Your search found 22809 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 19654-20063:

libris contineri, quaecumque hactenus in eo doctrinae genere reperta sunt. Ea primum huic Operi praefixa fuit inscriptio, ut idem distingui posset ab alio Opere, quod aliquot ante annis Auctor ipse Cartesianam secutus Rationem vulgaverat: ac tum dici vere potuit ex recentioribus selectiora Auctorem suis exponere versibus voluisse. At in nova hac Editione cum idem retinendus sit Titulus, ne nimirum ipso mutato diversum esse hoc Opus appareat, rogandus est Lector, ut hunc

Philosophorum ad illam usque diem inventa. In illa nempe, quae tum erat, satis certe ampla atque illustri Philosophicarum rerum copia consistendum sibi esse Auctor decreverat; neque enim ipsi, vel si libuisset nova quaeque porro persequi ac superioribus adjungere, vacuum jam suppetebat tempus, cum ad potiores esset gravioresque subeundas curas evocatus. Siquidem Anno 1762 delatum ipsi munus fuit, quod ab Epistolis Latinis vocant: quo tanquam gradu septem post annos ad

subeundas curas evocatus. Siquidem Anno 1762 delatum ipsi munus fuit, quod ab Epistolis Latinis vocant: quo tanquam gradu septem post annos ad conscribendas Pontificias ad Principes Viros Litteras conscendit. Hoc munere etiamnum fungitur, ac septimus ac decimus jam in exitu est annus, ex quo PIO VI Pont. Max. suam hanc navat operam, atque ita navat, ut nihil sibi potius, atque honorificentius esse ducat, quam ut doctissimo satisfaciat Principi, cujus

evocatus. Siquidem Anno 1762 delatum ipsi munus fuit, quod ab Epistolis Latinis vocant: quo tanquam gradu septem post annos ad conscribendas Pontificias ad Principes Viros Litteras conscendit. Hoc munere etiamnum fungitur, ac septimus ac decimus jam in exitu est annus, ex quo PIO VI Pont. Max. suam hanc navat operam, atque ita navat, ut nihil sibi potius, atque honorificentius esse ducat, quam ut doctissimo satisfaciat Principi, cujus immortalia sunt in

immortalia sunt in omni laudum, meritorumque genere monumenta; ut omnino existimandum sit Divino plane consilio ipsius Pontificatum in ea reservatum fuisse tempora, quibus Ecclesia maximis undique jactata fluctibus, summa Moderatoris, ac Magistri sui virtute, sapientia, atque animi magnitudine indigeret. CHRISTOPHORI STAY / AD / BENEDICTUM FRATREM / EPISTOLA. Redditus est Liber mihi tuus, in quo

quo Philosophiam, eam praesertim, quae a Newtono traditur, versibus complexus es; quem quidem et cupidissime excepi, et semel atque iterum maxima cum voluptate perlegi. Quid enim mihi gratius esse potest, quam cura jam omni, ac diuturni laboris molestia te esse perfunctum; aut quid me magis delectet, quam ea tibi feliciter, atque ex animo processisse, quae ut susciperes, auctor ego tibi praecipuus fuissem? Nam eam quidem video additam esse rebus omnium

in summa rerum obscuritate aut sit praetermissum, aut a carminum cultu, atque humanitate detractum. Ain vero? Pergin tu Musas, omnino ut sapiant, adigere? miror equidem illas tantopere morigeras esse factas, atque a risu, ac joco, ad tantam severitatem traductas. Sed opportune actum est a te, qui leniore primi de Cartesiana Philosophia operis argumento, quo facilius obsequi vellent, cum semel induxeris, freno velut jam recepto, quocumque libuerit, impellis,

joco, ad tantam severitatem traductas. Sed opportune actum est a te, qui leniore primi de Cartesiana Philosophia operis argumento, quo facilius obsequi vellent, cum semel induxeris, freno velut jam recepto, quocumque libuerit, impellis, ac moves. Quapropter tibi ego plurimum, ac fere aeque mihimetipsi gratulor. Nosti enim quamdiu a te flagitarim, ut, cum in tradendis illius doctrinae rationibus, quae a Cartesio est instituta, non mediocrem legentium comprobationem esses

Sed opportune actum est a te, qui leniore primi de Cartesiana Philosophia operis argumento, quo facilius obsequi vellent, cum semel induxeris, freno velut jam recepto, quocumque libuerit, impellis, ac moves. Quapropter tibi ego plurimum, ac fere aeque mihimetipsi gratulor. Nosti enim quamdiu a te flagitarim, ut, cum in tradendis illius doctrinae rationibus, quae a Cartesio est instituta, non mediocrem legentium comprobationem esses consequutus, eo loci minime consisteres,

delectum, ne cum te ad scribendum contulisses, videreris sententias sequutus esse hujusmodi, quae Musarum ingenio magis essent accommodatae, quam veritati, judicioque Naturae. Neque vero magnopere me movebat summa rerum difficultas, ac magnitudo: sperabam enim, quaecumque a communi carminum consuetudine remota, aut aliena etiam viderentur, te diuturno jam usu paratiorem facile assequuturum. Itaque cum rem aggressus esses, experiendi magis, ut ipse ajebas, voluntate,

involucris, atque in tanta rerum obscuritate delitescerent. Nam neque tuae, neque cujusquam facultatis esse existimabam, ut universam motuum doctrinam, quam Mechanicam vocant, Keplerianas leges, tam varios ac tam impeditos Lunae cursus, atque alia hujusmodi, quae a Gravitatis vi promanant, illa item quae lucis, et colorum naturam continent, enunciare, ac versibus expolire valeat. Quae cum omnia perfecta jam a te, atque absoluta esse videam,

ut universam motuum doctrinam, quam Mechanicam vocant, Keplerianas leges, tam varios ac tam impeditos Lunae cursus, atque alia hujusmodi, quae a Gravitatis vi promanant, illa item quae lucis, et colorum naturam continent, enunciare, ac versibus expolire valeat. Quae cum omnia perfecta jam a te, atque absoluta esse videam, possumne illud tibi ominari, quod in scribendo propositum nobis habere minime quidem debemus, tamen si consequamur, libenti animo excipere ne

omnia perfecta jam a te, atque absoluta esse videam, possumne illud tibi ominari, quod in scribendo propositum nobis habere minime quidem debemus, tamen si consequamur, libenti animo excipere ne Sapientes quidem vetant, ut quantum operae ac vigiliae tam diuturnus labor attulit, tantum legentium secunda comprobatio afferat jucunditatis. Si enim eorum, quae mandantur litteris, ab ipsa difficultate aliqua repetenda est laus, affirmare profecto ausim, ex quo

arripiant ad reprehendendum. Erunt enim fortasse nonnulli, qui tam accurate res tam difficiles versibus pertractandas esse non arbitrentur, moremque Neoptolemi in hoc scribendi genere servari potissimum oportere dicant, ut moderatius, ac levius sit philosophandum: tenuiorem esse Musarum habitum, quam ut valentioris doctrinae vim sustinere possint: praescripta enim esse vocabula, et quasdam veluti disciplinae formulas, quae rerum vim, potestatemque duntaxat declarare

Musarum habitum, quam ut valentioris doctrinae vim sustinere possint: praescripta enim esse vocabula, et quasdam veluti disciplinae formulas, quae rerum vim, potestatemque duntaxat declarare valeant: has autem arcendas esse a carminibus, ac prorsus repudiandas, propterea quod quae a venustate, ac numeris omnino abhorreant: ita si persequi illa etiam velimus, quae ab intima philosophia hauriri solent, cum eadem per se satis aspera sint, atque impedita posse ea quidem quasi

possint: praescripta enim esse vocabula, et quasdam veluti disciplinae formulas, quae rerum vim, potestatemque duntaxat declarare valeant: has autem arcendas esse a carminibus, ac prorsus repudiandas, propterea quod quae a venustate, ac numeris omnino abhorreant: ita si persequi illa etiam velimus, quae ab intima philosophia hauriri solent, cum eadem per se satis aspera sint, atque impedita posse ea quidem quasi mollitie enervari carminum, illustrari autem non posse.

mollitie enervari carminum, illustrari autem non posse. At qui ita sentiunt, nimium angustis terminis amplissima Poetarum studia definiunt. Quae enim erit tanta artis hujus inopia, atque infirmitas, si primos tantummodo possit aditus, ac summa rerum vestigia persequi, majoribus autem doctrinis, ac gravioribus enunciandis nulla sit facultas, atque copia? Sed hujus quidem judicii iniquitas redarguenda re ipsa est a te potius, quam verbis a me refellenda. Quamquam enim tua

qui ita sentiunt, nimium angustis terminis amplissima Poetarum studia definiunt. Quae enim erit tanta artis hujus inopia, atque infirmitas, si primos tantummodo possit aditus, ac summa rerum vestigia persequi, majoribus autem doctrinis, ac gravioribus enunciandis nulla sit facultas, atque copia? Sed hujus quidem judicii iniquitas redarguenda re ipsa est a te potius, quam verbis a me refellenda. Quamquam enim tua cum legerem, et exornari numeris res a te agnoverim, atque

enunciandis nulla sit facultas, atque copia? Sed hujus quidem judicii iniquitas redarguenda re ipsa est a te potius, quam verbis a me refellenda. Quamquam enim tua cum legerem, et exornari numeris res a te agnoverim, atque ipso splendore, ac varietate carminis in claritate, ac luce collocari, idque ut confirmarem, pluribus e locis repetere exempla possem, tamen ne gratiae aliquid tribuere videar, nihil quidem de te ipse amplius, at de universo potius hoc scribendi genere ea

copia? Sed hujus quidem judicii iniquitas redarguenda re ipsa est a te potius, quam verbis a me refellenda. Quamquam enim tua cum legerem, et exornari numeris res a te agnoverim, atque ipso splendore, ac varietate carminis in claritate, ac luce collocari, idque ut confirmarem, pluribus e locis repetere exempla possem, tamen ne gratiae aliquid tribuere videar, nihil quidem de te ipse amplius, at de universo potius hoc scribendi genere ea dicam, quae sentio. Ac primum hoc

in claritate, ac luce collocari, idque ut confirmarem, pluribus e locis repetere exempla possem, tamen ne gratiae aliquid tribuere videar, nihil quidem de te ipse amplius, at de universo potius hoc scribendi genere ea dicam, quae sentio. Ac primum hoc facile concesserim Musas profecto delicatioris cujusdam esse fastidii atque offensionis, ut solemnes quasdam disciplinae formulas respuant; quis enim ferat, ut in carminibus duplicatas rationes, ac triplicatas, areas

genere ea dicam, quae sentio. Ac primum hoc facile concesserim Musas profecto delicatioris cujusdam esse fastidii atque offensionis, ut solemnes quasdam disciplinae formulas respuant; quis enim ferat, ut in carminibus duplicatas rationes, ac triplicatas, areas temporibus proportionales, atque alia hujusmodi usurpemus? Verum quae suis enunciare nominibus ob minus elegantem dicendi modum minime audemus, an eadem ut aliter efferamus, omnis interclusus est locus? Nullane alia

atque alia hujusmodi usurpemus? Verum quae suis enunciare nominibus ob minus elegantem dicendi modum minime audemus, an eadem ut aliter efferamus, omnis interclusus est locus? Nullane alia erit ratio, qua haec verborum asperitas leniri, ac moderari possit? Quaeque ob inamoeniorem quandam speciem conjungi eum numerorum venustate nequeant, nullo pacto eadem illuminare, ac distinguere valeamus? Atqui scimus Poetis suum esse loquendi morem, quo ipsi omnia et comiter, et

efferamus, omnis interclusus est locus? Nullane alia erit ratio, qua haec verborum asperitas leniri, ac moderari possit? Quaeque ob inamoeniorem quandam speciem conjungi eum numerorum venustate nequeant, nullo pacto eadem illuminare, ac distinguere valeamus? Atqui scimus Poetis suum esse loquendi morem, quo ipsi omnia et comiter, et jucunde, clare item, et dilucide exhibent; pollere enim illos formis quibusdam, ac simulacris, quibus res ita conveniant,

venustate nequeant, nullo pacto eadem illuminare, ac distinguere valeamus? Atqui scimus Poetis suum esse loquendi morem, quo ipsi omnia et comiter, et jucunde, clare item, et dilucide exhibent; pollere enim illos formis quibusdam, ac simulacris, quibus res ita conveniant, atque illustrent, ut easdem pene contrectare manibus, atque usurpare oculis videamur. Neque vero haec simulandi, efformandique ratio tantummodo in grandioribus argumentis, velut in

res ita conveniant, atque illustrent, ut easdem pene contrectare manibus, atque usurpare oculis videamur. Neque vero haec simulandi, efformandique ratio tantummodo in grandioribus argumentis, velut in motibus animi metu, ac terrore concitandis, adhibenda est, ut cum in fabulis Orestem inducunt agitatum furiarum taedis ardentibus, aut Philoctetem, ac Prometheum vi doloris misere ejulantem, aliaque hujusmodi flexanima, atque ad aegritudinem, ac moerorem

vero haec simulandi, efformandique ratio tantummodo in grandioribus argumentis, velut in motibus animi metu, ac terrore concitandis, adhibenda est, ut cum in fabulis Orestem inducunt agitatum furiarum taedis ardentibus, aut Philoctetem, ac Prometheum vi doloris misere ejulantem, aliaque hujusmodi flexanima, atque ad aegritudinem, ac moerorem declarandum aptissima. Latius patet haec effingendarum imaginum ratio, atque ad res etiam, quae nullam habent animi perturbationem,

animi metu, ac terrore concitandis, adhibenda est, ut cum in fabulis Orestem inducunt agitatum furiarum taedis ardentibus, aut Philoctetem, ac Prometheum vi doloris misere ejulantem, aliaque hujusmodi flexanima, atque ad aegritudinem, ac moerorem declarandum aptissima. Latius patet haec effingendarum imaginum ratio, atque ad res etiam, quae nullam habent animi perturbationem, exprimendas aeque convenire potest. Quid enim est tantopere a sensibus, vitaeque consuetudine

habent animi perturbationem, exprimendas aeque convenire potest. Quid enim est tantopere a sensibus, vitaeque consuetudine abductum, quid tam asperum, tam impeditum, quod simulacra ejusmodi minime recipiat? Quare si hunc similitudinum, ac specierum usum ad severiores etiam doctrinas traducimus, si res quasque colorare, effingere, animare, oculis subjicere possumus, quae, malum, est ista judicii perversitas, ut tenebras claritati ac luci anteponamus? Nonne enim tum

recipiat? Quare si hunc similitudinum, ac specierum usum ad severiores etiam doctrinas traducimus, si res quasque colorare, effingere, animare, oculis subjicere possumus, quae, malum, est ista judicii perversitas, ut tenebras claritati ac luci anteponamus? Nonne enim tum excitatur animus, ac movetur acrius, et signorum hujusmodi praesidio, quae obscuriora sunt, etiam videt, ac percipit clarius, quam si solemnibus vocabulis, usitatoque loquendi more indicarentur? Nam si

usum ad severiores etiam doctrinas traducimus, si res quasque colorare, effingere, animare, oculis subjicere possumus, quae, malum, est ista judicii perversitas, ut tenebras claritati ac luci anteponamus? Nonne enim tum excitatur animus, ac movetur acrius, et signorum hujusmodi praesidio, quae obscuriora sunt, etiam videt, ac percipit clarius, quam si solemnibus vocabulis, usitatoque loquendi more indicarentur? Nam si aliquam a Philosophia accersitam, sive ex ipsa

oculis subjicere possumus, quae, malum, est ista judicii perversitas, ut tenebras claritati ac luci anteponamus? Nonne enim tum excitatur animus, ac movetur acrius, et signorum hujusmodi praesidio, quae obscuriora sunt, etiam videt, ac percipit clarius, quam si solemnibus vocabulis, usitatoque loquendi more indicarentur? Nam si aliquam a Philosophia accersitam, sive ex ipsa Geometria sententiam proponere mihi velis, quae quidem usitatis verbis horridius dici solet, ut

Quae quidem cum lego, praeter quam quod argumentum plane assequor, libentius etiam assequor; dum enim splendidiora haec adjumenta ad obscuritatem amovendam comparantur, rebus etiam accedit hilaritas quaedam, ac lepos, quo fit, ut aspera nitide, jejuna plene, pervulgata novo, ac minus usitato more dicantur. Illud tamen in hisce exprimendis simulacris praecipue animadverti oportere arbitror, ut moderatior quaedam retineatur ratio, atque ad

argumentum plane assequor, libentius etiam assequor; dum enim splendidiora haec adjumenta ad obscuritatem amovendam comparantur, rebus etiam accedit hilaritas quaedam, ac lepos, quo fit, ut aspera nitide, jejuna plene, pervulgata novo, ac minus usitato more dicantur. Illud tamen in hisce exprimendis simulacris praecipue animadverti oportere arbitror, ut moderatior quaedam retineatur ratio, atque ad doctrinae severitatem accommodetur, ne dum graviores disciplinas

possit lepos, atque urbanitas, idem etiam severioribus doctrinis rite adjungatur. Atque idcirco varia dicendi genera sunt a Poetis instituta, ut de majoribus rebus locupletior sit oratio, atque ornatior, de tenuioribus autem pressior, ac subtilior. Hinc res publice gestas, bellique varios casus epico versu illustrare illos, ac distinguere videmus: cum autem instituere nos, ac docere velint, venustum quidem servant, at candidum, et moderatum loquendi genus; atque in hac

idcirco varia dicendi genera sunt a Poetis instituta, ut de majoribus rebus locupletior sit oratio, atque ornatior, de tenuioribus autem pressior, ac subtilior. Hinc res publice gestas, bellique varios casus epico versu illustrare illos, ac distinguere videmus: cum autem instituere nos, ac docere velint, venustum quidem servant, at candidum, et moderatum loquendi genus; atque in hac eadem tenuiori instituendi ratione cum in faciliore argumento versantur, nonne alium sibi

ut de majoribus rebus locupletior sit oratio, atque ornatior, de tenuioribus autem pressior, ac subtilior. Hinc res publice gestas, bellique varios casus epico versu illustrare illos, ac distinguere videmus: cum autem instituere nos, ac docere velint, venustum quidem servant, at candidum, et moderatum loquendi genus; atque in hac eadem tenuiori instituendi ratione cum in faciliore argumento versantur, nonne alium sibi proponunt, quem sequantur, modum, alium, cum in

et moderatum loquendi genus; atque in hac eadem tenuiori instituendi ratione cum in faciliore argumento versantur, nonne alium sibi proponunt, quem sequantur, modum, alium, cum in obscuriore? neque enim quo pacto de rebus rusticis, ac de agrorum cultu dicunt, eodem etiam difficiliores Philosophiae partes pertractare possint. At dolemus profecto multa atque eximia tradendae carminibus Philosophiae exempla, sive hominum, sive temporum injuria periisse; unum tantummodo

temporum injuria periisse; unum tantummodo reliquum est, idem tamen locupletissimum specimen, Lucretii Poema, quem mihi quidem non tam ipse potissimum imitari velle, atque exprimere videris, quam ab ipsa rerum similitudine deferri, ac pene rapi ad imitationem dicendi. Quid enim convenientius est, atque aptius, quam ut sermo rebus consentiat, aut quid magis alienum, quam, cum obscuriores sententias tractamus, orationem adhibere inaniter ita exultantem, ut legentium

inquirenda natura sint cognita, quam omnium superiorum temporum diuturnitas viderit? Verum si, quae optima sunt, eadem a paucis conquirantur, an idcirco etiam erunt a Musarum cognitione removenda? Quasi vero ea tantummodo, quae ludicra, ac leviora sint, venustiore hoc scribendi genere pertractari oporteat, aut eos, qui severioribus studiis sese dediderunt, bene, ac gnaviter ab omni humanitate alienos esse censeamus. Num enim, quia aliunde doctrinas petere ipsi possint,

conquirantur, an idcirco etiam erunt a Musarum cognitione removenda? Quasi vero ea tantummodo, quae ludicra, ac leviora sint, venustiore hoc scribendi genere pertractari oporteat, aut eos, qui severioribus studiis sese dediderunt, bene, ac gnaviter ab omni humanitate alienos esse censeamus. Num enim, quia aliunde doctrinas petere ipsi possint, idcirco haec urbaniora contemnet; imo vero eo libentius ad haec confluent, ut unde antea aegritudinem animo contraxerant, inde

Platonem concioni praetulit; quod multo etiam magis nobis est quaerendum in rebus gravissimis, atque a populi judicio, et consuetudine omnino abhorrentibus; philosophia enim vulgi testimoniis minime ducitur, neque imperitorum conventus, ac plausus consectatur, sed paucis contenta judicibus in sapientiorum duntaxat comprobatione conquiescit. Sapientes autem viros non modo libenter excepturos arbitror, sed haud levem nobis etiam gratiam habituros, cum quae ipsi cogitant,

comprobatione conquiescit. Sapientes autem viros non modo libenter excepturos arbitror, sed haud levem nobis etiam gratiam habituros, cum quae ipsi cogitant, quaeque in doctrinae quasi penetralibus delitescunt, aliena industria ornatiora, ac meliora in lucem proferri videant. Plurima hoc loco et veterum, et recentiorum Philosophorum judicia colligere possem. Sed cum Leibnitium et scribendis versibus dedisse operam sciam, et Philosophiae numeris explicandae rationem,

veritatis ipsius, atque omnium consensu, quam tacito unius suffragio moveamur. An erat nobis diu ambigendum, quem potissimum sequeremur, cum Newtoni unius summam laudem, atque eorum, quae ab illo sunt inventa, incredibilem magnitudinem, ac praestantiam consideraremus? Quod Socrati accidisse accepimus, ut Graeciae universae testimonio sapientissimus judicaretur; idem profecto summo viro contigit, ut vivus etiam, ac videns prope Princeps, ac Parens Philosophiae merito sit

eorum, quae ab illo sunt inventa, incredibilem magnitudinem, ac praestantiam consideraremus? Quod Socrati accidisse accepimus, ut Graeciae universae testimonio sapientissimus judicaretur; idem profecto summo viro contigit, ut vivus etiam, ac videns prope Princeps, ac Parens Philosophiae merito sit nuncupatus. Nonne enim in hac naturae obscuritate peregrinantes antea, errantesque tanquam hospites diu, multumque pluribus in rebus versabamur, cum praeclara potissimum nos

incredibilem magnitudinem, ac praestantiam consideraremus? Quod Socrati accidisse accepimus, ut Graeciae universae testimonio sapientissimus judicaretur; idem profecto summo viro contigit, ut vivus etiam, ac videns prope Princeps, ac Parens Philosophiae merito sit nuncupatus. Nonne enim in hac naturae obscuritate peregrinantes antea, errantesque tanquam hospites diu, multumque pluribus in rebus versabamur, cum praeclara potissimum nos illius instituta ab erroris

et cogitatione ea persequi velimus, quae sub sensus minime cadunt, commenta magis nostra, quam res ipsas describemus. Sed plerique vel ingenii aestu, vel gloriae cupiditate abrepti, cum omnem rerum formam, atque ordinem tenere sese, ac perspicere jactarent, ad illa, quae omnino ignorarent, delabi maluerunt, quam ea quaerere, quae in sensus ipsos facile incurrerent. Illi igitur dum initia, primasque causas aequo cupidius consectabantur, a rebus ipsis, quae cognosci

eorum, quibus instructi sumus, sensuum usu, atque experientia rerum percipiendarum sita ratio, primus hic contemplandae Naturae quasi patefactus est aditus, hinc suscipiendus, atque inchoandus est labor. Diu, multumque rerum est habitus, ac facies pervidenda, servandus ordo, conversiones, mutationesque omnes investigandae, quid pro diverso corporum, ac locorum situ oriatur, inspiciendum, quid constans in rebus, quid varium sit, inquirendum. Tum omnis animi contentio

