Your search found 22809 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 17556-17834:

Almae Ecclesiae Metropolitanae Strigonensis Archi-Episcopo, Locique; eiusdem Comiti perpetuo, Primati Hungariae, Legato Nato, Sacratissimae Regiae Maiestatis Summo Secretario, Cancellario, et intimo Consilio. ITEM ILLUSTRISSIMO AC SPECTABILI Comiti, et Domino, Domino Sigismundo Forgach de Ghymes, Comiti Regni Hungariae Palatino, Iudici Cumanorum, Sacratissimae Regiae Maiestatis intimo Consiliario, et per Hungariam

nexibus compacta est, sed et quadam quasi eucrasia, et symmetria in se ipsa temperata, sibi, et suis inter se partibus conveniens, vivisque spiritibus toto corpore diffusis, animata vivit, viretque Respublica; et si tripartito, ut vocant, ac decreto generali, tomis videlicet, codicibusque duobus contineantur, quorum illud partes atque titulos; istud vero diversorum huius Regni comitiorum generales articulos habeat, in eo tamen esse quam difficillimas, quod earundem legum,

contineantur, quorum illud partes atque titulos; istud vero diversorum huius Regni comitiorum generales articulos habeat, in eo tamen esse quam difficillimas, quod earundem legum, in eorum qui litigant usum transferendarum, methodum ac praxi, ab aliquo unquam conscriptam, neque legerimus, neque audiverimus; sed omnis ila prosequendi iuris, ac iudicii regula (quam non actores tantum et rei, in faciendis accusationibus ac defensionibus, sed et iudices, in ferendis

articulos habeat, in eo tamen esse quam difficillimas, quod earundem legum, in eorum qui litigant usum transferendarum, methodum ac praxi, ab aliquo unquam conscriptam, neque legerimus, neque audiverimus; sed omnis ila prosequendi iuris, ac iudicii regula (quam non actores tantum et rei, in faciendis accusationibus ac defensionibus, sed et iudices, in ferendis deliberationibus ac sententiis sequuntur) longa observatione, ac consuetudine circumscripta, in eorum tantum

eorum qui litigant usum transferendarum, methodum ac praxi, ab aliquo unquam conscriptam, neque legerimus, neque audiverimus; sed omnis ila prosequendi iuris, ac iudicii regula (quam non actores tantum et rei, in faciendis accusationibus ac defensionibus, sed et iudices, in ferendis deliberationibus ac sententiis sequuntur) longa observatione, ac consuetudine circumscripta, in eorum tantum animis consistat, qui longis iuris dicendi, litiumque, exercitiis, aetatem suam

unquam conscriptam, neque legerimus, neque audiverimus; sed omnis ila prosequendi iuris, ac iudicii regula (quam non actores tantum et rei, in faciendis accusationibus ac defensionibus, sed et iudices, in ferendis deliberationibus ac sententiis sequuntur) longa observatione, ac consuetudine circumscripta, in eorum tantum animis consistat, qui longis iuris dicendi, litiumque, exercitiis, aetatem suam plerique, ad senium usque produxerunt. Hinc factum est, ut votum

neque audiverimus; sed omnis ila prosequendi iuris, ac iudicii regula (quam non actores tantum et rei, in faciendis accusationibus ac defensionibus, sed et iudices, in ferendis deliberationibus ac sententiis sequuntur) longa observatione, ac consuetudine circumscripta, in eorum tantum animis consistat, qui longis iuris dicendi, litiumque, exercitiis, aetatem suam plerique, ad senium usque produxerunt. Hinc factum est, ut votum illud solenne, et antiquum regnicolarum omnium,

dicendi, litiumque, exercitiis, aetatem suam plerique, ad senium usque produxerunt. Hinc factum est, ut votum illud solenne, et antiquum regnicolarum omnium, inter articulos referretur, et Regi Vladislao oblatum, ab eodemque confirmatum, ac postea praelo subiectum a maioribus nostris, ad nos transmissum, et a nobis ad posteros nostros transmittendum extet decreto 3. eiusdem articulo 6. quo id magnis, paribusque desideriis, postulatum est a Rege, ut consuetudines illae,

est a Rege, ut consuetudines illae, quas Regni Hungariae iudices pro legibus, et pro observatis iudiciorum processibus allegabant, constitutis ad id a Rege, et Regno maioribus iurisperitis, propositisque in pretium tam praeclarae operae ac laboris, profusis impensis conscriberentur, quibus Regis et regnicolarum calculo approbatis, discutiendarum omnium causarum, ferendarumque deliberationum, ac sententiarum fluxus, velut alveo quodam, continerentur. Ad quid enim

et Regno maioribus iurisperitis, propositisque in pretium tam praeclarae operae ac laboris, profusis impensis conscriberentur, quibus Regis et regnicolarum calculo approbatis, discutiendarum omnium causarum, ferendarumque deliberationum, ac sententiarum fluxus, velut alveo quodam, continerentur. Ad quid enim scribuntur leges, si eas ad rem nostram accommodandi, applicandique normam non habeamus? Quae si literis consignetur, quis non videt quantum lucri adferat, et operae,

Ad quid enim scribuntur leges, si eas ad rem nostram accommodandi, applicandique normam non habeamus? Quae si literis consignetur, quis non videt quantum lucri adferat, et operae, et temporis, illis dico omnibus, qui publicae utilitatis ac iustitiae amore, addiscendique iuris patrii desiderio tenentur, et flagrant? Si vero perpetuo in mentibus tantum eorum quasi delitescat, qui longo illam et tempore et labore partam, nunquam

morae quin et remorae iniiciendum illis, qui hunc iudiciorum computum, pleno voto sunt decursuri. Expertum me plane ingentem hanc difficultatem, profiteor; non in ingressu tantum, sed et in processu studii istius civilis ac iuridici, atque ideo toto eo tempore, annis videlicet plus minus triginta, quibus illi operam atque industriam meam addixi, illum principali curae meae scopum posui, ut non tantum leges, sed et legum usum, qui diuturna

praecipue bellorum, quibus ab immanissimo communique Christianorum, et vicino hoste, Regnum hoc, veteri odio frequenter affligitur, interruptis iudicia administrandi commoditatibus, et inter arma, alto legum silentio seriem, ac iudiciorum filum intersecante, et evertente tribunalia, facile in oblivionem veniant, si non conscripti extent tenores, in foro procedendi, magnis certe diurnis ac nocturnis conatibus, ad eos me labores defixi, quibus in rem

commoditatibus, et inter arma, alto legum silentio seriem, ac iudiciorum filum intersecante, et evertente tribunalia, facile in oblivionem veniant, si non conscripti extent tenores, in foro procedendi, magnis certe diurnis ac nocturnis conatibus, ad eos me labores defixi, quibus in rem meam, et quorum iam memini, omni qua possem diligentia conscriberem, quicquid ubique, sed praecipue tribus iudiciis, (ut vocant) Octavalibus, quibus celebrandis

Tibi quidem, Archi-praesul amplissime, cuius si genus, et proavos, antiquissimamque prosapiam retexerim, facile omnibus testatam redderem illustris ac generosi sanguinis tui claritatem. Vidi egomet originales literas Caroli Regis Hungariae, anno 1319. datas, quibus Magistro Stephano, filio Comitis Gregorii de genere Pázmány, ob impensa maiorum ac sua

illustris ac generosi sanguinis tui claritatem. Vidi egomet originales literas Caroli Regis Hungariae, anno 1319. datas, quibus Magistro Stephano, filio Comitis Gregorii de genere Pázmány, ob impensa maiorum ac sua obsequia, nominatim vero, quod rex ipse hastiludio cum Stephano Pázmány concurrens, tres illi dentes fortuito excusserit, tres pagos Posa, Somogi, Som, regia liberalitate donavit, qui hodie quoque a familia

fortuito excusserit, tres pagos Posa, Somogi, Som, regia liberalitate donavit, qui hodie quoque a familia Pázmányána possidentur. Vidi Mathiae primi Regis fortissimi literas anni 1465. quibus Abavo tuo Andreae, ac fratribus illius, ob egregia illorum erga Regem et Coronam merita, accedente etiam intercessione Ioannis Archi-Episcopi Strigoniensis bona omnia familiae Pazmanianae, in quorum possessione progenitores ipsorum, ab antiquo

Massai familia ortam, cui Marchiones Massae ex Italia in Pannoniam migrantes, originem dederunt. Avia, Petri Pázmány viri magni coniunx, Catharina Csaki fuit, germana soror Nicolai Csaki, filia Gabrielis, antiquissimae nempe ac clarissimae familiae surculus, ex qua ante annos quadringentos, non unum fuisse constat Transylvaniae Vaivodam. Avi tui mater Ioannis Pázmánni coniunx, Catharina Artandi fuit, Blasii illius ac Pauli Artandi soror, quos per

Gabrielis, antiquissimae nempe ac clarissimae familiae surculus, ex qua ante annos quadringentos, non unum fuisse constat Transylvaniae Vaivodam. Avi tui mater Ioannis Pázmánni coniunx, Catharina Artandi fuit, Blasii illius ac Pauli Artandi soror, quos per summam crudelitatem, Aloysius Grittus, Budae occidi iussit, ea solum de causa, quod domui Austriacae, ac Regi Ferdinandi potius, quam Ioanni Zapoliano, adhaesissent. Haec, atque

Vaivodam. Avi tui mater Ioannis Pázmánni coniunx, Catharina Artandi fuit, Blasii illius ac Pauli Artandi soror, quos per summam crudelitatem, Aloysius Grittus, Budae occidi iussit, ea solum de causa, quod domui Austriacae, ac Regi Ferdinandi potius, quam Ioanni Zapoliano, adhaesissent. Haec, atque alia gentis tuae decora, non vano a me rumore hausta, sed ex vetustis, ac originalibus tabulariis eruta recensere, ac oratione exaggerare,

Budae occidi iussit, ea solum de causa, quod domui Austriacae, ac Regi Ferdinandi potius, quam Ioanni Zapoliano, adhaesissent. Haec, atque alia gentis tuae decora, non vano a me rumore hausta, sed ex vetustis, ac originalibus tabulariis eruta recensere, ac oratione exaggerare, quin et ad eum usque, fortasse Pázmánnum, qui Sancto Stephano Primo Regi nostro, rem Christianam in Hungaria fundanti, e Germania auxilio

quod domui Austriacae, ac Regi Ferdinandi potius, quam Ioanni Zapoliano, adhaesissent. Haec, atque alia gentis tuae decora, non vano a me rumore hausta, sed ex vetustis, ac originalibus tabulariis eruta recensere, ac oratione exaggerare, quin et ad eum usque, fortasse Pázmánnum, qui Sancto Stephano Primo Regi nostro, rem Christianam in Hungaria fundanti, e Germania auxilio accurrit, generis tui originem transcribere

assequor laudatione. Sicut enim pueritiam tuam ad reliquam aetatem, ita culturam tenellae mentis, ad hanc sapientiae tuae messem, cuius abundantia fortunati iam fruimur, sive gradum habuisti, sive foelix initium, cui magis, ac magis excolendae, ex patrio te solo emigrantem Austria excepit, et sicut temporum, ita solidiorum disciplinarum assessione provexit; hinc divitem illam et virtutum, et maximorum virorum Societatis Iesu

velut trophaea, aeternaturis chartis inscripta, a quibus et retracta saecula monumenta acceperunt, ad locupletandam praeclarissimorum facinorum exemplis posterorum memoriam, et Principes Hungarici nominis familiae sui ordinis ac (ut sic loquar) catalogi, magnam lucem habent atque ornamentum, ita recentibus, tuis tuorumque et virtutibus, quibus intermini honores debentur, et honoribus, quibus virtutes nullius exterioris ornatus indigentes, suapte

Vyvarum, generalis vero partes Hungariae Cis-danubianas Capitaneus, foelicissime gubernaverit, et plenus tam annis, quam meritis, diem suum, non sui memoriam clauserit. Franciscus frater tuus, eum se, toto vitae suae tempore, ac tenore praestitit, ut in illo tantarum dignitatum splendor, cum summa humilitate decertaverit, nec facile censeri potuerit, an authoritati illius, vel sanctitati magis, honor ac veneratio ab

suae tempore, ac tenore praestitit, ut in illo tantarum dignitatum splendor, cum summa humilitate decertaverit, nec facile censeri potuerit, an authoritati illius, vel sanctitati magis, honor ac veneratio ab omnibus deferretur? Certe vitae illius admirandam sanctimoniam, ob quam illum certissimo in caelos transcriptum speramus, sanctissima mors est consecuta. Tu vero Stephano Bathoreo Polonorum Regi potentissimo et

proponebaris, sparsa prius toto Regno, universali omnium voce, eum te futurum, qui iam flores, ab universis Hungariae statibus, in Palatinum es electus; quo te in honore atque dignitate, utinam longissime sospitem, ac foelicem habeamus. Certe et iam post tuum in coelos, ut ex tuis praeclarissimis actionibus sperare licet, abitum, tui memoriam et famam, etiam suprema posteritas superstitem habebit, atque sempiternam.

praestitum voluissem id tantummodo nunc praestare velim illis, qui ab ipso statim studii istius contentiosi limine, in eadem, quae me remorabar impedimenta, sunt incursuri. Nihilominus tamen, cum saepe multa aliter, accipiant multi, ac dicantur, vel scribantur ab authoribus, et vires humanas, longo intervallo superet facultas omnibus satisfaciendi, si quid ex rei vel occasione, vel necessitate adferatur, omittendum, si quid iustis ex rationibus omissum est, adferendum

bonis omnibus, non tantum paratum habetis, sed et obvium, neque mihi; neque huic meo partui denegabitis: Vivite diu, bonis omnibus affluentes, in communem Patriae nostrae florem, ac foelicitatem: ita voveo et precor. Illustrissimarum Celsarum Vestrarum. Servitor addictissimus JOANNES KITHONICH de Koztanicza.

