Your search found 1051 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 102-352:

declamationes aberrant. Etiam cum in vero sensu Scripturas citant, magis concinna elegantiaque dicta, quam totum contextum respiciunt: non aliter facientes, ac si aliquis serta aut corollas, pro arbitrio ex prato decerpendo flosculos, conficeret: aut centones qualescunque, suam sententiam alienis verbis exprimendo, consarciret. Non parum etiam obfuit perspicuitati Scripturae, simul et veritati ac puritati doctrinae Christianae, quod omnes ferme Scriptores ac Patres ita Sacras literas considerarunt, tractarunt et explicarunt, ac si illa quaedam miscellanea potius sententiarum

non expressis, declarare necesse fuerit. ¶ Tibi porro, Princeps illustrissime, ideo hunc librum reverenter dedicare ac offerre volui, quod tanto favore ac sumptu omnis generis bonas literas, studiaque, et praesertim synceriorem Theologiam foves ac promoves, quanto (absit veritatis verbis invidia) hoc tempore nullus alius. In quo etiam eo nomine tanto magis iste tuus plane heroicus erga studia animus zelusque pietatis cernitur, quod etiam exteros, eruditionis ac pietatis fama celebres, accersis, fovesque, non habita odii ac furoris persecutorum ulla ratione. Inter quos sane

timeas accipere Mariam. de quo hebraismo in nominibus, et in voce PATER. Erasmus probat sententiam de ingeminatione ab Emphasi, Rom. 8. Contrâ Gal. 4 improbat. Verum de natura reduplicationum dicetur in Regulis universalibus. Illud vero notabile et memorabile est, quod scribit Erasmus hisce verbis: Abbas vocatur summus monasterii gubernator, quia scilicet aetate, eruditione, pietate, benevolentia, beneficiis et instructione patrem caeteris exprimat, aut certe exprimere deberet. ABBREVIARE gignit quosdam Idiotismos, quos necesse est explicari. Anima abbreviata alicuius

Christi ablui. Verum de hoc composito, in simplici verbo LAVARE. ABNEGARE, vox in sacris usitata, significat in genere repudiare, relinquere, aut plane deserere aliquod dogma, personam aut rem. Accipitur vero tum in bonam, tum etiam in malam partem. In malam, ut si quis quoquomodo, vel verbis, vel sermone, vel gestu, aut nutu aliquo significet, aut subindicet se abhorrere a doctrina Christiana vel tota, vel aliqua parte eius. Quod etiam silentio alicubi fieri potest, cum, ubi loquendum esset, tacemus. Non enim frustra dicitur: Qui tacet, consentire videtur. Caeterum de

Romanum. Fuerant et ante ibi exercitus Syriaci, ex fece hominum sceleratissimorum et impientissimorum conglobati, qui ceperant, et diu tempore Machabaeorum tenuerant Hierosolymam: nec tamen eos Daniel hisce verbis significari voluit. Nec obscure etiam Apocalypsis ad Antichristum hoc dictum trahit, cum pingit meretricem Babylonicam, tam splendide vestitam, ac superbe equitantem, gestantemque aureum poculum plenum abominationum, de quo propinet regibus ac magnatibus orbis terrarum: eamque matrem omnium

est, Hoc uno agi beatitudinem hominis, si Deus illi accepto fert iustitiam sine operibus. Versionem istam interpretis nostri, iuniores non uno modo taxant, neque ita multum pudenter, etc. (disputat de verbis versionis, et tandem concludit:) At acceptum ferre (quod ad praesentem attinet expositionem) REMISSIONEM significat DEBITORUM. Cum enim creditor debitum remittit debitori, dicitur illi acceptum ferre. Unde verbum Iuris dimanavit ACCEPTILATIO, ubi scilicet debitor, qui non est solvendo,

dictio. Hactenus Sotus. Quod ad phrasin Vulgatae versionis Accepto ferre attinet, sciendum est, etiam veteres Iuris prudentes ea usos esse. nam Ulpianus l. et per iusiurandum §. etsi fideiussori. tit. quibus modis tollitur obligatio, inquit: Si fideiussori accepto fuerit latum, cum reus re, non verbis fuisset obligatus, an reus quoque liberetur? Et hoc iure utimur, ut licet reus non sit verbis obligatus, tamen acceptilatione per fide iussorem liberet. Annotat et Budaeus aliquoties, Accepto ferre esse veterum iurisprudentum phrasin. ACCUSARE accusationes, id est, deferre

etiam veteres Iuris prudentes ea usos esse. nam Ulpianus l. et per iusiurandum §. etsi fideiussori. tit. quibus modis tollitur obligatio, inquit: Si fideiussori accepto fuerit latum, cum reus re, non verbis fuisset obligatus, an reus quoque liberetur? Et hoc iure utimur, ut licet reus non sit verbis obligatus, tamen acceptilatione per fide iussorem liberet. Annotat et Budaeus aliquoties, Accepto ferre esse veterum iurisprudentum phrasin. ACCUSARE accusationes, id est, deferre aliquem, Et accusaverunt accusationes Iudaeorum, Ezech. 3, pro, accusaverunt Iudaeos. Sic

demum petitiones fore ratas. Nam omne votum aut desiderium habet aliquo modo admixtam dubitationem: sed in conclusione precum omnino debet abesse omnis dubitatio, et regnare certa fiducia, quod Deus te exaudierit, tibique indubitanter id quod petiisti continget. Sive igitur usum huius voculae in verbis Christi, sive fidei aut precationis naturam, addo et ipsam eius radicem seu primariam originem אמן Aman et Neemen spectes, omnino significat certitudinem, indubitatam assertionem: seu est adverbium affirmandi, et nequaquam optandi aut imprecandi, ut