Naturae quasi patefactus est aditus, hinc suscipiendus, atque inchoandus est labor. Diu, multumque rerum est habitus, ac facies pervidenda, servandus ordo, conversiones, mutationesque omnes investigandae, quid pro diverso corporum, ac locorum situ oriatur, inspiciendum, quid constans in rebus, quid varium sit, inquirendum. Tum omnis animi contentio eo potissimum est convertenda, ut videamus, quid aptum inter se, conveniens sit, aut quid quamque rem rite consequatur,

probe nobis explorata sint, ad eorum etiam, quae ignorabamus, scientiam perveniamus. Quibus quasi fundamentis positis, nequaquam nobis erit expetendum, ut et subito intelligamus, quibus e naturae legibus rerum omnium efflorescat ordo, ac ipsa rerum initia, summosque ortus aperiamus. Praeclare nobiscum agetur, si tot, tantisque adjumentis ad proximiores tantummodo assequendas causas inducamur. Est enim longissima quaedam continuatio, causarumque series, ut aliae propius

summosque ortus aperiamus. Praeclare nobiscum agetur, si tot, tantisque adjumentis ad proximiores tantummodo assequendas causas inducamur. Est enim longissima quaedam continuatio, causarumque series, ut aliae propius res ipsas attingant, ac gignant, eaedem ex aliis superioribus emanent, illae autem ex iis, quae proxime antecedunt, atque ita aliae ex aliis, tanquam ramorum aliorum ex aliis erumpentium propagines, consequantur, donec perventum sit ad prima rerum initia,

atque ita aliae ex aliis, tanquam ramorum aliorum ex aliis erumpentium propagines, consequantur, donec perventum sit ad prima rerum initia, summasque causas, velut altissimas stirpes, unde reliquarum omnium series procreantur ac fluunt. Quapropter nequaquam nobis continuo ad remotissima rerum principia deveniendum est, ut per inferiorum deinde, ac succedentium causarum ordines ad ultimos rerum effectus perspiciendos descendamus; sed a rebus ipsis paulatim

prima rerum initia, summasque causas, velut altissimas stirpes, unde reliquarum omnium series procreantur ac fluunt. Quapropter nequaquam nobis continuo ad remotissima rerum principia deveniendum est, ut per inferiorum deinde, ac succedentium causarum ordines ad ultimos rerum effectus perspiciendos descendamus; sed a rebus ipsis paulatim pedetentimque ad propinquiores primo causas movendus est cursus, deinde ad alias, quae propiores iis sunt, gradus

utinam hujusmodi vestigiis institissent, quicumque Philosophiae excolendae operam hactenus dederunt: uberiorem sane rerum pulcherrimarum scientiam haberemus. Nam si aliquando cognitus hic fuit optimus philosophandi usus, saepe tamen, ac diu intermissus fuit, aut omnino neglectus. Baconem de Verulamio doctrinarum omnium ducem, ac magistrum hujusmodi artis, atque ineundae viae demonstratorem quidem fuisse scimus, minime tamen hanc laudem rerum etiam inventarum gloria

dederunt: uberiorem sane rerum pulcherrimarum scientiam haberemus. Nam si aliquando cognitus hic fuit optimus philosophandi usus, saepe tamen, ac diu intermissus fuit, aut omnino neglectus. Baconem de Verulamio doctrinarum omnium ducem, ac magistrum hujusmodi artis, atque ineundae viae demonstratorem quidem fuisse scimus, minime tamen hanc laudem rerum etiam inventarum gloria cumulasse. Eundem investigandi modum Galileus, immortale illud Italiae lumen, cum

fere interciderat aliquandiu praeclara haec Naturae inquirendae ratio iterum ad comminiscendi delapsa licentiam, donec a Newtono restituta est, atque in ampliorem formam reddita, quam unquam antea obtinuisset. Incredibilem enim ille vim, ac praestantiam addidit istiusmodi investigandi artibus, cum illam etiam adjunxisset, cujus ipse fuisset auctor, atque inventor, Infinitorum disciplinam, qua nihil ad res cognoscendas opportunius. Quapropter mihi quidem non ille tantummodo

videri solet. Hinc minime mirum, si eo usque progressum vidimus, quo omnes simul omnium conatus nunquam antea pertinuerunt. Quamvis enim ille potius partem aliquam Naturae attigerit, non universam perlustrarit; tamen ab illo mirifice, ac singulariter auctam naturae cognitionem, et nostra, et quaecumque consequetur aetas, sentiet, atque fatebitur. Quanta enim subito lux, verique species enituit, cum eam corporum omnium conjunctionem esse declararet, qua ita sese vicissim

fatebitur. Quanta enim subito lux, verique species enituit, cum eam corporum omnium conjunctionem esse declararet, qua ita sese vicissim omnia pertraherent, ut gravitatis viribus haec Mundi universitas contineretur. Quam ingens inde, ac mirificus earum rerum ordo emanavit, cum errantium siderum motus, veris atque autumni antecessiones, accedentis, ac recedentis oceani aestus, telluris ipsius figuram ac conformationem ex una eademque causa proficisci videremus? Quantam

qua ita sese vicissim omnia pertraherent, ut gravitatis viribus haec Mundi universitas contineretur. Quam ingens inde, ac mirificus earum rerum ordo emanavit, cum errantium siderum motus, veris atque autumni antecessiones, accedentis, ac recedentis oceani aestus, telluris ipsius figuram ac conformationem ex una eademque causa proficisci videremus? Quantam vero mentis vim, ingeniique aciem, quantam perspiciendi eam esse celeritatem oportuit, quantam in geometria, atque

viribus haec Mundi universitas contineretur. Quam ingens inde, ac mirificus earum rerum ordo emanavit, cum errantium siderum motus, veris atque autumni antecessiones, accedentis, ac recedentis oceani aestus, telluris ipsius figuram ac conformationem ex una eademque causa proficisci videremus? Quantam vero mentis vim, ingeniique aciem, quantam perspiciendi eam esse celeritatem oportuit, quantam in geometria, atque illa infinitorum doctrina solertiam, quae

vero mentis vim, ingeniique aciem, quantam perspiciendi eam esse celeritatem oportuit, quantam in geometria, atque illa infinitorum doctrina solertiam, quae difficillimas hujusmodi, atque obscurissimas corporum vires, quas abdiderat ac tenebris Natura obduxerat, quae aliorum corporis cognoscendorum munerum fuit ratio, eadem etiam indagandae, ac eruendae gravitatis par esse potuit. Quae enim eximia excitanda animadversio est, ut extensa intelligamus esse corpora,

atque illa infinitorum doctrina solertiam, quae difficillimas hujusmodi, atque obscurissimas corporum vires, quas abdiderat ac tenebris Natura obduxerat, quae aliorum corporis cognoscendorum munerum fuit ratio, eadem etiam indagandae, ac eruendae gravitatis par esse potuit. Quae enim eximia excitanda animadversio est, ut extensa intelligamus esse corpora, dividi eadem, et moveri, ac minime penetrari posse, atque alia ejusdem generis complura? Unjuscujusque mehercule

quae aliorum corporis cognoscendorum munerum fuit ratio, eadem etiam indagandae, ac eruendae gravitatis par esse potuit. Quae enim eximia excitanda animadversio est, ut extensa intelligamus esse corpora, dividi eadem, et moveri, ac minime penetrari posse, atque alia ejusdem generis complura? Unjuscujusque mehercule corporis usu, et quotidiana oculorum consuetudine ad haec cognoscenda inducimur. Sed Gravitatem ut universis insidere corporibus cognosceremus, quantus

diligentissime considerandi, ut ex tot ingentibus, variisque motibus gravitatis mores perspicerentur, tantique muneris fides eluceret. Quae ille cum diu multumque intellexisset, cum constare omnia cerneret, singularumque rerum exemplis, ac testimoniis comprobari, tum vero ad caetera corporum officia gravitatis accessionem fieri oportere minime dubitavit, ejusdem legibus, tanquam vinculis teneri omnia, et coalescere. Quantus vero hic subito rerum omnium consensus,

fieri oportere minime dubitavit, ejusdem legibus, tanquam vinculis teneri omnia, et coalescere. Quantus vero hic subito rerum omnium consensus, confirmatioque extitit, cum tot ignoti antea caeli motus, Lunae, et Cometarum incerti omnino, ac varii cursus clarissime patuissent, cumque easdem, quas ipse praescripsisset, germanas esse Naturae leges declararent! Atque hoc quidem ille in conversionibus siderum, atque ingentibus hisce mundi corporibus praestitit. Quid autem? Num

clarissime patuissent, cumque easdem, quas ipse praescripsisset, germanas esse Naturae leges declararent! Atque hoc quidem ille in conversionibus siderum, atque ingentibus hisce mundi corporibus praestitit. Quid autem? Num leviora illa, ac minora esse censemus, quae in tenuissimis radiorum particulis perfecit? Nam quid corpore illo, quae lux dicitur, nobis erat obscurius? Nam autem postea, quam haec quoque est ab illo pertractata naturae pars, quid nobis in ea penitus

perfecit? Nam quid corpore illo, quae lux dicitur, nobis erat obscurius? Nam autem postea, quam haec quoque est ab illo pertractata naturae pars, quid nobis in ea penitus cogniscenda claritatis omnino defuit? Subtilissimum, ac tenuissimum lucis radium dividimus, ac dispertimur, singulis quibusque partibus quae ratio, quae vis insit, novimus, e quorum admixtione quae colorum discrimina oriantur, quoque e corporum contextu qui redeat color, definimus. Quid

lux dicitur, nobis erat obscurius? Nam autem postea, quam haec quoque est ab illo pertractata naturae pars, quid nobis in ea penitus cogniscenda claritatis omnino defuit? Subtilissimum, ac tenuissimum lucis radium dividimus, ac dispertimur, singulis quibusque partibus quae ratio, quae vis insit, novimus, e quorum admixtione quae colorum discrimina oriantur, quoque e corporum contextu qui redeat color, definimus. Quid denique est in minimis his rebus, atque a

extitisse Viros, alterum hunc ipsum Newtonum, Poetarum principem Homerum alterum, quos quidem in dissimillimis artibus simillima laude dignos arbitror. Ante Homerum si qui fuerunt poetae, hujusmodi certe fuerunt, quales ille in Phaeacum, ac Procorum epulis adhibuit. Verum quae Poematis vis esset, ac virtus, quod illustrium virorum res gestas contineret, ornamentisque omnibus illustraret, a nemine quidem antea erat intellectum. Exortus est ille, qui fabulam cum invenisset,

Homerum alterum, quos quidem in dissimillimis artibus simillima laude dignos arbitror. Ante Homerum si qui fuerunt poetae, hujusmodi certe fuerunt, quales ille in Phaeacum, ac Procorum epulis adhibuit. Verum quae Poematis vis esset, ac virtus, quod illustrium virorum res gestas contineret, ornamentisque omnibus illustraret, a nemine quidem antea erat intellectum. Exortus est ille, qui fabulam cum invenisset, idem ita perfecit, ut legitimi carminis tum primum sit ars

ars constituta. Cujus egregium exemplum cum omnes intuerentur, sibique ad imitandum proponerent, is optimi Poetae laudem est adeptus, qui propius ab illo abfuisset. Nam si quispiam peculiares aliquas Poematis partes expolisse accuratius, ac ulterius protulisse videri potest, quis tamen aut illum in praecipuis carminis laudibus superavit, aut hanc ipsam expoliendi, ac exornandi Poematis gloriam siquis est assequutus, non ab illo repetat, atque accersat? Quid hoc similius

qui propius ab illo abfuisset. Nam si quispiam peculiares aliquas Poematis partes expolisse accuratius, ac ulterius protulisse videri potest, quis tamen aut illum in praecipuis carminis laudibus superavit, aut hanc ipsam expoliendi, ac exornandi Poematis gloriam siquis est assequutus, non ab illo repetat, atque accersat? Quid hoc similius esse potest, atque ad exprimenda Newtoni in Philosophiam merita aptius? Cujusnam enim ea laus esse potest, ut eorum, quae ab illo

ornarit, auxerint; tamen quidnam est tam eximie ab iis adjectum, cujus non ipse antea quodammodo semina jecerit, aut vestigia apertissime commonstrarit? Is enim in Philosophia architectus, molitor, effector dicendus est, qui, quae summa, ac praecipua erant, invenit, atque absolvit, caetera item, quae tenuiora essent, adumbravit, ac aliis excolenda reliquit, atque ita idem omnia et inchoasse, et perfecisse videri possit. Atque utinam ab his, qui deinde ad has disciplinas

semina jecerit, aut vestigia apertissime commonstrarit? Is enim in Philosophia architectus, molitor, effector dicendus est, qui, quae summa, ac praecipua erant, invenit, atque absolvit, caetera item, quae tenuiora essent, adumbravit, ac aliis excolenda reliquit, atque ita idem omnia et inchoasse, et perfecisse videri possit. Atque utinam ab his, qui deinde ad has disciplinas excolendas sese conferunt, ampla quaedam, atque insignia rebus hisce, ac rationibus incrementa

essent, adumbravit, ac aliis excolenda reliquit, atque ita idem omnia et inchoasse, et perfecisse videri possit. Atque utinam ab his, qui deinde ad has disciplinas excolendas sese conferunt, ampla quaedam, atque insignia rebus hisce, ac rationibus incrementa adjungantur. Sed nescio, quo pacto accidit in artibus fere omnibus, ac doctrinis, ut cum aliquem excellentem gradum attigerint, eo loci consistant, et non modo non ulterius proferantur, sed retro plerumque referri

videri possit. Atque utinam ab his, qui deinde ad has disciplinas excolendas sese conferunt, ampla quaedam, atque insignia rebus hisce, ac rationibus incrementa adjungantur. Sed nescio, quo pacto accidit in artibus fere omnibus, ac doctrinis, ut cum aliquem excellentem gradum attigerint, eo loci consistant, et non modo non ulterius proferantur, sed retro plerumque referri soleant. Ita fit, ut quemadmodum Homero bene constitutae fabulae laudem tot saeculorum

videtur hominis commendatio, qui non leviora quaedam ornamenta, sed Naturae ipsius vim, atque artificium perspexerit, nobisque declararit. Qua quidem in re, illud nobis praecipue propositum debet esse, ut ex hac magnificentia, ac pulcherrimarum rerum cognitione facile intelligamus tanti operis effectorem, ac moderatorem Deum. Nam bene, ac sapienter est a Bacone de Verulamio traditum, eum, qui minime hunc rerum ordinem intelligeret, ignorare fortasse posse

Naturae ipsius vim, atque artificium perspexerit, nobisque declararit. Qua quidem in re, illud nobis praecipue propositum debet esse, ut ex hac magnificentia, ac pulcherrimarum rerum cognitione facile intelligamus tanti operis effectorem, ac moderatorem Deum. Nam bene, ac sapienter est a Bacone de Verulamio traditum, eum, qui minime hunc rerum ordinem intelligeret, ignorare fortasse posse Rectorem, ac Mundi Gubernatorem Deum esse; qui vero in rerum contemplatione omnino

perspexerit, nobisque declararit. Qua quidem in re, illud nobis praecipue propositum debet esse, ut ex hac magnificentia, ac pulcherrimarum rerum cognitione facile intelligamus tanti operis effectorem, ac moderatorem Deum. Nam bene, ac sapienter est a Bacone de Verulamio traditum, eum, qui minime hunc rerum ordinem intelligeret, ignorare fortasse posse Rectorem, ac Mundi Gubernatorem Deum esse; qui vero in rerum contemplatione omnino esset versatus, qui hunc ornatum

rerum cognitione facile intelligamus tanti operis effectorem, ac moderatorem Deum. Nam bene, ac sapienter est a Bacone de Verulamio traditum, eum, qui minime hunc rerum ordinem intelligeret, ignorare fortasse posse Rectorem, ac Mundi Gubernatorem Deum esse; qui vero in rerum contemplatione omnino esset versatus, qui hunc ornatum praeclare nosceret, qui tantam in rebus omnibus convenientiam, consensionemque videret, eum praeesse mundo Dominum

praeclare nosceret, qui tantam in rebus omnibus convenientiam, consensionemque videret, eum praeesse mundo Dominum dubitare non posse. Atque hinc quidem accepimus Newtonum, qui unus omnium naturae opificium eximie, ac singulariter pervidisset, tantam animo imbibisse summi Artificis speciem, ut commoveri se illius praesenti numine, eumque colere, ac vereri palam praeseferret: felicior quidem futurus, si, ut vim religionis, ita etiam illius castitatem

dubitare non posse. Atque hinc quidem accepimus Newtonum, qui unus omnium naturae opificium eximie, ac singulariter pervidisset, tantam animo imbibisse summi Artificis speciem, ut commoveri se illius praesenti numine, eumque colere, ac vereri palam praeseferret: felicior quidem futurus, si, ut vim religionis, ita etiam illius castitatem intellexisset. Hoc quidem certum exploratumque est naturae contemplationem religionis, pietatisque magistram, ac ducem semper fuisse

numine, eumque colere, ac vereri palam praeseferret: felicior quidem futurus, si, ut vim religionis, ita etiam illius castitatem intellexisset. Hoc quidem certum exploratumque est naturae contemplationem religionis, pietatisque magistram, ac ducem semper fuisse habitam. Qui enim possumus cogitatione complecti praecellentem illam, ac praestantem naturam, cujus dominatu teneri omnia, ac rebus humanis provideri videamus, qui caste pieque colendam, atque officiis omnibus

ita etiam illius castitatem intellexisset. Hoc quidem certum exploratumque est naturae contemplationem religionis, pietatisque magistram, ac ducem semper fuisse habitam. Qui enim possumus cogitatione complecti praecellentem illam, ac praestantem naturam, cujus dominatu teneri omnia, ac rebus humanis provideri videamus, qui caste pieque colendam, atque officiis omnibus demerendam arbitremur; ut hinc (qui praestantissimus est Philosophiae fructus) virtutum

quidem certum exploratumque est naturae contemplationem religionis, pietatisque magistram, ac ducem semper fuisse habitam. Qui enim possumus cogitatione complecti praecellentem illam, ac praestantem naturam, cujus dominatu teneri omnia, ac rebus humanis provideri videamus, qui caste pieque colendam, atque officiis omnibus demerendam arbitremur; ut hinc (qui praestantissimus est Philosophiae fructus) virtutum omnia origo repetenda sit, unde excitamur ad constantiam, ad

vim inertiae quae corpus conservat in eodem statu quietis, vel motus uniformis in directum, nisi aliqua vis externa cogat eum statum immutare: exponit hujusmodi vires statum immutantes, quae et agentes vocantur, dividit, ac metitur, ad versum 1515. Tum virium, ac motuum compositionem aggreditur tam directam, quam obliquam, ac eorundem resolutionem. Porro a vers. 1690 de viribus centralibus agit, per quas descripta curva linea jacet semper in

in eodem statu quietis, vel motus uniformis in directum, nisi aliqua vis externa cogat eum statum immutare: exponit hujusmodi vires statum immutantes, quae et agentes vocantur, dividit, ac metitur, ad versum 1515. Tum virium, ac motuum compositionem aggreditur tam directam, quam obliquam, ac eorundem resolutionem. Porro a vers. 1690 de viribus centralibus agit, per quas descripta curva linea jacet semper in eodem plano, quod transit per

vis externa cogat eum statum immutare: exponit hujusmodi vires statum immutantes, quae et agentes vocantur, dividit, ac metitur, ad versum 1515. Tum virium, ac motuum compositionem aggreditur tam directam, quam obliquam, ac eorundem resolutionem. Porro a vers. 1690 de viribus centralibus agit, per quas descripta curva linea jacet semper in eodem plano, quod transit per rectam, per quam corpus projicitur, et per centrum virium; et

Concludit postremo, ut corporibus, sic mentibus suam videri esse vim quandam inertiae, qua eundem, in quo sunt, statum animi conservare nituntur, nisi extrinsecus quibusdam viribus dimoveantur, velut variis motibus, ac affectibus, qui tranquillitati nostra obsunt plurimum, ac pacatam vitae rationem perturbare consuerunt, eoque, quo maxime nobis opus est, ad summas nimirum, perennesque res assidua meditatione dirigendi.

suam videri esse vim quandam inertiae, qua eundem, in quo sunt, statum animi conservare nituntur, nisi extrinsecus quibusdam viribus dimoveantur, velut variis motibus, ac affectibus, qui tranquillitati nostra obsunt plurimum, ac pacatam vitae rationem perturbare consuerunt, eoque, quo maxime nobis opus est, ad summas nimirum, perennesque res assidua meditatione dirigendi.

sit. Tum a vers. 1336. redit ad corpora inaequaliter per aerem descendentia, et inde massas, et densitates aestimat, et inter se comparat ad vers. 1386. Definit porro quid sit centrum gravitatis, et aequilibrii leges exponit, ac ad simplicium machinarum genera delabitur, vectem nempe, et stateram, cuneum, cochleam, axem in peritrochio, trochlras, et rotas dentatas. Turbari tamen eas aequilibrii leges a funium resistentia, et ab attritu

ad varias humanarum mentium inaequalitates, atque inclinationes, quae ortum ducunt a diversis lorum, morum, exemplorum, judiciorum, affectuum conditionibus, iis tamen, ait, Sapientem non moveri, sed naturae vi dumtaxat duci, ac recta rationi obtemperare. LIBRI QUARTI. De caelestium corporum gravitate acturus Caeli prae Terra magnitudinem considerat, Naturaeque in

vero non posse. Tum ad Newtoni laudes delabitur, in iisque ad vers. 100. insistit. Ordinem, quem sibi proponit servandum, exemplo astronomicarum dimensionum explicat, atque a vers. 134. Lunam aggreditur attingens ejus motus, ac vestigans distantiam, unde gravitatem ejusdem in terram deducit, eamque esse in ratione reciproca duplicata distantiarum probat, exemploque confirmat ad vers. 308. Ad hanc deinde progreditur distantiarum legem in caeteris

ipsa, quae inventa est in gravitate Lunae cum gravitate nostrorum corporum comparata. Qua in ratione explicanda, et confirmanda ad vers. 822 immoratur. Ex quibus infert gravitatem nostrorum corporum in Terram ejusdem esse, ac eam generis, quae primarios Planetas in Solem, secundarios in primarios trahit; propterea diffusam undique per totum Planetarum hoc ingens spatium esse, nec jam soli, ut hactenus creditum, Terrae tribuendam. A vers. 851

vires sunt, ut horum diametri; cujus rei ratio ad omnes figuras solidas similes extenditur. Excurrit inde ad dissolvendum illud, quod contra gravitatem objici solet, cur decidentes lapides a parietibus trahi non videantur, ac in deviationes ut vocant, pendulorum in magnum aliquem montem sit transitus, ratioque eas deviationes investigandi indicatur ad vers. 1768. Superioribus hoc elegantissimum Newtoni inventum additur, descendendo in sphaera,

mediam inquirendi. Demum ex intimo terrestrium partium textu capta occasione episodium concinnat enumerando multorum de constitutione Terrae, ipsiusque ortu sententias, postque Poetarum somnia, Cartesiique, Burnetii, ac Wistoni commenta, multa ex Taliamedis libro affert tanquam in exemplum labentis in praeceps plerumque rationis humanae, cum finium a Natura sibi positorum oblita temere procurrit.

quae deinde ad delicias, ad fastum, ambitionemque traductae sunt; quod pluribus illustratur exemplis; illud praecipue exquiritur, unde homines a naturali inter se aequalitate ad inaequalitatem transierint, et ad rerum dominia, ac terrarum pro cujusque jure divisiones, qua ex re agros dimetiendi profluxit ars, praesertim in Aegypto, exundante Nilo, quae deinde mirum aucta in modum sub Geometria nomine transiit ad universae Telluris magnitudinem,

qua ex re agros dimetiendi profluxit ars, praesertim in Aegypto, exundante Nilo, quae deinde mirum aucta in modum sub Geometria nomine transiit ad universae Telluris magnitudinem, figuramque deprehendendam, et ad distantias, ac moles siderum. Haec praefatus de magnitudine, et figura Telluris per observationes investigata agere aggreditur, expositoque totius libri quinti argumento a vers. 124. varia innuit artificia, quibus id olim consequi

posse, neque revera in Ellipsi circa Solem moveri, sed alias curvas vias circa commune illud centrum longe implexus, quanquam non longe ab Ellipsi distantes debere describere, idque ad vers. 1855. Eas invenire Curvas, ac determinare veras planetarum cum primariorum, tum secundariorum orbitas humani ingenii his saltem, quae nunc habemus, praesidiis muniti vires exsuperat. Ipsum quoque trium corporum se mutuo trahentium systema inextricabile