Haec / Quam luci publicae et utilitati Damus. / EST ILLA / QUAE IN SACRAE CAESAREAE ET REGIAE MAIESTATIS Regia Tabula, ac coram Illustrissimo quondam Domino, Domino Comite Georgio Thurzo de Bethlen-falva Regni Hungariae Palatino et Locumtenente Regio, et cetera in Octavis tam Posoniensibus Anno M. DC. X. et M. DC. XII. quam Eperiesiensibus Anno M. DC. XI.

speciali, et magis propria causarum tractatione; omissisque duobus illis causarum generibus, quae olim apud Romanos rerum dominos, adeoque Ciceronem ipsum, oratoriae facultatis, et Latinae eloquentiae facile principem ac parentem, summo in flore fuere; altero demonstrativo, quo ob res bene gestas laudari solebant; et altero deliberativo, quo de rebus atque actionibus futuris, inter prudentes

quidem non exercet, sed solummodo id, quod alterius est, ipsi denegat, et detinet. Unde huiusmodi iniuriam faciendo, in ipsum quasi agere videtur: ut fit in debitis, mutuis, depositis, commodatis, et bonorum divisionibus, ac successionibus apud ipsum detentis; vel dum etiam verbo tantum laedit: a principaliori tamen et frequentiori significatu, actus nomine nuncupantur. Efficiens, erunt partes ipsae; in causam attracta, quae contra ius

venit, dici velint: melius tamen dici videtur a causando, quod scilicet causet aliquid, id est, arguat, vel ostendat, ex quo quis movetur ad litigandum, et petendum iudicium. Sicque erit prima materia, seu origo totius litis ac controversiae: quae dum proponitur, dicitur actio; dum discutitur, iudicium; et cum definitur, iustitia, quae est lex ipsa. Communiter autem statuitur duplex: propinqua, quae est ratio immediata rei;

QUAESTIO SECUNDA. / Primo itaque, quotuplex potest esse Causa ex parte Materiae, seu rei? Multiplex. Primo, Regalis; et haec tam rerum mobilium quarumlibet, quam immobilium, sive bonorum ac iurium possessionariorum. Secundo, Personalis. Et haec, vel Notoria, ut in certis casibus, 1. Tit. 14. in qua et caput, et bona amittuntur. vel Capitalis, ut quinque casuum, bonorum occupatio, domorum

Art. 2. per dies 32. art. 26. anni 1553. Et art. 16. anni 1554. Ab Epiphania Domini usque ad Quadragesimam, art. 25. anni 1563. Et pro Dominica reminiscere, art. 14. anni 1536. Ac art. 23. anni 1537. Estque propria Domini Locumtenentis Regii: Enchir. fol. 13. Partes vero superiores, cum commode Posonium accedere non possint,

simpliciter sonare debebunt, absque ulla Comitatuum restrictione, hoc modo dicendo: ad quem videlicet terminum, universae Causae Regnicolarum Breves Brevium, pariter et Transmissionales, nec non Dotis, et Rerum Paraphernalium, ac aliae nonnullae, ex novis Constitutionibus publicis, authoritate locumtenentiae adiudicari solitae, per praefatum Dominum Imperatorem et Regem nostrum, generaliter fuerunt prorogatae. Ubi Nota, quod Causae Tutelarum, non

generaliter fuerunt prorogatae. Ubi Nota, quod Causae Tutelarum, non observationis mandatorum, personalis ammonitionis, divisionis bonorum inter fratres carnales, aut patrueles, in quibus Repulsio subsecuta fuerit: item Dotum, ac paraphernorum, nec non Appellationum, ex recepta iam consuetudine, in omnibus terminis, ad instar Causarum Appellatarum, extra seriem levantur, et adiudicantur: 4. Vlad. art. 16. In Sclavonia autem, bis

annum 1552. suspensis ordinariis Octavalibus Iudiciis, specialibus tantum, privilegiatis, et brevioribus Constitutionibus per annos 25. usi fuerunt: et etiamnum in omni tumultu, et mutatione Regni consuetum est facere. Ac tandem ad pacatiora devenientes tempora, praenotato anno 1552. art. 24. Et sequenti anno 1563. art. similiter 24. statuerunt: ut deinceps huiusmodi etiam intermissae causae, tam scilicet ante, quam post

Extraordinaria est, quae per admonitionem mota coram Illustrissimo Domino Comite Palatino, veluti speciali et competenti Iudice, inter Suam Maiestatem Regiam Fiscumque suum Regium, ac dominos regnicolas vertitur: 1. Vlad. art. 33. Dicta, quod extra omnem ordinem, in quibuslibet terminis, quorumlibet praemissorum Iudiciorum, et generalis etiam Diaetae Regni, discuti soleat. Et haec

sive per defectum seminis, sive alio quocunque; titulo, ad se praetenderent pertinere, absque ulterioris prorogationis confidentia, in ipsa prima instantia, coram suo Iudice, ad decimum quintum diem, fieri debet: ac quicquid Iudex ipse superinde decreverit, et pronunciaverit, id citra omnem dilationem, debitae etiam executioni demandet; contradictione, et inhibitione quorumcunque non obstante: art. 10. anni 1536.

autem publicae pecuniae, Conservatorium potius dicitur. Sic apud nos quoque iam, retento hoc Romanorum veteri nomine, Fiscus proprie dicuntur omnia illa bona, sive iura possessionaria, quaecunque per defectum seminis, vero ac legitimo haerede carentia et destituta, 1.tit. 10. (quae ob id Caduca haereditas, sive ut civiles loquuntur, Caducitas, dici solent) vel etiam aliter qualitercunque per Notam infidelitatis, a quocunque de iure

loquuntur, Caducitas, dici solent) vel etiam aliter qualitercunque per Notam infidelitatis, a quocunque de iure regni, 1. tit. 14. Et 1. Matth. art. 1. Item, 2. Vlad. art. 4. et in margine eiusdem, ac aliis passim locis, ad Sacram Regni Coronam, et Iurisdictionem legitimi Regis devolvuntur, (licet in aliquibus casibus, etiam res mobiles Fisco cedant) Et non

nomine Principis iurare deberet. Ubi nota, quod licet in his quoque, uti et in caeteris causis ordinariis, onera iuridica provenire soleant: nihilominus tamen Fiscus Suae Maiestatis Regius, propter liberalitatis suae, ac acquirendae iustitiae excellentiam, nihil ex huiusmodi oneribus, ad portionem suam tollit: sed omnia prae manibus iudiciariis relinquit, excepto solum pretio literarum sententionalium, quod absque ulla illiberalitatis nota,

etiam receptum esse videtur, una et eadem huiusmodi, causa pauperum, etiam non existentibus similibus sibi, utroque dicto die, adiudicari non solet; quod causae, ad minus tertio die, et non altero statim, levari solitae sint. Ac ideo, loco istarum, aliae ordinariae levantur: semper tamen cum hac cautionis clausula (non existentibus scilicet causis pauperum) quia sine ea, facile condescendere possent, quasi non suis diebus levatae exstitissent:

nunc autem singulis septimanis, toto die Martis, et a prandio die Veneris, discutitur. Tertii ordinis, sunt Ordinariae. Et primo Extra-seriales, veluti omnes Criminales, et quae nomine Magistratus, pro publico bono, ac tranquillo statu, moventur. Tum, Causae divisionum inter fratres condivisionales, si ammonitio fiat per Protonotarium, 1. tit. 45. Causae tutelares, transgressio mandatorum, et non observatio eorum: art.

testimonii, exceptum fuerit contra eos, quod scilicet a tanto tempore, ditescere potuerint, cum poena indebitae exceptionis: petant exmitti ad partes, pro recognoscenda praetensa ditatione; vel adhuc asserenda paupertate, ac ex reportata recognitionis serie, Iudicium recipere debeant. QUAESTIO SEPTIMA. / Verum isti Pauperes, Viduae et Orphani, quales personae esse

Innocentium, Coeci, et alii perpetuo morbo laborantes. Secundo, secundum Hostiensem, pauperes simpliciter, pupilli, qui et orphani dicuntur, ac viduae; prouti et citatus articulus iam iuris nostri continet. Tertio, secundum alios, etiam senes decrepiti, et religiosi, nec non diuturna quoque captivitate apud hostes fatigati. Horum autem,

Sylvestro, par. 2. vocabulo miserabiles: quidam enim non sunt miserabiles, nec actu, nec habitu, quia non habent qualitatem, propter quam natura moveatur ad miserandum eis; ut quia sunt masculi, et viduae potentes, ac divites. Quidam vero sunt miserabiles actu simul et habitu; ut viduae, et pupilli pauperes, vel diuturno morbo fatigati. Quidam vero sunt miserabiles, habitu tantum, et non actu; ut viduae et pupilli divites. Verumenimvero,

iudiciorum superaddita habetur: 5. Vlad. art. 30. Causam vero facti honoris, praesens Iudex Curiae, alias Locumtenens, vel cui Rex demandat, adiudicat: fol. 738. Maioris Decreti. Et alia communis ac indifferens, quales sunt aliae omnes, ad quemlibet iudicem, seu magistrum, protonotarium pertinentes. Vide infra, quaest. 13. cap. 10.

quaest. 13. cap. 10. QUAESTIO NONA. / Quid Ius, Lex, Mos, Consuetudo, Exemplum, quaeve Forma Iudiciaria dicitur: ac quomodo quoque Processus Iudiciarius intelligitur? Quandoquidem omnis causa, sive lis, ad ius, legem, morem, ac consuetudinem, tanquam formam quandam iudiciariam referatur, et terminetur; operae precium fuerit paucis

QUAESTIO NONA. / Quid Ius, Lex, Mos, Consuetudo, Exemplum, quaeve Forma Iudiciaria dicitur: ac quomodo quoque Processus Iudiciarius intelligitur? Quandoquidem omnis causa, sive lis, ad ius, legem, morem, ac consuetudinem, tanquam formam quandam iudiciariam referatur, et terminetur; operae precium fuerit paucis declarare, quid sint singula. Et primo quidem, De iure dicendum videtur: quod si a iustitia, ut nonnulli

superiori saeculo; (uti Carolostadius) Leges Civiles omnino reiecerint, et ad leges Mosaicas observandas, iterum populum Christianum reducere nixi fuerint; prouti et nunc quoque autor quidam Decreti Tripartiti Latini simul ac Hungarici, adiunctis ad calcem illius, praedictis Veteribus Legibus sive Mosaicis, non obscure satagere videtur. Quae omnia admonitionis ergo tantum praemittere volui, ut quilibet tanto facilius inter praedictas leges

Formali, dictum est) docet, ex tribus fundamentis ortam esse: nempe, ex publicis decretis, sive constitutionibus regni, hoc est generalibus legibus; et ex principum privilegiis, id est, privatis cuiuslibet legibus; ac demum ex iudicum ordinariorum sententiis, saepius ac saepius eodem modo iteratis et repetitis, ac quasi pro legibus iam usurpatis. Quae omnia, cum stabilia et perpetuae veritatis esse debent, quamdiu in iudiciis haberi

ortam esse: nempe, ex publicis decretis, sive constitutionibus regni, hoc est generalibus legibus; et ex principum privilegiis, id est, privatis cuiuslibet legibus; ac demum ex iudicum ordinariorum sententiis, saepius ac saepius eodem modo iteratis et repetitis, ac quasi pro legibus iam usurpatis. Quae omnia, cum stabilia et perpetuae veritatis esse debent, quamdiu in iudiciis haberi possunt, tamdiu alia consuetudo admitti non debet, (nisi

sive constitutionibus regni, hoc est generalibus legibus; et ex principum privilegiis, id est, privatis cuiuslibet legibus; ac demum ex iudicum ordinariorum sententiis, saepius ac saepius eodem modo iteratis et repetitis, ac quasi pro legibus iam usurpatis. Quae omnia, cum stabilia et perpetuae veritatis esse debent, quamdiu in iudiciis haberi possunt, tamdiu alia consuetudo admitti non debet, (nisi ipsis per talem consuetudinem iam derogatum

stabilia et perpetuae veritatis esse debent, quamdiu in iudiciis haberi possunt, tamdiu alia consuetudo admitti non debet, (nisi ipsis per talem consuetudinem iam derogatum fuerit,) quia sic, et generales leges, et privilegia, ac iudiciariae sententiae (ad quas, et quae, ut praemissum est, omnis lis terminari debet) innumeris ferme literis, et literalibus instrumentis, ac publicarum regni

leges, et privilegia, ac iudiciariae sententiae (ad quas, et quae, ut praemissum est, omnis lis terminari debet) innumeris ferme literis, et literalibus instrumentis, ac publicarum regni constitutionum ingentibus voluminibus comprehensae, frustra erunt: suborienturque infinita propemodum absurda et incommoda: neque ullus omnino, quantus quantus in clypeum assurgat, et quam ingenti turbine

absurda et incommoda: neque ullus omnino, quantus quantus in clypeum assurgat, et quam ingenti turbine hastam torqueat, omnesque; dies vigiles, et noctes insomnes traducat huiusmodi toto coelo errantes consuetudines percipere, ac iura et iudicia secundum eas addiscere poterit. Quamvis dictus VVerböczi, in dicto Prologo sui Tripartiti, cap. 10. tantum indulserit consuetudini, ut paene quamlibet legem, per eam, non

decoros reddit, haec vero in futura etiam beatos efficit. Dictum quidem Civile a principio, quod Romani rerum domini, Civitatem Romanam potius incolentes, quam colonias, sive provincias sibi subiectas, ibi illud constituebant; ac exinde etiam in dictas provincias, sive colonias derivabant, et deducebant: ob idque absolute positum, proprie, et per excellentiam, solum pro Romanorum Iure accipi consuevit. Verum posteaquam tandem ad alias quoque

quoque civitates, provincias, regna et imperia illud deduci, et per alios quoque populos augmentari et ampliari coeptum est; communiter iam Civile, vel etiam cum quadam appositione harum vocularum: Imperiale, Provinciale, ac huius, vel illius Regni, aut Civitatis Ius, dici solitum est; ex eo vel maxime, quod ex civilioribus, rationique; et honesto, atque iusto, et publicae utilitati consentaneis

Ius, dici solitum est; ex eo vel maxime, quod ex civilioribus, rationique; et honesto, atque iusto, et publicae utilitati consentaneis moribus, placitisque cuiuslibet huiusmodi populi deducitur, ac pro lege statuitur. Quia vero saepe occurrunt ista verba; Ipso iure, Ipso facto, vel De facto, vel Eo facto: ideo non inutile fuerit ea declarare, quid significent. Omnia igitur ista, idem significant, et sunt usitatissima

Et ideo inter illa, nulla huiusmodi praelationis, vel subiectionis vicissitudo, proprie dici potest. Sed etsi aliquando (ut in Fabulis, sive apologis AEsopi, aliorumque fit) loqui, et inter se ordinem aliquem politicum habere ac servare dicantur; id totum fictitie tantum, et similitudinarie ab hominum politia fingi, dicique consuevit, et non proprie, ac re ipsa. Et quidem in apibus, mira est huiusmodi Naturae vis, et harmonia: inter quas, certus

Fabulis, sive apologis AEsopi, aliorumque fit) loqui, et inter se ordinem aliquem politicum habere ac servare dicantur; id totum fictitie tantum, et similitudinarie ab hominum politia fingi, dicique consuevit, et non proprie, ac re ipsa. Et quidem in apibus, mira est huiusmodi Naturae vis, et harmonia: inter quas, certus omnino ordo, et modus, principatusque praerogativa, in omnibus earundem actionibus observari perspicitur: ut patet ex Georgicis

dum scilicet primi Hungari, sive aborigines eorum, in primisque Atila, ab anno Christi 401. regnans per annos 44 ac post mortem ipsius, septem Capitanei, Arpad, Szabólch, Kund, Lehel, VVerbőlch, Gyula, et Urs, per annos 556. hoc Regnum armis sibi occuparunt; finesque eius et terminos, contra alias gentes, et nationes

Bonf. lib. 9. decad. 1. ad Ius Gentium spectet: tamen cum postea pacatiore animi moderatione gubernari, atque ad ea, quae ipsis ad bene iusteque vivendum magis necessaria erant, inclinari et ferri coepissent; ac vel maxime, post receptam Christi Servatoris nostri fidem. A tempore Sancti Stephani Regis, ab anno Christianae Salutis 983. honestas quasvis inter se observassent consuetudines: leges quoque, seu ius quoddam

quo elici videtur, cum iam huiusmodi ius ex nulla praeexistente consuetudine, sed solum ex communi populi placito fiat, statuaturque: potius Statutarium nuncupari deberet, quam Consuetudinarium: ut et Statuta quoque ac Constitutiones, communiter iam Decreta Regni vocitari soleant: 2. tit. 3. ad finem. QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quod est Ius Divinum:

communiter iam Decreta Regni vocitari soleant: 2. tit. 3. ad finem. QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quod est Ius Divinum: undeque constat, ac dicitur? Ius Divinum est, quod a Deo in Veteri Testamento, per Moysen Israëlitico populo; et in Novo, per Christum, omnibus hominibus ad salutem, revelatum et promulgatum est. Quod vero tam ex

tribus proprie voluminibus: decretalium scilicet, Domini Gregorii Papae IX. Sexti, Domini Bonifacii Papae VIII. Et Clementinarum, Domini Clementis Papae V. Simulque extravagantium viginti, Domini Ioannis Papae XXII. ac communium. Quibus annumeratur etiam Decretum Gratiani, monachi cuiusdam, et non Papae, ex dictis Sanctorum Patrum compilatum. Sicque omnia simul sumpta, constituunt Corpus Iuris Canonici: quod novissime autoritate Domini

non quidem quantum ad actum, sive effectum ipsum, siquidem id non semper fieri potest; sed quantum ad affectum, qui semper paratus est, ad praestandum debitum effectum, si fieri potest. Vel Legalis, quae et lex ipsa dicitur, ac saepe pro arbitrio populi mutatur, sine qua nec gentes, nec regna diu permanere possunt. Secundo: iustum quoque aliquid dupliciter fieri intelligitur; uno modo, ex ipsa natura rei, quod iam dictum est Ius Naturale. Et

