Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: inde Your search found 3241 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 636-767:636. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 3 | Paragraph | Section] ac inelaborata oratione, quo nos res ipse duxerunt, consulto secuti sumus. Neque enim his lucubrationibus humanam gloriam, quam electione contempsimus, quaesiui, sed ocium ac desidiam euitaui. Placuit igitur, quicquid post regis Matthiae Chugniadis Coruini excessum (inde enim historiam inchoabimus) regno per triennium dissidente in Hungaria gestum est, a caeteris rebus seiungere. Enimuero cum rebus publicis nihil sit intestina discordia perniciosius, nec ulla alia pestis ad magna quaeque imperia euertenda ea ualidior,
637. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | Section] in montibus robora, quae nulla uis
uentorum conuellere potest, carie ipsa proprio uitio imis radicibus innata, nullo impellente ad terram concidunt. Quod profecto regno Hungariae pene euenire uidimus, dum
singuli ferme principum regem, cui quisque studebat, creari contendunt. Sed iam inde
narrationem auspicemur, unde eius perturbationis, de qua seruato temporum ordine primum scripturus sum, non modo origo, sed etiam causa manauit.
amnem gentes Illyricae sunt, quas Hungari partim Choruatos, partim
Sclauenos ac Rhaxianos dicunt. A Drauo Hungaricus incipit sermo, quo omnes
etiam Transistrani praeter Gothos, quos Boemi Slauenos nuncupant utuntur.
Atque inde conicio Slauenos et Gothos eandem esse nationem. Sed et Alemani
Hungaricas incolunt urbes, quippe qui soli in omnibus Transistranis
regionibus opifices ac mercatores sunt.
At Hungaros seu Hunugros ab Hunnis et Vgris
imperante, ab Hyperboreis montibus duce Atthila et Belda eius fratre
digressos, peruastata prius Thracia, utraque Moesia, Macedonia et toto prope
Hyllirico, in Pannoniis et his finitimis Transistranis regionibus, pulsis
inde Gothis, sedes posuisse. Quos tamen Vcri, Glacialis oceani accolae,
aliquot post annis, Iustino Constantinopolitanum imperium obtinente, bello
uictos sibi parere coegerunt, terręque ab se occupate de gentis appellatione
uoto sibi regem constituerent. Nempe Italis Hungari, Boëmi ac Poloni adeo
infensi sunt, ut illos eodem fere odio, quo et Iudaeos prosequantur, eorum maxime (has
enim maleuolentiae causas inquirendo comperi) calliditatem atque auaritiam perosi.
Quam profecto opinionem de Italis inde natam esse illis gentibus arbitror, quia aliquando
quidam Romani sacerdotes, missu summi pontificis ad Circumistranas regiones
accedentes, adeo ab illa natione nummos per spetiem religionis extorserunt, ut nullum
ignominiae causa, ubi spe regii matrimonii decidit, spargere in uulgus non
dubitauit. Quae profecto contentio perturbationis pestem magna ex parte adauxit, ferrumque ac facem ciuili bello praetulit,
hinc regina iure coniugii, inde regulo, perinde
ac si esset legitimus haeres, ad se regnum trahente. Quem scilicet praeter alia, quibus
imperitum rerum adolescentem mali consultores stimulabant, ad excelsa omnia atque
alta speranda hoc maxime incitabat, eo quod rex Matthias, morte primae coniugis iam
inferiorum quies
labefactatur ― agrestes quidam, quorum uis magna undique ad signa Stephani confluxerat, praetextu hostium inquirendorum Feduarense irrumpunt monasterium, atque sublatis ibi quibusdam rebus, quae sicut illis usui erant, ita a sacerdotibus negari haud
debuerant, inde abeunt. Sunt enim sacerdotum domicilia ita antiquitus instituta, ut
essent hospitalitatis ac beneficentiae officinae.
Sed quum in pago sub ipsius radicibus
montis, in quo monasterium situm est, pauci ex his, qui monasterium
quo dudum capta
erat, indulgens magno studio Vuladislaui partes suscepit. Illa enim uiuente adhuc coniuge, si famae libet credere, quae saepius ficta pro ueris nuntiat, Vuladislauum ardentissime amasse dicitur.
Quam quidem opinionem inde natam reor, quia regi Matthiae aliquando et grauiter aegrotanti et irato uox exciderat iam Beatricem nouas nuptias sibi
conciliare, regique Boëmorum sese comere. Nempe audiuerat Matthias, ut erat sagax ad
animos suorum explorandos, iactari sermones a quibusdam Hungarorum
uero, quandoquidem aliis documento esse debent, consumatissimae gradum
uitae sortiti sunt.
Cur igitur, Iane, me in Hungaria regnaturum deseris, remque mihi laetissimam tristem facis? Quae enim ulla regnandi uoluptas cuiquam esse potest, amicis destituto? Cur
me ipsum fugiens inde abire paras, ubi sub Coruini imperio, ne dicam tyrannide, tamdiu
uixeris? Cur, si mecum non eras in Vngaria uicturus, me tantopere ad nouum regnum
accipiendum hortabare, an forte simulata in me adortando usus oratione uerecunde
admonuisti me temere
animo agitant, quam ne Christianis dissidentibus occasioni
rei gerendae desint. Neque enim tantum suis armis, quantum nostra confidunt discordia,
qua quidem fręti Thraciam primum occuparunt, Macedones deinde, Graecosque ac
Epirotas subegere, et demum Illyricos, progenitores nostros ― inde enim Boëmi ac Poloni
originem ducunt ― bona ex parte superarunt. Nam quicquid Illyrici intra Drilonem,
Sauum, et Vrpanum amneis iacet, id totum in ditione Turcarum est. Quare, si salubre pati
potes consilium, haec arma,
uictoria. Et sunt fere
plerique mortalium, ex his maxime, qui sub regibus uiuunt, magis proprii quam communis boni studiosi.
Alemanus, Noua Vrbe ciuium uoluntate recepta, relictisque qui arcem obsiderent, ne
parua res magnas corrumperet opportunitates, Viannam sexdecim millibus passuum inde
distantem petit. Atque ubi non procul a portis fuit, tota ferme ciuitas effusa una cum
omnibus sacerdotum collegiis, quoque collegio sua praeferente uexilla, honoris ac
beneuolentiae reconciliandae gratia ei obuiam fit. Et erat alioqui ciuitati ingens cupido
principem
eo quod plumbeam
incoeptis officere, ut erat, existimans, iter exercitui pronuntiat.
Quinto fere die, postquam
Vianna mouerat, Sala commeatus abunde praebente, Vesprimium uenit. Caeterum
Vuladislauum regem, animaduertentem hinc fratrem, inde Alemanos instare, ingens desperatio incessit. Non tamen animum curis obrui permisit: nam licet esset desidiae usque
ad reprehensionem deditus, nec ulla gloriae cupidine tangeretur, tamen urgente rerum
discrimine inter ipsa pericula satis audaciae ostendebat.
Itaque pontifices
intra moenia accepere, pacti ut incolumes cum rebus suis
abirent.
oppidum petebant, prohibebant.
Dum Alba hoc modo obsidetur, Cinisius cum suo exercitu, quinque millibus autem
fere hominum praeerat, Vassontem castellum, quod ab Alemanis captum, nec procul a
Vesprimio esse ante diximus, it oppugnatum, atque non sine caede suorum breui
recaepit. Inde regressus ad castra regis hortatur eum, quum pro ingenita animi ferocitate,
tum uero recenti tumens uictoria, uti completis fossis, quod quidem ob aquae breuitatem
haud difficulter fieri putabat, urbem oppugnet. Neque enim , inquit, sedendo, sed milites
muris admouendo,
ut fieri in sacerdotum obitu solet, ablata, ad ducenta millia nummum aureorum apud illum reperta sunt, atque in domum regiam illata.
Porro mos est Hungarorum regum nummos penes extinctum antistitem inuentos sibi
uendicare, quam quidem consuetudinem, ut sacrilegio sacrilegium multetur, inde exortam esse arbitror, quia nostrae aetatis sacerdotes congerendae pecuniae supra omnes
mortales student, eamque ut plurimum aut repositam in nullum usum, quod dementium
hominum est, condunt, aut suo ipsorum uel consanguineorum arbitratu magis quam
legum praescripto tam
Sagabriensis antistes paulo minus trecentis dedit. Vesprimienses, quorum arx in aedita rupe posita id temporis ― casu an fraude humana, incertum ― combusta erat, ne unum
quidem militem miserunt, praesule nondum in patriam restituto, tametsi Alemani deduxerant
inde praesidium. Varadinensis trecentos equites dedit; centum fere Canadiensis.