Ipsum quoque trium corporum se mutuo trahentium systema inextricabile videtur, quod mitescit tamen, si unum corpus sit longe maximum, reliqua vero duo minora, et ad ingentem locata distantiam, cujusmodi esse Solem, Terram, ac Lunam, cum inter se comparantur, scimus. Hinc a vers. 1920 ad motuum Luna theoriam delabitur, a gravitate mutua in Terram ac Solem repetitum, omniumque ejus mutationum, praesertim celeritatis, distantiae, orbitae

maximum, reliqua vero duo minora, et ad ingentem locata distantiam, cujusmodi esse Solem, Terram, ac Lunam, cum inter se comparantur, scimus. Hinc a vers. 1920 ad motuum Luna theoriam delabitur, a gravitate mutua in Terram ac Solem repetitum, omniumque ejus mutationum, praesertim celeritatis, distantiae, orbitae inclinationis, apsidum lineae, nodorumque rationem reddit ad versum 2341. Hanc Lunae in suis motibus varietatem, atque inconstantiam

apsidum lineae, nodorumque rationem reddit ad versum 2341. Hanc Lunae in suis motibus varietatem, atque inconstantiam hominibus ait causam fuisse, ut ejus sideri omnia hic apud nos mutationibus obnoxia tribuerent, ac animorum quoque nostrorum vitia, ac furorem, quo nostra plerumque culpa vexamur, inde deducerent; ex hoc humani generis communem insaniam fabella quadam perstringit, ac tranquillitatis animi, sapientiae, atque virtutis vim

rationem reddit ad versum 2341. Hanc Lunae in suis motibus varietatem, atque inconstantiam hominibus ait causam fuisse, ut ejus sideri omnia hic apud nos mutationibus obnoxia tribuerent, ac animorum quoque nostrorum vitia, ac furorem, quo nostra plerumque culpa vexamur, inde deducerent; ex hoc humani generis communem insaniam fabella quadam perstringit, ac tranquillitatis animi, sapientiae, atque virtutis vim breviter in ipso libri fine

omnia hic apud nos mutationibus obnoxia tribuerent, ac animorum quoque nostrorum vitia, ac furorem, quo nostra plerumque culpa vexamur, inde deducerent; ex hoc humani generis communem insaniam fabella quadam perstringit, ac tranquillitatis animi, sapientiae, atque virtutis vim breviter in ipso libri fine demonstrat. LIBRI SEXTI. Praemissis quibusdam de

tranquillitatis animi, sapientiae, atque virtutis vim breviter in ipso libri fine demonstrat. LIBRI SEXTI. Praemissis quibusdam de quietis ac laborum vicissitudine in hominum vitae a Natura instituta, quam et ipse in studiis experitur suis, primo sexti libri argumentum proponit, tum a vers. 93 ad vers. 264 in librarionis Lunae causam inquirit, eandemque

primo phaenomena omnia, quae in diurna, menstrua, atque annua dividuntur, describit, praeterea et singularia, quaedam pro certo regionum situ indicat, tum quaeque causis attribuit suis, quae generatim in mutua Terrae in Lunam ac Solem gravitate continentur; qua occasione post fluminum quorumdam ac puteroum aestuationes, maris alios quoque motus considerat, et qui prope polos fieri observati sunt, et qui a ventis et fluminibus, atque ab

describit, praeterea et singularia, quaedam pro certo regionum situ indicat, tum quaeque causis attribuit suis, quae generatim in mutua Terrae in Lunam ac Solem gravitate continentur; qua occasione post fluminum quorumdam ac puteroum aestuationes, maris alios quoque motus considerat, et qui prope polos fieri observati sunt, et qui a ventis et fluminibus, atque ab ipsius Terrae exhalationibus excitantur. Quae omnia fuse ad vers. 1002

docet similem marino aestui, a quo tamen ventos exoriri posse, quod quidam suspicati sunt, negat; neque a causa aestus gignente ullam ait in barometris, quam percipiamus, mutationem effici. Eos porro aestus, qui in Jove, ac Saturno, illo quatuor, hoc quinque circumferente Lunas, fieri debent, considerat, ubi et de Jovis fasciis agit, quae possunt et a nubibus circa Jovem ipsum exortis nostrarum similibus provenire. Ex hoc ad caelestium corporum

conservari possunt. Ob diversam hujusmodi caudarum speciem, Cometae alii caudati, criniti alii, alii appellantur barbati, licet eum tractum nebulosum semper in partem Soli contrariam distendat, in quo etiam deflexus cujusdam, ac curvaturae ratio redditur; tempusque definitur, a quo avulsus a Cometae corpore tanquam quidam fumus ascendat in caudam, quae fumi conscensio ab impulsu lucis a Sole incurrentis gigni non potest. Cur quidam nigrantes sulci

accedere non videantur, cur ipsius gravitatis naturae ignoratio nihil efficiat, quin ea possit existere, cur demum aetheris resistentia caelestes motus a gravitate ortos non perturbet, ubi et spatium materia ubique stipatum ac plenum a Natura prorsus excluditur; unde ad vortices Cartesianos a vers. 1891 fit transitus, eosque neque existere, neque, si existere, perdurare, neque, si perdurarent, leges caelestium motuum servire posse ad vers. 2147

vers. 173. Consequitur item ab illapsis per exiguum foramen radiis in opposito clausi cubiculi pariete suis expressas coloribus pingi rerum externarum imagines, de quibus agit usque ad v. 264. Inde umbras corporum considerat, ac Perspectivae, quam vocant, artis ortum, Astronomicorum, et Geodeticorum instrumentorum usum, et Gnomonicae rationes attingit. A vers. 302. ad successivam luminis propagationem delabitur, eamque probat et inertiae vi, et

artis ortum, Astronomicorum, et Geodeticorum instrumentorum usum, et Gnomonicae rationes attingit. A vers. 302. ad successivam luminis propagationem delabitur, eamque probat et inertiae vi, et satellitum Jovis ecclipsibus, ac demum a vers. 527. ad vers. 706. luminis, quod a stellis fixis ad nos devenit, aberratione. Tum quae lucis celeritas sit, ex utroque hoc argumento deducit; in qua expendenda immoratur usque ad vers. 912. Immensam hinc arguit

ad eam luminis proprietatem, quam reflexionem, et refractionem vocant, quarum leges describens, gradum facit ad diversam radiorum naturam, a qua colorum varietatem deducit; agitque pluribus de celeberrimo illo Newtoni, ac maximarum utilitatum foecundissimo hujus temporis de coloribus invento. A vers. 1435. expositas leges experimentis perspicue comprobaturus, primum, quae in experiendo caveri oporteat, ne in fraudem inducamur, exponit; tum

perspicue comprobaturus, primum, quae in experiendo caveri oporteat, ne in fraudem inducamur, exponit; tum vario tentamine in septem illos colores, quos nominatim declarat, radium quemque tanquam in sua elementa retexit, ac praecipue a vers. 1684. vitreum Prisma describit, ejusque usum explicat in exhibendis, quibus radius componitur, coloribus, atque horum discrimen ac ingenitam, et constantem suam cujusque vim ac naturam exponit. Eorum

quos nominatim declarat, radium quemque tanquam in sua elementa retexit, ac praecipue a vers. 1684. vitreum Prisma describit, ejusque usum explicat in exhibendis, quibus radius componitur, coloribus, atque horum discrimen ac ingenitam, et constantem suam cujusque vim ac naturam exponit. Eorum intervalla sum sonorum intervallis comparat; quid ex aliquibus, quid ex omnibus inter se commixtis coloribus prodeat, docet. Demum a vers. 2126. ad

in sua elementa retexit, ac praecipue a vers. 1684. vitreum Prisma describit, ejusque usum explicat in exhibendis, quibus radius componitur, coloribus, atque horum discrimen ac ingenitam, et constantem suam cujusque vim ac naturam exponit. Eorum intervalla sum sonorum intervallis comparat; quid ex aliquibus, quid ex omnibus inter se commixtis coloribus prodeat, docet. Demum a vers. 2126. ad naturalium colorum rationem devenit, easdemque esse

a coloribus; quid colorum varietas in mundo praestet: ut inde animorum affectus arguantur: alios aliis coloribus allici: quam varia esse possit in coloris voce significatio: quam falsa ejusdem apud vulgus intelligentia, ac inde tanquam a Natura exemplo inductum inter homines, eorumque officia discrimen. LIBRI OCTAVI. Orditurus hunc librum a speculis

transfert ad hominis animum extra se per res varias abeuntem, neque ea quae interius geruntur, contemplantem, qua neglecta sui ipsius cognitione, facile in vitia prolabitur, iisque consuescens naturae suae dignitatem deprimit ac deformat. Quae praefatus, a vers. 108. Speculorum rationem, quae a reflexione lucis provenit, pertractat, ac primo de planis speculis agit, eorumque imagines, quo pacto, quibusque radiis fiant, et quales esse

qua neglecta sui ipsius cognitione, facile in vitia prolabitur, iisque consuescens naturae suae dignitatem deprimit ac deformat. Quae praefatus, a vers. 108. Speculorum rationem, quae a reflexione lucis provenit, pertractat, ac primo de planis speculis agit, eorumque imagines, quo pacto, quibusque radiis fiant, et quales esse debeant, considerat, usque ad vers. 200. E planis speculis ad sphaerica tam convexa quam cava transit, ac ad ea etiam, quae

pertractat, ac primo de planis speculis agit, eorumque imagines, quo pacto, quibusque radiis fiant, et quales esse debeant, considerat, usque ad vers. 200. E planis speculis ad sphaerica tam convexa quam cava transit, ac ad ea etiam, quae figuram habent ortam ex conversione cujuspiam sectionis Conicae, earumque imaginum exponit varietates ac discrimina; indeque ad specula, quae vocant, ustoria descendit, et ipsorum vim atque effecta

debeant, considerat, usque ad vers. 200. E planis speculis ad sphaerica tam convexa quam cava transit, ac ad ea etiam, quae figuram habent ortam ex conversione cujuspiam sectionis Conicae, earumque imaginum exponit varietates ac discrimina; indeque ad specula, quae vocant, ustoria descendit, et ipsorum vim atque effecta declarat, aliasque etiam speculorum figuras, effigierumque deformationes innuit, ac demum ad specula in aere conformata consurgens,

Conicae, earumque imaginum exponit varietates ac discrimina; indeque ad specula, quae vocant, ustoria descendit, et ipsorum vim atque effecta declarat, aliasque etiam speculorum figuras, effigierumque deformationes innuit, ac demum ad specula in aere conformata consurgens, praesertim illinc Parhelii originem deducit. A vers. 326. gradum facit ad asperas corporum scabrasque superficies, ab eaque inaequalitate et copiam luminis reflexi

Qua occasione ad inaequalitatem luminis in lunari facie, ejusque partibus proceditur, quae tamen in caeterorum Planetarum superficie conspici non potest. A vers. 517. Ad pulcherrimum illum Caeli spectaculum se convertit, ac Iridis naturam, quae a reflectione et refractione radiorum oritur, accurate evolvit, omniaque ad eam spectantia fuse persequitur ad vers. 1086. Hinc ad visum oculorum, qui per refractionem radiorum efficitur, pertractandum

naturam, quae a reflectione et refractione radiorum oritur, accurate evolvit, omniaque ad eam spectantia fuse persequitur ad vers. 1086. Hinc ad visum oculorum, qui per refractionem radiorum efficitur, pertractandum pergit, ac primo oculum, ejusdem sensus instrumentum, describit, tum quomodo rerum imago in oculi fundo informetur, quidque ad ejus distinctionem conducat, quaque arte oculis vitio aliquo laborantibus subveniatur, docet, occurritque

occurritque difficultatibus geminis, altera ab errore figurae sphaericae, altera a diversa refrangibilitate petita; tum et radios in oculo, quos oberrantes dicunt, expendit. A vers. 1268. Aggreditur argumentum de telescopiis, ac primo praemittit ea, quae pertinent ad focos lentium, quibus telescopia constant. Hinc Galileana telescopia describit, duas scilicet lentes, alteram convexam, alteram cavam continentia; quid inde commodi, quidque incommodi

cogitatione valeant. Et tamen multo adhuc inferius principia corporum existunt, suntque veluti fundamenta tantorum naturae operum, quae in tam mira subtilitate aeque mirum artificium praeseferunt. Hic nonnulla enumerantur, ac cum eximiis hominum artibus comparantur, quae in ea contentione pretium omne videntur amittere. Cuncta nimirum in natura sunt omni ex parte admiranda, ad quae nulli unquam nostrae mentis conatus possint pertingere.

pertingere. LIBRI NONI. Ambitio quae homines plerumque ad dominandum caeteris per fas et nefas impellit, si mortem suum converteret, ac genus ipsum humanum convectis in medium notitiarum opibus, ac subacto quodammodo Naturae regno extollere, et altius collocare niteretur, maximis certe esset verissimisque laudibus exornanda, atque eae laudes omnibus rerum

LIBRI NONI. Ambitio quae homines plerumque ad dominandum caeteris per fas et nefas impellit, si mortem suum converteret, ac genus ipsum humanum convectis in medium notitiarum opibus, ac subacto quodammodo Naturae regno extollere, et altius collocare niteretur, maximis certe esset verissimisque laudibus exornanda, atque eae laudes omnibus rerum Inventoribus idcirco debent tribui, interque hos potissimum

in hoc opere egregia inventa exponuntur. Jam a vers. 77. proponit pertractandum in hoc libro argumentum, de nova scilicet luminis proprietate, vicium nimirum facilioris reflexionis, et facilioris transmissus, quas explicat, ac earum mutationis intervalla valde brevia esse declarat. Ea mutatio ab his tribus pendet, a natura nimirum luminis, seu radii colorati, a natura corporis, in quod radius ingreditur, et ab angulo, sub quo ingreditur. A vers.

leges, juxta quas intervallorum mutatio iis respondet tribus conditionibus ad vers. 156; inde ad eas probandas confirmandasque leges experimenta adhibentur, nempe lentis vitreae positae super plano pariter vitreo et pellucido, ac speculi vitrei cavo-convexi. Quibus explicatis multa adducuntur in medium, quae cum theoria consentiunt; ac a v. 376. unde sint perspicua, unde opaca corpora, declaratur ad vers. 480. Porro ad tot diversorum naturalium

confirmandasque leges experimenta adhibentur, nempe lentis vitreae positae super plano pariter vitreo et pellucido, ac speculi vitrei cavo-convexi. Quibus explicatis multa adducuntur in medium, quae cum theoria consentiunt; ac a v. 376. unde sint perspicua, unde opaca corpora, declaratur ad vers. 480. Porro ad tot diversorum naturalium colorum causam proceditur, lamellaeque in superficie corporum considerantur varie coloratos radios reflectentes,

colorum causam proceditur, lamellaeque in superficie corporum considerantur varie coloratos radios reflectentes, quaeque illarum crassitudo esse debeat pro quovis colore, decernitur, et experimentis confirmantur ac paulatim a variantibus corporum coloribus transitur ad constantes, eorumque etiam sibi succedentium permutationes, quae omnia variis experimentis, et observationibus comprobantur, ac usque ad vers. 1001. fuse pertractantur.

et experimentis confirmantur ac paulatim a variantibus corporum coloribus transitur ad constantes, eorumque etiam sibi succedentium permutationes, quae omnia variis experimentis, et observationibus comprobantur, ac usque ad vers. 1001. fuse pertractantur. Tum ad proprietatum lucis causas mechanicas descenditur, nempe propagationis rectilineae, reflexionis, refractionis, viciumque facilioris reflexionis et facilioris transmissus. Ac

ac usque ad vers. 1001. fuse pertractantur. Tum ad proprietatum lucis causas mechanicas descenditur, nempe propagationis rectilineae, reflexionis, refractionis, viciumque facilioris reflexionis et facilioris transmissus. Ac primo Auctor exclusis aliis de propagatione sententiis, tenuissimum ait igneum vaporem semel emissum immani cum velocitate, in directum motu uniformi ob inertiae vim pergere, neque mutationem itineris fieri, nisi tantummodo

effinguntur, invectus, ad singularia quaedam luminis phaenomena exponenda, explicandamque descendit, crystalli nempe Montanae, atque Islandicae, quam describit. A vers. 2105. attingit alias lucis proprietates. Earumque causas, ac ipsum sensum, qui in nobis per illam excitatur, expendit. Qua occasione nonnulla affert de colorum harmonia, deque irrita spe jucundi inde sensus, ut e sonitu, orituri. Quaerit, quare e binis coloribus ad idem punctum in

punctum in fundo oculi delatis gignatur in nobis sensus cujusdam medii coloris simplicis: quare viridis color est omnium gratissimum: quare interdum oriatur coloris sensus sine ullo lucis in oculum impulsu: quare lux calorem, ac ubi majori collecta est copia, ignem flammasque progignat: quid ignis sit, quid efficiat, in quae agat, quaeque dissolvat, quanta vi polleat: Nemorum ac Urbium incendia describit, unde ad Vesuvii eruptiones transgreditur,

coloris sensus sine ullo lucis in oculum impulsu: quare lux calorem, ac ubi majori collecta est copia, ignem flammasque progignat: quid ignis sit, quid efficiat, in quae agat, quaeque dissolvat, quanta vi polleat: Nemorum ac Urbium incendia describit, unde ad Vesuvii eruptiones transgreditur, obrutosque igneo emisso torrente campos, et magnas olim obtectas Urbes, quarum quaedam nunc in Campania, ut Herculanum et Pompeja, casu deprehensae e

describit, unde ad Vesuvii eruptiones transgreditur, obrutosque igneo emisso torrente campos, et magnas olim obtectas Urbes, quarum quaedam nunc in Campania, ut Herculanum et Pompeja, casu deprehensae e tenebris eruuntur, ac aliqua saltem ex parte in lucem prolatae in eruditorum hominum animis antiquitatis agnoscendae cupiditatem non tam explent, quam magis adhuc irritant atque inflammant.

superiora, certum, de primis nimirum corporum elementis, ducemque sibi in hac etiam parte potissimum assumit Newtonum, ejusque in laudes excurrit. A vers. 81. incipit ab attractione mutua particularum in exiguis distantiis, ac ejusdem affert exempla in ebullitione, fermentatione, dissolutione, praecipitatione, caeterisque hujusmodi chemicis experimentis, ac primo agit de attrahentibus salis Tartari viribus, tum olei vitrioli, ac item salis nitri

laudes excurrit. A vers. 81. incipit ab attractione mutua particularum in exiguis distantiis, ac ejusdem affert exempla in ebullitione, fermentatione, dissolutione, praecipitatione, caeterisque hujusmodi chemicis experimentis, ac primo agit de attrahentibus salis Tartari viribus, tum olei vitrioli, ac item salis nitri et sulphuris: unde exhalationum variarum e terra ortus, effectusque deducitur, ac aquae tam fortis, quam regiae natura, partiumque

exiguis distantiis, ac ejusdem affert exempla in ebullitione, fermentatione, dissolutione, praecipitatione, caeterisque hujusmodi chemicis experimentis, ac primo agit de attrahentibus salis Tartari viribus, tum olei vitrioli, ac item salis nitri et sulphuris: unde exhalationum variarum e terra ortus, effectusque deducitur, ac aquae tam fortis, quam regiae natura, partiumque fixarum, et volatilium et acidarum, alcalinarumque discrimen, caeteraque

caeterisque hujusmodi chemicis experimentis, ac primo agit de attrahentibus salis Tartari viribus, tum olei vitrioli, ac item salis nitri et sulphuris: unde exhalationum variarum e terra ortus, effectusque deducitur, ac aquae tam fortis, quam regiae natura, partiumque fixarum, et volatilium et acidarum, alcalinarumque discrimen, caeteraque hujusmodi plurima, ac generatim salium ipsorum compositio, et figura expenditur ad vers. 484. Inde

et sulphuris: unde exhalationum variarum e terra ortus, effectusque deducitur, ac aquae tam fortis, quam regiae natura, partiumque fixarum, et volatilium et acidarum, alcalinarumque discrimen, caeteraque hujusmodi plurima, ac generatim salium ipsorum compositio, et figura expenditur ad vers. 484. Inde naturalium corporum origo ac forma, ut lapidum, crystallorum, gemmarum, arborum, animalium, explicatur, ex quibus omnibus attractio minimarum in

regiae natura, partiumque fixarum, et volatilium et acidarum, alcalinarumque discrimen, caeteraque hujusmodi plurima, ac generatim salium ipsorum compositio, et figura expenditur ad vers. 484. Inde naturalium corporum origo ac forma, ut lapidum, crystallorum, gemmarum, arborum, animalium, explicatur, ex quibus omnibus attractio minimarum in brevibus intervallis partium magis magisque adseritur, a qua et cohaesio oritur, per eamque tuborum

oritur, per eamque tuborum capillarium phaenomena, similiaque alia declarantur. A vers. 699. viam sibi sternit ad vim repulsivam in minore spatio, attractivae succedentem, asserendam, eamque exemplis multis explicat, ac ob oculos ponit usque ad vers. 839., a quo concludit, ad motum conservandum, per quem omnia fiunt in natura, requiri vires quasdam, quae deprehenduntur et in gravitate, et in chemicis experimentis, a quibus praesertim

quae deprehenduntur et in gravitate, et in chemicis experimentis, a quibus praesertim constat mutua partium pro variatis distantiis et attractio et repulsio. Inde a vers. 913. delabitur ad inquirenda corporum elementa, ac primo de iis exponit Leibnitianorum sententiam, inter se dissimilia esse statuentium, quam refellit, observarique evincit naturam semper ad similitudinem quandam consequendam, simplicitatemque propendere, eamque per

cum dubitari jure possit, quod vulgo de illa existimatur, a praejudicatis opinionibus proficisci. Innuit hic, quantum hae, ab infantia hausta decipere non valeant, quamque, quod de contactu, de continua corporum extensione, ac impenetrabilitate sentimus, temere perceptum, falsumque esse posse videatur. Quae omnia usque ad v. 1329 pertractat. Ac tum, ut viam sibi paret ad certiora simplicioraque corporum principia, legem continuitatis, ut vocant, a

hae, ab infantia hausta decipere non valeant, quamque, quod de contactu, de continua corporum extensione, ac impenetrabilitate sentimus, temere perceptum, falsumque esse posse videatur. Quae omnia usque ad v. 1329 pertractat. Ac tum, ut viam sibi paret ad certiora simplicioraque corporum principia, legem continuitatis, ut vocant, a natura ubique servatae considerat, quae in eo posita est, ut nihil ab una magnitudine ad aliam transire possit, quin

incursu debere fieri velocitatis mutationes per saltum in ipso contactu videt, quod etiam in mollium corporum superficie contingere debet; quare ne continuitatis lex infringatur, is contactus excludendus omnino esse videtur, ac incipere velocitatis mutatio fieri in parva corporum accedentium distantia, per vim quandam repellentem, et contactum ipsum impedientem, proinde in spatiis infinite minutis haec esse infinita ad v. 1600. Quare cum in magnis

relatae per rectas nimirum lineas ab ipsa ad axem perpendiculariter ductas ad v.1719. Ab ejus lineae curvae, quae ab auctoris sui nomine Boscovichiana dici debet, natura, quomodo corporum proprietates deriventur, exponitur, ac primo agitur de extensione, ubi prima corporum elementa debere esse simplicia, ac nullis constantia partibus, tanquam puncta, ostenditur, tum de impenetrabilitate, de divisibilitate, de densitate, ac raritate, mobilitate, ac

