prudentiae actionem et politicae esse; quippe quae insuper quandam ingenii inventionem exigat. Sed haec qui aestimata sint, in parvo discrimine ponam; id constare abunde puto eos, qui politicam meditati sunt, nonnisi prudentiam docere voluisse, pessimo licet fato
39707. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] pessimo licet fato quod ad fraudes deinde pleraque sunt traducta. Id autem perperam discrevit Alonicus quod eam quae in gubernando consistit politicam laudandam, quae in vivendo cum aliis sita est vituperandam putarit; quasi in illa quoque plurima in fraudes versa esse non constet, cum maiori dolo dominationem sibi retinuerit Augustus et secutus eius vestigia Cosmus, quam quisquam privatorum aut invidiam alteri aut sibi amorem conciliarit. Illos autem, quos de politica conscripsit Aristoteles,
39708. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] differre concedo; quippe illic theorice res agitur, politica ad particularia descendit, qualia multa in suis libris Cicero, plura Livius, plurima Tacitus tradidere, ut et de eo convincatur Alonicus quod nullos esse politicae auctores contendit. Sed enim hos quoque sparsim, non ex composito rem egisse fatendum est, ut ipse quoque Aristoteles, qui dum ad particularia devenit quid nisi politica in quinto et sexto libro praecepta tradidit? Aeque igitur late politica atque prudentia patet, atque sicut sibi apud alterum ingenioso quodam nec tamen
39709. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ita et urbem in fide servare, principem suum populo gratum facere actus politicae est. Longius provectus sum, finiam dum Baronio respondero, ne aliquid uspiam Alonico praesidii relinquatur. Scio equidem Baronium politicorum haeresim pluribus locis nominasse, sed id non morum causa, sed perversae cuiuspiam opinionis quam perperam politicam appellat, nempe esse principi vel spiritualem in suis regionibus potestatem, nec enim Pontifici ullatenus subici; id eius, inquam, opinionis causa ab eo dici pariter scio. Apparuit iam quid
39710. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sed perversae cuiuspiam opinionis quam perperam politicam appellat, nempe esse principi vel spiritualem in suis regionibus potestatem, nec enim Pontifici ullatenus subici; id eius, inquam, opinionis causa ab eo dici pariter scio. Apparuit iam quid politica foret; quod non tantum propriam utilitatem respiciat, apparuit; aliis quoque, quae Alonicus opposuerat satisfactum est; reliqui nisi vester assensus iam nihil est: quem si ista non extorsere, alias eripere sum paratus." Laudavimus omnes et pedibus, ut aiunt, manibusque in suam
39711. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] id eius, inquam, opinionis causa ab eo dici pariter scio. Apparuit iam quid politica foret; quod non tantum propriam utilitatem respiciat, apparuit; aliis quoque, quae Alonicus opposuerat satisfactum est; reliqui nisi vester assensus iam nihil est: quem si ista non extorsere, alias eripere sum paratus." Laudavimus omnes et pedibus, ut aiunt, manibusque in suam sententiam itum est. Ego autem quod vehementer in priori opinione essem confirmatus consideraturum me postea rationesque curiosius collaturum affirmavi. Post
39712. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] alias quam disserendum semper mage pronus. Ante omnia autem id nos minime debet praeterire, de suo potissimum sermo nobis futurus sit, ne incerta hinc inde vagetur oratio et de hoc orsi mox ad aliud nihil conexum incongrua levitate transeamus. Tres mortalium non in Croatia solum, sed per omnem, qua late patet, Christianum orbem sunt condiciones: ut omnis aut religiosus sit aut ecclesiasticus aut saecularis. Primi, quod relictis his negotiorum turbis vitam sectati sunt solitariam, haud nobis curae futuri sunt ad suas illos regulas
39713. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ut omnis aut religiosus sit aut ecclesiasticus aut saecularis. Primi, quod relictis his negotiorum turbis vitam sectati sunt solitariam, haud nobis curae futuri sunt ad suas illos regulas relegantibus, quae omnem ipsorum vitam moderentur. Quod si claustris se exserant, ut non modica cum rerum iactura iam nimium factitant, optandum nobis potius est ut ignorantia res tractandi extraneas ad suam solitudinem compellantur, non ut etiam facem iis praeferamus quo rebus proposito suo prorsus repugnantibus ingerere se facilius possint. De
39714. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] curae futuri sunt ad suas illos regulas relegantibus, quae omnem ipsorum vitam moderentur. Quod si claustris se exserant, ut non modica cum rerum iactura iam nimium factitant, optandum nobis potius est ut ignorantia res tractandi extraneas ad suam solitudinem compellantur, non ut etiam facem iis praeferamus quo rebus proposito suo prorsus repugnantibus ingerere se facilius possint. De ecclesiasticis etsi dicere ipse quoque nonnihil omnino possem, quod ut in aliis ita hoc quoque in genere non pauca mente seposui, tamen et ne argumenti
39715. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] extraneas ad suam solitudinem compellantur, non ut etiam facem iis praeferamus quo rebus proposito suo prorsus repugnantibus ingerere se facilius possint. De ecclesiasticis etsi dicere ipse quoque nonnihil omnino possem, quod ut in aliis ita hoc quoque in genere non pauca mente seposui, tamen et ne argumenti magnitudine obruerer, et quod id Amado magis congruat, ego nihil afferam; ipse si velit adicere, ultro poterit. De tertio igitur hominum genere sermo mihi in praesens futurus est vestro hortatu nec minus, ut spero,
39716. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] tertio igitur hominum genere sermo mihi in praesens futurus est vestro hortatu nec minus, ut spero, benevolentia, ut illud pro posse persequar, quae illorum in actionibus suis regendis esse debeat politica, quis in instituenda omni vita modus. Haec omnis oratio eo pertinebit, non ut in universum ostendam quid quisque pro se agere debeat, sed ut demonstrem qui omnis nostrum uniuscuiusque actio congruiter ad patriam prudenter institui debeat. Itaque, ut strictius loquar, non personalem, ut Mazarinius, sed patriam politicam pertractabo. Ac
39717. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] politica, quis in instituenda omni vita modus. Haec omnis oratio eo pertinebit, non ut in universum ostendam quid quisque pro se agere debeat, sed ut demonstrem qui omnis nostrum uniuscuiusque actio congruiter ad patriam prudenter institui debeat. Itaque, ut strictius loquar, non personalem, ut Mazarinius, sed patriam politicam pertractabo. Ac quoniam de iis, qui in hoc versantur saeculo, sermo mihi futurus est, cumque eorum diversa rursus sint genera, de quo potissimum genere sim tractaturus, antea cognoscendum est. De mercenariis et vili
39718. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] saeculo, sermo mihi futurus est, cumque eorum diversa rursus sint genera, de quo potissimum genere sim tractaturus, antea cognoscendum est. De mercenariis et vili opificum grege neque de aliis artificibus, quorum infinita sunt genera (quamquam nos penuriam potius, nescio an non popularium nostrorum aliqua negligentia, hoc quoque in genere patimur) – de his, inquam, omnibus non disseremus. At nec de iis quidem qui in patria educati et patrios mores amplexi populari aura abrepti sunt. Ducat illos trahatque in
39719. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] est. De mercenariis et vili opificum grege neque de aliis artificibus, quorum infinita sunt genera (quamquam nos penuriam potius, nescio an non popularium nostrorum aliqua negligentia, hoc quoque in genere patimur) – de his, inquam, omnibus non disseremus. At nec de iis quidem qui in patria educati et patrios mores amplexi populari aura abrepti sunt. Ducat illos trahatque in praeceps suus error, nobis negotii nihil facessant; ipsis prima litterarum elementa didicisse mox compotationibus aut servitiis etiam
39720. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] amplexi populari aura abrepti sunt. Ducat illos trahatque in praeceps suus error, nobis negotii nihil facessant; ipsis prima litterarum elementa didicisse mox compotationibus aut servitiis etiam quandoque foedis, et ad honores et ad vitam optime (ut putant) agendam satis est, non ut nostris praeceptis egeant. Neque vero de iis quidquam dicturus sum qui seu nimio litterarum amore (quamquam hi paucissimi, proh dolor! et fuerint, et vero futuri sint) seu negotiorum incertitudinem pertaesi ad otium sapientiae confugerunt: istis propositum suum persequi
39721. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] amor et ab insanis vulgi opinionibus alienatio, quae nos (ausim sine superbia asserere) universi, Divino primum beneficio, dein Amadi praeceptis, mox nostra etiam industriola accepimus. His omnibus nostris exosi gentilibus ad rempublicam tamen accedere, honores capere, vitam non inquietam ducere cupimus. Hercle maius fortasse istud homine opus fuerit et ut optetur satis. Nec tamen succumbendum est, et quod in totum non possumus in parte ut assequamur, nihil intentati relinquere debemus. Hoc ego consilio mature rem examinavi saepeque
39722. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] mox nostra etiam industriola accepimus. His omnibus nostris exosi gentilibus ad rempublicam tamen accedere, honores capere, vitam non inquietam ducere cupimus. Hercle maius fortasse istud homine opus fuerit et ut optetur satis. Nec tamen succumbendum est, et quod in totum non possumus in parte ut assequamur, nihil intentati relinquere debemus. Hoc ego consilio mature rem examinavi saepeque intra me ipsum revolvi ea quae modo vobis sum allaturus. Necdum illis negotiorum turbis nos ingessimus, necdum mala populares nostros de nobis
39723. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] me ipsum revolvi ea quae modo vobis sum allaturus. Necdum illis negotiorum turbis nos ingessimus, necdum mala populares nostros de nobis opinio pervasit, res adhuc integra est; possumus collatis rationibus ita nos communire ut et nostris inhaerere inceptis et vitam ducere non malam valeamus. Populares illi, qui caeco impetu et fortuito casu ad rempublicam feruntur, suis vitiis et vulgi insania defenduntur; nos, qui diverso itinere et proposito laudatissimo accedimus, ratio maturaque consilia defendere non valebunt? Haec igitur expedienda sunt;
39724. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nostris inhaerere inceptis et vitam ducere non malam valeamus. Populares illi, qui caeco impetu et fortuito casu ad rempublicam feruntur, suis vitiis et vulgi insania defenduntur; nos, qui diverso itinere et proposito laudatissimo accedimus, ratio maturaque consilia defendere non valebunt? Haec igitur expedienda sunt; ac quoniam ad patriam pertinet oratio visque omnis in eo est constituta qui congrue ad illam prudenter actiones nostras moderari valeamus, de ea antea ut videamus moresque gentis eius dispiciamus, plane necessum est. Habet hoc
39725. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sit inimica. Haec prima sermonum materies, haec communis popularis odii origo; nunquam facilius in oculos quid incurrit quam vestis aut suppellectilis aut aliae cuiuspiam rei insueta novitas. Illusiones inde, mox cachinni, dein apertum odium: atque id quidem aliquatenus non male, ne omnis per aliena mos patrius intereat; at vero quod suis quibusdam ineptiis ita inhaerent ut cuncta extera pro illis flocci pendeant, immo aperta sua vitia virtutibus praeferant alienis, id vero quis unquam approbarit? Cogor hic in
39726. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] immo aperta sua vitia virtutibus praeferant alienis, id vero quis unquam approbarit? Cogor hic in laudes erumpere eius philosophi qui faciliorem de vitio ad vitium transitum quam ad virtutem dixit; nempe admodum vere, quod in iis, de quibus agimus, licet experiri: mutatis non nihil moribus ubi a prisca illa tenacitate descitum est, iam in omne novitatis genus erumpitur: quod tamen sua auctores invidia, quod adhuc sint exigui, constat. Ad alia nunc venio: quis ignorat Croatarum in litteras eruditosque homines odium? Exsecrandum
39727. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] contracta illis passio ut cuncta potius alia quam e suis aliquem efferri patiantur. Si immeritus scandat, id ipsum opprobrio datur; si iter illi virtute stratum sit, haec sugillatur: mille eius defectus primum privatos inter audias, mox apud principem quoque similibus non abstinetur. Hinc inprompti erga virtutem gentilium animi ac, ut ut adsit, tegere satius videtur. Inde acerba aliorum in gentem dominatio, ipsis honor nullus, patria ipsa in exterorum manus iam iam concessit: suavia tamen haec et, ut invidiam expleas, praetereuntur; misero
39728. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] plane ignorat. Periimus profecto, cives, periimus, ni dii et nos meliora: at cunctis quis istud tribuat deus? Mentem quis omnium mutet? Sed erit aliquis fors favor quondam deum; nos cogitationis acerbitate orationem alio avocemus. Inter alia eiusdem gentis vitia non postremum id quoque locum obtinet quod nihil perinde atque aliorum consiliis, vel si patriae sint utilissima, adversari pulchrum ipsis magnumve videatur. Testantur comitia quae insano hoc adversandi studio ut plurimum fluctuant, praesertim si eius, qui princeps considet,
39729. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Quod nobis in praesens propositum est ut post explicatos gentis mores illud, quoad res fieri patietur, ostendamus qui nec iis quibus ceteri vitiis volutari et a populari abesse indignatione valeamus. Ad quod cum favor superum, tum fortunae indulgentia non levis, postremo nostra opera expeditaque in depromendis consiliis ratio adesse debent. Sed illa quidem ut dare alienum, ita persequi non nostrum est; de posteriori, ut nostra fert imbecillitas, expediamur. Duplicem ego cum inter nostros, tum in omni republica vivendi
39730. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] qui nec iis quibus ceteri vitiis volutari et a populari abesse indignatione valeamus. Ad quod cum favor superum, tum fortunae indulgentia non levis, postremo nostra opera expeditaque in depromendis consiliis ratio adesse debent. Sed illa quidem ut dare alienum, ita persequi non nostrum est; de posteriori, ut nostra fert imbecillitas, expediamur. Duplicem ego cum inter nostros, tum in omni republica vivendi rationem puto, duram illam et leniorem alteram; cuius exempla cum alibi, tum Romae possumus capere infinita. Illam princeps Cato
39731. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] amplexus ita reipublicae consuluit ut, nisi ira numinum pridem Romanis rebus infensorum obstitisset, pristinum procul dubio reipublicae statum restituissent. Atque haec quidem ita iam tum evenere; nunc nihil dubii superest quin apertam illam vivendi rationem qui iniisset non apud nostrates tantum, ubi plurimum popularis invidia viget, sed ubique gentium seu regnantium odio seu aemulorum artibus dicto citius interiret. Qua de causa nos quoque eam vivendi normam, ut nobis prorsus incongruam et horum potissimum temporum rationi minime
39732. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] prioribus ad particularia iam descendamus. Omnis de modo in Croatia vivendi quaestio ad duo potissimum refferri potest; nempe ad publicas cuiusque actiones et ad domestica singulorum negotia remque familiarem. De ista ut ordiar, id antea praemonendum putavi non esse unam tam certam stabilemque agendi regulam sive in domesticis his, de quibus agimus, negotiis, sive in publica cuiusque vitae ratione, quae singulis apta sit adhiberi; nam quibus aut communi via vulgi incedere aut spreto populari favore ea tantum, quae recta ac patriae
39733. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] episcopo a gente nostra est adversum, ut unum fere istud sit quod Croatas externam nonnihil dominationem faciat aspernari. Huic proximum est ita suos in officio servos continere ut nec querendi iis de domino nec fastidiendi occasio detur; nam id quoque ad famam popularem non parum confert eos habere servos qui suum ubique dominum cum laude nominent. Vidi ego eum, qui id neglexerit, non tantum servorum turba, verum aliis etiam ob id ipsum invisum fuisse. Iam id omittere nequaquam possum quod ab Amado toties inculcatum accepi, nihil coram
39734. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] aspernari. Huic proximum est ita suos in officio servos continere ut nec querendi iis de domino nec fastidiendi occasio detur; nam id quoque ad famam popularem non parum confert eos habere servos qui suum ubique dominum cum laude nominent. Vidi ego eum, qui id neglexerit, non tantum servorum turba, verum aliis etiam ob id ipsum invisum fuisse. Iam id omittere nequaquam possum quod ab Amado toties inculcatum accepi, nihil coram servis praeter dignitatem suam vel ioci causa esse faciendum, ne contemptus inde servilis ex more sequatur.
39735. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] et discedere haudquaquam permissum est. Suas tamen hoc quoque consilium habet difficultates subestque fugae primum, tum furti rapinarumque periculum suam quemque colonum domum ditare cogitante. Sed illi quidem prudenti domini lenitate occurri potest, quod me ipsum non raro vidisse memini; furtis autem domini vigilantia poenarumque metus modum ponet. Non adferam hic ea quae sive a Cicerone in prima ad Quintum fratrem epistola, sive ab aliis passim auctoribus egregie monumentis sunt consignata, quod a nostro proposito aliena sint. De
39736. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] difficultates subestque fugae primum, tum furti rapinarumque periculum suam quemque colonum domum ditare cogitante. Sed illi quidem prudenti domini lenitate occurri potest, quod me ipsum non raro vidisse memini; furtis autem domini vigilantia poenarumque metus modum ponet. Non adferam hic ea quae sive a Cicerone in prima ad Quintum fratrem epistola, sive ab aliis passim auctoribus egregie monumentis sunt consignata, quod a nostro proposito aliena sint. De colonis tantum, qui et ipsi pars familiae sunt, pauca adicere me oportet; quibus quis modus
39737. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] a Cicerone in prima ad Quintum fratrem epistola, sive ab aliis passim auctoribus egregie monumentis sunt consignata, quod a nostro proposito aliena sint. De colonis tantum, qui et ipsi pars familiae sunt, pauca adicere me oportet; quibus quis modus adhibendus sit cognoscere non habet exigui momenti locum; gens enim ob saevitiam aeque atque lenitatem dominis suis infesta et ad eos fraudandos supra condicionem suam ingeniosa, ut nescias duriusne eos an lenius habere expediat. Atque id quidem experientia iam
39738. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] iam ostendit nihil eos aeque ac nimiam domini lenitatem extollere insolentesque et ad omne facinoris genus reddere prorsus pronos. Sed mihi natura minime acerbo omniumque, quoad fieri potest, mortalium benevolentiam cupienti durius quidquam hoc in genere constituere non libet, praesertim quod ipse quorundam memini quos minime insolentes domini tamen sui cupidos observavi. Itaque nos quoque eo decet collimare; quamquam difficillimum in re modum esse omnino intelligam, tempus tamen locusque nobis eum subministrabunt si intenti in id animo
39739. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quidem barbarus semper et ab omni humanitate alienus mos ille visus est ut feris peius iumentisque coloni tractentur; nam bestias ipsas meliores domini haud unquam adeo caedunt ut quidam nostratum suos colonos. Sed eorum rursus pervicaciam et quod secus in disciplina contineri non posse videantur consideranti dubitare usu venit an non ex necessitate laudari hoc factum debeat. Faciant igitur alii ut aliis placet, ego id mihi hac in re pro norma constitui: ita agere ut neque iustitiae disciplinaeque inferam detrimentum, et cum homine rem mihi esse
39740. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ille visus est ut feris peius iumentisque coloni tractentur; nam bestias ipsas meliores domini haud unquam adeo caedunt ut quidam nostratum suos colonos. Sed eorum rursus pervicaciam et quod secus in disciplina contineri non posse videantur consideranti dubitare usu venit an non ex necessitate laudari hoc factum debeat. Faciant igitur alii ut aliis placet, ego id mihi hac in re pro norma constitui: ita agere ut neque iustitiae disciplinaeque inferam detrimentum, et cum homine rem mihi esse nunquam sim immemor. Ad uxorem iam filiosque, quia
39741. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] iustitiae disciplinaeque inferam detrimentum, et cum homine rem mihi esse nunquam sim immemor. Ad uxorem iam filiosque, quia praestantissimam familiae partem, postremo transeamus. Fuerit id multum rationibus eius, qui populariter vivere constituerit, accommodatum si non inferiorem nec aliunde nisi e patria aut ad summum Ungaria ducat. At ego multos aetatis nostrae claros viros secus fecisse memoria teneo nec ultra in hoc quam murmur populare offendisse; quorum si quis vestigia vellet aemulari ne illi quidem amplius quidquam posset evenire.
39742. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quorum si quis vestigia vellet aemulari ne illi quidem amplius quidquam posset evenire. Itaque si eiusmodi inde commodum sive ad rei familiaris augmentum, sive etiam ad vitae tranquillitatem consecuturum se intelligat, quod popularis illius odii detrimento longe superius sit, non ausim ego eiusmodi factum improbare. Iam patria eam lingua quantocius imbuere et ad cuncta popularia conformare quod expediat, nemo est qui non videt; nam id universim in uxore aeque atque se ipso cavendum est ne quid novitatis
39743. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] etiam ad vitae tranquillitatem consecuturum se intelligat, quod popularis illius odii detrimento longe superius sit, non ausim ego eiusmodi factum improbare. Iam patria eam lingua quantocius imbuere et ad cuncta popularia conformare quod expediat, nemo est qui non videt; nam id universim in uxore aeque atque se ipso cavendum est ne quid novitatis appareat neve sermonibus causas detur. Itaque suis eam instituere principiis et a consueto mulieribus res habendi peregrinas desiderio avertere multum sane
39744. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sive domestica sive sit peregrina, crebris dehortari sermonibus utile fuerit ut, quemadmodum vitae societatem recepit, ita normam quoque vivendi viri (ut sapientissime Plutarchus monuit) amplectatur. Iam maximam, quoad fieri potest, vitae consensionem ut suadeam, propositum non admittit, quippe id alioquin pernecessarium est et esse habetur solentque prudentes viri, ut facilius id assequantur, in levioribus quibusdam mulieri concedere, quae tamen suae in uxorem auctoritati nihil officiant. Id tantum monere me omnino oportet ut, quantum industria
39745. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] prudentes viri, ut facilius id assequantur, in levioribus quibusdam mulieri concedere, quae tamen suae in uxorem auctoritati nihil officiant. Id tantum monere me omnino oportet ut, quantum industria nostra valebit, excolere illam et ea, si fieri possit, politia imbuere non desistamus qua exteras feminas sublime nimium fulgere conspicimus. Sit aliquis vestitus splendor, sit in exteris excipiendis tractandisque permissa comitas, quae tamen sermonibus ansam nequaquam praebeat. Si verbosa sit, modestiam; si subrustica, elegantiam docebimus.
39746. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] modestiam; si subrustica, elegantiam docebimus. Nunquam illi feminarum illustrium consortium prohibeatur; ad illos muliercularum coetus, qui in maritorum insectatione potissimum consistunt, ne admittatur. Id compositis primum ad id sermonibus suadendum est quod, si res fieri non patiatur, quod eo iam magnitudinis vitium istud excrevit ut matronas fere omnes pervaserit, tum proximum est ita illam formare ut se in his modestissimam aeque ac sapientissimam praebeat. Sit suus illi labor nec sua condicione indignus. Litteris se ut
39747. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] tum proximum est ita illam formare ut se in his modestissimam aeque ac sapientissimam praebeat. Sit suus illi labor nec sua condicione indignus. Litteris se ut occuparet, optandum id quidem foret; at vereor ne amplius quidquam. Ubi enim eiusmodi feminam reperias quae id non respuat aut prava contra litteras opinione aut, quod frequentius est, desidia muliebri; ut taceam quod nihil uspiam sit quod popularem magis illi viroque suo infamiam possit procurare. Itaque in totum ne ego quidem id suaserim; in parte non est quod impediat, nempe ubi
39748. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] eiusmodi feminam reperias quae id non respuat aut prava contra litteras opinione aut, quod frequentius est, desidia muliebri; ut taceam quod nihil uspiam sit quod popularem magis illi viroque suo infamiam possit procurare. Itaque in totum ne ego quidem id suaserim; in parte non est quod impediat, nempe ubi per nimium otium licet librorum aliquid ipsam revolvere, quod tum praesertim facile potest evenire si, ut sunt apud nos nonnullae, Italicas litteras teneat. Cogor hic invitus licet in eam descendere quaestionem quae ut contrariis studiis
39749. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quod ipsis proprium, quia nonnihil durius est, fastidiant, et ista otii potius refugia quam veros labores consectentur. Eludendam reponunt alii simulacris istis mulierum vanitatem ut integra nobis in rebus seriis auctoritas constet. Nec eas opera sibi propria fastidire, sed non eadem decora omnibus. Continuam illam per agros et villam cursitationem, illam exquisitam rerum minimarum curam feminas, quas supra servilem condicionem dii evexerint, nequaquam decere. Cedo enim rusticum aliquem villae praefectum, quid infra haec ab illo exiges? Ne nobis
39750. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] subrustica, qualis nostrates inter prioribus praesertim temporibus viguit, proprium nobilium feminarum opus sit? Quod illam attinet, verum id quidem indubitatumque est virorum mollitie hanc illi praerogativam accesisse; at postquam eam iam accepere, cum nemo sit qui eam non concedat, nos quoque non abnuemus. De altera id pariter omnibus compertum habetur mulieri rei familiaris administrationem incumbere; at num dura illa et an omni tempore omnique feminae competat, in dubium revocatur. Hic ego, ut ut alii existiment, ita dicendum puto, primum
39751. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nostrates inter prioribus praesertim temporibus viguit, proprium nobilium feminarum opus sit? Quod illam attinet, verum id quidem indubitatumque est virorum mollitie hanc illi praerogativam accesisse; at postquam eam iam accepere, cum nemo sit qui eam non concedat, nos quoque non abnuemus. De altera id pariter omnibus compertum habetur mulieri rei familiaris administrationem incumbere; at num dura illa et an omni tempore omnique feminae competat, in dubium revocatur. Hic ego, ut ut alii existiment, ita dicendum puto, primum ut, sicut aliis
39752. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sit qui eam sublevet. Alios haec cura premat, herae tantum supremum regimen comittatur. Itaque sciet quidem illa quid census, quid pecoris, quid terrarum, quid suppellectilium sit ipsaque id propriis nonnunquam oculis lustrabit; at vero nullas pro hoc antelucanas vigilias, non nimiam illam contentionem nec continuam furentis instar cursitationem pro hoc impendet. Finiam de uxore dum unum adhuc documentum subiunxero: nimium quoniam infirmior ille sexus est quam ut omnibus providendis sufficiat, fuerit fortasse haud inutile si partitis
39753. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] velit vivere, est fugiendum ne ad exteram magnificentiam apparatae patrii moris contemptum praeferant. Atque id quidem hactenus prorsus oportuit; nunc, ubi peregrina iam apud complures ornamenta conspici coeptavere, vereor ne re in plures (ut fieri assolet) sensim diffusa non modo supervacuum, sed etiam subrusticum consilium istud evadat. Utcunque sit, nos mores hominum condicionemque temporis oportet aestimare, id autem prorsus vitare ne immoderato in aedificando luxu peccetur; id enim, uti et alia omnia quae conciliando prodigi nomini
39754. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] in aedificando luxu peccetur; id enim, uti et alia omnia quae conciliando prodigi nomini inserviunt, mirum quam malam in civibus de nobis opinionem efficiunt quae postea rebus gerendis ut plurimum officit. Iam agros omnemque quae proprie dicitur posessionem quod attinet, non leve nobis Italia subministrat argumentum eam non pro debito et aequo excoli. Dii boni! quam exiguum terrae spatium complures illic homines alit, cum in Croatia vix infinita iugerum spatia occupantesque complura montium iuga silvae unius necessitatem domus expleant. Haud
39755. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] omnia quae conciliando prodigi nomini inserviunt, mirum quam malam in civibus de nobis opinionem efficiunt quae postea rebus gerendis ut plurimum officit. Iam agros omnemque quae proprie dicitur posessionem quod attinet, non leve nobis Italia subministrat argumentum eam non pro debito et aequo excoli. Dii boni! quam exiguum terrae spatium complures illic homines alit, cum in Croatia vix infinita iugerum spatia occupantesque complura montium iuga silvae unius necessitatem domus expleant. Haud abnuerim discrimen intercedere pro regione; id
39756. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] pro debito et aequo excoli. Dii boni! quam exiguum terrae spatium complures illic homines alit, cum in Croatia vix infinita iugerum spatia occupantesque complura montium iuga silvae unius necessitatem domus expleant. Haud abnuerim discrimen intercedere pro regione; id affirmo non pro natura soli fructum a nobis Croatiae capi. In lignis id ostendisse sufficiat, quae quis nescit quanta secentur prodigalitate, quanta socordia colligantur, cum in Italia ne virgam quidem per inertiam interire conspicias! Exemplum igitur nos in aliena terra edoctos
39757. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Lenienda verbis invidia est neque id passim, sed apud eos quos magis ratio regit. Hi primum in sententiam, si fieri potest, nostram traducendi sunt, ut sensim in plures exemplum transeat. Sic populari, quantum fieri potest, invidiae est occurrendum. Atque id quidem non in hoc tantummodo casu, sed universim omnibus in rebus suaserim velut facillimum vitandae popularis invidiae excolendaeque Croatiae modum. Quo in genere id praetermittere haud possum, quin admoneam eos qui extera imbuti disciplina prae ceteris rationi concedunt
39758. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Itaque congesta praeceptorum copia me paucissime ut potero expediam, contentus si generalia quaedam attulero documenta e quibus singularia multa, etsi in praesens omissa, erui possint. Id autem ante omnia memoria repetendum est nos non in libera quadam republica neque sub optimatibus vivere, sed regibus, quibus ius vitae necisque dii concesserunt, subesse. Supervacaneum itaque fuerit elatos illos spiritus et intempestivam praeseferre libertatem, quin congruos potius tempori condicionique mores assumimus,
39759. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ut sua dictorum cuique ratio constet. Nihil agendum dicendumve est quod vulgatum principis invidiam mereatur. Quod expertus moneo, eo felix quod alieno exemplo id impune mihi licuerit didicisse. Vetus gentilium nostrorum simplicitas et priscus candor dudum iam exolevit, nunc non quid solum, sed et coram quibus dicas faciasve circumspiciendum est. Itaque id quidem omni, qua fieri potest, ratione cavendum est ne a subditi in quodam officio desciscamus; at vero id non minus opinione mea vitandum est ne, dum obligationi subditi non deesse plus nimio
39760. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Vetus gentilium nostrorum simplicitas et priscus candor dudum iam exolevit, nunc non quid solum, sed et coram quibus dicas faciasve circumspiciendum est. Itaque id quidem omni, qua fieri potest, ratione cavendum est ne a subditi in quodam officio desciscamus; at vero id non minus opinione mea vitandum est ne, dum obligationi subditi non deesse plus nimio contendimus, cives nos esse obliviscamur, dumque principi gratificari nimium sollicite volumus, patriae efficiamur proditores; quod quosdam non sine maximo dolore, etsi parum prospere, aetate
39761. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] iam exolevit, nunc non quid solum, sed et coram quibus dicas faciasve circumspiciendum est. Itaque id quidem omni, qua fieri potest, ratione cavendum est ne a subditi in quodam officio desciscamus; at vero id non minus opinione mea vitandum est ne, dum obligationi subditi non deesse plus nimio contendimus, cives nos esse obliviscamur, dumque principi gratificari nimium sollicite volumus, patriae efficiamur proditores; quod quosdam non sine maximo dolore, etsi parum prospere, aetate nostra tentasse vidimus. Suus est et principi
39762. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] a subditi in quodam officio desciscamus; at vero id non minus opinione mea vitandum est ne, dum obligationi subditi non deesse plus nimio contendimus, cives nos esse obliviscamur, dumque principi gratificari nimium sollicite volumus, patriae efficiamur proditores; quod quosdam non sine maximo dolore, etsi parum prospere, aetate nostra tentasse vidimus. Suus est et principi placendi modus, quem tuto et sine scelere possis exercere; si per flagitia adrepas aut ipsius te principis aut aliorum invidia perdet. Id ego et scriptorum testimonio
39763. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] etsi parum prospere, aetate nostra tentasse vidimus. Suus est et principi placendi modus, quem tuto et sine scelere possis exercere; si per flagitia adrepas aut ipsius te principis aut aliorum invidia perdet. Id ego et scriptorum testimonio didici et propriis non infrequenter oculis spectavi; quod in nostratibus eo maiori reprehensione dignum existimandum est quod condignum alioquin nunquam operae pretium ferant; cum, quacunque demum patriae ruina principi assentati sint, nunquam ad intimam eius amicitiam aut amplos quosdam honores
39764. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] demum patriae ruina principi assentati sint, nunquam ad intimam eius amicitiam aut amplos quosdam honores pertigerint. Desipimus, cives, profecto desipimus, si tam parvi patriam aestimamus, ut pro blando quopiam principis verbo aut levi nescio qua dignitate prodere ipsam pensi non habeamus! Id igitur si boni viri, si cives non ingrati haberi volumus, fugiendum est; id autem consulto quis fecerit si bonis artibus per optimatum, potissimum qui Viennae agunt, gratiam principis favorem mereri possit; quo tamen non tam ad proprium quam ad patriae
39765. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] eius amicitiam aut amplos quosdam honores pertigerint. Desipimus, cives, profecto desipimus, si tam parvi patriam aestimamus, ut pro blando quopiam principis verbo aut levi nescio qua dignitate prodere ipsam pensi non habeamus! Id igitur si boni viri, si cives non ingrati haberi volumus, fugiendum est; id autem consulto quis fecerit si bonis artibus per optimatum, potissimum qui Viennae agunt, gratiam principis favorem mereri possit; quo tamen non tam ad proprium quam ad patriae commodum utetur si mea voluerit sententia stare.
39766. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] dignitate prodere ipsam pensi non habeamus! Id igitur si boni viri, si cives non ingrati haberi volumus, fugiendum est; id autem consulto quis fecerit si bonis artibus per optimatum, potissimum qui Viennae agunt, gratiam principis favorem mereri possit; quo tamen non tam ad proprium quam ad patriae commodum utetur si mea voluerit sententia stare. Equidem non ignoro mentione iniecta de iis me oportere artibus uberius disserere quibus ministrorum gratia possit occupari; at ego, quoniam non usquequaque vacat, brevissime
39767. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] volumus, fugiendum est; id autem consulto quis fecerit si bonis artibus per optimatum, potissimum qui Viennae agunt, gratiam principis favorem mereri possit; quo tamen non tam ad proprium quam ad patriae commodum utetur si mea voluerit sententia stare. Equidem non ignoro mentione iniecta de iis me oportere artibus uberius disserere quibus ministrorum gratia possit occupari; at ego, quoniam non usquequaque vacat, brevissime expediam. Potissima hoc in genere sunt formae naturaeque liberalitas, linguarum, quae in aula floreant,
39768. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] principis favorem mereri possit; quo tamen non tam ad proprium quam ad patriae commodum utetur si mea voluerit sententia stare. Equidem non ignoro mentione iniecta de iis me oportere artibus uberius disserere quibus ministrorum gratia possit occupari; at ego, quoniam non usquequaque vacat, brevissime expediam. Potissima hoc in genere sunt formae naturaeque liberalitas, linguarum, quae in aula floreant, cognitio, et commune his praesertim temporibus refugium: largitio. Sed in eo maxime discrimen adhibere oportet ne idem potissimum officiat
39769. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] expediam. Potissima hoc in genere sunt formae naturaeque liberalitas, linguarum, quae in aula floreant, cognitio, et commune his praesertim temporibus refugium: largitio. Sed in eo maxime discrimen adhibere oportet ne idem potissimum officiat quod ad nocendum quam ad iuvandum non minores vires habet. Duo sunt quae hoc in genere omitti sine fraude haudquaquam possunt: primum ut non contentus quis ministrarum promeruisse gratiam eandem litteris semper foveat suscitetque, quod tamen ipsum non modica utrinque cum
39770. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] cognitio, et commune his praesertim temporibus refugium: largitio. Sed in eo maxime discrimen adhibere oportet ne idem potissimum officiat quod ad nocendum quam ad iuvandum non minores vires habet. Duo sunt quae hoc in genere omitti sine fraude haudquaquam possunt: primum ut non contentus quis ministrarum promeruisse gratiam eandem litteris semper foveat suscitetque, quod tamen ipsum non modica utrinque cum cautione faciendum est; alterum ut hunc optimatum favorem aut prorsus abscondat, quo gentilium non subeat
39771. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ad nocendum quam ad iuvandum non minores vires habet. Duo sunt quae hoc in genere omitti sine fraude haudquaquam possunt: primum ut non contentus quis ministrarum promeruisse gratiam eandem litteris semper foveat suscitetque, quod tamen ipsum non modica utrinque cum cautione faciendum est; alterum ut hunc optimatum favorem aut prorsus abscondat, quo gentilium non subeat invidiam, aut omnino in vulgus proferat, quo invidiam metu reverentiaque compescat. Haec quod ad aulica attinet: quod autem agendam publice in
39772. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] primum ut non contentus quis ministrarum promeruisse gratiam eandem litteris semper foveat suscitetque, quod tamen ipsum non modica utrinque cum cautione faciendum est; alterum ut hunc optimatum favorem aut prorsus abscondat, quo gentilium non subeat invidiam, aut omnino in vulgus proferat, quo invidiam metu reverentiaque compescat. Haec quod ad aulica attinet: quod autem agendam publice in Croatia vitam concernit, id ego ante omnia consuluerim ut, quoniam mediam inter rigorem nimium et extremam comitatem
39773. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] agendam publice in Croatia vitam concernit, id ego ante omnia consuluerim ut, quoniam mediam inter rigorem nimium et extremam comitatem viam eligere est constitutum, eam vivendi rationem ineamus ut nuspiam nimii, erga inferiores nos populares potius, erga superiores autem nec non aequalium ambitiosiores abstractos magis, erga neminem vero, quod aiunt, confidentes nos praestemus. Hunc ego unicum modum puto quo popularium benevolentiae reverentiam in parte aliqua iungere possimus; quod tamen, ut et alia omnia, secundum temporis condicionem est
39774. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] solet: quid tum faciendum sit cum aut vino obrui contra propositum nostrum, aut praesentium omnium indignationem, popularium autem invidiam subire oportet? Fateor equidem nos occasiones eius modi pro facultate vitare oportere; quod si autem fortasse accidat ut abesse nobis non sit integrum, tum deprecando, suadendo, praesentis alicuius illustris mulieris patrocinium implorando in id incumbere debemus ne vitio id nobis detur; quod si remedio locus non sit, profecto ego sanitati nostrae et conscientiae potius quam famae prospectum velim.