Iauriensis partim galeatos partim leuis armaturae ducentos, Syrmiensis cum Diaconense
circiter centum confecit. Tantundem Nitriensis, quamquam Syrmiensis ac Diaconensis
praesulatus magnis olim regionibus
habeant.
Vos quoque, Boëmi, quorum uirtus prae caeteris nationibus in bello semper enituit, ac
si unquam alias aduersus ullum hostem, in hunc acriter pugnare decet, ac iusti doloris ira
erumpere, totisque uiribus adniti, quo Alberthus regni Hungariae ceruicibus expellatur,
qui inde fratrem magno cum dedecore uestro ac omnium nostrum conatur deturbare:
uestri muneris est in hoc praelio praecipuam operam alumno magis quam regi nauare.
Nempe uobis potissimum custodia curaque gloriae ac salutis regiae incumbit. Vos illum
puerum olim in Boëmiam repulso
non
desit, sed ne lectus in regem Hungarorum ipse mihi per ignauiam deesse uiderer, propterea
quod non in priuatis quibusdam conciliabulis, ubi fratrem meum regem creatum esse
aiunt, uerum in Cancri campo, ubi reges Hungarorum designari mos est, rex appellatus
sum. Atque inde, non sine diuino quidem, ut arbitror, nutu, uoces ille puerorum acclamantium et nomen meum, dum rex nuncupor, in coelum tollentium fuere, quandoquidem
Deus infantium uocibus suam plerumque denuntiat uoluntatem.
Pro nostra igitur, milites, iustissima possessione
ut erat, in capite Alberthi uictoriam consistere, castellum in quod profugerat
armatis cingunt, machinas, queis portas proruerent, confestim admouent, terrorem perculso addunt, ultimum capto ignominiosumque supplicium denunciant, ni sese quamprimum dedat. Alberthus, ubi uidit effugium inde non patere, nec reparandi belli spem
ullam esse, se obsesso, suisque fugatis, atque hinc inde dilapsis, tantum uitam sibi et his,
qui cum ipso erant, ab Hungaris paciscitur. Nam de fratris lenitate, utpote satis sibi perspecta, nihil uerebatur. Itaque deditione facta in manus hostium deuenit.
machinas, queis portas proruerent, confestim admouent, terrorem perculso addunt, ultimum capto ignominiosumque supplicium denunciant, ni sese quamprimum dedat. Alberthus, ubi uidit effugium inde non patere, nec reparandi belli spem
ullam esse, se obsesso, suisque fugatis, atque hinc inde dilapsis, tantum uitam sibi et his,
qui cum ipso erant, ab Hungaris paciscitur. Nam de fratris lenitate, utpote satis sibi perspecta, nihil uerebatur. Itaque deditione facta in manus hostium deuenit. Neque enim in
certam perniciem, famae iactura aut effugiendae captiuitatis causa,
fraude, Transiluanam
Stephano ademisse prouinciam, atque in eius locum subrogasse quendam Bartholomeum
Draphium, ordinis senatorii uirum, principem quondam ipsius praesulis, dum ruri puer
una cum parentibus degeret. Hic enim uir, ueluti plęrique Hungari, ex rure ad ludum literarium profectus, inde, quum in literis aliquantum profecisset, forte in aulam
Matthiae Chugniadis Coruini delatus, breui et ad praesulatum prouectus est (nempe
reges hoc tempore in suo quisque regno pontifices designare solent) et magister epistolarum
atque magna ex parte praeruptus, a
circunfuso insuper mari pene undique ea tempestate in peninsulae modum
alluebatur. Campum enim illum, qui nunc publicis frequens tabernis rerum
uenalium forum est, post conditam urbem deducto inde humore constratum esse
constat.
Rex igitur priusquam urbis iaceret fundamenta arcem in praealtis rupibus mari
subiecto imminentibus, ubi nunc diuae Virginis aedes est ac monasterium,
quod sacrae
protensis munitionibus ad
rupes zephyro obiectas moenibus circundat, planitie omni extra munitiones
relicta, quam partim sylua, partim palustre solum id temporis obtinebat. Nam
quicquid urbi inde adiectum est, id totum postea ciues aucti fortuna
extruxere. In medio fere oppidi, regionem hanc nunc incolae
ad utrosque perueniebat ― id enim temporis omnia fere
promercalia in mediterraneum Illyricum a Rhacusanis mercatoribus ad Slouinos
regulos importanda Venetiis in diem accaepta petebantur ―
publicum, quia inde leges, quibus nunc quoque in litibus dirimendis
Rhacusani utuntur, descriptas attulerant, quamquam Rhacusani temporibus ita
poscentibus ad Venetas leges multas ipsi a se latas addiderunt. Itaque nihil
ueriti Venetorum
magnifice pro cultu ciuitatis sepultum, extructo ei marmoreo, quod adhuc
extat, monumento.
Ex hac belli uexatione Rhacusanis animus simul et industria adiecta. Itaque
Slauinis Dubrauiae incolis inde ui pulsis uicum, et quicquid campi
interiacebat, moenibus circumseptum cum urbe coniungunt. Atque ita magnitudo
urbis breui duplicatur, tectis toto eo spacio exaedificatis. Et quoniam haud
paruo certamine Dubrauiam de
Caeterum Rhacusani, haud quaquam contenti hoc tantummodo in Dardanum regem
officio, consuluerunt ei, uti confestim Hungariam peteret fortunamque
recuperandi regni tentaret. Itaque Rhacusanis nauibus Scardonam deductus,
inde in Hungariam profectus, breui ab Hungaris, quum opera Iani Chugniadis,
regis Matthiae patris, tum thesauro in militum stipendia erogato, quem ei Rhacusani
quam uicto accidat. Atqui haec seruitus
quamquam Rhacusanorum animos infregit, attamen quantum a dignitate dempsit,
tantum opibus eorum adiecit. Etenim infirmitatis suae iam satis gnari, in
omnibus publicis actionibus metum inde in consilio habent, ac omisso
amplificandae fortunae studio sublimium animorum affectu solis uectigalibus
augendis incubuere, unde et tributum Turcis commodius penderent, et
suppeterent expensae ad urbis custodiam
in illam
ferantur partem.
Itaque legatos ad Alberthum confestim misit, qui ei de regno gratularentur simul et ad mutuum eum amorem hortarentur.
Non ita multo post Vuladislauus regnum Boëmiae, quinque annis post quam inde
abscesserat, inuisurus, Pragam, sedes ea regni est, maximo apparatu profectus est.
Hungari enim, per studium opes suas Boëmis ostentandi, magnam uim auri atque argenti tum in uestem praeciosam, tum in equorum phaleras contulerant. Qui ubi Boëmiam
ingressus est, his qui a
Valachi, Turcarum auxiliis fraeti, confestim e montibus, ad quos cum familiis animaduerso Polonorum hostili animo confugerant, descendunt. His enim mos patrius est
hostem in patentibus campis nequaquam operiri, uerum exustis uicis et pabulo corrupto
iuga montium petere, atque inde ex occasione praeliis hostem lacessere. Itaque coniuncti cum Turcis haud procul a Polonis consedere, aduersa hostium ualetudine magis quam
uiribus confisi.
At Poloni simul suorum ac regis aegritudine, quae quidem eorum incoepta uel
maxime irrita fecit, simul noua Valachorum
insigni duce
Achimate Hiëdio, qui Hydruntem oppidum in Salentinis paucis ante mensibus
Mechmethis Magni auspiciis expugnarat, atroxque regi Neapolitano Ferdinando bellum
conflauerat. Bis itaque comisso praelio Gemius tandem profligatur, fugaque in Cariam,
mox Alicarnassum delatus est. Inde tuto accessu impetrato Rhodum sese recepit.
Insula haec Liciae adiacet, urbemque nobilem eodem nomine uocitatam habet. Eam
sacerdotes, qui et
capiunt, satis censeri possunt.
Ad hos cum Gemius quinquaginta circiter fidis clientibus comitatus profugisset, credens apud Christianos, et hos quidem religione sacros, fidem inuiolatam fore, atque aliquid inde subsidii afflictis rebus accessurum, statim in custodiam traditus est. Interiectis
aliquot diebus Rhodii equites ex collegii decreto mittunt ad Bazethem cum his
mandatis oratores, ut scilicet, si uellet fratrem in perpetua teneri
omnibus circa locis, ne quae
forte essent insidiae, nec non praesidiis dispositis, qua uenturum hostem suspicio erat
(allaturum enim opem suis Alberthum omnes credebant), copias praedatum emisit.