Ab ejus lineae curvae, quae ab auctoris sui nomine Boscovichiana dici debet, natura, quomodo corporum proprietates deriventur, exponitur, ac primo agitur de extensione, ubi prima corporum elementa debere esse simplicia, ac nullis constantia partibus, tanquam puncta, ostenditur, tum de impenetrabilitate, de divisibilitate, de densitate, ac raritate, mobilitate, ac demum de primorum elementorum immutabilitate. A v. 2065. fit transitus ad

deriventur, exponitur, ac primo agitur de extensione, ubi prima corporum elementa debere esse simplicia, ac nullis constantia partibus, tanquam puncta, ostenditur, tum de impenetrabilitate, de divisibilitate, de densitate, ac raritate, mobilitate, ac demum de primorum elementorum immutabilitate. A v. 2065. fit transitus ad considerandas peculiares etiam corporum formas, earumque discrimina, ubi de vi magnetica, de soliditate, ac fluiditate

ac primo agitur de extensione, ubi prima corporum elementa debere esse simplicia, ac nullis constantia partibus, tanquam puncta, ostenditur, tum de impenetrabilitate, de divisibilitate, de densitate, ac raritate, mobilitate, ac demum de primorum elementorum immutabilitate. A v. 2065. fit transitus ad considerandas peculiares etiam corporum formas, earumque discrimina, ubi de vi magnetica, de soliditate, ac fluiditate etc. Usque ad v.

de densitate, ac raritate, mobilitate, ac demum de primorum elementorum immutabilitate. A v. 2065. fit transitus ad considerandas peculiares etiam corporum formas, earumque discrimina, ubi de vi magnetica, de soliditate, ac fluiditate etc. Usque ad v. 2540. Inde deducitur per illam Boscovichianam curvam facile omnia explicari, quae per quascumque vires in natura fiunt, variis elementorum inter se junctorum ordinibus constitutis. Ex

Potentissimum et Sapientissimum Conditorem et Conservatorem Deum, qui manifesto omnibus suis in operibus se prodit, in quae universim excurritur, neque magis a totius orbis consideratione, quam a singularibus ejus partibus, ac parvis etiam animantibus, nostroque praesertim, ut vocari solet,microcosmo, illius ubique praesens infinitae potestatis ac intelligentiae vis declaratur. Postremo ad ipsum naturae universae Auctorem ac Parentem extollitur,

universim excurritur, neque magis a totius orbis consideratione, quam a singularibus ejus partibus, ac parvis etiam animantibus, nostroque praesertim, ut vocari solet,microcosmo, illius ubique praesens infinitae potestatis ac intelligentiae vis declaratur. Postremo ad ipsum naturae universae Auctorem ac Parentem extollitur, ac justa quadam admiratione correptus animus, unicam illam rerum Causam invocat, eidem se submittit, ac movendum, ducendum,

ejus partibus, ac parvis etiam animantibus, nostroque praesertim, ut vocari solet,microcosmo, illius ubique praesens infinitae potestatis ac intelligentiae vis declaratur. Postremo ad ipsum naturae universae Auctorem ac Parentem extollitur, ac justa quadam admiratione correptus animus, unicam illam rerum Causam invocat, eidem se submittit, ac movendum, ducendum, illustrandumque tradit, suasque illi facultates omnes, animi affectus,

ac parvis etiam animantibus, nostroque praesertim, ut vocari solet,microcosmo, illius ubique praesens infinitae potestatis ac intelligentiae vis declaratur. Postremo ad ipsum naturae universae Auctorem ac Parentem extollitur, ac justa quadam admiratione correptus animus, unicam illam rerum Causam invocat, eidem se submittit, ac movendum, ducendum, illustrandumque tradit, suasque illi facultates omnes, animi affectus, cogitationes, spes, vota debere,

infinitae potestatis ac intelligentiae vis declaratur. Postremo ad ipsum naturae universae Auctorem ac Parentem extollitur, ac justa quadam admiratione correptus animus, unicam illam rerum Causam invocat, eidem se submittit, ac movendum, ducendum, illustrandumque tradit, suasque illi facultates omnes, animi affectus, cogitationes, spes, vota debere, referre, dicare profitetur.

affectus, cogitationes, spes, vota debere, referre, dicare profitetur. APPROBATIO. Poema hoc pulcherrimum ac plane admirandum, quo amplissimus praesul Benedictus Stay Scriptor eximius, summus idem Poeta et summus Philosophus, universam Newtonianam philosophiam suavissimis, ac planis doctrinae versibus illustravit, jam in lucem

APPROBATIO. Poema hoc pulcherrimum ac plane admirandum, quo amplissimus praesul Benedictus Stay Scriptor eximius, summus idem Poeta et summus Philosophus, universam Newtonianam philosophiam suavissimis, ac planis doctrinae versibus illustravit, jam in lucem editum una cum interpretationibus et supplementis doctissimi Boscovichii, ac dispertitum in tria volumina, putamus non inopportunum, omissis illustrationibus viri

eximius, summus idem Poeta et summus Philosophus, universam Newtonianam philosophiam suavissimis, ac planis doctrinae versibus illustravit, jam in lucem editum una cum interpretationibus et supplementis doctissimi Boscovichii, ac dispertitum in tria volumina, putamus non inopportunum, omissis illustrationibus viri clarissimi, ipsum etiam per sese uno volumine conclusum in lucem edi separatim, quo facilius parari, atque expeditius legi, haberi, quo

legi, haberi, quo libeat, deferri possit. Id ita fieri placet, si modo annuerit, Reverendissimus Pater Th. M. Mamachius S.P. A. Magister; cui quidem confirmamus nihil esse in hoc praeclaro opere non consentaneum religioni ac bonis moribus. Raimundus Cunich Rhetoricae et linguae Graecae in Collegio Romano professor. Jacobus Bonfiglioli Secretariae Brevium ad Principes Substitutus.

271  Propterea, simili queis nos ratione ciemur,
272  Sunt eadem fortita vocabula; cogimus illa
273   Nam quasdam in species, et sub communia signa.
274  Haud secus ac sumptis miles Romanus in armis,
275  Undique cum sese sua sub vexilla recepit,
276  Pluribus e junctis fulgentes aere manipli
277  Principio exsurgunt, ex istis deinde cohortes,

naturas credere pronum est,
286  In numero veluti rerum sint, unde creatae
287  Naturam res quaeque suam decerpere possint;
288   Protinus errorum seges unde uberrima manat.
289  Ac mens dum rerum formas a sensibus ortas
290  Intra se recipit, variaque a parte revolvit
291  Contemplans, et se varia ratione figurans,
292  Ipsa sibi occurrit saepe, in se versaque motus

468   Aestivae lenis Zephyrorum sibilus aurae,
469  Aut per saxa strepens muscoso margine rivus,
470  Aut rari tenuis rumor per compita vulgi,
471  Obruat immani strepitu aures haud minus, ac si
472  A gelido Boreas truculentas sidere pennas
473   Concutiat, qualis, cum sustulit Orithyam:
474  Aut si Nilus aquas spumoso gurgite labens
475  Protinus Aethiopum de

520  Mentibus est aliis potior natura, vigorque:
521  Namque alias ultra nos mentes esse, iterumque
522  Atque alias iterum: et sic semper crescere longo
523   Ordine, queis tanto plura ac majora patescant,
524  Haud dubitem; ut contra descendere saecla animantum
525  Cernimus, et parvo inter se discrimine tantùm
526  Differre, ut tenuem vix servent ultima vitam.

quo primum humentibus alis
710  Incubuit somnus, punctum illud continuatur,
711   Quo demum se mens expergefacta recepit.
712  Tum quoque qui obtutus animi re fixit in una,
713  Ac succedentum saepe adventumque, fugamque
714  Formarum intra se ut nequeat convertere eosdem,
715  Ire putat solito citiorem horamque, diemque, et
716   Solis equos breviore viam tum carpere gyro

inesse,
791   Mutari inter se cum cernimus ipsa vicissim;
792  In summa contra sed credimus esse quiete,
793  Cum servare situs tuimur sese inter eosdem.
794  Haud secus ac abies cum fertur adunca lacunas
795  Lapsa per aequoreas remis velove tumente,
796   Dum sedet ad clavum vigilans in puppe magister,
797  Creditur a nautis per transtra vagantibus unâ

severis
988  Proin assuesce modis, qui te per nubila raptent,
989  Astraque, sub terras etiam, pelagusque profundum
990   Omnia rimantem naturae claustra latentis
991  Suavius, ac melius, quam si contingere tentes
992  Mollia, Pegaseis Permessi culmina pennis.
993  Quod superest, exin ad caetera deveniendum est
994  Munera materiae nobis, quaecumque valemus

1600   Illud quae recto possit transferre meatu
1601  Semitae ad extremas a primis sinibus oras.
1602  Quapropter vires multae uno tempore agentes
1603  Momine jam pollent aequali, ac una, queat quae
1604  Omnibus ex illis vis texier; oppositoque
1605   Ordine confingi poterit vis quaelibet una
1606  Non aliter, quam si de viribus exoriatur,
1607  Quot

2117  Et cruciante magis torquetur, et uritur aestu.
2118  Proin desiderio plerosque, recedere primo
2119   Forte statu quos tum violentam cernimus ob vim,
2120  Haud secus ac morbo quodam, languere putamus.
2121  Quapropter qui nil desiderat, ille, necesse est,
2122  Securus laeta, et tranquilla mente fruatur,
2123  Contentusque sui degat, nil quaerat et ultra.

109  Munera quae fuerant generatim corporis omnis,
110   Omni in materie quoque inertem haerescere dixi
111  Vim, nec item certa non hanc ratione probavi;
112  Quod superest, prius ac gravitatem denique ad ipsam
113  Delabar, fieri satis uno carmine porro
114  Cui nequeat, rerum est adeo foecunda feraxque;
115   Hic tibi non longis, at claris versibus edam,

313  Quam doceo, aequalem nimirum corpora semper
314  Vim, cum se inter agunt, inferre, patique vicissim,
315   Atque ita natura constare hanc semper in omni
316  Legem; hac te in motus proin ducam, ac mobilitates,
317  Non alias, quam quas in rebus prendere possis.
318  Mensuras, genus hoc, tum certior ibis in omnes.
319  Principio duo cum confligunt corpora plaga,
320  

478  Nunc, ad quae generis diversi corpora dixi,
479  Quae compressa suam subito reparare figuram
480   Certant, quaeque ideo resilire tuemur ab ictu:
481  Nam postquam, quod erit mutandum, videris, ac si
482  Mollia corpora sint, et lucra putaveris ipsa
483  Mobilitatis, uti jam diximus; ista, necesse est,
484  Protinus ingemines post ictum in corpore utroque;
485   Nam

carpitur agmen
539  Extremum; quoniam excussum procul aufugit unum
540   Tam celeri, primum quam venerat, impete corpus.
541  Namque perinde istud fieri fateare necesse est,
542  Ac si non ita sint tactus stipata per ipsos,
543  Ast aliquo inter se spatio divulsa locentur,
544  Succedente aliquo et se mutuà tempore pulsent;
545   Impulsum nam quodque movebitur, inde quiescet

ipsa
688  Si bene percipias, et ab omni parte revolvas,
689  Haud obstare quidem, at contra prodesse videbis,
690   Et firmo magis hinc stabiliri pondere legem,
691  Haud secus ac populi constanti more probatam.
692  Hoc genus est, medio cum saxi pondera fune
693  Fortis equus trahit antevolans; cum per vada ponti
694  Ducit agens post se ventis impulsa carina

simul utraque causa
1245   Si lapidem impellat, simul hic parebit utrique,
1246  Curvatoque viae contendet proinde meatu,
1247  Cujus contingit projectùs semita dorsum:
1248  Ac tunc in spatiis, jactùs aequalia in oras
1249  Quae capias, lapsus servari temporis aequos;
1250   At prodit removente quod a gravitate, videbis,
1251  In se temporibus repetitis jingier

longissima jactùs
1478  Mensuar; oppositas iterum hanc distende per oras
1479  Directam mensuram, et fines finibus apta
1480   Hujus, et illius, duplex ut denique fiat:
1481  Ac tunc extremas via, fac, curvata per oras
1482  Transeat, a cono quae scilicet altera scisso est,
1483  Et medio exurgens tantum se vertice tollat
1484  Exinde in nubes, quantum globus insiluisset

Intulit, excoleret quam plus tamen, exque poliret
1653  Posteritas, vitae et magnos aptaret ad usus.
1654  Hinc tua vis animi Batavis effulsit ab oris
1655   Nobis, inclyte Vir, qui tmepora certius, ac sol,
1656  Metiris, sol ipse dies qui ducit, et annos,
1657  Et nobis Pater est saeclorum et temporis auctor.
1658  Sed prius ad motus quam corporis accedamus
1659  Suspensi,

1779  Fingimus esse itidem genera, et regionibus illis
1780   Admissi miras latitantis prendimus artes
1781  Veri, et tam tenui filo producimus extra, et
1782  Vitamus laqueos errorum, ac frangimus omnes.
1783  Quippe aliter par est constringi compede vinctos,
1784  Sed quae sentiri nequeat, captivaque turba
1785   Cum simus, tamen ut victores plaudimus, et nos,

pectora Regem.
106  Per multos ubi res agitur sed publica Cives,
107  Degendum solis mortalibus esse beate
108  Creditur, aequato inter se qui jure fruuntur,
109  Haud secus, ac fratres totoidem, quibus aequa potestas.
110   Esse bonos siquidem perrarò, qui sibi subdunt
111  Omnia sublimes, fieri plerumque tyrannos,
112  Concutere ob luxum plebem, et vexare tributis,

bellis
114  Nectere bella, suosque suorum sanguine fines
115   Velle extendere, et humanum proin depopulari
116  Saepe genus, nihili pendentes, prae ambitione,
117  Haud secus ac animas alia de stirpe creatas.
118  Ergo nomina ibi regni, atque invisa Potentum:
119  Proinde agitat non corda timor, sibine esse timori
120   Ipsi nempe queant? Nec nomen honoris inane

131  Majorum, priscisque novos a rebus ad usus
132  Non abeat: delent paulatim nam nova priscam
133  Virtutem ex animis; vicibus consuescere pravum est.
134  Quae tum non videas praeclara ac fortia bello,
135   Quae fieri non recta domi, non inclyta ubique?
136  Tum grandes animae, Bruto ducente, Camilli,
137  Fabricii, Curiique aderunt, et sponte revertens

uno,
459  Expertemque omni virgam gravitate relinqui,
460   Demissum aut filum. Punctum se flectet in arcus
461  Haud alia ratione means, salietque, cadetque,
462  Ductibus ac si îsdem solido foret aere cavatum,
463  Laevi aut marmore iter, corpusque volubile sese
464  In sectos huc, atque illuc provolveret arcus.
465   Quae vires hic namque premunt sola desuper, illic

sublimibus illis,
524  A quibus incepit descensus, quae tamen ipsa
525   A filis pendent longis, et ab arcubus amplis:
526  Mobilitas quoniam est eadem, velut ante probavi,
527  Ac si se rectà corpus demitteret illinc.
528  Proin simul et fili protensi, arcùsque patentis
529  Si noscas tractum; poteris quoque noscere, quae sit
530   Maxima mobilitas, extremoque ultima fundo.

1241  Aut cur decedent, si par est pondus eisdem,
1242  Vique pari pollent, velut illud, subtus eundi?
1243  Num saliet? quibus impulsum sed viribus, aeque est
1244  Si pollens, ac particulae sub mole liquentes
1245   Aequali? Saliet non ergo, desilietque,
1246  Sed liquidi regione loci quacumque manebit.
1247  At saliet, si fors levius sit, desilietque,

174  Continua; tangens iter usque relinquere debet
175  Propterea, atque orbis loca per deflexa revolvi.
176   Vis facit haec quiddam volvendo in corpore lunae
177  Consimile, ac gravitas, quae deorsum hic corpora pellit.
178  Nec, si quid lunam rapientes tramite vires
179  Tangenti impediat subito, non protinus illa
180  Ad terrae medium recta debebit adire;

qua transcurrere millia mille
196   Bis decies, terrae converti denique circum
197  Totius molem queat, et loca visere prima,
198  Unde emissa fuit, confecto scilicet orbe.
199  Ac tum servata, qua primum est mobilitate
200  Jacta, parem rursum gyrum repararet, eaque
201   Praeterea ratione alios, aliosque sine ulla
202  Fine; ita perpetuùm privata quiete mearet.

226   A gravitate igitur, quae lunam, ut corpora cuncta
227  Hic gravia inter nos, semper deflectere cogit.
228  Quapropter gravis esse in terram luna videtur,
229  Haud minus, ac lignam, lapides, ac dura metalla;
230  Aequa sed an lunae gravitas, majorne, minorne
231   Harum sit rerum gravitate, age, perspice mecum.
232   A terra quantis jam tractibus illa recedat,

226   A gravitate igitur, quae lunam, ut corpora cuncta
227  Hic gravia inter nos, semper deflectere cogit.
228  Quapropter gravis esse in terram luna videtur,
229  Haud minus, ac lignam, lapides, ac dura metalla;
230  Aequa sed an lunae gravitas, majorne, minorne
231   Harum sit rerum gravitate, age, perspice mecum.
232   A terra quantis jam tractibus illa recedat,

ex omni palantia visa
653  Sidera, more globi, circumque inflexa tumere;
654  Visum itidem Solem, et Venerem, Martemque, Jovemque,
655   Haud secus ac Terram, proprio super axe revolvi,
656  Ast illis terraque Jovem velocius; horis
657  Namque decem in se hic integrum circumplicat orbem;
658  Atque ipsum geminis compressum a partibus esse

ab illo:
1512  Difficile est etiam hunc jam prima ab origine fontem
1513  In varios huc, atque illuc deducere rivos:
1514  Accedam sed jam ad deducotos, ac per apertum
1515   Aggere dimoto veluti telluris euntes,
1516  Quos et trajicere, et vada pertentare queamus,
1517  Et quemque a priori metiri, et noscere fundo.
1518   Intra

ea pondera magnum
1713  Protinus in montem, quantum eius nempe reposcit
1714  Moles usque trahens, terrae collata trahenti.
1715   Siqua tibi moles montis vi polleat aequa,
1716  Ac globus, interius qui qua est latissimus, ad bis
1717  Excurrat passus mille; id deflectere pondus
1718  Debeat in montem prope tanta parte, sit ipsa
1719  Ut decies pars sexta gradus: at qua minus

regionem,
1935   Exiguum certe discrimen, quodque relatum
1936  Magnam ad terraï molem vanescat, et ipsam
1937  Non nisi, ut ante, globum penitus sinat esse videri;
1938  Ac fore tunc etiam, alterutra ut regione polorum est
1939  Quae gravitas, superet gravitatem aequante sub orbe
1940   Parte, e ter denis biscentum et partibus, una.

quoque perpetuus constet nitor, almaque demum
2409   Lux pallescat, et absumpta vi sulphuris omni
2410  Desinat in cinerem Tellus ingloria inertem:
2411  Ac porro ingentes per Mundi colligat oras
2412  Diffusum humorem paulatim, et sorbeat undas;
2413  Proin iterum in magnum concrescat cooperientem
2414  Terras Oceanum, renovantemque omnia, ut ante.

619  Continui, minimusque gradus majore sub axe est.
620   Inde fit, ut Tellus, si in cardinem utrumque minores
621  Pergunt usque gradus, illac prodictior extet,
622  Haud secus ac ovum; sin ora augentur utraque,
623  Sit compressa, velut sunt poma, a partibus ambis;
624  Fit pariter, si distantum discrimina noscas
625   Mensurae graduum, formam ut deducere possis,

1454  Phoebo, et phoebigenis mage densis aeris auris:
1455  Et globus est, nondum concepto expanditur igne
1456   Quandoquidem, terrae super auras fusa per orbem,
1457  Haud secus ac olei undas gutta tenacis:
1458  Post haec aspicimus lucentes marginis oras
1459  Nigrantis guttae, quia pars magis apta cremari,
1460  Imbuiturque prius quae flammis, altior extat

nam sive absumitur illa
1480  Fumida materies, seu sese distrahit a se
1481  Mutua, divellitque, incendi protinus ardor
1482   Comparet, radiique erumpunt, haud secus, alte
1483  Ac per constratas nubes cum funditur alma
1484  Solis lux imo nigrantum nubium hiatu
1485  Eluctata, vias loca per caligne densa
1486  Distendit longas, et claro tramite signat.