39775. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] occasiones eius modi pro facultate vitare oportere; quod si autem fortasse accidat ut abesse nobis non sit integrum, tum deprecando, suadendo, praesentis alicuius illustris mulieris patrocinium implorando in id incumbere debemus ne vitio id nobis detur; quod si remedio locus non sit, profecto ego sanitati nostrae et conscientiae potius quam famae prospectum velim. Hic ego, cum in conviviorum memoriam sermo decurrit, non possum non recordari deterrimi illius vitii, quod pravus per omnia usus obtinuit ut nulli inter cenandum nisi de aliorum
39776. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] alicuius illustris mulieris patrocinium implorando in id incumbere debemus ne vitio id nobis detur; quod si remedio locus non sit, profecto ego sanitati nostrae et conscientiae potius quam famae prospectum velim. Hic ego, cum in conviviorum memoriam sermo decurrit, non possum non recordari deterrimi illius vitii, quod pravus per omnia usus obtinuit ut nulli inter cenandum nisi de aliorum defectibus sermones sint. Hinc omnis in claros viros invidia, hinc mutuae dissensiones proveniunt. Istud si auferas, nae, dimidium Croatiae miseriarum
39777. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] illustris mulieris patrocinium implorando in id incumbere debemus ne vitio id nobis detur; quod si remedio locus non sit, profecto ego sanitati nostrae et conscientiae potius quam famae prospectum velim. Hic ego, cum in conviviorum memoriam sermo decurrit, non possum non recordari deterrimi illius vitii, quod pravus per omnia usus obtinuit ut nulli inter cenandum nisi de aliorum defectibus sermones sint. Hinc omnis in claros viros invidia, hinc mutuae dissensiones proveniunt. Istud si auferas, nae, dimidium Croatiae miseriarum detraxeris!
39778. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] acceptura remedium videtur. Nos tamen ne cessemus abolendae pravissimae consuetudinis saltem initium facere consueto remedio, nempe id ipsum aliis, quibus nostras probari monitiones intellexerimus, ingerendo; quae res ubi deinde in plures, ut fieri solet, exierit, dubitari non potest quin minor invidiae locus sit futurus ubi eius fomentum subtrahetur. Ceterum id inter praecipua utilissimaque vitae praecepta referri potest, nimirum ne unquam inveteratas popularium nostrorum opiniones oppugnemus nisi coram iis quos aut ex integro
39779. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] opiniones, quas illi fide firmius tenent, pro frivolis (ut sunt) exploduntur. Expertus assero, statim atque id repetieris, te superbi scioli contemptorisque omnium famam assecuturum. Itaque id prorsus fugiendum est illi cui populariter vivere sit constitutum, quippe quod non in placido vultu blandisque verbis, sed in factis popularibus est constitutum. Non aliorum igitur solum opinionem non impugnabit, sed ne suam quidem vel interrogatus, si a vulgi sententia abhorreat, promet is qui me audierit, nec unquam instar magistri et quasi alios docere
39780. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Expertus assero, statim atque id repetieris, te superbi scioli contemptorisque omnium famam assecuturum. Itaque id prorsus fugiendum est illi cui populariter vivere sit constitutum, quippe quod non in placido vultu blandisque verbis, sed in factis popularibus est constitutum. Non aliorum igitur solum opinionem non impugnabit, sed ne suam quidem vel interrogatus, si a vulgi sententia abhorreat, promet is qui me audierit, nec unquam instar magistri et quasi alios docere velit de humanioribus praesertim litteris sermonem faciet; quin se quoque iis
39781. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] te superbi scioli contemptorisque omnium famam assecuturum. Itaque id prorsus fugiendum est illi cui populariter vivere sit constitutum, quippe quod non in placido vultu blandisque verbis, sed in factis popularibus est constitutum. Non aliorum igitur solum opinionem non impugnabit, sed ne suam quidem vel interrogatus, si a vulgi sententia abhorreat, promet is qui me audierit, nec unquam instar magistri et quasi alios docere velit de humanioribus praesertim litteris sermonem faciet; quin se quoque iis vacare, quoad fieri potest, obteget,
39782. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] tam magnifici ut prodigi dici possimus. Mulierum etiam et puellarum plus etiam fortasse debito commercio abstineamus ne impudici libidinibusque dediti dicamur; quod iis praesertim cavendum est qui aut necdum nupti, aut ducendis uxoribus proximi sunt. Solet id etiam invidiam non raro parere si stricto et aperto amore aliqui se complectantur, ut adsint proinde ilico qui nihil antiquius habeant quam eiusmodi amicitiam perturbare. Itaque amicitia ipsa pro virili tegenda est et quos maxime diligimus, iis in extrinsecis his minimum deferre oportet;
39783. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] et aperto amore aliqui se complectantur, ut adsint proinde ilico qui nihil antiquius habeant quam eiusmodi amicitiam perturbare. Itaque amicitia ipsa pro virili tegenda est et quos maxime diligimus, iis in extrinsecis his minimum deferre oportet; prudens enim amicus de eo non succensebit, aliorum autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus, elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque
39784. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] antiquius habeant quam eiusmodi amicitiam perturbare. Itaque amicitia ipsa pro virili tegenda est et quos maxime diligimus, iis in extrinsecis his minimum deferre oportet; prudens enim amicus de eo non succensebit, aliorum autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus, elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in re aliter se habeant, in illius sententia censentur
39785. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] his minimum deferre oportet; prudens enim amicus de eo non succensebit, aliorum autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus, elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in re aliter se habeant, in illius sententia censentur esse perversa; non commonebo praecipuam modestiae, praesertim ab adolescentibus, rationem habendam esse; de comitiis solum quin aliquid
39786. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quae sive ex dictis facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus, elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in re aliter se habeant, in illius sententia censentur esse perversa; non commonebo praecipuam modestiae, praesertim ab adolescentibus, rationem habendam esse; de comitiis solum quin aliquid afferam, non possum praeterire. Haec malignis turbari adversationibus supra diximus; restat videre quis a singulis nostrum hoc in genere modus
39787. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in re aliter se habeant, in illius sententia censentur esse perversa; non commonebo praecipuam modestiae, praesertim ab adolescentibus, rationem habendam esse; de comitiis solum quin aliquid afferam, non possum praeterire. Haec malignis turbari adversationibus supra diximus; restat videre quis a singulis nostrum hoc in genere modus tenendus sit. Id ante omnia in animo constituendum est ne quid inconsultum aut patriae nocivum proferamus; quod certe nonnisi politicorum
39788. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ubi eidem cum inimico (ut aiunt) foco est assidendum, sunt pergraves. Id quoque in vita communi confert si gravitatem quis semper praeferat nec unquam ad dissolutos illos confidentiae iocos se immittat. Porro in alioquin supponitur ut in perspicienda cuiusque indole non parum laboret quo se secundum eam prudenter dirigere sciat. Haec in collegiis: unde ubi excesserit, id primum observare eum oportet ut, quasi nihil illi externi moris inhaessiset, eundem in loquendo modum, eandem in salutando humanitatem, quam ante tenuerat, ne
39789. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] si vero ulterius prospiciat, maxime oportet se, dum in collegio adhuc agit, insigni quodam facinore, qualis potissimum defensio est, illustrare, aut magnam de se iam antea per amicos exspectationem concitare. Quibus si ad optatam dignitatem pervenerit, tum vero sua prudentia, non nostris artibus est dirigendus. Ad quod ea quoque, quae in parte dicta sunt, conferre possunt." "Immo", inquit Pretus, "haec quoque ad ea, quae a me dicta sunt, possunt accommodari." Quod fatus in horam quaesivit; quam ubi maturam discessui comperisset,
39790. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] congrua ratione ea omnia, quae inde ab obitu Augustae Theresiae innovata sunt, ad priorem legalem statum reponi possint? Solacii huius magnitudinem sola illa consideratio tantisper diminuit quod videam nostram posterorumque felicitatem sola hac providentia non absolvi, sed eo nobis omni studio conitendum esse ut primum quidem, quidquid illegalitatis in aliquam publicae administrationis partem quandocunque irrepsit, id omne in imminente iam nobis diaeta ita deleatur ut eius nec vestigium quidem severus actionum nostrarum iudex,
39791. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] rem publicam afflixerunt, malorum causa necessaria ad eius sublationem haud difficile est procurare. Si omnium, quae post novam sub Carolo VI Hungariae regulationem evenerunt, reminisci velimus, nullo certe negotio deprehendemus postremam tristem Hungariae catastrophen non alia de causa tam brevi tempore, tamque facili negotio perfectam fuisse, quam quod longa placidi Theresiani regni felicitate emolliti nos ex ipso constitutionis nostrae cardine emoveri iam antea passi simus. Quis enim nescit basim systematis nostri in eo versari, quod sola
39792. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ut primum potestas executiva legislativae coniungitur, id est, ut primum idem leges condere, idem eas pro lubitu interpretari, idem pro volupe transgredi, idem denique etiam exsequi potest. Quem denique latet, quod iam ante Iosephum II potestas executiva non modo de iis, quae stricte ad legislationem adeoque ad comitia pertinent, multa disposuerit, verum etiam partim ea, quae legibus constituta sunt, in effectum non perduxerit, partim quaedam legibus etiam adversa statuerit; urbariorum certe regulationem, studiorum
39793. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] idem denique etiam exsequi potest. Quem denique latet, quod iam ante Iosephum II potestas executiva non modo de iis, quae stricte ad legislationem adeoque ad comitia pertinent, multa disposuerit, verum etiam partim ea, quae legibus constituta sunt, in effectum non perduxerit, partim quaedam legibus etiam adversa statuerit; urbariorum certe regulationem, studiorum educationisque systema, vectigal tricesimale, pretium salis, monetae evaluationem, sanctiones poenales, ipsam usque adeo militiae, qua parte Hungariam respicit,
39794. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] regni huius statibus, ad instar locumtenentialis consilium erexit, illud primum Varasdini defixit, tum Zagrabiam transtulit, postremo cum locumtenentiali coniunxit; quasi dicasteria erigere, transferre, coniungere, separare, ad legislativam non pertineret potestatem; eodem et subsequis annis potestas executiva magnam Crisiensis, Zagrabiensis, et Syrmiensis Comitatus partem per commissionem sic dictam aulicam statui militari ita incorporavit, ut provinciales ad actum hunc deputati non ad consulendum, sed tantum
39795. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] separare, ad legislativam non pertineret potestatem; eodem et subsequis annis potestas executiva magnam Crisiensis, Zagrabiensis, et Syrmiensis Comitatus partem per commissionem sic dictam aulicam statui militari ita incorporavit, ut provinciales ad actum hunc deputati non ad consulendum, sed tantum ad informationes praestandas adhibiti fuerint, ac ea quidem, quae de Syrmiensi et Zagrabiensi decerpta sunt, re ipsa confiniis adiecta fuere, ea tamen, quae de Comitatu Crisiensi resecabantur, non confiniis regni, sed constituto in meditullio
39796. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] incorporavit, ut provinciales ad actum hunc deputati non ad consulendum, sed tantum ad informationes praestandas adhibiti fuerint, ac ea quidem, quae de Syrmiensi et Zagrabiensi decerpta sunt, re ipsa confiniis adiecta fuere, ea tamen, quae de Comitatu Crisiensi resecabantur, non confiniis regni, sed constituto in meditullio iurisdictionis politicae, sic dicto Varasdinensi Generalatui addicta, atque ita addicta sunt, ut iam una eius fimbria Zagrabiensem plane Comitatum a Crisiensi intersecet, quasi iterum erecta alioquin e bonis nobilium confinia
39797. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] politicae, sic dicto Varasdinensi Generalatui addicta, atque ita addicta sunt, ut iam una eius fimbria Zagrabiensem plane Comitatum a Crisiensi intersecet, quasi iterum erecta alioquin e bonis nobilium confinia regni coordinare eademque seu restringere, seu extendere non pertineret ad potestatem legislativam, aut vero quasi liberum esset potestati executivae sub arbitrario necessitatis publicae nomine possessores e bonis suis erga arbitrariam iterum aestimationem et bonificationem etiam invitos proturbare. Non multo post
39798. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] seu extendere non pertineret ad potestatem legislativam, aut vero quasi liberum esset potestati executivae sub arbitrario necessitatis publicae nomine possessores e bonis suis erga arbitrariam iterum aestimationem et bonificationem etiam invitos proturbare. Non multo post executiva potestas ad effectum tot tantarumque superinde conditarum regni legum aliquam partium maritimarum particulam incorporavit quidem, sed ita incorporavit, ut tota, quae inter modernos politicae iurisdictionis limites et urbem Segniam intercedit, plaga
39799. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] praefatus sum, meminisse, tum subsequi temporis usum tantisper recolere velit, agnoscet certe me nihil invidiosi, nihil dicere exaggerati. Iam vero palam est, quod solus magistratus, nisi statuum et ordinum praesidio fulciatur, usurpationibus potestatis executivae obsistere non possit. Ipsa denique constitutio nostra rimas habet, per quas potestas executiva ad usum leges ferendi facile eluctari potest; nimirum disiecta per totum corpus iuris legislationis obiecta nullibi compendio et sub unum obtutum ita collocantur, ut ex sola
39800. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] potestas executiva edidit ad illas statuum propositiones, quibus nonnulla per eam extra diaetam ordinata antiquanda esse contendebant. Ipse denique proponendi condendique articulos modus, illa gravaminum forma, quae commembrum potestatis legislativae utique non decet, illa frequens ad privilegia, quae coram potestate legislativa nulla esse debent, provocatio, stylum et reale legislationis exercitium certe non praeseferunt. Atque ita et veram malorum, quae nos presserunt, causam in eo sitam esse, quod status e reali
39801. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Ipse denique proponendi condendique articulos modus, illa gravaminum forma, quae commembrum potestatis legislativae utique non decet, illa frequens ad privilegia, quae coram potestate legislativa nulla esse debent, provocatio, stylum et reale legislationis exercitium certe non praeseferunt. Atque ita et veram malorum, quae nos presserunt, causam in eo sitam esse, quod status e reali potestatis legislativae exercitio excussi fuerint, et quid potissimum ad id, ut inde excutiantur, contulerit, iam intelligimus. Eo tantum, ut iam
39802. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quae superflua resecaverint, quae vero manca suppleverint; si constitutionis praesidium ad omnem, quae Hungariam incolit, hominum classem extenderint, praesertim vero si in ipsa illa modum, quo contribuens sublevetur, statuerint, sicque in ordinatum compendium missam non modo pro cynosura publicae administrationis, sed et pro basi inauguralium diplomatum stabiliverint: porro, si aut certum et periodicum comitiorum terminum defixerint, aut certe eadem de diaeta in diaetam ita indixerint, ut ad illa
39803. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sed et pro basi inauguralium diplomatum stabiliverint: porro, si aut certum et periodicum comitiorum terminum defixerint, aut certe eadem de diaeta in diaetam ita indixerint, ut ad illa repraesentantes nationis absque alia convocatione non tantum possint, sed et debeant comparere: si denique ipsum modum et formam leges proponendi et perferendi activitati et dignitati potestatis legislativae magis conformaverint, iam se ad reale legislationis exercitium collocabunt. Quae autem ad status in hoc
39804. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] collocabunt. Quae autem ad status in hoc reali legislationis exercitio futuris etiam temporibus conservandos pertinent, ea nunc eo facilius constitui possunt, quod favore Numinis talis nobis princeps obtigerit, qui genuinis sanae philosophiae principiis imbutus non populum propter principem, sed hunc propter populum existere palam profitetur: qui in illa, cui ante imperabat, provincia ipsum criminis laesae maiestatis nomen sustulit, poenam vero amissionis bonorum a rapacitate fisci ortum sumpsisse agnovit, qui denique primus omnium,
39805. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] aliquam circumstantiarum complicationem in criminalem inciderunt quidem quaestionem, subinde tamen per iudicium innocentes sunt declarati. Sub pio hoc principe, cum rara (ut de Traiano Plinius ait) temporum felicitate sentire quae velis et, quae sentis, dicere liceat, non erit difficile omnia ea, quae ad excludendos a reali legislationis exercitio status contulisse supra ostendimus, submovere sicque efformandam in his comitiis constitutionem ita praemunire, ut nullus etiam successorum eius eam amplius evertere possit. Si id
39806. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] legem perferre, sed eas tantum, quae in comitiis statuuntur, effectui dare possit: si statuatur ut, si quae tamen seu vero, seu specioso praesentaneae necessitatis titulo ordinaverit, ea in primis comitiis ante omnia in examen revocentur, et si quid eorum publico bono non conducere visum fuerit, illud citra etiam consensum potestatis executivae ilico valeat abrogari: ad provisionales autem eiusmodi ordinationes quod nec errectio, cassatio, separatio, coniunctio, aut alio translatio tribunalium aut dicasteriorum, nec alia quaecunque in
39807. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ibi de illis constitui debeat: si decernendum in comitiis tributum, praecipuum legislationis obiectum, nonnisi ad proxima usque comitia duraturum declaretur: denique si, quod nos in particulari attinet, eam iniverimus rationem, ut nos indissolubili nexu Hungariae iungamus – non poterit suos amplius limites potestas executiva egredi. Quod autem instrumenta eius attinet: si decretum fuerit, ut supremus regni senatus e repraesentantibus circulorum efformandus ad principem immediate referat; ut id pro crimine falsi habeatur, si caput
39808. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] attinet: si decretum fuerit, ut supremus regni senatus e repraesentantibus circulorum efformandus ad principem immediate referat; ut id pro crimine falsi habeatur, si caput senatus nomine huius quid expediverit, quod in pleno senatu relatum non sit, aut vero si ad privatam talium pertractationem se immiserit, quae ad agenda totius senatus referuntur; ut supremi comitis munus ad mentem Fundamentalis Andreae II Decreti articuli 16. et 30. conferatur, ac alii etiam magistratus non sanguini, sed
39809. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] pleno senatu relatum non sit, aut vero si ad privatam talium pertractationem se immiserit, quae ad agenda totius senatus referuntur; ut supremi comitis munus ad mentem Fundamentalis Andreae II Decreti articuli 16. et 30. conferatur, ac alii etiam magistratus non sanguini, sed capacitati et meritis tribuantur; ne iurisdictio militaris et politica; aut haec et iudicialis; immo ne politica quidem et cameralis in unum idemque individuum congerantur, et ne uni soli individuo ulla potestas privative conferatur; denique ut magistratus
39810. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ut tam beneficia quam onera reipublicae communia sint. In arbitrario imperio concentrata in paucis manibus tota vis publica facilem reddit mandatorum principis effectuationem. In temperata monarchia, ut vis publica quam rarissime adhibeatur adeoque ut singulus civium leges non tantum sponte sua, sed et alacriter exsequatur, interest. Hic est lapis ille Lydius qui ostendit an populus aliquis libertate aut servitute dignus sit. Si enim cives abrogata per potestatem legislativam beneficia dimittere renituntur, si imperata per eandem onera sustinere
39811. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nec libertate dignus est nec diu eam retinebit; quo enim maior et frequentior est adversus decreta potestatis legislativae renitentia, eo frequentius potestas executiva vim publicam adhibere debet; quo autem frequentius haec id faciendi occasionem habet, eo etiam facilius non tantum legum, sed et propriae voluntatis effectum procurare sicque ad usum leges ferendi, id est ad arbitrarium imperium, pervenire potest. Ut proinde securam ad posteros constitutionem nostram transmittamus, antiquos nos mores resumere oportet; sola enim frugalitate absque
39812. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] restent adhuc nonnulla: cum congregatio illa, e qua haec emanarunt, per illegalem et potestatem et praesidem indicta fuerit: cum denique interimalis illa et ex necessitate facta moderni magistratus per inclitam universitatem confirmatio vitium, quo laborat, penitus abstergere non potuerit – iuvabit legalem ante omnia deligere magistratum, tum vero reducto iam ad legalem pedem toto comitatus corpore resumere priores determinationes et, si quid addendum aut mutandum visum fuerit, haec constituere, reliquis vero legalem formam indere. In
39813. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] haec constituere, reliquis vero legalem formam indere. In deligendo magistratu ego eos, quibus omnia de lege requisita adsunt et qui mihi maxime idonei videbuntur, candide proponam, inclitam autem universitatem exorabo ut in delectu eo advertere velit quod nunc non iam de talibus qui nil nisi violentis modis perficere, sed de talibus magistratualibus deligendis agatur qui dexteritate, moderatione, et prudentia sua res etiam ingratas absque invidia in effectum perducere sciunt. |
Suo ita impressit, ut primis statim suscepti gubernii temporibus, gravissimis licet bellorum saepe varia, pro rerum humanarum vicissitudine, fortuna gestorum procellis distenta, curam tamen omnem explendo huic, a quo praecipuam subjectorum sibi populorum felicitatem pendere non dubitavit, officio consecrarit. Vidit illa pro ea, qua pollet, mentis acie, institutionem juventutis haud secius corrigi posse quam si ipsum studiorum systema emendetur, id vero ut perficiatur, ipsum caput studiorum seu Universitatem Viennensem in meliorem ordinem esse
fata felicitatem inviderunt. Et tamen si unquam litterae in regionibus nostris ad aliquem provectae fuerint perfectionis gradum, si nos quempiam in erudita Europa locum sumus occupaturi, id totum assiduis Svitenii laboribus, quibus benignas Augustae nostrae intentiones explere non destitit, in acceptis referemus. Post restauratam Viennensem Universitatem Clementissima Domina nostra reliqua etiam instituenda juventutis subsidia non modo materna providentia collocavit, sed et regia, ut par erat, munificentia exornavit. Seminaria, convictus,
sumus occupaturi, id totum assiduis Svitenii laboribus, quibus benignas Augustae nostrae intentiones explere non destitit, in acceptis referemus. Post restauratam Viennensem Universitatem Clementissima Domina nostra reliqua etiam instituenda juventutis subsidia non modo materna providentia collocavit, sed et regia, ut par erat, munificentia exornavit. Seminaria, convictus, Academiae in omnigenum juventutis usum non in metropoli modo, sed in ipsis etiam provinciis magno numero instituta, sunt totidem perennia Regalis Augustae nostrae
Post restauratam Viennensem Universitatem Clementissima Domina nostra reliqua etiam instituenda juventutis subsidia non modo materna providentia collocavit, sed et regia, ut par erat, munificentia exornavit. Seminaria, convictus, Academiae in omnigenum juventutis usum non in metropoli modo, sed in ipsis etiam provinciis magno numero instituta, sunt totidem perennia Regalis Augustae nostrae in juventutis institutionem intensae sollicitudinis monumenta. Sed haec communia fuere illius in omnes sibi subditas gentes studia, id enimvero
pronunciavit. Hoc veluti fundamento jacto ipsum restaurationis studiorum perarduum sane opus aggressa, illi, qua Hungariam respicit, elucubrando talem delegit virum, quem honoris causa compellare nota ipsius modestia prohibet, vos tamen ipsi suapte intelligitis. Et vero non eget ille laudis suae monumento, dum opus ipsum loquitur luculento utique serae etiam posteritatis encomio comprobandum. Et jam ad omnigenam operis perfectionem nil aliud superfuit quam ut Augusta ad supremam studia Suam inspectionem revocaret. Id quoniam haud alia
tot eruditorum, qui studium hoc decurrerunt, vos potissimum pro sua quisque Cathedra versatissimorum in respectivis scientiis et disciplinis virorum arbitrio selecti sub auspiciis Illustrissimi Domini Comissarii Regii tamquam sub ipso altissimo Suae Maiestatis obtutu easdem non favore status aut conditionis alicujus praerogativa, sed propriis duntaxat meritis capessatis. Augusta nostra ea vobis stipendia jam in praesens addixit, ut curis rei domesticae levati tranquille et libere litteris vacare valeatis. Ut primum vero aerarium litterarium gravi
colendi propagandique litteras causa operam vestram huic vivendi generi addixisse. Ita vos animatos dum plane confido, superfluum certe reputo vos pluribus hortari, ut, quam de vobis publicum concepit opinionem, quam vos ipsi apud Augustam concitastis expectationem, explere non intermittatis. Id unum est, de quo vos monere constitui, ut quoties vestras subiveritis Cathedras, ita semper animo vobiscum reputetis, tamquam sub Augustis Clementissimae Dominae oculis eam decurrere deberetis praelectionem. Vestra, viri clarissimi, memoria id unice
quo vos monere constitui, ut quoties vestras subiveritis Cathedras, ita semper animo vobiscum reputetis, tamquam sub Augustis Clementissimae Dominae oculis eam decurrere deberetis praelectionem. Vestra, viri clarissimi, memoria id unice saepius revolvite, quod in omni hac re non alia sit Augustae intentio quam ut studia quo majori cum juventutis fructu tradantur, quod illa solenni hoc Magistrorum delectu Se munere Suo plene defunctam existimet, in zelo vero, doctrina el probitate vestra tuta conquiescat, ut adeo tam piam ejusdem intentionem non
hac re non alia sit Augustae intentio quam ut studia quo majori cum juventutis fructu tradantur, quod illa solenni hoc Magistrorum delectu Se munere Suo plene defunctam existimet, in zelo vero, doctrina el probitate vestra tuta conquiescat, ut adeo tam piam ejusdem intentionem non dico negligentia (quis enim id vel ominari praesumat?), sed vel levi aliqua remissione fraudare grande omnino piaculum videatur. Habetis praeclarum, quem vobis Augusta praeposuit quemve ego Altissimo ejus nomine talem hic status, ducem, qui vos confirmare dubitantes,
atque eo nomine tam laudem, honorem et existimationem totius corporis, quam et si contra eveniat, ad singulum vestrum dimanare. Nullum, credite mihi, certius est angusti vilisque animi indicium quam odiis, simultatibus aut, quod pejus est, invidiae patere. Qui vitia haec animo non excussit, nae ille parum in litteris profecerit, quarum ea princeps solet esse virtus, ut animum ad humanitatem componant. Quod supremum est, de eo vos non tam hortor, quam exoro, ut id firmiter in animum vestrum inducatis, maximum magisterii arcanum in eo versari, ne
vilisque animi indicium quam odiis, simultatibus aut, quod pejus est, invidiae patere. Qui vitia haec animo non excussit, nae ille parum in litteris profecerit, quarum ea princeps solet esse virtus, ut animum ad humanitatem componant. Quod supremum est, de eo vos non tam hortor, quam exoro, ut id firmiter in animum vestrum inducatis, maximum magisterii arcanum in eo versari, ne discipulis fastidium studii ingeneretur, verum ea potius a teneris unguiculis sciendi sitis in iis excitetur, sine qua nemo aliquem in litteris progressum fecit.
sat angustum. Delectu proinde opus est, clarissimi viri, ut, resecatis quibusvis inutilibus speculationibus, ea potissimum, quae ad aliquem vitae usum faciunt, in omni scientia deligatis. Satis jam inanibus subtilitatibus majores nostri litarunt. Nobis non sufficiat scientias ad naturam rerum revocasse, nisi ex his etiam ipsis ea secernere sciamus, quae alicui vitae usui pro conditione cujusque studii inserviunt. Nec eo solum fine studia constituta sunt, nec ea est Suae Majestatis Sacratissimae mens et voluntas, ut, qui
pars maxima populi concredita est inspectioni. Noli quaeso objectorum, quae tractaturus es, tenuitatem fastidire, verum id tecum continuo reputa, scholarum, quibus praeficeris, utilitatem in plurimam Nationis nostrae partem dimanaturam esse. Me quod attinet, scio ego me non propriis meritis, sed mera Augustae benignitate muneri huic admotum. Notior mihi est virium tenuitas propriarum quam ut me parem regendis tot doctissimis viris putem. Forte si proprio mihi fata indulgere genio permisissent, illustri Coetui vestro adscribi ipse quoque
mihi est virium tenuitas propriarum quam ut me parem regendis tot doctissimis viris putem. Forte si proprio mihi fata indulgere genio permisissent, illustri Coetui vestro adscribi ipse quoque sollicitus collaborassem. Nunc quoniam Sors et Augusta secus disposuere, ego me ipsum non tam praepositum vobis, quam socium explendae Clementissimae Dominae intentionis considero meque ea solum parte vobis ducem profiteor, qua propiori gradu ad accipienda Altissima iussa sum collocatus. Nolite quaeso vos in me alium quam vestrum litterarumque amicum reputare.
liberaliterque, vos ut eandem mihi sinceritatem referatis, exorabo. Te, Reverendissime Director, de singulo professore, horum singulum de te interrogabo, ab omnibus vero, num sibi quapiam in specie impedimenta ponantur quominus munere suo rite defungi possit, aut vero an non sibi quodpiam promovendae tanto felicius iuventutis institutionis consilium suppetat, quaeritabo, id tamen antequam praestem, pauca tantum quodam ad vos praefanda existimavi. 4. Doctrinae facundiaeque vestrae, clarissimi professores, testem me ipsum habetis; unum
testem me ipsum habetis; unum adhuc est quod a vobis maiorem in modum contendo, nimirum ut vestram dicendi explicandique rationem ad mediocrium usque discipulorum captum demittatis, ut attentionem iuvenum saepius omnique meliori ratione excitare studeatis, denique ut non tam id spectetis quam copiose ornateque vos materiam persequi valeatis, verum potius qua ratione materias etiam difficilioris perceptionis ita proponere possitis ut eaedem captum mediocrium etiam discipulorum non excedant. Studium operamque hanc, viri clarissimi, eo
omnique meliori ratione excitare studeatis, denique ut non tam id spectetis quam copiose ornateque vos materiam persequi valeatis, verum potius qua ratione materias etiam difficilioris perceptionis ita proponere possitis ut eaedem captum mediocrium etiam discipulorum non excedant. Studium operamque hanc, viri clarissimi, eo impensius a vobis flagito quo magis me miseret scholasticae iuventutis cuius magna pars ob hanc rerum temporumque conversionem libris destituta praelectiones auribus tantum excipere cogitur. 5. Ego ea, quae seu in
conversionem libris destituta praelectiones auribus tantum excipere cogitur. 5. Ego ea, quae seu in rei litterariae incrementa, seu in vestra commoda promovenda idonea existimavi, nuper etiam cum me pedibus Augustae advolverem, ab ingenita Eius clementia coram deposcere non intermisi nec vana spe teneor eos, qui periculo anni huius probati regia subinde decreta acceperint, fructum etiam benigni schematis proximo anno capturos. 6. Verum maiora adhuc sunt quae vasta Augustae mens agitat consilia, de quibus eo tantum nomine vos certiores
Studiorum Director renuntiavit. 8. Tum peracta visitatione interrogati Domini professores de suo quisque quo utitur auctore atque quibusdam nimiam auctorum suorum brevitatem, utpote quae plerumque obscura esse soleat, causantibus datus fuit quaestioni locus: an non cum alias semper, tum nunc potissimum quando maior iuventutis scholasticae pars ob difficilem temporum negotiorumque complicationem libris caret, scriptis comprehendenda adnotationum declarationumque suppelex pro maiori litterarum incremento introduci ac discipulis
habeant, hora vero 9-na academicum sit sacrum, ea cumprimis de causa ut studiosi utpote tunc collecti et simul sacro interesse et ad sacram synaxim magis praeparati accedere possint. In cuius sequellam studiosos deinceps ad audiendas in S. Marci parochiali ecclesia contiones non processuros, cum manifestum sit eos distrahi potius quam aliquem inde fructum referre. Quia vero suas de prandio Croaticas cathecheses audituri duarum infimarum classium iuvenes, si more solito hora 8-va convenire deberent, otiosi interea essent, hinc 3-tio ad 9-nam
censet.
Articulus I.
opportuna media proponantur: cum inter haec unum e praecipuis sit, ut multae a laboribus agriculturae residuae manus adsint: cum denique has in Hungaria adhuc deesse, in Elaborato status actualis §-pho 51. ostensum sit, censebat Deputatio legem illam non tantum porro etiam confirmandam, sed ad alia etiam onera publica extendendam esse. § 2. Imo si ejusmodi coloniae etiam e nativis, observatis, quae Articulo 35. 1791.
verum difficultatem hanc tollere eidem videbantur praescriptae Articulo 35. 1791. cautelae. Sub his autem justum esse existimavit ut nativi eodem cum exteris favore perfruantur, praesertim cum non defuerint Jurisdictiones, quae inpopulationes in posterum non per exteros, sed per nativos faciendas esse suaserunt. § 3. Quodsi tamen singulares tantum
tollere eidem videbantur praescriptae Articulo 35. 1791. cautelae. Sub his autem justum esse existimavit ut nativi eodem cum exteris favore perfruantur, praesertim cum non defuerint Jurisdictiones, quae inpopulationes in posterum non per exteros, sed per nativos faciendas esse suaserunt. § 3. Quodsi tamen singulares tantum sessiones per singulares seu exteras, seu etiam,
immunitas concedi, quia ab hac deserta alioquin antea nihil solvebatur, adeoque publico satis beneficii accedere videtur, si in talem neo-colonum etiam post triennium aliqua et Contributionis et reliquorum publicorum onerum pars recidat. Verum non videtur ratio subesse, quare ille rusticus, qui possessam antea a Domino desertam inpopulat, majori favore gaudere deberet, quam ille, qui tentam antea per rusticum excolendam suscipit; et alioquin in posteriori etiam casu illam unius anni a Contributione
suscipit; et alioquin in posteriori etiam casu illam unius anni a Contributione immunitatem reliquis suis concontribuentibus satis compensat per illam reliquorum onerum publicorum partem, in qua eos elapso triennio alleviat. Quare cum haec ad apicem combinari non possint, Deputatio universim statuendum censebat ut ejusmodi neo-coloni a Contributione unius, a reliquis vero publicis oneribus triennii immunitas concedatur. Et vero si unius anni fructus liberos habet, ab alterius anni
Dominales praestationes adtinet: id ex natura rei ad mutuam
conventionem debet relegari; si enim domini interest desertas suas inpopulare, solet ille
neocolono aedificia erigere, semen Frumenti suppeditare, aliquando animalibus etiam illum
providere; non esset proinde justum ut talis Dominus totidem annos immunitatis eidem
concedere debeat, quot ille, qui praeter nudum fundum neo-colono nihil suppeditavit.
Articulus II.
Judaei in Regno jam illocati ad omnem, qua vitam suam sustentare possunt, professionem
exercendam capaces declarantur, et ideo in omnibus etiam contuberniis ad tyrocinium suscipi
debent.
Motivum.
Omne individuum, quod non habet certum alimentationis statum, Reipublicae oneri est. Si
integrae classes incolarum nonnisi fluctuantem habeant subsistentiam, plane periculosae
evadere possunt. Debet itaque legislatio iis viam ad procurandam sibi fixam alimentationem
aperire.
Regno 80,894. Ab eo tempore numerus eorum indubie
accreverit. Tanta populi multitudo nec agriculturam nec opificia exercebat. Praeter paucos
potentiores reliqui omnes minutum, ut in Elaborato status actualis §-pho 24.
dictum est, Commercium consectabantur. Non poterat tanta multitudo solo hoc instituto vitam
honeste sustentare. Multi itaque illorum ad fraudes, imposturas, caedes, aliaque scelera
prolabebantur. Jam Augustus Josephus II. per peculiarem resolutionem viam ipsis ad omnes
professiones aperuerat, produxitque id
potissimum via notabilior eorum pars ad statum alimentationis poni potest.
Quare Deputatio eatenus lege publica providendum esse existimavit. Forte Contubernia per id
instituta sua maculari existimabunt. Verum praejudicii hujus rationem legislatio habere non
debet. Recepit jam facultas medica in sui gremium Judaeum, cur eos contubernia recipere non
possent?
§ 5.
E converso omnes ii, qui post repetitas localis Jurisdictionis admonitiones, nullum
Quare Deputatio eatenus lege publica providendum esse existimavit. Forte Contubernia per id
instituta sua maculari existimabunt. Verum praejudicii hujus rationem legislatio habere non
debet. Recepit jam facultas medica in sui gremium Judaeum, cur eos contubernia recipere non
possent?
§ 5.
E converso omnes ii, qui post repetitas localis Jurisdictionis admonitiones, nullum certum
alimentationis statum amplexi fuerint, tanquam otiosi et vagi considerentur, exteri autem
amplexi fuerint, tanquam otiosi et vagi considerentur, exteri autem
Judaei nulli amplius ad regnum admittantur.
Motivum.
Primum membrum est Corollarium praecedentis §-phi , secundi membri ratio in eo
consistit, quod non intersit Reipublicae gentem hanc nimium multiplicari: in Hungaria jam
nunc octuagesimam ferme incolarum partem efficiunt. Cum gens sit adeo fertilis, per
naturalem generationis progressum sensim majorem semper partem constituet. Nisi proinde
extranei
numerum habebat; vel solum Poloniae
exemplum ostendit quam noxia sit Reipublicae nimia Judaeorum multitudo. Horum enim copia
diversa, quibus Regnum illud premitur, monopolia sub titulo arendarum induxit: horum copia
Agricolas, primam Reipublicae basim, ita exsugit ut non possint se relevare: horum denique
copia plurimas salutares relate ad Politiam Campestrem ordinationes moratur.
§ 6.
Et ideo ut exteri, et domestici etiam
primum Testimoniales de honesta sua vita a locali sua Jurisdictione sibi procurare, tum his
exhibitis Passuales a Vice-Comite, aut, si in Civitate residet, ab ejus Judice excipere
teneatur: omnes hae Testimoniales gratis extradentur. Qui vero Testimoniis his provisi non
fuerint, tanquam vagabundi intercipiantur, ad sui legitimationem stringantur, et si hanc
praestare non possint, vel ad amplectendum certum alimentationis statum cogantur, vel si id
recusent, tanquam vagabundi e Regno eliminentur.
Passuales a Vice-Comite, aut, si in Civitate residet, ab ejus Judice excipere
teneatur: omnes hae Testimoniales gratis extradentur. Qui vero Testimoniis his provisi non
fuerint, tanquam vagabundi intercipiantur, ad sui legitimationem stringantur, et si hanc
praestare non possint, vel ad amplectendum certum alimentationis statum cogantur, vel si id
recusent, tanquam vagabundi e Regno eliminentur.
Motivum.
Scopus projectatae legis est Judaeos ad amplectendum
lege publica canonisandum haud esse existimavit. Remisso sub Augusto Josepho II.
dispositionum illarum rigore numerus eorum denuo increvit. Nisi lege publica aliquod
remedium statuatur, illi Hungariam denuo inundabunt, praesertim cum ob defectum legis antea
etiam non eodem in omnibus Comitatibus modo tractati fuerint. Deputatio haec medium
Eliminationis eorum qui fixum aliquem subsistentiae modum inire noluerint
quoad Zingaros potiori adhuc jure quam quoad Judaeos amplectendum esse demisse
§ 8.
Zingari perinde atque Judaei ad tyrocinium per omnes Caehas ac praesertim fabriles, ad
quam illi professionem sponte sua inclinare videntur, admitti debeant. Solius autem musicae
exercitium pro fixo alimentationis statu Zingaris non reputetur.
Motivum.
Primo membro vetus praejudicium magis adhuc quam de Judaeis adversabitur. Verum interest
publici ut illud in hac, in qua vivimus, saeculi luce exstirpetur. Alterius membri ratio
est, quia plane musicae
uni aut pluribus conspicuis commembris suis
provinciam hanc ea ratione deferre, ut hi cum titulo Curatorum oeconomiae
publicae hujus promotionem, cum dependentia tamen a Comitatu procurent.
Motivum.
Pro causa non effectuatarum complurium salutarium sane, quas Augusti Maria Theresia et
Josephus II ediderant, ejusmodi ordinationum, saepe illud adferebatur, quod Magistratus
omnibus his agendis non sufficiant. Et vero id in majoribus Comitatibus quandoque re ipsa
evenit. Ut
a Comitatu procurent.
Motivum.