2. tit. 26. Ex quibus si una defuerit, Citatio condescendere debebit. Iure Civili vero, Tempus et Locus omittuntur; sed solum Personae, Actoris, Rei, et Iudicis, cum actione, seu re, quae petitur, ac Ius, secundum quod petitio fit, in libellis contineri reperiuntur, iuxta hoc distichon: Matth. Stephani, lib. 4. cap. 6. Quis, quid, coram quo, quo Iure petatur, et a quo,

homines fiebat: 2. tit. 19. Qui nunc quoque in Personali citatione procedere solent, de Curia Regia Scribae, seu Iurati Notarii: quales solent esse apud Dominum Personalem, et Magistros Protonotarios (ac non privati Dominorum Superiorum Iudicum Secretarii,) 2. tit. 20. De quibus infra, cap. 6. quaest. 2. In Regno Sclavoniae etiam, per testimonia Capituli, et homines Banales, pro Quintodecimo die,

fiendarum, et Novorum Iudiciorum per quemcunque impetrandorum: 2. tit. 18. Quae omnes praemissae Evocationes, in primis Octavis, post factam Evocationem celebrandis, finaliter terminari debent. Nisi in aliquibus, ac potissimum in facto Potentiario, Iurium possessionariorum, Iurium, ac Literalium instrumentorum productio requiratur, quae omnino in secundis Octavis, sed non amplius fieri debet: 6. Matth. art. 6. et 19. Item 1. Vlad.

tit. 18. Quae omnes praemissae Evocationes, in primis Octavis, post factam Evocationem celebrandis, finaliter terminari debent. Nisi in aliquibus, ac potissimum in facto Potentiario, Iurium possessionariorum, Iurium, ac Literalium instrumentorum productio requiratur, quae omnino in secundis Octavis, sed non amplius fieri debet: 6. Matth. art. 6. et 19. Item 1. Vlad. art. 54. Dicta ab Insinuando, quod est, quasi in sinum

quondam Dominum Thomam Vizkeleti; et Dominae Evae Rajki, Gasparis Petendi consortis, ratione possessionis Kőlked, contra Dominos Comites a Zrinio, admissas fuisse. Quod potius est praevaricari Leges, et vitiare easdem ac corrumpere, quam Decreta corrigere, et observare. Quandoquidem huiusmodi Bona et Iura Impignoratitia, etiam per Evocationem ad Octavas, statim in primis Octavis, hoc est, in unico termino Octavali, adiudicari debeant:

Et Novella iam Constitutione, strictior processus superinde constitutus sit; art. 62. anni 1618. Alioquin vero et Proprietarii, duplici afficientur iniuria, magna scilicet interea privatione fructuum, ac longa temporis expectatione; quod bona conscientia refugere deberet: 1. tit. 80. Et nemo sane unquam, praeteritis hoc modo apertis Iuribus Regni ex paucorum hominum ingenio, Leges ipsas addiscere poterit.

specifice responderit, se habere literas Donationales, vel alias, super iis; et non dixerit in genere, Bonum Ius se habere: tunc non datur illi terminus ad producendum, sed statim Donationem ipsam producere debebit, ac iuxta eam Iudicium recipere. Ita iudicatum est Posonii, anno 1612. in causa Dominae Barbarae VVas, consortis Egregii Andreae Hetei, contra Generosum Nicolaum Orle de Karva.

procrastinatione. Qui si personaliter venissent, et se expurgare potuissent; bene quidem: alioquin si non venissent, vel si venissent, et se expurgare non potuissent; observato semper Iuris ordine, in sententia capitali, ac amissione cunctorum Iurium suorum possessionariorum, rerumque et bonorum quorumlibet, condemnati extitissent: 3. Vlad. art. 8. Et 6. Matth. art. 15. Ac Alberti Regis, art. 30. simile quid decretum habetur.

potuissent; observato semper Iuris ordine, in sententia capitali, ac amissione cunctorum Iurium suorum possessionariorum, rerumque et bonorum quorumlibet, condemnati extitissent: 3. Vlad. art. 8. Et 6. Matth. art. 15. Ac Alberti Regis, art. 30. simile quid decretum habetur. Postea vero iterum ad Iudicia Brevia, sive Locumtenentiae solum reducti sunt. Art. 25. anni 1563. uti iam et Quaestione 7. cap. 1.

debeant et adiudicari, etc. Styl. Et non ad 32. diem, uti Tripartitum habet, 1. tit. 33. Neque ita sine intermissione, sicut citatus art. 5. anni 1527. continet. Ac quanquam omnes Actus potentiarii in genere, Citatione per Insinuationem facta moveantur, uti iam annotatum est, in Quaest.: 3. proxime praecedente; et per expressum continetur, tit. 71. part. 2. circa medium:

medium: nihilominus tamen, cum isti quoque Quinque casus, communem recipiant inquisitionem, iuxta 1. Vlad. art. 56. ad plures etiam terminos, quam ad unum eosdem extendi necesse est. Quod idem est, ac si productio Literarum, fieret in secundis Octavis. De quo vide infra quoque, Quaest. 5. cap. 9. Et Quaest. 17. cap. 4. Et an in iis Procurator revocari possit; vide

meritum, faciatque sibi dari superinde literas Citatorias, sive Evocatorias, ad Capitulum, vel Conventum, in cuius processu talis citandus existit, et medio testimonii eiusdem Capituli, vel Conventus, curet ipsum citari: ac deinde reportata Citationis serie, extrahat exinde literas Relatorias, quas usque ad terminum eorum Iudiciorum, ad quae citatus fuerit, apud se conservet diligenter. Ubi Nota: quod Copia

signata porta, sive Ianua eiusdem, Cruce, aut alio quopiam notabili signo ibidem facto, et idem referente dicto testimonio in literis Relatoriis; huiusmodi Citationi locus dari solet, quia non per citantem, sed per citandum, ac suos, factum est, quo minus per homines facta fuerit. QUAESTIO UNDECIMA. / Ex quibus causis Citatio, vel Relatio eiusdem condescendere potest?

Magistrum Protonotarium, per quem et Citatorias fieri curaverat; ad easdem Citatorias, et Relatorias earundem, vel alias etiam quaslibet literas, quibus causae processus ultimus, seu status continetur, Iudiciales conscribi, ac ex ipsis, ita Reum proclamari facere, ut ipsae Iudiciales omnibus ostendantur: 4. Vlad. art. 5. Dixi, Per eundem, non tam ratione personae, quae interim mutari potest, quam ratione officii,

Multi eas quidem vanidas, et nullius amplius usus esse, dicunt: plurimi tamen distinguentes ipsas, in simplices Depulsorias Actoris, hoc est, Exceptivas, et Dilatorias: ac deinde in Reales ad meritum actionis Responsionales, affirmative, vel negative, aut saltem qualificative factas; ex eoque in sententiam, vel ad celebrandam communem Inquisitionem, vel iuramentalem despositionem, aut

conveniret, toties illas repetere, vel allegatione ipsarum tempus protrahere, aut quod semel iudicatum est, in dubium iterum vocare, et fidem priori Iudici detrahere, cum per expressum, et nota sit manus illius, et tenor ac series illarum incorrupta, et per alterum neminem variata. In quibus, hoc singulariter Notandum venit: quod tempore Petitionis parium per Reum, Procurator ipsius (A) solemni cum protestatione, praemittere

Exceptionibus appellare liceat vide infra, Quaest. 6. cap. 8. Verumenimvero, consultius foret, semper huiusmodi Signaturas, in solita forma literarum, ab Iudice excipere, cum de facili evanescere, ac pro nihilo haberi neque vero pro rato testimonio in processibus causarum, acceptari consueverint. Quin potius, etsi in iis aliquando responsio ad meritum causae spectans facta fuerit: nihilominus tamen, ipsa modo praemisso

et non transivit in processum (eo quod medio tempore ex hac decesserit vita, vel alias non erit interessata) potest fieri a primo motore causae, in alio termino. Secundo: quod huiusmodi Condescensio causae, vel per obitum ac decessum priorum motorum, via legitimae successionis, ad haeredes; vel per adeptionem bonorum, via emptionis, aut aliter, qualitercunque obtentionis, etiam ad alienos fieri assolet.

datur de Sede, ubi et proclamatur, ut iam dictum est. II. Quod huiusmodi Extradata sententiarum, potissimum in causis arduis, et quae finalem rerum decisionem contingunt, per plures Magistros Protonotarios subscribi, ac etiam per fenestram clara et intelligibili voce proclamari debent: 6. Matth. art. 20. Item, 1. Vlad. art. 69. Et 4. eiusdem, art. 12. De quo vide infra, Cap. 9. quaest. 2.

fit Prohibitio, si Reus non comparuerit? Primis tribus diebus, eodem tamen semper die, fit sine onere: Quarto autem, cum onere, Trium scilicet florenorum. At aliis sequentibus diebus, semper duobus, ac duobus, sine onere: Tertio autem, cum onere. Ubi Nota: quod literae Sententionales, per non-venientiam Rei emanatae, ante Decem dies non debent extradari: Art. 39. anni 1545. ut scilicet interea temporis,

persona, quotquot convictae fuerint, singulos Tres florenos constituit. CAPUT QUARTUM. / De Parium Petitione, et Exceptionibus, ac ex his Causarum Condescensione, vel Remoratione, aut etiam Destructione. QUAESTIO PRIMA. / Quid est Parium Petitio? Est Copiarum actionis, seu ut vulgus Iuristarum

Remoratione, aut etiam Destructione. QUAESTIO PRIMA. / Quid est Parium Petitio? Est Copiarum actionis, seu ut vulgus Iuristarum loquitur, Praesentium et Iudicialium, ac reliquarum omnium, si quae in Iudicio contradictorio producerentur, per Reum ad pleniorem causae, contra se per Actorem propositae, notitiam, cautelam, et futuram defensionem, de Iure, et consuetudine Regni, semel tantum

sic petat Paria, et inspiciat productas, quod amplius non sit sibi integrum, eadem vel petere, vel inspicere. Ubi Nota: Quod si unus ex Coincausam attractis mortuus fuerit, vel aliter liti cesserit, ac ob id in ea quoque parte causa in alium superstitem condescensa extiterit; solum quidem, si voluerit, Par super condescensione petere poterit, sed reliqui processus paria, ei non dabuntur, quia iam simul eadem, cum demortuo,

et extradari? Duobus: iudicialiter videlicet, et collateraliter. Iudicialiter: dum Iudex danda decernit, cum futuro termino, sine ulla praesenti responsione. Collateraliter autem: dum quidem statuit danda, sed ut simul ac penes illa tamen, et tanquam ad latus ipsorum, statim et de praesenti respondere quoque debeat. Utraque vero authentice sub Sigillo eiusdem Iudicis extradantur

facere, si ex inadvertentia factum praetenditur: art. 24. anni 1566. Imo vero etiam in Literis Relatoriis, sive Rescriptionalibus, de Captulis, seu Conventibus extradatis, commissi errores, reformari possunt, ac solent, ubi Pars per huiusmodi errorem se gravari posse cognoscens, in figura Iudicii, antequam tales Literae ad examen Iudicum Regni ordinariorum pervenerint, huiusmodi reformationem, per dictum Capitulum, vel Conventum

petierit Stylus. QUAESTIO SEPTIMA. / Quid tandem receptis Paribus Reus facere debebit? Debebit iam incipere se defendere. Ac Primo quidem, per aliquam Exceptionem, ex aliquo defectu, loci, temporis, et personae, in ipsis repertam. Tum extrinsecus adveniente inconveniente simili incompetentiae; vel omnino, depellendo a se Actorem per

QUAESTIO OCTAVA. / Quid est; et quotuplex Exceptio. Est per Reum elicita, ex defectu alicuius necessariae ad Causam Circumstantiae, potissimum autem loci; temporis, et personae; ac priusquam ad meritum causae respondeat, contra Actorem in defensionem sui, facta obiectio. Et communiter Duplex dici solet: alia Simplex tantum; propter quam Causa condescendit solum. Et alia Peremptoria: quae Causam

Apostolorum, S. Mariae Magdalenae, S. Annae, Decolationis (!) S. Ioannis Baptistae, S. Elisabethae Viduae, S. Catharinae Virginis et Mart. Conceptionis B. Mariae, et huius S. Ladislai Regis; ac denique tota Maior hebdomada, ex singulari devotione. Sic olim apud Romanos Fasti dies erant, quibus sine piaculo, Praetoribus licebat Tria verba fari, scilicet, Do, Dico, Addico; quando

generis, inter Causas alterius generis confuse; vel etiam unius ejusdemque generis anticipative aliae ante alias non leventur, sed omnes in sua propria serie et ordine, nullo discrimine Iudicum, vel aliorum quorumvis habito: ac primo quidem majores, postea minores; hoc est primo loco Causae, factum Bonorum concernentes, (licet aliqui istum usum non admittant.) Secundo, Quinque Casuum. Et Tertio, aliorum Actuum potentiariorum, leventur. Atque sic

ad respondendum nimirum; hae duae posteriores, ante alias, obiiciendae erunt. Ubi Notandum: Quod dictae legitimae Prorogationes, dantur solummodo in Causis, ratione Iurium Possessionariorum, et productionis Literarum, ac literalium instrumentorum; non autem ratione Actuum Potentiariorum, in quibus productio Literarum subsequi non debet: 2. tit. 50. Imo vero Actus Potentiarii. Olim summarie revidebantur; et saepe etiam in

remedio Praescriptio praecaveri? Potest, vel Litis motione, vel etiam absque illa, per literas Prohibitorias et Protestatorias, coram aliquibus personis authenticis, vel in locis credibilibus rite et legitime factas, ac postea in Iudicio Contradictorio, cum opus fuerit, productas. Siquidem et Litis motio, Triginta duorum annorum spacium complectitur; et si interim prosecuta non fuerit,

ratione eorundem institutis, vel instituendis, terminos suos sequuntur. QUAESTIO VIGESIMA PRIMA. / An currat Praescriptio, in Bonis Impignoratitiis, ac inter Fratres, vel in Metis quoque rectificandis, aut etiam in Iuribus Dotaliciis, et Quartaliciis? Quanquam VVerböczi, 1. tit. 81. et 82. distinguens Praescriptionem, secundum diversas personas, dicat

vel Meta pertinebat. Et ideo, pro iis quoque certa particularis meta, ex omnibus limitari debebit, virtute incursae iam Praescriptionis: 1. tit. 85. Similiter, nec in Dotalitiorum, ac Quartalitiorum persolutione Praescriptio admittitur: 1. tit. 78. Imo Dotalitium, etiam de Bonis pignori obligatis exsolvitur: 1. tit. 103. Ratio huius est; quia sicut inter Fratres, unitas

actione, uti iidem Civiles vocant, Rescissoria tantum; quod idem est, atque apud nos, Praescriptione non obstante. Siquidem Ius huiusmodi illegitimi possessoris, adveniente Proprietario haerede, rescinditur et cassatur, ac si necdum in talibus Bonis praescripsisset. Vel, ut alii dicunt: Postliminium, est integra recuperatio pristini status, in quo quis fuit, ante captivitatem perinde ac si medio tempore, in hostium potestate non fuisset. Sic

adveniente Proprietario haerede, rescinditur et cassatur, ac si necdum in talibus Bonis praescripsisset. Vel, ut alii dicunt: Postliminium, est integra recuperatio pristini status, in quo quis fuit, ante captivitatem perinde ac si medio tempore, in hostium potestate non fuisset. Sic et Filius, ex pietate Patrem in exilium secutus, pristino Iuri restituetur, nulla impediente praescriptione: 1. tit. 79.