antiquitatis propterea quod antiquitus Deus constituerat, aut etiam praedixerat se ibi perditutum esse Cananaeos, et Israelitis victoriam de illis largiturum. Secundum antiquitates: id est, secundum veterem statum, modum ac morem, Ezech. 36. APERIRE os, aut labra, saepe adiungitur verbis loquendi, grata quadam superfluitate aut tautologia, aut perissologia. Aliquando etiam, ipsam loquutionem in dicat. Exemplum prioris est Iob 32. Aperiam labia mea, et loquar. Et 33. Aperiam os meum, loquetur lingua mea in palato meo. Sic et in novo Testamento non raro usurpatur. ut,

esse. Verba Psalmi haec sunt: Qui operit se lumine veluti instrumento, qui extendit caelum veluti cortinam; qui contignat in aquis domicilia sua, qui ponit nubes currum suum, qui ambulat super alas venti. Quibus verbis veluti pavimentum, solum aut aream Dei, Psalmus in media regione aeris collocat, ubi ista tria reperiuntur. IIII. Quia Moses tantum duplices aquas novit, videlicet quae sunt supra caelum, et infra. Essent autem triplices, si aliae essent supra omnes caelos, aliae in terra, aliae denique in

secundae diei, testatur aquam esse quid diversum a caelo: sed et statim ab initio creationis propriam quandam essentiam tribuit caelis: eosque dicit non ex alio aliquo, ut aqua vel terra formatos: sed propriam illis, sicut et terrae, materiam creatam esse. Pugnat igitur ista opinio cum manifestis verbis textus. Quare Etymologia vocis שמים Schamaim, necessario componitur vel ex Scham maim, ibi aquae: vel ex Schemaiim, ubi aquae: quorum utrumque cum hac nostra sententia, quod aquae sint in ipso caelo, non supra ac extra omnes caelos, consonat. Sensus

quodvis malum graviter laedens: ut et supra dixi. Non timebis a sagitta quae volaverit per diem: Psal. 91. id est, a subito aliquo malo. Sagittae Dei aliquando fulmina vocantur, ut et vulgari sermone Italorum. Hab. 3, Ad lucem sagittarum tuarum ambulabunt. Mox idem dicit aliis verbis, Ad splendorem fulgoris hastae tuae. Psalm. 18, Et misit sagittas suas, et fregit eos. Sagittarii iaculabuntur eum, Genes. 49: id est, multos habiturus est inimicos. AREA locus est triturationis. Numer. 18. scribitur de Levitarum decimis, quas de sibi datis decimis

aspectus, id est, terribilem et formidabilem. Sic ferme Germani, Ein ansenliche Person. Aspectus alicuius usque ad fines terrae, Danielis 4, pro conspiciebatur. Aspectu bona, id est, elegans, formosa. Gen. 12 26. Ester 1. Danielis 1. Verum de hisce phrasibus aliquid etiam in verbis Respicere et Videre adiicietur. ASPIS, vox etiam in Sacris reperitur. Celebratur autem eius praesentissimum venenum, cuius comparatione malitia humana describitur Psal. 140. Rom. 3. Venenum aspidum sub labiis eorum. sic et Iob. 20. Comparantur et impii cum

remissionem peccatorum, et renovationem. AURORA, notae significationis vox est: sed tamen sunt quaedam Scripturae loca, ubi haec vox nonnihil explicatione indiget. Ioelis 2. sumitur similitudo ab aurora, ad declarandam magnitudinem et subitum adventum exercitus Babyloniorum, hisce verbis: Veluti aurora expansa super montes, populus multus et fortis, similis illi non fuit. Quae similitudo perspicua est: quia sicut aurora et subito, et omnia contegit, et montibus ac cacuminibus insidere videtur, sic et exercitus ille. Vicina huic loquutio est Psal. 139. Si

Sic igitur et Iuventus aut puericia, pro pueris aut iuvenibus accipitur. AZYMON. Vide in voce FERMENTUM. B BAAL, apud Haebraeos originaliter dominum, aut maritum significat: et quidem de austeriori ac tyrannico dominio accipitur. Verum de verbis Hebraeis nunc ex professo non agimus. Fuit etiam hoc nomen Baal, Bel, aut Belus, cuiusdam regis Assyriorum, qui primus consecrata ei statua coli coepit: quod quasi initium idololatriae fuisse dicitur. Iam incertum est, ab utra harum vocum, propria ne an appellativa, sit nomen

Arma belli, sunt bellica instrumenta. Deut. 1, Accinxistis nos armis belli vestri: pro, armis vestris bellicis. Apprehendere bellum, est bellare. Num. 31. Deus facit cessare bella usque ad extremum terrae. Psal. 46. Idem dicitur Psal. 76. hisce verbis, Illic confregit sagittas, arcus, scutum et gladium ac bellum. Psal. 140 Qui omni die congregant bella: id est, praeparant. Sic desponere bellum cum omnibus instrumentis bellicis, 1. Par. 12. facientes bellum, dicuntur milites, 1. Reg. 12. Videre bellum, pro, perpeti.

tibi a Deo, quam mihi mei parentes. QUARTO, quia beneprecando, ac nomen Dei celebrando, res ipsas quasi sanctificamus, augustiores, Deoque commendatiores reddimus: ideo 1. Cor. 10, Poculum benedictionis: et mox, Quod benedicimus, consecratum aut sanctificatum significat: id est, quod recitatis verbis mandati ac institutionis consecratur in hunc usum, ut sit sanguis Christi, quo eius novum testamentum sanciatur. Vicinum huic est, quod ipse et Paulus alibi dicit, cibos per verbum et precationem sanctificari. Sic 1. Sam. 9, dicitur Samuel benedicturus sacrificio. In hac significatione