Pro causa non effectuatarum complurium salutarium sane, quas Augusti Maria Theresia et
Josephus II ediderant, ejusmodi ordinationum, saepe illud adferebatur, quod Magistratus
omnibus his agendis non sufficiant. Et vero id in majoribus Comitatibus quandoque re ipsa
evenit. Ut huic impedimento subveniatur, sub Maria Theresia Societates
Agrariae institutae fuerunt: verum praematurum adhuc esse pro Hungaria hoc
institutum eventus ipse comprobavit:
vulgati,
libelli exiguum effectum produxerunt. Nec sufficit ut unum tantum aliudve
individuum in Comitatu utilem ejusmodi manipulationem teneat. Quo Patria reale inde
emolumentum capere possit, debet illa in vulgus propagari. Id autem non secus, quam per
gradualem illam subinstructionem praestari potest.
Unicum est quod salutari huic scopo obverti solet, nimirum quod Plebs sumtibus ejusmodi
aggravetur, et tamen instituta ejusmodi raro eo perducantur, ut enata exinde utilitas
verum si quis est justus aliquid a Plebe exigendi titulus, tunc hic
certe est, utpote cum omnes hi sumtus potissimum in emolumentum ejus convertantur. Si
proceduram Jurisdictionum illarum, in quarum gremio instituta ejusmodi correspondentem
sumtibus utilitatem non produxerunt, attentius examinemus, facile apparebit, id non ex
natura instituti, sed e manipulationis defectibus, qui cum exordio singuli instituti
plerumque irrepere solent promanasse, prouti id quoad objectum serici, jam provocato
status actualis
tunc hic
certe est, utpote cum omnes hi sumtus potissimum in emolumentum ejus convertantur. Si
proceduram Jurisdictionum illarum, in quarum gremio instituta ejusmodi correspondentem
sumtibus utilitatem non produxerunt, attentius examinemus, facile apparebit, id non ex
natura instituti, sed e manipulationis defectibus, qui cum exordio singuli instituti
plerumque irrepere solent promanasse, prouti id quoad objectum serici, jam provocato
status actualis §-pho diserte ostendimus. Patet id vel inde quod e converso,
esse existimavit. Credebat autem hoc in genere jam aliquod inter
exteros et nativos discrimen constituendum esse.
Exter enim et expensas et molestias primae instructionis subire
debet, quibus nativus non est obnoxius. Vigent etiam in Hungaria aliquae
onerum publicorum species, veluti portiones, et laboratores publici, quibus exteri non
insueverunt, et quae eos a sui illocatione facile deterrere possent. Domesticus omnia haec
onera jam alioquin sustinebat, et si ab
esse.
Exter enim et expensas et molestias primae instructionis subire
debet, quibus nativus non est obnoxius. Vigent etiam in Hungaria aliquae
onerum publicorum species, veluti portiones, et laboratores publici, quibus exteri non
insueverunt, et quae eos a sui illocatione facile deterrere possent. Domesticus omnia haec
onera jam alioquin sustinebat, et si ab obventura a tali objecto contributione relevetur,
ac insuper pecuniariam recipiat remunerationem, satis favoris obtenturus esse
ipse cum tali articulo totum publicum providere potest; in hoc enim casu inventori de
promerita sane per inventionem suam utilitate tantum decederet, quantum alii de eodem
articulo producerent. De naturae productis sola inventoris familia tantum
producere non potest, quantum usus publici requirit, nihil itaque decedit
inventori, si idem productum per alios colatur. Et ideo quoad naturae producta
remuneratio inventoris in pecunia, non vero in privilegio exclusivo,
sola inventoris familia tantum
producere non potest, quantum usus publici requirit, nihil itaque decedit
inventori, si idem productum per alios colatur. Et ideo quoad naturae producta
remuneratio inventoris in pecunia, non vero in privilegio exclusivo,
constituenda videtur; aliud est de artefactis, de quibus Deputatio suo loco
tractabit.
§ 19.
Qui fossile aliquod productum
ut proprietarius fundo suo cum detrimento publici abuti possit, abuteretur autem,
si repertum in fundo suo utile aliquod productum nec ipse colere, nec ejus culturam alteri
admittere vellet; iniquas enim conditiones illud colere volenti praescribere idem est ac
non admittere; interest itaque ut legislatio modum statuat, quo in ejusmodi casibus
jus proprietarii cum utilitate publica combinari possit.
Deputatio haec id projectata a se modalitate opportune obtineri posse demisse
arbitrabatur;
modum statuat, quo in ejusmodi casibus
jus proprietarii cum utilitate publica combinari possit.
Deputatio haec id projectata a se modalitate opportune obtineri posse demisse
arbitrabatur; jus enim proprietarii salvatur per id, quod non obstante eo, quod alter in
fundo suo utile aliquod fossile reperiat, tamen jus culturae eidem praeferenter deferatur,
dein quod conditiones, sub quibus culturam hanc, si ipse eam suscipere nolit, alteri
concedere possit, aequanimi ejus arbitrio substernantur; e
ipso jam comprobarunt. Ut plures notabile hoc servitium Patriae suae
praestare, sicque officium etiam boni civis explere possint, e re videtur, ut studium
oeconomiae practicae ad classem ordinariorum studii cleri junioris objectorum reponatur.
Notum quidem est, quod non omnes desideratum in hoc studio profectum facient, quia non
omnes naturalem ad objectum hoc animi inclinationem habebunt, verum id in aliis etiam
studiis usu venit, si dispositio illa efficaciter observata fuerit, ut obtenta de insigni
in hoc studio profectu
suae
praestare, sicque officium etiam boni civis explere possint, e re videtur, ut studium
oeconomiae practicae ad classem ordinariorum studii cleri junioris objectorum reponatur.
Notum quidem est, quod non omnes desideratum in hoc studio profectum facient, quia non
omnes naturalem ad objectum hoc animi inclinationem habebunt, verum id in aliis etiam
studiis usu venit, si dispositio illa efficaciter observata fuerit, ut obtenta de insigni
in hoc studio profectu naturalique ad objectum hoc propensione testimonia, pro merito,
illa efficaciter observata fuerit, ut obtenta de insigni
in hoc studio profectu naturalique ad objectum hoc propensione testimonia, pro merito, ad
obtinendas meliores parochias deserviant; erit hoc satis incitamenti, ut Patria complures
utiles ejusmodi pastores intra non multum tempus numeret.
Caeterum nec studium hoc, nec practicum ejusdem exercitium statui ecclesiastico
adversatur; imo spectatis genuinis Christianismi principiis eidem admodum homogeneum
videtur.
§
articuli
talis exegerit) continuo publicam reddat.
Motiva.
Quod Hungaria plura, quam quae hactenus nota sunt, utilia naturae producta possideat,
palam notum est, quod haec detegere intersit, nemo infitiari potest: quod autem id non
secus, quam per exmittendos ex professo hunc in finem viros in historia
naturali practice versatos perfici possit, aeque extra dubium versatur. Unica itaque circa
necessarios ad id sumtus quaestio moveri potest, verum Deputatio
dubium versatur. Unica itaque circa
necessarios ad id sumtus quaestio moveri potest, verum Deputatio haec demisse existimat,
eum esse fundi literarii Hungarici statum, ut is expensis his omnino sufficiat. Et si in
moderno ejus statu pro sumtibus his fundus re ipsa non adesset, censet Deputatio haec, quod
excussis rite erogationum positionibus, invenientur in iis tales, quas resecare interest,
ut fundus pro utilissimo hoc instituto inde confletur; quidquid enim ad substantialem pro
diversis vitae statibus institutionem non
re ipsa non adesset, censet Deputatio haec, quod
excussis rite erogationum positionibus, invenientur in iis tales, quas resecare interest,
ut fundus pro utilissimo hoc instituto inde confletur; quidquid enim ad substantialem pro
diversis vitae statibus institutionem non pertinet, id cedere debet opportunissimo non tam
ad ornamentum rei literiariae, quam ad realem Regno utilitatem procurandam detegendorum
naturae productorum instituto.
De herbis tinctoriis specifica mentio injicitur, quia exiguae
quod
excussis rite erogationum positionibus, invenientur in iis tales, quas resecare interest,
ut fundus pro utilissimo hoc instituto inde confletur; quidquid enim ad substantialem pro
diversis vitae statibus institutionem non pertinet, id cedere debet opportunissimo non tam
ad ornamentum rei literiariae, quam ad realem Regno utilitatem procurandam detegendorum
naturae productorum instituto.
De herbis tinctoriis specifica mentio injicitur, quia exiguae etiam illae,
quas Hungaria habet,
De herbis tinctoriis specifica mentio injicitur, quia exiguae etiam illae,
quas Hungaria habet, fabricae in coloratione plerumque deficiunt, donec autem haec
perficiatur, ipsae etiam ejusmodi fabricae nunquam assurgent.
Non potest tamen investigatio haec ad sola, quae immediato usui deservire
possunt, producta restringi; est hoc in natura rei jam positum, ut naturalistae eadem
occasione talia etiam producta investigent, quae ad eruditionem potius, plenioremque
historiae
Articulus V.
§ 23.
Si proprietarius constituti licet in medio aliorum foenilis illud seu fossa, seu saepibus,
contra inferenda fortuito casu damna sufficienter muniverit, possessores viciniorum
foenilium munimenta haec disjicere, aut illum in educando cordo turbare non ausint, sub
poena violentiae. E converso proprietarius talis in reliquorum compossessorum foenilibus,
sub eadem violentiae poena, pascuum non audeat ultro exercere.
Motivum.
Cum complura jam in Regno loca sint, ubi aucta
casu damna sufficienter muniverit, possessores viciniorum
foenilium munimenta haec disjicere, aut illum in educando cordo turbare non ausint, sub
poena violentiae. E converso proprietarius talis in reliquorum compossessorum foenilibus,
sub eadem violentiae poena, pascuum non audeat ultro exercere.
Motivum.
Cum complura jam in Regno loca sint, ubi aucta populatio foenilium possessoria adeo
restrinxit, ut quaestiones hae frequenter emergere, et ob defectum legis scandalosas saepe
turbas producere
scandalosas saepe
turbas producere soleant, necessaria Deputationi videbatur haec provisio, si in indivisa
per complures possessores ejusmodi foenilium plaga unus tantum cordum educare, idque per
simplicem foenilis sui prohibitionem efficere velit, id ipsa rei natura non admittit; ne
enim in foenili hoc damna fortuito etiam casu inferantur, omnes vicini continuos ad foenile
hoc vigiles tenere deberent, ad quod nullo jure stringi possunt. E converso, si talis
proprietarius foenile suum adversus fortuita damna debite muniat, ipsum
quod nullo jure stringi possunt. E converso, si talis
proprietarius foenile suum adversus fortuita damna debite muniat, ipsum jus
proprietatis, id est arbitrium omnem possibilem e fundo suo utilitatem capiendi,
exigit ut in eo per alios impune turbari non possit. Praescriptio hoc in casu obverti non
potest, quia haec sine exclusivo possessorio locum non habet. In hoc autem
casu vicini nunquam habuerunt exclusivum in tali, quod nunc cingitur, foenili pascui usum,
sed illud reciproce exercebatur. Id quod
si talis
proprietarius foenile suum adversus fortuita damna debite muniat, ipsum jus
proprietatis, id est arbitrium omnem possibilem e fundo suo utilitatem capiendi,
exigit ut in eo per alios impune turbari non possit. Praescriptio hoc in casu obverti non
potest, quia haec sine exclusivo possessorio locum non habet. In hoc autem
casu vicini nunquam habuerunt exclusivum in tali, quod nunc cingitur, foenili pascui usum,
sed illud reciproce exercebatur. Id quod natura sua eam tacitam involvere videtur
muniat, ipsum jus
proprietatis, id est arbitrium omnem possibilem e fundo suo utilitatem capiendi,
exigit ut in eo per alios impune turbari non possit. Praescriptio hoc in casu obverti non
potest, quia haec sine exclusivo possessorio locum non habet. In hoc autem
casu vicini nunquam habuerunt exclusivum in tali, quod nunc cingitur, foenili pascui usum,
sed illud reciproce exercebatur. Id quod natura sua eam tacitam involvere videtur
conditionem, ut quamprimum uni proprietario juri pascui in vicinorum
Id quod natura sua eam tacitam involvere videtur
conditionem, ut quamprimum uni proprietario juri pascui in vicinorum foenilibus renunciare
visum fuerit, hi pariter a pascuo in hujus foenili, si illud debite muniverit, debeant abstinere; et ideo justum non foret, ut unus compossessor et foenile suum
aliorum pascuo subtrahere, et tamen jus animalia sua in eorum foenilibus pascendi retinere
possit.
§ 24.
Imo si in tali plaga, ubi ad retinendum diutius
in genere civitatum, quae constricta terrena habent, ratio; cum
enim hae lanionibus, ut hi publicum providere possint, pascuum procurare debeant, in his
ratio publici pascuorum constrictioni quandoque obstare potest. Verum in casu ejusmodi hanc
tota communitas certe non flagitabit: ubi vero latifundia adsunt, et tota communitas id
postulat, nulla ratio subversatur, cur ejus desiderio deferri non debeat. Possessores enim
civilium foenilium sunt perinde proprietarii, sicut alii ignobiles, qui foenilia sua condam
a dominiis emerunt,
procurare debeant, in his
ratio publici pascuorum constrictioni quandoque obstare potest. Verum in casu ejusmodi hanc
tota communitas certe non flagitabit: ubi vero latifundia adsunt, et tota communitas id
postulat, nulla ratio subversatur, cur ejus desiderio deferri non debeat. Possessores enim
civilium foenilium sunt perinde proprietarii, sicut alii ignobiles, qui foenilia sua condam
a dominiis emerunt, nunc vero eadem intra se emunt et vendunt.
vinorum ejusmodi diminuunt per id, quod mala, quae in
campestribus illis vineis procreantur, vina sub nomine generosi illius promontorii vendi
soleant.
Ne tamen legislatio contra libertatem fundo suo pro lubitu utendi directe
agat, non censebat Deputatio praesentaneam earum abolitionem proponere, maluit
indirecta hac via proprietarios ab earum cultura sensim avocare.
Articulus VIII.
vinorum horum adulteratio praecaveri possit, illudque in Comitiis referat.
Motivum.
Damnosam vinorum Tokayensium adulterationem magis magisque invalescere adeoque malo huic
remedium adferendum esse nemo dubitat. Ad hoc autem praestandum non tantum concernentem
comitatum, sed alios etiam, qui plurimas notitias locales habent, audiendos esse suapte
constat. Jam quidem Articulo 118. 1723. adulteratores praestantiorum vinorum in
ejus amissione convincendi statuuntur: verum sola hac dispositione
comitatum, sed alios etiam, qui plurimas notitias locales habent, audiendos esse suapte
constat. Jam quidem Articulo 118. 1723. adulteratores praestantiorum vinorum in
ejus amissione convincendi statuuntur: verum sola hac dispositione malum hoc sufficienter
non impeditur. Inter communicata Deputationi acta invenit illa quidem protocollum
celebratae ante biennium hoc in merito localis commissionis, quod complures
fundatas reflexiones continet; totum tamen objectum non exhaurit, quod tamen, ut
malum hoc sufficienter
non impeditur. Inter communicata Deputationi acta invenit illa quidem protocollum
celebratae ante biennium hoc in merito localis commissionis, quod complures
fundatas reflexiones continet; totum tamen objectum non exhaurit, quod tamen, ut propositus
finis obtineatur, prorsus necessum est, neque potest objectum hoc per solam
administrationem publicam superari, ubi enim de stabiliendis, ad praecavendam
adulterationem cautelis actum fuerit, talia se impedimenta evolvent, quae
salicum et mororum
quantitatem adstringant.
Motivum.
Aliqua, quae hoc et subsequis aliquot §§-is adferuntur, in generalitate §-phi
12. continentur quidem, propter nexum tamen cum iis, quae sub generalitatem illam non
cadunt, specifice exprimenda videbantur. Hactenus inplantatio salicum, ut in Elaborato
Status actualis §-pho 31. ostensum est, comitatibus et civitatibus via politica
promiscue imponebatur. Deputatio comitatus illos, qui lignorum defectum non
illam non
cadunt, specifice exprimenda videbantur. Hactenus inplantatio salicum, ut in Elaborato
Status actualis §-pho 31. ostensum est, comitatibus et civitatibus via politica
promiscue imponebatur. Deputatio comitatus illos, qui lignorum defectum non patiuntur, a
labore hoc relevandos existimavit. Quinam hi sint, via Consilii Locumtenentialis
definietur. Et cum salices in locis siccis non proficiant, Deputatio ipsam earum
implantationem ad loca idonea seu humida restringendam arbitrabatur.
ostensum est, comitatibus et civitatibus via politica
promiscue imponebatur. Deputatio comitatus illos, qui lignorum defectum non patiuntur, a
labore hoc relevandos existimavit. Quinam hi sint, via Consilii Locumtenentialis
definietur. Et cum salices in locis siccis non proficiant, Deputatio ipsam earum
implantationem ad loca idonea seu humida restringendam arbitrabatur.
§ 29.
Usum etiam tectorum habanorum, ubi necessaria ad id materialia praesto sint, inducere et
Usum etiam tectorum habanorum, ubi necessaria ad id materialia praesto sint, inducere et
propagare adlaborent.
Motivum.
Tecta habana incendio resistunt, adeoque ad diminuendam lignorum aedilium consumtionem
non parum conferunt. Qui comitatus necessariis ad illa materialibus destituantur adeoque a
cura hac dispensandi sint determinare ad Consilium Locumtenentiale pertinebit.
§ 30.
et usus eorum sensim propagabitur.
§ 31.
Et ut id facilius effici possit, declaratur quod lithantraces etiam illi,
qui fundendo metallo idonei sint, sub categoriam metallorum non cadant, adeoque
nec obligationi urburae subsint, sed qua ordinarium fossile ad
liberam privatorum industriam referantur.
Motivum.
Optima tantum lithantracum species liquando metallo idonea est; de
referantur.
Motivum.
Optima tantum lithantracum species liquando metallo idonea est; de hac mota fuit in via
politica, sub Augusta Maria Theresia, ut in supra attacto status actualis §-pho
dictum est, quaestio: an non illi ad metalla referantur? Et tunc quidem affirmative decisa
fuit: verum Augustus Josephus II. melius de re informatus contrariam et naturae rei
conformem sub 26. Maji 1788. edidit resolutionem : – nulli enim hactenus
naturalistae incidit ut fossile
utilitatem, ut insigne omnino praemium mereatur. Neque enim id pro
impossibili haberi debet, cum sint aliquae Regni partes, quae ad Moscoviticum, aliae quae
ad Italicum clima prope accedunt. Quodsi modum ejusmodi honorata aliqua persona invenerit,
praemium ejusmodi non in pecunia, sed in proportionata honoris accessione consistere
potest.
Articulus XI.
interpellabat; utraque haec manipulatio et derogat locali jurisdictioni,
et in se vitiosa est: derogat locali jurisdictioni, quia procurat influxum extraneo
dicasterio in negotia Hungarica, quod in Regno independente, uti Hungaria est,
sustineri non potest; deinde hac ratione residentes in Hungaria Abaldi Officiales contra
communem non modo Hungariae, sed omnium aliorum etiam Regnorum legem a jurisdictione
ordinariorum localium magistratuum eximuntur. Vitiosa autem ideo est, quia hac ratione omne
ejusmodi
se vitiosa est: derogat locali jurisdictioni, quia procurat influxum extraneo
dicasterio in negotia Hungarica, quod in Regno independente, uti Hungaria est,
sustineri non potest; deinde hac ratione residentes in Hungaria Abaldi Officiales contra
communem non modo Hungariae, sed omnium aliorum etiam Regnorum legem a jurisdictione
ordinariorum localium magistratuum eximuntur. Vitiosa autem ideo est, quia hac ratione omne
ejusmodi negotium duplicem circulum peragere debet. Interest itaque ut res ad naturalem
suum cursum
est, ad Suam Majestatem reducatur, sicque per
unicam solum graduationem absolvatur.
§ 36.
Si initis jam contractibus contravenerint, aut secus aliqua de illato contribuentibus
damno quaestio emergat, non coram judicio delegato aut mixto,
sed coram ordinario primae instantiae foro conveniantur.
Motivum.
In certa de excessibus officialium Pestiensium, posita querela Abaldo jam eo rem
deduxerat, ut
Regni legibus repugnat, praesertim postquam juxta Articulum 57.
1791. jam ipsum etiam crimen laesae Majestatis per ordinaria Regni fora cognoscitur.
Residentes in Hungaria Abaldi officiales forum a ratione domicilii sortiuntur,
et id quidem non tantum in personalibus, sed in realibus etiam,
objectum manipulationis suae, quam in Hungaria exercent, concernentibus, negotiis; sicut
vicissim si Hungarus fabricam aliquam in Germanica Provincia possideret, officiales ejus,
quoad
concernentibus, negotiis; sicut
vicissim si Hungarus fabricam aliquam in Germanica Provincia possideret, officiales ejus,
quoad objectum fabricae, jurisdictioni illius provinciae subjacerent: debent itaque etiam
residentes in Hungaria Abaldi officiales intuitu non observatorum contractuum, aut aliarum
damnificationum judicio localis primae instantiae subjacere.
§ 37.
Si de eo, quod officiales ejus in classificatione tabacae contribuentes
quaestu quantitatem educere
possit, Consilium Locumtenentiale sollicite invigilet.
Motivum.
Legislatio Hungarica in ipsum Abaldo Viennense nullam Jurisdictionem habet, adeoque
commercium cum tabaca Hungarica eidem interdicere non potest. Potest tamen impedire, ne
illli major ultra propriam necessitatem tabacae quantitas suppeditetur; quod qua ratione
effici posse Deputatio haec existimet, in propositionibus declarabit.
§ 39.
illli major ultra propriam necessitatem tabacae quantitas suppeditetur; quod qua ratione
effici posse Deputatio haec existimet, in propositionibus declarabit.
§ 39.
Caeterum tabacae Hungaricae eductio non tantum per littorale, sed per omnes etiam alios
passus libera semper maneat.
Motivum.
Tabaca non est articulus primae necessitatis, uti frumentum, adeoque ratio conservandarum
Germanicarum Provinciarum in eo non subversatur;
declarabit.
§ 39.
Caeterum tabacae Hungaricae eductio non tantum per littorale, sed per omnes etiam alios
passus libera semper maneat.
Motivum.
Tabaca non est articulus primae necessitatis, uti frumentum, adeoque ratio conservandarum
Germanicarum Provinciarum in eo non subversatur; ut Hungari a percipiendo pro producto hoc
tali, quale ab exteris habere possunt, pretio tantum ideo impediantur, ut Abaldo, et per
illud
eductio non tantum per littorale, sed per omnes etiam alios
passus libera semper maneat.
Motivum.
Tabaca non est articulus primae necessitatis, uti frumentum, adeoque ratio conservandarum
Germanicarum Provinciarum in eo non subversatur; ut Hungari a percipiendo pro producto hoc
tali, quale ab exteris habere possunt, pretio tantum ideo impediantur, ut Abaldo, et per
illud Germanicae Provinciae tabacam leviori habere possint, Abaldo etiam, si ita ut
proponitur regulatum fuerit, multa
Articulus XIV.
adduci, seu vero admissarios per pagos circumduci faciant. Debet itaque
ratio instituti hujus pro ratione circumstantiarum via Consilii determinari.
Articulus XV.
inductae
sunt, quae amictum aliamque militarem supellectilem in Regno quidem, sed ex exteris
materialibus et per conductos extraneos opifices plerumque confici curant. Ut materialia,
quae haberi possunt, v.g. pannus, in Regno praeferenter procurentur, non
tantum justitia, sed ipse etiam commissionum harum scopus, nempe oeconomica utilitas
exigunt; per id enim transportus sumtuum compendium fiet. An vero id publico praejudicet,
quod haec in Regno quidem, sed per conductos extraneos opifices conficiantur, in
comprehendimus.
Jam vero si inventor secretum suum, quod secus haud facile observari potest, pandere
nolit, nullo alio favore eget, quia manipulationem hanc alioquin nemo alter imitari, et
eidem lucrum praeripere poterit.
E converso non interest ut ad revelandum secretum suum directe stringatur,
quia secus ille arcanum sum in aliam provinciam transportabit; debet itaque illi liberum
secreti sui exercitium relinqui, praesertim cum homines ejusmodi alioquin secreta sua
ad aliquot, nunquam tamen ad plures quam 15 annos concedi.
Motivum.
In primo casu meretur favorem publicum, quia per id, quod secretum suum administrationi
publicae detegat, jam securum reddit statum, quod utile ejusmodi inventum non intercidet.
In secundo casu, debet illi privilegium concedi, quia secus ille omni lucro frustraretur,
quod tamen ut ipsi qua inventori assecuretur justum est; ut primum enim manipulationem suam
inciperet exercere, cum illa facilis sit imitationis, statim
sed inde
nonnisi magna cura, sumtibus, saepe etiam periculo procurari possunt.
Motivum.
In aliquibus Regnis certarum utilium admodum machinarum communicatio sub poena mortis
prohibita est. Non tantum qui huic periculo se exponit, sed ille etiam, qui secus ad
procurandam aliquam utilem manipulationem magnas molestias aut sumtus tolerare debet, favore
privilegii dignus videtur.
§
potius earum proponendam ea potissimum consideratio
permovit, quod donec hae in vicinis provinciis subsistunt, si hic abrogarentur, Hungarici
magistri nullos sodales habere possent.
Quod proponenda regulationis puncta attinet, horum pleraque jam via politica non
obstantibus vetustiorum caeharum privilegiis praescripta et forte ideo tantum effectui
plene mancipata non sunt, quia necdum hactenus in legem abiverunt.
Praecipuum autem videtur illud, ne hi coetus sibi ipsi relicti tam facile in excessus
prolabi
hic abrogarentur, Hungarici
magistri nullos sodales habere possent.
Quod proponenda regulationis puncta attinet, horum pleraque jam via politica non
obstantibus vetustiorum caeharum privilegiis praescripta et forte ideo tantum effectui
plene mancipata non sunt, quia necdum hactenus in legem abiverunt.
Praecipuum autem videtur illud, ne hi coetus sibi ipsi relicti tam facile in excessus
prolabi possint, sed habeant sibi praepositum commissarium qui eos et dirigat et observet.
Ideo hic via etiam politica jam
unam clavim habeat commissarius, aliam
caehae magister, ita ut sine illius scitu neque cistae aliquid imponi, neque inde excipi
possit.
Motivum.
Impositiones facere et mulctas dictare est actus jurisdictionis, quae coetibus his non
competit; jus mulctas exigendi aliqua vetustiora privilegia abusive ingressum est, usum
autem repartitionem intra se faciendi caehae clanculario tantum induxerunt; quare interest,
ut utrumque aboleatur.
§
Et haec via politica jam disposita, sed minus effectuata fuerunt. Forte si in legem
abeant, exactius observabuntur.
§ 53.
In assumendis tyronibus testimonium de legitima nativitate non requiratur, pro consequendo
magisterio paradigma non exigatur; denique peregrinandi obligatio ultra annum non
extendatur, salva tamen iis, qui diuturniores peregrinationes sponte suscipere voluerint,
facultate.
sed minus effectuata fuerunt. Forte si in legem
abeant, exactius observabuntur.
§ 53.
In assumendis tyronibus testimonium de legitima nativitate non requiratur, pro consequendo
magisterio paradigma non exigatur; denique peregrinandi obligatio ultra annum non
extendatur, salva tamen iis, qui diuturniores peregrinationes sponte suscipere voluerint,
facultate.
Motivum.
His modis Caehae
abeant, exactius observabuntur.
§ 53.
In assumendis tyronibus testimonium de legitima nativitate non requiratur, pro consequendo
magisterio paradigma non exigatur; denique peregrinandi obligatio ultra annum non
extendatur, salva tamen iis, qui diuturniores peregrinationes sponte suscipere voluerint,
facultate.
Motivum.
His modis Caehae ad efficiendum ex instituto suo monopolium
quorum opifices domi praesto sunt, quantitas peregre deducetur: scopus abusum hunc
eradicandi nonnisi per mulctas pecuniarias obtineri posse videtur.
§ 55.
Liceat singulo, quamvis caehae non adscripto, opificii tamen gnaro, opificium suum etiam
in civitatibus, sed sine sodalibus exercere.
Motivum.
Hanc provisionem caehae maxime refugient, non tam propter concurrentiam, quam ideo, quia
ordinatio haec eos
§ 55.
Liceat singulo, quamvis caehae non adscripto, opificii tamen gnaro, opificium suum etiam
in civitatibus, sed sine sodalibus exercere.
Motivum.
Hanc provisionem caehae maxime refugient, non tam propter concurrentiam, quam ideo, quia
ordinatio haec eos impediet, ne de pretio artefactorum suorum ita facile condicere possint:
verum et justitia et ratio publici legem hanc perferri omnino exposcit.
§
ne de pretio artefactorum suorum ita facile condicere possint:
verum et justitia et ratio publici legem hanc perferri omnino exposcit.
§ 56.
Absolute propria alicui opificio fabricata alterius speciei opifici non liceat elaborare.
Si tamen fabricatum aliquod, quod aut aequivocum sit, aut vel aliquem cum alio opificio
nexum habeat, istud utriusque speciei opificibus conficere liberum sit.
Motiva.
nexum habeat, istud utriusque speciei opificibus conficere liberum sit.
Motiva.
Frequenter quoad ejusmodi artefacta differentiae inter caehas oboriuntur. Donec caehae
subsistunt, non potest utique admitti, ut unius speciei opifex fabricata, quae alteri
opificio absolute necessaria sunt, conficere possint, verbi gratia coturnarius vestimenta,
aut sartor pelliceum laborem, verum ne exempli causa coturnarius aut calceos, ocreas
elaboret, nulla
magistratus localis limitationem ejusmodi artefactorum continuo instituere teneatur.
Motivum.
Veteri lege sicut victualia ita etiam artefacta opificum comitatus limitabant. Verum lex
haec rationi posteriorum temporum adeo non conveniebat, ut in plerisque comitatibus jam
obsoleverit. Nunc cum opificiorum promotio quaeritur, eam renovare prorsus non expedit. Cum
tamen in toto caeharum instituto nihil sit, quod publicum magis flagellare possit, quam
magistrorum de pretio artefactorum
Veteri lege sicut victualia ita etiam artefacta opificum comitatus limitabant. Verum lex
haec rationi posteriorum temporum adeo non conveniebat, ut in plerisque comitatibus jam
obsoleverit. Nunc cum opificiorum promotio quaeritur, eam renovare prorsus non expedit. Cum
tamen in toto caeharum instituto nihil sit, quod publicum magis flagellare possit, quam
magistrorum de pretio artefactorum suorum condictum, malum autem hoc nec per praecedentium
duorum §-rum dispositionem satis praecaveri possit, censebat Deputatio
flagellare possit, quam
magistrorum de pretio artefactorum suorum condictum, malum autem hoc nec per praecedentium
duorum §-rum dispositionem satis praecaveri possit, censebat Deputatio in casu ejusmodi
limitationem in forma poenae constituendam esse. Cur autem eam non comitatuum sed civitatum
magistratibus deferendam esse existimaverit, §-pho 142 , ubi de limitatione
victualium agetur, rationem reddet.
Articulus XVIII.
Motivum.
Politiam hanc inducere quod intersit, remonstrant omnium, in quibus fabricae efloruerunt,
Regnorum exempla: hujus autem planum nonnisi auditis audiendis elaborari potest, id quod
Deputationi praestare integrum non fuit. Exhibuit quidem Deputationi unus Fabricans
ejusmodi projectum, verum illud mancum est et inadaequatum. Caeterum pronum est providere
quod in elaboranda hac politia talia se objicient impedimenta, quae nonnisi lege publica
removeri possint. Et ideo Deputatio
exerceatur, neque
manipulatio haec ab his avelli et extraneae alicui jurisdictioni committatur.
Motivum.
Fundatur id in ipsa rei natura, quamprimum enim Regnum aliquod propria, medio quorum
gubernatur, dicasteria habet, jam non potest alterius Regni aut provinciae, licet eidem
Principi subjectae, dicasterium in quamcunque illius Regni negotiorum speciem citra
praejudicium influxum habere; si enim in unam negotiorum speciem influere posset, tunc
posset in omnes; si autem id fiat, tunc
alterius Regni aut provinciae, licet eidem
Principi subjectae, dicasterium in quamcunque illius Regni negotiorum speciem citra
praejudicium influxum habere; si enim in unam negotiorum speciem influere posset, tunc
posset in omnes; si autem id fiat, tunc Regnum illud non ipsi immediate
Principi, sed posteriori illi Regno aut provinciae subjiceretur, et nonnisi hoc
mediante a Principe dependeret, quod de Hungaria, praesertim cujus independentia
per postremae etiam Diaetae Articulum 10. agnita
Principi, sed posteriori illi Regno aut provinciae subjiceretur, et nonnisi hoc
mediante a Principe dependeret, quod de Hungaria, praesertim cujus independentia
per postremae etiam Diaetae Articulum 10. agnita est, admitti non potest. Sed
nec secus ullum inter tricesimalia et alia politica aut judicialia negotia discrimen
subversatur. Sicut enim illa Consilio Locumtenentiali, haec Juridicis Dicasteriis, ita
tricesimalia Camerae Hungaricae per legem delata sunt 1554. Articulo
Motiva.
Primae ferme, quae de objecto commercii in comitiis 1715. et 1723. perlatae sunt leges;
ac in specie 1723. Articuli 115. 116. 117. 118. 119. et 122. totam hanc curam
non in Cameram, sed in Consilium reclinarunt. Ipsam vectigalis elaborationem, ut in
Elaborato Status Actualis §-pho 11. ostensum est, non Camerae, sed primum
Tabulae Regiae, postea Consilio Locumtenentiali detulerant. Evenit tamen subinde, ut
negotium
et 1723. perlatae sunt leges;
ac in specie 1723. Articuli 115. 116. 117. 118. 119. et 122. totam hanc curam
non in Cameram, sed in Consilium reclinarunt. Ipsam vectigalis elaborationem, ut in
Elaborato Status Actualis §-pho 11. ostensum est, non Camerae, sed primum
Tabulae Regiae, postea Consilio Locumtenentiali detulerant. Evenit tamen subinde, ut
negotium vectigalis totiusque usque adeo rei tricesimalis potissimum per Cameram
manipulatum, pleraque objecta, quae fabricas, manufacturas, ducendos canales,
Ubi tamen, ut Consilium directionem commercii fundate manipulare
possit, et annuas tricesimales tabellas habere debet, et quales tricesimatoribus etiam
peculiares instructiones extradentur, et an portorium alicujus mercis elevari, vel deprimi
expediat, ignorare non potest; quare ad evitandas dicasteriorum collisiones, Deputatio
disertam hanc legem demisse proponendam esse arbitrabatur.
§ 62.
Subsistentem modo tabellarum tricesimalium formulam Consilium revideat, et
stationes ad Germanicas translatae sint, eo res spectasse videtur, ut
Germanici tricesimales proventus per portoria Hungarica augeantur.
Jam vero sicut limites, ita etiam proventus diversorum et ad invicem independentium
Regnorum aut provinciarum confundere non expedit, cum per id Aerario Regio nihil accedat,
in animis autem populi illius, cujus patrii proventus ab administratione domestica
abstrahuntur, acerbam sensationem efficiat. Aerario enim Regio in concreto considerato
perinde est, an Germanicos per Germanicam,
patrii proventus ab administratione domestica
abstrahuntur, acerbam sensationem efficiat. Aerario enim Regio in concreto considerato
perinde est, an Germanicos per Germanicam, Hungaricos vero proventus per propriam
administrationem percipiat. Hungaricae autem nationi non est indifferens, an proventus
patriae suae per extraneam jurisdictionem manipulentur; Aerarium Regium ne per id quidem
detrimentum capiet, si separatis iterum tricesimis plura officia solvi debeant; norunt enim
illi, quibus prior manipulatio perspecta est, quantam
iterum tricesimis plura officia solvi debeant; norunt enim
illi, quibus prior manipulatio perspecta est, quantam controlleria haec, id est
contrapositae sibi Germanicae et Hungaricae tricesimae, proventibus tricesimalibus
securitatem praestiterint. Per hanc, si non plus, tantum certe proventibus Regiis accedet,
quantum salaria restabiliendarum Hungaricarum tricesimarum efferent.
§ 64.
Inter Banatum et Transilvaniam nullae
64.
Inter Banatum et Transilvaniam nullae tricesimae erigantur.
Motivum.
Banatus constituit partem Regni integrantem, adeoque sicut unus comitatus ab alio, ita et
hic a reliquo Regno per lineam tricesimalem intercludi non potest.
Transilvaniam ejusdem originis, ejusdem linguae populus maxima in parte habitat. Primae
et secundae epochae reges Hungariae hanc etiam, qua partem Regni integrantem possidebant,
communem illa cum Hungaria in diaetis legislationem habuit. Eadem onera
quibusvis statutis distinguebatur; postea accepit quidem distinctos Turcarum Imperatori
plerumque obnoxios principes, distinctam etiam legislationem: ad Augustam tamen Domum
Austriacam jure Regis Hungariae rediit. Etiamsi qua pars integrans Regni non
reputetur, debet adminus qua pars adnexa considerari, nullae tricesimae
vigent: ita hae nec inter Transilvaniam et Hungariam instaurari posse videntur.
Articulus XXI.
tricesimae, ut commercii directio recte procedat, praecavendis
potius praevaricationibus, quam incassandis portoriis deservire debent, et ideo has
interest multiplicari. Si enim paucae tantum limitaneae tricesimae defigantur,
praevaricationes secus impediri non queunt, quam si omnes reliqui, per quas merces intrare
possunt, passus claudantur. Id autem cursum commercii impediret, et tamen praeclusio haec
tantis ferme sumtibus staret, quantis plura officia tricesimae erigi possunt. Porro, cum id
Camerae optime constare
exemerat 1557.
Articulo 16. quod tamen postea, nempe 1647. Articulo 38. mutatum fuit.
Relate ad 2-um seu a quibus mercibus tricesima dependi debeat; jam in veteri legislatione
1492. Articulo 27. minutae merces, quae valorem unius floreni non aequant, a portorio
tricesimali eximebantur, id quod recentior etiam legislatio confirmavit, 1553. Art. 18.
defixumque hoc per legem principium in elaboratione recentiorum vectigalium adeo religiose
observabatur, ut adhuc vectigalis 1784. praeambulo insertum
88. ostendimus; postquam et inter tres illos portorii
titulos et inter ipsas merces discrimen fieri coepit, legislatio ad specificum
emetiendi pro singula merce portorii laborem se demittere jam
non potuit, sed debuit regulativa tantum principia stabilire, specificam vero portorii
excisionem concernenti magistratui concredere.
Legislatio Hungarica jam anno 1723. tria ejusmodi regulativa principia stabilivit; primum
Articulo 14. ne nobiles seu ab
detulerit, ut illud Elaboratum suum benignae Suae
Majestatis Sacratissimae ratificationi immediate substernere possit.