novi Praelati, habent annuam Prorogationem in causis Praelaturae suae: 2. tit. 50. etc. Et Viduae, ne lite ab aliquo, intra annuum luctus tempus earundem impetantur, de recepta iam consuetudine. Ac ne intra id quoque ad secunda vota se transferant, de honesto tantum; si tamen id ipsum servare, quam nova appetere connubia, maluerint. Similiter et Haeres, legata, ac

Ac ne intra id quoque ad secunda vota se transferant, de honesto tantum; si tamen id ipsum servare, quam nova appetere connubia, maluerint. Similiter et Haeres, legata, ac fidei commissa, intra hoc idem annuum tempus, distribuere et exsolvere tenebitur, eritque obstrictus. Decima, est Unius anni et Unius diei, quae inter Cives Liberarum Civitatum, abusivo quodam iam et villanorum more

interea temporis sibi per Iudicem delata, deponere: 1. tit. 111. Decima tertia est annorum quatuordecim: quando puellae de debitis, iuribus impignoraticiis, auroque et argento, ac aliis rebus mobilibus respondere tenentur, ibidem. Decima quarta, est annorum Sedecim: quando Masculi, super dictis Debitis, et titulo Pignoris; Puellae vero super

Decima quarta, est annorum Sedecim: quando Masculi, super dictis Debitis, et titulo Pignoris; Puellae vero super Iuribus Quartaliciis, Dotibus, ac cunctis aliis earum Iuribus, etiam possessionaria datione ipsas concernentibus, libere tamen et non coacte, fassiones facere possunt: Ibidem. Decima quinta, est annorum Octodecim: quando

Barones, et Magnates; quam etiam universi alii Regni Nobiles maiores, et minores, inter se invicem, et Fiscus quoque Regius, contra Saeculares duntaxat, in quibuslibet Bonis et Iuribus possessionariis, venditis, occupatis, ac aliter qualiatercunque alienatis, praescribunt, hoc est, Ius plenum sibi in iis acquirunt; uti hoc loco de Praescriptione agimus. Et haec Praescriptio non solum ad substantiam praenotatorum Bonorum, seu Iurium

se invicem (non autem per Fiscum Suae Maiestatis Regium) praescribitur: 1. tit. 78. Dixi; non autem per Fiscum Suae Maiestatis Regium. Quia Sua Maiestas, tanquam summus et Clementissimus Ecclesiarum Patronus ac collator, 1. tit. 11. et Ludovici II. art. 15. anni 1518. nedum in Bonis ipsarum praescribere, sed nec diu quidem illa pro se retinere; multo minus vero alteri dando, ab Ecclesiis eorundem abalienare potest:

1. tit. 11. Unde etiam, ubi huiusmodi Ecclesiae vacaverint, peti solent a Regnicolis, Bene meritis personis, per Suam Maiestatem conferri: ut art. 17. 18. et 19. anno 1550. Et art. 31. anni 1567. ac aliis passim pluribus in locis videre est. Decima nona, est annorum Sexaginta; intra et citra quos, bene; sed non ultra aut extra humanum seu vivum testimonium consistere potest: 1.

et Dignitates, nec non etiam Tutelarum, et Curationem corporales administrationes, propter senium et declinatis iam aetatis imbecillitatem, ab iis excusantur: 1. tit. 122. consilio tamen, prudentia, sapientia, ac rerum, et temporum magistra experientia, quae senum propria sunt ornamenta, et animi bona, iunioribus, externa et corporalia officia gerentibus, adesse debent; ut non minus per eos, iuxta Ciceronis olim dictum, quam per

Vigesima prima, est annorum Centum: quibus Ius Regium, in Bonis et Iuribus possessionariis, quorumlibet Malae fidei possessorum, durat, non obstante quavis praescriptione: 1. tit. 78. 23. ac 24. Quod idem est, Ius Fisci Regii, et Iurisdictio Sacrae Regni Coronae. Post decursum autem praescriptorum Centum annorum, quilibet talis Malae fidei

decursum autem praescriptorum Centum annorum, quilibet talis Malae fidei possessor, in praenotatis huiusmodi Bonis, seu Iuribus possessionariis, mala fide, ut praemissum est, tamdiu possessis, praescribit, et Ius plenum sibi ac proprium acquirit. Atque haec de his dicta modo sufficiant: plura quotidiana observatione, quilibet per se observare poterit. QUAESTIO VIGESIMA QUINTA.

QUAESTIO VIGESIMA SEPTIMA. / Quid Cautela, Cautio, Caute, Cautus, Cavere, et Cautum esse significant? Cautela, seu Cautio, veniunt a verbo Caveo, vel cavo; quod idem significat, ac provideo, prospicio, consulo, et diligentiam adhibeo. Inde Cautela, seu Cautio, significat quandam providentiam, qua avertimus et vitamus aliquid, ne nobis accidat. Et haec fit, Partim in Literis; dum eas, vel ita arcte et

OCTAVA. / Quomodo debebit Reus has Cautelas praedicti triplicis ordinis, Condescensionis scilicet, Prorogationis, et Destructionis Causarum disponere, et sese illis accomodare? Sic videlicet, quod non omnes simul ac semel depromere, et veluti eiaculari debebit; sed prioribus levatis, saltem nonnullas, easque leviores et minoris momenti, quales iam dictae sunt Depulsoriae et Dilatoriae, ac saltem pro unaquaque Levata unam, cum prioris

Sic videlicet, quod non omnes simul ac semel depromere, et veluti eiaculari debebit; sed prioribus levatis, saltem nonnullas, easque leviores et minoris momenti, quales iam dictae sunt Depulsoriae et Dilatoriae, ac saltem pro unaquaque Levata unam, cum prioris repetitione allegare, ut semper ex iis, pro aliis etiam Levatis et Iuridicis remediis, potissimum autem reales, Praescriptionis, Calumniae vel aliarum fortissimarum et

fontibus, sed aliunde, ad subterfugiendum tantum, et protrahendum tempus, ex putridis quibusdam lacunis hauriuntur: verum etiam praedeclaratae; inepte, et non suo loco, ac tempore allatae; non tam ex conscientia Iudicum, quam ordinaria Lege, et antiqua iam Consuetudine Regni ita exposcente, amputandae: art. 49. anni 1563. Et 2. tit. 83. ad finem Garrulitas etiam, et inanis

se invicem allegando et respondendo, Partes insumere debent: et quae sint illae? Quanquam nonnulli ex Procuratoribus nostris interdum, nisi per Iudices desistere cogerentur, frivolis plane et inutilibus Exceptionibus, ac Replicationibus, totos consumere solerent dies: nihilominus tamen, de bene observanda procedendi via, prouti et Statuto Imperialis Camerae ordinatum esse, anno 1548. legimus, non nisi Quatuor Vices observare

ipsis extradata fuisset; eosdem tam ante, quam post factam Inhibitionem, libere sub iisdem Iudiciis comparere potuisse. Ideo quod Novum Iudicium, cum futuro termino dari soleret. Ac ob id, ad tollendam huiusmodi vanam opinionem, cautum est, 6. Vlad. art. 14. quod huiusmodi Inhibitiones, etiam per Novum iudicium factae, illis ne suffragentur, qui prius in Octavis, vel Brevibus Iudiciis

Ubi Nota: I. Quod huius Remedii, non ponitur certus locus; ubinam, et in quo tantum fieri deberet, quia potest fieri, et fit communiter ubicunque ante peractam Executionem, testimonium Capituli, et Conventus, ac per consequens Actor ipse, reperiri potest. Imo etiam post peractam Executionem, in locis credibilibus, dum adhuc Literae Relatoriae, superinde extra datae non fuerint. Et ratio est, quia nondum plene finita est Executio,

extra datae non fuerint. Et ratio est, quia nondum plene finita est Executio, propter arrestationem Relatoriarum in Capitulo vel Conventu; et quia vis Citationis, exinde adhuc robur suum habet. Recens exemplum est, Spectabilis ac Magnifici Domini Ladislai Pethe, ratione cuiusdam Domus, in oppido Neuzidel ad stagnum Fertő in Capitulo Posoniensi factae Inhibitionis. II. Quod haec Inhibitio: primo

II. Quod haec Inhibitio: primo et principaliter dirigitur ad Capitulum, vel Conventum, ut Testimonia sua ad talem executionem peragendam, non transmittant: vel, si iam transmisissent, eadem ab inde revocent, et secundario ac consequenter tandem, per testimonia eorundem, Actor inhibetur ab executione latae pro se sententiae; atque etiam evocatur ad recipiendum Novum, causa in eadem, Iudicium, aliquando per idem Capitulum vel Conventum; et

tandem, per testimonia eorundem, Actor inhibetur ab executione latae pro se sententiae; atque etiam evocatur ad recipiendum Novum, causa in eadem, Iudicium, aliquando per idem Capitulum vel Conventum; et aliquando per aliud, ac alium, in cuius nimirum processu extiterit, in hunc modum allegando: Quod si Iuri consonaret, et aequitati videretur, extunc idem Protestans, vos simul, et praefatam (A) ab Executione praescriptarum

suam obtentam habet, et Actione sua eo facto potiri debet: 5. Vlad. art. 11. hoc est, facta exinde Evocatione, debet Literas Rescriptionales ex Capitulo, vel Conventu excipere, et seriem ipsius Inhibitionis, ac Evocationis, infra Decimum quintum diem, diei ipsius Evocationis reportare. Alioquin enim si id facere neglexerit, et Actor Paria huiusmodi literarum Rescriptionalium vigore Praeceptoriarum, pro sui parte extrahere coactus

QUAESTIO QUARTA. / Quid tandem futurum post factam Inhibitionem? Onus non venientiae per (I) modo iam praescripto, supra quaest. 12. Cap. 3. Et pretium Sententiae deponendum. Ac licet Sententiam ipsam Reus accipiat: nihilominus tamen Paria Praesentium et Iudicialium, uti praemissum est supra, quaest. 11. cap. 3. petit, et respirium sumit. Actor quoque dictae Sententiae,

Exceptiones. QUAESTIO OCTAVA. / Quot admitti soleant Prohibitae? Quatuor tantum. Idque in omni termino Octavali, Tres simplices, et sine onere, ac Quarta; cum onere, eodem semper die; et ante sex tantum dies ultimos Iudiciorum, art. 52. anni 1550. Iam autem Novella Constitutione, solum Duae admissae sunt;

cum onere: art. 65. anni 1618. Ubi Nota: I. Quod aliqui solam Quartam Prohibitam, cum onere, ante Sex ultimos dies Iudiciorum, fieri debere putant; quasi ex primis Tribus simplicibus, ac sine onere in iisdem ultimis diebus, aliqua admitti deberet. Quod plane perperam intelligere satagunt: quia neque Quarta, neque; priores Tres simplices, aut saltem una ex iis, Sex ultimis illis diebus admittitur, sed omnes

Relictae quondam Ioannis Alapi, contra Lucam Székely, in Anno Domini 1571. die Sexta Iunii in Iudiciis Octavalibus Superiorum partium, Tyrnaviae ni fallor celebratis, admissae fuisse memorantur; ac per consequens, Nova Iudicia quoque penes easdem, Tribus vicibus in eadem Causa, ex Styli continentia, intervenisse, videri possint: Nihilominus tamen, non nisi Novum Iudicium cum Inhibitione fuisse, verius existimandum est.

Prohibitione, quam de Inhibitione. Ratio est, quia tale Novum, non ex Nonvenientia, sed iam post factas responsiones, et Adiudicatum iuramentum impetranti datum fuisset. Ac Verbum quoque illud (Inhibet) in Titulo Articuli positum, magis improprie pro Verbo (Prohibet) ex ignorantia illius, qui huiusmodi Titulos Articulis praefixit quam ex serie Articuli, vel merito

QUAESTIO DECIMA QUINTA. / Sed quomodo praedicta iam Tria haec: Inhibitio, Prohibita, et Prohibitio, conveniunt inter se, vel potius differunt? Quanquam videantur pro eodem sumi; unde etiam plures confuse ac indifferenter iisdem utuntur; veluti et Quadripartitum continet, et Decius quoque in suo Syntagmate scribit, de quibus vide et infra quaest. 34. cap. 8. Nihilominus tamen, rem magis proprie

maturius revideri faciat. Prima autem non sic; sed, ut novam omnino, relictis aliis omnibus prioribus rationibus, sive allegationibus, cur repulerit, reddat rationem; alioquin Repulsio nulla erit, sed prior sententia manebit; ac debitae Executioni demandari debebit. Sin autem ratio stabit, nullum onus exsolvere tenebitur, etsi depositum quoque iam id fuerit, eidem restitui debebit, nisi ut in proverbio est, mortuum suo loculo

Responsionibus Litigantium, coram Iudice factis, emergentis; ideoque de sede saepe Exmissae ad partes, per attestationes vicinorum, commetaneorum, et comprovincialium, utriusque sexus, Nobilium et ignobilium, Spiritualiumque ac saecularium hominum, Comitatuum, quorum partes voluerint in loco et termino, quos sibi accedente authoritate Iudicis, elegerint, coram testimonio alicuius Capituli, vel Conventus, in quorum processu extiterint, ac Regio, vel

ac saecularium hominum, Comitatuum, quorum partes voluerint in loco et termino, quos sibi accedente authoritate Iudicis, elegerint, coram testimonio alicuius Capituli, vel Conventus, in quorum processu extiterint, ac Regio, vel Palatinali hominibus, vigore literarum Adiudicatoriarum attestatoriarum, certa declaratio; ac ex eodem Capitulo, vel Conventu, virtute literarum superinde Relatoriarum, legitime

authoritate Iudicis, elegerint, coram testimonio alicuius Capituli, vel Conventus, in quorum processu extiterint, ac Regio, vel Palatinali hominibus, vigore literarum Adiudicatoriarum attestatoriarum, certa declaratio; ac ex eodem Capitulo, vel Conventu, virtute literarum superinde Relatoriarum, legitime emanatarum ad eundem Iudicem, reportatio. In casibus autem occupationem fit praecise

et Regii, vel Palatinales homines, iidem pro qualibet parte, et non diversi fiant. Item, quod singuli Testes, Singillatim iurare, et per praefata testimonia, ac Regios homines, de negotio, de quo experiri volunt, interrogari et examinari debent. Item, quod causantes tempore Inquisitionis interesse non debent, sed per Fidedignitates excludantur. Item, quod ad

QUAESTIO QUARTA. Quare dicitur Communis, et quoties fieri admittitur? Ideo, vel quia, cum fit per Partes, tunc pro Utraque simul, ac Semel in uno Loco et Tempore, atque coram eodem educto Inquisitore, et non Diversis Locis et Temporibus, nunc pro Una, et nunc pro Altera parte celebratur, (licet etiam Aliquando pro Una tantum Parte fiat.)