Igitur hinc Thatari, inde Turcae atque Moldouii conscensis equis, quos ad id temporis manu duxerant, quo his inter excurrendum recentioribus uterentur, Rhoxanos
uicatim sine ullis fere urbibus habitantes ueluti indagine undique circumuentos adoriuntur. Et est regio incursionibus propter patentes campos
Caucasum montem habuisse ― nam et eiusdem fere linguae homines sunt
- Thatarosque ad Tanaim fluuium profectos circa Moeotidem consedisse, Turcas uero,
meliores sedes expetentes, transgressos Caucasum in Albaniam irrupisse anno salutis
humanae quinquagesimo quinto supra septingentesimum. Inde per Albanum agrum ad
Cyrum amnem accessisse, moxque Armeniam Maiorem occupasse. Deinde cum Persis et
Sarracenis, gente Arabica, diu uaria fortuna decertasse, tandem a Sarracenis pacem
sedesque in Asia quietas hac conditione impetrasse, uidelicet ut Machometani ritus
maxime, atque
Balduinum fratres, cognomento Bolionios, bellum gesturi secum arma coniungerent,
caeterosque Romanae religionis homines Asia arcerent. Qua quidem accepta conditione,
totius ferme Minoris Asiae imperium, praeter quasdam maritimas ciuitates breui sibi adiunxerunt, pulsis inde partim Graecis, partim Persis ac Sarracenis regulis.
Post aliquot deinde annos, extincta penitus apud Turcas regia Hunchariorum prole,
imperium in plures diuiditur principatus. Nam quisque fere praefectorum eam, cui praefuerat, regionem assumpto sibi regio nomine inuasit. Hi
in Asiam se recępit.
magno Turcarum periculo emanaret, in aciem copias
educunt, et quod pro regis gloria erat faciundum, id pro sua quisque salute agens, magnis in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde Christiani. Iamque
Turcae uix impetum Dardanorum ac Macedonum sustinebant, locoque paululum cesserant alii, fugam alii spectabant. Tum duces Turcarum altiore uoce, Quo fugitis , clamitant, uiri Machometani? A tergo Strymon, lęua Aegeum pelagus obstat fugae, nonne honestius est in
Homurathe extrema aetate extincto regnum Turcarum filio Mechmeti Secundo cessit. Qui quidem, sicut perfidia, auaritia, libidine ac crudelitate, ita et imperio omnes ante
se Othomanos reges superauit. Eodem anno, quo regnum iniit, Constantinopolim
coepit. Deinde Peloponesum pulso inde Graeco rege occupauit, et demum quicquid terrarum Istro amne et mari Aegeo atque Ionio continetur, cum toto fere Illyrico, praeter
maritimam Dalmatiae oram, atque eas regiones, quae ultra Naronem et Vrpanum amneis
Hungaris regibus parent, in potestatem redegit, principibus regionum, quos
tutatus est quam auxerit. Nam nihil ferme ex his, quae
imperio suo adiunxit, praeter duo oppida amisit. Quorum alterum in ripis Saui amnis
situm est, qua is Sirmiensem agrum Moesicumque interfluit, incolae Sabaciam dicunt;
Mehmethes ipse exędificauit, quo inde Pannonios Turcae incursarent. Alterum ad
Vrpanum amnem ab Illyricis regulis constructum, Iaizam, ut supra dictum est, uocant.
Vtrunque Hungari, duce Matthia Coruino, pulsis inde Turcis, ui coeperunt atque praesidiis nunc quoque obtinent.
Bis tantum cum hoste per se acie
agrum Moesicumque interfluit, incolae Sabaciam dicunt;
Mehmethes ipse exędificauit, quo inde Pannonios Turcae incursarent. Alterum ad
Vrpanum amnem ab Illyricis regulis constructum, Iaizam, ut supra dictum est, uocant.
Vtrunque Hungari, duce Matthia Coruino, pulsis inde Turcis, ui coeperunt atque praesidiis nunc quoque obtinent.
Bis tantum cum hoste per se acie conflixit: semel cum Hungaris, a quibus haud
mediocri caede apud Taurunum oppidum in confluentibus Saui et Danubii situm, nunc
Nander Albam incolae nuncupant, est repulsus.
Nam Balys, nimium suae spei indulgens, extremo fere autumno in expeditionem profectus, non modo uacuus praeda domum reuersus est ― nempe Poloni cognito hostium
aduentu in munitiora ex agris loca demigrarant ― sed etiam inde rediens circa Istrum
coortis subito tempestatibus
adeo male habitus est, ut ex octuaginta prope millibus
hominum, qui secum in expeditionem iuerant, uix tertiam partem domum reduxerit.
Equorum insuper centum
conditione pacem cum Bazethe habere, modo liceat uobis mercaturam uestram exercere, quam ei nequicquam, et cum maximo uestro obluctari detrimento? Nam
si ei stomachum feceritis, quingentarum nauium classe instructa Adriaticum sinum inuadi iubebit, atque Dalmatia Istriaque occupata inde faucibus ciuitatis uestrae obsessis necessario uos non de imperio, uerum de salute decertare coget, pro qua scilicet opificum
uestrorum uulgus et sellullarii Turcaico militi oppositi egregie pugnabunt.
Quare
inducite tandem in
Thracium
contracta erat, signumque proficiscendi expectabat.
Itaque Bazethes designato classis
praefecto Thaude Cossicio imperauit naues soluere, atque Hellesponto educi,
apparatum, multiplicia armorum
ac tormentorum genera, ligneam insuper turrim Turca contulerat, quam frustatim circumferri promontorioque Patrensi, quod ex aduerso Aetoliae mille circiter passuum
interuallo a Naupacto distat, imponi constituerat, quo inde Venetos Corinthiacum
sinum cum nauibus ingredi, suppetiasque Naupacto ferre, quam sane urbem oppugnare
statuerat, facilius prohiberet.
Baiazethes cum exercitu tendit in Thessaliam; classis Turcaica Aegaeum mare petit;
Veneta, Grimano duce, in Peloponnesum festinat; Iaderinos Dalmatas Turcae inuadunt.
sentirent,
populari, qui quidem latronis ritu Diomedis promontorium ex improuiso adortus ― nondum enim bellum Venetis Bazethes de more indixerat ― tanta clade eam regionem uastauit, ut supra quinque millia agricultorum capita cum septuaginta millibus pecorum inde abegerit, frumenta insuper omnis generis, uineas, oliueta, et caetera id genus,
unde Iadestinis maximi suppetebant prouentus ― et est ea regio pro habitu Dalmatiae agri
huberis ― funditus euertit, his quae asportari nequiuerant igni demum immisso.
Ferunt autem Turcam memorabili
incursionem fecerunt,
qui quum temere
in agrum Scardonitanum, natura montibus asperrimis munitum, penetrassent, locorum
angustiis, simulque Cossuli ― ex eo genere Illyrici hominis, qui se Romanos putant ― astu
pene interclusi uix inde ad quadraginta ex suis amissis praeda nequicquam petita
euasere. Id sane tenuis admodum solatii fuit Dalmatis pro tot cladibus per eos dies
acceptis.
fama timoris, quo
Veneti in committendis praeliis utuntur, cognito Christianorum consilio, tertia fere uigilia subsolano leniter flante, sublatis uelis e portu sensim atque sine ullo strepitu
(Gallorum enim auxilia uehementer timebant) procedunt Patrasque oppidum uersus,
inde Rhion intraturi contendunt, et ipsi non nisi neccessitate coacti discrimen pugnae
subituri. Iam circiter quindecim millia passuum perfecerant Turcae, quum rubente aurora hostes eos conspicati insequi coeperunt: itaque deficiente sub sextam fere horam
uento illos consecuti
aliquantulum reficeret, et hostium consilia exploraret, quos ad obsistendum
Turcis circa ea loca collocatos accaeperat. Qui ubi Christianos praelium subterfugere,
nec morti sese credituros cognouit, dextrorsum in Carnorum montanam caesareae ditionis regionem iter flectit, atque inde aliquot millia passuum uersus Opiterginos montes
processit, Liquentiae fluuii, quem traicere cupiebat, uestigans uada, quo latius Venetum
uastaret agrum. Quem ubi uado transire nequit, quicquid erat Carnici agri Venetae ditionis, inter Tergeste et Liquentiam late populatus est.
regionibus in maritimam Macedoniae oram expulsos. Non enim me
praeterit accolas olim Rha fluminis, quos nunc partim Rhacianos, partim
Bulgaros appellant, pulsos a Thataris e patriis sedibus profugos ad Tanaim
amnem, inde ad Istrum peruenisse, tandem occupatis Thraciis atque Illyrico
Macedoniae quoque mediterranea subegisse; inde Albanesios relictis
campestribus Macedoniae locis, montana totius fere Graeciae necessario
insedisse.
quos nunc partim Rhacianos, partim
Bulgaros appellant, pulsos a Thataris e patriis sedibus profugos ad Tanaim
amnem, inde ad Istrum peruenisse, tandem occupatis Thraciis atque Illyrico
Macedoniae quoque mediterranea subegisse; inde Albanesios relictis
campestribus Macedoniae locis, montana totius fere Graeciae necessario
insedisse.