Verum subsecuti temporis experientia palam fecit sola illa principia ad rite regulandum,
juxta usum moderni temporis, vectigal non sufficere; quid autem impediverit quo minus
subsequae legislationes defectum hunc suppleverint, in Elaborato status actualis a
§-pho 54. usque 65. diserte ostensum est. Itaque cum nunc benignitate Principis suus
legislationi cursus reseratus sit, ne
reipsa accomodatum sit.
Articulus XXIV.
cum
emolumento inde, quam a Haereditariis Provinciis, habere, aut pro quibus surrogatum in suis
naturae productis suppeditare potest.
Motiva.
Cum et hoc et quae postea subjicientur principia cum vigentis vectigalis systemate non
cohaereant, et in perfecto inter Hungariam et Germanicas Provincias reciproco
fundentur, antequam peculiaria singuli, quae deputatio haec propositura est, principii motiva adferat, in genere rationem sibi reddendam esse existimavit,
Leges
hae eum suapte effectum producunt, ut ipsum oeconomiae commercium, tam cum
exoticis articulis, quam et cum coloniarum productis, penes regnum quod eas fundavit
permaneat, id est, quod si fundator regnum tales, quas colonistae optant, merces non
habeat, ejus mercatores has ab exotico procurent et illas colonis cariori vendant; si vero
vicissim hi plura, quam fundator regnum egeat, producta adferant, tunc iterum hujus
mercatores haec vili pretio coemant et deinde in alias provincias cariori divendant.
an durum hoc systema vel quoad colonias, postquam tantisper
convaluerunt, retineri expediat? exemplum coloniarum Anglicanarum dubium effecit. Cum
Hungaria propriam habeat legislationem, principia haec relate ad eam per leges
stabiliri non potuerunt. Verum remota per aliquod tempus ab influxu conficiendi
Hungarici vectigalis legislatione, ipsa ferme haec principia partim Germanici, partim etiam
Hungarici vectigalis via indirecte inducta sunt: nimirum, nulla lex fabricas
in Hungaria
leporinas, cutes vitulinas
, caprinas, et ovinas
§-pho 59. ostensum est. Cum tamen principia haec generaliter ad
omnes, uti quoad colonias usu venit, articulos extendi non potuerint, neque
oeconomiae commercium in Germanicas Provincias poterant adhuc derivare. Verum
scopo huic alia iterum via in vectigali prospectum fuit; nimirum invectum et pro Germanicis
tantum quaestoribus reservatum naturalisationis
vectigalis principia tantum ad potiores mercium articulos referantur. Onerosum
hoc Hungariae vectigal eo potissimum specioso fundamento ab adverso sustinetur, quod
Hungaria cum Germanicis Provinciis unum Monarchiae corpus efficiat; hoc autem florere non
possit, nisi aequabile inter haec duo ejus membra commercii aequilibrium
constituatur; aequilibrium vero hoc, quod secus stabiliri non possit, nisi in omnibus, in
quibus commerciale Hungariae interesse cum Provinciis Germanicis in collisionem venit,
ab adverso sustinetur, quod
Hungaria cum Germanicis Provinciis unum Monarchiae corpus efficiat; hoc autem florere non
possit, nisi aequabile inter haec duo ejus membra commercii aequilibrium
constituatur; aequilibrium vero hoc, quod secus stabiliri non possit, nisi in omnibus, in
quibus commerciale Hungariae interesse cum Provinciis Germanicis in collisionem venit,
casibus vectigal in harum favorem dirigatur, idque duabus de causis; primum quod Hungaria
adeo fertilis sit, ut non obstante fabricarum defectu et
vero hoc, quod secus stabiliri non possit, nisi in omnibus, in
quibus commerciale Hungariae interesse cum Provinciis Germanicis in collisionem venit,
casibus vectigal in harum favorem dirigatur, idque duabus de causis; primum quod Hungaria
adeo fertilis sit, ut non obstante fabricarum defectu et oneroso sibi moderno vectigali,
notabile tamen activum commercium quotannis habeat, uti id tricesimales
tabellae remonstrant; adeoque quodsi favorabile insuper vectigal obtineret, maximam
circulantis pecuniae partem ad se
quia Germanicae Provinciae longe majora atque Hungaria onera sustinent, adeoque
justum videatur, ut pro his fundus per favores vectigalis iisdem conservatur. Proinde cum
ad perferendam in Hungaria legem principis assensu opus sit, sustinetur ab adverso, quod
hujus non intersit, ut talibus legibus, quae favorabilia pro vectigali Hungarico principia
continerent, assentiatur.
Ac id quidem quod in casu illo, ubi Monarchia e duobus distinctis, et ab invicem
independentibus membris constat, vectigal ad justum inter haec duo
et ab invicem
independentibus membris constat, vectigal ad justum inter haec duo membra commercii
aequilibrium conservandum dirigi debeat, nemo inficiari potest. Verum id vicissim
ipsa aequilibrii significatio ostendit quod illud non in totali commercii
subordinatione, sed in reciprocis quoad certos uni aut alteri membro magis
proficuos articulos vectigalis favoribus consistere debeat; aequilibrium enim,
et totalis commercii subordinatio sibi ad invicem
sed in reciprocis quoad certos uni aut alteri membro magis
proficuos articulos vectigalis favoribus consistere debeat; aequilibrium enim,
et totalis commercii subordinatio sibi ad invicem repugnant; ubi illud viget,
hoc locum habere non potest, et vicissim. Ut itaque modernum vectigalis systema (quod ad
commercium Hungaricum Germanicis Provinciis ex integro subordinandum dirigi,
in Elaborato Status actualis a §-pho 54. usque 60. abunde ostendimus) sustineri
possit, doceri
Provinciis ex integro subordinandum dirigi,
in Elaborato Status actualis a §-pho 54. usque 60. abunde ostendimus) sustineri
possit, doceri deberet: 1-mo. Quod bonum totius in complexu sumtae
Monarchiae non aequilibrium, sed totalem commercii Hungarici
subordinationem exposcat. – 2-do. Quod id salva Regni constitutione fieri
possit.
Ad primum edocendum adfertur a) fertilitas Hungariae, et activus ejusdem
Germanicas
Provincias refluxurum sit.
Sed concedamus quod stabilito favorabili pro Hungaria vectigali, bilanx ejus commercii
notabiliter increscat: propterea tamen Germanicae Provinciae haud exhaurientur. Constat
enim quod cursum circulantis pecuniae non solum commercium regat, sed quod ille plures
alios canales habeat, per quos non tantum profluens e commercio beneficium absorberi, sed
longe major adhuc pecuniae vis effluere potest. Quinam hi relate ad Hungariam canales sint,
in toties provocato Elaborato §
favorabili pro Hungaria vectigali, bilanx ejus commercii
notabiliter increscat: propterea tamen Germanicae Provinciae haud exhaurientur. Constat
enim quod cursum circulantis pecuniae non solum commercium regat, sed quod ille plures
alios canales habeat, per quos non tantum profluens e commercio beneficium absorberi, sed
longe major adhuc pecuniae vis effluere potest. Quinam hi relate ad Hungariam canales sint,
in toties provocato Elaborato § 88. in specifico ostendimus; ostendimus etiam
quod levissimo calculo
potest. Quinam hi relate ad Hungariam canales sint,
in toties provocato Elaborato § 88. in specifico ostendimus; ostendimus etiam
quod levissimo calculo politico canales hi totum activum commercii absorbeant; ostendimus
denique quod omnes hae pecuniae non in exteras sed iterum in Germanicas
Provincias refluant. Apparet itaque quod metus exhauriendarum, si favorabilius pro
Hungaria vectigal constituatur, Germanicarum Provinciarum nihil realitatis habeat; quod
aequum non sit, ut sub hoc
quod omnes hae pecuniae non in exteras sed iterum in Germanicas
Provincias refluant. Apparet itaque quod metus exhauriendarum, si favorabilius pro
Hungaria vectigal constituatur, Germanicarum Provinciarum nihil realitatis habeat; quod
aequum non sit, ut sub hoc praetextu Hungaricum commercium Germanicis Provinciis instar
coloniarum ex integro subordinetur; denique quod ratio haec obstare non
posset, quominus justissimus Princeps mox proponendis favorabilioribus tantisper vectigalis
principiis
pro
Hungaria vectigal constituatur, Germanicarum Provinciarum nihil realitatis habeat; quod
aequum non sit, ut sub hoc praetextu Hungaricum commercium Germanicis Provinciis instar
coloniarum ex integro subordinetur; denique quod ratio haec obstare non
posset, quominus justissimus Princeps mox proponendis favorabilioribus tantisper vectigalis
principiis benignum suum assensum praebeat.
Ad b) cum in Hungaria distinctum a Germanicis Provinciis publicorum onerum
systema vigeat, haec ad
ingrediamur,
quaestio illa: an Hungaria vel vero Germanicae Provinciae graviora publica onera
supportent? vel a posteriori facile decidi potest; constat enim e theoria
impositionum publicarum quod ad quaestionem hanc decidendam non sufficiat physicam tantum
respectivarum impositionum quantitatem comparare, sed quod insuper harum ad
internas respectivorum incolarum vires proportio in considerationem venire
debeat. Ut horum vires universim eruantur, non
non sufficiat physicam tantum
respectivarum impositionum quantitatem comparare, sed quod insuper harum ad
internas respectivorum incolarum vires proportio in considerationem venire
debeat. Ut horum vires universim eruantur, non est opus specifica singuli
individui facultatum conscriptione; sufficit ut id eruatur, an in Germanicis Provinciis,
vel vero in Hungaria major sit circulantis pecuniae massa, circulationisque
celeritas? Ad id autem determinandum nullum
illa in Germanicis Provinciis magis floreant, quam in
Hungaria; omnes vero incolae, rustici ipsi, qui tamen graviori prae Hungarico urbario
subjacent, commodius habitent, nitidius vestiantur, melioribus vescantur alimentis.
Neque opponere juvat quod omnia haec non major circulantis pecuniae massa,
circulationisque celeritas, sed industria illorum incolarum
producat. Industria enim (si non de particularibus aliquot individuis, sed de integro
populo sermo sit) adeo relativa est ad
nitidius vestiantur, melioribus vescantur alimentis.
Neque opponere juvat quod omnia haec non major circulantis pecuniae massa,
circulationisque celeritas, sed industria illorum incolarum
producat. Industria enim (si non de particularibus aliquot individuis, sed de integro
populo sermo sit) adeo relativa est ad massam circulantis pecuniae circulationisque
celeritatem, ut hae se mutuo producant, et sicut sine hac nulla industria existere potest:
ita haec vicissim illam adaugeat; et
adeoque
de commercio Hungarico possunt arbitrari?
Atque haec sunt motiva, haec momenta, cur Deputatio haec a systemate moderni vectigalis,
quod commercium Hungaricum, ut jam supra ostensum est, Germanico ex integro
subordinatum reddit, non modo recesserit, sed et recedere debuerit. Superest
ut ejus etiam rationem reddat, cur pro novo vectigali conficiendo ideam perfecti
reciproci adoptarit?
Legislatio unius licet independentis Regni impedire non potest, ne aliud perinde
subordinatum reddit, non modo recesserit, sed et recedere debuerit. Superest
ut ejus etiam rationem reddat, cur pro novo vectigali conficiendo ideam perfecti
reciproci adoptarit?
Legislatio unius licet independentis Regni impedire non potest, ne aliud perinde
independens Regnum aut Provincia principia sibi tantum favorabilia, alteri vero nociva in
suo vectigali stabiliat; verum in ejusmodi casu nihil primo illi Regno reliqui est, quam ut
a contrario favorabilia tantum sibi, alteri vero noxia
favorabilia, alteri vero nociva in
suo vectigali stabiliat; verum in ejusmodi casu nihil primo illi Regno reliqui est, quam ut
a contrario favorabilia tantum sibi, alteri vero noxia principia in proprio vectigali
reciproce adoptet; ita exempli causa non potest impedire Hungarica
legislatio, ne producta Hungariae impositionibus provincialibus,
artefacta vero dimidio exotico consumtionali portorio per vectigal
Germanicum graventur, dum haec in Germanicas Provincias
est a via legislationis,
Deputationi huic leges tantum proponendi provincia delata est; quare haec operationem suam
in abstracto eo dirigere debuit, ut commercio Hungarico per stabilienda
vectigalis principia consulatur. In casum autem aut non suscipiendi, aut non conficiendi
tractatus, oppressum per onerosum vectigal Hungaricum commercium haud secus relevari
potest, quam si ea quidem, quae in ipsum vectigal Hungaricum irrepserunt, noxia principia
sufferantur; eorum vero, quae in Germanico vectigali in
Deputationi huic leges tantum proponendi provincia delata est; quare haec operationem suam
in abstracto eo dirigere debuit, ut commercio Hungarico per stabilienda
vectigalis principia consulatur. In casum autem aut non suscipiendi, aut non conficiendi
tractatus, oppressum per onerosum vectigal Hungaricum commercium haud secus relevari
potest, quam si ea quidem, quae in ipsum vectigal Hungaricum irrepserunt, noxia principia
sufferantur; eorum vero, quae in Germanico vectigali in praejudicium commercii
quod postea a principio
prohibitionis recessum, sed merces, quarum inductio impediri intendebatur,
portorio 30 pro 100 gravatae exstiterint. Apparuit etiam e §§-phis 59. et
63. ejusdem Elaborati , quod sub Augusto Josepho II. non tantum quamplurimae,
quarum surrogatum Germanicae Provinciae dare poterant, exoticae merces
extra quaestum positae, sed praeter has notabilis insuper aliorum exoticorum
articulorum numerus portorio 30. 40. 50. 60. pro 100. gravatus,
insuper aliorum exoticorum
articulorum numerus portorio 30. 40. 50. 60. pro 100. gravatus, idest
indirecte prohibitus fuerit.
Si prohibitiones hae in abstracto spectentur, an illae vel Germanicis Provinciis
proficuae sint? disquirere non est hujus loci. Si tamen relative ad Hungariam
considerentur, quod illae Germanicis Provinciis utiles, Hungariae vero noxiae fuerint,
facile apparebit; prohibitiones enim hae id effecerunt, ut Hungari deteriora artefacta
Germanica, si non altiori,
sint? disquirere non est hujus loci. Si tamen relative ad Hungariam
considerentur, quod illae Germanicis Provinciis utiles, Hungariae vero noxiae fuerint,
facile apparebit; prohibitiones enim hae id effecerunt, ut Hungari deteriora artefacta
Germanica, si non altiori, eodem certe, quo longe perfectiora extranea habere possent,
pretio persolvere cogantur. Deinde exteri post prohibitiones has tanto ferme minus de
Hungaricis productis evehunt, quantum antea de mercibus suis invehebant. Itaque sicut
naturalis qui inter
exigit, ut
prohibitionem hanc sufferat quoad illos articulos qui majori seu sumtuum, seu transportus
compendio ab exotico haberi, aut quorum inductio productorum Hungaricorum
evectionem promovere potest; prout vicissim legislatio Hungarica impedire non potest, ne
talium productorum, quae Germanicae Provinciae ab exotico leviori, quam ex Hungaria, habere
possunt, prohibitio (si quae tamen intercessit) in Germanico vectigali reseretur.
Caeterum nocivas illas commercio Hungarico prohibitiones legislatio
ab exotico leviori, quam ex Hungaria, habere
possunt, prohibitio (si quae tamen intercessit) in Germanico vectigali reseretur.
Caeterum nocivas illas commercio Hungarico prohibitiones legislatio Hungarica eo potiori
jure abrogare potest, quod hae citra ullum non modo suum, sed Hungaricorum etiam
dicasteriorum influxum emanarint, quodve contra jam praeexstantem Regni legem
intercesserint. Dum enim Articulo 116. 1723. statuitur, ut Consilium prospiciat
quo naturalia quoque in sortem mercium inducendarum a
statuitur, ut Consilium prospiciat
quo naturalia quoque in sortem mercium inducendarum a quaestoribus
acceptentur, nihil utique aliud per id intelligi potest, quam ut merces tales, quae
productorum Hungaricorum exportationem promovere possunt, non tantum non prohibeantur, sed
potius inductio eorum per constituenda ipsis modica portoria facilitetur. Et hoc sensu
acceptam hanc legem ipsa Augusta Maria Theresia pro principio
confecti 1754. vectigalis adoptavit,
statuitur, ut Consilium prospiciat
quo naturalia quoque in sortem mercium inducendarum a quaestoribus
acceptentur, nihil utique aliud per id intelligi potest, quam ut merces tales, quae
productorum Hungaricorum exportationem promovere possunt, non tantum non prohibeantur, sed
potius inductio eorum per constituenda ipsis modica portoria facilitetur. Et hoc sensu
acceptam hanc legem ipsa Augusta Maria Theresia pro principio
confecti 1754. vectigalis adoptavit, prout id ex
adeoque merces etiam quaslibet sibi procurandi facultatem nonnisi tunc
restringere potest, quando id salus publici absolute deposcit, v. gr. si
tempore famis et belli frumentum evehi, aut rebus turbatis, bellicos apparatus seu in- seu
evehere publici non intersit; in his enim casibus non tantum quaestores, sed omnes etiam
privatos ab ejusmodi articulis in- aut evehendis legislatio inhibere potest. Justum tamen
est ut parte ex una talium, velut domestico commercio nocivorum, inductio etiam pro
proprio usu
sibi procurandi facultatem nonnisi tunc
restringere potest, quando id salus publici absolute deposcit, v. gr. si
tempore famis et belli frumentum evehi, aut rebus turbatis, bellicos apparatus seu in- seu
evehere publici non intersit; in his enim casibus non tantum quaestores, sed omnes etiam
privatos ab ejusmodi articulis in- aut evehendis legislatio inhibere potest. Justum tamen
est ut parte ex una talium, velut domestico commercio nocivorum, inductio etiam pro
proprio usu difficilior tantisper
1788. vectigali inseruerit. Et vero unicus indifferentes alias ejusmodi
merces extra quaestum ponendi scopus is esse potest, ne pro iis gravior aeris summa
efferatur. – Hic autem per id jam obtinetur, si earum commercium prohibeatur;
nam quod privati non obstantibus superius defixis aggraviis invehent, id adeo exiguam
summam efficiet, ut haec attentionem legislationis non mereatur.
Principium autem hoc in legem publicam referendum esse Deputatio haec eo magis
existimavit, quod in Hungaria facultas rebus suis
potest, ne pro iis gravior aeris summa
efferatur. – Hic autem per id jam obtinetur, si earum commercium prohibeatur;
nam quod privati non obstantibus superius defixis aggraviis invehent, id adeo exiguam
summam efficiet, ut haec attentionem legislationis non mereatur.
Principium autem hoc in legem publicam referendum esse Deputatio haec eo magis
existimavit, quod in Hungaria facultas rebus suis libere utendi fundamentalem Nobilium
Regni praerogativam constituat.
referendum esse Deputatio haec eo magis
existimavit, quod in Hungaria facultas rebus suis libere utendi fundamentalem Nobilium
Regni praerogativam constituat.
§ 70.
Portoria consumtionalia exoticorum non prohibitorum articulorum eadem sint in Hungaria
quae in Germanicis Provinciis vigebunt, aut si quoad aliquem articulum peculiaris aliqua
circumstantia seu respectu Germanicarum Provinciarum, seu etiam quoad Hungariam,
diversitatem portorii exposcat, tunc enasciturus
tamen immediato exotico importationis commercio
per hanc portoriorum gravitatem privata fuerit; apparuit denique e §-pho 58.
quod justitia Augusti Josephi II. in vectigali 1784 aequalia tam pro Hungaria, quam pro
Germanicis Provinciis, exteris non prohibitis mercibus portoria defixerit: itaque
principium hoc jam ne in quaestionem quidem amplius ab adverso vocari potest. Cum tamen
legislatio Hungarica impedire non possit, ne vigentia modo exoticarum mercium portoria in
Germanicis Provinciis quoad aliquos
Josephi II. in vectigali 1784 aequalia tam pro Hungaria, quam pro
Germanicis Provinciis, exteris non prohibitis mercibus portoria defixerit: itaque
principium hoc jam ne in quaestionem quidem amplius ab adverso vocari potest. Cum tamen
legislatio Hungarica impedire non possit, ne vigentia modo exoticarum mercium portoria in
Germanicis Provinciis quoad aliquos articulos subinde diminuantur, quo Regno prospiciatur
nihil legislationi reliquum est, quam id constituere, ut portoria haec quoad Hungariam
semper conformentur iis, quae in
Germanicis Provinciis quoad aliquos articulos subinde diminuantur, quo Regno prospiciatur
nihil legislationi reliquum est, quam id constituere, ut portoria haec quoad Hungariam
semper conformentur iis, quae in Germanicis Provinciis vigebunt.
Interea non ignorat Deputatio haec posse peculiarem aliquam vel pro Germanicis
Provinciis, vel etiam pro Hungaria, circumstantiam emergere, quae diversitatem portorii
quoad aliquem exoticum articulum deposcat. Verum in tali etiam casu semper invenietur alter
iterum articulus
eotum Consilium Croaticum de avertendo hoc totius Monarchiae damno diuturnam cum
praefectura confinii hujus habuit concertationem: res tamen in eo demum adhaesit, quod
propter sumtus transportus vinum Croaticum confiniis nimis alto pretio
veniret. Verum non exstabat tunc adhuc via Josephina, complures etiam, quae ex hac in
inferiores confiniii partes postea apertae sunt, collaterales viae non existebant, adeoque
cum nulla fuerit nisi per equos clitellarios communicatio, tam voluminosi, ut vinum est,
articuli
in eo demum adhaesit, quod
propter sumtus transportus vinum Croaticum confiniis nimis alto pretio
veniret. Verum non exstabat tunc adhuc via Josephina, complures etiam, quae ex hac in
inferiores confiniii partes postea apertae sunt, collaterales viae non existebant, adeoque
cum nulla fuerit nisi per equos clitellarios communicatio, tam voluminosi, ut vinum est,
articuli transportus expensae debuissent utique vini Croatici pretium notabiliter elevare;
nunc reserata curruli communicatione sumtus transportus adminus
transportus expensae debuissent utique vini Croatici pretium notabiliter elevare;
nunc reserata curruli communicatione sumtus transportus adminus in dimidio minuetur,
adeoque pretium etiam vini Croatici ab eadem proportione decrescet. Sed concedatur, quod
hoc etiam non obstante majus tantisper sit futurum vini Croatici quam
Dalmatici pretium: hoc certe titulo tam notabilis pecuniae in exteros status
evectio admitti non potest; vinum enim non est productum primae necessitatis,
adeoque ratio
etiam vini Croatici ab eadem proportione decrescet. Sed concedatur, quod
hoc etiam non obstante majus tantisper sit futurum vini Croatici quam
Dalmatici pretium: hoc certe titulo tam notabilis pecuniae in exteros status
evectio admitti non potest; vinum enim non est productum primae necessitatis,
adeoque ratio conservationis confiniariorum noxium hunc toti Monarchiae favorem non
deposcit. Quodsi autem in uno commoditatis articulo favor hic iis concedatur, tunc ex
identitate rationis
ab eadem proportione decrescet. Sed concedatur, quod
hoc etiam non obstante majus tantisper sit futurum vini Croatici quam
Dalmatici pretium: hoc certe titulo tam notabilis pecuniae in exteros status
evectio admitti non potest; vinum enim non est productum primae necessitatis,
adeoque ratio conservationis confiniariorum noxium hunc toti Monarchiae favorem non
deposcit. Quodsi autem in uno commoditatis articulo favor hic iis concedatur, tunc ex
identitate rationis omnium etiam reliquorum
quam
Dalmatici pretium: hoc certe titulo tam notabilis pecuniae in exteros status
evectio admitti non potest; vinum enim non est productum primae necessitatis,
adeoque ratio conservationis confiniariorum noxium hunc toti Monarchiae favorem non
deposcit. Quodsi autem in uno commoditatis articulo favor hic iis concedatur, tunc ex
identitate rationis omnium etiam reliquorum commoditatis articulorum, quos ab exotico
leviori pretio habere possunt, inductio iisdem concedi deberet.
Motivum.
Rationibus quidem totius in concreto Monarchiae magis conduceret, si nulli ad invicem
prohibitioni locus daretur; cum tamen legislatio Hungarica in ea, quae in Germanicis
Provinciis disponuntur, influere non possit, ut hanc adminus cautelam statuat, necessarium
videtur.
§ 73.
Germanica naturae producta dum Hungariae invehuntur iisdem portoriis subjaceant, quae
Hungaricis, si in Germanicas Provincias
Hungarica
gravaverint, peculiaremque ex hoc proventu fundum publicum sibi creaverint.
Quod in diaeta 1625. Status Hungariae una cum Principe novi hujus oneris sublationem
decreverint. Quod lege hac indubie, quia Status Germanicarum Provinciarum eidem non
acquieverunt, in effectum non deducta, in Diaeta 1635. legislatio Hungarica perfectum
reciprocum constituerit, idest et producta Germanica eidem mediae
tricesimae subjecerit, et peculiarem inde pro exsolvendo veterano confiniario
ex hoc proventu fundum publicum sibi creaverint.
Quod in diaeta 1625. Status Hungariae una cum Principe novi hujus oneris sublationem
decreverint. Quod lege hac indubie, quia Status Germanicarum Provinciarum eidem non
acquieverunt, in effectum non deducta, in Diaeta 1635. legislatio Hungarica perfectum
reciprocum constituerit, idest et producta Germanica eidem mediae
tricesimae subjecerit, et peculiarem inde pro exsolvendo veterano confiniario
milite fundum
quoad onera publica Germanicarum
Provinciarum jam in motivis ad 68. projecti hujus §-phum ubertim responsum est;
quod praecipuum onerum publicorum fundum in Germanicis Provinciis naturae
producta constituant, id quidem cum fundamento sustineri non potest, cum palam notum
sit, quod plane a contrario Hungariae incolae vix alium praeter naturae
producta publicorum onerum fundum habeant; in Germanicis vero Provinciis, ubi
fabricae jam admodum effloruerunt, artefacta longe notabiliorem
portubus declarati adeoque per lineam tricesimalem a
reliquo Provinciali Croatico praeclusi sunt, et in his plane locis exigua etiam illa, quae
hactenus viget, piscatura exercetur. Interest itaque ut libertas illa, quae in reliquis per
lineam tricesimalem non praeclusis sed piscatoribus ferme destitutis locis suapte viget, ad
hos etiam portus extendatur.
§ 78.
Merces, quae in Germanico vectigali ab omni seu in- seu eductionali
merces portorii quotta
reciprocum vigere debeat: ex iisdem itaque motivis etiam quoad exemtionem a
portoriis reciprocum debet observari.
§ 79.
A minutis valorem unius floreni non adaequantibus mercibus seu exoticis seu Haereditariis
nulla tricesima seu in inductione seu in eductione exigatur.
Motivum.
Ostendimus supra in motivis ad §-phum 66. quod principium hoc et per veterem
et per
Motivum.
Ostendimus supra in motivis ad §-phum 66. quod principium hoc et per veterem
et per novam legislationem defixum atque usque 1788. in vectigali semper adoptatum fuerit.
In ipso anni hujus vectigali principium hoc expresse non abrogatur. Ne tamen ipsa ejus
exmissio effectum hunc producat, principium hoc diserta lege renovandum videbatur.
Articulus XXVI.
Consilio Locumtenentiali
intercedat. Caeterum cujuscunque mercis eductio prohibebitur, aut prohibitioni huic talis
terminus praestituatur, intra quem mercatores initos jam antea contractus facile explere
possunt, aut hoc etiam in casu prohibitio ad jam initos contractus non extendatur.
Motiva.
Quod tabacam attinet: hujus cultura jam eo provecta est, ut ejus defectum
domestica consumtio nunquam sentire possit. Solo autem hoc titulo, ut eam
Abaldo Viennense leviori
Quod tabacam attinet: hujus cultura jam eo provecta est, ut ejus defectum
domestica consumtio nunquam sentire possit. Solo autem hoc titulo, ut eam
Abaldo Viennense leviori habere possit, evectionem prohibere justitia
admittere non videtur; non est enim productum primae necessitatis, adeoque
nullus titulus superest ejus evectionem prohibendi; alia est ratio frumenti;
hoc sicut justum est, ut dum imminens aut jam fervens bellum, vel gravis Germanicarum
Provinciarum
tabacam attinet: hujus cultura jam eo provecta est, ut ejus defectum
domestica consumtio nunquam sentire possit. Solo autem hoc titulo, ut eam
Abaldo Viennense leviori habere possit, evectionem prohibere justitia
admittere non videtur; non est enim productum primae necessitatis, adeoque
nullus titulus superest ejus evectionem prohibendi; alia est ratio frumenti;
hoc sicut justum est, ut dum imminens aut jam fervens bellum, vel gravis Germanicarum
Provinciarum inedia magnam
titulus superest ejus evectionem prohibendi; alia est ratio frumenti;
hoc sicut justum est, ut dum imminens aut jam fervens bellum, vel gravis Germanicarum
Provinciarum inedia magnam vim frumenti requirit, eductio grani Hungarici prohibeatur: ita
aequitas non admittit, ut dum in una tantum aliave Germanica Provincia talis defectus
emergit, qui per moderatam pretii elevationem facile suppleri potest, statim evectio
frumenti per totam Hungariam prohibeatur; Hungaria, quae est Regnum
independens, non potest
aequitas non admittit, ut dum in una tantum aliave Germanica Provincia talis defectus
emergit, qui per moderatam pretii elevationem facile suppleri potest, statim evectio
frumenti per totam Hungariam prohibeatur; Hungaria, quae est Regnum
independens, non potest Germanicis Provinciis ita subordinari, ut si in his
pretium frumenti tantisper accrescat, evectio Hungarici statim prohiberi possit. Saepe
unius Germanicae Provinciae necessitatem tres quatuorve adjacentes comitatus, etiamsi
notabiliori tantisper pretio,
in complexu sumtae Monarchiae adversatur; exempli causa, si in
Moravia vel Austria caristia vigeat, comitatus inferioris
Sclavoniae, aut qui Transilvaniae adjacent, suum frumentum eo nunquam deducent, quia sumtus
transportus sustinere non possunt: quare ergo ipsis prohiberi deberet, ne illud versus
Littorale educant, si hujus transportus sumtus possunt sustinere. Solet
quidem considerationi huic id obverti, quod hoc per progressivum promotionis frumenti
cursum (vulgo Nachschub)
motus hic jam in tertio quartove a provincia illa, quae
penuria laborat, comitatu desinit, et tunc remotiores comitatus jacturam, quam evectionis
prohibitio ipsis causavit, absque ullo Germanicarum Provinciarum emolumento sustinere
debent. Omnes hae circumstantiae non possunt notae esse Germanicis dicasteriis; horum
interest ut aucto tantisper in Germanicis Provinciis frumenti pretio prohibitionem evehendi
Hungarici frumenti sollicitent. Et ideo debet activisari Consilium Locumtenentiale, cui
circumstantiae ejusmodi constant, ut
ipsarum immediate Hungaricarum
fabricarum interesse exegerit.
Motiva.
Prohibitionem hanc tunc tantum fieri expedit, quando eductio ad extra pretium crudorum
materialium ita elevat, ut domesticae fabricae penes illud subsistere non possint; si quae
proinde fabricae species in Hungaria ad eum casum deveniat, justum est ut prohibitio haec
intercedat.
Verum ostendimus in Elaborato Status Actualis §§-phis 55.
57. et 59. quod cinerum
Germanicae fabricae materialia haec tanto leviori habere possint. Id autem legislatio
Hungarica omnimode impedire debet; primum quia per id interesse Hungariae commodis
Germanicarum Provinciarum evidenter subjiceretur, id quod independentia Regni
non admittit. Nullum autem possibile est reciprocum per quod detrimentum hoc a
parte Germanicarum Provinciarum Hungariae compensetur; deinde per prohibitionem ejusmodi
iterum aliquae partes Regni damnum sentiunt, quin exinde Germanicae Provinciae ullum
Germanica essitualia portoria adoptentur. Ita
superfluum vinum et frumentum ad extra educi tam Hungariae quam et
Germanicarum Provinciarum perinde interest. Cur igitur his articulis aut idem essituale
portorium, aut eadem eductionis libertas non concedatur?
Verum sunt articuli quorum longe diversa est in uno Monarchiae membro relate ad aliud
ratio. Ita interest Germanicarum Provinciarum ut plurium artefactorum, quae nec in Hungaria
distrahere possunt, eductio ad extra sibi facilitetur,
artefactorum, quae nec in Hungaria
distrahere possunt, eductio ad extra sibi facilitetur, lanae vero domesticae,
tamquam pro fabricis suis necessariae, aggravetur. E converso, cum Hungaria laneis fabricis
careat, hujus interest ut lanae Hungaricae eductio non tantum in Germanicas, sed etiam
exoticas Provincias facilitetur. In ejusmodi casibus quod reciprocum locum
habere et possit, et debeat, quisque facile agnoscet.
articulos etiam Germani quaestores per concernens
vectigal ad capitales et respective depositoriales stationes
restringuntur, adeoque hac in re aequalis est Hungari et Germani
quaestoris conditio; interea negari non potest, quod quidquid liberum commercii cursum
impedit, ejus etiam promotionem retardet, et quod necessitas deponendi, in
certis tantum locis portorii, libertatem quaestorum constringat;
saepe enim interest quaestoris ut tricesimalem
re ipsa procurare possint, aequanimis mercium aestimatio
institui debet. Norma aestimationem hanc peragendi jam quidem 1788. edita fuit; sed dum
haec elaboraretur, Germani tantum quaestores audiebantur, quibus omnium in Hungaria
currentium mercium pretia constare non poterant, aut si constabant, poterant hi cupidine
proprii lucri sinistras suppeditare informationes. Interest proinde ut, dum
de aestimatione mercium pro novo vectigali Hungarico agetur, quaestores Hungari audiantur.
Et cum
edito mox per peculiares ordinationes
tantae intra paucum tempus quoad plurimarum mercium portoria mutationes irrepserint, ut per
has ipsa vectigalis substantia fuerit alterata, adeoque novum iterum vectigal edi debuerit,
id quod ordinata dirigendi commercii ratio certe non exposcit; continuae enim ejusmodi
mutationes debent mercatorum speculationes perturbare, cum illi hac ratione certum de quotta
portorii calculum ducere non possint. Expedit itaque ut nec vectigal novum, nisi
intercedente in substantialibus quoad cursum
fuerit alterata, adeoque novum iterum vectigal edi debuerit,
id quod ordinata dirigendi commercii ratio certe non exposcit; continuae enim ejusmodi
mutationes debent mercatorum speculationes perturbare, cum illi hac ratione certum de quotta
portorii calculum ducere non possint. Expedit itaque ut nec vectigal novum, nisi
intercedente in substantialibus quoad cursum commercii mutatione, edatur, nec
particularium articulorum portoria, nisi subversante reali commercii Hungarici utilitate,
mutentur. Ut autem utilitas haec
fabricas centenario glutinis unius floreni 18 xrorum
vectigal imposuerit.
Jam vero frustra audietur Consilium, si Camera omnem talem mutationem per officia
tricesimalia statim publicare possit; cum enim huic promotio commercii ex officio non
incumbat, illa tricesimas tantum qua canalem regis proventus considerare, et modo hic
augeatur, in adoptanda ejusmodi mutatione facilis esse solet, et respective etiam debet.
Quamprimum autem mutatio ejusmodi tricesimalibus officiis intimatur, haec illam utique
illud fuit: quod hactenus nimium breve, post quod nova ejusmodi
ordinatio obligare debeat, tempus praefigi consueverit; si exigua tantum portorii mutatio
intercedat, id quidem rationibus mercatorum parum officere potest. Verum minutae ejusmodi
mutationes plerumque non ex solidis dirigendi commercii principiis, sed e
theoreticis tantum speculationibus, aut praepostero augendi proventus tricesimalis studio
proponuntur, et nullum ferme realem in cursu commercii effectum producunt; quodsi vero
producunt; quodsi vero
notabilis portorii mutatio decernatur, neque tamen sufficiens, quo ordinatio haec obligare
debeat, terminus praefiniatur, id jam complures mercatores, qui sub confidentia prioris
portorii de notabili talis mercis quantitate contractus iniverunt, non tantum affligere,
sed plane prosternere potest. Itaque hac in re, notabilis portorii mutatio cum
prohibitione eandem plane subit considerationem, adeoque sicut relate ad
prohibitionem provisionem hanc necessariam esse §-pho
in Hungariam productorum pars illa, quae e venditione
residua manserit, si revehatur, tricesimae denuo subjaceat.
Motivum.
Adjacentes Styriae jurisdictiones referunt, quod illatum huic provinciae Hungaricum
frumentum, si non vendatur, in reditu tricesimam denuo dependere debeat, et quod molitores
et pistores Pettovienses, Marburgenses, et Graecenses, praetendendo jus
praeemtionis, arbitrarium eidem pretium constituere soleant. Posterius est
excessus evidens, qui via
§ 95.
Pro ea littoralis Hungarici parte, quae adhuc militari jurisdictioni subjacet, idem
vectigal, quod pro toto Regno elaboratum fuerit, stabiliatur. Tricesimae ejates ab Hungarica
Tricesimali directione dependeant, et proventus earum non bancali Viennensi, sed Camerali
Hungaricae cassae inferantur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato Status Actualis §-pho 57. et 59. quod per vectigal A.
1784. et 1788. confinio Carlostadiensi, et illi Comitatus
generale illud 5 pro 100 ab omnibus
indiscriminatim mercibus portorium retinuerit; denique quod proventus
tricesimarum illarum in cassam Bancalem influxerint. An haec per posteriora 1784. et 1788.
vectigalia mutata sint, ex iis elici non potest. Utcunque sit: si praejudiciosum hoc
independentiae Regni (ut in projecti hujus §§-phis 58. et
61. jam ostensum est) institutum adhuc viget, expedit, ut corrigatur; sin,
justum est, ut lege publica praecaveatur, ne
artefacta Germanica vicissim, dum in Hungariam inducuntur, eidem
portorio, uti projecti hujus §-pho 76. projectaveramus, per vectigal Hungaricum
subjicerentur. – 3-tio. Si retento pro quaestoribus Germanicis naturalisationis
exoticarum, non prohibitarum mercium beneficio, idem in vectigali Hungarico pro
quaestoribus Hungaris vicissim, uti §-pho 87. proposueramus, stabiliretur. –
4-to. Si nec Hungaricum vinum in Germanicas ditiones, nec vicissim, ut §-pho 75.
proposuimus, nisi
illi articuli Turcici, qui Germanicis Provinciis per Hungariam inferuntur, in vectigali
Hungarico pari transituali portorio, ut §-pho 86. statuimus, subjicerentur.
Denique – 6-to. Si illatorum in Styriam productorum Hungaricorum pars illa, quae vendi non
potuit, in reditu tricesimam iterum dependere deberet, in vectigali vero Hungarico
Germanica producta, ut §-pho 93. proposuimus, eidem oneri reciproce
subjicerentur.