Corporalium
rerum, III Verbis Re
constans. Hominis

patris: id est, non interire. Sic dicitur Cadere coronam capitis, Thren. 5. Cadant a consiliis suis. Psal. 5: id est, irrita sint eorum consilia et conatus. Eodem modo et verbum Promissio aut prophetia dicitur Cadere, si irrita fiat. 1. Sam. 5, Non cecidit ex omnibus verbis Samuelis unum: id est, omnia rata et firma fuêre, aut constitêre, verissimaque fuisse deprehensa sunt. Et Luc. 10, Non cadet de Lege apex unus. Sic Iosuae 21 et 23, Non cecidit ullum verbum bonum ex omnibus quae loquutus est Dominus de te: id est, omnes eius promissiones fuêre ratae

dicitur. Proverb. 16, Ut canis revertitur ad vomitum, sic stultus iterans suas stulticias. Sic et 2. Petr. 2. Canem apprendere auribus: id est, sibi attrahere non necessarias rixas. Proverb. 16, Sicut qui apprehendit canem auribus, ita qui transiens irascitur in lite non sua. Vicinum est verbis, sed sensu plurimum differt proverbium, Lupum tenere auribus: quod de ancipiti periculo usurpatur, Sacrificare canem, Esa. 66 pro, rem abominandam. Vicinum huic illud Eccles. 13, Quae communicatio homini sancto ad canem? Idem est cum dicitur Apoc. 22, Foras canes et venefici, pro

et lapideo opponitur, cum Deus dicit, se excisurum illorum cor lapideum, et daturum illis carneum ac novum. Carnem Christi comedere, et sanguinem bibere Iohan. 6. est credendo beneficiis passionis frui. Caro ibi metaleptice pro eius effectibus aut fructibus accipitur. At corpus eiusdem in verbis Coenae proprie accipiendum est, ut in libello cui titulus Fidelis admonitio, ostendi. Carnem alicuius comedere, extremae crudelitatis habetur. Iob. 13. 19. Esa. 9, Unusquisque carnem brachii sui vorabit. Sic etiam apud Homerum Iupiter Iunoni obiicit, quod si posset, devoraret

etiamsi foris honesta disciplina splendeant, exprimentes sepulchra dealbata. Denique qui etiam non falsam doctrinam aut opiniones docuit ac disseminavit: qui iam est summus gradus hominum, et primarius fons omnium malorum, cordis et manuum seu operis. Moveor autem non tantum ordine rerum, sed et verbis, ut sic eum locum intelligam. Nam et consilium iam quaedam practica sententia est, et quidem ad hoc ipsum proposita, ut secundum eam sic aliterve aliquid agatur: est (inquam) quaedam praeceptio aut sententia de individuis. Tum porro Ambulare, metaphora ab iter facientibus sumpta,

Non enim Moysi, sed Aaroni; illi successerant. Moyses non reliquit post se certum ordinem successorum, praeter unum Iosuam: nec quisquam illi comparandus fuit. Quod autem haec sit sententia, etiam ex eo apparet, quod alioqui, si pro sola functionis successione Cathedram acciperet, adiunctis verbis, Quicquid dixerint, facite, videretur praecipere, eos esse sine omni exceptione audiendos: atque ita illorum toties damnatos errores confirmasset. Quod Dominus nequaquam vult, ut ex aliis locis cernere est. Sic et Hilarius hanc vocem super Psalm. 138 explicat, inquiens: Cum igitur

ideo sempiternum, quod non sit post illud aliud pro peccatis, ut est Hebraeis 10: et ideo matutinum, quia in primordiis regni Christi, orituro iam sole, passus et immolatus est Christus. Quanquam itaque Spiritus sanctus ista de sacrificio Christi sempiterno, eiusque virtute, non ita expressis verbis hoc Psalmo describat, propterea quia nondum hoc ferebat temporis illius ratio et conditio: tamen pulchre depingit hoc titulo sortem et conditionem matutini Christi, cum hinnulis suis in Iudaea circumeuntis. Deinde ingenium, furorem et rabiem hostium Christi, qui ipsum essent non aliter

aperte testantur. Iohan. 14. Si quis diligit me, verbum meum servabit, et pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus. Qui non diligit me, sermones meos non servat. Manifeste se et verba, hoc est doctrinam distinguit. Si Moysi scriptis non creditis, quomodo verbis meis credetis? Iohan. 5. Sermo quem ego loquor, non est meus, sed eius qui me misit patris. Soter, Salvator ab Angelo vocatur, Lucae 2. Samaritani a Christo recens conversi, et vera fide flagrantes, eum salvatorem mundi appellant, Iohan. 4. Simeon vocat salutare Dei. Respicit autem

3. et 17, Ego clamavi ad te, quia tu exaudies me. Sic Cananaei et duo caeci clamant: IESU fili David. Sic clamor, Psal. 5. Intellige clamorem meum. Exod. 22. Si clamando clamaverit ad me, audiendo exaudiam clamorem eius. Secundo, significat etiam, sine omnibus verbis. solo gemitu orare: ut Exod. 14, Quid clamas ad me? De qua re apte inquit Augustinus: Unde clamor in Scripturis cordis est, non vocis. Significat igitur in talibus locis ardentissimos gemitus, ac suspiria cordis. Plerunque enim vox clamandi magnum quendam innuit fervorem, sicut epistola ad

Apostolorum praedicatione exponit: videtur synecdoche esse, ut caeli pro caelitibus ponantur: nisi velis intelligere, Psalmum primum a similitudine aut parabola inchoari: postea ad rem ipsam magis propriis verbis exponere: veluti si summa similitudinis esset, quod sicut caeli ubique praedicent gloriam Dei, sic et sancti Apostoli, aliique, ac tota Ecclesia: et sicut sol gloriose decurrat per caelos, omniaque suo calore vivificet ac vegetet, sic etiam Christus in suo spirituali caelo seu Ecclesia

verbi Cognoscere, possunt non paucae contradictiones Scripturae conciliari. Alias enim dicitur Deus omnia nosse, alias peccatum ac impios non novisse: id est, non tueri, probare ac promovere. Vicissim vero etiam peccata novit, cum ad poenam observat, ut peccantes castiget. Sed de hoc et vicinis verbis. multa reperies infra in verbo NOVI, et SCIO. COLAPHUM alicui infringi, non tantum proprie in Sacris literis accipitur, sed etiam figurate pro omni contumeliosa vexatione. 1. Corinth. 4. Quotidie colaphis caedimur. 1. Petr. 2. Quae enim gratia, si peccantes colaphis