31. (nisi fortassis interdum Iudex sic deliberavit.) Vel quia huiusmodi testium Inquisitio fit communiter per quoscunque Vicinos, Commetaneos, et Comprovinciales, Nobiles, et Ignobiles, Spiritualesque ac saeculares, utriusque sexus, Bonae tamen et honestae conditionis homines, 2. tit. 27. Ubi Nota quod de omni Iure, omnium aliarum Nationum, Regulariter, In omnibus actionibus, Actori

solummodo probaret, ut et Quad. habet. Ast de Iure nostro, adeo se partes huiusmodi contrariis probis involvunt, ut dum Utraque intentionem suam probare intendat; magis rem ipsam obscurare soleat, quam elucidare; ac ideo in contrarium multarum animarum fit iactura non raro; quandoquidem duo contradictoria, nunquam simul vera esse possunt; ut tradunt Logici. Nihilominus tamen, quia usus et consuetudo, (Mater

plus quam viginti Nobilium comprovincialium, et Iudicio valent et ponderant, qui longe verius meliusque, quam Nobiles comprovinciales, super meritis Causae, ac gestae rei serie, propter propinquitatem possunt esse certiores. Secundo, ut testium nominibus, simul attestationibus declaratis, litigantium quilibet Exceptiones pro se necessarias, aut de periurio, vel mala testificatione,

socium, nec pro socio, neque est idoneus testis, etiam ad formandam Inquisitionem contra socium, de communi opinione: Nihilominus tamen hoc fallit in eo casu, ubicunque veritas Ex Natura negotii, aliter haberi ac sciri nequit; utpote in coniuratione, vel secreto tractatu, aliisve quae occulte fieri solent; minimeque habet locum In crimine laesae Maiestatis, quia tunc admittitur socius criminis, contra socium, ut

ex quibus causarum probationes deduci solent, Hi itaque quinque universe numerantur. Definitivus, Legalis, Coniecturalis, Testimonii, et Quaestionum, sive Equulei. Quibus omnibus aliae gentes et nationes in iuribus suis, ac potissimum Caesareo, uti solent. Sed Nostrates Tribus hisce tantum, Definitivo, Legali, et Testimoniorum, qui proprie Communis Inquisitionis, Oculatae

Respondetur, Est casus Notae Infidelitatis. Item; Quid Interemptio Personae Nobilis? dicetur: Est capitalis etc. Et hae leges continentur scripto Iure: hoc est Decreto Tripartito, ac Generalibus Articulis. Testimonii est, Communis Inquisitio, de qua hic agitur. Licet proprie et praecise tantum tres alias enumerentur; Definitivus, Legalis, et Coniecturalis, apud Rhetores.

potest, quod ex tali comisso furto, ipsam sibi comparaverit. Verum necdum his plena fides datur: Quia Iudex ex praesumptionibus violentis, et indiciis indubitatis et vehementissimis, non potest devenire ad condemnationem, ac sententiam Definitivam In Causa Capitali, absque aliis probationibus, ut Corporaliter puniat; secus autem pecuniariter. Vivius part. 2. Opin. 56. Sed, si necesse erit,

personarum; et haec aliquando est peccatum veniale aliquando etiam mortale, prout scilicet de re minus vel magis praesumitur. Styl. part. 2. Vocabulis Praesumptio, et Iudicium tertio; Ac in hac quidem nulla ponitur Expurgatio. QUAESTIO OCTAVA. Admittunturne ergo quaestiones, seu Equuleus, aut Tortura, hoc Iure Nostro?

Nobiles extra delicti locum, nec captivare, nec ratione suspicionis ad torturam ponere permittuntur) ubi scilicet nulla directa probatio causae haberi potest, et Accusatus multis indiciis oneratus, et pene convictus est; ac ideo ex huiusmodi praemissis suspicionibus, et praesumptionibus, aliisque certis indiciis, quae plus quid sunt, quam simplex praesumptio, et minus quam Semiplena probatio, Mynsing. Obs. 97. cent. 6. Iudex

incusarit, et accusationem ingeminarit, idque ante mortem solenni asseveratione testatum reliquerit, aut Iureiurando confirmaverit. Octavo, si exardescente facto, fugam dederit, et inveniri non poterit, vel aegre tandem. Ac aliis similibus, utpote si socius eiusdem criminis, contra ipsum testimonium dederit, supra quaest. 5. aut ubi de facto quidem Rei constitit, ut idem Reus morti iam adiudicatus, (veluti et articulus 43.

Simpliciter tamen absque certis indiciis torqueri non debet, et non nisi post Probationes Testium Auditas et Publicatas, prout ordo Iuris requirit, et etiam sententia interlocutoria de torquendo subsecuta, ac sic demum si quid confessus fuerit, Iudicio subiici. Verum Hic Nota; diversas confessiones Reorum, diversos etiam fines sortiri solere. Et (I) quidem, Confessionem factam sponte in criminalibus absque tormentis, vel metu

quinquaginta, aut interdum plurium animarum iactura fieret; quae facile ex incognita plane huiusmodi re, provenire solet; nisi a Maioribus nostris, accepta hac diu iam, ac a primordio quidem Liberi regiminis nostri, usurpata consuetudine, et nos quoque uti mallemus; donec vel omnino huiusmodi aliena oderimus iuramenta, vel in melius, quod optandum est, emendaverimus.

primo, et non per coniuratores actionem suam probare; et si plene saltem cum paucis, omni tamen exceptione maioribus testibus docuerit, causam de facto obtinebit; sin semiplene tantum, tunc pro Iudicis arbitrio, et Causae ac rei qualitate, adiudicatur illi cum Coniuratoribus tandem supplementum. Ast ubi (A) proposita sua actione, etiam probam assumpserit, statim ante litis per (I) contestationem, tunc nisi sufficienter probaverit, non admittitur

casibus, vigesimo se abiurare tenetur, in Minoribus vero tertio se. Si autem uterque tam scilicet Actor, quam Reus Rusticus fuerit, inter quos iudicium administrabitur, tunc modus et ordo Loci ac Patriae, ubi Reus moram trahit observatur. 3. tit. 27. Verum in isto quoque casu communiter iam ex recepta consuetudine, prout in praemissis Nobilium causis observari solet; quod ubi In-causam-attractus

(A) suppleat, id nihil sibi proderit, quia (A) non contra plures, sed tantum contra adiudicatos excipere debet, et ita ubi excipere voluerit, omnes illi ad eum tantum numerum sunt revocandi, ad quantum illi Iudex adiudicavit; ac postea sic debet exceptio fieri. Sic iudicatum Posonii, citato anno 1610. et antea tempore Michaëlis Mereii Propalatini; ubi (I) cautus esse debet, ut in illis superfluis, bonos non eiiciat,

quod veteres Romani, in tali casu debiti, vel mutui, ubi scilicet nulla probatio esse potest, tale ferebant iudicium: si enim partes pares erant, seu boni pariter, seu mali, tum illi unde petebatur, hoc est Reo credebatur, ac secundum eum iudicabatur, Ast si pares non erant, tunc meliori fides dabatur, et deterior condemnabatur. Gellius lib. 14. cap. 2. Sicque ex sola virtutis opinione, et vitii detestatione, absque

haec vero nondum definita, variari et amoveri queat; ut supra quaest. 7. cap. 6. secunda specie praesumptionis, dictum est, in qua nulla condemnatio, sed saltem expurgatio necessaria ponitur. Ac sic Priori notatus (si tamen contra ipsum statim et in continenti literali documento, vel humano testimonio sufficientibus, probata fuerit) simpliciter reiici debet. Alias autem reiectio non stabit, et obiiciens in

alicuius Iudicis ordinarii, in facie dictorum bonorum occupatorum, termino per exponentem assignando, visibilis existentiae oculata fides, et manifesta demonstratio; ac per Vicinos, et commetaneos Iurium ac bonorum occupatorum, Nobilesque comprovinciales illius Comitatus, ubi ipsa bona adiacent, eo convocatos, testificatio et comprobatio. Dicta ideo oculata, quia beneficio oculorum, seu

ordinarii, in facie dictorum bonorum occupatorum, termino per exponentem assignando, visibilis existentiae oculata fides, et manifesta demonstratio; ac per Vicinos, et commetaneos Iurium ac bonorum occupatorum, Nobilesque comprovinciales illius Comitatus, ubi ipsa bona adiacent, eo convocatos, testificatio et comprobatio. Dicta ideo oculata, quia beneficio oculorum, seu visionis realis, fieri debet.

QUAESTIO NONA. Cur inventa est? Ideo, ut exponens de re aliqua dubia, ex ipsa priusquam agere incipiat, bene informetur, ac sic demum quod suae intentionis est, agat securius; vel ut testium attestationes, etiam ipsis demortuis, cum necesse foret, in iudicio contradictorio, robur suum habeant.

celebrandam in partibus attestationem exmittetur, praeassumetque prioribus etiam attestationibus se uti velle, tunc demortuorum quoque testium fassionibus se usurum, tempore reportationis protestetur, quive illi sint, nominet, ac tempore Inquisitionis, eosdem vere mortuos esse, comprobet: Enchir. Fol. 16. QUAESTIO UNDECIMA. Quid de Vivis

Super quo debent Testes examinari? Super omni re, seu negotio, quam vel quod Exponens inquirendam, vel inquirendum voluerit, consignatis super iis certis articulis interrogatoriis, ipsi homini Regio, vel Palatinali, ac testimonio Capituli, vel Conventus, dandis. QUAESTIO DECIMA QUARTA. Suntne isti articuli semper, et de necesse Relatoriis in specie inserendi,

QUAESTIO DECIMA SEPTIMA. Sed si attestari noluerint, per quem, et quomodo praedicta poena, exigi debeat? Per Comitem, vel Vice-comitem (ac Iudicem Nobilium etiam de facto Styl.) illius Comitatus, in quo talis attestari, nolens, Nobilis vel ignobilis existens, residentiam habuerit, vel si nullam certam residentiam habuerit, in quo deprehendi

testificandum de praemissis, vigore praemissarum literarum T. et T. Compulsoriarum requisivisse, ipsoque fateri et testificari noluisse comperieritis: Ex tunc, iuxta contenta praescriptorum generalium decretorum, ac articulorum, constitutionumque publicarum, poenam praescriptam sedecim marcarum, gravis ponderis, a singulis eorum, immediate et irremissibiliter, per omnia opportuna remedia exigere, exindeque

praescriptam sedecim marcarum, gravis ponderis, a singulis eorum, immediate et irremissibiliter, per omnia opportuna remedia exigere, exindeque praefato Exponenti, omnimodam satisfactionem impendere debeatis, ac teneamini; legibus, et antiquis laudabilibusque consuetudinibus Regni, id requirentibus. Secus non facturi. Styl. Licet quaest. 8. cap. 10.

Unde merito Matthias Austrius Habspurgius, Anicius Romanus, et AEneades Troianus, dici valeat. Quod ipsum similiter dici potest, de Serenissimis Principibus quoque D. D. Alberto Principe Belgii Fratre Germano, ac Ferdinando II. Rege Hungariae D. N. C. Patrueli Suae Maiestatis; Filio autem Domini olim Caroli, itidem Archiducis Austriae, Filii quondam dicti Ferdinandi I. Imperatoris et Regis felicis reminiscentiae. O foelix Genealogia,

alicuius sermo, aut potius ratio, cum unicuique ingerenti, certa ratio Generis, seu generationis suae, ad Actorem necessario deducenda, et Genealogia cum ipso coniungenda ac probanda est; alioquin reiicitur ab ingessione, et iura possessionaria, pro quibus agebatur, amittit. 2. tit. 36.

mobilium fieri admittitur, ubi eaedem alios etiam concernere dignoscuntur. Similiter et ingerens se in causam cum Iure Regio, procedit prout Iuris est, etsi simul Actor et Reus succumbent; Ius Regium statim locum habebit, ac cui collatum est, ipsi et bona adiudicari debebunt, 1. tit. 31. QUAESTIO VIGESIMA QUARTA. Teneturne Reus,

uxori suae per Fratrem inferri fecerat, statim comperta rei veritate absolvit. Bonf. lib. 7. Decad. 2. Et nec illud quidem omittendum videtur, quo attentio Iudicum, in audiendis causis, mirifice exprimitur, ac potissimum in huiusmodi Appellationibus quae pro maturiori sui revisione transmitti solent. Philippus Pater Alexandri Magni, cum causam cuiusdam Machaetae cognoscens, dormitare videretur, nec satis

solent. Philippus Pater Alexandri Magni, cum causam cuiusdam Machaetae cognoscens, dormitare videretur, nec satis animadvertere, quae ille pro suo Iure diceret, ad extremum Machaetam damnavit; quo vociferante, ac provocare se dictante, Philippus ira percitus, ad quem tandem inquit? Ibi vero Machaetas, ad te (inquit) ipsum, o bone Rex, si quando experrectus animum adverteris. Budaeus in Pandect. Simile quoque Valer.

in eam. Tum vero, quod communior iam usus obtinuerit, huiusmodi sententias debitae semper Executioni demandari debere; et Stylus quoque in hoc casu rarior esse videtur, ac an usu roboratus sit, dubitetur. QUAESTIO UNDECIMA. / Sed si Octavae non celebrabuntur in Curia Regia, possuntne revideri tales

QUAESTIO DECIMA QUARTA. / Quid vest Novum Iudicium? Est Iuridicum remedium, quo pars in causa succumbens, iterum eam resuscitare, ac omnia allegare, excipere, non productas literas producere, et generaliter omnia, quae Iuris et Iustitiae, et defensioni, ac sublevamini causae suae proficua esse cognoverit, peragere valeat, atque possit. 2. tit. 77.