Complanatis his punctis excutiendi venirent illi articuli in quibus
gosypio, aliisque turcicis
articulis imponet.
His quoque punctis complanatis, posset deinde principium illud adoptari, ut quoad
reliquos indifferentes tam exoticos, quam et haereditarios articulos, qui sub
mutuam compensationem cadere non possunt, aequalia tam consumtionis, quam et eductionis
portoria in utroque vectigali defigantur, una vero proposita superius in §§-phis
projecti hujus 67.
79.
80.
89.
90.
Principia vero in §§-phis 69.
77.
80.
91. et 95. veluti Hungariae particularia pro Hungarico tantum
vectigali retineantur.
Fieret hac ratione ut Hungaricum Germanico commercio non subordinetur, sed salva
constitutionali Hungariae independentia justum inter utrumque Monarchiae
membrum commercii aequilibrium inducatur; fieret etiam ut utraque Monarchiae
parte ad naturalem suum statum reposita solutum modernis vinculis
tantum itinerationis commoditatem pro objecto habent,
nonnisi postremo loco laborem impendere liceat. Vias autem tales quae unice in beneficium
adjacentis alicujus Germanicae Provinciae, Regno vero in detrimentum cederent, contigui
comitatus per sui gremium continuare non obligantur.
Motiva.
Hactenus nulla quoad objectum viarum legis provisio exstitit, et ideo negotium hoc per
administrationem publicam tantum pro re nata curabatur. Expedit itaque ut legislatio circa
hoc quoque objectum
hoc quoque objectum aliqua principia defigat, juxta quae opus hoc per totum Regnum
aequaliter procuretur.
Quod nulla amplior tantisper regio viis commercialibus carere possit, jam in Elaborato
status actualis §-pho 68. ostendimus. Et vero non potest commercium fortuito
exsiccandarum per temperiem aëris viarum casui committi. Saepe in vere et autumno, quo
illae, ni instauratae sint, plurimum impeditae esse solent; maxima eductionis occasio se
offert, idque tempore vigentis in Italia aut Gallia frumenti
per temperiem aëris viarum casui committi. Saepe in vere et autumno, quo
illae, ni instauratae sint, plurimum impeditae esse solent; maxima eductionis occasio se
offert, idque tempore vigentis in Italia aut Gallia frumenti caristiae plerumque evenire
consuevit. Non raro media aestate pluviae et exundationes vias ita corrumpunt, ut
constitutae jam sub transportu merces pro stipulato termino ad locum destinationis suae
pertingere non possint; id quod mercatoris creditum uno ictu prosternere potest. Et ideo
viarum reparatio,
idque tempore vigentis in Italia aut Gallia frumenti caristiae plerumque evenire
consuevit. Non raro media aestate pluviae et exundationes vias ita corrumpunt, ut
constitutae jam sub transportu merces pro stipulato termino ad locum destinationis suae
pertingere non possint; id quod mercatoris creditum uno ictu prosternere potest. Et ideo
viarum reparatio, quamquam nulla adhuc lex obligatoria exstiterit, hactenus etiam sponte
curabatur.
Verum cum nulla jurisdictio omnes, quas curare sua interest, vias simul perficere
jam provocato Elaborato et §-pho
ostendimus, ita etiam postales viae in capitales et
collaterales dividuntur. Capitales Hungarici commercii ductus,
utpote Vienna, et respective Posonio ad littorale, nec non in Transilvaniam; item e
littorali ad limites Galliciae, alioquin una capitalem postae cursum efficiunt; adeoque de
his vix dubitari potest, quod prae militaribus viis, utpote quae transennis
et transportando bellico commeatui per intervalla tantum
postrema series assignari potest.
Caeterum ordinarie quidem facilis inter advicinantes provincias communicatio in
reciprocum beneficium cedere solet. Sunt tamen casus in quibus via aliqua uni tantum parti
utilis, alteri noxia est. In ejusmodi casu justum non est, ut posterior haec jurisdictio ad
continuandam in sui gremio talem viam cogatur. Recens ejus exemplum est in via Metlicensi;
incolae enim Carnioliae videntes, quod reserata jam per littorale Hungaricum directa
exotica importatione exoticorum articulorum
imo a contrario, si societati illi propositum suum succedat, tota via
Carolina, et copiosus, qui se juxta eam sub unica procurandae sibi e
beneficio vecturisationis subsistentiae confidentia defixit, populus uno ictu ruinaretur,
non videtur comitatus ille ad viam hanc in proprium suum detrimentum conservandam cogi
posse.
§ 98.
Quae viae ad quam harum classium in singula jurisdictione pertineant, adeoque specificum
in
conformare tenebuntur.
Motiva.
Capitales commercii Hungarici ductus, qui ad tres praecipuos externae
eductionis passus, Poloniam, Valachiam, et
Moldaviam; nec non Littorale ducunt, res ipsa jam stabilivit. In
his parum jam ad perfectionem desiderari, conservationique tantum viarum harum intendendum
esse, in jam provocato Elaborato et §-pho ostendimus. Circa illas etiam, quae ex
adjacentibus
compensaturum sit? Qua viam
ejusmodi ducere expediat? et similia. Haec decidere utique ad executivam
pertinet potestatem; haec autem, ut id praestet, circumstantialem de singula ejusmodi via
informationem capere debet. Norma etiam constructionis viarum non eadem ubique esse potest,
adeoque ad potestatem executivam pertinet hanc etiam auditis localibus jurisdictionibus
determinare. Caeterum omnia quidem haec ad usque etiam eodem tramite procedebant, cum tamen
id nulla hactenus lege constitutum fuerit, rationibus
§ 99.
Omnes hae viae interea, donec fundus publicus constabilitus fuerit, gratuitis, uti
hactenus usus invaluit, laboratoribus perficiantur. Ne tamen id in sensibile plebis
aggravium vergat, una domus non plures quam 24 manuales, aut 12 jugales operas ita praestare
teneatur, ut in quantum opus hoc minus populosis domibus onerosum foret, comitatus partem
ejus aliis magis populosis adjicere, resultaturam tamen per hanc quottam clavim
nunquam transgredi
extrema forte necessitate suscipiatur.
Motiva.
Gratuiti pro viis publicis laboratores hactenus usu tantum
invaluerunt. Nemo piorum patriae civium est, qui non ardenter optaret, ut plebs onere hoc
nunc statim sublevari possit. Verum cum indispensabilis haec status necessitas ante
constabiliendum fundum publicum nulla alia ratione expleri possit, nihil
reliqui videtur, quam ut certi oneri huic limites per
per sex hebdomadas durat. Primus in
Majo et Junio, alter in Augusto et
Septembri. Cum hac ratione singula domus quottam suam in duabus ratis
depurare possit, experientia ipsa docet onus hoc plebi sensibile non evenire, et tamen
notabilem viarum quantitatem cum quotta hac perfici posse.
§ 100.
Necessaria in viis non teloniatis pro pontibus ligna adjacentia dominia juxta aequanimem
comitatus repartitionem
suam in duabus ratis
depurare possit, experientia ipsa docet onus hoc plebi sensibile non evenire, et tamen
notabilem viarum quantitatem cum quotta hac perfici posse.
§ 100.
Necessaria in viis non teloniatis pro pontibus ligna adjacentia dominia juxta aequanimem
comitatus repartitionem subministrabunt.
Motivum.
Viae publicae non tantum plebis, sed nobilium etiam usui perinde deserviunt. Cum hi
insuper immunitate a
§ 100.
Necessaria in viis non teloniatis pro pontibus ligna adjacentia dominia juxta aequanimem
comitatus repartitionem subministrabunt.
Motivum.
Viae publicae non tantum plebis, sed nobilium etiam usui perinde deserviunt. Cum hi
insuper immunitate a teloniis gaudeant, non dubitavit Deputatio quod exiguum hoc bono
publico sacrificium ultro facturi sint, praesertim cum usus hic in nonnullis comitatibus
alioquin sponte
pontibus ligna adjacentia dominia juxta aequanimem
comitatus repartitionem subministrabunt.
Motivum.
Viae publicae non tantum plebis, sed nobilium etiam usui perinde deserviunt. Cum hi
insuper immunitate a teloniis gaudeant, non dubitavit Deputatio quod exiguum hoc bono
publico sacrificium ultro facturi sint, praesertim cum usus hic in nonnullis comitatibus
alioquin sponte invaluerit. Quodsi enim necessaria pro omnibus, qui in viis publicis
situantur, pontibus ligna, e Cassa Domestica
§ 101.
Pontes in capitalibus ductibus super fluviis Danubio, Tibisco, Mura, Dravo, Savo, et Colapi constructi, aut construendi, si per privatos e proventu
moderatae tariffae debite sustineri non possint, per publicum ad rationem
Commercialis Fundi ita recipiantur, ut id, quod e proventu teloniali defecerit, exinde
suppleatur.
Motiva.
Naula cursum Commercii ita impediunt, ut hujus incrementum ne sperari quidem
exinde
suppleatur.
Motiva.
Naula cursum Commercii ita impediunt, ut hujus incrementum ne sperari quidem possit,
donec haec in capitalibus ductibus, praesertim majori numero subsistunt.
Constat quod ante non multos adhuc annos primum capitalem commercii Hungarici
ductum Vienna et Posonio ad littorale quatuor naula impediverint, in Mura,
Dravo, Savo, et Colapi; sed et constat quod
languidus fuerit
stimulo excitata ab immunitate sua quoad hos adminus pontes sponte
recederet. Verum donec id impetretur, ne profusi jam tot sumtus incassum recidant, vix
aliud medium superest, quam ut, si proprietarius talis pontis e proventu moderatae tariffae
eum debite sustinere non possit, is ad rationem fundi publici recipiatur. Felix pontis
Pestiensis inter duas jam utcunque florentes civitates situatio facit, ut
etiamsi gravis ejus moderna tariffa in favorem commercii tantisper diminuatur, e proventu
tamen suo facile possit
§ 102.
Comitatus omnia in gremio sui constituta telonia denuo investigent, et quae seu
titulo, idest privilegio, seu merito idest pontium aut viarum
reparationis onere, destitui, aut quibus producenda privilegia applicari non posse
compererint, statim aboleant.
Motiva.
Investigationes ejusmodi saepius quidem jam susceptae sunt. Certum tamen est, quod
complura illegalia telonia partim adhuc vigeant, partim post investigationes illas
sunt. Certum tamen est, quod
complura illegalia telonia partim adhuc vigeant, partim post investigationes illas
irrepserint. Interest itaque novas ad effectum tot patriarum legum investigationes
suscipere.
In sensu legum Regni telonia usu acquiri non possunt, sed proprietarii tenore
Articulorum 23. Sigismundi Decr. VI.
Art. 87. Vladisl. Decr.
qui privilegio caret, titulo possessorii destituitur,
adeoque tale telonium eo ipso cassari debet.
Sicca quoque telonia etiamsi privilegio provisa numerosis jam legibus
abrogata sunt, quia collatio proventus telonialis non est pure lucrosum
privilegium, sed est partim etiam onerosum, idest reparandi alicujus pontis
aut viae onere affectum. Proinde ubi nullus oneri ejusmodi locus est, ibi
meritum telonii cessat, adeoque nec proventus telonii
aut viae onere affectum. Proinde ubi nullus oneri ejusmodi locus est, ibi
meritum telonii cessat, adeoque nec proventus telonii exigi potest. Per
mutationes autem fluviorum evenit frequenter ut ubi olim ponte opus fuit, nunc is
necessarius non sit; privilegia itaque ejusmodi, tamquam merito destituta,
suapte evanescere debent.
Caeterum privilegium telonii plerumque loco affixum est, adeoque si meritum
telonii in loco privilegiali cesset, non potest illud alteri loco
nunc is
necessarius non sit; privilegia itaque ejusmodi, tamquam merito destituta,
suapte evanescere debent.
Caeterum privilegium telonii plerumque loco affixum est, adeoque si meritum
telonii in loco privilegiali cesset, non potest illud alteri loco applicari. Itaque
translata etiam ejusmodi telonia cassari debent, nisi forte privilegium adeo generale sit,
ut privilegiato in quocunque terrarum suarum loco telonium erigendi facultas concedatur;
tunc enim tenor privilegii relate ad loca,
per orgias
determinaverit. Et ideo variae hac de re quaestiones, et frequentes inter jurisdictiones
publicas et teloniorum possessores differentiae, ut in jam provocato Elaborato et
§-pho ostendimus, suboriuntur. Sed et secus provisio haec non praebet justam inter
ipsa teloniata dominia proportionis mensuram. Cui enim in loco minus frequentato longior
pons obtigit, is minus privilegii sui beneficium sentit quam alter, cui brevior pons in
loco frequentioris commeatus obvenit. Eandem improportionem majus
et tamen
notabilem pro reparatione viarum harum fundum efficiant; planum vero hoc in proximis
comitiis referatur.
Motiva.
Deputatio haec tantam in patriotico regnicolarum zelo confidentiam collocavit, ut
proponere non dubitaverit quo teloniorum possessores ad cedenda sponte telonia per
comitatus disponantur. Ad propositionem hanc faciendam ea etiam consideratio illam
permovit, quod sibi polliceri non possit tantum fundum publicum unquam constabiliendum
esse, ut ex illo et viae
haec tantam in patriotico regnicolarum zelo confidentiam collocavit, ut
proponere non dubitaverit quo teloniorum possessores ad cedenda sponte telonia per
comitatus disponantur. Ad propositionem hanc faciendam ea etiam consideratio illam
permovit, quod sibi polliceri non possit tantum fundum publicum unquam constabiliendum
esse, ut ex illo et viae non teloniales conservari, et necessarii, ac mox proponendi
labores hydraulici perfici possint; omnes vero moderni temporis circumstantiae imperiose
exigere videantur ut plebs, quae nunc
non dubitaverit quo teloniorum possessores ad cedenda sponte telonia per
comitatus disponantur. Ad propositionem hanc faciendam ea etiam consideratio illam
permovit, quod sibi polliceri non possit tantum fundum publicum unquam constabiliendum
esse, ut ex illo et viae non teloniales conservari, et necessarii, ac mox proponendi
labores hydraulici perfici possint; omnes vero moderni temporis circumstantiae imperiose
exigere videantur ut plebs, quae nunc sola et vias reparat, et una censum telonialem
dependit, hac adminus onerum
relationibus planum efformare, ubi et cum quali tariffa telonia publica defigi deberent, ad
id, ut propositi duo fines obtineantur. Ut autem institutum hoc fixam accipiat basim,
deberet utique sanctionem legis in proximis comitiis obtinere.
Sed etiamsi non omnes fortasse possessores teloniorum ad ea cedenda disponi possent,
sperat tamen Deputatio quod notabilis eorum pars nobile hoc sui in bonum publicum zeli
argumentum ultro editura sit. In hunc autem casum juvat experiri, an non aliquis pro
redimendis residuis
comitiis obtinere.
Sed etiamsi non omnes fortasse possessores teloniorum ad ea cedenda disponi possent,
sperat tamen Deputatio quod notabilis eorum pars nobile hoc sui in bonum publicum zeli
argumentum ultro editura sit. In hunc autem casum juvat experiri, an non aliquis pro
redimendis residuis adminus in capitalibus commercialibus viis situatis
teloniis fundus reperiri possit? Ut autem vel id cognoscatur, necessarium est ut proventus
singuli ejusmodi telonii constet, quo exinde necessaria pro ejus redemtione
sunt, viis, adeoque plebs, qua hae viae concernebant, onere hoc ultro exsolvetur.
Verum erunt aliquae viae, in quibus citra commercii impedimentum nec tot telonia, nec
tales tariffae stabiliri poterunt ut eorum proventus oneri huic sufficiant; justitia autem
non admittit, ut una pars plebis ab aliquo onere relevetur, alia vero sub eodem ultro
fatiscat: itaque in ejusmodi casu, si via talis reipsa necessaria sit, nullus alius modus
suppetit, quam ut id, quod in proventibus telonialibus defecerit, per alium unde unde
Si vector conventionatas merces ad stipulatum tempus et locum,
quin insuperabile impedimentum eidem se objiciat, non promoverit, praeter amissionem
residuae adhuc mercedis enasciturum etiam exinde damnum refundet, quod si praestare non
posset, proportionata etiam corporali poena per localem jurisdictionem afficiatur.
Motiva.
Frustra viae instaurantur, nisi una de ordinato vecturarum cursu commercio prospiciatur.
etiam corporali poena per localem jurisdictionem afficiatur.
Motiva.
Frustra viae instaurantur, nisi una de ordinato vecturarum cursu commercio prospiciatur.
Id quia uno ictu perfici non potest, interest ut interea idoneae modernae vecturisationi
regulae praescribantur. Haec cum simplici adhuc casu regatur, evenit quandoque ut vector,
qui vires equorum suorum tantum ad casum pulchri temporis calculavit, si eum mala tempestas
deprehendat, merces in
si eum mala tempestas
deprehendat, merces in primo proximo diversorio aut alio loco deponat, quin vel minimam de
substituendo sibi alio vectore curam suscipiat. Constat autem quantum saepe detrimenti
mercatori vel id adferre possit, si merces suae ad stipulatum tempus non advehantur.
Proinde cum vectores excessum hunc sub ea plerumque confidentia committant, quod praeter
amissionem residuae adhuc mercedis nulla alia poena eum mansura sit, justum est ut insuper
et refusione damni, si facultates ejus admittunt, sin, poena corporali
quaestio oriatur, haec testimonio judicis facilius dilucidari
possit; potest autem judex ad assignandum commodum depositorium vel ideo obligari, quia et
hujus census, et fatigia sua, ut mox dicemus, eidem persolventur; si autem impositae per
legem obligationi huic non satisfaciat, justum est ut compensatione damni teneatur.
Interest etiam ut judex ad edocendum ocyus de hoc incidenti proprietarium obligetur, quia
quo citius hic de mercibus suis disponere potuerit, eo minus in illis damnum emerget.
Potest autem judex
fatigium
etiam judicis, censum depositorii, et alias, si quae enatae sunt, expensas, mutua
conventione determinandas persolvet; an tamen quoad has regressum ad vectorem habere possit,
per competentem judicem determinabitur. Quodsi vero partes de expensis transigere non
possent, has localis jurisdictio limitabit.
Motiva.
Potest evenire ut seu incurius, seu in praestanda sibi per vectorem, aut judicem pagensem
indemnitate confidens proprietarius de mercibus suis tardius, ac potuisset,
pagensem
indemnitate confidens proprietarius de mercibus suis tardius, ac potuisset, disponat. In
hoc certe casu damnum omne, quod ab eo inde tempore, quo de illis disponere potuisset,
emerget, illum manere debet.
In casu quo vector sufficientem non deductarum ad stipulatum terminum mercium causam non
assignet, quod has quoque expensas portare debeat, jam supra statutum est. Verum etiamsi
sufficientem facti sui rationem reddat, adhuc variae circumstantiae emergere possunt, quae
dubium efficiant, an expensas
de mercibus suis tardius, ac potuisset, disponat. In
hoc certe casu damnum omne, quod ab eo inde tempore, quo de illis disponere potuisset,
emerget, illum manere debet.
In casu quo vector sufficientem non deductarum ad stipulatum terminum mercium causam non
assignet, quod has quoque expensas portare debeat, jam supra statutum est. Verum etiamsi
sufficientem facti sui rationem reddat, adhuc variae circumstantiae emergere possunt, quae
dubium efficiant, an expensas proprietarius vel vero vector debeat supportare; quare
vectorem impedimenti
realitatem aut validitatem, seu circa enascituram tam in promotione, quam in depositione
mercium deteriorationem exorientur, localis jurisdictio summarie decidet, et
sententiam suam statim effectui mancipabit; salva parti, decisione hac non contentae,
praetensionem suam solenni juris via in forma novi prosequendi facultate. Quaestiones tamen,
quae circa causatum proprietario mercium propter has ad stipulatum tempus non advectas
damnum emergent, non summaria, sed ordinaria juris
decidet, et
sententiam suam statim effectui mancipabit; salva parti, decisione hac non contentae,
praetensionem suam solenni juris via in forma novi prosequendi facultate. Quaestiones tamen,
quae circa causatum proprietario mercium propter has ad stipulatum tempus non advectas
damnum emergent, non summaria, sed ordinaria juris via coram
competenti foro pertractentur.
Motiva.
Provisio haec tantum ad modernae vecturisationis statum refertur. Postquam fora
suam statim effectui mancipabit; salva parti, decisione hac non contentae,
praetensionem suam solenni juris via in forma novi prosequendi facultate. Quaestiones tamen,
quae circa causatum proprietario mercium propter has ad stipulatum tempus non advectas
damnum emergent, non summaria, sed ordinaria juris via coram
competenti foro pertractentur.
Motiva.
Provisio haec tantum ad modernae vecturisationis statum refertur. Postquam fora
mercantilia, quorum organisationis
coram ordinariis foris salva relinquatur. Decisa enim semel
summarie lite ulterior praetensio e mercantili in civilis
objecti naturam transiise videbitur.
Et haec est ratio cur e converso exorituras de enato propter non advectas ad praefixum
tempus merces damno non ad locales jurisdictiones et summariam discussionem, sed ad
ordinariam juris viam relegandas esse Deputatio existimavit. Quaestiones enim hae tantis
circumstantiis implicari possunt ut praetensiones ejusmodi civile
Decisa enim semel
summarie lite ulterior praetensio e mercantili in civilis
objecti naturam transiise videbitur.
Et haec est ratio cur e converso exorituras de enato propter non advectas ad praefixum
tempus merces damno non ad locales jurisdictiones et summariam discussionem, sed ad
ordinariam juris viam relegandas esse Deputatio existimavit. Quaestiones enim hae tantis
circumstantiis implicari possunt ut praetensiones ejusmodi civile potius, quam mercantile
objectum constituere
statione defixi
sunt, Officiales summarie cognoscant, succumbens vero ad magistratualem
personam, quarum una in Herszina, alia in Ravnagora residet, ita
provocare possit, ut harum decisio statim effectui mancipetur: parti tamen non contentae
ordinaria juris via in salvo relinquatur.
§ 110.
Etiamsi caupo aut educillator merces, quae devehuntur, ad vectores pertinere
persuasus aliquid ex iis in
sua sumtuum bona fide
acceptaverit, si tamen contrarium eveniat, merces tales, aut earum pretium repetenti eas
proprietario gratis, salvo tamen ad vectores regressu,
restituere tenebitur. Si vero bonam fidem docere non possit, proprietarius poenam dupli ab
illo exigendi jus habebit. Fraudulenti etiam ejusmodi vectores in poena dupli
per locales jurisdictiones aggraventur, si hanc persolvere non potuerint, proportionata
corporali poena plectantur.
restituere tenebitur. Si vero bonam fidem docere non possit, proprietarius poenam dupli ab
illo exigendi jus habebit. Fraudulenti etiam ejusmodi vectores in poena dupli
per locales jurisdictiones aggraventur, si hanc persolvere non potuerint, proportionata
corporali poena plectantur.
Motiva.
Etsi raro, potest tamen casus evenire ut vectores merces, quas vehunt, ad se pertinere
cauponi persuadeant. In hoc tamen etiam casu justum est ut proprietarius ad
ut vectores merces, quas vehunt, ad se pertinere
cauponi persuadeant. In hoc tamen etiam casu justum est ut proprietarius ad cauponem, hic
vero ad vectores regressum habeat. Si in mala fide versetur, duplum est poena satis
moderata. Si vectores poenam dupli persolvere non possunt, justum est ut proportionatam
corporalem poenam sustineant; fraudes enim ejusmodi non possunt impunes relinqui.
§ 111.
Consilium Locumtenentiale, audito et statu mercantili, et localibus
justum est ut proprietarius ad cauponem, hic
vero ad vectores regressum habeat. Si in mala fide versetur, duplum est poena satis
moderata. Si vectores poenam dupli persolvere non possunt, justum est ut proportionatam
corporalem poenam sustineant; fraudes enim ejusmodi non possunt impunes relinqui.
§ 111.
Consilium Locumtenentiale, audito et statu mercantili, et localibus jurisdictionibus, in
singulo capitali commerciali ductu certas permutationis vecturarum commercialium
tempus certo transponantur.
Ubi e converso Canisa usque Flumen et vectores reperire admodum molestum, et
merces iis concredere periculosum est.
Deinde quod defixis Pettovii jam pluribus intermediis mercatoribus quaestor Pestiensis
non debeat a primo plane Tergestino mercatore merces sibi procurare, sed eas a
Pettoviensi erga moderatam provisionem commodius obtinere possit. In
Fluminensi autem via in nulla adhuc intermedia civitate, imo ne in ipso quidem Carlostadio,
possit, interest commercii ut stante etiam hoc
coetu singulo mercatori libertas relinquatur alias etiam vecturas penes distinctos
contractus conducendi.
Objicient se quidem effectuationi instituti hujus complures difficultates; sed has
superare non ad legislationis, sed ad administrationis publicae partes pertinebit.
Articulus XXXIII.
Si necdum peractus
est, posset fortasse in simultaneo cum hac Deputatione consessu perfici.
Inducta semel completa nautarum regulatione progressus instituti hujus dirigenti
Dicasterio utique constare debet. Ad hunc autem cognoscendum ipsa matricula non est opus,
sufficit si extractus hujus eidem annue submittatur, nimirum quot Flumine? quot Buccari?
quot e Portu Regio, aliisque seu immediate littoralibus, seu propius
adjacentibus locis professionem hanc exerceant? quot Tergesti, aut apud exteras
praeter physicam nulla alia
nautices subsidiaria scientia illic tradebatur, ita ut cathedra haec ad
formandos potius eos, qui officia in re navali jam obibant, quam ad formandos pro instituto
hoc alumnos deserviverit. Interest itaque ut non sola nautices, sed omnes una
subsidiariae ejus cathedrae in Littorali Hungarico stabiliantur. Quod qua ratione effici
possit? ad objectum Deputationis litterariae refertur. Forte tamen et hoc
objectum in mixto cum Deputatione hac
multipliciter
compensabitur per augmentum circulationis pecuniae, quam domesticae ejusmodi naves
procurabunt.
Terminum artefacta ideo addendum esse Deputatio existimavit, ne forte
asseres et clavi ad materialium categoriam non pertinere dicantur; funes
enim et tela e Regno vix petentur, cum littoralis incolae
canabes ex Italia leviori habere possint, et ideo haec soli conficiant.
Reliqua alioquin sub classem crudorum materialium
ex Italia leviori habere possint, et ideo haec soli conficiant.
Reliqua alioquin sub classem crudorum materialium stricte veniunt.
§ 115.
Advectae domestica navi ad Littorale Hungaricum exoticae non prohibitae merces, dum deinde
Regno inferuntur, dimidium tantum ejus portorii persolvant, quod ejusdem speciei merces, si
extera navi invehantur, dependunt, frumentum vero, vinum, animalia, et tabaca
per domesticas naves absque omni
naviumque domesticarum, nec nationalium officialium numerum
notabiliter augebunt.
Dum autem Deputatio haec pro inductis per domesticas naves mercibus dimidium tantum
exoticae inductionis proponit, non ejus est sensus, ut retento illis, quae
domesticis navibus invehentur, mercibus moderno exotico portorio, iis articulis, qui
exteris navibus advehentur, alterum adhuc tantum imponatur; sed ut merces domesticis
navibus inductae dimidium tantum moderni portorii
ut
domestica navigatione necdum satis instaurata exteris vero mercatoribus portoriorum
gravitate alienatis Littorale Hungaricum totius exoticae importationis
jacturam faciat.
Concedendo domesticis navibus favori huic non obstat quod paucae adhuc
exoticae merces vel exteris navibus in portus Hungaricos invehantur; cum enim
importatio exotica nonnisi ante octo annos reserata sit, naturale est ut haec cum progressu
temporis suapte accrescat. Deinde favor hic domesticam
eo facilius provehet,
quo pauciores adhuc exterae naves portubus Hungaricis hactenus insueverunt.
Quod exportationem attinet: cum Hungaria totum, sub cujus abundantia
fatiscit, Frumentum per alios passus educere non possit,
transportus autem ad Littorale voluminosi hujus a proportione pretii sui articuli sit
admodum sumtuosus, hujus liberam ab omni portorio, praeter casum domesticae necessitatis,
per exteras etiam naves exportationem in casibus ordinariis admittere interest
perinde est ad Littorale depulsio. Expedit itaque ut horum
quoque eductio eidem regulae subjiciatur.
Reliqua minus voluminosa Regni producta et artefacta, dum exteris navibus
exportantur, si moderato essituali portorio subjiciantur, eductio eorum non impedietur; si
vero ipsius hujus portorii medietas in favorem domesticarum navium
remittatur, erit hoc novus ad excitandam nationalem navigationem stimulus.
Instituto huic id universim objici potest, quod cum in ejusdem speciei
navium
remittatur, erit hoc novus ad excitandam nationalem navigationem stimulus.
Instituto huic id universim objici potest, quod cum in ejusdem speciei merce an illa
domestica navi advecta? vel eadem efferenda sit? discerni non possit, facilis hac ratione
praevaricationibus via aperiretur. Exoticae enim merces, dum portum liberum subeunt, seu
domestica, seu extera navi advehantur, tricesimali manipulationi non subsunt; et saepe idem
mercator ejusdem speciei merces et e domestica et ab
speciei merce an illa
domestica navi advecta? vel eadem efferenda sit? discerni non possit, facilis hac ratione
praevaricationibus via aperiretur. Exoticae enim merces, dum portum liberum subeunt, seu
domestica, seu extera navi advehantur, tricesimali manipulationi non subsunt; et saepe idem
mercator ejusdem speciei merces et e domestica et ab extranea navi sibi comparare solet.
Quomodo ergo has limitaneus tricesimator distinguet, dum eaedem postea mixtim
Regno inducuntur? Idem est de exportatione. Domesticae enim
quae extera navi evehenda sit?
Verum quoad inductionem. Usuale jam est in ejusmodi casibus remedium:
stigmatisatio. Cur haec quoad inductas etiam domesticis navibus merces una
cum reliquis in similibus casibus consuetis cautelis non posset adhiberi? Quoad
eductionem vero exstat jam exemplum instituti retrosolutionis;
cur hoc quoad educendas domesticis navibus merces ita induci non posset ut tricesimator aut
totum, aut partem jam depensi portorii mercatori illi
etiam domesticis navibus merces una
cum reliquis in similibus casibus consuetis cautelis non posset adhiberi? Quoad
eductionem vero exstat jam exemplum instituti retrosolutionis;
cur hoc quoad educendas domesticis navibus merces ita induci non posset ut tricesimator aut
totum, aut partem jam depensi portorii mercatori illi restituat, qui legitimare poterit,
quod ipsae hae merces domestica navi educendae sint.
Nec portorii tricesimalis diminutio aliquem instituto huic obicem ponere potest; donec
deberent alicubi transsectiones fieri, alibi superflui rami occludi, quibusdam in locis
profundior alveus efformari, aut si saxa obstent, lectus fluvii penes talia loca circumduci
deberent; etiam in Tibisco repulsuales viae, idest semitae attractoriae Szegedino, si non
usque Tokainum, adminus Szolnokinum usque instaurari, uti id in
Elaborato status actualis §§-is 70. 73. et 74. ostendimus. Verum omnes hi
labores cum generali regulandae navigationis plano nexum habent, ad hoc vero
canales navigatio impracticabilis efficiatur, interest ut in his
labores eousque etiam pro re nata continuentur; ne vero suscipiendi in aliis collateralibus
fluviis, in vastioribus stagnis, aut in canalibus communicationis labores cum elaborando
generali plano fors non concordent, sicque inutiles efficiantur, interest ut ab omnibus his
interea, uti infra proponemus, supersedeatur. Videbantur autem Deputationi huic labores hi
alacrius processuri, si eorum obligatio jurisdictionibus diserta lege imponatur.
118.
Ut labores hi ordinate perfici et jurisdictiones adaequatas circa ejusmodi objecta
relationes Consilio praestare, istud vero fundatas superinde opiniones Suae Majestati
submittere possit, jurisdictiones quidem, ubi labores ejusmodi occurrunt, idoneo, et non
tantum geometriae et geodesiae, sed et hydraulicae
principiis sufficienter instructo individuo, si eodem adhuc destituuntur, erga stipulandum
per mutuam conventionem ejus salarium se providebunt. Pro ejusmodi vero geometra nemo
iis conciliandam legis sanctione firmanda esse videbantur.
§ 119.
Cum Hydraulicum Departamentum omnes totius Regni hydraulicos labores quoad ipsum
executionis modum immediate dirigere non sufficiat, quinque praeterea
dirigentes geometrae ita constituantur, ut singulo Hungariae circulo unus,
partibus vero adnexis itidem unus obveniat. Neque tamen aut dirigentes hi a
Departamento Hydraulico; neque comitatenses
labores plene conquiesci queat. Debuerunt pro expendendis in
facie loci eorum opinionibus, pro danda ipsis practica inviatione, pro rectificandis, quae
hi proposuerant, sumtuum schematibus, e Departamento Hydraulico individua adeo frequenter
exmitti, ut ea amplius non suffecerint. Ut difficultati huic subveniat, Augustus Josephus
II. prouti singulo e decem, in quos Hungariam diviserat, districtui unum commissarium
praefecerat, ita in singulo etiam districtu unum dirigentem geometram, majori
tantisper salario
tum primum individua e Departamento Hydraulico ad ocularem
investigationem exmissa fuerint.
Necessitatem intermedii hujus hydraularum gradus haec quoque Deputatio agnoscit; licet
enim e studio mechanicarum scientiarum capaciora successive individua proditura non
dubitet, tarde tamen, aut vix unquam tantus erit horum numerus, ut singulus comitatus
talibus, qui nulla amplius directione egeant, subjectis provideri possit. Accedit quod ab
eadem proportione, qua capaciora sensim individua prodibunt, labores etiam hydraulicos
Regni in 10. districtus nec eotum
lege canonisata fuerit, nec nunc ut solo laborum hydraulicorum titulo canonisetur intersit.
Possunt enim dirigentes per legalium circulorum numerum constitui, et si forte progressu
temporis unus singulo circulo dirigens non sufficiat, poterit eorum numerus semper a
ratione circulorum augeri. Caeterum hydraulicum institutum non potest ita
organisari, ut comitatenses a dirigentibus geometris, hi vero a Departamento Hydraulico
dependeant. – Si enim id
Possunt enim dirigentes per legalium circulorum numerum constitui, et si forte progressu
temporis unus singulo circulo dirigens non sufficiat, poterit eorum numerus semper a
ratione circulorum augeri. Caeterum hydraulicum institutum non potest ita
organisari, ut comitatenses a dirigentibus geometris, hi vero a Departamento Hydraulico
dependeant. – Si enim id constituetur, posset ipsum iterum hoc Departamentum alteri extra
Regnum constituto officio ita subjici, ut externum hoc officium intra
ut comitatenses a dirigentibus geometris, hi vero a Departamento Hydraulico
dependeant. – Si enim id constituetur, posset ipsum iterum hoc Departamentum alteri extra
Regnum constituto officio ita subjici, ut externum hoc officium intra limites depromendae
opinionis non subsistat, sed in ordinandis etiam et inspiciendis laboribus
jurisdictionem in Regno contra constitutionalem ejus
independentiam exerceat; Consilium vero et comitatus simplices tantum
canales efficiantur, per quos
superari possint. Exempli causa:
concertato jam per ordinariam manipulationem plano committitur comitatensi geometrae ut in
uno fluvii loco ripas muniat, in alio calcar erigat. Hic in ipsa jam executione impingit in
aliquam difficultatem quam sibi ipsi resolvere non potest. ne hanc comitatui, comitatus
vero Consilio proponere, sicque longa primum manipulationis hujus via inviationem accipere
debeat, expedit ut hanc potius dirigenti suo immediate proponat. Hic si eam resolvere
potest, necessariam continuo eidem det inviationem;
aliquam, seu per privatum
etiam, cujus interest, difficultas obmoveatur, Consilium recurrentes sufficienter audiet, et
si hi novam petant revisionem, ad hanc peragendam unum ex adjunctis, sumtibus
reclamantis, ad faciem loci exmittet, et hujus opinionem non jam solus director, sed totum
simul Departamentum revidebit. Si Consilium erga hanc etiam relationem opus bono publico
proficuum fore judicaverit, effectuationem ejus concernenti jurisdictioni committet. Quodsi
tamen recurrens se ulteriorem ad Suam Majestatem recursum
majoris nominis individuum, sumtibus recurrentis, pro
suprema differentiae ejusmodi revisione benigne ordinabit. Postquam individuum hoc Consilio,
istud vero Suae Majestati relationem superinde praestiterit, erga emanandam superinde
benignam resolutionem opus ejusmodi, non obstante cujuscunque contradictione, in effectum
deducatur.
Motiva.
Duplici ex causa suscipiendo cuipiam publico labori aliquis reclamare potest: primum si
id per fundos suos cum eorum jactura procedere deberet, et de hoc
Duplici ex causa suscipiendo cuipiam publico labori aliquis reclamare potest: primum si
id per fundos suos cum eorum jactura procedere deberet, et de hoc immediate sequenti
§-pho providebitur.
Deinde si opus tale per fundos suos non procedat quidem, illud tamen praejudiciosum
fundis suis effectum producturum credat: veluti si per erigendos in adversa ripa
aggeres aut aliquam fluvii transsectionem terrena sua inundanda,
vel a contrario aquam a molis suis
vel a contrario aquam a molis suis subtrahendam esse existimet. Et in hoc casu
nullum aliud medium superest, quam ut reclamanti aut unum, aut, si postulet, duo etiam
novae revisionis beneficia concedantur. Post has vero emananda benigna resolutio non
obstante ejus contradictione in effectum deducatur; secus enim aut revisiones in infinitum
procedere deberent, aut utilissimum etiam, imo quandoque necessarium opus per quemcunque,
saepe inquietum tantum privatum, sisti possent.
Quod in revisione
statim revisionem effectuationem operis
ordinare, quia raro indubie eveniet, ut quis secundam velut magis adhuc
sumtuosam revisonem postulet. Quodsi tamen eadem postuletur, exmissioni ipsius directoris non obstabit id, quod ille jam bis in depromendam quoad hoc objectum
opinionem, influxerit. Aliud enim est erga aliorum, qui oculatas peregerunt, fidem
opinionem depromere, aliud objectum propriis oculis examinare.
§
Si locales comitatus necessarias operas in sortem jam defixae gratuitorum laboratorum
quottae praestiterint, per hoc plebs eorum nihilo magis prae aliis aggravabitur. Si vero
requisitos etiam sumtus e Cassa sua Domestica suppeditare deberent, cum operae ejusmodi non
in omnibus comitatibus occurrant, et pro emolumento totius publici suscipiantur, jam unus
pro aliis onus portare deberet. Et ideo sumtus hi e Fundo Publico praestari debent.
Censebat autem Deputatio omnes ejusmodi sumtus ad Fundum Salis ideo relegandos esse, quia
§ 123.