Deus: Ecce ego dedi te hodie in civitatem munitam, in columnam ferream, et murum aeneum, contra omnem terram, etc. et oppugnabunt te, et non praevalebunt contra te, quoniam ego sum tecum, ut te liberem, dicit Dominus. Ob hanc eandem proprietatem aut conditionem, quam Deus pingit hisce verbis Ieremiae, etiam tota Ecclesia Dei vocatur 1. Tim. 5. columna et firmamentum veritatis: quia perpetuo pugnet pro veritate, eam sustinendo, uti Deo eam regente ac tuente in victa permaneat. Columnarum caeli et terrae fit aliquando in Sacris literis mentio, ut Iob 9. 26. Psalm. 75.

explicatae restant, quae in aliis vocibus exponentur, ut in EDERE et MANDUCARE. COMMEMORATIO, postea exponetur in voce MEMORIAE. COMMENDARE verbum non multo aliter in Sacris literis, quam in pro phanis reperitur: ut primum significat laudare aut illustrare, idque non tantum verbis, sed et re ipsa. Rom. 3 et 5, iustitiam et charitatem commendat: id est, laudat, aut illustrem facit re, non verbis. 2. Cor. 3. Incipimus nos iterum commendare. Et eiusdem 10. Non is qui seipsum commendat, probatus est, sed quem Deus commendat. Et mox 12. Ego debui a vobis commendari.

in voce MEMORIAE. COMMENDARE verbum non multo aliter in Sacris literis, quam in pro phanis reperitur: ut primum significat laudare aut illustrare, idque non tantum verbis, sed et re ipsa. Rom. 3 et 5, iustitiam et charitatem commendat: id est, laudat, aut illustrem facit re, non verbis. 2. Cor. 3. Incipimus nos iterum commendare. Et eiusdem 10. Non is qui seipsum commendat, probatus est, sed quem Deus commendat. Et mox 12. Ego debui a vobis commendari. Secundo, alicuius fidei tradere, aut concredere fideliter servandum: ut Exod. 22. feruntur leges quaedam de rebus

Est igitur in utroque dicto tristis ac sceleratus appetitus, quo tum mulier affectat regnum supra virum, cui tamen subiecta esse deberet: tum inhaerens aut originale peccatum itidem concupiscit militatque contra spiritum, vult hominem captivare, ac regnare super eum. Omnino Paulus illis quatuor verbis luculenter illum nefarium appetitum exponit, quod dicit: Peccatum concupiscere rebellare contra spiritum, hominemque captivare sub iniustitiam: quodque velit abuti membris hominis, ut servis ac instrumentis, ad peccandum. Idem plane et rixosa mulier, aut potius omnes mulieres agunt, ut

piae vitae, inquiens: Neminem concutite, neque calumniemini: indicans, aliud esse calumniam, aliud concussionem. hanc incusso tantum litium et vexationum terrore aliquid extorquere: illam prosequendo litem, insontem fraudibus et forensibus technis opprimere. Iurisperiti Concussionem hisce verbis definiunt: Concussio, interprete Alberico, est, cum Officialis a subditis aliquid per metum extorquet, aut non facit iustitiam nisi pecunia extorta: vel etiam aliquid ultra debitum salarium extorquet: vel cum quis accusat, aut ab accusatione desistit, ob pecuniam acceptam. Concuti virtutes

pactionem aut Testamentum, matremque spiritualium filiorum nominat promissionem, et caelestem aut supernam Hierosolymam, quae vere sit cum suis filiis libera, et haeres vitae aeternae ac spiritualium bonorum caelestis Abrahami. Longa vero ista allegoria, tametsi omnibus partibus, et ferme etiam verbis pugnet contra pseudoapostolos, legis iustitiam iactantes: tamen praecipue id facit eo fine ac scopo, quod docet legem gignere filios, et cultores Deo, aut iustificare homines suis propriis viribus ac operibus, eosque tantum in servitutem, maledictionem ac exitium: contra autem gratiam ac

id est, alternae custodiae, aut vicissim susceptae. Aliquando sub, intelligitur pugnare, ut Iud. 5 De Ephraim contra Amaleck, Beniamin contra populos tuos: scilicet, pugnavit. Fuimus contra eos usque ad hostium portas: scilicet pugnantes. 2. Sam. 11. CONTRADICERE est, alicui verbis resistere, seu, ut utriusque linguae etymologia sonat, contraria eius dictis dicere. Sunt vero quaedam Scripturae loca, ubi huius vocis significatio nonnihil obscurior est. Oseae 4. Tuus populus est, sicut contradicentes sacerdoti. ubi in Hebraeo est. Sicut litigantes: id est,

fiducia quoque necessario inest. Distinguunt porro Patres istas tres phrases, Credere Deum, Credere Deo, Credere in Deum: quod Credere Deum, sit idem ac sentire, esse Deum, esse omnipotentem, sapientem, iustum, bonum, creatorem et gubernatorem, providentem rerum omnium: Credere Deo, sit verbis eius fidem habere, quae duae significationes huius verbi etiam erga homines in usu sunt: sed Credere in Deum, proprie volunt significare, fiduciam suam in eum collocare, eum timere, ac ex eo solo pendere. Verum de his alibi. Creditum esse aliquid alicui, est idem quod concreditum, aut

permittet. Psalm. 55. Non dabit in aeternum nutationem iusto. Psalm. 16. Non dabis sanctum tuum videre corruptionem. Sic et Numer. 21, Chamos dedit filios suos fugitivos, et filias captivas. De qua significatione plura in verbo TRADERE. Est alioqui etiam propria Regula a nobis proposita, de verbis significantibus permissionem alicuius rei aut actionis. Pro impetrare aliqui exponunt illud 1. Iohan. 5, Si quis viderit fratrem peccantem non ad mortem, oret, et dabit ei vitam. Sed puto illud (Dabit) referendum esse ad Deum, quod Deus exoratus dabit vitam et poenitentiam.