1773  Fors magis exiguam, multo illis quippe minorum.
1774   Hinc facile efficies, prope librae examine possis
1775  Ut Solem hinc, illinc errantia sidera cuncta
1776   Pendere, non longe secus, ac quae parva movemus
1777  Inter nos facili molimine corpora, eorum
1778  A spatiis inquirentes, et pondere noto,
1779  Quo commune loco medium gravitatis

secesserit, arma movente
2427  Hinc illinc populo civilia, spectaritque
2428  Interno patriae lacerari viscera bello
2429  Immotus, tulerit nec opem, quam credidit aptam.
2430  Ac male quam mixtus furibundis, quamque locatus
2431   Difficili statione foret pacatus, inermis,
2432  Et sapiens inter stulta, irrequietaque corda,
2433  Clarus ut noscas, age, percipe, fabula quondam

2457  Disjecta, et caeli speciem rediisse serenam,
2458  Prossilit in superos, et luci redditur almae.
2459  Spactaclum infelix! Furiis immanibus omnes
2460  Vidit agi; quae tum monstra ac portenta notavit!
2461   Hunc vexare timorem, illum ambitione domari,
2462  Istum et avaritia, et viso impallescere ab auro,
2463  Multos ira, odiis, caecaque libidine multos

Parentem
141   Consuescunt, et vota ferunt, et tempore certo
142  Conjunctae veniunt diversa a parte quotannis
143  Nos veneraturae, majora ut numina, turmae.
144  Haud secus ac Arabum sitibundos, advena fines
145  Multorum adjuncta sibi, Traxque, Syrusque, caterva
146   Trajicit armatus, rapturum et distinet hostem,
147  Ut

330  Forsitan hoc circa sese glomerata revolvi
331   Indicet illa, nec una intro convertere semper
332  Se facie ad prima, et dominantia sidera, proinde
333  Densa aeque mole, ac prorsus constare rotunda.
334  Sed si nec prorsus tornata mole, nec aeque
335  Esse velis densa, variantibus haud male circum
336   Id referas maculis; velut in Jovis ore videtur

519  Porro intervallum, geminos quod temporis extat
520  Inter eos, sibi qui succedunt mutua, cursus
521   Integram post quamque diem, sit majus, ubi illa
522  Caeca silet, vel plena micat. Diuturnius ac tum
523  Multo tempus erit pariter, quod furgerit, ex quo
524  Illa altum ad mediae lucis devenerit orbem
525  Scilicet, ad cursus primi, qui est maximus, horam.
526   Postremo

595  Ut librentur, eae niti se tollere debent,
596   Deprimere hae: tum se quia vertit Terra rotatu
597  Continuo, situs ad Solem, Lunamque trahentem
598  Continuo mutatur; ac ratione fatendum est
599  Nunc has nunc illas liquidas consurgere circum
600  Partes, et nunc has et nunc demittier illas;
601   Littore proin uno non una stare fluentes

ab his, cur debeat esse
753  Aestuum inaequalis geminorum mortus, ab orbis
754  Finibus aequantis cum distat Luna? diurno
755  Tunc motu non Luna orbem contundit eundem,
756   Ac ipsi oppositum punctum, quo scilicet errat
757  Ex ortu occasuque alias trans aetheris oras;
758  cuncttisque ad Boream regionibus, ipsa Borea
759  Si per signa meet, supra caput altius ibit,

involvere cives,
942  Et pecora, et timidos fugientes ante colonos
943  Praeripere, et vastas etiam prosternere sylvas,
944  Et praedam omnigenam. Neptuno inferre sonanti,
945  Ac dape squamiferis peregrina occurrere monstris.
946   Accidit, ut certus Lunae situs excitet undas.
947  Sustineatque; brevi cum scilicet altera cursu
948  Advenit, altera post mage longa ambage vagata,

1294  Hoc nostro protensior atque implexior aer.
1295  Horrendum ante alios nostri videre Parentes
1296  Usque adeo in Solem demitti, ut abesset ab ejus
1297   Biscentum spatiis minus, ac nos, impete flammae;
1298  Mille quaterdecies proin partibus acrior illic,
1299  Quam regione hac in nostra, et ferventior esse
1300  Debebat splendor radiorum, quique rubentis

ex una quantum ejus parte Cometae
1550  Emittunt, alia tantundem a parte receptant;
1551  Perpetuoque ita circuitu Natura gerit rem;
1552   Haud secus ac alias gyro res cernimus isto
1553  Versari, atque illinc repariri damna, profusae
1554  Sunt ubi opes: recipit, quos reddit Terra, vapores,
1555  Aequora fluminibus non exsaturata redundant,

1582   Vastus praeterea suus aer undique lucem
1583  Colligit a stellis jactantibus aethere in omni,
1584  Abraditque vagis idem quoque plurima ab astris,
1585  Ipsum quae recidunt in Solem, non secus ac quae
1586  Sunt in eo maculae, forbentur ab illus aestu.
1587   Hac ratione tibi rerum stat summa perennis
1588  Paritbus in magnis, nec eget, quae corrigat, ulla

dedisse
1614  Protinus, aerata religata ut compede circum.
1615  Quin ex impulsu valido (et si vastior ipse
1616  Sit multo Terra, percussaque Terra resultet,
1617   Haud secus ac vitrum, vel ebur) sic crescere Terrae
1618  Possit mobilitas, atque impetus exsilientis,
1619  Sidera fixa queat procul ire invisere ut hospes,
1620  Et contundat iter coni de segmine forma

rerum
197  Effigies simul expressarum, at conteget alteram
198  Altera; confundunt mixti proin cuncta colores,
199   Picturam et delet picturam copia rerum,
200  Non secus ac muro si nil pingatur in illo.
201   Arctius at quo sit, parvo et magis orbe foramen,
202  Et quo longius effigies sistatur ab illo,
203  Hoc eadem est distincta suis mage partibus, ast et

nonne est opus ob rationem
684  Tramitis hanc, axe majori appareat esse,
685  Axe quod appareret ob illum forte minori
686  Nectentem, ut dixi, Terram, Solemque meatum?
687  Ac tum servatum quod convenisse nequibat,
688   Nunc bene congruere, atque aptari proinde fatendum.
689  Quae si contuleris, consensu quaeque teneri
690  Invenies, quem fors nunquam procuderet, arcto.

foramen; semper eadem
1508  Quandoquidem radium regione haec dirigit intro
1509  Immittens, et currentis quasi sisteret alte
1510  Solis equos, ac frena teneret, nomen adepta est.
1511  Nempe supinatum, reclive et machina portat
1512  Haec speculum, sed quod non unquam flectere tali
1513  Se cessat motu, ut, quos haustos Solis ab alta 1515

ab oris
1801  Missa plagam fila in diversam, disque trahuntur.
1802  Primo proficies, iterumque iterumque foramen
1803  Si tenues, et puncta olli non multa relinquas,
1804   Ac tum longius a vitro excipiatur imago;
1805  Nam tenuati orbes a sese mutua longo
1806  Discendunt spatio diversi, abeuntque vicissim.
1807  Ne nimium, nimiumque tamen tenuare foramen

1930  Ut distracta prius coeant modo fila, brevique
1931  Ut puncti in spatio jungantur; candor ibidem
1932  Protinus apparet, nec jam nisi candida lucet,
1933  Haud secus ac primo radio percussa papyrus.
1934   Collibeat sed si lenti admovisse papyrum,
1935  Ut super excipiat nondum conjuncta colorum
1936  Fila, eadem incipiunt dignosci certa vicissim.

de pulvere, ut esset
2277  In speciem similis de septem quilibet uni,
2278  Excerpsit partes, quantas par esse putavit
2279   Pro fuco cuiusque, et versans miscuit una:
2280  Ac tum cernere erat cinerum, lapidisve colorem
2281  Contusi, nec non et nostris ut in unguibus albet
2282  Murinus, coenosus, et a candore nivali
2283  Distans; quandoquidem si candidus ille fuisset

2369  Si quicumque color perfunderet unicus omnes
2370  Undique res, uno si nos et picta colore
2371  Cuncta videremus, quae mundo corpora constant,
2372  Haud secus ac faciunt arquati, lurida circum
2373   Omnia cernentes, discrimina perciperemus
2374  Vix, cinctis quae sunt late rebusque, locisque,
2375  Et semper similis mundi taederet amictus:

579  Jamque horum ut varias possis cognoscere causas,
580  Expendisse viam, et penitus vidisse necesse est,
581  Quam radii, qui tum guttam impinguntur in unam
582  Quamlibet, efficiunt, ac signant intus et extra.
583  Principio forma se flectit gutta rotunda
584  Omnis aërio tractu, circumque tumescit,
585  Ut pila, quandoquidem liquidis est partibus undae

ambis partibus aequos;
621  Utque obliqua via est proin egredientibus, illis
622  Sic fuit ingressis. Filum quapropter in auras
623  Egressum debet quttae inclinarier aeque,
624  Ac prius, endogredi cum jam tentabat in undam.
625  Proin intercipiens radiis iter omnibus, unum
626  Si jubeas tantum in guttam transire, videbis,
627  Qua primum elabi molitur parte, resolvi

eandem
778  Semper it, et nunquam sua se in vestigia volvit;
779  Altera per murum medio decedere ab axe
780  Pergit tractu aliquo, coeptat tum deinde reverti,
781  Haud secus, ac meta contacta, axique propinquat.
782  Altera sic pariter series, atque altera porro
783  Ordine perpetuo procursus atque recursus
784  Quaeque suos faciet. Quo coeptat quaeque redire

cum Sol corpore lato
1006  Occupet id caeli spatium, comprendere possis
1007  Dimidio quod nempe gradu; quae cernitur Iris
1008  Quaelibet, est isto mensurae latior auctu,
1009  Ac foret, in punctum si Sol se cogeret unum.
1010  Per numeros itidem diversos esse colorum
1011  Cognosces positus prima super, atque secunda
1012  Iride debere, inversoque has ordine tingi;

1603  Sed jam posse tubis (geminis seu lentibus illi,
1604  Seu sint bis geminis instructi) forte rearis,
1605  Quae tu conspicias, augeri corpora molem
1606  Haud secus in quamvis, ac si tribus illa recedant
1607  Passibus, aut ulnis, inter quae millia multa
1608  Sunt, et quae medium mare vasto interluit aestu:
1609  Nam tantum cum res oculorum in imagine crescat,

1871  Et quoniam cepit terna augmina flexus eorum,
1872  Ingens, quas tuimur, rerum fit imaginis auctus.
1873  Jam tubus e genere hoc te per caelestia ferre,
1874  Haud secus ac alii, queat, amplum et pandere mundum,
1875  Si geminas inter lentes, ubi jungitur omnis
1876  Cum radio radius, qui puncto advenit eodem,
1877  Et puncti fit imago, loces tu scilicet orbem,

2186  Tum magis atque magis primo decedere cultu,
2187  Et speciem, crassis quae sensibus obvia, pulchram
2188  Ponere paulatim, et demum in contemptibus esse,
2189  Haud secus ac umbras longe et vestigia rerum.
2190  Nonne vides igitur, vel ab ista parte tuaris
2191  Naturam, qua nos infra descendit, et amplam
2192  Esse, et magnificam nihilo minus, immensamque,

80  Hic aliud, rerum multarum unde extat origo.
81  Nempe fit, exsiliant radii ut de corpore quidam;
82  Quidam introgressi subeant in viscera caeca.
83  Munus id obstructum, ac longe longeque reductum est
84  Sensibus a nostris, variorum tota colorum
85  Quanquam surgit ab hoc ratio, queis corpora fulgent,
86  Et nobis ea cuncta esse hinc fucata putandum.

protulit audax
176  Luxuriem, nequeas pubentes cernere fructus,
177  Promissisque novi spem pascere grandibus anni;
178  Omnes illa etenim sub densis occulit umbris.
179  Ac nos inde gradus ad consequa multa feremus.
180  Jamque age, per variae subtiles materiaï
181  Lamellas, radios lucentes transpiciamus.
182  Lentem igitur latam, sed cui convexa, tumensque

animantibus, ossaque, dentesque,
416  Et venae, et teretes nervi, et sunt viscera opaca.
417  Marmora opaca etiam vario quae pulvere arenae
418  Constant, ac succi variati glutine nexae.
419  Adde metallorum genera omnia, quae liquefacta
420  Flammis mota fluunt, post frigore dura rigescunt,
421  Multaque sese intra spatia intersepta relinquunt,

1132  Non e contactu, qui scilicet obstet, at ante
1133  Contactum hunc ipsum, vel postquam irruperit intro.
1134  Evolat e denso cum lumen in aëra vitro,
1135  Aeque illinc resilit, proinde ac properaret ab auris
1136  Si densum in vitrum, vel paulo fortius illinc,
1137  Fortius at multo, e vitro quam si intret in undas:
1138  Num tenuis partes habeat magis aura potentes

eademque manebit;
1507  Quandoquidem, ut nuper docui, nihil efficit ingens
1508  Tot rerum series mediarum, ut corpus in imum
1509  Ne ratione pari, ac sublatis, ingrediatur,
1510  Corporibus mediis, proin aequa et mobilitate,
1511  Ac si oculos subeat, cum primum a Sole profugit.
1512  Jamne coloratas septenae percipis ire

1508  Tot rerum series mediarum, ut corpus in imum
1509  Ne ratione pari, ac sublatis, ingrediatur,
1510  Corporibus mediis, proin aequa et mobilitate,
1511  Ac si oculos subeat, cum primum a Sole profugit.
1512  Jamne coloratas septenae percipis ire
1513  Lucis particulas, diverso ut quamque meatu,
1514  Cum nova diviso transmittunt corpora tractu,

1091  Ast agitat varie variam, neque corpore constat
1092  Mutato: fervet subito hoc cum corpore corpus
1093  Hoc mixtum, sed non alio ferviscere cernes,
1094  Lentius aut multo, ac languentius exagitari.
1095  Deinde neque, ut gravitas, vis haec manifesta patescit
1096  Ante oculos nobis; quis leges prodidit ejus
1097  Ullas, quis victam in numerorum vincla recepit?

puncto, moveatur et alterum.
1212  Sic admota manus lapidi cum finibus illis
1213  Jam stetit, ad sensus spatium non accidit illud,
1214  Quod superest, ac tum tentanti ultra ire negatur
1215  Pellentes propter vires; proin exagitantur
1216  Fibrae, et commoti sensus, perculsaque sensu
1217  Mens, ut si lapidem revera tangeret ipsum.

1234  Librari; sic saepe altum et sub fornice vitri
1235  Omnibus exhausto suspendas aëris auris.
1236  auris si libretur idem, vix praeterit alte
1237  Ter denos digitos; decies ac scandere visum est
1238  Septenos ita saepe; quod a contactibus ipse
1239  Fors repetas crebris, disclusis scilicet auris,
1240  Argentum vitrumque vitri; insinuata liquoris

Queis modo constiterant. Arcui at si clausa sequenti
2082  Area forte minor constet, neque tollere puncti
2083  Jam totam possit tardantis mobilitatem,
2084  Transcurretur item limes quoque tertius, ac tum
2085  Incipiet celerans ad quarti limitis oras
2086  Cursus; sic et itus reditusque fit amplior omnis.
2087  Quin etiam primi statione in limitis extent
2088  Si sita

CHRISTOPHORI STAY
DE POESI DIDASCALICA
DIALOGUS Etsi caeterae omnes doctrinae parvis primum ortae initiis fuerint, ac levibus incrementis paulatim auctae, tamen unius poetarum artis principia ipsa tam illustria extiterunt, ut Diis, deorumque Liberis auctoribus tribuentur. Nimirum illa suavitatis novitate, ac rerum nunquam antea cognitarum admiratione

doctrinae parvis primum ortae initiis fuerint, ac levibus incrementis paulatim auctae, tamen unius poetarum artis principia ipsa tam illustria extiterunt, ut Diis, deorumque Liberis auctoribus tribuentur. Nimirum illa suavitatis novitate, ac rerum nunquam antea cognitarum admiratione capti homines, artem, et artifices, quos humani ingenii excedere vires crederent, facile consecraverunt. Sed neque deinde, cum poetica multorum usu ac studiis excoleretur, aut consuetudine ipsa

Nimirum illa suavitatis novitate, ac rerum nunquam antea cognitarum admiratione capti homines, artem, et artifices, quos humani ingenii excedere vires crederent, facile consecraverunt. Sed neque deinde, cum poetica multorum usu ac studiis excoleretur, aut consuetudine ipsa fuit ejusdem existimatio imminuta, aut illa divinitatis opinio sublata. Qui enim omnium animos tam mirifice allicere, ac tenere possent, non sine divino afflatu id assuetos putabant. Unde

facile consecraverunt. Sed neque deinde, cum poetica multorum usu ac studiis excoleretur, aut consuetudine ipsa fuit ejusdem existimatio imminuta, aut illa divinitatis opinio sublata. Qui enim omnium animos tam mirifice allicere, ac tenere possent, non sine divino afflatu id assuetos putabant. Unde proprios etiam ac certos Deos inflammandis poetis adjunxerunt. Verum haec ipsa diuturna admiratio mutorum tandem solertiam, ac gravium etiam philosophorum

excoleretur, aut consuetudine ipsa fuit ejusdem existimatio imminuta, aut illa divinitatis opinio sublata. Qui enim omnium animos tam mirifice allicere, ac tenere possent, non sine divino afflatu id assuetos putabant. Unde proprios etiam ac certos Deos inflammandis poetis adjunxerunt. Verum haec ipsa diuturna admiratio mutorum tandem solertiam, ac gravium etiam philosophorum animadversionem excitavit: qui accurate perspectis atque observatis excellentium poetarum

enim omnium animos tam mirifice allicere, ac tenere possent, non sine divino afflatu id assuetos putabant. Unde proprios etiam ac certos Deos inflammandis poetis adjunxerunt. Verum haec ipsa diuturna admiratio mutorum tandem solertiam, ac gravium etiam philosophorum animadversionem excitavit: qui accurate perspectis atque observatis excellentium poetarum artificiis, viisque, quibus incederent, quas rationes tenerent, penitus investigatis, si minus quaesiverunt. Atque

atque observatis excellentium poetarum artificiis, viisque, quibus incederent, quas rationes tenerent, penitus investigatis, si minus quaesiverunt. Atque eorum quidem in eo multum versata est industria, ut qua in re potissimum vis ac natura poeticae contineretur, docerent. Unde variae, interque se discrepantes plurimorum opiniones sunt exortae, quando alii in numeris concentuque carminis inesse omnem poetarum praestantiam, alii in fabularum elegantia, in naturae

interdictum his esse pronunciant. Ita uno verbo, eos omnes, quos διδασκαλους dicimus, a poetarum numero exclusos volunt. Contra horum sententias plerique sane doctissimi Viri veterem poeticae, ac philosophiae cognationem cum tuerentur, plurimis et rationibus, et exemplis ejusdem sive retinendae, sive redintegrandae utilitatem dignitatemque comprobarunt. Quibus de rebus mihi etiam saepe multa sunt quaesita, et nuper fuerunt cum

nos orationis ardor in intimas illius controversiae partes induxit. In quo illud etiam gratissimum fuit, quod inde singularem A. in his etiam elegantioribus litteris intelligentiam intuerer. Nam illum quidem multis esse ac gravissimis disciplinis egregie instructum ex summa, quae mihi cum illo intercesserat, necessitudine satis noveram. Siquidem quotidie fere una cum aliis eruditis viris, quorum familiaritate utebamur, sive illum conveniebam, sive ad me

satis noveram. Siquidem quotidie fere una cum aliis eruditis viris, quorum familiaritate utebamur, sive illum conveniebam, sive ad me ille commeabat. In quorum consuetudine cum elegantissimorum hominum sermonibus omni urbanitatis, ac litterarum suavitate conditis plurimum fruebar. Sed tantum in illo inesse politiorum etiam studiorum scientiam nunquam certe animadverteram, quantam ex ea, quae inter nos fuit orta his de rebus controversia, perspexi. Nam cum maturius,

nos fuit orta his de rebus controversia, perspexi. Nam cum maturius, quam caeteri solerent, ad illius domum me contulissem, eodem advenientem offendi B. eximiae indolis juvenem, quique ad excellens ingenium parem diligentiam, ac discendi cupiditatem adjunxerat. Quapropter libentissime sese ad A. applicaverat. At A. quo illius desiderio obsequeretur, incidere interdum hujusmodi de litteris sermones non aegre patiebatur, ut

applicaverat. At A. quo illius desiderio obsequeretur, incidere interdum hujusmodi de litteris sermones non aegre patiebatur, ut de doctrinarum studiis praeclare et ipse multa afferret, et alacre B. ingenium ad cogitandum, ac dicendum commoveret. Itaque cum A. tum una adissemus, in legendo, et commentando non mediocriter intentum ac defixum deprehendimus. Cui B. vereor, inquit, ne minus opportuni simus, qui tam occupatum

ut de doctrinarum studiis praeclare et ipse multa afferret, et alacre B. ingenium ad cogitandum, ac dicendum commoveret. Itaque cum A. tum una adissemus, in legendo, et commentando non mediocriter intentum ac defixum deprehendimus. Cui B. vereor, inquit, ne minus opportuni simus, qui tam occupatum interpellamus. Vos vero, inquit A., percommode adestis; ab ea enim, qua distinebar cura, non tam sevocatis, quam ad

interpellamus. Vos vero, inquit A., percommode adestis; ab ea enim, qua distinebar cura, non tam sevocatis, quam ad illam mecum partiendam acceditis. Hesiodi Theogoniam paulo attentius perlegebam: siquidem vetustissimum ac in primis nobilem poetam considero tanquam praeclarum quoddam religionis ac doctrinae illorum Graeciae temporum nobis reliquum monumentum. Quot enim in illo, quam insignes de divina vi, ac natura, quot de elementis, ac rerum causis,

ea enim, qua distinebar cura, non tam sevocatis, quam ad illam mecum partiendam acceditis. Hesiodi Theogoniam paulo attentius perlegebam: siquidem vetustissimum ac in primis nobilem poetam considero tanquam praeclarum quoddam religionis ac doctrinae illorum Graeciae temporum nobis reliquum monumentum. Quot enim in illo, quam insignes de divina vi, ac natura, quot de elementis, ac rerum causis, quam suavibus fabulis inclusae sententiae! sed hoc loco vetus illa didascalici

attentius perlegebam: siquidem vetustissimum ac in primis nobilem poetam considero tanquam praeclarum quoddam religionis ac doctrinae illorum Graeciae temporum nobis reliquum monumentum. Quot enim in illo, quam insignes de divina vi, ac natura, quot de elementis, ac rerum causis, quam suavibus fabulis inclusae sententiae! sed hoc loco vetus illa didascalici carminis, et doctrinae allegoriis obtegendae ratio occurrebat animo, ac mecum cogitabam, quanta in hoc poeticae

vetustissimum ac in primis nobilem poetam considero tanquam praeclarum quoddam religionis ac doctrinae illorum Graeciae temporum nobis reliquum monumentum. Quot enim in illo, quam insignes de divina vi, ac natura, quot de elementis, ac rerum causis, quam suavibus fabulis inclusae sententiae! sed hoc loco vetus illa didascalici carminis, et doctrinae allegoriis obtegendae ratio occurrebat animo, ac mecum cogitabam, quanta in hoc poeticae genere doctrinarum studiis ipsa

enim in illo, quam insignes de divina vi, ac natura, quot de elementis, ac rerum causis, quam suavibus fabulis inclusae sententiae! sed hoc loco vetus illa didascalici carminis, et doctrinae allegoriis obtegendae ratio occurrebat animo, ac mecum cogitabam, quanta in hoc poeticae genere doctrinarum studiis ipsa rerum obscuritas, ac difficultas ab ea fabulandi consuetudine poetas retraxisset. Tum B. at cur, inquit, non pristinum hunc morem deinceps etiam

suavibus fabulis inclusae sententiae! sed hoc loco vetus illa didascalici carminis, et doctrinae allegoriis obtegendae ratio occurrebat animo, ac mecum cogitabam, quanta in hoc poeticae genere doctrinarum studiis ipsa rerum obscuritas, ac difficultas ab ea fabulandi consuetudine poetas retraxisset. Tum B. at cur, inquit, non pristinum hunc morem deinceps etiam retinere potuissent, aut cur nostri nunc homines repetere vetustam illam musarum ingenio magis

ea fabulandi consuetudine poetas retraxisset. Tum B. at cur, inquit, non pristinum hunc morem deinceps etiam retinere potuissent, aut cur nostri nunc homines repetere vetustam illam musarum ingenio magis accomodatam rationem, ac redintegrare non possint? Equidem ut arbitror, tunc multo ornatior haec poeticae pars esset, atque ex animatis his fabularum simulacris sensus et vita quodammodo, ac magna certe carminibus vis accederet ad amovendam omnem disciplinae

repetere vetustam illam musarum ingenio magis accomodatam rationem, ac redintegrare non possint? Equidem ut arbitror, tunc multo ornatior haec poeticae pars esset, atque ex animatis his fabularum simulacris sensus et vita quodammodo, ac magna certe carminibus vis accederet ad amovendam omnem disciplinae molestiam, et obscuritatem doctrinae. Tum A. quis, inquit, non tibi istud assentietur, miram esse suavitatem fabulis, si lucem rebus afferant? Sed quam

disciplinae molestiam, et obscuritatem doctrinae. Tum A. quis, inquit, non tibi istud assentietur, miram esse suavitatem fabulis, si lucem rebus afferant? Sed quam quaeso unquam viam reperiri putas, qua obscuras res etiam ac difficiles quispiam expedire, ac illustrare fabulis possit? Unde tantam fabularum supellectilem accerset, quae par sit tam multiplicibus, ac tam variis exprimendis doctrinis? Ac si quis singularis ingenii facultate id etiam

doctrinae. Tum A. quis, inquit, non tibi istud assentietur, miram esse suavitatem fabulis, si lucem rebus afferant? Sed quam quaeso unquam viam reperiri putas, qua obscuras res etiam ac difficiles quispiam expedire, ac illustrare fabulis possit? Unde tantam fabularum supellectilem accerset, quae par sit tam multiplicibus, ac tam variis exprimendis doctrinis? Ac si quis singularis ingenii facultate id etiam assequetur, quo

si lucem rebus afferant? Sed quam quaeso unquam viam reperiri putas, qua obscuras res etiam ac difficiles quispiam expedire, ac illustrare fabulis possit? Unde tantam fabularum supellectilem accerset, quae par sit tam multiplicibus, ac tam variis exprimendis doctrinis? Ac si quis singularis ingenii facultate id etiam assequetur, quo tamen pacto efficiet, ut quae ita fingendo involverit, ea facile ab aliis intelligantur? Sint enim aliquae mitiores doctrinae

quaeso unquam viam reperiri putas, qua obscuras res etiam ac difficiles quispiam expedire, ac illustrare fabulis possit? Unde tantam fabularum supellectilem accerset, quae par sit tam multiplicibus, ac tam variis exprimendis doctrinis? Ac si quis singularis ingenii facultate id etiam assequetur, quo tamen pacto efficiet, ut quae ita fingendo involverit, ea facile ab aliis intelligantur? Sint enim aliquae mitiores doctrinae partes, quae fortasse isthaec

alienae formae similitudo quantum valet ad hominum ingenia excitanda! Proinde isthaec fabularum latebris includendae veritatis solertia mihi videri solet praeferre quandam illius, quae in Virgilii Bucolicis est, puellae speciem fugere ac latere velle se idcirco simulantis, ut et investigandi sui cupiditatem aliis injiciat, et inveniendi jucunditatem acriorem. Tum Ego, atqui miram hanc omnem, inquam, acuendae intelligentiae vim, quam dicis inesse fabulis, nulla re

in illo explicando discrepantes eorum etiam sententiae fuerunt, qui ab illius aetate multo propius aberant. Scimus Zenonem Stoicum in ejus fabulis interpretandis sustulisse omnino receptas illas cognitiones deorum, et rebus inanimatis ac mutis docuisse haec tributa nomina. Quid igitur nostri poetae sibi polliceri nunc possint, quando iste fabulandi usus, tanquam Egyptiorum aenigmata, tandiu obsoleverit? Quamobrem si quis nunc fabulas in rebus praesertim difficilioribus

nostri poetae sibi polliceri nunc possint, quando iste fabulandi usus, tanquam Egyptiorum aenigmata, tandiu obsoleverit? Quamobrem si quis nunc fabulas in rebus praesertim difficilioribus explanandis revocet, meo judicio perinde faciat, ac si incertas ac dubias rerum notas magis ad divinandum, quam ad intelligendum proponat. Tum B. Quid causae est, inquit, ut ob variam Hesiodi interpretationem totum fabularum genus in invidiam adducas? Usuvenire enim facile

sibi polliceri nunc possint, quando iste fabulandi usus, tanquam Egyptiorum aenigmata, tandiu obsoleverit? Quamobrem si quis nunc fabulas in rebus praesertim difficilioribus explanandis revocet, meo judicio perinde faciat, ac si incertas ac dubias rerum notas magis ad divinandum, quam ad intelligendum proponat. Tum B. Quid causae est, inquit, ut ob variam Hesiodi interpretationem totum fabularum genus in invidiam adducas? Usuvenire enim facile potuit, ut

sint rejiciendae. Siquidem huic obscuritatis incommodo mederi nullo negotio possumus, si ejus generis fabulas usurpamus, quae non arbitratu cujuspiam, nec opinionum, aut morum inconstantia effictae sint, sed ab ipsa naturae similitudine ac veritate depromptae. Eaedem enim neque intercidere unquam possunt, neque obsolescere. His velut a natura impressis notis ac vestigiis cum insistent poetae, facile ac jucunde ad res cognoscendas nos deducent. Quare in conficiendis suis

non arbitratu cujuspiam, nec opinionum, aut morum inconstantia effictae sint, sed ab ipsa naturae similitudine ac veritate depromptae. Eaedem enim neque intercidere unquam possunt, neque obsolescere. His velut a natura impressis notis ac vestigiis cum insistent poetae, facile ac jucunde ad res cognoscendas nos deducent. Quare in conficiendis suis fabulis volo, ut has arripiant, ac sequantur, ex quibus appareant, quae in rebus insunt, similitudines, ac propinquitates.