Novum Iudicium? Est Iuridicum remedium, quo pars in causa succumbens, iterum eam resuscitare, ac omnia allegare, excipere, non productas literas producere, et generaliter omnia, quae Iuris et Iustitiae, et defensioni, ac sublevamini causae suae proficua esse cognoverit, peragere valeat, atque possit. 2. tit. 77. Nota quod in Stylo, in omnibus novorum Iudiciorum literis, in subsumptione haec clausula pro fundamento,

debet cuiquam, quod haec duo sic concurrant; quia Inhibitio solum vim inhibendi latam ab executione sententiam continet: Novum vero etiam superaddit, ut Actor contra Reum se inhibentem, et per hoc causam ipsam resuscitantem ac renovantem, Iudicium quoque in eadem recipiat. Styl. vel quod causae, quatuor terminis octavalibus; nisi haec duo ita coniungerentur, absolvi non possent. Ut patebit, Dicta quaest. 28. formula 4. notando

ab eadem repetant. Postea ubi ex superabundanti datum fuerit, praetexendo causas, quod forsan Iudices pedanei favore partis alterius (ut credi par est) allecti, iustis ac legitimis requisitionibus, et mandatis superiorum Iudicum parvi pensis, tale prius simplex Iudicium admittere noluerint, sed Iudiciariam suam deliberationem, Executioni demandaverint; ut prius huiusmodi executionem

causam appellat, et postea statim Appellationi cedens, in partibus adhuc Novum impetrat, prosequiturque Iudicium. Secundo, quando huiusmodi Appellationi non cedit, sed Transmissionem ipsam omnino extrahit de sede Iudiciaria; ac nisi per partem triumphantem urgeatur, vel ex paribus eiusdem proclametur, ad lucrandum tempus tacet, neque ipsam revideri facere vult. Ubi tandem secus fieri non potest, sed necessario causa revideri debet, tunc allegando

QUAESTIO VIGESIMA SECUNDA. / Quid est Procuratoris Revocatio? Quia in causa, factoque Novi Iudicii, Procuratorum revocatio saepe sequitur; ideo consecutionis istius ordo postulat, ut de ipsa iam agere debeamus, ac quid sit definiamus. Est igitur Procuratoris Revocatio, responsionis alicuius Advocati, per eum praeter voluntatem, et extra informationem constituentis, seu Principalis sui in Iudicio factae per eundem principalem,

Procuratoris revocatio? Quia praesupponit semper errorem, vel aliquem defectum nocivum ipsi constituenti, qui quidem error, et defectus, non nisi in responsione et obiectione, aut aliqua exceptione committi solet, ac tandem nova responsione, post revocationem prioris responsionis, reformari debet. 2. tit. 79. et 80. Ubi Nota, I. Quod talis responsio quae revocari debet; bene specificari debebit, ac si sufficiens ratio revocandae illius

aut aliqua exceptione committi solet, ac tandem nova responsione, post revocationem prioris responsionis, reformari debet. 2. tit. 79. et 80. Ubi Nota, I. Quod talis responsio quae revocari debet; bene specificari debebit, ac si sufficiens ratio revocandae illius dari poterit; bene quidem: alioquin revocatio non stabit, sed prior sententia, in suo vigore remanebit. II. Videtur fieri debere, vel sub eodem termino, vel ante ipsum, etiam extra sedem

facta, non soleat, neque possit revocari de Iure Regni, 5. Vlad. art. 15. ideo neque Plenipotentiarii responsio, revocanda esse videtur, quia pro eo reputatur, ac si constituens solus eam, ex praemeditato animo, et determinata veritate certitudinaliter dixisset. Non autem errore aliquo interveniente, ut ratio huius revocationis expostulare videtur. Tum quod communis etiam omnium

et determinata veritate certitudinaliter dixisset. Non autem errore aliquo interveniente, ut ratio huius revocationis expostulare videtur. Tum quod communis etiam omnium gentium consuetudo ita dictat, qua de summis rerum ac imperiorum, virtute huiusmodi plenipotentiae, per suos legatos invicem agere, et concludere consueverunt: alioquin autem nulla fides inter eas esse posset, si huiusmodi plenipotentiae rescindi deberent. passim.

cum quinquaginta marcis homagialibus. 4. Vlad. art. 15. et 2. tit. 81. Sed hic occurrit non omittenda quaestio, an scilicet huiusmodi procuratoria revocatio, quo ad dictum tantum, vel etiam quo ad factum fieri soleat, ac debet? Et quod in dicto tantum, ut nonnulli olim putaverint, sed secus fecerint, hoc est, in simplici et nuda aliqua Procuratoris responsione, dum adhuc res, quae per eam significatur, effectui non sit mancipata, fieri

ex dicto tit. 80. ubi habetur; quod tam in longius causis, lite adhuc pendente, et ante solam iam definitivam sententiam, quibus videlicet facta responsione, Iuridici processus subsequi, et Iudiciariae deliberationes, ac sententiae interlocutoriae pronunciari solent; quam in brevibus, post latam iam et pronunciatam huiusmodi definitivam sententiam dicta Procuratoris revocatio fieri debeat. In quibus utrisque tamen procul dubio aliqua

vel literarum exhibitio, aut Iuramentalis depositio; atque in illis, Inhibitio quoque, vel communis inquisitio, aut etiam Repulsio, quae non simpliciter dicta, sed facta iam sunt, per dictos Iuridicos processus, et sententias ac deliberationes, praecessisse videantur. Quod ipsum artic. etiam 56. anni 1550. per expressum ostendit, qui sic continet; quod Procuratores post deliberationem Communis Inquisitionis (non scilicet adhuc fiendae, sed iam

res ipsae, aut facta super ea fundata, et qualitercunque subsecuta revocantur; quia ruente fundamento, ruere necesse est et omnia superaedificata. 2. tit. 85. Alioquin vero, et in dictis titulis citatoque art. 56. et in usu, ac stylo, contrarietas colligeretur. Ubi Nota, quod huiusmodi Procuratoris revocatio, in quinque casibus, si Reus personaliter non venerit, nunquam fieri poterit. 4. Vlad. art. 13. Imo absolute non conceditur. Citato art.

Nobilium, vel altero eorum, cum tribus florenorum in duabus Iudiciariis, in tertia parte adversae. Post factam autem in Curia Regia eiusdem Causae ratificationem, et post remissionem ad eosdem Comites, vel Vicecomites, ac Iudicialium, propter huiusmodi approbationem per Iudicem superiorem factam, tale onus duplicatur et in sex florenis deponitur. 3. tit. 6. QUAESTIO

solvendum erit. Quod intellige, si iis, diversis terminis iudiciorum usus fuerit: Nam si extra terminos Iudiciorum, simul et in continenti, quasi primo sententiae contra se exequendae, Repulsionis velamine obviaverit, ac postea sub id, quo pars repulsa literas Relatorias ex Capitulo vel conventu pro se, super huiusmodi facta Repulsione extrahere conabitur, Inhibitione usus fuerit, praetactasque Relatorias extradari inhibuerit, et partem

soleant; cum iuxta tritum sermonis proverbium, vigilantibus Iura subvenire consueverint. QUAESTIO TRICESIMA. / Causae vero Potentiarum, Damnorum, Iniuriarum, ac etiam in facto Possessionario, in quot Octavis antea finiebantur? In Primis duntaxat, hoc est, unicis Octavis, nisi potissimum in postremis de iure possessionario, Iurium et literalium instrumentorum productio sive

quod vel condemnatione, vel absolutione contingit. Itaque quamvis statim postquam lata est in aliqua causa definitiva sententia; res iudicata dici potest, tamen quamprimum fuerit ab ea appellatum, fingitur non esse iudicata; ac proinde nec dici potest sententiam in rem iudicatam transivisse, a qua appellatum est, nisi Iudex appellatus, eam denuo comprobarit. Si vero Appellatione omissa

potius, quae ultima solet esse causae decisio per Iuridica remedia transiens; quam de intermediante, sive interlocutoria, dicta esse videntur, in qua scilicet nondum talia remedia praecesserunt, sed primum intercedere debent, ac si prior sententia executioni suae demandaretur, et per ea ipsi occurrendum esset: uti et prior sententia innuere videtur, quae et probabilior esse censetur, cui Stylus quoque adstipulatur. Siquidem et revisa appellatio;

et 16. hoc nomine non dignari, neque hoc sensu intelligere; sed inter species interdictorum a Iure nostro alienorum, adeoque ipsas actiones reponere; cum tamen illa, non sint actiones ipsae; sed actionum accidentia duntaxat, ac satis confuse et obscure determinare, uti iam et supra quaest. 15. cap. 5. dictum est. Nec mirum quidem, cum ut et ipse scribit in secunda sua praefatione, ex sola theoria, et nulla ex forensi praxi, totum illud

cap. 5. dictum est. Nec mirum quidem, cum ut et ipse scribit in secunda sua praefatione, ex sola theoria, et nulla ex forensi praxi, totum illud opus compilarit: usus autem nedum artium omnium, sed et facultatum, ac quarumlibet doctrinarum, optimus esse soleat magister. Secutus ut apparet, in dicto opere suo opus Quad. Nondum usitatum, quod inhibitionem facit duplicem et alteram ponit pro Prohibitione, quod fieri non potest, nisi

Vel ut alii brevius dicunt. Est Res ipsa adiudicata, vel quod idem est, Res iudicata, vel iudicatum, vel lis finita per sententiam Appellatione non suspensam, sola Executione indigens. Ubi sententia, et Res Iudicata, ac Iudicatum convertuntur, et unum pro alio ponitur, idemque significant. Dicta a sentiendo, quod scilicet omnes id, quod animo sentiunt, ad concludendam eam simul in unum

quod scilicet omnes id, quod animo sentiunt, ad concludendam eam simul in unum conferunt. Ubi Nota, quod literae huiusmodi sententiae, debent in sede Iudiciaria perlegi, ac per omnes Magistros Protonotarios subscribi, sicque de sede extradari palam et publice, non autem private in hospitiis. 6: Matth. art. 20. et 1. Vlad. art. 99. et 4.

Interlocutoria, sive Intermedians, cui obviatur Appellatione, et postea cedendo ipsi Appellationi, Novo iudicio. Tertia similiter per non_venit, satis late patens, ac potissimum in sedibus Comitatuum contra absentes, et criminaliter convictos, cui occurritur simplici tantum Novo Iudicio, absque ulla Inhibitione, vel Appellatione. Ut videre licebit infra, quaest. 31. capitis

sane permagnam, si ad ea cogatur. QUAESTIO NONA. / Quae Executio sententiae, quo ad bona sententiati? Si sententiatus evaserit, et capi ac ultimo supplicio affici non poterit; vel etiam Gratiam Regiam meruerit 1. tit. 16. tunc universa bona, seu totales portiones illius (etiam in rebus mobilibus) a portionibus fratrum, filiorum, et filiarum, iam

supplicio affici non poterit; vel etiam Gratiam Regiam meruerit 1. tit. 16. tunc universa bona, seu totales portiones illius (etiam in rebus mobilibus) a portionibus fratrum, filiorum, et filiarum, iam natorum, ac aliorum quorumlibet a se indivisorum, sequestrandae erunt, ipsumque Solum proprie et praecise concernentes, parti

tunc ipsa Gratia non de homagio. Et tertia parte Iurium possessionariorum eiusdem convicti, in portionem utputa Actoris vel adversarii cedente, sed capiti tantummodo ut capitalem poenam non subeat, ac duabus partibus ipsorum Iurium possessionariorum ad portionem Iudiciariam cedentibus patrocinari et suffragari intelligitur. 2. tit. 57. Ubi Nota, I. Quod talis sententiatus Gratiam Regiae Maiestatis

9. Officio Palatinatus fol. 169. Maioris decreti. III. Quod etiam in causis coram Illustrissimo Domino Palatino vertentibus, in quibus Fiscus Suae Maiestatis Regius contra aliquos agit, ac quibus nulla affixa sunt birsagia, sed simpliciter ad Notam tendunt, ex eoque ad bonorum amissionem; ex iis, ipsi quoque Domino Palatino, nulla portio (ne quidem redemptibiliter ut nonnulli putavere)

fuerat. Livius. Et Gellius lib. 17. cap. 21. Quo in casu, ob atrocitatem criminis, etiam famosi milites, mulieresque contra ipsum audiuntur, servi in Dominum torquentur, et qui crimen admiserunt, ac eiusdem criminis socius, contra socium in testem admittuntur. Ut supra quaest. 5. cap. 6. dictum est. Nec quicquam suorum abalienare, neque sibi debitum exigere potest. Et quod severius est, filii

partem bonorum per eam amissorum Actori provenire debere; quod dicere non congruit: quia cum casus ibi specificati pendeant ex donatione Regia, iam dudum proprietas huiusmodi bonorum, in Sacram Regni Coronam, ac per consequens donationem Regiae Maiestatis, per expositionem donatarii devoluta esse dignoscitur. Ideoque non inter ipsum Actorem sive Donatarium, et Regiam Maiestatem, ac Fiscum suum Regium, res controvertitur;

huiusmodi bonorum, in Sacram Regni Coronam, ac per consequens donationem Regiae Maiestatis, per expositionem donatarii devoluta esse dignoscitur. Ideoque non inter ipsum Actorem sive Donatarium, et Regiam Maiestatem, ac Fiscum suum Regium, res controvertitur; sed solum Donatarium, in quem totaliter iam ius Regium hac in parte translatum est, quive Notam affirmat; et

fidens contradictioni suae, ex paribus ipsum proclamari fecerit; Inhibitione et Repulsione uti poterit? Et quod sic, arguunt Multi ex eo, quod contrariorum ratio et consequentia esset eadem; idcirco aeque Actori, ac Contradictori, praedictis Iuridicis remediis uti licet. Quod autem non, dicunt Alii non stare istam paritatem inter eos, ob expressa Iura Regni; Alterum quod Actor semper paratus esse debet. 2. tit. 84.

tit. 69. et 6. Matth. art. 58. et 1. Vlad. art. 77. Dicta violatio, a verbo violo, quod non solum corrumpere, et vim inferre significat, sed et polluere, contaminare, ac probris afficere. Ideoque quando huiusmodi verbum aliquod, vel dictum minus honestum, vel aliquem contaminans, in sede Iudiciaria prolatum fuerit, ipsa propter sui sanctitatem violari, id est contaminari, pollui; et probris

Tholosanus lib. 2. cap. 6. de Repub. et Vitruvius lib. 5. de Architectura, loquens de Basilica Iulii, quam ipse architectatus erat, scribit; apud Romanos olim in Basilicis Iuris dicundi tribunalia, ac Iura ipsa quoque populo reddita fuisse; unde merito cavetur, ne quid huiusmodi in iis committatur, sed ut summa reverentia, honor, ac veluti religio quaedam exerceatur, et observetur, quaest. 21. cap. 10.

ipse architectatus erat, scribit; apud Romanos olim in Basilicis Iuris dicundi tribunalia, ac Iura ipsa quoque populo reddita fuisse; unde merito cavetur, ne quid huiusmodi in iis committatur, sed ut summa reverentia, honor, ac veluti religio quaedam exerceatur, et observetur, quaest. 21. cap. 10. Cum et Iudex nedum in tam sancta et religiosa domo, sed in sede Dei sedere, et locum eius tenere perhibeatur, ex eoque etiam

exponentium rebus et negotiis, Iudicibus et iusticiariis pedaneis exhibitorum. Quae facta legitima Citatione in Curiam Regiam irrogatur, et tales convicti perpetuo fiunt infames, nunquam amplius ad simile officium assumendi; ac insuper ducentis quoque mulctantur florenis, art. 78. anni 1563. inter Iudicem et Actorem dimidiandis. Secundo, ex male administrata tutela, quando scilicet Tutores ipsi, in personam pupilli, vel

dicat, Gell. lib. 11. cap. 11. Tertio, mentitus, convictus pudefieri, sed mendacium dicens, postea recollectus, mirari solet; quare hic venia dignus, ille vero vapulandus venit. Sic et fallere, ac falli, et falsum dicere, persimiliter se habet. Quinto, ex facto honoris, fol. 738. uti ibi latius patet. Sexto, ex certis criminalibus casibus, 1. tit. 9. nisi honor ibi, titulusque, pro

QUAESTIO VIGESIMA SEPTIMA. / Quare dicitur sententia Minor, et quid sit? Dicitur Minor, respectu sive correlative ad Maiores, puta iam declaratas, Capitalem, vel Emendae capitis, ac aliarum; quae non solum pecuniariam aliquam mulctam continent, sed etiam bonorum et capitum amissionem, aut emendam: haec autem solum in pecuniaria mulcta centum florenorum et damnorum refusione consistit. Et

Verbis cum alicui convitium fit; veluti si quis fur, latro, vel nequam dictus fuerit, Literis, cum quis carmen, historiam, aut aliud aliquid scriptum, in infamiam alterius scripserit, vel scribi ac confici curaverit. Gestu seu Habitu, ut dum quis praeter naturam, et morem alteri illuserit, vel aliquid huiusmodi egerit aut habitum induerit, qui ad iniuriam ipsi tendat. Iustin. lib. 4.

2. tit. 68. et simpliciter de quolibet debito idem intelligendum esse videtur 6. Sigis. Art. 13. et 6. Matth. art. 29. Idem quoque de damnis et debitis per rusticos, res ac haereditates non habentes, recuperandis sentiendum, 3. tit. 28. quod et ad Nobiles quoque refertur; Ibidem, Vide supra quaest. 12. cap. 4. secus observatum fuisse apud veteres

damnificato, tantorum destitui recompensa damnorum: Uti et Stylus, in huiusmodi incinerationis casu, usitatum refundendi damni, post amissionem capitis et bonorum, continet exemplum. Et communiter Iustitiae, ac legis est (inquiunt) peccata punire; et unicuique quod suum est reddere, veluti cum res furtim ablatae, Domino restituuntur. Vivius part. 2. Opin. 134. et cap. 5. lib. 3.