divini. Psalmo 26. Dicitur quoque impiorum Dextera mendax, Psalmo 144: sive quod omnia fraude agant: sive quod tandem eos ipsorum robur aut potentia, cui neglecto Deo fidunt, turpiter fallet: sive quod, quae data dextera promiserunt, non servant. Dexteram Dei et nostram Augustinus hisce verbis exponit: Ad dexteram intelligendum est, esse in summa beatitudine, ubi iustitia et pax et gaudium est: sicut Ad sinistram hoedi constituuntur, id est, in miseria, propter iniquitates et labores et cruciatus. Haec Augustinus, de Fide et Symbolo. Cap. 7. et de Agone

caturum pios ad dexteram, et impios ad sinistram. Alio qui etiam in Latino sermone Dextera dare, et sinistra accipere, item Dextre et sinistre quasi bonum et malum quodpiam significat. Christus iubet Matthaei 5. dexterum oculum, manum ac pedem abscindi, si nobis sint scandalo: quibus verbis, sumpta locutione a re usitata vult indicare in genere, omnia charissima esse aeternae vitae postponenda. Similis plane figura locutionis est in sequenti capite, cum iubet ita clam ac sine omni ostentationo et ambitione fieri eleemosynam, ut ne sinistra quidem resciscat, quid agat boni

est sermo, sunt admodum imbecilles, fragiles, inconstantes et incertae: ad haec multum mali admixtum habentes, ut nihil ferme satis certo ac solide de eis dici ac asseverari queat. Secundo, est mira ac ferme inexplicabilis vicinitas ac similitudo boni et mali, veri ac falsi, tum in rebus tum in verbis, ut facillime alterum pro altero accipi aut obtrudi etiam oculato queat. Denique tanta est in homine non tantum caecutientia in iudicando vero ac falso, ut non immerito ab Aristotele noctuis comparemur: sed etiam negligentia in scrutanda veritate, praesertim religionis, ut nihil levius

aut nominare: Isaiae 4. Sanctus dicetur illi. pro, nominabitur, aut vocabitur Sanctus. Isaiae 61. Sacerdotes Iehovae vocabimini, etc. Ministri Dei, dicetur vobis. Isaiae 62. Non dicetur tibi ultra Derelicta. Dicere, dicens, dicendo, aut ad dicendum, valde crebro aliis verbis quoquo modo indicationem aut auditionem significantibus additur: et valet idem quod, in hunc sensum, in hanc sententiam, hisce verbis, aut quid simile. ut, Locutus est dicendo: id est, hoc sensu, summa aut sententia. Talis phrasis adeo crebra est, ut non sit necesse aliqua eius exempla

etc. Ministri Dei, dicetur vobis. Isaiae 62. Non dicetur tibi ultra Derelicta. Dicere, dicens, dicendo, aut ad dicendum, valde crebro aliis verbis quoquo modo indicationem aut auditionem significantibus additur: et valet idem quod, in hunc sensum, in hanc sententiam, hisce verbis, aut quid simile. ut, Locutus est dicendo: id est, hoc sensu, summa aut sententia. Talis phrasis adeo crebra est, ut non sit necesse aliqua eius exempla recensere. Dicentes: Rom. 1. pro, putantes, aut etiam iactantes, seu gloriantes se esse sapientes. Pro asserere: Lucae 7. Propterea

usque in sequentem occasum. Quod observandum est propter festa Veteris testamenti: quam consuetudinem etiam postea Ecclesia secuta est. Romani contra, diem suam a mane usque adsequens mane metiti sunt. Quam consuetudinem Iudaeis contrariam, putant aliqui Matthaeum sequi Cap. 28, in verbis: In extremo autem Sabbathi, cum iam illucesceret in primam Sabbathi. id est, exeunte iam priore hebdomada, cuius ultima erat paschatis dies: et inchoante luce primae diei sequentis hebdomadae, Christus surrexit. Significat etiam nonnunquam Dies vel

Rom. 13 Dicitur etiam dilectio aut charitas operire universa delicta, Proverb. 10. pro, dissimulare. Dicitur et vinculum integritatis esse, non quod perfectissimum reddat hominem, ut Papistae interpretantur: sed quod conservet unitatem ac coniunctionem fratrum. Quod Gregorius eleganter hisce verbis exponit: Charitatis est proprium, nutrire concordiam, servare composita, coniungere dissociata, etc 1. Ioan. 4 dicit, perfectam charitatem eiicere timorem foras: quod recte tum de Dei charitate erga nos intelligimus (cum enim eam credimus, ut idem ibidem affirmat, fiduciam

Coloss. 1. Deus transtulit nos in regnum filii dilectionis suae. id est, sibi dilectissimi. Diligere opere, non tantum verbo, 1. Iohan. 3, est vere diligere, ita ut etiam effectus verae charitatis, id est, beneficentia erga proximum adsit: non tantum simulate amare, ubi solummodo verbis proximum demulcemus. Amores in plurali, accipitur de amatoriis: sed per metaphoram ad spiritualia transfertur. Recordari amorum, Cantic. 1. id est, loqui, magis quam de vino. Canticum amorum, Ezech. 33. Amorum cerva: id est, longe dilectissima. Prover. 5. Conducere amores, Oseae

leonis, liquescendo liquefiet, aut dissolvetur. id est, perterrefiet. Sic Iosuae 2. Dissoluti sunt a facie vestra. Iosuae 14. Dissolverunt corpopuli. pro, iniecto terrore langue fecerunt et fregerunt eos. Psalm, 73. Dissoluunt, et loquuntur malitiose calumniam. pro, dissolutos reddunt pios verbis impiis. Esther 4 dicitur, Populus eius regionis dissolvebat manus populi Iuda; pro, absterrebat, debiles et languidas reddebat, ne strenue agerent quod debebant, in aedificanda Hierosolyma, et instaurando templo. Isaiae 13. Omnes manus dissolventur. id est, languebunt, quasi si paralysi

reali beatificatione agitur. Hic Hebraismus plane creber est in Sacris literis, ut Docere dicatur Deus aliquem bona, cum ei illa largitur: et ille vicissim Discere aut cognoscere, cum ea percipit. Tale et illud est; Quis ostendet nobis bona? Pertinet hic totus Hebraismus ad Regulam de Verbis noticiae pro realibus positis. ut modo dixi. Docere etiam, castigare aut punire videtur significare. Iud. 8 Spinis et tribulis docuit, aut scire fecit cives Suchot. pro, punivit. Sic ferme Germanicum fuelen / Sentire, pro pati ponitur. Docere per