aut morum inconstantia effictae sint, sed ab ipsa naturae similitudine ac veritate depromptae. Eaedem enim neque intercidere unquam possunt, neque obsolescere. His velut a natura impressis notis ac vestigiis cum insistent poetae, facile ac jucunde ad res cognoscendas nos deducent. Quare in conficiendis suis fabulis volo, ut has arripiant, ac sequantur, ex quibus appareant, quae in rebus insunt, similitudines, ac propinquitates. Has dum inter se component, atque aliarum

enim neque intercidere unquam possunt, neque obsolescere. His velut a natura impressis notis ac vestigiis cum insistent poetae, facile ac jucunde ad res cognoscendas nos deducent. Quare in conficiendis suis fabulis volo, ut has arripiant, ac sequantur, ex quibus appareant, quae in rebus insunt, similitudines, ac propinquitates. Has dum inter se component, atque aliarum vultus ad alias transferent, atque immutabunt, ea ipsa alienae imaginis inducta specie mirum in

impressis notis ac vestigiis cum insistent poetae, facile ac jucunde ad res cognoscendas nos deducent. Quare in conficiendis suis fabulis volo, ut has arripiant, ac sequantur, ex quibus appareant, quae in rebus insunt, similitudines, ac propinquitates. Has dum inter se component, atque aliarum vultus ad alias transferent, atque immutabunt, ea ipsa alienae imaginis inducta specie mirum in modum intelligentiam atque animadversionem legentium acuent. Exemplo

antiquissimae Pythagoreorum fabulae rem apertiorem faciam. Non ignoras, quae vis, quae significatio illorum harmoniae fuerit, atque illa Phoebi imagine Musas cithara in orbem moventis, quam apte omnem gravitatis doctrinam comprehenderit, ac pene subjecerint oculis. Quod quidem quo alio artificio fuit a Pythagora perfectum, nisi similitudine fidium ad planetarum motus exprimendos traducta? Nempe cum miram utrinque consensionem existere deprehenderet, intervalla intervallis,

nisi similitudine fidium ad planetarum motus exprimendos traducta? Nempe cum miram utrinque consensionem existere deprehenderet, intervalla intervallis, sonos motibus congruere, haec inter se commutanda esse duxit, siderum cursus Phoebi ac Musarum specie vestiendos, fabulae hilaritate condiendam doctrinam. Hunc in modum musicarum rationum effigie leviter ac venuste adumbrata caelestium conversionum naturam ac mores expressit: ut quaecumque de illa trahendi vi, et

intervalla intervallis, sonos motibus congruere, haec inter se commutanda esse duxit, siderum cursus Phoebi ac Musarum specie vestiendos, fabulae hilaritate condiendam doctrinam. Hunc in modum musicarum rationum effigie leviter ac venuste adumbrata caelestium conversionum naturam ac mores expressit: ut quaecumque de illa trahendi vi, et gravitatis legibus deinde sunt comperta, universa fere sub hic uno fidium involucro fuisse inclusa videamus. Quare cur

haec inter se commutanda esse duxit, siderum cursus Phoebi ac Musarum specie vestiendos, fabulae hilaritate condiendam doctrinam. Hunc in modum musicarum rationum effigie leviter ac venuste adumbrata caelestium conversionum naturam ac mores expressit: ut quaecumque de illa trahendi vi, et gravitatis legibus deinde sunt comperta, universa fere sub hic uno fidium involucro fuisse inclusa videamus. Quare cur caeterae etiam philosophiae partes sane minus difficiles atque

legibus deinde sunt comperta, universa fere sub hic uno fidium involucro fuisse inclusa videamus. Quare cur caeterae etiam philosophiae partes sane minus difficiles atque involutae, aeque explicari non possint, cum haec tam obscura ac multiplex gravitatis ratio fuerit unius fabulae adminiculo tam commode exposita? Tum A., egregii sane, inquit, exempli tibi in mentem venit, et quo controversiam omnem facile conficeres, si

observatione tandem patefactas tum primum harmoniae similitudinem siderum motibus accomodatam fuisse, et post eventum nos Aedipos esse coepisse tecum contenderet. Ambiguas res nimirum facile ad quamcumque partem flectimus, utque lucos ac praelia in nubibus, sic in veterum fabulis multa, quae illi ne suspicati quidem fuerunt, intuemur, atque in illis interpretandis plus nos ipsi fingimus, quam illi in lucubrandis. Sed pugnare tecum nolo, liberalius etiam agam, et

suspicati quidem fuerunt, intuemur, atque in illis interpretandis plus nos ipsi fingimus, quam illi in lucubrandis. Sed pugnare tecum nolo, liberalius etiam agam, et concedam illo fidium involucro fuisse revera omnem gravitatis doctrinam, ac duplicatas reciprocas, ut vocant, illas etiam rationes, si ita placet, inclusas. Verum ad illud, de quo agimus, quantum id referet? Neque enim disputamus de illo fabularum genere, quae, quasi mysteria quaedam ad doctrinas ab oculis

ab earumdem versibus arceamus. Quo enim pacto fabulae veritatis interpretes esse possunt, si ipsae interpretes alio interprete indigebunt? Nam si ob suavitatem carminis adhibendas censes, qui caelo lepor, quae jucunditas ex obscuritate ac tenebris exoriri unquam potest? Perspicuitatem enim praesertim cum de abditis rerum causis erit agendum, primam dicendi virtutem esse judico, utque egregiae picturae, sic omnem scribendi laudem intercipi, si luce careat. Atque hanc unam

venit? Nonne uno illius exemplo omnem hanc Italicorum auctoritatem, et omnes abrogandae fabulae rationes prorsus labefactas videtis? Quis enim unquam non solum philosophorum, sed etiam poetarum est aeque atque ille istiusmodi fingendis ac fabricandis commentis delectatus? Itaque ob idipsum comminiscendi studium Homerum philosophorum nuncupatum fuisse opinor. Tum A. imo, inquit, Platonem totum a nobis esse judico. Quando enim isthaec fabularum ornamenta, nisi

naturae, disputationis velim recordere. Quod magis a fabulis remotum atque alienum esse potest loquendi genus, quam quo ille difficilem de corporum elementis quaestionem exponit? Quo planius res expediat, nonne arithmeticae etiam numeris, ac geometriae figuris utitur? nonne iisdem verbis explicat, quibus in iis artibus tradi solent? Cujus igitur rectius, quam Platonis auctoritatem nobis vindicemus, qui cum isto consectandae fabulae studio traheretur, omnem fingendi rationem

mores exquirimus? Quare caeteros omittamus, et horum tantummodo exempla intueamur. Tum A., quid si eos, inquit, nihilo aequiores sis habiturus, et eorum etiam subsidiis destitutum te sentias? ac non unum aliquem e populo, sed ipsum latinorum poetarum principem testem adhibebo. Pervulgatos et pulcherrimos Virgilii de Anima Mundi versus velim in memoriam revoces. Nonne apertissime Stoicorum sententiam exponi, et omnia fabularum

facile possem ostendere. Sed ad Virgilii auctoritatem unius Ovidii exemplum adjiciam: est enim fortasse caeteris omnibus ad probandum accommodatius, quippe a poeta fabularum studiosissimo desumptum. Meministine ejus uberes illos, ac luculentos de Pythagorae Metempsychosi versus? Nosti quam enucleate, quam diu in omni illa expedienda doctrina immoretur? Nonne, quasi lege aliqua impeditus, quae vetet doctrinis immisceri fabulas, in medio fabularum aestu instituti sui

expedienda doctrina immoretur? Nonne, quasi lege aliqua impeditus, quae vetet doctrinis immisceri fabulas, in medio fabularum aestu instituti sui repente immemor missas facit allegorias, et rem omnem illis fingendi integumentis exsolutam ac nudatam explicat? Hoc loco A., quidni igitur, inquit, controversiam jam omnem sublatam confitemur? et poetis cum data opera sese ad disciplinas versibus illustrandas convertunt, ab omni fingendi licentia abstinendum

quidni igitur, inquit, controversiam jam omnem sublatam confitemur? et poetis cum data opera sese ad disciplinas versibus illustrandas convertunt, ab omni fingendi licentia abstinendum statuimus? Nam cum iis quidem, qui leviora ac faciliora argumenta pertractant, indulgentiores esse possumus: in manifestis enim rebus nihil lucis, accessione fabulae, detrahitur, jucunditatis vero non parum adjungitur. Sed hujusmodi festivitates a gravioribus doctrinis omnino

fabula pene retraxistis; sed illud vereor, ne si didascalicis fabulas omnino tollimus, una omnem, quae poetarum est propria, vim, et nomen ipsum adimamus. Scitis enim quam multi, neque ii quidem indocti, sacra potius sine cantu ac tibiis, ut ajunt, quam poetam sine fabulis esse posse affirmant. At nos, inquit A., non leviorem Hesiodi, quem paulo ante legebam, auctoritatem illis opponemus. Ast nimirum in Ascrae vallibus a sese auditas esse verosimiles

urbanitas, qui negabant illius poema heroicum esse nuncupandum, propterea quod primae poematis partes Deo essent assignatae; at vos, inquit, si heroicum dici minus lubet, divinum appellatote; ita Didascalici, si minus fabulae, veritatis ac sapientiae poetae per me licet nuncupentur. Tum B., ne ego quidem, inquit, controversia nominis magnopere torquerer, nisi rem ipsam in hac verbi contentione agi viderem, et poeticae vim omnem ac naturam in disceptationem

si minus fabulae, veritatis ac sapientiae poetae per me licet nuncupentur. Tum B., ne ego quidem, inquit, controversia nominis magnopere torquerer, nisi rem ipsam in hac verbi contentione agi viderem, et poeticae vim omnem ac naturam in disceptationem vocari. Si enim fabulas non sua ipsarum causa a poetis conquirendas putas, tamen oportet, ut ob eam imitandi necessitatem, qui est praecipuus poetis finis propositus, retinendas fateare. Scis enim plerosque

et nudis versibus philosophiam esset persecutus, a poetarum civitate excludendum sanxit. Quid quod idem germanam imitandi rationem illa esse statuit, cum poetae eos ipsos, de quibus agunt, loquentes inducunt. Si ab hac alienae personae ac sermonis simulatione quidpiam recesserint, resque gestas per se ipsi narrandas susceperint, narratores tum esse, non imitatores, nec poetas appellandos pronunciat. Quare quid Didascalicis fiet? Quid ex eo poetarum artificio reliquum

artificio reliquum illis erit? cum non modo in nulla actionum imitatione versentur, sed ipsa etiam hujus imitationis quoquo modo simulandae instrumenta fabulas illis auferamus. Tum A. me etiam, inquit, vehementer moveret, ac frangeret Aristotelis auctoritas, quem poetices conditorem jure nuncupas, et quem aeque aliarum complurium doctrinarum artificem appellare possumus, cum tot disciplinas antea dispersas ac dissolutas summa ingenii solertia primus

me etiam, inquit, vehementer moveret, ac frangeret Aristotelis auctoritas, quem poetices conditorem jure nuncupas, et quem aeque aliarum complurium doctrinarum artificem appellare possumus, cum tot disciplinas antea dispersas ac dissolutas summa ingenii solertia primus constrinxerit, in artemque redegerit. Sed quo magis praeclara atque egregia omnia de hoc artium moderatore sentio, eo difficilius mihi in animum possum inducere hac illum mente fuisse, ut

sed fortasse, inquit, Aristoteles non tam poetas, quam genera ipsa poematum exquirens, interque se comparans illud intuebatur, quanam in re potissimum vim naturamque carminis poneret. Quae si in hoc sita est maxime, ut nos aeque moveat, ac si oculis atque auribus res ipsae in animos influerent, nihil propius ad hanc aurium atque oculorum fidem accedet, quae haec alienae personae ac sermonis imitatio. Atque idcirco, opinor, perfecti

Quae si in hoc sita est maxime, ut nos aeque moveat, ac si oculis atque auribus res ipsae in animos influerent, nihil propius ad hanc aurium atque oculorum fidem accedet, quae haec alienae personae ac sermonis imitatio. Atque idcirco, opinor, perfecti poematis exemplar, verasque imitationis sedes tragoedias esse statuit. Nam etsi poetae alias etiam habeant, quas sequi possint, rerum effingendarum rationes, tamen, si ab hac una alieni

Laii interfectorem fuisse comperit, in scaena ejulantem, sed ab aliis narrari illius luctum audimus, neque tamen idcirco minus exhorrescimus. Tam apte est enim doloris illa vis, tam ad veritatem naturae descripta, ut audire lamentantem, ac fibula sibi evellentem oculos videre videamur. An Briseidis ab Achille discedentis dolorem uno Homeri versiculo descriptum non melius intelligimus, quam si diutissime conquerentem induceret? An ulli sermones vim potestatemque deorum

sermones vim potestatemque deorum tantopere exprimere possent, quam cum Neptunum duobus passibus ab Euboea ad Lemnum pertingentem, aut Jovem pro Trojanis ab Ida propugnantem divini poetae versus pene oculis subjiciunt? Sed ut hominum, ac deorum actiones omittamus, cum ad alias naturae partes ab omni sensu intelligentiaque remotas sese convertit, ac caeli terraeque regionibus ob oculos positis mundi totius aspectu mirifice nos detinet, num imitatorem tum illum omnino

Lemnum pertingentem, aut Jovem pro Trojanis ab Ida propugnantem divini poetae versus pene oculis subjiciunt? Sed ut hominum, ac deorum actiones omittamus, cum ad alias naturae partes ab omni sensu intelligentiaque remotas sese convertit, ac caeli terraeque regionibus ob oculos positis mundi totius aspectu mirifice nos detinet, num imitatorem tum illum omnino desinere esse censebimus? Num omnem istam imitandi, nostrique percellendi rationem solis humanarum actionum finibus

ob oculos positis mundi totius aspectu mirifice nos detinet, num imitatorem tum illum omnino desinere esse censebimus? Num omnem istam imitandi, nostrique percellendi rationem solis humanarum actionum finibus concludemus, perinde ac ad caeteras res nullas, cum ad naturae similitudinem expressae sint, ista nostrorum afficiendorum animorum virtus permanaret? Nam cum in hac rerum universitate permulta sint inanima quidem, nulloque sensus praedita, in quibus tamen

ista nostrorum afficiendorum animorum virtus permanaret? Nam cum in hac rerum universitate permulta sint inanima quidem, nulloque sensus praedita, in quibus tamen plurima vis inest, sive magnitudine, sive ordine, sive alia multiplici ac varia specie nos commovendi, satis erit manifestum in earundem rerum imagine exprimenda magnam aeque poetis relictam esse copiam ad voluptatem, tristitiam, admirationem, aliosque sensus in nobis

laudamus industriam; et quibuscumque in rebus naturae similitudinem effinxerint, tanquam praeclarior est poetarum laus, qui caeteris omnibus ampliores habent imitandi fines propositos, neque singulas levesque tantummodo res, sed universas ac maximas miro artificio possunt effingere, atque omnem conspectum et imaginem naturae quasi tabulam nobis ad intuendum proponere? Itaque hanc infinitam naturae imitationem illis esse attributam, eorumque facultatem his pene immensis

illius ingenii magnitudinem mihi satis persuadeo. Sed id ipsum locupletissimo Laertii testimonio nobis etiam est proditum. Ait enim Aristotelem in eo, quem de poetis scripsit libro, luculenter fateri, optimis quibusque dicendi modis, ac poeticis figuris Empedoclis versus esse egregie instructos, ut proinde Empedoclem homericum omnino esse affirmet. Verum hanc Aristotelis in judicio de Empedocle ferendo varietatem inde profectam esse existimo, quod in suis de poetis

esse existimo, quod in suis de poetis libris universum de omnibus rebus dicendi poetarum artificium exquireret; in eo autem, qui unus e multis reliquus est illius poetices liber, ut Socrates philosophiam, sic ille poeticam a mundo ac caelo ad mores transferens sola humanarum actionum, quam Epici ac Tragici sequuntur, imitatione constrictam expendat. Tu vero, inquit B., praeclare et summi viri prudentiam ab omni judicandi inconstantia vindicasti, et

omnibus rebus dicendi poetarum artificium exquireret; in eo autem, qui unus e multis reliquus est illius poetices liber, ut Socrates philosophiam, sic ille poeticam a mundo ac caelo ad mores transferens sola humanarum actionum, quam Epici ac Tragici sequuntur, imitatione constrictam expendat. Tu vero, inquit B., praeclare et summi viri prudentiam ab omni judicandi inconstantia vindicasti, et scrupulum mihi quendam ac dubitationem, quae ex hac imitationis lege

sola humanarum actionum, quam Epici ac Tragici sequuntur, imitatione constrictam expendat. Tu vero, inquit B., praeclare et summi viri prudentiam ab omni judicandi inconstantia vindicasti, et scrupulum mihi quendam ac dubitationem, quae ex hac imitationis lege residebat, animo exemisti; aegre enim adduci poteram, ut Virgilii Georgica ob eam imitationis inopiam non divini poetae opus existimarem, aut ipsum Lucretium tametsi sedulo, ac

ac dubitationem, quae ex hac imitationis lege residebat, animo exemisti; aegre enim adduci poteram, ut Virgilii Georgica ob eam imitationis inopiam non divini poetae opus existimarem, aut ipsum Lucretium tametsi sedulo, ac naviter philosophantem, ob sublimem ac singularem illam dicendi rationem, non item homericum, ac summum poetam crederem. Quid multa? ipsos epicos, et grandiores poetas non ad solam illam imitandi normam putabam exigendos: aliud quiddam

lege residebat, animo exemisti; aegre enim adduci poteram, ut Virgilii Georgica ob eam imitationis inopiam non divini poetae opus existimarem, aut ipsum Lucretium tametsi sedulo, ac naviter philosophantem, ob sublimem ac singularem illam dicendi rationem, non item homericum, ac summum poetam crederem. Quid multa? ipsos epicos, et grandiores poetas non ad solam illam imitandi normam putabam exigendos: aliud quiddam majus atque amplius esse oportere

Virgilii Georgica ob eam imitationis inopiam non divini poetae opus existimarem, aut ipsum Lucretium tametsi sedulo, ac naviter philosophantem, ob sublimem ac singularem illam dicendi rationem, non item homericum, ac summum poetam crederem. Quid multa? ipsos epicos, et grandiores poetas non ad solam illam imitandi normam putabam exigendos: aliud quiddam majus atque amplius esse oportere arbitrabar, unde suos illi cultus, suosque ornatus accerserent.