Nulli liceat seu sepimenta, aut praeclusuras piscium, seu molas in alveo,
seu vero qualiacunque aedificia in ripis navigabilium fluviorum collocare, quin prius per
localem jurisdictionem cognoscatur an non haec navigationi obstent. Si opera haec
navigationi obstare concernens jurisdictio compererit, eorum erectionem efficaciter
impediet. Molis tamen, si situatio admittat, innoxium locum assignabit, et ut hae in eadem
situatione rite conserventur per suscipiendas annuas
erectionem efficaciter
impediet. Molis tamen, si situatio admittat, innoxium locum assignabit, et ut hae in eadem
situatione rite conserventur per suscipiendas annuas investigationes
procurabit. Quodsi opus moliri volens decisioni huic non acquiescat, liberum eidem erit
modalitate §-pho 5. jam praescripta juribus suis prospicere.
Motiva.
Non licet in proprio etiam fundo tale opus collocare, quod in detrimentum
vicini
annuas investigationes
procurabit. Quodsi opus moliri volens decisioni huic non acquiescat, liberum eidem erit
modalitate §-pho 5. jam praescripta juribus suis prospicere.
Motiva.
Non licet in proprio etiam fundo tale opus collocare, quod in detrimentum
vicini cedat; quanto minus ergo talia opera in praejudicium
publici admitti possunt. Verum hactenus is usus viguit, ut proprietarii
absque praevia
fundus publicus interea,
donec eas privato fortasse alicui vendere intersit, suum adminus interusurium certe
habebit.
Ut exemplum hoc in privatos efficacius operetur, illud 100 aureorum proemium necessarium
videtur. Proemia haec Fundum Publicum non gravabunt; si enim vel tres quatuorve privati
naves ejusmodi construxerint, necessitas proemii jam cessabit. Horum enim exempla jam in
alios etiam sufficienter valebunt. Insuper id etiam necessarium est, ut illi, qui ejusmodi
naves erexerit, periti eandem regendi
valebunt. Insuper id etiam necessarium est, ut illi, qui ejusmodi
naves erexerit, periti eandem regendi nautae e publicis illis navibus suppeditentur; quid
enim eum juvabit talem navim construere, si idoneis navarchis destituatur; hos autem sibi
procurare privato non ita pronum est. Publicum faciliorem habet aut eos e conducendis
tyronibus formandi, aut si id non succedat, exteros etiam accersendi rationem. Itaque
publicae illae naves quodpiam veluti nautarum seminarium constituere deberent, et ideo non
interesset eas tamdiu
regendi nautae e publicis illis navibus suppeditentur; quid
enim eum juvabit talem navim construere, si idoneis navarchis destituatur; hos autem sibi
procurare privato non ita pronum est. Publicum faciliorem habet aut eos e conducendis
tyronibus formandi, aut si id non succedat, exteros etiam accersendi rationem. Itaque
publicae illae naves quodpiam veluti nautarum seminarium constituere deberent, et ideo non
interesset eas tamdiu vendere, donec haec navigandi ratio in naves etiam privatorum
sufficienter propagetur.
sibi
procurare privato non ita pronum est. Publicum faciliorem habet aut eos e conducendis
tyronibus formandi, aut si id non succedat, exteros etiam accersendi rationem. Itaque
publicae illae naves quodpiam veluti nautarum seminarium constituere deberent, et ideo non
interesset eas tamdiu vendere, donec haec navigandi ratio in naves etiam privatorum
sufficienter propagetur.
Jam quidem Augusta Maria Theresia, ut provocato loco ostendimus, et duas ejusmodi
Rhoenanas naves construi curaverat, et 100 aureorum
intra intermedios 30 annos populationem excitatus fuit. Potest
itaque fundate sperari id nunc successurum esse, quod tunc praecox fortasse adhuc fuit
institutum. Forte ad feliciorem ejus successum id ipsum conferet, quod lege publica
stabiliatur. Negari certe non potest complures utilissimos conatus hactenus in irritum
cecidisse seu quia praemature suscepti fuerunt, seu quia aliqua necessaria ad rerum
promotionem media intermissa fuerant, seu denique quia in legis sanctione non
fundabantur.
quod lege publica
stabiliatur. Negari certe non potest complures utilissimos conatus hactenus in irritum
cecidisse seu quia praemature suscepti fuerunt, seu quia aliqua necessaria ad rerum
promotionem media intermissa fuerant, seu denique quia in legis sanctione non
fundabantur.
§ 125.
Consilium Locumtenentiale, auditis audiendis, elaborabit planum regulationis nautarum, in
quo parte ex una remigum erga navarchos et vicissim, parte
ut de generali plano, quod omnes necessarios hydraulicos labores systematice
exhauriat, cura suscipiatur. Huic autem quod libellatio ad eandem scalam et uniformes quoad
objecta hydraulica observationes praemitti, adeoque cum unus totum hunc laborem perficere
non possit, quod operantes geometrae et uniformem instructionem et eandem directionem
habere debeant, satis constat.
Ostendimus in Elaborato status actualis a §-pho 71. usque 78. quod nullus
ferme sit navigabilis fluvius de cujus regulatione, nullum
satis constat.
Ostendimus in Elaborato status actualis a §-pho 71. usque 78. quod nullus
ferme sit navigabilis fluvius de cujus regulatione, nullum vastius stagnum de cujus
exsiccatione partiales mappae et plana in Arhivo Consilii non extent, et quod
complurium etiam communicationis canalium projecta ibidem praesto sint. Verum nullum ex his
elaboratis ad generale navigationis planum dirigebatur; omnis operans aut projectans
particulare tantum suum objectum respexit, singulus ferme distinctam
dirigebatur; omnis operans aut projectans
particulare tantum suum objectum respexit, singulus ferme distinctam libellationis scalam
adhibuit; unus unius, alter alterius ordinis observationes in medium attulit, ita ut omnia
illa elaborata pro usus generalis plani non sufficiant, et ad summum pro aliqua tantum
inviatione deservire possint.
Ostendimus tamen in eodem Elaborato §-pho 74. quod jam anno 1784. generalis
capitalium Regni fluviorum regulationis consilium susceptum, operaturis in necessaria pro
superior
directio concredita; ipsa denique norma, qua locales geometrae interventuras nefors in his
fluviis mutationes de tempore in tempus referre possint, praescripta fuerit.
Ad consummationem mappae hujus forte non multum amplius desideratur; hoc vero absoluto,
aliorum collateralium fluviorum systematica mappatio haud magnum tempus requiret; hi enim
ab eo tantum puncto, quo minoribus adminus navibus patent, in considerationem venire
possunt; id autem haud magnum spatium
videtur. Caeterum diximus quidem elaborata hactenus plana
ad summum pro inviatione aliqua deservire posse: interest tamen ut et haec Regnicolaris
Deputatio accipiat, et quia dantur indubie plana, quae Cancellariae exhibita, cum Consilio
tamen Locumtenentiali non communicata; vel vero, quae per istud submissa, eidem amplius
remissa non fuerunt, interest etiam ut haec ex Archivo Cancellariae communicentur; interest
denique ut geometrae et hydraulae publici una cum ipso Hydraulico Departamento adeo
Deputationi huic pro hoc
pro inviatione aliqua deservire posse: interest tamen ut et haec Regnicolaris
Deputatio accipiat, et quia dantur indubie plana, quae Cancellariae exhibita, cum Consilio
tamen Locumtenentiali non communicata; vel vero, quae per istud submissa, eidem amplius
remissa non fuerunt, interest etiam ut haec ex Archivo Cancellariae communicentur; interest
denique ut geometrae et hydraulae publici una cum ipso Hydraulico Departamento adeo
Deputationi huic pro hoc actu subordinari debeant, quia sub ipso defluo labore complures
et hydraulae publici una cum ipso Hydraulico Departamento adeo
Deputationi huic pro hoc actu subordinari debeant, quia sub ipso defluo labore complures
libellationes et mappationes indubie occurrent, veluti si quis collateralis canalis, qui
per mappata jam stagna non procedat, stabiliatur. Hujus enim terreni libellatio et mappatio
tum primum institui debebit.
§ 128.
Deputatio haec systematicum navigationis planum ita elaborabit ut et generalem omnium
omnium
navigabilium fluviorum regulationem, et vastiorum stagnorum exsiccationem, et canalium
communicationis erectionem, et viarum e locis emporialibus ad propinquiores navigationis
stationes ducentium instaurationem exhauriat. Et cum omnes hi labores ad semel suscipi non
possint, ipsum etiam qua serie peragendorum horum laborum ordinem determinabit. In
determinandis laboribus semper ad id reflectet: an procuranda per eos utilitas publica
necessariis in eos expensis correspondeat? Eorum vero, quos omnino suscipiendos esse
discuti debet, quos ex influentibus in haec flumina majoribus tantisper
fluviis, veluti Vuna, Dravo, Vago,
Samusio, Marusio ita aptare operae pretium sit, ut illi
collaterales si non adversae, secundae adminus
navigationis canales praebeant, et qualiter id in singulo fluvio praestari possit? Cum nec determinandi in hunc usum collaterales fluvii sufficientes
pro toto Regno
adminus
navigationis canales praebeant, et qualiter id in singulo fluvio praestari possit? Cum nec determinandi in hunc usum collaterales fluvii sufficientes
pro toto Regno communicationis canales praebituri sint, an non hos per
Fertöiensia, Balatoniensia, Temessiensia,
Tibiscana, aliaque vasta stagna ideo praeprimis efformare intersit, ut hac
ratione eodem labore et communicatio aperiatur, et ingentes, quae modo vix alicui
per
vasta stagna canales, ac postremo commerciales ex emporialibus
locis ad propinquiores navigationis stationes viae perfici debeant. Verum cum singulum
iterum objectorum horum complures labores, qui forte e defectu fundi simul suscipi non
poterunt, requirat, interest ut exmittenda Deputatio inter hos ipsos novam iterum seriem
specifice elaboret, v. g. an prius transsectionem aliquam fieri vel superfluum ramum
occludi intersit? Si ejusdem speciei labor in pluribus ejusdem fluvii locis occurrat,
quos canales per vastiora stagna praeprimis efformari, publica
utilitas exigat.
Si omnia haec rite determinentur, nulli inposterum labores praepostere suscipientur,
neque plures quam perfici possint ad semel inchoabuntur. Unus labor alteri non nocebit, imo
posteriores per eos, qui praecedent, facilitabuntur. Quod summum est, nunquam opus e
defectu fundi adhaerebit, quia defixo semel laborum ordine quantuscunque demum fundus
adfuerit, is nonnisi in eum, qui in sua serie maxime necessarius fuerit, laborem
in
qualicunque generalis plani systemate alioquin fieri debeat, haec interea etiam
perficiantur.
Motiva.
Quod partiales ejusmodi labores citra periculum profundendorum inutiliter
sumtuum suscipi non possint, in motivis immediate praecedentis §-phi ostendimus;
interest igitur ut id diserta lege interdicatur.
Caeterum capitales, imo aliquae etiam collaterales
commerciales viae, quae nullum cum plano navigationis
publici juri suo sponte cedere velit, enasciturum exinde damnum eidem e fundo salis
persolvetur: si tamen opus ejusmodi per fundum incultum, veluti sunt
pascua, dumeta, silvae procedat, compensatio locum
non habebit. Molarum etiam aut aliorum aedificiorum ligneorum translationes operis publicis
suscipientur. Si tamen muratum aliquod aedificium dirui oporteat, horum pretium detracto
materialium valore proprietario persolvetur.
Motiva.
per loca paludinosa
efformetur, aut secus etiam vastioris stagni alicujus exsiccatio publicis operis
suscipiatur. Evenit enim plerumque ut per procuratum hac ratione aquae effluxum inutiles
antea paludes in pinguia foeneta convertantur. Tali in casu justum certe non est ut aliquot
tantum privati, quorum tenuta labori tali fortuito adjacent, e sumtibus et laboratoribus
totius publici fructum ferant. Possunt itaque necessarii in tale opus sumtus ab iis jure
requiri. Ut tamen libera de rebus suis disponendi facultas salva maneat,
tenuta labori tali fortuito adjacent, e sumtibus et laboratoribus
totius publici fructum ferant. Possunt itaque necessarii in tale opus sumtus ab iis jure
requiri. Ut tamen libera de rebus suis disponendi facultas salva maneat, ad eos, si nolint,
praestandos cogi non possunt. Opus tamen tale ex ipsa justitiae naturalis ratione, invito
etiam proprietario, sumtibus publicis ita perfici potest ut publicum factas in illud
expensas ex usufructu meliorandi hac ratione terreni sibi compenset. Nisi enim
opus hac ratione
per totum, quo publicum fundi talis
fructum capiet, tempus alioquin nullam ex illo coepisset utilitatem, evoluto vel hoc
tempore reale illi beneficium accedet, quia fundum fructiferum absque ullis suis impensis,
etsi tardius recipiet. Libera autem disponendi facultas non potest eo plane extendi, ut
voluntati proprietarii in eo etiam casu deferri debeat, si malit fundum cum suo et publici
detrimento porro etiam infructuosum manere.
Sub Augusta Maria Theresia, licet nulla adhuc lex obligatoria eatenus exstiterit, hujus
§ 132.
Si e compluribus stagni alicujus, quod nullum cum generali navigationis plano nexum habet,
compossessoribus pluralitas eorum exsiccando illi manum admovere velit, hi id ipsum
comitatui detegere, hic vero facultatem suscipiendi talis operis, non attenta reliquorum
contradictione, nisi quid aliud obstet, iis elargiri debet; si vero duo tantum sint
compossessores, et hi coalescere non possint, an opus proportionatam necessariis in illud
sumtibus habeat utilitatem, comitatus rem cognoscet, et si utilitatem
eorum exsiccando illi manum admovere velit, hi id ipsum
comitatui detegere, hic vero facultatem suscipiendi talis operis, non attenta reliquorum
contradictione, nisi quid aliud obstet, iis elargiri debet; si vero duo tantum sint
compossessores, et hi coalescere non possint, an opus proportionatam necessariis in illud
sumtibus habeat utilitatem, comitatus rem cognoscet, et si utilitatem laboris compererit,
ejus suscipiendi facultatem illi, qui hanc postulabit, concedet. Non possunt tamen ii, qui
reluctantur, ad suppeditandos pro
si vero duo tantum sint
compossessores, et hi coalescere non possint, an opus proportionatam necessariis in illud
sumtibus habeat utilitatem, comitatus rem cognoscet, et si utilitatem laboris compererit,
ejus suscipiendi facultatem illi, qui hanc postulabit, concedet. Non possunt tamen ii, qui
reluctantur, ad suppeditandos pro rata sua sumtus cogi, verum totum opus ii, qui in illud
consenserunt, suis sumtibus perficere tenentur. E converso hi usumfructum ratae
eorum, qui in sumtus non concurrerunt, tamdiu retinere possunt,
illi, qui hanc postulabit, concedet. Non possunt tamen ii, qui
reluctantur, ad suppeditandos pro rata sua sumtus cogi, verum totum opus ii, qui in illud
consenserunt, suis sumtibus perficere tenentur. E converso hi usumfructum ratae
eorum, qui in sumtus non concurrerunt, tamdiu retinere possunt, donec factas pro rata illa
expensas sibi compensent.
Motiva.
Inter reliqua compossessorii incommoda etiam illud est, quod unius alteriusve infundatus
in quod utilitas operum ejusmodi, licet
mediate tantum, perinde tamen dimanat. Id autem haud secus praestari potest,
quam si res voto pluralitatis compossessorum deferatur. Nisi enim opus reipsa
utile sit, pluralitas compossessorum in illud non consentiet. Accedit quod in ejusmodi casu
ne proportionalis quidem processus locum habeat, cum labores ejusmodi per
ratas suscipi non possint, sed totum in complexo opus ad semel absolvi debeat. Pro reliquis
§-phi hujus clausulis eadem motiva
pluralitatis compossessorum deferatur. Nisi enim opus reipsa
utile sit, pluralitas compossessorum in illud non consentiet. Accedit quod in ejusmodi casu
ne proportionalis quidem processus locum habeat, cum labores ejusmodi per
ratas suscipi non possint, sed totum in complexo opus ad semel absolvi debeat. Pro reliquis
§-phi hujus clausulis eadem motiva militant, quae ad immediate praecedentem jam allata
sunt.
§ 133.
Si occasione
Si occasione exsiccationis paludum seu per publicum, seu etiam per privatos suscipiendae,
quaestio de metis exoriatur, hanc Vice-Comes summarie revidebit, et nisi aliqua
partium evidentes probas adferat, controversam plagam bifariabit. Salva parti non contentae
in forma novi solenni juris via.
Motiva.
In paludinosis ejusmodi locis metae plerumque incertae esse solent, seu quod in illis
aliqua signa metalia vix defigi possint, seu quod praeter falcaturam
exclusivum concedatur, inventionis suae
utilitatem capere, aut inventum suum ad aliam provinciam transferre potest. E converso, si
quis novum, et reipsa utilem commercii ramum suscipiat, ad capiendam inde utilitatem
privilegio exclusivo opus non habet. Nam si primum eidem periculum succedat,
vel haec experientia tantas ipsi pro facilitate expeditionum necessarias notitias
subministrat ut aliorum, qui vestigia ejus sequentur, mercatorum concurrentia
eidem tarde admodum praejudicare possit:
mercatorum concurrentia
eidem tarde admodum praejudicare possit: interea vero ille fructum inventionis suae jam
reportavit. Et ideo Deputatio iis etiam, qui utile aliquod productum primi
colere incipiunt, privilegia exclusiva non esse concedenda §-pho
18. projecti hujus existimavit. Si navigatio Hungarica unquam eo perducatur ut
commercium suum seu ad Africam, seu ad orientales,
occidentales Indias extendat, poterit Legislatio
vel in hoc casu stabilire expediat? eotum
uberius discutere, et pro circumstantiis temporis illius definire.
Caeterum novi commercii rami quandoque nimis sumtuosi, alias, etiamsi evidentem ostentant
utilitatem, propter evenibilia tamen, quae praevideri non possunt, impedimenta dubii
eventus esse solent. Et in his casibus expedire videbatur Deputationi ut conatus eorum, qui
primi aliquam ejusmodi commercii speciem susceperint, seu per exemtionem a portorio, seu
per anticipandas, si fundus commercialis suffecerit,
per anticipandas, si fundus commercialis suffecerit, pecunias, seu etiam per concedendas
primas secundetur.
§ 135.
Mercatoribus Caehas formare non liceat, et si quos hactenus ejusmodi coetus induxerunt, hi
aboleantur.
Motiva.
Omnis certis regulis adstrictus coetus repugnat necessariae commercio, ut efflorescere
possit, libertati; opificum caehas eo tantum nomine
tantum nomine tantisper tolerandas §-pho
projecti hujus 49. proposuimus, quia illae in Germanicis Provinciis adhuc
subsistunt; si vero in Hungaria tollantur, opifices Hungari necessariis sodalibus
destituerentur. Ratio haec quoad mercatores non subversatur, adeoque horum
caehas impedire ratio publici exigit; possent enim hi quoque per occasionem caehalis
instituti de pretio mercium condicere, id quod publicum magis adhuc gravaret, quam opificum
condictum.
Caeterum formalis quidem
absque ulla seu apud
judicem, seu apud magistratum insinuatione singulo civi in propria civitate liberum est.
Quodsi tamen regnicola, sed alterius jurisdictionis incola officinam in aliqua civitate
aperire velit, praevie concivilitatem, quam magistratus eidem recusare non possit, assumere
debet; irritantur proinde omnia illa nonnullarum civitatum statua, per quae seu obligatio
insinuationis in ejusmodi casu imponebatur, seu certus tantum officinarum, aut mercatorum,
vel etiam opificiorum numerus definiebatur; seu denique aliqua
nonnisi ejus civibus
competere potest. Et ideo justum est ut si quis ex aliena jurisdictione domesticus
officinam in aliqua civitate aperire velit, praevie concivilitatem assumere debeat. Haec
autem pro conservanda commercii libertate eidem per magistratum negari non possit.
Caeterum necessitas insinuationis non potest cum libertate commercii
conciliari, quia illa variis partialitatibus, plerumque etiam interessentiis occasionem
praebet.
Vigebat etiam in aliquibus civitatibus abusus ille,
quis ex aliena jurisdictione domesticus
officinam in aliqua civitate aperire velit, praevie concivilitatem assumere debeat. Haec
autem pro conservanda commercii libertate eidem per magistratum negari non possit.
Caeterum necessitas insinuationis non potest cum libertate commercii
conciliari, quia illa variis partialitatibus, plerumque etiam interessentiis occasionem
praebet.
Vigebat etiam in aliquibus civitatibus abusus ille, forte statutis etiam earum
confirmatus, ut certus officinarum,
Mercatores.
Verum officinarii ejusmodi mercatoris distractio nunquam ad solos civitatis limites
restringitur. Quanta autem provisio pro tota, ad quam se ejusmodi mercatoris distractio
extendit, peripheria necessaria sit, id magistratus civitatis calculare non
potest. Ipsa haec provisionis necessitas eosdem limites semper non retinet, sed cum
populationis incremento assurgit. Fit itaque per ejusmodi numeri mercatorum restrictionem
ut beneficium, e quo plures cives honeste subsistere potuissent, paucorum cupiditati in
ad solos civitatis limites
restringitur. Quanta autem provisio pro tota, ad quam se ejusmodi mercatoris distractio
extendit, peripheria necessaria sit, id magistratus civitatis calculare non
potest. Ipsa haec provisionis necessitas eosdem limites semper non retinet, sed cum
populationis incremento assurgit. Fit itaque per ejusmodi numeri mercatorum restrictionem
ut beneficium, e quo plures cives honeste subsistere potuissent, paucorum cupiditati in
forma monopolii tradatur. Ubi e converso si plena
leviori dare possit, quam
alter, cui nonnisi exigua ejus copia suppetit; quia ille etiamsi in singulo
frusto parum lucretur, in toto tamen notabile lucrum percipit. Hic e contra,
nisi in paucis, quae habet, frustis multum lucretur, subsistere non potest. Certum etiam
est, quod, si majores quaestores ejusdem qualitatis articulum leviori pretio
distrahant, minuti nullum emtorem invenient. Cum illi remedium hoc in
potestate habeant, et tamen his praevalere non possint, sed ad eos
lucretur, subsistere non potest. Certum etiam
est, quod, si majores quaestores ejusdem qualitatis articulum leviori pretio
distrahant, minuti nullum emtorem invenient. Cum illi remedium hoc in
potestate habeant, et tamen his praevalere non possint, sed ad eos supprimendos legis
auxilium implorent, patet evidenter quod majores quaestores aut deterioris
qualitatis merces habeant, aut illas altiori distrahant, aut forte iis, quos minuti
manipulant, articulis nec provisi sint;
§ 137.
Exhinc vero suapte consequitur quod abusus etiam jus mercaturae aut opificii emendi aut
vendendi pro abrogato habeatur, adeoque quod in casibus cridae jus mercaturae aut opificii
creditoribus pro fundo assignari non possit.
Motiva.
Ut unus mercator ab alio totam cum mercibus officinam emat, id in iis etiam provinciis,
ubi plena commercii libertas viget, usu venire solet. Verum ut emtor praeter mercium
pretium insuper ipsum jus
sunt. Quis enim est qui pro
jure quaestum exercendi aliquid deponere velit, si hunc exercendi facultas cuique alioquin
libera est. E converso si mercatorum numerus restringatur, a primis, qui systematicum hunc
numerum ingrediuntur, beneficium hoc amplius adimi non potest, adeoque jus hoc in eorum
familia haereditarium efficitur. Et cum per id, si haereditaria ejusmodi familia mercaturam
suam vendat, jam definitus mercatorum numerus non augeatur, venditio haec facile
indulgetur. Jam vero
a primis, qui systematicum hunc
numerum ingrediuntur, beneficium hoc amplius adimi non potest, adeoque jus hoc in eorum
familia haereditarium efficitur. Et cum per id, si haereditaria ejusmodi familia mercaturam
suam vendat, jam definitus mercatorum numerus non augeatur, venditio haec facile
indulgetur. Jam vero primus, qui e haereditariis ejusmodi
mercatoribus mercaturam deserere mercesque suas alteri vendere constituit, cum jus
quaestum in tali civitate
nec
venditor perceptam restituere teneatur; proinde cum nemo citra suam culpam
damnum pati possit, quod publicum omnes has summas bonificare deberet; cui oneri cum fundus
publicus vix suffecturus sit, usus autem venditionis juris quaestus non in
omnibus civitatibus usu venerit, expedientius foret hunc pro futuro tantum interdicere, in
civitatibus vero, in quibus jam invaluit, rem in statu quo relinquere.
Verum si ratiocinium hoc subsisteret, nec de eo ut molae navigationi noxiae
Articulus 14. 1751. secus condi potuisset, quam erga refusionem damni, quod
inde proprietariis emerget, per publicum praestandam, universim ratiocinium hoc eam post se
traheret sequelam, quod, qualemcunque abusum privatorum cupiditas semel invexit, hic non
jam secus aboleri possit, quam si lucrum, quod privati illi e continuatione
abusus hujus capere potuissent, iisdem per publicum compensetur; quod quidem principium nec
a natura pacti socialis nec e jure proprietatis deduci
scopo habet, et omne id excludit, quod paucis tantum privatis
lucrum, toti autem publico detrimentum adfert.
Proprietas autem nonnisi e legitimo possessorii
titulo enascitur, qui si absit, usus aliquis non pro proprietate, sed pro mera
usurpatione haberi debet. Jam vero primus, qui usum jus quaestus vendendi
exercere coepit, non potuit habere legitimum possessorii titulum, quia usus
hic in restrictione
autem nonnisi e legitimo possessorii
titulo enascitur, qui si absit, usus aliquis non pro proprietate, sed pro mera
usurpatione haberi debet. Jam vero primus, qui usum jus quaestus vendendi
exercere coepit, non potuit habere legitimum possessorii titulum, quia usus
hic in restrictione numeri mercatorum ita, ut jam ostendimus, radicatur, ut
illa posita hic enasci, illa vero sublata hic suapte evanescere debeat. Illam vero
nullam harum
conditionum habent. Jam primum haec in forma solennis statuti per Principem nunquam
confirmata fuerunt; quae enim via Consilii favorabiles fortasse usui huic emanarunt
resolutiones, pro tali, quale lex requirit, obligatorio statuto reputari non
possunt. Emanarunt quippe hae de casu ad casum, in hypothesi subsistentis
ejusmodi usus, lex autem ad hoc, ut aliqua civitatis determinatio vim obligatorii statuti
obtineat, requirit ut illa unanimi Magistratus et Electae Communitatis consensu
praejudicium tertii involvebat; singulus enim nativus civis per nativitatem,
adjecticius autem per assumtam concivilitatem omnium civilium
beneficiorum, inter quae jus quaestus etiam reputatur, particeps efficitur.
Non potuit itaque magistratus etiam cum Electae Communitatis assensu jus hoc, in
praejudicium totius civium corporis, ad pauca tantum individua restringere. Confirmatio
autem semper relativa est ad confirmatum, adeoque si id, quod confirmatur,
invigorosum
tantum individua restringere. Confirmatio
autem semper relativa est ad confirmatum, adeoque si id, quod confirmatur,
invigorosum est, ipsa etiam confirmatio vim suam amittit.
Proinde pro amittenda, quam emtores pro jure quaestus deposuerunt, summa non fuit
necessaria lex anterior, quae venditionem juris hujus interdicat, sufficit principium,
quod singulus civis omnium civilium beneficiorum particeps sit, per ipsam
civitatum constitutionem stabilitum fuisse. Jam per id irritabatur omnis
quaestus est, beneficium
exclusive usurpare, et de eo tamquam haereditate sua per
venditionem disponere possint. Sibi igitur imputare debent incauti juris quaestus emtores,
si depositae pro tali objecto, quod legitime alienari non posse scire eos oportebat, summae
jacturam patiantur, praesertim cum in iis etiam, in quibus abusus iste se adhuc sustinet,
locis saepius eidem reclamatum venditionemque et emtionem juris quaestus in
quaestionem vocatam fuisse acta Consilii testentur,
adeo lucrosus
esse solet, ut deposita pro jure summa intra exiguum tempus resarciatur, sicque emtores
nequidem de damno vitando, sed tantum de lucro captando agere
apparet; ut autem hoc obtineant, legislatio trabalem adeo abusum stabilire non potest.
Nec obstat quod tales etiam emtores quandocunque ad casum fallimenti delabantur; id enim
non e defectu utilitatis emti quaestus, sed vel ex inscitia rei mercantilis, vel e
negligentia, rerumque suarum incuria, vel e nimis lauta vivendi ratione, vel
de damno vitando, sed tantum de lucro captando agere
apparet; ut autem hoc obtineant, legislatio trabalem adeo abusum stabilire non potest.
Nec obstat quod tales etiam emtores quandocunque ad casum fallimenti delabantur; id enim
non e defectu utilitatis emti quaestus, sed vel ex inscitia rei mercantilis, vel e
negligentia, rerumque suarum incuria, vel e nimis lauta vivendi ratione, vel denique e
fortuito aliquo infortunio promanare solet: id autem suapte consequitur quod abolito jus
quaestus
rerumque suarum incuria, vel e nimis lauta vivendi ratione, vel denique e
fortuito aliquo infortunio promanare solet: id autem suapte consequitur quod abolito jus
quaestus vendendi abusu jus hoc in casu cridae creditoribus pro fundo
assignari non possit.
Caeterum quam intricatas quaestiones abusus jus quaestus vendendi producat,
quam arbitrarie has magistratus definire soleant? adeoque quantam
partialitatibus ansam praebeat? praeter complura in Archivo Consilii exstantia
dabit, quod
alioquin habet? Vel beneficium quaestus ad certum tantum mercatorum numerum restrictum est;
et tunc quo jure potest beneficium hoc uni e sistematisatis mercatoribus
concedi? alteri vero negari? dicetur fortasse quod facultas illa vendendi non ad
domesticos cives sed ad exteros referatur. Verum huic quoque
eadem difficultas obstat; si enim plena quaestum exercendi facultas Pestini jam viget,
casus ejusmodi venditionis nunquam emergere potest. Si certus tantum mercatorum
casu
cridae magistratus jus quaestus vendendi creditoribus pro fundo assignare jam
admiserit, jam negaverit. Cujus iterum, si allegati illic duo casus ad vivum excutiantur,
nullam praeter merum arbitrium rationem reddere poterit. Apparet denique, quod hoc non
obstante status mercantilis Pestiensis non postulet, ut abusus jus quaestum
vendendi aboleatur, sed tantum ut certa quoad illum principia defigantur.
Ubi e contra alii abolitionem abusus hujus Deputationi diserte
vendendi creditoribus pro fundo assignare jam
admiserit, jam negaverit. Cujus iterum, si allegati illic duo casus ad vivum excutiantur,
nullam praeter merum arbitrium rationem reddere poterit. Apparet denique, quod hoc non
obstante status mercantilis Pestiensis non postulet, ut abusus jus quaestum
vendendi aboleatur, sed tantum ut certa quoad illum principia defigantur.
Ubi e contra alii abolitionem abusus hujus Deputationi diserte proposuerunt. Nimirum erunt
e Pestiensibus
Nimirum erunt
e Pestiensibus complures, qui jus quaestus ipsi emerunt, adeoque nollent lucello illo
privari, quod e venditione ejus, si circumstantiae eorum id postulent, sibi promittunt;
alii vero mercatores extra casum ejus rei forte versantur. Verum Legislatio non id, quod
unius aut alterius civitatis quaestoribus, sed quod commercio
in genere conducit, spectare debet; hujus autem promotio non restrictionem
ad certa tantum individua, sed plenam quaestus libertatem requirit, quae
sibi promittunt;
alii vero mercatores extra casum ejus rei forte versantur. Verum Legislatio non id, quod
unius aut alterius civitatis quaestoribus, sed quod commercio
in genere conducit, spectare debet; hujus autem promotio non restrictionem
ad certa tantum individua, sed plenam quaestus libertatem requirit, quae usum jus quaestus
vendendi suapte excludit. Per nulla certe regulativa principia id unquam efficietur, ut
abusus jus quaestus vendendi desinat esse nocivum promotioni commercii
in illis provinciis liber fuerit, idem
incolis earum provinciarum etiam in Hungaria concedatur. Sin, hi etiam in prima statim, quam
in Regno attigerint, statione, a quaestu hoc inhibeantur, et ad locum originis relegentur.
Allis exteris domalis quaestus simpliciter non admittatur.
Motiva.
Ut domalis quaestus simpliciter sufferatur, plurimi quidem, qui stabilem in
civitatibus tantum et nundinis quaestum exercent, mercatores in porrectis
exercent, mercatores in porrectis Deputationi huic
reflexionibus postularunt. Verum hi per id nonnisi proprium lucrum respexerunt; Deputatio e
contra domalem quaestum et ad libertatem commercii et ad regnicolarum
commoditatem pertinere, adeoque eum non abolendum, sed regulandum tantum esse existimavit.
Hac autem in re id primum definiendum occurrit: an domalis quaestus cum omnibus vel
aliquibus tantum; et si ita, cum quibus mercibus exerceri possit? Relate ad id communiter
quidem id statui solet, ut quaestus hic
primum definiendum occurrit: an domalis quaestus cum omnibus vel
aliquibus tantum; et si ita, cum quibus mercibus exerceri possit? Relate ad id communiter
quidem id statui solet, ut quaestus hic ad minutiores tantum articulos restringatur. Verum
id quaestionem adhuc non resolvit; decidi enim insuper debet, an minutia alicujus articuli
ab ejus volumine? vel vero a pretio metienda sit? si primum, quis mensuram voluminis? si
secundum, quis pretium singulae mercis in singulo casu determinabit? Quare Deputatio
discrimen inter
seu leviori curriculo secum devehere potest. Nisi enim restrictio haec statuatur, possent
onerario curru merces, quae pro integra officina sufficiant, per Regnum circumvehi, sicque
major commercii pars vaga effici, quod systema regularis commercii non
admittit. Nec obstat, quod per restrictionem hanc nulla inter voluminosas et parvae quidem
molis, sed pretiosas merces proportio instituatur. Haec enim non secus defigi posset, quam
si certa summae quantitas stabiliatur, ultra quam nec cum voluminosis, nec cum
per Regnum circumvehi, sicque
major commercii pars vaga effici, quod systema regularis commercii non
admittit. Nec obstat, quod per restrictionem hanc nulla inter voluminosas et parvae quidem
molis, sed pretiosas merces proportio instituatur. Haec enim non secus defigi posset, quam
si certa summae quantitas stabiliatur, ultra quam nec cum voluminosis, nec cum minoris
molis mercibus domalem quaestum liceat exercere; ejusmodi autem legis executioni intendendi
administratio publica nullum absolute modum haberet.
satis evincit, nempe, ne sub hoc praetextu perniciosi homines
per Regnum oberrare possint. Ut haec gratis expediantur, aequitas ipsa postulare videtur.
Ne vero cupiditas legem hanc violare possit, specifica poena defigenda videbatur. Plurimae
enim leges ideo tantum non observantur, quia earum transgressioni nulla specifica poena
statuta est.
Domalis per incolas Germanicarum Provinciarum in Hungaria exerciti quaestus prohibitionem
plerique omnes mercatores in reflexionibus suis deposcunt. Per hunc rejectamenta mercium
in nullis jam nundinis vendi poterant, regnicolis obtrudi
exponunt. Beneficium hoc locale esse, adeoque indigenis tantum quaestoribus competere
sustinent; hanc denique praecipuam languentis Hungarici commercii causam assignant. Verum
non reflectunt illi ad constitutionalem, qui virtute Sanctionis Pragmaticae inter has
provincias et Hungariam vigere debet, nexum, qui non admittit, ut legislatio Hungarica
incolas illarum provinciarum etiam in commerciali linea, ita uti subditos extranearum
indigenis tantum quaestoribus competere
sustinent; hanc denique praecipuam languentis Hungarici commercii causam assignant. Verum
non reflectunt illi ad constitutionalem, qui virtute Sanctionis Pragmaticae inter has
provincias et Hungariam vigere debet, nexum, qui non admittit, ut legislatio Hungarica
incolas illarum provinciarum etiam in commerciali linea, ita uti subditos extranearum
potentiarum tractet. Non potest itaque illa respectu horum aliud, quam
reciprocum stabilire; si domalis quaestus
illi ad constitutionalem, qui virtute Sanctionis Pragmaticae inter has
provincias et Hungariam vigere debet, nexum, qui non admittit, ut legislatio Hungarica
incolas illarum provinciarum etiam in commerciali linea, ita uti subditos extranearum
potentiarum tractet. Non potest itaque illa respectu horum aliud, quam
reciprocum stabilire; si domalis quaestus Hungaris in illis
provinciis negatur, jam tum legislatio Hungarica nexum illum non violabit, hunc iisdem
reciproce interdicendo.
E
in commerciali linea, ita uti subditos extranearum
potentiarum tractet. Non potest itaque illa respectu horum aliud, quam
reciprocum stabilire; si domalis quaestus Hungaris in illis
provinciis negatur, jam tum legislatio Hungarica nexum illum non violabit, hunc iisdem
reciproce interdicendo.
E converso quoad subditos exterarum potentiarum principium illud, quod domalis quaestus
sit privatum incolarum beneficium, jam reipsa locum habet, adeoque his ille jam jure
interdici potest.
privatum incolarum beneficium, jam reipsa locum habet, adeoque his ille jam jure
interdici potest.
§ 139.
Domestici fabricantes artefacta sua seu in loco fabricae, seu in nundinis, seu etiam
domatim non tantum all ingrosso, sed etiam alla minuta distrahere
possunt. Extraneis tamen fabricantibus fabricata sua in nundinis quidem nonnisi all
ingrosso, domatim vero nulla ratione distrahere liceat; quoad fabricantes autem Germanicarum
sumtuosa sit, hae facile labefactantur. Sed nec ipsa commercii libertas
admittit ut consumentes impediantur, quominus merces quascunque a prima manu sibi possint
comparere. Opponent quidem mercatores quod id citra detrimentum status
mercantilis admitti non possit. Verum in ejusmodi casibus fabricans ipse subit vices
mercatoris primae manus, publicum autem non eget quaestoribus secundae
manus, donec illos habere potest. Secus posset status mercantilis praetendere ut
nec opificibus liceat
merces quascunque a prima manu sibi possint
comparere. Opponent quidem mercatores quod id citra detrimentum status
mercantilis admitti non possit. Verum in ejusmodi casibus fabricans ipse subit vices
mercatoris primae manus, publicum autem non eget quaestoribus secundae
manus, donec illos habere potest. Secus posset status mercantilis praetendere ut
nec opificibus liceat erga paratam solutionem laborare, sed quod hi artefacta sua primo
alicui mercatori vendere, consumens vero eadem ab hoc
reciprocum stabilitum est: ita quoad hos etiam idem debet observari.
§ 140.
Si opifex una in quaestum se immittat, ab hoc etiam beneficio cum justa proportione
taxetur. Id tamen pro quaestu eidem non imputetur, si remansam e procurata sibi
necessariorum pro opificio suo materialium provisione quantitatem divendat.