16 videtur definire dolum, cum inquit: Qui odio habet labiis suis, alium prae se fert, at in interiorib. suis ponet dolum. vult ergo dolum esse, cum quis benevolentiam et iustitiam ore simulat, cum interea corde fraudem ac pravum consilium in proximum machinetur. Sic et Malach 1 videtur hisce verbis describere dolosum: Maledictus dolosus, in cuius grege est masculus: et cum noverit, immolat corruptum Domino. Ponitur aliquando Dolus pro doloso: ut Proverb. 14, Loquitur mendacia dolus, pro, vir dolosus aut fraudulentus. Sic et Hier. 9 dicit Deus ad prophetam: Habitatio tua in

fraudulentam significat. Ab hoc nomine habent Graeci verbum δολόω et δολιόω, pro adultero: quibus Paulus utitur, cum negat se adulterare Evangelion Christi. Huius autem significationis etymologiam ac rationes hisce verbis exponit Basilius super Psa. 4. Omne namque melius in peioris commixtione, dolo contineri et adulterari dicitur: ut, vinum dolum sustinet, cum ei peius admiscetur, aut si aqua illi addatur: item aurum detrimentum patitur ac dolum, dum cum argento et aere coit. Sic et veritas dolum sustinet,

Psa. 4. Omne namque melius in peioris commixtione, dolo contineri et adulterari dicitur: ut, vinum dolum sustinet, cum ei peius admiscetur, aut si aqua illi addatur: item aurum detrimentum patitur ac dolum, dum cum argento et aere coit. Sic et veritas dolum sustinet, ac damnum facit, quando suis verbis falsa et deteriora connexa sentit. Dolosus arcus est, qui inter iaculandum in manu nonnihil invertitur, ut sagitta in ipsum iaculantem tor queatur. Oseae 7. Facti sunt ut arcus dolosus. Manus dolosa, in Proverb. pro ignava ponitur: quia ignavi coguntur dolo et furtis quaerere victum.

Aliquando quasi quaedam expletiva et semiociosa particula est: Et ecce ego dedi tecum Acholiab filium Achisamach, etc. pro, ego sane tibi eum adiunxi socium, etc. Exod. 31. Dixi proxime quaedam non contemnenda de hoc ipso adverbio demonstrandi, in quodam libello de Verbis testamenti Christi: inter alia, quod observandum sit primum, quod cum Moyses dicat Exodi 24, Ecce sanguis Sacramenti: Epistola ad Hebraeos illud Ecce per pronomen Hoc verterit, dicens: Hic est sanguis Testamenti: ut eandem plane vim esse oporteat utriusque demonstrativae particulae in

Verbis testamenti Christi: inter alia, quod observandum sit primum, quod cum Moyses dicat Exodi 24, Ecce sanguis Sacramenti: Epistola ad Hebraeos illud Ecce per pronomen Hoc verterit, dicens: Hic est sanguis Testamenti: ut eandem plane vim esse oporteat utriusque demonstrativae particulae in verbis foederis: deinde quod illud Ecce quasi integram orationem, aut etiam plenissimum sensum in se contineat. Omnino enim eo adverbio Moyses non propriissime indicat crateres quosdam, sed potius affirmat ibi esse sanguinem victimarum aut foederalem, simulque eius usum exponit. Quasi diceret: Ecce

vobis. Quem locum ut tanto rectius intelligamus, prius rem ipsam nonnihil declaraturi, dicemus de illo ad Titum 1. Omnia sunt munda mundis. Omnia, inquit Apostolus, sunt munda mundis: sed impuris et infidelibus nihil est mundum, sed polluta est eorum mens et conscientia. De cuius loci ultimis verbis, nempe de polluta mente et conscientia, postea in voce MENS agetur. Nunc de prioribus disseram. Praecipitur itaque, negligendas esse nugas et praeceptiunculas incredulorum Iudaeorum, garrientium de rerum externarum mundicie aut immundicie et similibus, quia vera mundicies consistat in

de rapina, sed abominatur. Nec est quod quis hunc locum ex Matthaei vigesimotertio exponere velit, et intelligere de iis in eleemosynam dandis, quae erant in poculis. Nam illa concio fuit ab hac multum diversa, et facta est coram multitudine: haec vero, in convivio. Praeterea haec in multis verbis ac sententiis ab illa differt. Illud quoque negari, non potest hoc τὰ ἐνόντα, quae intus sunt, respicere ad illud praecedens, τὸ δὲ έσωθεν ὑμῶν, quod intra vos est, seu pars vestri interna

ipsa praedicatione evangelii aut beneficiorum Christi. Nam Christus Isaiae sexagesimoprimo, exponens officia sibi a patre in hoc mundo iniuncta, inter alia utens illo verbo, dicit Lebascher, Ad evangelizandum pauperibus misit me. Et Isaiae quinquagesimosecundo, de Apostolis praedicitur hisce verbis: Quam pulchri sunt pedes super montibus mebascher evangelizantis, divulgantis pacem, evangelizantis bonum. Et Isaiae quadragesimo. Super montem excelsum ascende, tibi evangelizabitur Syon. Et Psalmo sexagesimooctavo, Dominus dabit sermonem evangelizantium exercitum multum. Sic et Psalmo