Nempe facilius adducor, ut credam
propterea quod continuis fere praeliis cum Turcis contendunt, nec ulla adeo
re, quae ad effoeminandos animos pertinet, utuntur.
rerumque usu clari essent, tanquam contagium quoddam uitabatur. Quum ita corruptis esset moribus, Hisabellam
Alfonsi Secundi filiam, amitinam suam, permissu Romani pontificis (quae permissio raro
felices nuptias fecit) duxit uxorem. Hisabella, ut sunt acrioris ingenii Hispani ― inde enim
illa oriunda erat, nam proauus Alfonsus a Tarraconensi Hispania profectus, regnum
Neapolitanum incolarum uoluntate sibi adiunxerat ― ubi animaduertit uirum nullius esse
apud suos auctoritatis, omneque imperium ad arbitrium Lodouici patrui administrari, rei
indignitate permota
Itaque
domus Alfonsi simul sua ipsius tyrannide, simul principum suorum proditione ex regio
fastigio ad ima praecipitata est, tametsi eo iam Italorum mores, quum intestina discordia, tum militiae desuetudine deuenere, ut huiusce flagitia ne pro dedecore quidem apud
ipsos habeantur. Inde Italiae accidere solet, ut quicunque illam armatus fere attigerit,
sine ullo certamine in deditionem redigat, quum procul dubio nulli nationi ingenio,
opibus ac hominum multitudine illa gens cedat.
Caeterum Veneti aegre ferentes Gallos tantam Italiae partem spe
pignoris nomine retinuerant, recuperauit, Gallorum quoque praesidio,
quod eorum rex ibi reliquerat, in potestatem suam deditione redacto. Quo facto celebrata in Italia ad illam diem Gallorum fortitudo ad ludibrium redisse uisa est, quippe
quos non uirtute, sed impetu ualere iam inde omnes arbitrati sunt. Et profecto Gallorum
uis animi sicut secundis rebus supra modum
spe dederit.
sibi
uitandum putant, quam ne in suis sedibus manum cum Christianis conserere cogantur.
Valde enim timent, ne suae ditionis Christiani, quorum quidem uis ingens est, licet iam
extincta sit eorum nobilitas, oblata externi auxilii occasione iugum excutiat, et in communem hostem arma rapiat. Inde morem illis esse arbitror, ut si quem forte alicuius
numeri hostem intra fines suos armatum coeperint, eum extemplo interficiant; rursus,
ipsi praedandi studio egressi, quemcunque in hostico nacti fuerint conseruent, in
seruitutemque abducant. Tametsi ferocissima natio
simultatem, tum
ne inbellem inglorius gereret magistratum, atque eo magis ut hostibus, apud quos Veneti
contemptui erant, ostenderet se quoque armatos esse atque ad uim inferendam haud
imparatos. Iacet haec insula in Ionio mari, fauces Rhii uno latere prospectans, hinc ab
Acarnania, inde a Peloponeso pari fere spatio submota: trecenta enim circiter et uiginti
stadia ab utroque distat litore. Circuitu patet centum et quadraginta millia passuum,
frumenti, uini, olei, pecoris, xyli quoque admodum
a Turcis, qui in praesidio erant, defensum
est. Quum itaque totam fere hyemem Venetus ad Cephaleniam, eo quod remige tantum
classem instructam, milite uero inopem habebat, nequicquam absumpsisset, amissis
duobus circiter millibus, promptissimo quoque classicorum, tandem irrito incaepto inde
abscessit morbo ex animi aegritudine contracto, quo quidem paucis post diebus peropportune extinctus est, ne eadem inuidia, quam Crimano conflabat, ipse conflagraret.
Etenim apud Venetos ex euentu, quod quidem maxime ab aequo abhorret, duces et laudari et uituperari solent,
Bazethem ad urgendos bello Venetos uehementer incitabat. Missae igitur
sunt ad intercipiendos hostiles lembos ab Hieronymo Contareno ad classem legato
quatuor triremes, e quibus una Istrica, treis reliquas antecedens, regionibus explorandis
praemissa ad Sasonem insulam accessit (inde Brundusium breuis traiectus intercedit). Et
quum ad hanc insulam, qua ea in Apuliam uergit, sub solis occasum applicuisset, nautae
remigesque totius diei lassi remigio, iactis anchoris, coenatique nauim tentoriis de
more integunt, mox
legatis cum muneribus ad Ferrandum, Ioannis Arragonii
filium, Hispaniorum regem, suppliciter petierunt, ut eius permissu liceret Consaluo
Adigario, clarissimo sua aetate duci, cum his Hispanorum copiis, quas ipse in Sicilia id
temporis habebat, ad Cephaleniam proficisci, atque inde pulsis Turcis Venetorum ditioni
insulam adiungere. In quam quidem sententiam quum regem facile induxissent,
numerata Hispanis militibus ingenti ui pecuniae Cephaleniam una cum Consaluo
repetunt. Ibi dux Hispanus expositis in terram
ultro pollicente, armatis Massiliae ad
duodecim turritis nauibus eas Venetis auxilio misit. Quibus Veneti classi suae adiunctis
Lesbum insulam inuasere, ubi cum Galli Mytilenem urbem aliquandiu oppugnassent, Turcis eam acriter defendentibus, re infecta inde abscessere, obiecta Venetis, ut
est Gallorum natio ualde suspicax, proditione, eo quod quingenti Turcae e proximo continente lembis clam aduecti, per armatam Vasconum custodiam, Mytilenem irruperant,
Venetis per id maxime tempus cum quadraginta longarum nauium classe oram Asiae custodientibus,
ut
est Gallorum natio ualde suspicax, proditione, eo quod quingenti Turcae e proximo continente lembis clam aduecti, per armatam Vasconum custodiam, Mytilenem irruperant,
Venetis per id maxime tempus cum quadraginta longarum nauium classe oram Asiae custodientibus, ne quod subsidium obsessis inde transportari posset.
Lodouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber octauus
absumeretur, quo prima
aestate, aut quiescentibus Hungaris aut ad arma mouenda nondum paratis, classem e
Rhio, ubi id temporis hyemabat, eductam cum his nauibus, quas in Ambracio sinu, ut
ante dictum est, aedificari iusserat, coniungeret, Methonemque inde oppidum ac caetera
Venetorum in Peloponeso loca iret oppugnatum.
Itaque quum ex Hungaria, legato a Vuladislauo, licet nouo exemplo, in gratiam
Christianorum retento, neque certum bellum, neque res quietae nuntiarentur, Iacobum
Eunuchum ― is erat ex regiis purpuratis
atque in frontem
instructae tantum spatii in altum procederent, quantum satis esset ad sese remis
aduersum hosteis concitandum.
Bazethes rex interea, cum equitatu pedestribusque copiis ex hybernis profectus, per
Macedoniam, Thessaliamque, inde per Locros, Ozolas cognomine,
ac Phocidem
caeterasque Graeciae regiones Isthmo appositas iter agens Peloponnesum ingressus est.