5. lib. 3. S. Ladislai Regis, Item Nemesis Carolina cap. 198. et 207. Et aliud item esset, quod in casibus Notae infidelitatis, et capitalis sententiae, caput simul et bona, ac res mobiles patratorum amittuntur; ergo et in criminalibus quoque haud inconveniens foret, potissimum in maximis commissis damnis, si huiusmodi malefici, ad maius, quam

maximis commissis damnis, si huiusmodi malefici, ad maius, quam ad caput solum, punirentur. Unde licet appareat, prior opinio confirmari per scriptum Ius, 1. tit. 15. Lud. Primi art. 9. 10. et 19. ac 6. Matth. art. 55. et 1. Vlad. art. 74. ubi per expressum habetur, quod si huiusmodi convicto, mortem, vel aliam poenam a Iure statutam Actor intulerit, a Iudice, et parte adversa, sine solutione

lapide, seu baculo, non debet se defendere ense, aut balista, seu pixide; quanquam haec omnia nomine teli confundantur, lege Corne . de Sica. Et de hac secunda defensa, potissimum ac principaliter dicti tituli satis luculenter tractant. Tertiam Honoris, ubi licet aggressus potuisset fugere, evitareque vulneris illationem; non tamen tenebatur fugam arripere, sed potius

in fuga iam, abituque occiderit. V. Quod Reus sine ullo capitis periculo famaeque iactura, cedere loco et effugere, seque recipere tutum in locum potuerit. Et ideo homicidam esse, et hac allegatione inculpatae tutelae uti, ac se defendere non posse; quia perpetrato malo, occasionem scelere suo dedit, ob idque neque Iudices ipsum audire, sed potius condemnare debere. Haec dicta Nemesis cap. 142. Quae pro maiori huius rei

solebat. Lud. secundi art. 35. anni 1518. et art. 6. Ferd. anni 1527. et aliis passim. Postea autem per Comites, vel Vice-Comites quorumcunque Comitatuum, una cum Iudicibus Nobilium, ac electis Nobilibus, singulis Anni quartalibus, diligens Inquisitio super omnibus Dominis, Nobilibus, et ignobilibus, fieri solita erat, ut si qui videlicet latrones fovere, vel si latrocinari comperientur, illico Comites, vel

in nullo propter hoc Magistratus onere convincetur, quia agit publico nomine, pro publico bono. Ideoque tanto diligentior deberet esse, in frequentandis huiusmodi Inquisitionibus, ut mali tollerentur, et boni quiete ac pacifice vivere possent. Vide supra quaest. 14. cap. 6. Neque vero Magistratui licebit contra huiusmodi Coniuratores excipere, quod id privatae magis iniuriae ultionem, quam publici boni promotionem

Quia posteaquam actum est de causis per omnia Iuridica remedia, et eae iam in angustam omnino rem adiudicatam quae sententia dicitur deductae sunt per Actorem, ne frustra sibi magni et diuturni suscepti labores, ac graves expensae cedant; necessarium plane, et iuribus ac consuetudinibus Regni consentaneum est, ut quae Iudicialiter decernuntur, ea debitae quoque Executioni demandentur; quia alioqui frustra celebrarentur fierentque

remedia, et eae iam in angustam omnino rem adiudicatam quae sententia dicitur deductae sunt per Actorem, ne frustra sibi magni et diuturni suscepti labores, ac graves expensae cedant; necessarium plane, et iuribus ac consuetudinibus Regni consentaneum est, ut quae Iudicialiter decernuntur, ea debitae quoque Executioni demandentur; quia alioqui frustra celebrarentur fierentque iudicia. 6. Vlad. articul. 1. Ludov. II. art. 41. anni

velut campana sine pistillo, vel potius ropalo. Etiam cum brachio Regali art. 30. anni 1546. amotis quorumvis supplicationibus, et prorogationum impedimentis, et art. 17. anni 1548. quo et fides, ac obedientia Regi, et pax, ac tranquillitas Regnicolis praestetur. QUAESTIO SECUNDA. Quid est igitur Executio?

vel potius ropalo. Etiam cum brachio Regali art. 30. anni 1546. amotis quorumvis supplicationibus, et prorogationum impedimentis, et art. 17. anni 1548. quo et fides, ac obedientia Regi, et pax, ac tranquillitas Regnicolis praestetur. QUAESTIO SECUNDA. Quid est igitur Executio? Est

6. Matth. art. 52. Secundo, quod Rex huiusmodi processum Iuris non impediat; et mandata in contrarium ad impediendum data non serventur. 3. Matth. art. 12. et art. 25. anni 1566. ac art. 6. anni 1608. et art. 34. anni 1613. QUAESTIO TERTIA. Quotuplex esse solet? Duplex. Alia enim

passim) ad partes exmittitur. 1. Vlad. art. 53. et 6. Matth. art. 10. Item 2. Vlad. art. 9. Alia autem mediata, quae fieri solet in partibus, per Comites, Vice-Comites, ac Iudices Nobilium, reportata per Actorem a superiori Iudice, de Curia Regia, revisa iam Appellatione, in literis Remissionalibus ipsius Iudicis ad exequendum

per Comites, vel Vice-Comites fieri debeat? Sic videlicet, quod reportata per Actorem remissione, sive literis Adiudicatoriis remissionalibus, de Curia Regia emanatis, debet idem Actor, huiusmodi Comites vel Vice-Comites, ac Iudices Nobilium, in quorum praesentiam rursus causa remissa est, cum praetactis literis Iudicis remittentis, requirere, petereque ut sibi infra quindecim dies Executionem faciant, 1. Vlad. art. 73. et 75.

ad sedem Iudiciariam Comitatuum, vel Banalem, dari et expediri debent, ut praesentatis ipsis ibidem, postea dicti Vice-Comites exinde exmittantur. Vel etiam per testimonia Capituli, aut Conventus, et Regios, aut Palatinales, ac etiam Banales homines, huiusmodi Executio fieri debeat. QUAESTIO SEXTA. Sed quae poena statuta, si Vice-Comites huiusmodi Executionem facere

Sed quae poena statuta, si Vice-Comites huiusmodi Executionem facere noluerint? Evocati ad tricesimum secundum diem, a die Evocationis in Curiam Regiam, in praesentiam scilicet Iudicum Regni ordinariorum, ac potissimum eiusdem, cum cuius huiusmodi literis Remissoriis, requisiti fuerunt, extra omnem seriem regesti, si culpabiles reperti fuerint, convincuntur in centum florenis, inter Iudicem, et Actorem dimidiandis;

ac potissimum eiusdem, cum cuius huiusmodi literis Remissoriis, requisiti fuerunt, extra omnem seriem regesti, si culpabiles reperti fuerint, convincuntur in centum florenis, inter Iudicem, et Actorem dimidiandis; ac insuper in damnis et expensis, in prosecutione huiusmodi factis et perpensis solummodo eidem Actori persolvendis eo facto; 5. Vlad. art. 9. Licet antea solummodo in viginti quinque marcis gravibus,

alterum eorundem, verbali dehonestatione, aut alia iniuria, vulneribusque seu verberibus affecerint, aut eum, sive eos neci tradiderint; eadem Regula contra illos malefactores observetur, qualis de turbatoribus hominum Regium, ac testimoniorum Capitulorum, vel Conventuum. 2. Vlad. art. 16. et infra quaest. 9. huius . Et alias quoque qui eos in Executionibus Comitatuum turbaret, quo minus ipsam exequi possent, talis scita prius

ire et proficisci recusasse, sufficienti documento, comprobare potuerit: Ex tunc onus singularum trium marcarum gravis ponderis, singulos duodecim florenos facientes ab eisdem T. et T. per omnia oportuna et Iuridica remedia, ac gravamina, (servatis tamen Iuridicis processibus) modis omnibus exigere debeatis et teneamini, secus non facturi. Stylus. Vide supra quaest. 17. cap. 7. in diversa forma, et diversa

cap. 7. in diversa forma, et diversa re. Ubi Nota, quod praemissa clausula inter parenthesim, videtur ex Stylo superflua, ideoque tollenda, quia praecedens clausula: per omnia oportuna et iuridica remedia ac gravamina, videtur ipsi esse contraria. QUAESTIO NONA. Quae poena statuta, turbatoribus hominum Regiorum, vel Palatinalium, et testimoniorum

art. 9. et 1. tit. 14. Imo vero tales, iuxta contenta generalis Decreti, puniri debent ita, ut etiam Gratia Regia ipsis suffragari nequeat. art. 32. Novizol. anni 1543. Et qui Iudiciis ac Iudicibus Regni non parent, in personis et bonis puniuntur. Poson. art. 31. anni 1546. Si autem haec Coloni fecerint, Domini se superinde iuramento expurgent, et ipsi Coloni proscribantur; ac si profugerint,

qui Iudiciis ac Iudicibus Regni non parent, in personis et bonis puniuntur. Poson. art. 31. anni 1546. Si autem haec Coloni fecerint, Domini se superinde iuramento expurgent, et ipsi Coloni proscribantur; ac si profugerint, perquirantur ab illis, in quorum bonis fuerint, et si eos statuere non possent, in homagiis ipsorum convincantur, salva poena malefactoribus infligenda. Ibidem. Ubi

relata vana erit et irrita. art. 50. anni 1559. Ubi Nota, quod si aliquando, (prout res humanae sunt caducae et fluxae, quae posteaquam parum effloruerint, vicissim deflorescant, ac intereant) alter executorum morte praeveniretur, ut huiusmodi Executionem referre non posset: ne tali casu principalis Iure suo destituatur, inductis in Capitulum, vel

unum, Iudices Nobilium vero, et Iurati assessores, per singulos dies, singulos denarios duodecim. art. 75. praenotati anni 1609. et antiquitus iam, art. 37. anni 1547. ac 6. Matth. art. 75. De Iudicibus Tabulae vide infra quaest. 18. QUAESTIO DECIMA TERTIA. Quid est

alioquin iam, non tres personae, prouti in omni Iudicio esse deberent, cap. 13. Prologi, sed una tantum secum ipsa, pro et contra se, allegans, respondens, ac iudicans erit, quod est (inquiunt) absurdum, ac cum Iuribus Regni pugnans. Atque haec quidem ista melius, illi vero frustra in scyrpo nodum quaeritant; resoluta enim iam pridem est haec curiositas publicis Regni statutis.

in omni Iudicio esse deberent, cap. 13. Prologi, sed una tantum secum ipsa, pro et contra se, allegans, respondens, ac iudicans erit, quod est (inquiunt) absurdum, ac cum Iuribus Regni pugnans. Atque haec quidem ista melius, illi vero frustra in scyrpo nodum quaeritant; resoluta enim iam pridem est haec curiositas publicis Regni statutis. 6. Sigis. art. 1. et 6. Matth.

in celebratione Iudiciorum personaliter, (vel per suos Vice-gerentes) interesse debent, art. 34. anni 1545. II. Quod per neminem astringi debeant, in favorem alicuius, consuetudines, et communem observantiam, ac Iuris ordinem, immutare, seu perturbare debeant. 1. Vlad. art. 10. III. Quod istis Iudicibus, et aliis similibus, ac in genere omnibus potentibus, prohibetur; ne vim inferant minoribus.

debeant, in favorem alicuius, consuetudines, et communem observantiam, ac Iuris ordinem, immutare, seu perturbare debeant. 1. Vlad. art. 10. III. Quod istis Iudicibus, et aliis similibus, ac in genere omnibus potentibus, prohibetur; ne vim inferant minoribus. 3. Sigis. articul. 4.

et Dominus Iudex Curiae, Vice-Iudicem Curiae; omnes autem habent suos Magistros Protonotarios, videlicet Dominus Palatinus unum suum, Dominus Iudex Curiae, similiter unum suum, et Dominus Personalis praesentia duos suos; ac quando etiam Locumtenens suae Maiestatis Regiae, persona Spiritualis erat, et ille quoque habebat suum, ita ut universe quinque fuerint. Quod autem Magistri Protonotarii, semper Iudiciis Octavalibus, integro numero interesse

defuerit, sed solum Locumtenens eiusdem extiterit: tunc talis Locumtenentis Vice-gerens, et Protonotarius, Vice-gerentem et Protonotarium dicti primarii Iudicis sequitur: quia primaria semper digniora secundariis, reputantur. Ac postremo tandem, in altera fronte eiusdem Tabulae, ex opposito Domini Personalis, Director Causarum locum suum habet: Vox tamen ipsorum, primum incipit ab hominibus Domini Archi-Episcopi, postea quatuor Nobilibus iuratis,

Unde sua salaria habere consueverunt? Ex Fisco Regio, sive ex Cameris Suae Maiestatis Regiis, Domini quidem Praelati, et Barones Consiliarii utpote Suae Maiestatis, utriusque ordinis, qui Appellationibus (ac iam Iudiciis quoque Extraordinariis, sive Fiscalibus) penes Dominum Locumtenentem, interesse debent; Item et Domini Praelatus, et Baro, in tabula suae Maiestatis Regia, in singulos dies per florenos duos.