suspendi de cruce. Et Ioannis octavo: Cum exaltaveritis filium hominis. Exaltare aliquid, aliquando significat exaltatum agnoscere, ac considerare. Psalm. 48. Exaltare palatia eius. Posses tamen per superius positam loquutionem etiam Celebrare exponere. Verum de hac phrasi etiam in cognatis verbis: ut in Elevo, Extollo, Ascendo, Altitudo, et similibus, agitur. EXASPERARE, est concitare, irritare. Hinc Israelitae vocantur Domus exasperans, Ezek. 2. 3. pro, incredula et inobediens. Et 1. Samuelis 12. Non exasperaverunt os Domini. Actorum 7. EXAUDIRE, aut

et dissipentur inimici eius. Sic et Psalm. 2. Exurge Domine, serva me DEUS meus. Psal. 59. Exurge in occursum meum, et vide. Psal. 12. Propter miseriam inopum, et gemitum pauperum nunc exurgam, dicit Dominus. Caeterum Psal. 57 semet excitat hisce verbis David, ad celebradum DEUM: Exurge gloria mea, exurge nablum et cithara: exurgam diluculo. F FABER, latius videtur in Sacris literis, quam in Latino sermone, patere. Significat enim ferme quemvis manuarium artificem, qui grandiora et laboriosiora

quem Deus sic nosset a facie ad faciem: id est, cum quo Deus adeo familiariter versatus esset, ut cum Moyse. Sic et Num. 12 dicitur, quod Deus cum Moyse loquatur a facie ad faciem: id est, tum familiariter, tum amplissimam quandam sui noticiam ei communicando. Additur ibi explicatio in verbis, Sicut amicus cum amico, qui se coram aspiciunt. Faciei angelus. Isaiae 63, dicitur angelus faciei Dei servasse et liberasse populum Israeliticum: ubi credo necesse esse intelligi ipsum filium Dei, qui solus fuit illa petra, comitata Israelitas per desertum, teste Paulo 1. Corinth. 10:

cito aliquem punire: Danielis nono. tametsi ibi sit potius verbum Vigilare. Coniungitur alioqui hoc verbum crebro alii, sive interposita coniunctione copulativa, sive omissa. Significat autem plerunque idem quod cito, velociter, festinanter: ut inter Regulas proprio canone monuimus, de pluribus verbis huius generis. Genesis quadragesimo quarto: Festinaverunt, et descendere fecerunt: pro, festinanter deposuerunt. 1. Samuelis 28. Et festinavit et cecidit Saul. 1. Regum 20. Et festinavit et amovit velamen. Iosuae 8. Et festinaverunt, et succenderunt urbem. pro, celeriter

cum defatigato aut exhausto dedit mihi. Item Psal 45, Diffusa est gratia in labiis eius. Ideo Lucae 4 mirabantur omnes super sermonibus gratiae, qui proficiscebantur ex ore eius. Et milites dicebant Pharisaeis: Nunquam sic est loquutus homo. Convenit denique hisce suavissimis verbis et ipsa doctrina fidei Evangelion, quae non clamat in plateis, non fulgurat, non fulminat, ut Moyses cum suo Decalogo: sed blandissime contrita corda alloquitur, allicit, ac dicit: Venite ad me omnes qui laboratis, et onerati estis, et ego reficiam vos. Adeo enim Deus dilexit mundum, ut

vos. Adeo enim Deus dilexit mundum, ut unigenitum suum filium daret, ut omnis qui credit, non pereat, sed habeat vitam aeternam, etc. Hoc est istud πείθειν suadere, blande lactare, aut alloqui: unde Fides venit. Postquam igitur dixi de verbis ac themate Graeco et Hebraeo, unde oritur vox Fides: nunc denuo de ipsa fide disseramus. Est autem fides in triplici differentia. Primo enim significat, quam Latini appellant fidelitatis, aequitatis constantiaeque in re contracta servanda opinionem atque existimationem: qua praestita

¶ Non abs re vero fuerit considerare, quid etiam apud Ethnicos eruditi scriptores de voce ac re Fidei senserint, quoniam sacri scriptores ab eis Graecam linguam acceperunt, et aliqui eorum notiones in vocabulis sequuti sunt. Definit igitur fidem Aristoteles Top. 4, cap. 5, hisce verbis, ἡ πίστις ἐστὶ ὑποληψις σφόδρα: Fides est vehemens opinio, aut etiam vehementia opinionis: ut ibidem est. Quod idem est, ac cum crebro in Sacris literis significat certam ac plenam fiduciam et persuasionem. Eodem modo

1. Samuelis 26. Dominus reddat viro iustitiam suam, et fidem suam. Plerunque tamen in Sacris, praesertim in novo Testamento, fides significat noticiam quandam, quam ex alterius sermone percipimus, seu qua alteri aliquid affirmanti aut neganti assentimur. Hasce duas fidei notiones Augustinus hisce verbis lib. de Spiritu et litera. Cap. 31. explicat. De hac enim fide nunc loquimur, quam adhibemus cum aliquid credimus non ea quam damus cum aliquid pollicemur. nam et ipsa dicitur fides. Sed aliter dicimus, Non mihi habuit fidem: aliter autem, Non mihi servavit fidem. Nam illud

et donat in se credentibus: Phil. 3. στερέωμα, firmitas fidei. Videns vestrum ordinem et firmitatem vestrae, quae in Christum est, fidei: Col. 2. Mysterium fidei: id est, doctrina Evangelii ignota rationi: 1. Timot. 3. Verba fidei. Enutritus in verbis fidei. 1. Tim. 4. Sanctissima fides: Iudas in sua Epistola. ¶ Haec ferme nunc occurrunt composita Fidei, aut phrases cum voce Fidei coniunctae: quas recenseri ac exponi utile fuit, ne earum vera genuinaque significatio ignorata, intellectum Scripturae iunioribus adimeret.