Atque quo suspitionem ab oppugnanda Methone auerteret, hostemque securiorem redderet ― Turcae enim
Quibus Methonem proficisci imperatum erat, eo enixius dicto paruerunt, propterea
quod, quum urbem satis omnibus rebus ad /202/ repugnandum hosti instructam expugnatum iri haud arbitrarentur, non modo tuto in eam se ituros expeditionem putabant,
uerum etiam duplicem inde laudem ac decus reportaturos, et egregie uidelicet in
oppidum irruptionis per oppositas hostilium nauium stationes, et eius defensionis, quam
quidem praesentis simul et potentissimi regis oppugnatio nobiliorem erat factura.
intulisse, dum oppidani stationibus temere relictis, ad portum, quo maxime tumultuabatur, accurrunt, credentes ab ea parte hostem in
urbem una cum suis irrupisse. Turcae, qui praesertim terra Methonem oppugnabant, ubi
animaduertunt Christianas naues oppidanis subsidio uenisse suosque inde, ni totis
uiribus adnitantur, elusum iri conatus, adeo ira atque indignatione accensi sunt, ut iniussi omnes pariter, quatenus loci angustiae permittebant, muris oppidi, qua parte iam diu
quassati prociderant, succederent. Rex hanc animorum incitationem haud reprimendam
ratus
parte nauium ad muros, qua occidentem spectant, accessit, scalasque applicare frustra
conatur, simul nauium, quae uento agitabantur, instabilitate, simul quia rupes, in quibus
ea pars muri extructa erat, inter salum et murum ipsum interiectae, prohibebant naues
moenibus admouere, licet inde oppidum opere haud satis emunitum esset, ut ubi ipsius
loci ac maris praesidio tutum foret. Sed quia Iacobus metu poenae obstinauerat animo
immissi in oppidum auxilii negligentiam egregio aliquo facinore compensare, quo specie
saltem oppugnationis inde ostensa uires oppidanorum distraheret,
prohibebant naues
moenibus admouere, licet inde oppidum opere haud satis emunitum esset, ut ubi ipsius
loci ac maris praesidio tutum foret. Sed quia Iacobus metu poenae obstinauerat animo
immissi in oppidum auxilii negligentiam egregio aliquo facinore compensare, quo specie
saltem oppugnationis inde ostensa uires oppidanorum distraheret, iubet suos per rupes
urbi appositas ascensu tentato muros adoriri, uirtutis, cuius mentione Turcae admodum
excitantur, praemiorumque, quae a rege pro nauata opera essent accepturi, identidem
admonendo. Hosteis insuper, ut erat stolida et procaci
sed crimine non exemit. In eorum
locum totidem ex gregariis militibus, qui primi murum ascenderant, suffecti: adeo apud
Turcas uirtus uel infimae fortunae uiris gloriam ac decus conciliat.
Methonis expugnatio Coronem quoque, duodecim millibus passuum inde distantem, cum quibusdam ignobilibus castellis, uoluntaria traxit ad Turcam deditione.
Coronaeis praeter libertatem, si quid tamen ea amissa reliqui sit
mortalibus, nihil ereptum. His rebus in Peloponneso gestis Bazethes,
Peloponneso gestis Bazethes, classe Hellespontum repetere iussa, ut ibi
quassatae reficerentur naues, cum omnibus copiis praeterquam quos Peloponneso custodienda
reliquit, Istmo digressus Serras uersus (urbs est Macedoniae) profectus est, inde
Hadrianopolim petit; prius tamen quam Peloponneso excederet, Naupliensibus ad uoluntariam deditionem nequicquam tentatis, propterea quod hi neque recenti Methonis
clade, cuius Turcae praetore Methonensi cum quibusdam captiuis ad murum in conspectu productis eos admonuerant,
ne Deus nostris sceleribus irritatus eo magis exaudiat, quia nemo iam Christianorum principum, ne ipse quidem Romanus pontifex, quicquam salutare in medium consulit.
Quisque regum deserto publico bono suis
rationibus seruit: inde cauendis atque struendis inuicem insidiis per metum suspicionemque territur tempus. Quo profecto furore non modo nostrae occasioni desumus,
sed etiam suam communibus hostibus
Imperator Venetus triduo per Ambrachium sinum uagatus magno cum periculo per
fauces euasit. Etenim e castellis in faucibus ipsius sinus utroque ex latere positis ingenti
tormentorum ui est petitus. Omnes tamen naues, praeter unam Dalmaticam, fortunae
beneficio integras inde eduxit, quae quidem et ipsa haud eo loci percussa fuit, ut aut ita
undam acciperet, ut pessum iret, aut difficulter refici posset. Egressus sinu Ambracio
Venetus imperator oppidum in Leucadii litoris peninsula situm ― locus est opere accolarum a continenti nunc abscissus, uulgo
nullam mentionem facit, hos duos procul dubio amnes unum esse putauit, hac maxime, ni
fallor, causa lapsus, quod hi duo amnes non procul a Scodra oppido inter se coire pene
uidentur, utpote qui ibi haud magno terrae spatio, dum Drinon Scodrensem agrum
praeterfluit, dirimantur, atque inde, uelut ex eodem fonte bifariam effusi, mox magno
interuallo disiuncti Adriatico mari uterque accipitur.
Vnde diuersos esse amneis, nec usquam commisceri ex hoc etiam satis constat,
propterea quod Drinon in monte Scardo, qui Dalmatiam a Dardanis disterminat, exoritur
adiuuabantur. Ad haec cura Italicarum rerum ipsos a Turcis
auertebat. Iam enim Lodouicus Aureliensis Duodecimus, Francorum rex, Italia
Circumpadana atque Mediolanensi imperio occupato, diuiserat cum Ferdinando
Hispano rege, ut supra diximus, regnum Neapolitanum, eiecto inde Friderico, Alfonsi
Secundi fratre. Quos sane reges uel per se graues accolas, nedum immixtos Italiae rebus
intolerandos fore existimabant.
Sed nec Turcae, maxime qui honestioris fortunae erant, bellum pace atque ocio
mutare recusabant. Videbant enim
traditas in ditionem
redegerunt. Quas sane urbes Caesar, Valentiniensium dux, homo omnibus sceleribus
coopertus,
atque ad perturbandam Italiam natus, ipsius Alexandri pontificis filius ex
adulterio susceptus, ui tenuerat pulsis inde iustis possessoribus, mortuo deinde pontifice
amiserat. Neque enim licet per leges uectigalem agrum auferri ab eo, qui conduxit, aut
eius successore, quandiu uectigal pendatur. Et quoniam nos huius uiri mentio admonuit, quo sane nihil immanius aetas nostra tulit, naturam et
qui eum, quandocunque iussisset, sisterent, quem nisi promissores exhibuissent, pecunia regis arbitratu
luerent. Non ita multo post Caesar, audiens in ea Hispaniae regione, quam nostra aetas
eo audaciae progressos, ut
ne a rebus ad Romanum
rex Triuilio Ripaltaque ab hostibus recepta
Cassianum cum exercitu aduolat.
obsessum deserit.
regum, ut inter ipsos conuenerat, suis rebus, haud quaquam pugnare inter se regibus, utpote sublata causa,
necesse erat.
Veneti Maximiliani sibi conciliandi spe deiecti, existimantes Patauio retento continentis quoque possessionem haud uideri amissam, faciliusque caetera loca inde recuperatum iri, eo magnam uim commeatus, priusquam Maximilianus Patauinum agrum
attigisset, importarant, ualidoque praesidio urbem munierant, data eius tutandae cura
principi Petiliano, cui, ut ante dictum est, summa etiam imperii tradita erat. Patauina
urbs ad
sed cornu Ferrariae canere,
quum praetor Venetus in eadem urbe, quoties signum canendum esset, tuba uteretur.
Porro Veneti cum aliquando Ferrariensium dissensionibus fraeti urbem fraude occupassent, coactu pontificis Romani, quibus diximus conditionibus, praesidium inde
deduxere, urbe Hestensibus restituta.
Iisdem fere temporibus Veneti, hac maritima infelici expeditione in inscitiam atque
ignauiam praefecti classis coniecta ― semper enim apud Venetos res bello male gesta
ducibus adscribitur ― dissimulataque consternatione, terrestres
occupat; Hispani
ad Pampelonam belli sedem constituunt; Maximilianus imperator copias suas a Gallis
reuocat; hinc Galli ex Italia migrare coguntur; Hispanorum praesidia eis ubique succedunt; Helueti, auxiliares Venetorum, tumultuantur et gressum referunt.
partem ad arma concitat, confestimque ingenti
exercitu confecto Vasconum fines Gallicae ditionis, qua illa gens Pompelonenses
attingit, ingredi iubet, ad Pompellonemque urbem, quae tunc in societate Galli regis erat,
sedem belli constituit, eo consilio, ut inde Aquitaniae imminens Francos ab Italia auerteret. Maximilianus quoque, qui et per se Gallis gloriam semper inuidit, Germanos
milites, qui mercede conducti cum Gallis in Italia militabant, Hispani regis, affinis sui,
pontificisque rogatu inuitos domum pro auctoritate sua reuocat, ut
aestimare uelis: quandoquidem siue Dei in nos ira, siue nostra ignauia maximam orbis terrarum partem, non sine
Christiani nominis dedecore ac detrimento, Machomethani armis occuparint. Sed
Asiatici ut plurimum Helisophiae libros in precio habent, reliquorum scripta non magni
faciunt. Inde ritus,
ut fit, diuersitate inimicitias conflante Machomethanis simultates
intercedunt.