Siquidem noveram Trissini poema illud quidem ad constituendae fabulae leges et ad Iliadis exemplar accuratissime compositum in bibliothecis pene delitescere; Areosti vero Orlandum veterum vestigiis non tam sollicite insidentem, ac nonnunquam ab ipsa veritate naturae ultro aberrantem, tamen ob mirum istud dicendi genus videbam in manibus omnium esse, ac meipsum illis deliciis, ac pene praestigiis rapi, atque allici sentiebam. Tum A. quare sublatis

compositum in bibliothecis pene delitescere; Areosti vero Orlandum veterum vestigiis non tam sollicite insidentem, ac nonnunquam ab ipsa veritate naturae ultro aberrantem, tamen ob mirum istud dicendi genus videbam in manibus omnium esse, ac meipsum illis deliciis, ac pene praestigiis rapi, atque allici sentiebam. Tum A. quare sublatis atque exsolutis his tanquam nodis, quid dubitabimus jam illud statuere in humanarum actionum imitatione non esse reponendam

pene delitescere; Areosti vero Orlandum veterum vestigiis non tam sollicite insidentem, ac nonnunquam ab ipsa veritate naturae ultro aberrantem, tamen ob mirum istud dicendi genus videbam in manibus omnium esse, ac meipsum illis deliciis, ac pene praestigiis rapi, atque allici sentiebam. Tum A. quare sublatis atque exsolutis his tanquam nodis, quid dubitabimus jam illud statuere in humanarum actionum imitatione non esse reponendam omnem poetarum laudem. Equidem

jam illud statuere in humanarum actionum imitatione non esse reponendam omnem poetarum laudem. Equidem illud etiam adjunxerim, ne in ipsa quidem ampliore naturae imitatione illam esse unice positam; et quanquam haec naturae veritas ac similitudo poeticae solum ac fundamentum sit, non in illa una tamen esse omnia, sed ab alio fonte derivandam singularem illam vim ac praestantiam. Ac si dicendum est, quod sentio, hanc praesertim locandam arbitror in illo poetarum

humanarum actionum imitatione non esse reponendam omnem poetarum laudem. Equidem illud etiam adjunxerim, ne in ipsa quidem ampliore naturae imitatione illam esse unice positam; et quanquam haec naturae veritas ac similitudo poeticae solum ac fundamentum sit, non in illa una tamen esse omnia, sed ab alio fonte derivandam singularem illam vim ac praestantiam. Ac si dicendum est, quod sentio, hanc praesertim locandam arbitror in illo poetarum proprio cogitandi ac dicendi

ne in ipsa quidem ampliore naturae imitatione illam esse unice positam; et quanquam haec naturae veritas ac similitudo poeticae solum ac fundamentum sit, non in illa una tamen esse omnia, sed ab alio fonte derivandam singularem illam vim ac praestantiam. Ac si dicendum est, quod sentio, hanc praesertim locandam arbitror in illo poetarum proprio cogitandi ac dicendi genere, quo ita jucunde omnia admirabiliterque exprimunt, nihil ut esse possit nec ad res cognoscendas

ampliore naturae imitatione illam esse unice positam; et quanquam haec naturae veritas ac similitudo poeticae solum ac fundamentum sit, non in illa una tamen esse omnia, sed ab alio fonte derivandam singularem illam vim ac praestantiam. Ac si dicendum est, quod sentio, hanc praesertim locandam arbitror in illo poetarum proprio cogitandi ac dicendi genere, quo ita jucunde omnia admirabiliterque exprimunt, nihil ut esse possit nec ad res cognoscendas pulchrius, nec ad

poeticae solum ac fundamentum sit, non in illa una tamen esse omnia, sed ab alio fonte derivandam singularem illam vim ac praestantiam. Ac si dicendum est, quod sentio, hanc praesertim locandam arbitror in illo poetarum proprio cogitandi ac dicendi genere, quo ita jucunde omnia admirabiliterque exprimunt, nihil ut esse possit nec ad res cognoscendas pulchrius, nec ad legentium delectationem praeclarius. Qui istiusmodi ornatu compti instructique sunt, hi sane in

mirifice probas: sed quanam in re potissimum hoc ipsum singulare dicendi genus collocas? Unde hunc tantum ornatum exoriri putas? Quibus tandem artibus utendum, ut hanc excellentium hanc praepotentem ac dominam animorum vim quipiam possit assequi? Arduam, inquit A., ac difficilem omnino rem postulas, et quae, cum caput totius artis ipsa sit, nulla arte fortasse tradi possit. Sed quibus a natura dati sunt quidam celeriores

ipsum singulare dicendi genus collocas? Unde hunc tantum ornatum exoriri putas? Quibus tandem artibus utendum, ut hanc excellentium hanc praepotentem ac dominam animorum vim quipiam possit assequi? Arduam, inquit A., ac difficilem omnino rem postulas, et quae, cum caput totius artis ipsa sit, nulla arte fortasse tradi possit. Sed quibus a natura dati sunt quidam celeriores animorum motus, in iis certe magna insunt adjumenta ad hanc, de qua dicimus,

rerum formis varie animos percelli sciant, eorumque motus tanquam chordarum sonos tristes, aut jucundos esse, quae movendis atque in quamque partem inflectendis mentibus aptiores sint imagines, vident. Atque ita in intimos animorum sinus, ac sensuum et cogitationum ortus penitus illapsi ad ipsos voluptatis ac pulchritudinis fontes perveniunt. Quam vim cum animo semel hauserunt, cultusque atque ornatus universos contemplati sunt, postquam ad scribendum accesserunt, ad

sonos tristes, aut jucundos esse, quae movendis atque in quamque partem inflectendis mentibus aptiores sint imagines, vident. Atque ita in intimos animorum sinus, ac sensuum et cogitationum ortus penitus illapsi ad ipsos voluptatis ac pulchritudinis fontes perveniunt. Quam vim cum animo semel hauserunt, cultusque atque ornatus universos contemplati sunt, postquam ad scribendum accesserunt, ad illius praeclaram speciem omnem dicendi

Quam vim cum animo semel hauserunt, cultusque atque ornatus universos contemplati sunt, postquam ad scribendum accesserunt, ad illius praeclaram speciem omnem dicendi rationem dirigunt, illius colore ac lineamentis omnia convestiunt. Perinde enim ut ipsi affecti sunt, ita nos movent, et quos in rebus cogitandis ipsi percipiunt impulsus, eosdem in explicandis ad nos transferunt, nobisque impertiunt. Tum B. ab altissimis,

inquit, et pulcherrimis initiis poetarum praestantiam repetis, et pene ad similitudinem illius, qui in Platone est, opificis Dei formarum contemplatores et effectores nobis poetas egregie describis. Quidni enim creare quodammodo res ac gignere censeantur, qui nos, in quas velint, cogitationes inducant, in quoscumque motus inflectant, nostrosque sensus dicendo validius moveant, quam praestantes res ipsae movere possent? Nimirum inde exorta est eorundem illa vis ac

res ac gignere censeantur, qui nos, in quas velint, cogitationes inducant, in quoscumque motus inflectant, nostrosque sensus dicendo validius moveant, quam praestantes res ipsae movere possent? Nimirum inde exorta est eorundem illa vis ac virtus, atque inde profecta sunt illa miracula ac portenta, quibus nobis hunc rerum aspectum formosiorem, et in ipsa natura pulchriorem alteram naturam efficiunt. Hinc si ad narrandos hominum eventus, vitaeque casus se conferunt, tam

cogitationes inducant, in quoscumque motus inflectant, nostrosque sensus dicendo validius moveant, quam praestantes res ipsae movere possent? Nimirum inde exorta est eorundem illa vis ac virtus, atque inde profecta sunt illa miracula ac portenta, quibus nobis hunc rerum aspectum formosiorem, et in ipsa natura pulchriorem alteram naturam efficiunt. Hinc si ad narrandos hominum eventus, vitaeque casus se conferunt, tam variis luminibus distinguunt omnia, ut perjucunda ea

vitaeque casus se conferunt, tam variis luminibus distinguunt omnia, ut perjucunda ea ipsi dicendo praestent, quae experiendo ob quotidianam rerum sive pravitatem, sive satietatem, vitae ipsius taedium nobis afferunt. Ipsae aegritudines ac perturbationes animorum, quae tam acriter nos cruciant, si ab ipsis excitantur, gratissimae sunt: suaviter nos angunt, ad dolorem, ad misericordiam impellunt, metum denique, ac terrorem summa cum voluptate conjungunt. Quid quod

vitae ipsius taedium nobis afferunt. Ipsae aegritudines ac perturbationes animorum, quae tam acriter nos cruciant, si ab ipsis excitantur, gratissimae sunt: suaviter nos angunt, ad dolorem, ad misericordiam impellunt, metum denique, ac terrorem summa cum voluptate conjungunt. Quid quod magnitudinem, ordinem, varietatem, qualem frustra in rebus exquirimus, ad nostra desideria suis ipsi imaginibus accomodant, et pene explent illam, cui nunquam facere satis possumus,

quasdam beatorum hominum sedes videmur secedere. Sed nulla in re, inquit A., mirabilior atque utilior eorum est opera, quam cum res a sensibus, intelligentiaque communi remotissimas nobis propius admovent, et veritatem ipsam, ac rerum altissimarum cognitiones ad oculorum consuetudinem traducunt, ac suavibus simulacris involutas in animos inferunt, ut quae cogitando atque intelligendo assequi possumus, quasi intuendo

A., mirabilior atque utilior eorum est opera, quam cum res a sensibus, intelligentiaque communi remotissimas nobis propius admovent, et veritatem ipsam, ac rerum altissimarum cognitiones ad oculorum consuetudinem traducunt, ac suavibus simulacris involutas in animos inferunt, ut quae cogitando atque intelligendo assequi possumus, quasi intuendo teneamus. Consentanea nobis est haec una maxime rerum cognoscendarum ratio,

possumus, quasi intuendo teneamus. Consentanea nobis est haec una maxime rerum cognoscendarum ratio, utpote cui diu a pueris nos natura ipsa assuefecerit. Atque idcirco a sensuum societate sevocare atque abstrahere animos, ac sequi simplex ac sincerum illud intelligendi genus sine labore non possumus, neque sensuum conjunctionem revocamur. Ita ex ipsis angustiis, quibus animi obsequio et indulgentiam corporis adstricti coercentur, poetae egregiam et

quasi intuendo teneamus. Consentanea nobis est haec una maxime rerum cognoscendarum ratio, utpote cui diu a pueris nos natura ipsa assuefecerit. Atque idcirco a sensuum societate sevocare atque abstrahere animos, ac sequi simplex ac sincerum illud intelligendi genus sine labore non possumus, neque sensuum conjunctionem revocamur. Ita ex ipsis angustiis, quibus animi obsequio et indulgentiam corporis adstricti coercentur, poetae egregiam et delectandi, et juvandi

haec enim quae postremo loco sunt a te dicta, Didascalicorum facultatem, unde digressi sumus, praesertim attingunt, unaque aperiunt errorem illorum, qui hos a musarum artibus propterea removent, quia res a sensuum usu longe abductas, ac intelligentia comprehensas pertractant, atque ita in eo reprehendunt in quo potissimum ipsi praestant. Nam si formarum illa ubertas, in qua praecipua vis carminis est posita, a rerum ubertate proficiscitur, undenam amplior poterit, quam

Nam si formarum illa ubertas, in qua praecipua vis carminis est posita, a rerum ubertate proficiscitur, undenam amplior poterit, quam a doctrinarum fontibus efflorescere? Quae unquam sedes pulchritudinis erit aptior, quam veritas, ac rerum plurimarum scientia? Ubi magis alitur animus, aut unde potest imaginum effectrix ingenii vis fecundior exoriri atque erumpere? Quippe in rerum maximarum intelligentia defixa mens majores etiam habet impetus, ut, quae

penitus intimeque perviderit, pulchre item splendideque efferat. Quare poetarum animos excitat haec artium doctrinarumque cognitio, et quasi materiem viresque suppeditat illustribus illis simulacris, quibus asperas res ornant, obscuras ac difficiles illuminant, et quasi quibusdam insignibus variant, ac pene depingunt. Quanquam quae pictura exprimere tam apte potest, tamque multipliciter, quae poetae interdum ex abditioribus eruta naturae latebris educunt? Nam omnis

Quare poetarum animos excitat haec artium doctrinarumque cognitio, et quasi materiem viresque suppeditat illustribus illis simulacris, quibus asperas res ornant, obscuras ac difficiles illuminant, et quasi quibusdam insignibus variant, ac pene depingunt. Quanquam quae pictura exprimere tam apte potest, tamque multipliciter, quae poetae interdum ex abditioribus eruta naturae latebris educunt? Nam omnis demum pingendi fingendique ars quid aliud potest, nisi extremam

tantummodo faciem ostendere, et commodiores rerum aspectus uno oculorum intuitu, uno temporis momento circumscriptos? Hi vero intimos corporum atque animorum recessus aperiunt, mutationes omnes ac vicissitudines describunt, caecasque res omnino atque ab aspectus judicio longissime abductas conformatione quadam ac figuris instruunt. Tum ego, sed si Didascalici, inquam, in suis versibus efficere isthaec omnia possunt, quid jam

Hi vero intimos corporum atque animorum recessus aperiunt, mutationes omnes ac vicissitudines describunt, caecasque res omnino atque ab aspectus judicio longissime abductas conformatione quadam ac figuris instruunt. Tum ego, sed si Didascalici, inquam, in suis versibus efficere isthaec omnia possunt, quid jam erit ab eorumdem praestantia fabularum decessione detractum? Aut cur non aequo animo fictis illis commentis

decessione detractum? Aut cur non aequo animo fictis illis commentis careamus, cum haec eadem nec minus ubere ornamento compensent, nec ipsi fabulis fere dissimili? Hoc loco A. bene, inquit, narras, cum has poetarum formas, ac dicendi figuras fabulis similes affirmas. Ex iis enim, quae paulo ante commemorata sunt, tam inter se finitimae atque affines videntur, ut haud sciam, an eandem, sed certe parem utroque in genere vim inesse opinantur. Nam quid aliud

similes affirmas. Ex iis enim, quae paulo ante commemorata sunt, tam inter se finitimae atque affines videntur, ut haud sciam, an eandem, sed certe parem utroque in genere vim inesse opinantur. Nam quid aliud sunt demum haec simulacra, ac figurae, nisi breviores quaedam fabulae, quarum ambages quidem amputentur, retineatur vis ac lepor? Quid enim metaphoram esse dixeris, nisi meram, sed verborum ambitu contractam fabulam? Quid similitudines, nisi germanos apologos? Alias

affines videntur, ut haud sciam, an eandem, sed certe parem utroque in genere vim inesse opinantur. Nam quid aliud sunt demum haec simulacra, ac figurae, nisi breviores quaedam fabulae, quarum ambages quidem amputentur, retineatur vis ac lepor? Quid enim metaphoram esse dixeris, nisi meram, sed verborum ambitu contractam fabulam? Quid similitudines, nisi germanos apologos? Alias aeque figuras non obscure ab hoc fonte deductas, et fabularum, a quibus emanarint, imagines

ac lepor? Quid enim metaphoram esse dixeris, nisi meram, sed verborum ambitu contractam fabulam? Quid similitudines, nisi germanos apologos? Alias aeque figuras non obscure ab hoc fonte deductas, et fabularum, a quibus emanarint, imagines ac exempla esse facile agnoveris. Miram, inquit B., neque antea mihi perspectam fabulas inter, ac figuras cognationem aperuistis, eoque magis probatis, quo aegrius, nescio quomodo, ferebam a Didascalicorum versibus omnino

nisi germanos apologos? Alias aeque figuras non obscure ab hoc fonte deductas, et fabularum, a quibus emanarint, imagines ac exempla esse facile agnoveris. Miram, inquit B., neque antea mihi perspectam fabulas inter, ac figuras cognationem aperuistis, eoque magis probatis, quo aegrius, nescio quomodo, ferebam a Didascalicorum versibus omnino exclusas esse fabulas, quarum obscuritatem ac latebras illis tantum ademptas, jucunditatem pene restitutam esse

inquit B., neque antea mihi perspectam fabulas inter, ac figuras cognationem aperuistis, eoque magis probatis, quo aegrius, nescio quomodo, ferebam a Didascalicorum versibus omnino exclusas esse fabulas, quarum obscuritatem ac latebras illis tantum ademptas, jucunditatem pene restitutam esse video. Sed venit in mentem id a vobis exquirere, quomodo putetis oriri potuisse hanc ipsam inter fabulas, et has formas dicendi affinitatem? Nam neque casu hanc tantam

influxerit. Tum ego, quoniam, inquam, in sermonis principiis investigandis conjiciendo progredi oportet, verisimile hunc in modum sese rem habuisse videri potest. In populorum primordiis, atque agrestiore vita cum permulta nomina ac vocabula ad significandas res deessent, primum actione ac gestu fuisse homines usos, prout ab iis fit, quibus intercepta sit facultas; sed cum haec ad sublevandam sermonis inopiam non

principiis investigandis conjiciendo progredi oportet, verisimile hunc in modum sese rem habuisse videri potest. In populorum primordiis, atque agrestiore vita cum permulta nomina ac vocabula ad significandas res deessent, primum actione ac gestu fuisse homines usos, prout ab iis fit, quibus intercepta sit facultas; sed cum haec ad sublevandam sermonis inopiam non sufficerent, fabulas tamquam picturas rebus designandis magis

Menenii Agrippae ad plebem, quae in montem Sacrum secesserat, fabella, qua rudi populo, qui justitiae, et civitatis constituendae neque vim neque nomen teneret, illa corporis humani membrorum inter se dissidentium imagine utilitatem legum ac magistratuum in animos intulit. In ipsis philosophiae incunabulis eadem fabulandi industria sapientes usos scimus ad morum doctrinam imperitorum mentibus communicandam. Sermonis autem copia, ac rerum notitiis paulatim deinde auctis,

se dissidentium imagine utilitatem legum ac magistratuum in animos intulit. In ipsis philosophiae incunabulis eadem fabulandi industria sapientes usos scimus ad morum doctrinam imperitorum mentibus communicandam. Sermonis autem copia, ac rerum notitiis paulatim deinde auctis, quamvis eo praesidio propter utilitatem instituto carere homines facile possent, tamen cum non mediocrem inde consequutam jucunditatem viderent, detracta etiam necessitate propter voluptatem

quamvis eo praesidio propter utilitatem instituto carere homines facile possent, tamen cum non mediocrem inde consequutam jucunditatem viderent, detracta etiam necessitate propter voluptatem retinuerunt. Sed cum ad rerum obscuritatem, ac longiores sermonis ambages vitandas amoveri fabulas oportuit, tunc circumcisis ambagibus, earum vim atque elegantiam in hos concinniores dicendi modos traduxerunt. Unde quod in scripturae inveniendis elementis accidit, ut ipsae rerum

adhibitae, deinde contraherentur in hos breviores dicendi comptus, quasi figuras, quibus et communis sermo, et poetarum oratio praesertim esset elegantior. Nonne in paucis saepe verbis, et singulis fere vocabulis hujus originis vestigia, ac similitudinem deprehendimus? Verum ego vos ab instituto sermone pene abduxi, dum a rebus ad verba revoco: quare ad reliquas formarum opportunitates, et Didascalicorum virtutes quaeso pergite. Tum A., imo, inquit, ad intimam

dum a rebus ad verba revoco: quare ad reliquas formarum opportunitates, et Didascalicorum virtutes quaeso pergite. Tum A., imo, inquit, ad intimam formarum atque imaginum vim penitus inspiciendam, atque ad ipsas radices ac stirpes ejus, de qua dicimus, poetarum pulchritudinis nos revocas, dum illius originem a verbis etiam ac vocibus repetis. Nam quae demum alia hujus dicendi laudis elementa sunt, quam isthaec ipsa vocabula

quaeso pergite. Tum A., imo, inquit, ad intimam formarum atque imaginum vim penitus inspiciendam, atque ad ipsas radices ac stirpes ejus, de qua dicimus, poetarum pulchritudinis nos revocas, dum illius originem a verbis etiam ac vocibus repetis. Nam quae demum alia hujus dicendi laudis elementa sunt, quam isthaec ipsa vocabula atque nomina? Aut quo pacto conceptae illae atque inclusae animis formae erumperent, nisi

adveniet? Ejusdem sententiae species alio verborum sive delectu, sive ordine, quam erit praeclarior? Sed his omnibus cum sese adjunget numerorum concentus, atque harmoniae vis, et omnes has et cogitandi et dicendi virtutes colligabit, ac vinciet, tum vero orietur illa concinnitas et suavitas carminis, quae poetarum laudes perficit una maxime, atque absolvit. Haec est, quae inusitato ardore commovet animos, et quocumque incubuerit, facile pertrahit, quae incredibili

perfundit, quae plausu, quae clamores efficit. Tunc ego paulum subridens, ain vero, inquam, an vos ex praestantiore quaque arte subsidia ad poetas ornandos colligetis? Neque enim satis habuistis in formis conficiendis picturae imagines ac simulacra illis impertiri, nisi nunc musices concentus, ac sonos etiam tribuatis? Quid ni vero, inquit A., tribuamus, et cognatam illam humanis auribus atque animis harmoniae rationem illis potissimum adjudicemus? Si inanes

paulum subridens, ain vero, inquam, an vos ex praestantiore quaque arte subsidia ad poetas ornandos colligetis? Neque enim satis habuistis in formis conficiendis picturae imagines ac simulacra illis impertiri, nisi nunc musices concentus, ac sonos etiam tribuatis? Quid ni vero, inquit A., tribuamus, et cognatam illam humanis auribus atque animis harmoniae rationem illis potissimum adjudicemus? Si inanes vocum flexiones, et nihil significantes tibiae soni in

validius animis illius harmoniae vis dominabitur, quae sonos verbis, numerosque rebus conjunget, atque hac cogitationum et cantus varietate aures una mentesque implebit? Nam qui carminis ac numerorum concinnitate plus aequo delectati eo usque adducti sunt, ut in ea sola poeticae vim omnem ponerent, ii mihi videntur, nec artis hujus magnitudinem, nec ipsam concinnitatis rationem intelligere, cum eandem a rebus distrahunt.

cum eandem a rebus distrahunt. Siquidem non citharoedum aut auloedum aliquem instituimus, quorum inanes etiam vocum soni per se possunt consistere, neque de modorum quopiam artifice, sed de praecellente rerum pulcherrimarum effectore, ac dicendi moderatore inquirimus. Cujus illa demum erit germana concinnitas, quae ex hac numerorum cum rebus ac sententiis consensione coalescet. Tum B. hac etiam ex parte, inquit, quanta Didascalicorum virtutibus fiet

vocum soni per se possunt consistere, neque de modorum quopiam artifice, sed de praecellente rerum pulcherrimarum effectore, ac dicendi moderatore inquirimus. Cujus illa demum erit germana concinnitas, quae ex hac numerorum cum rebus ac sententiis consensione coalescet. Tum B. hac etiam ex parte, inquit, quanta Didascalicorum virtutibus fiet accessio! Res enim ex philosophiae ac doctrinarum fontibus haustae sane et numerorum copiam et uberiores sonos per

Cujus illa demum erit germana concinnitas, quae ex hac numerorum cum rebus ac sententiis consensione coalescet. Tum B. hac etiam ex parte, inquit, quanta Didascalicorum virtutibus fiet accessio! Res enim ex philosophiae ac doctrinarum fontibus haustae sane et numerorum copiam et uberiores sonos per se ipsae parient. Sententiarum vero illa vis quantum elegantia dicendi, et carminis concentu augebitur! Sed haec ipsa etiam suavitatis novitas, atque

gratior atque pulchrior! Simile hoc videtur Graeci illius artificis industriae, qui quo formosiorem Venerem efficeret, in Satyri idcirco excavato simulacro collocaverat. Ita deae species ab ipsa circumpositae imaginis feritate comptior ac venustiorum a molliore autem muliebri forma vastius viri robur, atque illi lacertorum tori latiores videbantur. Sed aliud etiam inest, inquit A., in hac veri docendi suavitate, quod ad singularem legentium delectationem valere

veri docendi suavitate, quod ad singularem legentium delectationem valere plurimum opinor. Illa harmoniae vi, illa numerorum concinnitate quam multarum in nobis rerum memoriam excitari necesse erit! Quot latentium veritatum igniculos ac semina commoveri! Hinc quae intelligemus, magis a nobis ipsis inventa, quam lecta putabimus, plura nobis comprehendi, quam explicata sint, mirabimur. Quam haec nos nostri diligentes mire rapient! Quam ingenio nostro delectati satis

ipsis inventa, quam lecta putabimus, plura nobis comprehendi, quam explicata sint, mirabimur. Quam haec nos nostri diligentes mire rapient! Quam ingenio nostro delectati satis docti nobis videbimur, nobisque placebimus! Quam vero divinos, ac humana majore vi praeditos hujusmodi poetas arbitrabimur, qui cum inusitata omnia ac peregrina nobis afferant, tum nos ipsos solito beatiores, ac doctiores pene faciant! Tum ego, video, inquam,

haec nos nostri diligentes mire rapient! Quam ingenio nostro delectati satis docti nobis videbimur, nobisque placebimus! Quam vero divinos, ac humana majore vi praeditos hujusmodi poetas arbitrabimur, qui cum inusitata omnia ac peregrina nobis afferant, tum nos ipsos solito beatiores, ac doctiores pene faciant! Tum ego, video, inquam, didascalici carminis tuendi studio nos esse fortasse plus aequo abreptos. Cum enim Didascalicos in poetarum civitate initio

docti nobis videbimur, nobisque placebimus! Quam vero divinos, ac humana majore vi praeditos hujusmodi poetas arbitrabimur, qui cum inusitata omnia ac peregrina nobis afferant, tum nos ipsos solito beatiores, ac doctiores pene faciant! Tum ego, video, inquam, didascalici carminis tuendi studio nos esse fortasse plus aequo abreptos. Cum enim Didascalicos in poetarum civitate initio vix retinuerimus, paulatim ad primos subselliorum gradus

sedes, dispares carminum gradus, varia rerum discrimina intercedunt. Neque enim eosdem impetus omnia, nec eosdem spiritus postulant. Epici siquidem illustrium virorum gesta concinunt; patrias res etiam ab eorum versibus cognoscimus, regna ac gentes, quibuscum multa nobis communia sunt jura, discimus. Quae quidem omnia et ipsa rerum magnitudine nostros sublimium atque admirabilium appetentes animos valde capiunt, et nostra magnopere intersunt, nosque propius attingunt.