Sigis. art. 1. Item 6. Matth. art. 73. et dicto 1. Vlad. art. 33. Verum hic non leves occurrunt obiectiones. Prima, si Iudex, secundum Deum, et Iustitiam eius, ac suum posse, ut praescripta forma continet, iudicabit, videbitur a legibus Regni exorbitare, et eae quoque ob hoc superfluae, et supervacaneae esse censebuntur? Nequaquam, quin potius iudicando secundum Deum, quem semper

vel aliter reformare, sed secundum ipsas, necesse est omnes iudicare, et iudicari. Ibidem ad finem. Tertia instabit ulterius, ipsas multoties, conscientiam aggravare, ut praecise in Communi Inquisitione, ac etiam aliis nonnullis casibus soepe apparere solet, atque ideo quod conscientiam aggravat, non videtur esse iustum? Negatur antecedens, quia ipsae ex se non aggravant conscientiam, sed praesupponunt talem iuraturum, vere

externa, non statim verum Iudicium ferri potest. Quarta, sed an Iudex Pedaneus potissimum, iudicabit ex bono et aequo, quod dici solet? Non sane, nisi partibus sic omnino volentibus, seque submittentibus, ac omnibus ordinariis Iuribus et legibus se sponte abdicantibus. Quia hoc modo iudicare, est non nisi supremae potestatis, etiam leges ipsas emendantis et corrigentis, quae praescripto Iuris non usquequaque astricta est; ut

Nota perpetuae Infidelitatis statuta habetur; 2. Matth. art. 19. et 1. Vlad. art. 70. Et de Iudicibus quoque vice versa, si quid perperam egerint. Vide 3. Vlad. art. 4. ac 3. Matth. art. 14. QUAESTIO VIGESIMA PRIMA. Num huiusmodi Iudices, vel Vice-gerentes eorum in causis suis, vel Dominorum

Aragonum et Siciliae Regem, ante annos 176. dixisse: Quod si tempore veterum Romanorum vixisset, se constructurum fuisse, contra Curiam, templum Iovi Positorio, in quo Senatores, priusquam in Senatum venirent, odium, amorem, ac privatos affectus omnes deponerent. Et Gell. lib. 14. cap. 4. Iudicem ex Iustitiae imaginis significatione, intelligi voluit, sanctum, severum, incorruptum, inadulabilem, contraque improbos,

cap. 4. Iudicem ex Iustitiae imaginis significatione, intelligi voluit, sanctum, severum, incorruptum, inadulabilem, contraque improbos, nocentesque immisericordem, atque inexorabilem, erectumque et arduum, ac potentem, vi et maiestate aequitatis, veritatisque terrificum; quia Iustitia forma, filoque virginali, aspectu vehementi et formidabili, luminibus oculorum acribus, neque humilis, neque atrocis, sed reverendae cuiusdam

ut idem disputat in libris Officiorum suorum, sint inter se aequipollentia, et ad invicem convertibilia. Per id autem quod dicit. (dicendi peritum) debet intelligi eius scientia, eloquentia, et omnis apte, ac apposite dicendi facultas, etiamsi aliquando propositum finem non consequatur, ut proxime dicetur. Ubi Nota, pluribus nominibus eos denotari, qui quoquo modo aliorum causas

si quam habet, in scripto Iure Tripartiti, vel Maioris decreti proponet, quam Iudex ex officio suo, scire, et interpretari debet; quia teste Cicerone pro Cluentio; Iudices sunt interpretes legum, ac veluti lex ipsa loquens, ut idem 3. de Legibus inquit. Tertio, consuetudinem (seu usum) loci urgebit, quam Iudex, tanquam propriam loci, et sibi bene notam admittere debet. 2. tit. 2. et in

vel si etiam propter honestatem, eo ire verentur, coram duobus testimoniis, Capituli vel Conventus, legitime exinde ad petitiones earundem exmissis, Procuratores constituere possunt, et dicta testimonia pro tali labore, ac Capitula et Conventus pro huiusmodi literis Procuratoriis, prouti et in aliis executionibus, et pro aliis Procuratoriis, solita tantum salaria accipere debent, et nihil plus ab eis exigere, 1. Vlad. art. 97.

et Polonorum uxores, habentes bona in hoc Regno Hungariae, neque valentes ad Procuratoriam constitutionem, semper intra Regnum venire, propter fragilitatem muliebris sexus, viarum longam intercapedinem, et discrimina, ac vel maxime, cum viris suis subiectae sint, solae absque illis; an tales semel, ut proxime supra annotati Studiosi peregrinantes, et servientes in exteras provincias proficiscentes, pro toto absentiae suae tempore,

Mulieres Nobiles, alias quoque fassiones, praesertim super Iuribus possessionariis, taliter facere possent, ut quidam inferre satagunt, quia citatus articulus clarus est, et praecise de constitutione procuratoria; ac non de aliis fassionibus sonat. Licet aliquando aliter fieri soleat, sed si ad forum contradictorium, an stare possent? IV. Constituuntur etiam in sedibus Comitatuum Procuratores, sed talis Constitutio, in medio illorum

et Canonico, non impetrata abolitione, quae est venia, seu licentia omittendae accusationis, a Iudice sponte data, vel impetrata; quae tamen in Iure nostro, non est necessaria, et punitur in maleficiis infamia; ac in Iudicio Ecclesiastico, in quinque libris auri 2. quaest. 3. Nostro autem Iure, si Actor actionem suam, prosequi noluerit, tunc Reus se ex paribus illius, simpliciter absolvi faciet,

QUAESTIO VIGESIMA NONA. Quid tandem Reus, qui et In-causam-attractus nuncupatur? Est omnis illa persona, contra quam aliquis, quovis Iure, ratione, et praetextu, quarumcunque rerum mobilium, vel immobilium, ac factorum, et dictorum agit. Unde recte dicitur a Re, quod alicui huiusmodi rei obnoxius sit, vel saltem esse praetenditur. In-causam-attractus autem dicitur ex eo, quod in Causam attrahitur.

Hisce tribus. Primo Deo, qui non est volens iniquitatem, et quem, nihil in coelo et terra latet, sed omnia illi plana sunt et pervia, scrutaturque corda, et probat renes, ac occulta et abdita quaeque videt et introspicit; ideoque decipi non potest; ut et Leo Papa dicit; ista est scientia summi Iudicis, cui pervium est omne solidum, et apertum omne secretum, cui obscura clarent, muta respondent,

et adulteriorum, etc. Secundo, Causae privilegiatae pauperum, quae primo quoque die sedis discuti solent. art. 52. anni 1563. Tertio, causae Extraordinariae Magistratuum, quae pro publico bono ac tranquillo statu Reipublicae, per Magistratum moveri solent, et potissimum penes Inquisitiones contra aliquos, de aliquo maleficio suspectos, factas, ut supra quaest. 31. 32. et 33. cap. 9.

occupationum novarum et veterum privilegiatae, impignorationum debitorum, divisionum inter fratres per Vice-Comites fiendarum. Item causae in Appellatione pendentes, Novorum iudiciorum, tutelarum, paraphernorum, et dotum, ac aliae huius farinae omnes, iuxta causarum aetatem, nullo habito delectu. QUAESTIO TERTIA. / In quibus causis conceditur

consuetudines, et an privatas aliquas constitutiones pro se facere possunt? Habent, aliqui Comitatus, et possunt sibi, non solum in agrorum, pratorum, sylvarum, fluviorum, et aliorum territoriorum sed etiam terminorum, ac processum iuridicorum suorum negotiis et causis constitutionem facere; ut scilicet breviori vel longiori processu, causa in sede Iudiciaria, coram Comite Parochiali, mota terminetur, sana inter se praehabita deliberatione.

processu, causa in sede Iudiciaria, coram Comite Parochiali, mota terminetur, sana inter se praehabita deliberatione. Sed tamen his cautelis, ne scilicet huiusmodi constitutio, generali decreto totius Regni, et vetustae ac approbatae consuetudini Curiae Regiae in Iudiciis observari solitae, praeiudicet, et deroget; neve alios Nobiles aliorum Comitatuum ad observationem talium privatarum constitutionum

Nobilium, vel etiam Vice-Iudicem Nobilium, ut talis citandus, citetur; ipsaque Citatio per Iudicem Nobilium, annotatur praetactis literis commissionis; et sic denique, ex omnibus simul fiunt integrales literae Evocatoriae. Ac huius posterioris Citationis exemplum tale esse potest, in Coniuratu Mosonien: in aliis autem ita scribitur; sicut ibi proceditur.

feria tertia proxima, post festum T. anno T. Debet claudi sigillo eiusdem Vice-Comitis usuali tantum, et non Comitatus, sine custodia in complicatione exterius, et magis sursum ultra medium, ac sub sigillo, lecta, per mediam similiter complicam, nulla subscriptione interius existente, ascribitur. Superscriptio superne deforis. Nobili T. Iudici Nobilium Comitatus

proferat, exauditis partibus, si causa coram superiori Iudice nondum est revisa, ad postulationem partis cuiusvis, causa cum tota serie, iterum transmittitur in Curiam Regiam, ubi causa revidetur, approbaturque vel emendatur, ac ad suum Iudicem, pro facienda Executione remittitur. Penes remissionales, et literas universitatis Exmissionales, Vice-Comes vadit ad Executionem. Repulsione obviatur, post Repulsionem causa vicissim ad suos Iudices

Prohibita simplex. Tertius, post alias similes Exceptiones Prohibita cum onere. Quartus, Probatio, sive communis Inquisitio. Quintus, Prohibitio ab attestatione. Sextus, ex fassionibus testium, Iudicium et sententia, ac Iuramentum quoque interdum. Septimus, exceptio contra testes, vel Coniuratores, ubi necessitas postulabit. Octavus, sententia per non-venit. Nonus, Novum Iudicium. Decimus, Repulsio post Executionem. Undecimus, Appellatio.

in prima sede post factam Citationem, ad communem exmittebatur, quod sane ante contestatam litem, pro inconveniente omnino habetur, et contra continentiam citati articuli fit) qua tandem reportata et calculata Iudicium fiebat; ac postea abscissis omnibus Iuridicis remediis intra Dominium bonorum, necessaria sequebatur Executio, quoad bona; sed convictio, si pars succumbens instabat, in Curiam Regiam transmittebatur. Ubi autem dicta Citatio, intra

41. anni 1569. Verum iam omnia haec, in desuetudinem abeunt. Ubi Nota quod si cognoscere lubet, quid sint Calumniator, Praevaricator, et Tergiversator, ac quomodo quilibet puniendus, vide quaest. 27. cap. 10. QUAESTIO OCTAVA. / An autem etiam indigenae seu domestici Procuratores,

obser. 85. Imo vero non solum Procuratores, sed et partes ipsae, hoc Iuramento astringi debebant. 5. Matth. art. 17. et Sylvest. teste part. 2. Vocabulo Iuramentum 1. ac Actor quidem prior iurabat se bona fide, non animo calumniandi causam movisse; prout et Quadr. 3. tit. 24. habet. Ego N. iuro ad fidem meam, Deo debitam, fidelitatemque Principi

non animo calumniandi causam movisse; prout et Quadr. 3. tit. 24. habet. Ego N. iuro ad fidem meam, Deo debitam, fidelitatemque Principi nostro observandam, per Deum vivum ac verum, etc. Quod ego hanc causam, quam contra Nobilem N. movi, et prosequi volo, non movi animo vexandi ipsum, seu calumniandi iniuste; sed credo, et iudico me bonam et iustam causam contra eum

QUAESTIO DUODECIMA. / Quo iure potissimum solet huiusmodi processus fori Ecclesiastici fulciri? Legibus Regni, iuxta Decreta Matthiae et Vladislai Regum art. 40. anni 1559. ac tandem Canonicis sanctionibus, art. 27. anni 1563. et art. 21. anni 1553. siquidem multa iam de foro saeculari translata esse dignoscuntur, ad

dignoscuntur, ad hoc forum Ecclesiasticum, quae pariter iam utrique communia esse videntur, uti dictum est quaest. 3. proxime praecedenti. In quibus tamdiu solemus nos legibus Regni firmare, quamdiu eas nobis, ac causis nostris suffragari viderimus; ast ubi iis destituti fuerimus, illico ad dictas sanctiones Canonicas, confugium capere cogimur, quae longe ampliores sunt, et latius sese extendunt, supra quaest. 13.

Cui postea adiungitur Relatio citationis peractae, hoc quo sequitur modo. FORMA CONFICIENDI LIBELLI. Coram vobis Reverendissimo Domino T. etc. et in Spiritualibus causarum auditore, ac vicario generali Ecclesiae (T) Egregius (T) Legitimus Procurator Generosae Dominae (T) Egregii (T) consortis (T) ut Actricis, cum literis Procuratoriis, honorabilis Capituli (T) contra et adversus Egregios (T) et (T) ut

item, et proventuum ex bonis ipsi A. testamentaliter per tutorem suum legatis, perceptis refusionem, usque ad praetactam summam viginti quinque millium florenorum, puri auri, sententialiter convinci et aggravari; ac advocato etiam brachio saeculari, in quantum necesse erit, omnibus viis, et remediis Iuris, per censuras Ecclesiasticas, art. 25. anni 1552. compelli. Et sic petit ac postulat, salvo

et aggravari; ac advocato etiam brachio saeculari, in quantum necesse erit, omnibus viis, et remediis Iuris, per censuras Ecclesiasticas, art. 25. anni 1552. compelli. Et sic petit ac postulat, salvo Iure addendi, minuendi, mutandi, et de novo producendi, ac corrigendi, art. 49. anni 1563. Et protestatur de iniuria gravissima, expensisque litis, tam extra, quam intra Iudicium factis;

erit, omnibus viis, et remediis Iuris, per censuras Ecclesiasticas, art. 25. anni 1552. compelli. Et sic petit ac postulat, salvo Iure addendi, minuendi, mutandi, et de novo producendi, ac corrigendi, art. 49. anni 1563. Et protestatur de iniuria gravissima, expensisque litis, tam extra, quam intra Iudicium factis; et deinceps fiendis, usque ad decisionem causae.

proxime citato 49. anni praenotati 1563. Sed usque nunc adhuc indecisae manent, unde tota essentia et usus earundem, stabit in arbitrio bene, uti praemissum est, conscientiosi Iudicis, An, Quando, et Quibus in Casibus, ac non nisi ante litis contestationem admitti debeant? quibus si simpliciter semper licebit sic, uti, quemadmodum nunc iam solet fieri, quis unquam In-causam-attractorum poterit se eliberare, contra huiusmodi Actorem, semper

vigorem iteratae Citationis. Quartus si In-causam-attractus comparet, non loquitur, priusquam deponat onus non comparitionis. Ubi vero deposuerit onus Iudiciarium, et redemptionem Citatoriarum, ac Valvalium, regreditur ad petitionem parium omnium. Quinto, si necdum comparuerit (I) decernuntur contra ipsum, literae monitoriae, iterum valvis templi affigendae, et neque hic loquitur, donec

tempore pronuntiationis sententiae, in ipso foro Spirituali, seu coram Vicario, postea in singulis Parochiis, in quibuscunque Actor voluerit, eadem Excommunicatio vice iterata publicatur, compulsatis campanis, et accensis ac in terram proiectis candelis, inter Solennia Missae praesente Universa Plebe. Octavus, si forte necdum comparuerit (I) et neque obediverit, decernitur contra ipsum Invocatio brachii saecularis, et

sive Summistis peti debent, veluti sunt, quibus potissimum in sede Metropolitana Strigoniensi utuntur, Hostiensis, Antoninus, Sylvester, et alii huius classis authores, Speculator, Navarrus, Covarruvias, summa Angelica. Ac denique ex Decretalibus quoque Pontificum ac Decreto Gratiani desumi solent, huiusmodi sanctiones. Duodecimus, his omnibus sic praemissis, a Vicario Diocoesano, fit Appellatio, ad Vicarium

quibus potissimum in sede Metropolitana Strigoniensi utuntur, Hostiensis, Antoninus, Sylvester, et alii huius classis authores, Speculator, Navarrus, Covarruvias, summa Angelica. Ac denique ex Decretalibus quoque Pontificum ac Decreto Gratiani desumi solent, huiusmodi sanctiones. Duodecimus, his omnibus sic praemissis, a Vicario Diocoesano, fit Appellatio, ad Vicarium Metropolitanum, ac ab inde denique ad Nuncium

denique ex Decretalibus quoque Pontificum ac Decreto Gratiani desumi solent, huiusmodi sanctiones. Duodecimus, his omnibus sic praemissis, a Vicario Diocoesano, fit Appellatio, ad Vicarium Metropolitanum, ac ab inde denique ad Nuncium Apostolicum, qui tunc temporis circa Curiam Regiam, ex delegatione Summi Pontificis constitutus fuerit, aut omnino in Curiam Romanam, uti iam dictum est, quaest. 1. (quanquam de facto

eidem subiectarum, (cui etiam adiunxi, alios duos processus, alterum in Comitatibus, et alterum in Sedibus Spiritualibus, observari solitos) non quidem verborum floribus convestitam, neque orationum pigmentis delibutam, sed simplici, ac trito, et quotidiano sermonis filo, contextam. Quippe quod mihi animus non fuerit lepores sermonis sectari, vel orationum ornamenta venari, sed res ipsas potius, quae nobis magna usui esse debebant, undequaque conquirere, et in hunc

et lucis, et utilitatis rebus sunt allatura. Ideoque vobis tanto gratiora esse debent, quanto maiori cum commoditate, universa hic simul reposita habebuntur, ut scilicet his sic perceptis et cognitis, ad solidiora et penitiora Iurium, ac legum patriarum penetralia, faciliorem aditum habere possitis. Et quanquam fortassis non deerunt, qui vobis, vel aliud quippiam occipiendum, et magis prosequendum persuadere; vel etiam levitate, exilitateque istius opellae, nauseam et

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report