Differunt autem Sophiae a caeteris Machomethanis ritu solum sacrificandi ― nam
omnium eadem est de Deo opinio ― quippe
custodem: subditi enim quem timent aut perire cupiunt, aut alio saltim rectore mutare. Nec
flagitiosum apud Turcas putatur fratri de imperio deturbato fratrem seu quemlibet alium
eiusdem familiae in regnum substituere: nempe non minus ad familiam regiam quam ad
regem imperium spectare censent. Inde nulla sunt apud Turcas acerbiora odia quam
eorum, qui in eandem spem regni geniti sunt.
satrapaea cum
quinquaginta lembis per Euxinum mare enauigat, atque in Tauricam chersonessum, quo
loci distantia patri eius in Europam aduentus minus suspectus foret, cursum dirigit. Eam
regionem a Taphro, nobili urbe, Capham corrupta antiqua uoce aetas nostra nominat.
Chersonesso, pulso inde patris praesidio, in potestatem redacta filioque suo atributa,
Sarmatas Chersonessi accolas, quos nunc Thataros dicunt, sibi amicitia, affinitate cum
his contracta, iungit: nam filiam Thatari regis filio suo in uxorem accaepit.
Itaque ex illis gentibus ipsius regis uoluntate ad
quidem, sed ad pugnam cominus ineundam nullius fere usus
sit, utpote sagittis emissis magis terga uertere quam gladio rem gerere assueta.
Quibus
suis copiis adiunctis nauibusque impositis contendit, qua Ister in Pontum influit. Inde
Istri ostia
praeteruectus ad Istropolim Tomosque et circa illa loca copias suas exponit.
Mox Moesiae ulteriora petens inter Aemum montem et Danubium amnem in
Triballorum agro consedit. Inde credens patrem coeptis suis, quia
qua Ister in Pontum influit. Inde
Istri ostia
praeteruectus ad Istropolim Tomosque et circa illa loca copias suas exponit.
Mox Moesiae ulteriora petens inter Aemum montem et Danubium amnem in
Triballorum agro consedit. Inde credens patrem coeptis suis, quia nemo obuiam se tulerat, haud obstare, transgressus Aemum ad Rhodopem montem accessit. Hinc ad patrem
Hadrianopoli tunc agentem literas querelarum plenas dedit, petens ut sibi eum adire
liceret. Bazethes enim metu terrę motus aliquot ante
parentis iudicio
in regni successione potior esset, sola industria efficaci ad illam diem negocii conficiendi celeritate sibi nitendum esse. Itaque cum Europaeis copiis in Asiam confestim
transgressus magnis itineribus in Bythiniam proficiscitur. Inde transmisso Sangario
amne, quem ponte raptim iunxerat, in Paphlagoniam Gallatiamque pergens Angiram
petit, mox Amysum usque peruenit. Sed nusquam hoste inuento ― Achimathes enim, non
ausus aequo loco sese committere, altissimos et pene inuios montes subierat ― Prusam,
circa ea
fratrum, qui iam decesserant, liberi, qui quidem in fidem eius sese permittentes, acceptis in Asia latis ad uictum cultumque agris, perinde ac caeteri regis amici ac purpurati
eum fide satis integra, et ob id securi, comitabantur. Horum domos milites regis eodem
tempore ita complexi sunt, ut nemo inde elabi posset. Itaque comprehensi omnes
eodem temporis momento iugulantur, regioque funere honestati Prusae Othomanorum
sepulchris illati sunt. Et quoniam hoc quoque non omittendum putarunt, qui rei gestae
interfuerunt, ferunt Cichanis filium, ad quem iure
auaritiam
adeo inuisum esse, praesertim apud Boemos, quos a nostris
Perae construit; Turcae quidam praedatum egressi clade ab Hungaris accepta reuertuntur;
Galli pace et societate cum Venetis inita Italiam denuo tentant.
reges eodem loco urbium
cultores ac rusticos habendos esse censent, utpote qui ab utrisque pari iure tributum exigunt. Neque enim putant mercatorem et opificem anteire gradu aut dignitate agricultorem, quum illos eadem seruilia officia pares efficiant, nec ordine distinguant. Inde
Italis nihil fere nobilitatis inesse gentes extra Italiam positae, quas uulgo Transmontanas
appellant, existimant, propterea quod Itali, senatorii etiam ordinis homines, urbes
promiscue cum opificibus incolunt, mercaturamque excaeptis Neapolitanis patriciis ut
plurimum
― impetrata a pontifice
Romano Leone Decimo legatione apostolica, re nunquam non quaestuaria et lucrosa,
regressus in Pannoniam coepit Hungaros hortari pollicendo peccatorum purgationem ad
expeditionem in Turcas suscipiendam, credens nec Hungaris id ingratum fore, et nullum
inde tumultum aut periculum ortum iri. Quod quum per totum Hungariae regnum fama
uulgatum esset, Georgius Scytha, quietis ac ocii impatiens, accedit ad cardinalem, profitetur se breui magna Hungarorum manu contracta Turcis bellum illaturum, modo nobilitas Hungarica aut suis opibus huic expeditioni
eodem tempore apud Pesthinum a Iohanne Abstemio profligati; coniuratio
Antonii Longi eodem modo in agro Colociensi suffocatur, Longus Budae ad poenam
trahitur; plebs paullatim ad seruitium reducitur; Iohannes Scepusiensis parta huius belli
gloria se regi suspectum reddit; occasio inde colloquii inter imperatorem et Hungariae
regem nata; Vladislauus cum fratre Sigismundo, Poloniae rege, Viennam ad
Maximilianum imperatorem ascendens, affinitate cum Austriacis iungitur; Budam regressus paucos post menses diem obit.
732. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 | Paragraph | SubSect | Section] hostibus fines Turcaicos tutari possent. Arx est in tumulo satis decliui, ab Illyricis regibus, antequam Turcae in Europam transgressi essent, extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus a Tauruno quam Samandria distans, praeterfluenti Istro (inde enim Danubius in Istri nomen abit) imminet; situ simul et operibus ac praesidio Turcarum locus satis munitus est. Inde Turcae perinde ac e specula, quidquid Tauruni ab Hungaris incipitur, speculantur, suisque Samandriae agentibus renuntiant. Hanc arcem Hungari aeque ac Tauruni ceruicibus
733. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 | Paragraph | SubSect | Section] Europam transgressi essent, extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus a Tauruno quam Samandria distans, praeterfluenti Istro (inde enim Danubius in Istri nomen abit) imminet; situ simul et operibus ac praesidio Turcarum locus satis munitus est. Inde Turcae perinde ac e specula, quidquid Tauruni ab Hungaris incipitur, speculantur, suisque Samandriae agentibus renuntiant. Hanc arcem Hungari aeque ac Tauruni ceruicibus impositam, aut muralibus tormentis funditus euertere, aut deiectis inde Turcis praesidio Hungarico firmare exoptabant.
734. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 | Paragraph | SubSect | Section] operibus ac praesidio Turcarum locus satis munitus est. Inde Turcae perinde ac e specula, quidquid Tauruni ab Hungaris incipitur, speculantur, suisque Samandriae agentibus renuntiant. Hanc arcem Hungari aeque ac Tauruni ceruicibus impositam, aut muralibus tormentis funditus euertere, aut deiectis inde Turcis praesidio Hungarico firmare exoptabant. Itaque Transiluanus praefectus, contractis circiter quinque millibus equitum peditumque, it locum oppugnatum. Iam Hungari deiecerant tormentis aliquantum muri, Turcaeque, qui in praesidio erant,
735. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 247 | Paragraph | SubSect | Section] quo ad Araxem uenerat, in Capadociam regressus est, abductis secum multis ferrariis fabris et id genus opificibus, quorum ars erat tegmina militum e laminis ferreis conficere. Quibus Constantinopolim missis officinas attribuit, iussitque arma fabricare, atque eadem arte alios instituere. Inde in Gallograeciam, Amysum, hybernatum concessit. Iisdem in regionibus exercitum quoque hyemandi causa collocat, uere ineunte ad Euphratem cum copiis suis reuersurus, propterea quod die noctuque animum fatigabat cogitando, quonam modo aut Ismahelem, hostem sibi acerrimum, bello
736. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 248 | Paragraph | SubSect | Section] Nam quum Ciamachum loco satis tutum esse uideretur, nec iccirco praesidio militum munitum esset, primo fere Turcarum impetu captum est. Turcae enim discussa tormentis muri parte, propugnatoribusque, qui fere oppidani, et ob id imbelles erant, inde missilibus submotis, per praerupta haud facile subeuntes in ruinas muri, qua oppidum custodiis nudatum erat, euadunt, oppidoque potiuntur, puberibus magna ex parte interfectis. Quo ualido praesidio multisque tormentis firmato, in Minorem Asiam sese recipiunt. Ibi
737. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 250 | Paragraph | SubSect | Section]
Mox ubi
738. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 251 | Paragraph | SubSect | Section] Alaudolam finitimum quam Turcam habere), adeo ira exarsisse ferunt, ut barbara quadam insolentia dimissis ab se legatis sine responso quibusdam ex suis non dubitauerit dicere se propediem daturum operam, ut Othomana progenies Syriae quoque ac Aegypto imperet pulsis inde Cercassis (ea natio Cercetarum soboles est, Ponti accola), nec permissurum mancipia aere empta Machomethanis hominibus tam impotenter dominari. Tametsi quidam affirment Turcam legatis Aegyptiis suppressa ira, cuius alioqui non erat potens, satis benigne, ioco an serio incertum,
739. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 252 | Paragraph | SubSect | Section] timebantur, ne fraude detecta, priusquam coalescerent, uires euerterentur, resque summa calliditate coepta non sine repertoris perfidiae periculo uana euaderet. Itaque Pontica gens, quae inter Moeotim et Phasim incolit (uulgo Cercassos uocant) ad hanc militiam delecta. Inde greges seruorum abducebantur: partim liberi a parentibus uenundati, qui sane nihil sceleris eo facinore se suscipere putabant, existimantes prolem suam non in seruitutem adduci, uerum in imperium mitti, partim a Thataris, Moeotis
740. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 256 | Paragraph | SubSect | Section] celeriter Constantinopolim percurrerent, et Pirrho Caramano, quem Constantinopolitanae praefecerat ciuitati, suis
imperarent uerbis, ut ocyus quadraginta longas naueis, partim triremes, partim dyerotas,
deduceret, atque remigibus ac militibus instructas ad Pelusiacum ostium mitteret, ut inde
Nilo flumine eo subirent, ubi Turcaica castra collocata esse cognouissent, atque ita, si
fieri posset, eodem tempore a terra simul et amne terror Cercassis incuteretur. Non enim
Selynem
741. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 257 | Paragraph | SubSect | Section] animo concoepta, ubi solitudinem cum copiis emensus est, ad Horionem amnem castra locat, stationibus equitum undique obiectis, ne aliqua hostis ex improuiso accederet, Turcasque in aliena et ignota terra turbaret. Nondum enim Cercassorum res, licet accisae essent, contemnendae uidebantur. Inde transmisso Horione castra in agro Babylopolitano haud procul a Cercassorum regia posuit, quandoquidem classis quoque e Constantinopoli profecta, Pelusiaco ostio appulsa Nilumque inuecta nuntiabatur. Hanc autem urbem quidam exules a Mesopotamia profugi, partim Babylonii, partim
742. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 | Paragraph | SubSect | Section] ac tecta refugientes lapidibus telisque aliis, et imprimis plumbo igni colliquato hostes incessere. Adeo autem Turcae plumbo liquefacto afflicti sunt, ut Selynes statim ab hoc praelio edictum Constantinopolim miserit, ne liceret cuiquam e regionibus Turcaici imperii plumbum exportare, credens inde plumbum duntaxat in Aegiptum aduehi, quum satis constet Britanniam quoque huiusce metalli copiam suppeditare. Capta urbe protinus ad arcem occupandam copiae missae. Quam quidem custodes, quo uictoris gratiam inirent, sine ullo certamine dediderunt; milites Cercassi,
743. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 261 | Paragraph | SubSect | Section] Ionas sibi conciliandos ducens, loco ditium tenuiores ciues ablegauit, retentis his domi, qui eum donis, ut fama est, largiter coluerant, simul quorum amicitiam aucupabatur, magis suis quam regiis rationibus inseruiens. Nempe si opulentioribus sociis praeesset, maius emolumentum sibi inde prouenturum sperabat. Quae res ubi indicio eorum, qui asportabantur, ad Selynem delata est, accitum in castra Ionam indicta causa telis praetorianorum ira furens obiecit, exprobrata ei praeter inobedientiam atque auaritiam paterna nece, quandoquidem graui odio magnorum scelerum ministri,
744. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 262 | Paragraph | SubSect | Section] militibus firmauit, ne quid aperti atque opportuni naualibus Christianorum incursionibus foret. Christiani enim piratae illam oram infestam faciebant. Ab oris maritimis Damascum se recaepit, diutiusque nullo in loco quam Damasci commoratus est, allectus tum eius coeli salubritate, tum inde egredi ualetudine prohibitus. Nam dum iter per Syriam facit, in grauissimam inciderat febrim, quam ubi haud parum remissiorem sensit, morbumque posse iam se sustinere, commissa Iamberdino Damasci et totius fere Syriae tutela modicis itineribus, modo rheda, modo lectica,
745. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 262 | Paragraph | SubSect | Section] Iamberdino Damasci et totius fere Syriae tutela modicis itineribus, modo rheda, modo lectica, interdum equo uectus Cilitiam petit, multisque diebus in Asia consumptis tandem Constantinopolim corpore ualde affecto, utpote itinere et longa ualetudine conflictato, peruenit. Inde Hadrianopolim concessit, ratus Hadrianopolitanum coelum corpori suo ad uires confirmandas admodum conuenire, quum praesertim et uenandi uoluptate teneretur, et illa regio syluosis collibus distincta huic studio idonea esset; quamquam sunt, qui tradant, Selynem Constantinopolitanam
746. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 262 | Paragraph | SubSect | Section] omittebat. Nam quum Rhodiorum iniurias ferre nequiret ― nempe omnes Turcaici imperii maritimas oras ac litora, totumque id mare, quod inter Asiam et Macedoniam late patet, ita nauibus suis infestabant, ut nulla fere Turcaica nauis frumento onusta Constantinopolim tuto peruenire, aut inde in alias regiones cum mercibus enauigare posset ― statuit eis bellum inferre, ratus quum suorum res ac fortunas sibi cure esse debere, tum non paruam dignitati et gloriae suae labem inustum iri, nisi tam infestae ac uicinae gentis excidio latrociniis mare liberaret.
747. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 264 | Paragraph | SubSect | Section] uidisset. Verebatur enim circumspecta foemina, Salomonis mater, utpote cui satis perspecta erat admiranda Selynis simulatio, ne fama mortis falso emissa erga se filii mentem deprehenderet. Porro quidam arbitrantur Selynem ne filium quidem patria dilexisse charitate, quam sane opinionem inde obortam reor, quia nec Selynes odio propter crudelitatem in suos caruit, et nemo unquam mortalium extitit consortis imperii eo impatientior. Eam autem dominandi libidinem habuit, ut maximam et solam fere gloriam in maximo
748. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 265 | Paragraph | SubSect | Section] nisi admodum raro soleret. Quum de bello suscipiendo deliberaret, amicorum quidem sententiam exquirebat, sed in capiendo consilio suam potius sequebatur. Suspicabatur enim duces, qui praesertim sub sene Bazethe diutius uixerant, quietis quam belli studiosiores esse. Inde uox eius saepius audita se neminem habere, quocum de magnis rebus consilia agitaret. Itaque neccessario cogebatur, quae in rem essent, per se excogitare. Et erat eius solertiae, itaque et se et hostem exacte perpendebat, ut nullius
749. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 266 | Paragraph | Section] ut si cui essent bona a parentis sui procuratoribus inique erepta, etiamsi sint fisco illata, causa cognita restituerentur. Atque ita omnibus fere, quibus per iniuriam quicquam ablatum erat, magna omnium admiratione redditum. Nefas enim Turcae putant in fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam uertere: tantum plane Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui praesertim in aula Turcarum regis degunt,
750. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 272 | Paragraph | SubSect | Section] Mechmetem Alydem Michallium, ex regiis purpuratis ducem impigrum, cum quadraginta millibus equitum, quos Turcae a
praedandi studio
751. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 272 | Paragraph | SubSect | Section] quas in proximis regionibus fabricandas curauerat, adiecisset, ripas Danubii diligenter custodiri, urbemque ea quoque parte obsideri iussit. Interim lustrato exercitu in agro Hadrianopolitano, magnis itineribus per Thraciam Nessum in Dardanos, hinc in Moesiam contendit, inde ad Sauum amnem, qua is Danubium influit Moesosque a Pannoniis dirimit, ingentibus cum copiis Taurunum ac Sabactium oppida, ut dictum est, oppugnaturus pene cursim atque incredibili celeritate peruenit, praemisso ultra Sauum Balyde Iachino, eius partis Dalmatiae, quam Bossinam uocant,
752. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 272 | Paragraph | SubSect | Section] est, oppugnaturus pene cursim atque incredibili celeritate peruenit, praemisso ultra Sauum Balyde Iachino, eius partis Dalmatiae, quam Bossinam uocant, praefecto, qui scilicet et ex tuto exploraret, an ullae Hungarorum copiae in Syrmium conuenissent, simul et daret operam, ne quid inde subsidii commeatusue Taurunum submitti posset. Mandatisque adiecit, ne Syrmiensem regionem ulla belli clade afficeret, sed rusticos colere agros, pecora pascere, et caeteris agrestibus operibus incumbere amoto hostili metu permitterent, existimans ea lenitate ac clementia et sibi
753. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 275 | Paragraph | SubSect | Section] faciendo rerumque serie tractus iungendo. Nempe quum Arsia fluuius Illyricum ab agro Aquileiensi et Veneto dirimat, continens imperium usque ad Italiam, Inferiore Dalmatia in potestatem redacta, habebit. Quot autem dierum iter, ut omittam breuissimum e Macedonia in Italiam traiectum, inde Romam sit, in qua Vrbe templum Deo suo erigere Selynes, Salomonis pater, uouerat, per te ipsum, aut adhibito aliquo regionum ac locorum prudente, considerato. Et quae dico, ex ore senatus Hungarici regisque Lodouici missa existimato. Qui quidem neque numero, neque robore ac uirtute militum
754. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 276 | Paragraph | SubSect | Section] suo conducta et Caroli Augusti copiis iungenda in Circumpadanam Italiam miserat, eo consilio, ut Galli, qui tunc Mediolanum tenebant, ex Italia eicerentur, filiusque Lodouici Mauri Sfortiae in auitum regnum restitueretur. Nam et Augustus, eundem belli titulum praetendens, aequum censebat pulso inde Gallo Sfortiam Mediolanum reducere. Plane iam solemne est Romanis pontificibus bellum gerere, non autem, ut olim factitatum est, controuersias iure ac iudicio disceptare. Coeterum quum legibus pontificiis prohibitum sit priuatis sacerdotibus militare, cur summis pontificibus uel
755. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 279 | Paragraph | SubSect | Section] auaritiae coniuncta esse uideretur, succensa soloque aequata, eo maiore Salomonis dedecore, quia Turcae, ubi rex cum exercitu adest, praedari aut quemquam praeter armatum hostem ac repugnantem uiolare nefas putant. Et ne Turca inde abeunte Hungari ea oppida facile restituerent, materia, quae ab igne illesa superfuerat, partim in Sauum, partim in Danubium, qua hi amnes altissimi fluunt, ex commodo excidentium demersa. Quo quidem facto Turca testatus est animi imbecillitatem, quippe qui maluit ea loca hosti uasta
756. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 | Paragraph | SubSect | Section] sese praeberent; unde ipsorum magis quam Salomonis interesse capta an tradita eorum urbs foret; quibus enim uiribus ipsi a rege suo destituti repugnaturi sint tantis hostium copiis; si igitur oppidum et sese tradidissent, liberos eos in libera patria aetatem acturos; sin malint inde migrare, incolumes cum rebus suis abituros. Haec ubi iureiurando a Turca confirmata Sumonienses audiuere, confestim animi eorum labare coeperunt, moxque defendendae urbis, utpote expugnatu facilis, consilio abiecto sese dediderunt. At Turca causatus eam deditionem haud uoluntariam
757. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section] haberet. Verbis transfugarum fides habita, nec uana afferre uisi. Itaque extemplo tormenta ad insulam, quae Sauo in Danubium elabenti obiecta est, transuecta, atque ad eam partem urbis, quam transfugae concutiendam indicarant, conuersa. Igitur murus crebris ictibus petitus breui urbem inde nudauit, nemine contra ex oppido tormentis lapideas pilas ad insulam Turcarum conatibus impediendis emittente, eo quod nullum tale tormentum oppidani habebant, quo obuiam hosticis tormentis iretur. Nempe Ioannes, Sepusiensium princeps, Transyluanus praefectus, omnia ferme maiora
758. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section] emittente, eo quod nullum tale tormentum oppidani habebant, quo obuiam hosticis tormentis iretur. Nempe Ioannes, Sepusiensium princeps, Transyluanus praefectus, omnia ferme maiora aenea tormenta ad Chaualam oppugnandam, ut supra demonstratum est, Tauruno exportarat, atque a Turcis inde repulsus, dum inconsulte fugit, hostibus reliquerat, nec loco amissorum alia Hungarorum principum negligentia restituta erant. At oppidani, qui omnes fere Moesi erant, non modo pro nudata moenibus patria corpora sua non opponere, sed ne ligneas
759. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 | Paragraph | SubSect | Section] intacta repentina, ac praepropera fuga relicta. Cuius sane turris summitatem quum arcis altitudini prope aequalem
additis ligneis munitionibus Turcae fecissent, ac minoribus tormentis instruxissent, ne
consistere quidem muris, ut dictum est, praesidiarios sinebant milites. Multos enim inde
ferreis pilulis e tormentis excussis aut interficiebant, aut grauiter uulnerabant. Nempe
contra Hungari nullum ne in urbe
760. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 | Paragraph | SubSect | Section] e tormentis excussis aut interficiebant, aut grauiter uulnerabant. Nempe
contra Hungari nullum ne in urbe
non minus consilio quam ui corporis procedere. Itaque cuniculum sub terra agendum et puluere facticio arcem deiciendam edocet. Duces collaudato Gallo promissisque, si exitus consilium comprobasset, onerato,
uim magnam fossorum ― et praesto erant ― contrahunt (nam haud procul inde argentariae sunt) atque intra paucos dies cuniculum egere, aut nullo Hungarorum ingruentis periculi sensu, aut quia ferramentorum inopia Turcis altius terram molientibus
obuiam ire nequiuerunt, fossamque apertam e regione hostilis operis
quod quidem corpus monachi
Graeci ritus (nam et ipsi Tauruni coenobium, a Moesis olim regibus constitutum, seorsum a Caesiis sacerdotibus tenuerant) Turcarum permissu in curru impositum
Constantinopolim auexerunt. Quamquam sunt qui affirment diuam Peticam iussu
Salomonis inde exportatam, quo illius quoque foeminae reliquiis Constantinopolim
translatis regni sui sedem religione augeret. Quippe Machomethani Christianos, qui,
ante quam Machomethus Arabs exitialem sectam institueret, uitae sanctitate clari
fuerunt, ualde uenerantur, et amicos
amissum est. Quod quidem oppidum olim a Thracibus conditum, mox
ab Vcris, de qua gente alio loco diximus, deletum, Stephanus Nemannius, Moesorum
rex, quos aetas nostra a Rha, maximo in Sarmatia Asiatica flumine, Rhascianos, Bulgaris
affines, uocat (inde enim utraque gens septingentesimo fere a Christi natali die anno in
Moesias aduenit), abhinc centum et quadraginta annos aduersus Hungaros propugnaculum instaurarat, et pro antiquo Tauruno Belgradum, tametsi Hungari eandem urbem
Nanderalbam uocent,
agmen adorti terribilem tumultum intulerant. Paucis post diebus Balys, ratus
sua e Syrmio fuga securitatem Transistranis Hungaris iniectam esse, maioribus copiis
comparatis per Danubium gelu concretum sine ullis nauibus in regionem Daciae
Tauruno obiectam transmisit, atque inde superato Thibisco amne, et ipso glacie astricto,
fines Baciensis regionis inuasit, ibique aliquot uicis depopulatis raptim se Taurunum
recępit. Magnam uim pecorum abactam, hominum ad mille et trecentos captos esse ferunt. Haud tamen sine detrimento Turca domum reuersus est,
in
Kg: habent AZr
* post regionem
exp. Posternam nunc appellatam, et quidquid inde recta ad
occidentem solem editioris loci erat M: habent
AKZgr
* fidesque K:
fides
more barbarorum, non tam sacris precationibus, quam epulis
ac largiore uino uti solebant. Diocleates animaduertentes, Rhacusanos ita
Slauinis obsidione pressos, ut neque appellentibus nauibus in portum Rhacusanum
tutus aditus esset, neque inde soluentibus profectio libera pateret
** post
uidebatur app. ed. Crau.: Itaque adeunt praetorem
Rhacusanum, ostendunt se inuenisse uiam Rhacusanae
omnes externum iugum subiere. Atque haec seruitus,
quanquam Rhacusanorum animos infregit, attamen, quantum de dignitate demsit,
tantum opibus eorum adiecit. Etenim infirmitatis suae iam satis gnari, in
omnibus publicis actionibus, metum inde consilio habentes, omisso amplificandae
fortunae studio, sublimium animorum affectu, solis uectigalibus incumbere; unde
et tributum Turcis commodius penderent, et suppeterent expensae ad urbis
custodiam necessariae. Sed iam procul ab
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.