Motiva.
Status mercantilis Pestiensis exposuit quod capillamentarii cum Dintuch aliisque
similibus, sartores
quod capillamentarii cum Dintuch aliisque
similibus, sartores cum panno variisque materiis quaestum incipiant exercere, et ex hac
occasione opifices a quaestu diserta lege inhiberi postulavit: verum ut legislatio
commercii libertatem vel hac parte constringat, non expedit. Quid enim publico nocet, si
potentior civis per sodales suos opificium, per se vero aliquam quaestus speciem exerceat?
Id tamen justum est ut in tali casu ab utroque beneficio contribuat. Cum tamen mercatores
Pestienses opificibus jam id pro quaestu
per se vero aliquam quaestus speciem exerceat?
Id tamen justum est ut in tali casu ab utroque beneficio contribuat. Cum tamen mercatores
Pestienses opificibus jam id pro quaestu imputent, si necessaria pro opificio suo
materialia de casu in casum ex eorum officinis non accipiant, sed de his sibi in nundinis,
aut alibi, ubi ea leviori habere possunt, provisionem faciant, et si hanc totam consumere
forte non possit, remanentiam divendat, videbatur id diserte clarificari debere. Opponent
quidem mercatores quod sub titulo
Pestienses opificibus jam id pro quaestu imputent, si necessaria pro opificio suo
materialia de casu in casum ex eorum officinis non accipiant, sed de his sibi in nundinis,
aut alibi, ubi ea leviori habere possunt, provisionem faciant, et si hanc totam consumere
forte non possit, remanentiam divendat, videbatur id diserte clarificari debere. Opponent
quidem mercatores quod sub titulo remanentiae opifices formalem cum
materialibus opificii sui quaestum possint exercere. Verum id observare, et si reipsa
eveniat opificem
formalem cum
materialibus opificii sui quaestum possint exercere. Verum id observare, et si reipsa
eveniat opificem talem etiam a beneficio quaestus taxare, ad partes localis magistratus
pertinebit.
Exponunt etiam mercatores Pestienses quod opifices non tantum analogos opificio suo, sed
jam alios etiam articulos vendere incipiant. Verum minutia haec attentionem legis non
meretur. Hic quoque eadem, quam supra pro aliis minutis quaestoribus attulimus, ratio
obtinet. Dent majores mercatores, uti possunt, minori
talem etiam a beneficio quaestus taxare, ad partes localis magistratus
pertinebit.
Exponunt etiam mercatores Pestienses quod opifices non tantum analogos opificio suo, sed
jam alios etiam articulos vendere incipiant. Verum minutia haec attentionem legis non
meretur. Hic quoque eadem, quam supra pro aliis minutis quaestoribus attulimus, ratio
obtinet. Dent majores mercatores, uti possunt, minori pretio eosdem articulos, et opifices
nec pro remanentia materialium opificii sui, nec pro aliis sibi minus analogis
Dent majores mercatores, uti possunt, minori pretio eosdem articulos, et opifices
nec pro remanentia materialium opificii sui, nec pro aliis sibi minus analogis mercibus
emtorem invenient.
§ 141.
Non tantum in annuis, sed in hebdomadalibus etiam nundinis, praeter victualia alias quoque
cujuscunque speciei merces venui exponere licet; adeoque discrimen etiam omne inter
ordinarias et pecuarias nundinas suffertur.
eorum locorum hebdomadalibus nundinis
vendere licet, quae speciali eatenus privilegio provisa sunt.
Cum proinde politicae Hungariae circumstantiae sublationem nundinarum necdum admittant,
interest ut adminus Legislatio eas quam maxime liberas efficiat, et quidem non annuas
tantum, sed etiam hebdomadales. Publici enim nihil interest, an annuae vel
hebdomadales nundinae magis floreant; interest autem vel maxime ut quo
promptior sit mercium, et quod consequens est, pecuniae circulatio. Jam vero
viguit quidem hactenus usus
ille quod pecora nonnnisi in talium locorum hebdomadalibus nundinis distrahi potuerint,
quae peculiari superinde privilegio provisa fuerunt. Quomodo usus hic quoad
pecora induci potuerit, quin una de frumento inducatur, non satis assequi
licet. Pecora enim perinde atque frumentum articulum primae necessitatis
constituunt, et tamen nullae dantur nundinae frumentariae. Ut ut sit, si
restrictio haec quoad articulos primae necessitatis subsistere
quoad articulos primae necessitatis subsistere posset,
potiori adhuc jure introduci quiret quoad reliquas merces, ita ut exempli causa panni
quaestus tantum ad aliqua, lineorum fabricatorum ad alia loca etc. restringatur. Quod cum
ratio ipsa non admittat, interest certe ut Legislatio pecuariarum etiam
nundinarum discrimen sufferat, et sicut omnes alias merces, ita etiam pecora in
hebdomadalibus nundinis distrahi admittat. Non inferetur per id injuria iis, qui ejusmodi
privilegia jam
ad alia loca etc. restringatur. Quod cum
ratio ipsa non admittat, interest certe ut Legislatio pecuariarum etiam
nundinarum discrimen sufferat, et sicut omnes alias merces, ita etiam pecora in
hebdomadalibus nundinis distrahi admittat. Non inferetur per id injuria iis, qui ejusmodi
privilegia jam impetrarunt; nam respectu eorum ad idem recidit: an pecuariae nundinae per
privilegia multiplicentur, vel vero per legem pro liberis declarentur; contra id autem nec
nunc querulari possunt, si omnes sui in
proportionem reducatur, eo potissimum nixi argumento, quod nimia nundinarum copia populum a
labore agriculturae avocet, et in vitio ebriositatis obfirmet. Verum argumentum hoc ad
omnium potius nundinarum sublationem spectare videtur; quam cum ratio moderni temporis non
admittat, interesse potius videtur ut eae quam maxime multiplicentur. Ita enim eveniet ut
nundinae ipsa hac de causa suapte sensim evanescant, quemadmodum id apud eos, quibus nullus
amplius est nundinarum usus, populos factum est.
est nundinarum usus, populos factum est.
§ 142.
Sub limitationem nonnisi articuli primae necessitatis cadunt, et hi sunt e
victualibus panis, caro bubula, vervecina, et suilla, nec non sebum. Ex
opificiis labor murarius et asciarius, et in casum quo aliquam caeham de
pretio artefactorum suorum condixisse eveniat, omnis etiam ejusmodi cujuscunque speciei
labor.
Horum tamen omnium limitatio nec ad semel, nec periodice
ipsorum etiam
horum articulorum pretia ad justum aequilibrium suapte reducat. Nimirum cum pretia rerum a
proportione auctae circulantis pecuniae sensim increscere, etsi pretia victualium
eleventur, artefacta ab eadem proportione assurgere soleant. An enormia, quae non multo
post enata sunt articulorum horum pretia, ordinationi huic, vel vero mox consecuto Turcico
bello adscribi debeant, tuto quidem statuere non licet: quodsi tamen aliorum temporum
populorumque experientiam consulamus, facile apparebit quod limitationem pro
sensim increscere, etsi pretia victualium
eleventur, artefacta ab eadem proportione assurgere soleant. An enormia, quae non multo
post enata sunt articulorum horum pretia, ordinationi huic, vel vero mox consecuto Turcico
bello adscribi debeant, tuto quidem statuere non licet: quodsi tamen aliorum temporum
populorumque experientiam consulamus, facile apparebit quod limitationem pro variis status
commercii epochis jam extendere, jam restringere, jam etiam simpliciter abolere intersit.
Nimirum tres epochae hac in
articulis primae
necessitatis pretia statuant, id quod illa nonnisi per generales et periodicas
limitationes impedire potest. Altera epocha est dum aucta populatione et opificum numero
notabilior jam venditorum concurrentia enata est, et tunc sicut non ubique, et omnium
primae necessitatis articulorum, sed jam hic, jam ibi, jam unius, jam alterius articuli
pretia exorbitare solent: ita administratio etiam publica in illis tantum locis, ubi casus
enascitur, et illius tantum, cujus pretium nimium assurgit, articuli
quod commercium ejus cum iis populis, apud quos limitatio omnis jam exolevit,
nullatenus comparari possit, id est, quod in Hungaria necdum tanta, quanta apud populos
illos, venditorum concurrentia vigeat. Itaque Hungaria in secunda adhuc epocha versatur,
adeoque non interest ejus ut seu generalem et periodicam limitationem continuet, seu eam
simpliciter aboleat, sed ut remedium hoc in specificis tantum casibus et articulis
adhibeat.
Temperamentum hoc ea etiam ratio commendat, quod generalis omnium primae necessitatis
seu eam
simpliciter aboleat, sed ut remedium hoc in specificis tantum casibus et articulis
adhibeat.
Temperamentum hoc ea etiam ratio commendat, quod generalis omnium primae necessitatis
victualium et artefactorum limitatio, ut justa evadat, non secus institui possit, quam si
internus rei valor ad justam cum massa circulantis pecuniae proportionem reducatur, ac
praeterea victualium pretia artefactis, et vicissim, commensurentur; massa vero circulantis
pecuniae nunquam exacte determinari, adeoque tota haec
et vicissim, commensurentur; massa vero circulantis
pecuniae nunquam exacte determinari, adeoque tota haec operatio in nullo fixo principio
fundari possit. E converso si partialis tantum alicujus articuli limitatio suscipiatur,
omnia haec ita ad vivum resecari non est necesse, sufficit, si vel per practicam aliquam
probam, vel per institutam cum sumtuosiori aliquo articulo comparationem, seu etiam a
vicinae, quae in iisdem plane circumstantiis versatur, jurisdictionis exemplo pretium
alicujus ejusmodi articuli exaggeratum
tamen ipsa haec criteria fallere possint, interest ut jurisdictiones publicae omnes
alias diminuendi talis pretii politicas vias antea experiantur, quam ad limitationem
descendant. Ita si pistores panis, lanii bubulae pretium plus justo augeant, juvat
experiri, an non per admissam omnibus emacillandi et panem vendendi facultatem pretium
articulorum horum ad justos limites reduci possit. Ita etiam si merces asciariorum et
murariorum elevetur, experiri interest, an non per evocationem aliorum
lanii bubulae pretium plus justo augeant, juvat
experiri, an non per admissam omnibus emacillandi et panem vendendi facultatem pretium
articulorum horum ad justos limites reduci possit. Ita etiam si merces asciariorum et
murariorum elevetur, experiri interest, an non per evocationem aliorum
magistrorum malo huic subveniri possit, antequam ad anceps et invisum limitationis remedium
descendatur.
Major est in eo difficultas: quinam articuli ad categoriam primae
sit. Communiter
quidem ea pro primae necessitatis articulis reputantur, quorum maxima populi pars
indispensabilem habet necessitatem. Verum ne hoc quidem satis determinatum rei hujus
criterium est. Nemo enim est, qui indispensabilem non habeat
frumenti necessitatem, et tamen hujus pretium non solet limitari. E converso
e communi populo plures vino, quam bubula utuntur, et tamen haec cadit, illud non cadit sub
limitationem. Tota itaque res ad usum recidere videtur. Sed ne hic quidem
quorum maxima populi pars
indispensabilem habet necessitatem. Verum ne hoc quidem satis determinatum rei hujus
criterium est. Nemo enim est, qui indispensabilem non habeat
frumenti necessitatem, et tamen hujus pretium non solet limitari. E converso
e communi populo plures vino, quam bubula utuntur, et tamen haec cadit, illud non cadit sub
limitationem. Tota itaque res ad usum recidere videtur. Sed ne hic quidem hactenus
uniformis fuit; alii enim comitatus plura, alii pauciora
rei hujus
criterium est. Nemo enim est, qui indispensabilem non habeat
frumenti necessitatem, et tamen hujus pretium non solet limitari. E converso
e communi populo plures vino, quam bubula utuntur, et tamen haec cadit, illud non cadit sub
limitationem. Tota itaque res ad usum recidere videtur. Sed ne hic quidem hactenus
uniformis fuit; alii enim comitatus plura, alii pauciora objecta ad limitationem
revocabant. Ita e victualibus alicubi plane vitulina limitabatur, qua certe
res ad usum recidere videtur. Sed ne hic quidem hactenus
uniformis fuit; alii enim comitatus plura, alii pauciora objecta ad limitationem
revocabant. Ita e victualibus alicubi plane vitulina limitabatur, qua certe
rustici, adeoque major populi pars, non utuntur. Ex opificiis alicubi maxime
vulgaria sartorum, etiam sutorum, cothurnariorum et
pellionum artefacta limitationi subjiciuntur; alibi tantum
ascariorum et murariorum merces, et
grossis subsistit, victualium pretiis,
horum quoque labor naturali rerum cursui relinquendus esse videri possit. Verum
artefactorum horum omnes quatuor Regni status indispensabilem habent necessitatem, neque
tantus adhuc domesticorum ejusmodi opificum numerus adest ut non magna laborum istorum pars
per extraneos perfici debeat. Ne hi mercedem suam ultra modum elevent, ex eo etiam
interest, quia secus major adhuc pecuniae quantitas e Regno eveheretur. Itaque hos etiam
adminus eousque per limitationem continere expedit, donec Regnum
adminus eousque per limitationem continere expedit, donec Regnum necessario domesticorum
ejusmodi opificum numero provideatur. Quodsi tamen horum etiam laborum pretium suapte
tantisper increscat, ad prudens localium jurisdicionum arbitrium pertinebit determinare: an
non id dissimulare rerum adjuncta exigant?
Caeterum hactenus quidem limitatio etiam in civitatibus per comitatus peragebatur. Verum
inficiari non licet quod id primis jurisdictionis principiis adversetur. Civitates enim
quartum Regni Statum constituunt, et plena
pretium suapte
tantisper increscat, ad prudens localium jurisdicionum arbitrium pertinebit determinare: an
non id dissimulare rerum adjuncta exigant?
Caeterum hactenus quidem limitatio etiam in civitatibus per comitatus peragebatur. Verum
inficiari non licet quod id primis jurisdictionis principiis adversetur. Civitates enim
quartum Regni Statum constituunt, et plena in gremio sui pollent jurisdictione. Habent jus
statuta cum assensu Principis condendi. Magistratum suum ipsi cives
legitime avelli potuerit. Seu enim qua pars politiae,
seu vero qua actus territorialis jurisdictionis consideretur, in utroque casu natura sua ad
activitatem Civici Magistratus spectat. Exiguorum a proportione, qui illic habitant
nobilium, consideratio id exigere non potuit. Civitatem enim in substantia cives efficiunt;
nobilium, qui non sunt simul cives in illis habitatio est accessorium. Itaque
limitatio non ad horum, sed ad illorum commoda dirigi debet; civium autem utilitati
prospicere certe non ad
actus territorialis jurisdictionis consideretur, in utroque casu natura sua ad
activitatem Civici Magistratus spectat. Exiguorum a proportione, qui illic habitant
nobilium, consideratio id exigere non potuit. Civitatem enim in substantia cives efficiunt;
nobilium, qui non sunt simul cives in illis habitatio est accessorium. Itaque
limitatio non ad horum, sed ad illorum commoda dirigi debet; civium autem utilitati
prospicere certe non ad comitatensis, sed ad Civici Magistratus provinciam refertur. Sed
nec illa ratio
Civici Magistratus spectat. Exiguorum a proportione, qui illic habitant
nobilium, consideratio id exigere non potuit. Civitatem enim in substantia cives efficiunt;
nobilium, qui non sunt simul cives in illis habitatio est accessorium. Itaque
limitatio non ad horum, sed ad illorum commoda dirigi debet; civium autem utilitati
prospicere certe non ad comitatensis, sed ad Civici Magistratus provinciam refertur. Sed
nec illa ratio tenet, quasi stabilita in civitate limitatio pro regula toti comitatui
deservire deberet,
id exigere non potuit. Civitatem enim in substantia cives efficiunt;
nobilium, qui non sunt simul cives in illis habitatio est accessorium. Itaque
limitatio non ad horum, sed ad illorum commoda dirigi debet; civium autem utilitati
prospicere certe non ad comitatensis, sed ad Civici Magistratus provinciam refertur. Sed
nec illa ratio tenet, quasi stabilita in civitate limitatio pro regula toti comitatui
deservire deberet, hocque titulo ad magistratum comitatus pertineret. Constat enim, quod
alia plerumque pro
deberet, hocque titulo ad magistratum comitatus pertineret. Constat enim, quod
alia plerumque pro civitate, alia pro rure victualium pretia defigantur.
Denique nec ea ratio subsistit quod ad civitates victualia per provinciales homines
comportentur; hi autem non civili sed comitatus jurisdictioni subsint. Cum enim civitas
territoriali jurisdictione gaudeat, quicunque in hac aliquid vendit, quoad
ipsum venditionis actum jam ejus jurisdictionem sortitur.
Unica adhuc illa reflexio superest, quod cum saepe
§ 143.
In locis dominali jurisdictioni subjectis officinam aperiendi jus ab indultu quidem domini
terrestris dependet: domalis tamen quaestus etiam cum illis articulis, qui in officina
ejusmodi prostant, aliis per dominum terrestrem interdici non potest; non potest etiam
dominus terrestris coemtionem alicujus articuli in terreno suae jurisdictionis ad unum
tantum mercatorem restringere, sed haec libera semper omnibus patere debet.
§ 143.
In locis dominali jurisdictioni subjectis officinam aperiendi jus ab indultu quidem domini
terrestris dependet: domalis tamen quaestus etiam cum illis articulis, qui in officina
ejusmodi prostant, aliis per dominum terrestrem interdici non potest; non potest etiam
dominus terrestris coemtionem alicujus articuli in terreno suae jurisdictionis ad unum
tantum mercatorem restringere, sed haec libera semper omnibus patere debet.
Motiva.
libera semper omnibus patere debet.
Motiva.
Quod in arbitrio domini terrestris situm sit officinae erectionem admittere vel
prohibere, id ex ipsa libera fundo suo utendi potestate deducitur. Non possunt itaque cogi
domini terrestres ut singulo, qui in bonis eorum officinam aperire vult, fundum pro illa
assignare teneantur.
Verum sub praetextu legitimi hujus juris formales subinde abusus emergunt; nimirum
offerunt quandoque cupidi ejusmodi
reipsa inhibere solent.
Proinde cum utrumque hoc limites jurisdictionis dominalis excedat, et nocivum commercio
publico monopolium inducere possit, interest ut id diserta lege interdicatur.
Quod autem dominalis jurisdictio ad coactiones illas se non extendat, facile apparebit, si
ad genuina hujus principia reflectatur. Nimirum dominus fundi, quem rusticus colit,
proprietatem tantum habet, et ideo hic de illo sine dominii consensu nihil
disponere potest. De fructibus e converso
consensu nihil
disponere potest. De fructibus e converso colonus de lege plenam habet
disponendi facultatem: hanc itaque dominus nullo modo restringere potest. Quod enim jus
colono lex tribuit, hoc eum dominus, qui ipse legibus obedire debet, privare non potest.
Quod autem lex liberam de fructibus suis disponendi facultatem colonis
tribuat, vel inde patet, quia hanc in unico illo casu restringit, ubi domino terrestri pro
propria necessitate jus praeemtionis concedit juxta tritum autem
suis disponendi facultatem colonis
tribuat, vel inde patet, quia hanc in unico illo casu restringit, ubi domino terrestri pro
propria necessitate jus praeemtionis concedit juxta tritum autem illud:
exceptio firmat regulam in casibus non exceptis. Jam vero si dominus colonis
suis imperare posset, ut his, vel illis articulis nonnisi ab officinario suo se providere
audeant, vel vero ut hoc, vel illud productum nonnisi illi, quem ipse designaverit,
quaestori vendere possint, constringeret
disponendi libertatem quoad aliquos
articulos constringere valeret, posset eodem jure hanc iis indiscriminatim quoad
omnes adimere; nulla enim ratio assignari potest, quare quoad
hos tantum in specie, et non quoad alios etiam articulos idem
Jus possit exercere. Quodsi vero generale hoc jus domino competeret, tunc
posset singulus dominus terrestris statuere ut coloni sui nihil eorum, quibus ipsi egent,
ab alio quam a se comparare, neque quidquam ex iis,
restricta, ne circa ipsum ejusmodi necessitatis
intellectum ulteriores quaestiones obmoveri possint, declaratur quod per necessitatem hanc
propria tantum dominorum terrestrium consumtio, aut immediatus ad rationem sui usus
intelligatur. Itaque hi jure praeemtionis non gaudent in omnibus iis, quae pro ulteriori
quaestu comparare volunt. Qui legi huic contravenerit, per concernentem comitatum pro
singulo actu poena 500. florenorum mulctetur.
Motiva.
Quamvis provocatus Articulus disertis
pro ulteriori
quaestu comparare volunt. Qui legi huic contravenerit, per concernentem comitatum pro
singulo actu poena 500. florenorum mulctetur.
Motiva.
Quamvis provocatus Articulus disertis verbis dicat jus praeemtionis eo non extendi ut
deinde aliis cariori iterum pretio venales ejusmodi res distrahantur: sub
praetextu tamen illo, quod vina pro educillis, animalia pro macellis, necessaria materialia
pro suis fabricis comparare ad
necessitatem
ultra vulgus elevavit, reperiri solent; hi autem
jam ex indole sua honoris stimulis agitantur, et nisi hunc per majora negotia assequendi
spem habeant, facile ineunt aliud vitae institutum, quod ipsis viam ad honores, etsi minori
cum utilitate, pandit. Axioma hoc non in sola rationis subtilitate, sed in ipsa omnium
populorum et seculorum experientia fundatur; nam prout Status Mercantilis apud aliquem
populum majori aut minori honore gaudebat gaudetque, ita etiam pauciora aut plura magna
negotia et olim gerebantur, et hodiedum
animandos esse existiment; verum id spiritui Constitutionis nostrae repugnat,
et sinistrum pro ipso commercio effectum producere posset; spiritus enim Constitutionis
nostrae est militaris, qui cum spiritu mercantili conciliari non
potest. Ipsa etiam Magnatum et Nobilium educatio et vivendi ratio felicem in magnis
negotiis progressum iisdem vix promittere potest; cum enim mercatura major,
ut succedat, frugalem vitam, intensum continuo laborem, et frequentes, saepe permolestas,
actualium intimorum consiliariorum commendationem impetrandae alioquin capaces
sunt.
Exteri e contra absque indigenatu, recentius vero illocati ante
evolutum naturalisationis terminum per armales nobilitari non possunt. Proinde
cum publici intersit ut fabricae et exportatio domesticarum mercium per hos quoque
promoveantur, interesse putabat Deputatio his eum insuper favorem largiri, ut illi quidem
absque indigenatu, qui sumtuosior et altiori conditioni magis analogus est,
potest. Verum si importatio superet exportationem, Regnum in
passivo versatur; id autem si perduret, internae Regni vires quotannis diminuuntur.
In moderna enim Europae situatione pecunia pro nervo gerendarum rerum jure
optimo reputatur, cum non tantum bella ingentibus sumtibus gerantur, sed et omnium, quae
utilia sunt, publicorum institutorum introductio magnam pecuniae vim requirat. Et ideo
omnis prosperitatis publicae studiosa legislatio commercium exportationis
prae importatione
restringit, et horum etiam pretium
per animatam mercatorum concurrentiam diminuere studet.
Donec in Germanicis haereditariis Provinciis Legislatio promotionem
exportationis pro principali oeconomicarum curarum suarum scopo sibi non
praefixit, lentum fuit populationis incrementum, industria languens, exiguus fabricarum progressus, commercium adeo passivum ut quoad subsidia
pecuniaria ab aliis magis pecuniosis potentiis dependentes fuerint. Ut primum
exter exerceat, nocet is nationali
industriae; quia nisi ille hunc commercii ramum praeoccupasset, arripuisset certe illum
domesticus aliquis, et tunc lucrum adminus commercii ejusmodi in domestica
circulatione permansisset. Jam vero non est justum ut Legislatio exteris cum detrimento
domesticae industriae favores concedat.
Si domesticus aut recens illocatus quaestor commercio importationis
se addicat, facilius utique illi erit circumspicere, quibus articulis
contributione rimam
efficeret. Exportationis e contra longe alia ratio est; cum enim haec vix
utiliter suscipi possit, nisi vel all ingroso, vel adminus cum majori mercium
quantitate per nundinas exerceatur, aut numerus mercatorum ejusmodi non facile increscet,
aut si id eveniat, vis illa pecuniae, quam aucta hac ratione domesticarum mercium
exportatio Regno invehet, per ipsam sui circulationem facile compensabit illam
contributionis partem, quae per favores hos decedet.
Nunc omnis
Cum pecuniarii succursus seu in decernendis primis, seu in
anticipandis erga sufficientem cautionem utilibus quaestoribus pecuniis, alterum
commercii adminiculum constituant, id autem absque fundo publico
praestari non possit, optasset quidem Deputatio ut de hoc etiam qualiter conflando
determinatum et completum legum projectum proponere possit. Verum antequam fixi aliquid
eatenus proponatur, praeliminariter decidi deberet, an una tantum pro toto Regno, vel vero
distincta in singulo
aliorum projectis suam etiam demissam depromat opinionem.
§ 148.
Itaque, quod primam quaestionem attinet: Deputatio ejus est demissae opinionis, quod
distinctam in singulo comitatu cassam publicam stabilire prorsus non intersit; pro
particularium enim ejusmodi cassarum fundo vel generales totum in concreto
Regnum respicientes tituli, ex gr. auctio pretii salis, taxa
indigenatus etc. a proportione assumi deberent, et tunc
de casu ad casum definiri, aut mero administrationis
publicae arbitrio committi deberet. Primum utilissimis et urgentibus hydraulicis
operibus moram saepius injiceret, quia legislatio, quae in singulo casu controversiam
ejusmodi decidat, non semper in promtu est; alterum variis de causis vix expedire videtur.
Quod summum est, proposuimus supra §-pho 128. ut non tantum planum regulandae et
capitalis et collateralis navigationis, sed et ipse qua serie
suscipiendorum
et urgentibus hydraulicis
operibus moram saepius injiceret, quia legislatio, quae in singulo casu controversiam
ejusmodi decidat, non semper in promtu est; alterum variis de causis vix expedire videtur.
Quod summum est, proposuimus supra §-pho 128. ut non tantum planum regulandae et
capitalis et collateralis navigationis, sed et ipse qua serie
suscipiendorum laborum ordo, singulique laboris sumtuum schemata seorsim elaborentur, et
postquam hic per legislationem definitus fuerit, labores eadem
labores eadem serie suscipiantur; ut id
perfici, optatumque successum habere possit, Deputatio illa, quae hunc laborum ordinem
elaborabit, debet aliquam circa quantitatem fundi commercialis, cui labores ejusmodi
commensurari possint, habere cynosuram. Hanc autem habere non posset, si nullus distinctus
commercialis fundus exstaret, sed per longas primo ambages decidi deberet quotta pars
generalis fundi publici pro usibus
commercii quotannis exscindi debeat.
sufficiat, quin alia speciali cassa, in cujus realitate creditum earum
fundetur, opus sit. Deputatio e contra haec per simplicem Statuum fidejussionem
schedis his circulationem minime procurandam fore, adeoque sub hac fiducia eas excudere non
tantum inutile, sed plane periculosum esse arbitratur. Cujus
sententiae antequam rationem reddat Deputatio, ipsam instituti schedarum
bancalium theoriam paucis exponendam esse existimavit.
Institutum hoc varias
in idea populi eundem, quem paratum
aes, obtineant valorem, et cum illae majorem insuper et conservationis et
transportus facilitatem habeant, ut eaedem etiam appetantur. Hunc schedis his valorem
legislatio imperative procurare non potest, sed debet tantam iis
securitatem praestare ut illae valorem hunc in idea populi suapte
consequantur. Securitas autem haec duobus potissimum modis procuratur; primum si in cassis
publicis omnes solutiones cum
necessario convellere debet; tunc enim
magnus erit eorum, qui illas in cassis publicis permutent, numerus; et cum numerus hic in
oculos publici incurrat, genuina autem instituti hujus theoria paucis nota sit, id eam
continuo producet suspicionem, quod schedae hae non habeant sufficientem securitatem; rumore
autem hoc sensim propagato accurrent plerique omnes earum possessores illarumque
permutationem efflagitabunt. Si cassae publicae iis redimendis pares sint et eas reipsa
exsolvant, perdet status omnem utilissimi alias instituti
autem hoc sensim propagato accurrent plerique omnes earum possessores illarumque
permutationem efflagitabunt. Si cassae publicae iis redimendis pares sint et eas reipsa
exsolvant, perdet status omnem utilissimi alias instituti utilitatem. Si aut cassae publicae
non sufficiant, aut secus legislatio earum redemtionem interdicat, schedae aut omnem, aut
maximam valoris sui partem uno ictu amittent, atque ita legislatio involabit in sacrum
jus proprietatis, quia multi schedarum possessores gravia damna subibunt;
ipsum gravem
patientur succussionem, malumque hoc a proportione illa, qua major fuerit ejusmodi schedarum
numerus, tristiores etiam effectus producet. Ex omnibus his apparet in linea bancali id jam
vim axiomatis obtinuisse, quod schedis bancalibus optatus cursus non secus procurari possit,
quam si praevie realis et proportionata cassa stabiliatur, e qua
earum redemtio de casu in casum fieri queat.
In Hungaria nec taxa indigenatus, veluti nec minutis Regni necessitatibus
esset convellere creditum nationale, suffocare industriam,
exiguum denique illud, quod adhuc viget commercium, perimere.
Tristes hi effectus eo certius consequerentur, quod dum regiae bancales
schedae emissae sunt, jam tum ad massam circulantis non tantum in Germanicis Provinciis, sed
in ipsa etiam Hungaria pecuniae reflexum fuerit; adeoque quod in ipsa jam Hungaria justa
inter offerentes et acceptantes schedas ejusmodi proportio
vigeat. Quidquid proinde absque praevia reali cassa
reali cassa nomine Statuum emitteretur,
jam excederet hanc proportionem; per consequens, aut schedae regiae in eadem quantitate
revocari, aut schedae Statuum in ipsa sui nativitate nullum creditum, adeoque nullum etiam
cursum habere possent.
Non erat ignotum, quod supra memoravimus, axioma, illi, qui schedarum emissionem perinde,
sed nonnisi conflata praevie reali et proportionata, pro earum securitate
cassa, ut mox referemus, proposuit. Cum tamen hic erectionem realis hujusmodi cassae in
Statuum oblatis fundet, opinio ejus in secunda objecti hujus parte
recensebitur.
§ 150.
Comitatus Baranyensis pro fundo publico proponit etiam inventos thesauros,
ita ut quidquid probari non poterit, quod ante 32. annos per aliquem reconditum sit, id pro
thesauro habeatur. Hujus una tantum tertia inventori, reliquum Fundo
Publico cedat; occultatores si deprehendantur, praeter restitutionem totius
thesauri, insuper in pecuniaria
tamen ille invaluit, ut una tertia inventori, alia fundi
proprietario, tertia principi cedat; aut si idem sit et
inventor et fundi proprietarius, una huic, altera medietas
principi competat. Imo si res non in pecunia aut clenodiis, sed in utensilibus aureis aut
argenteis consistat, titulo antiquitatum totum principi cedere solet. Interea
non est dubium, quin usus hic per legem, si principis assensus accedat, mutari possit. Verum
inventi thesauri, praesertim
inventor et fundi proprietarius, una huic, altera medietas
principi competat. Imo si res non in pecunia aut clenodiis, sed in utensilibus aureis aut
argenteis consistat, titulo antiquitatum totum principi cedere solet. Interea
non est dubium, quin usus hic per legem, si principis assensus accedat, mutari possit. Verum
inventi thesauri, praesertim notabilioris, casus post tot annorum pacem adeo raro occurrit,
ut ex hoc objecto fundus publicus exiguum admodum capturus sit incerementum. Nihil tamen
et
tabaca, si e Regno evehantur, deponere debeant. 4. In proventibus Jazygum et
Cumanorum, si inhaerens iis summa per Regnum deponatur. Denique 5. in auctione pretii salis.
Verum in taxa indigenatus augmentum proventuum Regni collocare non expedit;
secus enim ille omnibus, qui defixam taxam deponere volunt, promiscue conferri deberet, id
quod rationibus Regni minus conduceret. Quodsi autem eo tantum fine taxa haec augeatur, ut
quo pauciores indigenatum ambiant, tunc non in augmentum, sed in diminutionem
augmentum proventuum Regni collocare non expedit;
secus enim ille omnibus, qui defixam taxam deponere volunt, promiscue conferri deberet, id
quod rationibus Regni minus conduceret. Quodsi autem eo tantum fine taxa haec augeatur, ut
quo pauciores indigenatum ambiant, tunc non in augmentum, sed in diminutionem proventuum
Regni cedet. Quare Deputatio haec taxam illam tamquam accessorium et mere eventualem
proventum, in quo parum aedificari possit, considerandum esse arbitratur.
Taxam exterorum beneficiatorum abolendam
considerandum esse arbitratur.
Taxam exterorum beneficiatorum abolendam potius quam augendam Deputatio
existimat; haec enim stat in collisione cum constitutionali lege illa, ne beneficia
ecclesiastica exteris conferantur. Ut huic non contra veniatur, expedivisset
articulum 24. Uladislai Decreti VII. ad exteros etiam beneficiatos extendere. Quia tamen
secundum naturalem rerum cursum sperari non potest, ne aliquando exteri beneficiis
ecclesiasticis admoveantur, censet Deputatio, quod ex hac
cum constitutionali lege illa, ne beneficia
ecclesiastica exteris conferantur. Ut huic non contra veniatur, expedivisset
articulum 24. Uladislai Decreti VII. ad exteros etiam beneficiatos extendere. Quia tamen
secundum naturalem rerum cursum sperari non potest, ne aliquando exteri beneficiis
ecclesiasticis admoveantur, censet Deputatio, quod ex hac fundamentalis legis contraventione
alia et certiori via fundo publico emolumentum procurari possit; nimirum si constituatur, ut
exteri beneficiis ecclesiasticis admoti
ostendimus. Pretium autem hoc denuo augere, circumstantiae temporis vix admittunt.
§ 152.
Idem Vice-Comes proponit etiam pro fundo publico erigendam in Regno lotteriam
, non determinat tamen, an majorem, vel minorem? Haec quod
gravem morum corruptelam producat, usus ipse satis ostendit. Cum enim in hac exigua etiam
pecunia sors tentari, et notabilia saepe lucra fieri possint, hanc lotteriae speciem ultima
ditionibus benigne abolere dignetur. Fecerunt id jam complures in Germanico Imperio
principes, et ut hanc se ruinandi et in scelera prolabendi occasionem millenis suis subditis
adimant, redundanti ex instituto hoc in se utilitati sponte abrenunciarunt, ut adeo dubitare
non liceat, Suam etiam Majestatem piae huic propositioni benignum suum assensum ultro
praebituram esse.
Verum dantur etiam aliae lotteriarum species, quae majores vocantur, et quas
nonnisi melius habentium regnicolarum classes ideo assectari possunt,
praebituram esse.
Verum dantur etiam aliae lotteriarum species, quae majores vocantur, et quas
nonnisi melius habentium regnicolarum classes ideo assectari possunt, quia in illis nonnisi
cum notabilioribus summis periculum facere licet. Cum quoad has non eadem ratio subversetur,
quominus harum aliqua species inducatur, et redundaturum ex illa emolumentum pro fundo
publico convertatur, nihil obstare videtur. Nisus enim fortunam tentandi plerisque hominibus
adeo naturalis est ut, si iis omnis hunc domi exercendi occasio
proborum
civium notabiliter augendum fore.
Mulctae politicae potissimum per statuta constitui solent, et si in
comitatibus incurrantur, horum; si in civitatibus, illarum cassis domesticis inferebantur.
Id tamen obstare non videtur, quominus legislatio eas pro fundo publico applicare possit.
Judiciales jam judici, jam parti, jam utrique leges addixerunt, et in moderna
salariorum magistratualium tenuitate partem stipendii illorum efficere reputantur. Interea
jam judici, jam parti, jam utrique leges addixerunt, et in moderna
salariorum magistratualium tenuitate partem stipendii illorum efficere reputantur. Interea
certum legislationis principium est, quod judici aliquam e poena, quam dictaturus est,
utilitatem addicere non expediat. Stipendia autem eorum politica, cui status salarialis
elaboratio commissa est, Deputatio rationi moderni temporis indubie conformabit. Moderna
etiam legis dispositio nulli determinato privato, sed omnibus, si ad casum legis deveniant,
jus ad ejusmodi mulctas
fieret ut ipsa honoris cupiditas bono publico
litare debeat. Solus S. Stephani ordo ab omni taxa ideo eximendus censetur,
quia ille ex instituto suo in meritorum remunerationem cedere deberet,
merita autem censui alicui subjicere non convenit.
A paritate rationis hujus nec impetratio publici officii taxa aliqua
afficienda videtur; qui enim publico servit, jam per id ipsum congruum eidem censum
dependit. Verum invaluit praeter legem usus ille, ut singulo, qui officium regiae
stipendia in mutuo
Principis et Statuum tractatu ex illius temporis auctione salis constituta sint; cum
nativorum Hungarorum viduae vix aliquando fructum cassae illius capiant; denique cum cassa
hac jam alioquin exassignata Principis proventibus nihil decedat, si illa non in modernum,
sed in alium potius finem convertatur, possent Status viduali illi beneficio renunciare, hoc
vero facto, assensum Suae Majestatis sollicitare, ut hic quoque vulgo arhalis
proventus dictus pro fundo publico convertatur.
ad fundum publicum feratur. Duae tamen cautelae in hunc casum adhibendae
videntur; primum, ut pro casu etiam intestati certa, sed exigua quotta,
v.gr. medius a 100 defigatur, quam haeres fundo publico dependere debeat;
secus enim onus hoc non in omnes dimanaret, quod justitiae distributivae adversari videtur.
Deinde ut modus stabiliatur, quo concernentibus jurisdictionibus de singulo testamento certo
constare possit. In moderna enim legis provisione executor aut haeres illud, ni sponte
velit, publico
in omnes dimanaret, quod justitiae distributivae adversari videtur.
Deinde ut modus stabiliatur, quo concernentibus jurisdictionibus de singulo testamento certo
constare possit. In moderna enim legis provisione executor aut haeres illud, ni sponte
velit, publico pandere non tenetur, et ideo posset fundus publicus legatis suis frustrari,
quemadmodum publicum plurium piorum legatorum jacturam hac de causa reipsa patitur. Ad
obtinendum autem hunc scopum sufficeret statuere ut executor aut haeres, sub sensibili pro
fundo publico applicanda
alter accisam, unius quidem ab animalium, medii autem
denarii a pecorum carnis libra; ita tamen, ut haec de Diaeta tantum ad Diaetam stabiliatur.