genere versantur, idcirco ab omni sublimium rerum magnitudine arcebimus? An solis Epicis ingentium hujusmodi argumentorum omnem apparatum tribuemus? At ne illi quidem ipsi in eadem semper magnificentia versantur. Iliadem dicendi vi ac magnitudine Odissea uberiorem ipsa rerum magnitudo ac dignitas faciebat: nec iis assentior, qui Homeri magniloquentiam cum aetate consenuisse existimant; sed πολίτειας οικονομία

magnitudine arcebimus? An solis Epicis ingentium hujusmodi argumentorum omnem apparatum tribuemus? At ne illi quidem ipsi in eadem semper magnificentia versantur. Iliadem dicendi vi ac magnitudine Odissea uberiorem ipsa rerum magnitudo ac dignitas faciebat: nec iis assentior, qui Homeri magniloquentiam cum aetate consenuisse existimant; sed πολίτειας οικονομία grandiorem opinor sonos etiam majores sua sponte

genera hujusmodi sublimium rerum pertractari a Didascalicis possunt, quae ipsis Epicorum argumentis nec admirationis minus habeant, nec nostra minus intersint? Si de virtute atque honestate, si de moribus ac legibus, si de administranda civitate dicere instituent, quae series, quae ubertas orietur rerum magnificentissimarum? Sed si Empedoclem illam rationem velint persequi, ac de rerum naturas et causis dicere, quid esse poterit ad agendum

minus intersint? Si de virtute atque honestate, si de moribus ac legibus, si de administranda civitate dicere instituent, quae series, quae ubertas orietur rerum magnificentissimarum? Sed si Empedoclem illam rationem velint persequi, ac de rerum naturas et causis dicere, quid esse poterit ad agendum amplius, quid hac mundi universitate majus, quid nobis opportunius? Illae Graecorum concertationes, atque ipsa Romani Imperii constitutio, quam minutae res atque angustae

agimus, quae sensu ipso per se gignitur, suaque sponte nos excitat. Sint enim haec, quae de naturae causis atque effectibus dici possunt, magna aeque, nobisque percommoda, num tamen idcirco perinde quadam naturae nobis tam finitimae sunt ac propinque? Proinde quis unquam siderum, et caeli conversiones aeque, atque civitatum motus ac mutationes ad sese pertinere existimat? Nuda scilicet ac vacua omnia animorum perturbatione ista sunt, neque propterea cum illa humanarum

causis atque effectibus dici possunt, magna aeque, nobisque percommoda, num tamen idcirco perinde quadam naturae nobis tam finitimae sunt ac propinque? Proinde quis unquam siderum, et caeli conversiones aeque, atque civitatum motus ac mutationes ad sese pertinere existimat? Nuda scilicet ac vacua omnia animorum perturbatione ista sunt, neque propterea cum illa humanarum rerum utilitate comparanda, quae cum suavibus hisce motibus tam arcte conjungitur. Nosti enim,

nobisque percommoda, num tamen idcirco perinde quadam naturae nobis tam finitimae sunt ac propinque? Proinde quis unquam siderum, et caeli conversiones aeque, atque civitatum motus ac mutationes ad sese pertinere existimat? Nuda scilicet ac vacua omnia animorum perturbatione ista sunt, neque propterea cum illa humanarum rerum utilitate comparanda, quae cum suavibus hisce motibus tam arcte conjungitur. Nosti enim, quem ictum habent, quo pellunt animos, falsae illae atque

quadam conjunctione commovemur. Haec ab ipsis naturae initiis profecta, et in omnium insita sensibus subito nos excitant; illa autem, quae tam longe a nobis remota intelligendo diuque meditando vix assequimur, aut nullos aut lentos certe, ac desides motus afferunt. Tum B., at ista, inquit, si ita videtur, accuratius exquiramus: fortasse enim nec tam segniter nos ab iis rebus moveri comperiemus, quas intelligendo meditandoque intime percipimus; nec ab iis ipsis,

censeas? Earum quippe etiam rerum, quarum peculiares nobis conciliationes natura fecerit, facile tum sensus hebescit atque extinguitur, cum nullo usu intelligentiaque excitatur. Proinde, si qui ab omnium societate sejuncti in montibus ac sylvis nati atque alti sunt, ipsos hominum occursus fugiunt, et omnem naturae conjunctionem abrumpunt. Quo autem quisque est societate et convictu hominum excultior, et suae et caeterorum utilitatis intelligentior, eo acrius illius

Primo suae ipse civitatis, deinde finitimarum, demum omnium gentium propinquitate devinctus, humani nihil a se alienum putat; regionum etiam remotissimarum res, moresque inquirit, casibus fortunisque movetur, tantum denique caritate ac benevolentia, quantum cognitione progreditur. Verum si idem rerum cognoscendarum limites non terrae finibus terminaverit, sed eo usque intelligendo perrexerit, quoad animo et cogitatione potest pertingere; si non solum fluxa haec et

cognitione progreditur. Verum si idem rerum cognoscendarum limites non terrae finibus terminaverit, sed eo usque intelligendo perrexerit, quoad animo et cogitatione potest pertingere; si non solum fluxa haec et brevia, sed immensa etiam ac perennia mundi corpora, eorumque ingentes illos cursus conversionesque viderit, quam se ille repente e socordia colliget, ac recipiet, et hujus tantae magnitudinis animadversione excitatus, quam se antea hospitem ac peregrinum in

perrexerit, quoad animo et cogitatione potest pertingere; si non solum fluxa haec et brevia, sed immensa etiam ac perennia mundi corpora, eorumque ingentes illos cursus conversionesque viderit, quam se ille repente e socordia colliget, ac recipiet, et hujus tantae magnitudinis animadversione excitatus, quam se antea hospitem ac peregrinum in hac naturae universitate fuisse mirabitur! Cumque se non unius loci popularem, sed mundi ipsius tanquam ingentis municipii civem

sed immensa etiam ac perennia mundi corpora, eorumque ingentes illos cursus conversionesque viderit, quam se ille repente e socordia colliget, ac recipiet, et hujus tantae magnitudinis animadversione excitatus, quam se antea hospitem ac peregrinum in hac naturae universitate fuisse mirabitur! Cumque se non unius loci popularem, sed mundi ipsius tanquam ingentis municipii civem agnoscet, quam illum fere poenitebit rerum atque commoditatum omnium, quae angustis nostrarum

in hac naturae universitate fuisse mirabitur! Cumque se non unius loci popularem, sed mundi ipsius tanquam ingentis municipii civem agnoscet, quam illum fere poenitebit rerum atque commoditatum omnium, quae angustis nostrarum urbium ac regionum spatiis coarctantur! Quam nihil majus reputabit, nihil quod nostra magis intersit, quam hunc tam ingentem rerum omnium ac tam praeclarum ordinem! Peragrare tum sibi immensos naturae fines videbitur, ac supra hominis fortunam

civem agnoscet, quam illum fere poenitebit rerum atque commoditatum omnium, quae angustis nostrarum urbium ac regionum spatiis coarctantur! Quam nihil majus reputabit, nihil quod nostra magis intersit, quam hunc tam ingentem rerum omnium ac tam praeclarum ordinem! Peragrare tum sibi immensos naturae fines videbitur, ac supra hominis fortunam ac vitae conditionem erigi; neque enim annorum brevitate atque imbecillitate corporis, sed animorum comprehensione, et scientiae

angustis nostrarum urbium ac regionum spatiis coarctantur! Quam nihil majus reputabit, nihil quod nostra magis intersit, quam hunc tam ingentem rerum omnium ac tam praeclarum ordinem! Peragrare tum sibi immensos naturae fines videbitur, ac supra hominis fortunam ac vitae conditionem erigi; neque enim annorum brevitate atque imbecillitate corporis, sed animorum comprehensione, et scientiae amplitudine vivendi rationes aestimabit. Qua rerum admiratione qui semel rapti sese

regionum spatiis coarctantur! Quam nihil majus reputabit, nihil quod nostra magis intersit, quam hunc tam ingentem rerum omnium ac tam praeclarum ordinem! Peragrare tum sibi immensos naturae fines videbitur, ac supra hominis fortunam ac vitae conditionem erigi; neque enim annorum brevitate atque imbecillitate corporis, sed animorum comprehensione, et scientiae amplitudine vivendi rationes aestimabit. Qua rerum admiratione qui semel rapti sese iis cognoscendis

et scientiae amplitudine vivendi rationes aestimabit. Qua rerum admiratione qui semel rapti sese iis cognoscendis implicuerunt, ab iisdem divelli vix unquam patiuntur. Neque enim si tranquilliores, ac minus turbulenti sunt, quam caeterarum cupiditatum, hi scientiae motus, minus alacres idcirco atque ad alliciendas mentes validi sunt illius impetus. Siquidem insatiabili, quod nobis a natura est inditum, sciendi desiderio, sine summo

statuentium. Ad hanc scientiae vim cum suavitas carminis accedet, quam validiora erunt haec ipsa invitamenta naturae? Quam labentur vehementius, tanquam amentatae hastae, et quam altius intimis sensibus inhaerescent? Hanc igitur scientiae ac humanitatis societatem si Didascalici sequentur, quid est, quod illis singularem movendi et delectandi opportunitatem non concedamus? Quid enim aliud indicant illi Sirenum cantus, qui ab Homero tam valentes ad sapientis animum fuisse

cum elegantia conjunctam esse jucundissimam. Tum ego, magnifice inquam, haec a te dicuntur; sed si rem ipsam propius intueare, vereor, ne repente dilabi hanc tantam jucunditatem invenias, et hos Sirenum cantus ab auditoribus pene vacuos ac desertos relinqui. Quotus enim quisque ad haec quaeso se conferet? Si iis rebus moventur homines, quas intelligunt, videtis, quam pauci sint, qui horum scientia trahantur. Atque hi quidem ipsi, nisi humanitatem litterarum cum doctrina

Tum A., at cur, inquit, a Didascalicis flagitabimus, ut quaecumque litteris mandaverint, ad omnium intelligentiam accomodentur? An iis duriores scribendi leges, quae caeteris omnibus imponimus? Quasi vero qui ornatos ac venustos se esse velle profitentur, continuo eos oporteat facile item ac dilucide omnibus dicere, atque hebetiorum etiam ingenia acuere. At cur non illud idem a caeteris compte et jucunde scribentibus expetimus? Qui quidem scribendi

quaecumque litteris mandaverint, ad omnium intelligentiam accomodentur? An iis duriores scribendi leges, quae caeteris omnibus imponimus? Quasi vero qui ornatos ac venustos se esse velle profitentur, continuo eos oporteat facile item ac dilucide omnibus dicere, atque hebetiorum etiam ingenia acuere. At cur non illud idem a caeteris compte et jucunde scribentibus expetimus? Qui quidem scribendi officio facere satis putantur, si a peritis earum rerum, de quibus agunt,

quis non auditorum paucitatem eorumdem dignitate probe compensatam existimet? Si quae quis scriberet, probare optimis posset, quid jam plurimorum sententias quaereret? Musarum enim cultus ii demum sunt maximi, qui et doctrinis ipsis lucem ac splendorem afferunt, et praestantiora ingenia perficiunt, ac illustriore loco statuunt. Hic ego, vos vero, inquam, egregie Didascalicorum rationes defenditis, et quibus in rebus verebar, ut mihi non satis eorum causam probaretis, ibidem

existimet? Si quae quis scriberet, probare optimis posset, quid jam plurimorum sententias quaereret? Musarum enim cultus ii demum sunt maximi, qui et doctrinis ipsis lucem ac splendorem afferunt, et praestantiora ingenia perficiunt, ac illustriore loco statuunt. Hic ego, vos vero, inquam, egregie Didascalicorum rationes defenditis, et quibus in rebus verebar, ut mihi non satis eorum causam probaretis, ibidem valere eos plurimum persuadetis. Jam enim fateri cogitis

quaeque acriorem animi vim atque ingenii aciem postulant, eaedem ut majore etiam in laude sint. Quem enim alium modum in judicio de artibus ferendo adhibemus, cum prae hac ingenii existimatione nullam interdum ne utilitatis quidem ipsius, ac vitae necessitatis, quae caeteroquin tanquam finis artibus est propositus, rationem habeamus? Quis enim signa ac picturas egregie laboratas, ob eam utilitatis inopiam minus magnifaciet? Aut poetarum labores ob solam dicendi

in judicio de artibus ferendo adhibemus, cum prae hac ingenii existimatione nullam interdum ne utilitatis quidem ipsius, ac vitae necessitatis, quae caeteroquin tanquam finis artibus est propositus, rationem habeamus? Quis enim signa ac picturas egregie laboratas, ob eam utilitatis inopiam minus magnifaciet? Aut poetarum labores ob solam dicendi excellentiam, non philosophorum, ac mathematicorum etiam inventis conferat, cum utraque parem animi solertiam in dissimili

quae caeteroquin tanquam finis artibus est propositus, rationem habeamus? Quis enim signa ac picturas egregie laboratas, ob eam utilitatis inopiam minus magnifaciet? Aut poetarum labores ob solam dicendi excellentiam, non philosophorum, ac mathematicorum etiam inventis conferat, cum utraque parem animi solertiam in dissimili genere praeseferant. Si ad hanc igitur legem Didascalicorum conatus exigemus, qui in hac ingenii contentione duas habent excellendi partes,

legem Didascalicorum conatus exigemus, qui in hac ingenii contentione duas habent excellendi partes, duplicemque commendationis causam, alteram a dicendi laude, alteram a rerum praestantia deductam. Ac de dicendi quidem laude satis esse arbitror, quae hactenus sunt commemorata. Quod ad res ipsas attinet, certe non minorem ingenii vim declarant. Nam quaecumque in promovendis doctrinis excogitata ab aliis, atque inventa divinitus

lecta, aut audita videantur? Quare quae tam praeclara erit Epicorum et Tragicorum opera in fabula rite constituenda, atque in rebus, quas quis gesserit, apte disponendis, quae hoc admirabili rerum contextu a naturae ipsius fonte deducto, ac Musarum comptu exornato non obscuretur? Tum ego, sed vide, inquam, quid hoc constituendae fabulae nomen valeat, ne ejus significationem, quo minime est aequum, trahas, si propriam Epicorum in recta rerum constitutione laudem cum

laudem cum Didascalicis communices. Quid enim quaeso commune habet cum eo, quem Didascalici sequuntur in rebus apte collocandis ordine, haec, de qua est sermo, rerum, sive fabulae constituendae ratio? Nosti eam totam Epicorum, ac Tragicorum virtutem esse, qua omnes poematis partes mira rerum consensione constringunt, unamque rem efficiunt. Quorum artificium in eo nimirum versatur, ut summa varietate distinguant omnia, rursus eadem ut inter se nectant, et

versatur, ut summa varietate distinguant omnia, rursus eadem ut inter se nectant, et posteriora prioribus, quae praecedunt, consequentibus ita colligent, unum ut exitum cuncta respiciant, atque ad eundem referantur, demum ut loco etiam ac tempore congruant. Cujus quidem rei tanta vis est, ut caeterae etiam artes illam admiratae ad sese traduxerint, nec in pictura, nec in architectura praeclarum quidquam esse possit, quod non ex hac partium conjunctione efflorescat. Sed

ad sese traduxerint, nec in pictura, nec in architectura praeclarum quidquam esse possit, quod non ex hac partium conjunctione efflorescat. Sed ab ea laude Didascalicos suapte natura longe removeri vides. Ob ipsam tam multiplicem ac variam rerum inter se plerumque disjunctissimarum tractationem quo pacto possunt adipisci illud unum et simplex, de quo nobis est sermo? Aut si id quoque modo consequentur, isthaec iners materiae

cur illis invidebimus? Nam si ex ipsa rerum conjunctione potest isthaec carminis colligatio proficisci, qua ex re aptius eadem, quam ex his Didascalicorum argumentis orietur? Quod unquam facinus, quae hominum actiones possunt tam multas, ac tam varias res tam apte colligare atque connectere, quanta conspiratione et consensu tot ingentia interque se remotissima corpora gravitatis vi constricta, quasi illo pythagoreo Jovis carcere inclusa, in hujus universitatis molem

locique termino circumscripta, nihilne consilii subesse existimas in iis ipsis tam bene convenientibus motibus? Ex hac ipsa materiae conjunctione nullane erumpit, seseque prodit ratio atque intelligentia? Cum hanc rerum molitionem, ac naturae ordinem numeris, et carminis vi patefactum intuebimur, non in animum irruet, ac sensus omnem occupabit actio varia, multiplex, infinita, una eademque simplex, integra, absoluta, rationis ac sapientiae plenissima? Quis auctorem

bene convenientibus motibus? Ex hac ipsa materiae conjunctione nullane erumpit, seseque prodit ratio atque intelligentia? Cum hanc rerum molitionem, ac naturae ordinem numeris, et carminis vi patefactum intuebimur, non in animum irruet, ac sensus omnem occupabit actio varia, multiplex, infinita, una eademque simplex, integra, absoluta, rationis ac sapientiae plenissima? Quis auctorem ac moderatorem operis non subito agnoscet, nec rerum aeque, et carminis

Cum hanc rerum molitionem, ac naturae ordinem numeris, et carminis vi patefactum intuebimur, non in animum irruet, ac sensus omnem occupabit actio varia, multiplex, infinita, una eademque simplex, integra, absoluta, rationis ac sapientiae plenissima? Quis auctorem ac moderatorem operis non subito agnoscet, nec rerum aeque, et carminis πρωταγωνισην Deum esse perspiciet varias corporibus vires, potestatesque adjungentem, atque his

ac naturae ordinem numeris, et carminis vi patefactum intuebimur, non in animum irruet, ac sensus omnem occupabit actio varia, multiplex, infinita, una eademque simplex, integra, absoluta, rationis ac sapientiae plenissima? Quis auctorem ac moderatorem operis non subito agnoscet, nec rerum aeque, et carminis πρωταγωνισην Deum esse perspiciet varias corporibus vires, potestatesque adjungentem, atque his tanquam administris hanc rerum

operis non subito agnoscet, nec rerum aeque, et carminis πρωταγωνισην Deum esse perspiciet varias corporibus vires, potestatesque adjungentem, atque his tanquam administris hanc rerum summam stabilientem ac servientem? Num solemnem etiam ac justam tam ingentibus rebus continendis loci ac temporis circumscriptionem desiderabit? Nam si annuo ac diurno solis circuitu, ac urbium, et domorum ambitu hujusmodi actionis

nec rerum aeque, et carminis πρωταγωνισην Deum esse perspiciet varias corporibus vires, potestatesque adjungentem, atque his tanquam administris hanc rerum summam stabilientem ac servientem? Num solemnem etiam ac justam tam ingentibus rebus continendis loci ac temporis circumscriptionem desiderabit? Nam si annuo ac diurno solis circuitu, ac urbium, et domorum ambitu hujusmodi actionis comprehensionem

Deum esse perspiciet varias corporibus vires, potestatesque adjungentem, atque his tanquam administris hanc rerum summam stabilientem ac servientem? Num solemnem etiam ac justam tam ingentibus rebus continendis loci ac temporis circumscriptionem desiderabit? Nam si annuo ac diurno solis circuitu, ac urbium, et domorum ambitu hujusmodi actionis comprehensionem coarctari minime posse intelliget, tamen alios inveniet

vires, potestatesque adjungentem, atque his tanquam administris hanc rerum summam stabilientem ac servientem? Num solemnem etiam ac justam tam ingentibus rebus continendis loci ac temporis circumscriptionem desiderabit? Nam si annuo ac diurno solis circuitu, ac urbium, et domorum ambitu hujusmodi actionis comprehensionem coarctari minime posse intelliget, tamen alios inveniet magis consentaneos tanto operi attributos esse fines,

adjungentem, atque his tanquam administris hanc rerum summam stabilientem ac servientem? Num solemnem etiam ac justam tam ingentibus rebus continendis loci ac temporis circumscriptionem desiderabit? Nam si annuo ac diurno solis circuitu, ac urbium, et domorum ambitu hujusmodi actionis comprehensionem coarctari minime posse intelliget, tamen alios inveniet magis consentaneos tanto operi attributos esse fines, temporum omnium

quam quod hominum ingeniis convenire possit. Si in coetus, et concilia deorum musas introduci oporteret, nullum certe esset, quod illis dari posset, neque majus, nec diis auditoribus dignius, quam quale est a te adumbratum de rerum ordine ac mundi conformatione carmen. Cur vero, inquit A., non censeamus etiam inter homines versari posse divinos eosdem cantus, si praeclara haec argumenta Didascalicorum studio eo usque recolantur et celebrentur, quoad perducta

divinos eosdem cantus, si praeclara haec argumenta Didascalicorum studio eo usque recolantur et celebrentur, quoad perducta sint ad eam excellentem formam, quam et recipere ipsa possunt, et carminis vis sustinere? Num enim communibus ac vulgaribus exornandis rebus tantummodo poetae praestant, in majoribus vero omnis eorum industria concidet atque diffluet? Num magnopere nos capient concinendis tenuiorum etiam hominum casibus, quorum ignotam nobis antea fortunae

artibus vis illius, quam αναγνωρισιν vocant, nos agnitionem reddere possumus, in nullis aliis eadem certe melius, quam in Didascalicorum cantibus enitebit. Nunquam enim mihi persuasum erit ullis inopinatis ac mirabilibus hominum casibus nos tam jucunde posse affici, ut ex maximarum rerum ac naturae ipsius agnitione non multis partibus uberiorem voluptatis fructum capiamus. Cum igitur ortus ac principia intelligemus rerum hujusmodi, quarum

reddere possumus, in nullis aliis eadem certe melius, quam in Didascalicorum cantibus enitebit. Nunquam enim mihi persuasum erit ullis inopinatis ac mirabilibus hominum casibus nos tam jucunde posse affici, ut ex maximarum rerum ac naturae ipsius agnitione non multis partibus uberiorem voluptatis fructum capiamus. Cum igitur ortus ac principia intelligemus rerum hujusmodi, quarum vim atque effectus ignotis etiam causis mirabamur, cum iisdem subesse legibus, et

Nunquam enim mihi persuasum erit ullis inopinatis ac mirabilibus hominum casibus nos tam jucunde posse affici, ut ex maximarum rerum ac naturae ipsius agnitione non multis partibus uberiorem voluptatis fructum capiamus. Cum igitur ortus ac principia intelligemus rerum hujusmodi, quarum vim atque effectus ignotis etiam causis mirabamur, cum iisdem subesse legibus, et certo et constantis cum reliquis omnibus ordine nexa atque aptata illa videbimus, quae discrepantia

sic hunc naturae ordinem ex didascalicorum numeris formosiorem atque augustiorem exoriri agnoscemus, quam ulla antea aliorum opera perfectum vidimus. ex horum enim disciplinis ad poetarum artificia delati tanquam e rudibus tectis in ampla ac illustria domicilia, ebore, auro, picturis instructissima, virgula illa Minervae repente traductos nos esse mirabimur. Quippe soli demum poetae vitam atque animum rebus, ac divinitatem fere quamdam tribuunt. Cum haec suis illi comptibus

ad poetarum artificia delati tanquam e rudibus tectis in ampla ac illustria domicilia, ebore, auro, picturis instructissima, virgula illa Minervae repente traductos nos esse mirabimur. Quippe soli demum poetae vitam atque animum rebus, ac divinitatem fere quamdam tribuunt. Cum haec suis illi comptibus attigerunt, non intervalla corporum tantummodo, magnitudines, celeritates cognoscimus, sed ad ipsam naturae molitionem coram intuendam adducimur, interesse operi, motus,

corporum tantummodo, magnitudines, celeritates cognoscimus, sed ad ipsam naturae molitionem coram intuendam adducimur, interesse operi, motus, conversionesque contemplari nobis videmur, divinarum denique actionum consiliorumque testes, ac spectatores assidemus. Nullos alios ego quidem poetarum conatus, non scenas, non theatra huic tantae pulchritudini comparo. Sed nimis longe nos susceptae disputationis ardor abducet, si caetera persequi volumus. Nam et Familiares

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report