Id quod institutum hoc invidiosi habet tam per hoc, quam eo motivo elui posse arbitratur,
quod accisa haec non coacte, uti 1681 Artic. 12, sed libere offeratur. Et cum practicam in
tam vasto et undique aperto Regno instituti hujus manipulationem plurimam projecto huic
difficultatem allaturam esse praevideret, hanc per id levare conatur, ut taxa libratim non
desumatur, sed
quod accisa haec non coacte, uti 1681 Artic. 12, sed libere offeratur. Et cum practicam in
tam vasto et undique aperto Regno instituti hujus manipulationem plurimam projecto huic
difficultatem allaturam esse praevideret, hanc per id levare conatur, ut taxa libratim non
desumatur, sed classificentur animalia, et in singula classe certus moderatus pro singulo
frusto librarum numerus ita defigatur, ut singulum animal in pagis a minimo, in oppidis a
majori, in civitatibus a maximo librarum numero assumatur, et juxta hunc calculum
videtur. Quis enim in his locis protocollum emacillatorum animalium
duceret? In pagis id quodammodo per tesseras; in locis tamen, quae ne contractos quidem
pagos habent, nulla ratione id suppleri posset. Jam vero consumtio carnium in pagis et
dispersis ejusmodi locis, si non superat, aequat certe illam, quae in civitatibus et oppidis
intercedit, adeoque institutum hoc jam dimidia sui parte mancum foret. In civitatibus ipsis
et oppidis, quorum pleraque ne muris quidem clausa sunt, quantis maleversationibus via
panderetur! Sane hae, non
si non superat, aequat certe illam, quae in civitatibus et oppidis
intercedit, adeoque institutum hoc jam dimidia sui parte mancum foret. In civitatibus ipsis
et oppidis, quorum pleraque ne muris quidem clausa sunt, quantis maleversationibus via
panderetur! Sane hae, non obstante quacunque poenarum severitate, adeo inevitabiles sunt, ut
in theoria impositionum publicarum id jam vim axiomatis obtinuerit, quod cujuscunque speciei
accisa nonnisi in locis bene clausis, et sufficienti politiae Personali
provisis, opportune
in reparatione
Domus Regnicolaris, diurnis limitanearum aliarumque extraordinariarum Deputationum, et in
necessariis pro redintegrando Regni archivo expensis. Futuras
vel ex eo, quod eventuales sint, determinare non licet.
Languente usque recentiora tempora commercio, nullus alicujus in hunc finem erogationis
vel titulus adfuit. Pontes enim per dominia teloniata e proventu telonii
curabantur; impedientes transitum lacunae terra et virgultis per operarios
ac praesertim hydraulicis usibus perpetuo addixit; nec multo post
enascituras etiam apud quaestores Turcicos contrabandas eidem fundo adjecit. Atque ita
primum distinctus ab eventuali cassa Fundus Commercialis enatus est. Verum cum commercium
sola navigatione non absolvatur, sed insuper vias facile permeabiles requirat, ad utrumque
autem hoc ne duo quidem illi fundi suffecerint, enatus est sensim usus ille, ut et
hydraulici labores, qua parte materiales sunt, et viae operis publicis
perficiantur. Augustus Josephus
ad utrumque
autem hoc ne duo quidem illi fundi suffecerint, enatus est sensim usus ille, ut et
hydraulici labores, qua parte materiales sunt, et viae operis publicis
perficiantur. Augustus Josephus II. principio incameraverat quidem fundum salis, sed non
multo post de rei aequitate informatus, eundem non modo pristinae iterum destinationi
restituit, sed 8 insuper x-ris in uno centenario auxit. Imo cum ejus sollicitudine
commercium majorem tantisper fecisset progressum, decernendarum primarum
suffecerint, enatus est sensim usus ille, ut et
hydraulici labores, qua parte materiales sunt, et viae operis publicis
perficiantur. Augustus Josephus II. principio incameraverat quidem fundum salis, sed non
multo post de rei aequitate informatus, eundem non modo pristinae iterum destinationi
restituit, sed 8 insuper x-ris in uno centenario auxit. Imo cum ejus sollicitudine
commercium majorem tantisper fecisset progressum, decernendarum primarum
exemplum pro iis, qui producta Hungarica per Mare Nigrum
Imo cum ejus sollicitudine
commercium majorem tantisper fecisset progressum, decernendarum primarum
exemplum pro iis, qui producta Hungarica per Mare Nigrum evexerint, primus edidit.
Inventores tamen utilium institutorum non pecuniis, sed decennali immunitate,
gratuito hospitii et necessarii terreni usu remunerari solebat. Interea majores etiam
aliquot commerciales pontes, quorum conservatio proventus telonii excedebat, adeoque a
privatis sustineri non poterant, ad Fundum Commercialem
utilium institutorum non pecuniis, sed decennali immunitate,
gratuito hospitii et necessarii terreni usu remunerari solebat. Interea majores etiam
aliquot commerciales pontes, quorum conservatio proventus telonii excedebat, adeoque a
privatis sustineri non poterant, ad Fundum Commercialem recepti fuerunt. Atque ita fixae
Fundi Commercialis necessitates ad stipendia Departamenti Hydraulici et conservationem
ejusmodi pontium, eventuales vero ad stipendia exmittendorum pro inducendo novo aliquo et
utili instituto
Articulus
De destinata pro eventualibus Regni necessitatibus, cassa augenda.
§ 1. Taxa indigenatus ad destinatam pro eventualibus Regni necessitatibus cassam porro
quoque influet. Exteri tamen, si iis beneficia ecclesiastica conferri contingat, non jam
usualem hactenus taxam, sed quartam proventuum suorum partem quotannis cassae huic
importabunt.
§ 2. Si inventor thesauri sit simul proprietarius fundi, in quo ille repertus est,
dimidium ejus huic, alia vero medietas praedictae cassae cedet; sin
curare, exindeque cessuram pro fundo
publico quottam determinare.
Ad §-phum 2-dum. Quoad inventos thesauros usus quidem, ut jam
diximus, pro Principe militat. Cum tamen ille in positiva lege non fundetur, spes est Suam
Majestatem Sacratissimam exiguae alioquin huic fundi publici accessioni benignum suum
assensum ultro praebituram esse.
Ad §-phum 3-um. Transpositio mulctarum pecuniariarum vix alicui
jurisdictioni
Ad §-phum 3-um. Transpositio mulctarum pecuniariarum vix alicui
jurisdictioni onerosa evadet, cum pleraeque omnes regiam aliquam seu tricesimalem, seu
salis, seu annonariam, seu etiam dominalem in cameralibus bonis cassam, aut in loco, aut
non adeo dissitam habeant; per has autem beneficio Quietantiarum Verlags-Quittung
dictarum pecuniae ejusmodi facile transponi poterunt. In praevaricatores legis
hujus Deputatio nullam adhuc poenam statuendam existimavit; quia supposuit nullam alioquin
et publicationem testamentorum agnoscit Deputatio quod ne hac quidem
ratione legatis piis et pro publico factis satis provideatur, cum haeres aut executor, si
notabilia pro uno aut alio hoc titulo legata in testamento contineri videat, illud, si
coram testibus factum non est, impune supprimere possit. Verum malo huic remedium proponere
ad partes Deputationis Juridicae pertinere videtur.
Articulus
De erigenda Commerciali Cassa.
§ 1. Tam conflatum jam hactenus
et hoc nonnisi all ingrosso exercendo, inhibentur. Qui secus egisse
compertus fuerit, omnes merces suas amittat, et e harum pretio quarta pars denuncianti, aut
contrabandam talem apprehendenti, residuum Cassae Commerciali cedat. Confiscatio vero
ejusmodi non tantum per tricesimatores regios, sed per quamcunque etiam aliam politicam aut
dominalem jurisdictionem peragi possit, domesticis quaestoribus omnis cum Turcicis subditis
quaestus
societas
legem referenda videbantur.
Ad §-phum 3. Complures etiam aliae nationes articulos luxus distinctis
impositis gravarunt, et aliquem sibi inde fundum publicum conflavere. Imposita haec
ordinarium proventum tricesimalem, qui Aerarium Regium respicit, non diminuet, adeoque
potest legislatio illi analogam alioquin pro Fundo Commerciali dare destinationem. Neque
difficilis erit ejus administratio, cum jam sub Maria Theresia vaniliae, caccao,
zinziberi etc. distincta ejusmodi taxa imposita
non diminuet, adeoque
potest legislatio illi analogam alioquin pro Fundo Commerciali dare destinationem. Neque
difficilis erit ejus administratio, cum jam sub Maria Theresia vaniliae, caccao,
zinziberi etc. distincta ejusmodi taxa imposita non fuerit, et tamen tricesimatores
eandem separatim incassare, et ad locum destinationis suae absque omni difficultate
transponere potuerint.
Ad §-phum 4.
Majores ejusmodi lotteriae pro conflando ad semel majori fundo
transponere potuerint.
Ad §-phum 4.
Majores ejusmodi lotteriae pro conflando ad semel majori fundo institui
solent. Cum enim in iis nonnisi cum majori summa ludi possit, si quotannis aperirentur,
sufficientes lusores non invenirent. Nihil tamen obstat, quo minus illae per justa
intervalla repetantur, adeoque hac via saepius Commerciali Cassae prospici poterit.
Caeterum major lotteria stante etiam minori, seu sic dicta
Genuensi institui potest, per
adeoque hac via saepius Commerciali Cassae prospici poterit.
Caeterum major lotteria stante etiam minori, seu sic dicta
Genuensi institui potest, per consequens in insperatum etiam casum illum, quo Sua Majestas
Sacratissima abolitioni hujus non assentiretur, per majorem lotteriam
Commerciali Cassae fundus aliquis procurari potest.
Ad §-phum 5. Nullus est ingenuae nationi magis accommodus publicum aliquem
fundum constituendi modus, quam si moderata in hunc finem omnibus
aliquam referantur, si cui taxa haec onerosa
videatur, ab impetratione ejusmodi facile abstinere potest.
Jam vero si Princeps competentem aerario suo taxam relaxet, impetrans quottam fundi
publici tanto facilius praestare potest. Et cum hanc ingenuus animus non qua
onus invito sibi impositum, sed qua spontaneum bono patriae suae
factum oblatum considerare supponatur, nihil obstat, quo minus quotta haec in
illum etiam casum, quo Princeps taxam suam remittat, stabiliatur.
Ad §-phum 6. Fundum quidem pro dicasterialibus salariis in auctione salis
legislatio anno 1723. constituit: vidualem tamen e subtractione arharum cassam
nulla hactenus lex stabilivit. Proinde cum proventus hic Aerarium Regium directe non
respiciat, integrum est legislationi illum vel abolere, vel ad alium usum destinare.
Institutum vidualis hujus cassae in eo subsistit, ut iis tantum viduabus pensio
attribuatur, quibus nullae post fata mariti facultates supersunt; secus enim illa
tantum viduabus pensio
attribuatur, quibus nullae post fata mariti facultates supersunt; secus enim illa
destinationi suae minime sufficere posset. Jam vero in sensu legum patriarum nobilioribus
officiis nobiles possessionati admoveri debent. Itaque apud nos casus hic non secus evenire
potest, quam si quis in officio tali consitutus decoquat; non interest autem, ut leges
decoctoribus patrocinentur. Institutum proinde hoc systemati Hungarico non congruit: et
ideo hactenus etiam paucorum Hungarorum viduae beneficium cassae hujus
supersunt; secus enim illa
destinationi suae minime sufficere posset. Jam vero in sensu legum patriarum nobilioribus
officiis nobiles possessionati admoveri debent. Itaque apud nos casus hic non secus evenire
potest, quam si quis in officio tali consitutus decoquat; non interest autem, ut leges
decoctoribus patrocinentur. Institutum proinde hoc systemati Hungarico non congruit: et
ideo hactenus etiam paucorum Hungarorum viduae beneficium cassae hujus senserunt, sed
illatis in generalem arharum fundum Hungaricis etiam
nobilioribus
officiis nobiles possessionati admoveri debent. Itaque apud nos casus hic non secus evenire
potest, quam si quis in officio tali consitutus decoquat; non interest autem, ut leges
decoctoribus patrocinentur. Institutum proinde hoc systemati Hungarico non congruit: et
ideo hactenus etiam paucorum Hungarorum viduae beneficium cassae hujus senserunt, sed
illatis in generalem arharum fundum Hungaricis etiam detractis, vel in aliis
provinciis servientium, vel certe admotorum in obversum legis, Hungaricis
autem hypothesi ipsa
rationis identitas exigere videbatur, ut in partem subsidii hujus comitatensia etiam, et
civitatensia officia vocentur.
Quoad alia mechanica officia, uti sunt illa, quae in textu recensentur,
leges nobilitatem tantum, non vero possessorium requirunt, adeoque in his saepius casus
egestatis viduarum etiam absque omni mariti culpa evenire potest. Quoad haec itaque
institutum Cassae Vidualis porro etiam retinendum, sed cassam hanc a generali arharum fundo
discutienda quidem forent omnia, quae
circa institutum hoc vigent normalia, utpote circa tempus, a quo salaria decurrere
incipiant, circa detractam carentialem et characterialem, circa mensem emortualem, et his
similia, cum in his saepius variatum sit. Verum id non ad hujus, sed Politicae
Deputationis sphaeram pertinere videbatur.
Ad §-phum 7. Cum onus erectionis et conservationis viarum ac pontium
commercialium cassam hanc mansurum sit, naturale est, ut regulandorum etiam in sensu
sessionem quidem in Diaeta
concesserunt, nullum in politica influxum habere potest; erectio autem et destinatio harum
cassarum stricte politica est. Objicietur tamen fortasse, quod auctio pretii salis, et
imposita articulis luxus a manipulatione Camerae ideo abstrahi non possint, quia per
homines Camerales incassabuntur; verum ipsi hi hac parte politicorum officialium rationem
subibunt, et totum, quod inde inferri posset, illud est, ut illis admensa proventui,
moderata remuneratio ex ipsis his fundis exscindatur.
An
executivam.
Casus specificae in Diaeta faciendae assignationis nonnisi in decernendis
primis aut defigenda inventori utilis alicujus instituti remuneratione
evenire possent. Cum tamen hae etiam, nisi in tempore assignentur, speratum effectum non
producant, Legislatio autem non semper consideat, ut hae quoque assignationes potestati
executivae relinquantur, expediens videbatur.
Ad §-phum 3. De cassa quidem indigenatus, et beneficiatorum extraneorum,
hactenus nonnisi de Diaeta ad
Diaeta faciendae assignationis nonnisi in decernendis
primis aut defigenda inventori utilis alicujus instituti remuneratione
evenire possent. Cum tamen hae etiam, nisi in tempore assignentur, speratum effectum non
producant, Legislatio autem non semper consideat, ut hae quoque assignationes potestati
executivae relinquantur, expediens videbatur.
Ad §-phum 3. De cassa quidem indigenatus, et beneficiatorum extraneorum,
hactenus nonnisi de Diaeta ad Diaetam rationes Statibus reddebantur;
potuerint. Si propositi per Deputationem fundi stabiliantur, et notabile insuper Statuum
oblatum accedat, utraque haec cassa adeo momentosa evadet, ut earum securitati nonnisi per
annuas rationes et earum liquidationes prospici possit. Proinde cum Legislatio omni anno
non consideat, debet hoc negotium dicasterialiter tractari.
Ad §-phum 4. Ut Legislatio vel aliquam designationem facere
possit, Status cassae eidem notus esse debet, id quod nonnisi per adaequatam annuarum
perceptionum et erogationum
Ubi opificia, artes et commercium jam effloruerint,
complures ex iis forte supervacaneae evadent; verum commercii distincta est hac in parte ab
omnibus aliis Legislationis objectis ratio. In aliis enim objectis Legislatio futura
prospicere, et leges non tantum moderni, sed futuri etiam temporis rationi
accomodare debet. Quoad commercium vero praesentem tantum statum respicere,
ordinationes suas huic accomodare, has, prout novae circumstantiae emergunt, mutare, et
novis circumstantiis, novas semper
exundationibus obviari,
jam alterius cursum regulari, jam hoc vel illud vastius stagnum exsiccari,
jam unam aliamve viam instaurari postulant, si, inquam, ad haec omnia reflectatur, facile
apparebit proventum hunc tot sumtibus, licet non ad semel faciendis, minime suffecturum
esse.
Interea agnoscit Deputatio quod, quaecunque demum sint commerciales necessitates, id unice
a Statuum erga bonum publicum zelo dependeat an aliquem in usus commerciales fundum e
spontaneo etiam
etiam, quae circa hoc objectum moveri potest, quaestionem
Deputatio demissum sensum suum aperiat; nimirum: an fundus ejusmodi in Diaeta offerri? vel
vero in hac projectum tantum ejus elaborari illudque seorsivae singulorum comitatuum
determinationi substerni debeat? Non deerunt fortasse, qui posteriorem sententiam tueantur,
eo potissimum nixi fundamento, quod objectum hoc sub exceptionem articuli 8.
1741. cadere videatur.
Deputatio tamen haec, quin vel spinosam illam quaestionem ingrediatur, an Legislatio
sibi ita
reservare, ut in objecto tali aliqua ne per Legislationem quidem mutatio fieri valeat; tale
autem in Hungaria esse illud, ne cui, nisi consentienti nobili, taxa aliqua imponatur. Verum
an limitata ejusmodi Legislatio vel existere possit, disquirere, non est hujus
loci. Quod ipse articulus 8. 1741. non de ephemeris ejusmodi et
spontaneis oblatis, sed de formali et perenni
contributione intelligi debeat, facile esset remonstare. Sed haec omnia ad vivum
quidem mutatio fieri valeat; tale
autem in Hungaria esse illud, ne cui, nisi consentienti nobili, taxa aliqua imponatur. Verum
an limitata ejusmodi Legislatio vel existere possit, disquirere, non est hujus
loci. Quod ipse articulus 8. 1741. non de ephemeris ejusmodi et
spontaneis oblatis, sed de formali et perenni
contributione intelligi debeat, facile esset remonstare. Sed haec omnia ad vivum
resecare in voluminosam degeneraret dissertationem. Usus
Quod, relate ad
substantiam immunitatis, titulus, quo aliqua depensio fit,
nullum discrimen inducat, suapte patet; in re enim ipsa idem est, an quis hoc, vel alio
titulo aliquid dependat. Jam vero inficiari non licet, quod et veteri et
recentiori instituto sub titulo honorarii, aut subsidii bellici
complures ejusmodi ephemerae et spontaneae oblationes in Diaetis ita obligative
decretae fuerint, ut nullam amplius in comitatuum
commercialis cassae oblatum obligatorie facere
possint? Substantialis certe inter hunc et priores titulos differentia eo minus assignari
potest, quod oblatum hoc in proprium singuli nobilis commodum cedat. Si consensus Statuum
Regni ad id non sufficeret, eodem jure sustineri posset, quod nec congregationum
comitatensium assensus sufficiat, sed quod singulus in individuo nobilis debeat consentire;
id autem vix aliquis sustinebit. In tam vasto, ut Hungaria est, regno debet natio suam,
praesertim quoad ea,
conferendam quo majorem summam excitentur, statuendum suadet, ut e hac cassa
tantum iis, aut eorum haeredibus, qui pecunias cassae huic illaturi sunt, in casu
necessitatis capitalia erga 4 pro 100 mutuari possint. Futurum hac ratione dicit, ut parte
ex una capitalistae, non habentes amplius, quo pecunias elocent, eas cassae huic inferre
obligentur; parte vero ex alia, ut particulares hae cassae publicis etiam totius Regni
necessitatibus succurrere possint. Fusius deinde deducit emolumenta instituti hujus,
explicat relationem, que inter
stipendia sumtus, quando conferendam per omnium
comitatuum nobilitatem summam unum aliudve individuum minoribus impensis administrare
potest.
An per spontanea ejusmodi in comitatibus oblata vel prima vice notabile aliquod conflandum
sit, tuto determinare non licet. Ut singulis annis notabile quid accedat, ne sperari quidem
potest. Quodsi tamen seu ad semel, seu periodice quid colligatur, quod id in unam potius
generalem cassam inferre expediat, jam § 148. ostendimus. Atque ita omnia illa, quae
projectans seu de
impraevisam causam intercipiendam navigationem;
largiamur denique tam fidelem sumtuum erectionis et conservationis canalis, uti et
telonialium proventuum administrationem, ut investiendum capitale larga interusuria
producat; si omnia haec admittamus, adhuc projectum hoc non pro fundo erigendae cassae
publicae, sed pro plano conflandae utilis commercialis societatis
haberi potest.
Jam primum omnia haec, aut complura ex iis, aliter atque supponimus evenire possunt, et
tunc projectum hoc ne
atque supponimus evenire possunt, et
tunc projectum hoc ne realem quidem utilitatem producet; stabiliendus autem per
legislationem fundus certus esse debet. Deinde si projectatum telonium etiam
ultra 5 pro 100 producat, lucrum hoc in systemate projecti hujus non publico,
sed privatis actionariis cedet, et in omni novo opere nova ejusmodi
manipulatio suscipi deberet. Praeterea titulus telonii pro viis tantum et canalibus
deservire, et pro his ipsis raro sufficientem fundum proferre solet; ostendimus
105
Huius editionis pagina 420.
quod promotio commercii multas praeterea erogationum rubricas complectatur.
Ostendimus etiam in motivis ad §-phum 126. quod hydraulici labores non
carptim, jam hic, jam alibi, sed systematice juxta elaborandum
navigationis planum suscipi debeant; ostendimus denique in motivis ad §-phum 128.
tuto praevideri posse, quod in hoc primum regulatio capitalium fluviorum, tum
conflari possit. Detracto enim, quod creditoribus dependi deberet, interusurio, et sumtibus
administrationis ad 100 000 computatis juxta ejus calculum resultaret adhuc annue unus
millio et 100 000 florenorum.
Caeterum ipsam intrinsecam fundi hujus manipulationem non definit; insinuat tantum, quod e
cassa hac capitalia erga 5 pro 100 et sufficientem securitatem elocari, sicque in
interusurio 3 1/2 pro 100 lucrum fieri possit. Neque id determinat, an schedae illae
bancales sine, vel cum, et quali
a 5 pro 100 elocasset, residuos vero 70 florenos
donasset. Hoc autem stante, cur deberet administratio cassae publicae talium etiam
capitalium, quae sibi nullum lucrum proferunt, manipulatione gravari, et vel hoc nomine
sumtuosior effici? Expediret itaque statuere non ut quartam, sed ut septem quartae decimas
proventuum suorum nobiles ad fundum publicum conferant, et tunc prodiret purum
quottae hujus gratuitum oblatum. Mutuum in privatis tantum negotiis
v.gr. emtionibus bonorum, et
re ipsa totam illam summae partem, pro qua nihil ex usuali interusurio
obtingit, cassae huic donat.
Sed etsi purum in septem unius quartae proventuum decimis gratuitum
oblatum assumamus, adhuc non expediret projectatum conflandi hujus oblati modum
adoptare. Pro hac enim proventuum quotta determinanda vel deberet Legislatio clavim aliquam
praescribere, et tunc operatio haec infinitis difficultatibus, longae morae, ac gravibus,
nullo adhuc fundo provisis,
longae morae, ac gravibus,
nullo adhuc fundo provisis, sumtibus subjaceret. Vel vero id proprio singuli arbitrio
relinqueretur, et ex hoc summa enasceretur improportio, et exigua indubie summa prodiret. In
utroque casu projectata proventus, qui mille florenos non excedit, ab oblato hoc exemtio
totam adhuc operationem magis implicaret; sed nec sufficiens pro exemtione hac argumentum
adferri posse videtur; siquidem in eos, qui minorem hac summa proventum habent, beneficium
melioris propter auctum commercium productorum suorum
infra ostendetur, justam proportionem jam
excedit; deinde ille nimis magnam facta ad jam currentes schedas regias reflexione copiam,
nempe octo milliones ad semel emittendos suadet. Denique ut primum realem
cassam ea, qua ille proponit, modalitate conflari non posse apparet, jam schedae etiam
bancales ex allatis §-pho 149. motivis in nullam venire possunt considerationem.
§ 160.
Tandem proponit quartus purum quatuor millionum ad semel
millionum efficit 200 000 florenos, annuus salis
fundus infert 180 000, conflata hactenus e fundo hoc summa adminus ad unum millionem
accrevisse supponitur, adeoque ejus interesse in 50 000 assumitur, et sic prodit annuus 400
000 fundus.
Oblatum tamen hoc non secus fieri posse arbitratur, quam ut congreganda per comitatus
nobilitas per exmittendos ad Diaetam deputatos suos Status Regni activiset, quo hi discretam
aliquam v.gr. 4 millionum summam offerre, hanc inter comitatus repartiri, et
clavim etiam, pro
ejusmodi oblato obstabat
potissimum difficultas elaborandae pro justa et aequali repartitione clavis, haec autem per
factam subsidii pro bello Gallico decreti repartitionem jam sublata, sicque gratuitum
oblatum practicabile effectum est.
3. Fundus hic non est vagus, eventualis et variis casibus obnoxius, sed certus
et determinatus.
4. Fundus hic nec implicitam, nec magis, ac oportet, sumtuosam reddit cassae commercialis
administrationem; quia illam nullis interusuriis dependendis,
nec magis, ac oportet, sumtuosam reddit cassae commercialis
administrationem; quia illam nullis interusuriis dependendis, nulla mercantili manipulatione
onerat, sed ad planam perceptionis et erogationis operationem reducit.
5. Haec conflandi fundi publici modalitas non laedit jus proprietatis, quia
qui per talem, cui jus se repraesentandi detulit, aliquid promittit, ipse etiam in id
consensisse censetur.
6. Non adversatur Regni constitutioni; haec enim spontanea oblata non
excludit, et ideo
perceptionis et erogationis operationem reducit.
5. Haec conflandi fundi publici modalitas non laedit jus proprietatis, quia
qui per talem, cui jus se repraesentandi detulit, aliquid promittit, ipse etiam in id
consensisse censetur.
6. Non adversatur Regni constitutioni; haec enim spontanea oblata non
excludit, et ideo complura horum cum antiquioribus, tum recentioribus etiam temporibus
exempla prostant.
7. Nullum regio alicui proventui, quos
fundi publici modalitas non laedit jus proprietatis, quia
qui per talem, cui jus se repraesentandi detulit, aliquid promittit, ipse etiam in id
consensisse censetur.
6. Non adversatur Regni constitutioni; haec enim spontanea oblata non
excludit, et ideo complura horum cum antiquioribus, tum recentioribus etiam temporibus
exempla prostant.
7. Nullum regio alicui proventui, quos intactos conservare interest, praejudicium adfert.
8.
utrumque casum quantitatem sublimiori
Inclytorum Statuum et Ordinum judicio, cognito in bonum publicum zelo, et innato genti
Hungarae generosi animi ductui, ultro submittit: in casum tamen illum, quo oblatum semel pro
semper, etiamsi in 4 millionibus, fiat, summam hanc non statim in occurrentes commerciales
usus expendendam, sed elocandam, eadem vero occasione, cum benigno Suae Majestatis assensu,
excudendas esse schedas bancales ad vires interusurii offerendae summae, v.gr.
4 millionum, cum ea Statuum Regni assecuratione,
et fluviorum, stagnorum, ac viarum commercialium mappa
confici, et generale navigationis planum elaborari, et capitalium adminus fluviorum
regulatio, ac forte unius etiam, alteriusve stagni exsiccatio intra breve tempus absolvi
posset; verum absumpta semel hac summa non remaneret nisi annuus 200 000 et aliquid supra
fundus, e quo restantes adhuc ad effectuationem totius plani labores, utpote collateralium
fluviorum regulatio, canales communicationis, et his similia, penes alias, quas §-pho
155. recensuimus commerciales
est, cum summa,
v.gr. 4 millionum, si ad semel expendatur, nonnisi labor, qui valori hujus
summae aequivalet, perfici potest; si eadem elocetur, intra 32 annos cum eadem summa opus 12
milliones valiturum peragetur. Cum proinde necessitates commerciales non ita comparatae
sint, ut aut omnes simul, aut intra breve tempus expleri debeant, expedit ut ea, quae ex
oblato conflabitur, summa mox explicanda modalitate ad fructificandum elocetur, erogationes
vero commerciales reliquo, inclusis jam propositis schedis, fundo
harum erogatio, antequam illae summam elocati capitalis attingant,
difficilior evadat, et tunc statim ab ulteriori earum emissione abstrahatur, spes est, quod
erogata interea earum pars se porro etiam in cursu sustinebit, adeoque cassam per
sollicitatas redemtiones non exhauriet.
E converso, licet schedae hae, postquam etiam summam praeexistentis capitalis jam
attigerunt, facilem retineant cursum, nisi tamen Status Regni novam emitendae schedarum
quantitati correspondentem summam tunc statim conferant, interest ut ab ulteriori
Cum enim casus aut totalis, aut maximae earum partis redemtionis
ex inopino emergere possit, realis quantitati schedarum harum admensus fundus
semper praesto esse debet, e quo illae, emergente ejusmodi casu, prompte exsolvantur. Id si
praestari non possit, collabetur creditum nationale, idque inevitabilem omnis
etiam commercii ruinam post se trahet: et ideo si excussis ultra vires jam praeexstantis
capitalis schedis casus ejusmodi emergeret, pro supplendo, qui deficeret, fundo comitia
indicere, et
urgebunt, exsolutionem rumores ejusmodi facile
dissipari, redemtaeque schedae in novum cursum reponi poterunt.
Superest tantum ut schedas etiam has omnes solidi fundi characteristicas
notas habere demonstremus:
1-mo. Schedae Statuum non praejudicarent juri regio; cum enim sub eorum
cautione emittendae sint, deberent utique Statuum schedae compellari; et ideo
plura schedarum ejusmodi exempla in aliis etiam provinciis prostant.
juri regio; cum enim sub eorum
cautione emittendae sint, deberent utique Statuum schedae compellari; et ideo
plura schedarum ejusmodi exempla in aliis etiam provinciis prostant.
2-do. Non praejudicarent illae praesentibus proventibus regiis; nam si
schedae regiae jam in justa cum massa circulantis pecuniae proportione stant, emittendae per
Status schedae vix cursum habiturae sunt. Potest quidem obverti quod e converso, in casum,
quo illae
schedae tamen Statuum, e mero nationali spiritu cursum ideo obtineant, quia in
domesticam utilitatem diriguntur. Et in hunc casum Regnum quidem, si schedae Statuum
emittantur, praesentem haberet utilitatem, schedae vero regiae, etiamsi schedae Statuum non
emitterentur, nihilo majorem obtinerent circulationem. Interea inficiari non licet, quod si
major, quam quae actu circulat, schedarum regiarum numerus cum schedis Statuum eodem tempore
ad concurrentiam ponatur, id harum successum admodum dubium efficere
obtineant, quia in
domesticam utilitatem diriguntur. Et in hunc casum Regnum quidem, si schedae Statuum
emittantur, praesentem haberet utilitatem, schedae vero regiae, etiamsi schedae Statuum non
emitterentur, nihilo majorem obtinerent circulationem. Interea inficiari non licet, quod si
major, quam quae actu circulat, schedarum regiarum numerus cum schedis Statuum eodem tempore
ad concurrentiam ponatur, id harum successum admodum dubium efficere possit.
3. Fundus hic in praevio non augendarum schedarum regiarum
circulationem. Interea inficiari non licet, quod si
major, quam quae actu circulat, schedarum regiarum numerus cum schedis Statuum eodem tempore
ad concurrentiam ponatur, id harum successum admodum dubium efficere possit.
3. Fundus hic in praevio non augendarum schedarum regiarum supposito est practicabilis.
Cum enim schedae hae non ad milliones, sed tantum ad 200 000 sensim excudendae sint,
dubitare vix licet, quin accedente patriotico Statuum zelo eaedem statim in cursum non
deducantur, praesertim cum Status
schedarum regiarum numerus cum schedis Statuum eodem tempore
ad concurrentiam ponatur, id harum successum admodum dubium efficere possit.
3. Fundus hic in praevio non augendarum schedarum regiarum supposito est practicabilis.
Cum enim schedae hae non ad milliones, sed tantum ad 200 000 sensim excudendae sint,
dubitare vix licet, quin accedente patriotico Statuum zelo eaedem statim in cursum non
deducantur, praesertim cum Status Mercantilis Temessiensis de pluribus bancalibus schedis ad
circulationem ponendis
possit.
3. Fundus hic in praevio non augendarum schedarum regiarum supposito est practicabilis.
Cum enim schedae hae non ad milliones, sed tantum ad 200 000 sensim excudendae sint,
dubitare vix licet, quin accedente patriotico Statuum zelo eaedem statim in cursum non
deducantur, praesertim cum Status Mercantilis Temessiensis de pluribus bancalibus schedis ad
circulationem ponendis postulatum formaverit.
4. Fundus hic est securus; in omnem enim, qui humanitus calculari potest, casum status
nullum ex instituto hoc
circulantis pecuniae
massa ita diminuetur, ut quisque paratam tantum pecuniam, velut in arduis
ejusmodi circumstantiis praesentaneis necessitatibus magis accommodam anhelet, adeoque omnes
omnino schedae hae redimi debeant. Et tunc non poterunt quidem illae parato exsolvi, sed
proprietarii per activas cassae obligatorias excontentari debebunt. Verum in
communi ejusmodi calamitate eadem sors omnes etiam privatos creditores
manebit; nam ne hi quidem a debitoribus suis
alicui credidissent. Interea cum extraordinaria ejusmodi calamitas, benignitate
Numinis, nonnisi raro et per longiora intervalla evenire soleat, cassa totam illam summam,
pro qua hactenus schedas erogavit, lucri faciet.
Vel denique in optimo casu schedae hae non tantum per decem, intra quos ex iis 4 milliones
conflabuntur, sed per plures etiam annos facilem cursum retinebunt. Et tunc Cassa
Commercialis, calculatis ut supra ejus fundis, intra decennium septem milliones erogare
poterit, et adhuc pro subsequis annis, donec
rite, ut supponere oportet, dispensentur, commercium
Hungaricum ad notabilem perfectionis gradum perduci potest.
5. Fundus hic convenit dignitati legislationis; nullam enim mercantilem
operationem involvit, adeoque e legislatore mercatorem non efficit, sed
fundatur unice in bancali manipulatione, quae indoli legislationis omnino
congruit.
Et haec est demissa Deputationis hujus circa modalitatem conflandi fundi publici opinio.
Possent aliae etiam, forte magis lucrosae, sed tanto
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
39842. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
39843. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
39844. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39845. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39846. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39847. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39848. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39849. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39850. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39851. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39852. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39853. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39854. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39855. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39856. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39857. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39858. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39859. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39860. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39861. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39862. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39863. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39864. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39865. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39866. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39867. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39868. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39869. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39870. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39871. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39872. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39873. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39874. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39875. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39876. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39877. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39878. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39879. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39880. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39881. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39882. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39883. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39884. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39885. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39886. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39887. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39888. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39889. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39890. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39891. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39892. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39893. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39894. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39895. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39896. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39897. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39898. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39899. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39900. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39901. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39902. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Section]
39903. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39904. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39905. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39906. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39907. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39908. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39909. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39910. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39911. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39912. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39913. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39914. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39915. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39916. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39917. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39918. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39919. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39920. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39921. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39922. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39923. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39924. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39925. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39926. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39927. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39928. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39929. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39930. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39931. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39932. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39933. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39934. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39935. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39936. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39937. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39938. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39939. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39940. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39941. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39942. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39943. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39944. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39945. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39946. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39947. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39948. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39949. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39950. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39951. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39952. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39953. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39954. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39955. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39956. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39957. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39958. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39959. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39960. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39961. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39962. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39963. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39964. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39965. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39966. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39967. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39968. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39969. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39970. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39971. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39972. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39973. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39974. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39975. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39976. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39977. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39978. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39979. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39980. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39981. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39982. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39983. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39984. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39985. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39986. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39987. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39988. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39989. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39990. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
39991. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39992. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39993. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39994. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39995. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39996. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39997. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39998. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
39999. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40000. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40001. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40002. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40003. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40004. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40005. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40006. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40007. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40008. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40009. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40010. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40011. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40012. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40013. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40014. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40015. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40016. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40017. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40018. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40019. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40020. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40021. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40022. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40023. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40024. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40025. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40026. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40027. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40028. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40029. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40030. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40031. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40032. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40033. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40034. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40035. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40036. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40037. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40038. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40039. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40040. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40041. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40042. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40043. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40044. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40045. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40046. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40047. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40048. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40049. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40050. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40051. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40052. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40053. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40054. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40055. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40056. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40057. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40058. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40059. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40060. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40061. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40062. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40063. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40064. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40065. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40066. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40067. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40068. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40069. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1266 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40070. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1266 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40071. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1266 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40072. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40073. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40074. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40075. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40076. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40077. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40078. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40079. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40080. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40081. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40082. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40083. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40084. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40085. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40086. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40087. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40088. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40089. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40090. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40091. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40092. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40093. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40094. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40095. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40096. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40097. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40098. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40099. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40100. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40101. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40102. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40103. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40104. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40105. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40106. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1296 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40107. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1296 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40108. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1296 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40109. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1296 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40110. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1296 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40111. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40112. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40113. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40114. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40115. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40116. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40117. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40118. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40119. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40120. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40121. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40122. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40123. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40124. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40125. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40126. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40127. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40128. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40129. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40130. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40131. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40132. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40133. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40134. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40135. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40136. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40137. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40138. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40139. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40140. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40141. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40142. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40143. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40144. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40145. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40146. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40147. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40148. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40149. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40150. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40151. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40152. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40153. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40154. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40155. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40156. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40157. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40158. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40159. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40160. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40161. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40162. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40163. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40164. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40165. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40166. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40167. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40168. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40169. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40170. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40171. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40172. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40173. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40174. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40175. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40176. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40177. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40178. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40179. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40180. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40181. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40182. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40183. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40184. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40185. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40186. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40187. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40188. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40189. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40190. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40191. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40192. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40193. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40194. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40195. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40196. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40197. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40198. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40199. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40200. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40201. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40202. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40203. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40204. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40205. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40206. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40207. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40208. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40209. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40210. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40211. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40212. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40213. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40214. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40215. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40216. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40217. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40218. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40219. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40220. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40221. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40222. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40223. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40224. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40225. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40226. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40227. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40228. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40229. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40230. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40231. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40232. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40233. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40234. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40235. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40236. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40237. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40238. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40239. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40240. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40241. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40242. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40243. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40244. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40245. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40246. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40247. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40248. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40249. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40250. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40251. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40252. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40253. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40254. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40255. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40256. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40257. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40258. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40259. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40260. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40261. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40262. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40263. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40264. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40265. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40266. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40267. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40268. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40269. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40270. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40271. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40272. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40273. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40274. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40275. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40276. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40277. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
40278. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40279. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40280. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40281. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40282. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40283. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40284. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40285. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40286. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40287. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40288. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40289. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40290. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40291. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40292. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40293. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40294. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40295. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40296. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40297. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40298. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40299. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40300. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40301. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40302. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40303. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40304. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40305. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40306. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40307. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40308. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40309. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40310. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40311. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40312. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
40313. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].
First 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 Last
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.