eo, quasi vinculo aut ansa, vel medio apprehendendae et retinendae tantae felicitatis, eo firmius ac tenacius ei inhaerere, ac in vera pietate persistere queant. Bis vero eandem principalem suae adhortationis sententiam in eodem capite, paululum mutatis verbis inculcat. Primum igitur dicit, Nos esse participes Christi. Addit conditionem, Sl modo in inchoata fide aut fiduciam perseveremus. Graece μέτοχοι γὰρ γεγόναμεν τοῦ χριστοῦ ἐανπερ τὴν ἀρχην τῆς

fiduciae offert, clamans: Fidite, confidite, sperate. sicut et Christus alias clamat, Credite. alias, Confide fili. Ergo fides, fiducia quaedam in Deum, et eius promissiones, est. Unam enim eandemque profecto viam Christus semper ad consequenda summa bona, praesertim iustitiam et vitam, diversis verbis monstrat, non varias ac multiplices. XIII. Summa, praeclare dicit Paulus: Fides est ex auditu, auditus autem per verbum Dei. Quale ergo est auditum verbum, talem etiam necesse est esse fidem. Effectus plerunque suae causae naturam indolemque respicit ac refert, sicut filia matris. Qualis

τῆς κπισεος Latine appositissime sic reddideris: Ex eo, aut id glorificatur pater meus, cum fructum multum fertis, et discipuli mei estis: Ex eo oritur ac perficitur charitas in nobis, cum fiduciam in die iudicii habemus, aut concipimus. Atque hic sensus non tantum ipsis loci verbis convenit, ac fidei est analogus: sed etiam passim in Sacris literis inculcatur, praesertim in hac ipsa Epistola, quod fiducia in Deum gignat in nobis ardentem eius dilectionem, quodque dilectio Dei causa sit nostrae dilectionis, non contra. Sic in hoc ipso 4 Capite primae Iohannis, ante et

expressisse Roman. 8, per vocem φρόνημα. Sane perinde ipsos primos motus, molimina, et conatus, Graeca quoque vox φρονεῖν indicat, sicut et Iezer figmentum. Germanice forte posses circumloqui hisce verbis: Alles sein tichten, tun und trachten, alle sein gedanken und vornehmen. Comparatur alioqui figmentum et figulus cum homine et Deo, tum ratione primae creationis: tum ratione perpetui regiminis: tum denique ratione renovationis ac liberi arbitrii: Rom 9. Hieremiae decimo octavo. Isaiae

Abrahamo patriarchae facta, de qua inquit Apostolus in tertio Actorum: ἡμεῖς δ' ἐστὲ ὑιοὶ τῶν προφήτων καὶ τὴς διαθήκης ἧς ἔθετο ὁ θεὸς πρὸς τοὺς πατέρας ὑμῶν. Quibus verbis non tam Testamentum, quam pactum significatur, quod Deus pactus est cum maioribus, de servatore ex eo genere nascituro. Cum autem testamentum significat, plerunque pluraliter enunciatur: ut apud Isaeum, περὶ τοῦ κλεωνὺμου κλήρου: ἤδη

quin et ipsa sacramenta proprie sunt foedera. Ibi enim Deus nobiscum agit per mediatorem: ibi certae ac mutuae professiones ac promissiones ab utraque parte proponuntur, et etiam vicissim accipiuntur: et denique etiam simul externo signo confirmantur ac obsignantur. Recte ergo dicitur in verbis Coenae, quod illud datum in potum, sit Christi mediatoris sanguis novi Testamenti: quia scilicet ea haustione, tanquam externa re novum testamentum aut foedus, quod ibi initur, aut instauratur, sancitur, confirmaturque: et vicissim recte affirmatur, illud esse novum testamentum in sanguine

tanquam externa re novum testamentum aut foedus, quod ibi initur, aut instauratur, sancitur, confirmaturque: et vicissim recte affirmatur, illud esse novum testamentum in sanguine Christi: quia ibi revera novum foedus in aut per sanguinem illic distributum feritur ac confirmatur: ut in libello de Verbis coenae prolixius hasce duas loquutiones contuli, ac exposui. Sane autem Sacra coena, quin et Baptismus, multo rectius intelligetur, si expendatur ut foedus, quam ut testamentum, sicut ibidem ostendi. Nam si communicantes cogitabunt, se veluti ad thronum gratiae una cum suo pontifice et

Foederis: nunc de phrasibus eius quibusdam agemus. ¶ Foedus fecimus cum morte, et cum inferno visionem: Isaiae vigesimo octavo. Sic deridebant impii arguentes, et poenas Dei minantes prophetas, ut dicerent, Mortem et Inferos ipsos sibi esse propitios: aut forte ipse Propheta exprimit hisce verbis impiorum securitatem, et impiam fiduciam ac foedera, quae habebant passim cum omnibus impiis gentibus ac regibus, quibus tanquam baculo arundines innitebantur. Foedus cum lapidibus agri habere, Iob quinto est, non laedi ab eis, non impediri etiam in agricultura et proventibus, sed habere

id est, venditionem aut distractionem frumenti. Sic et Latini quasdam venditiones vocant sectiones. Quarto, etiam ipsum frumentum vocatur fractio: sive quia frangat famem, ut Rabini volunt: sive quia frangatur ac distribuatur in alimentum horminibus. Quinto, frangere aliquem, aut aliquos, verbis: primo Samuelis 24. pro, animum, aut aliquem alicuius affectum acerba obiurgatione ac minis retundere et imminuere: qua loquutione et Latini utuntur. Sexto Fractio nonnunquam significat interpretationem. ut Iudicum 7. Cum audisset

loquutione et Latini utuntur. Sexto Fractio nonnunquam significat interpretationem. ut Iudicum 7. Cum audisset somnium, et fracturam eius id est, interpretationem. Videtur metaphora sumptae fractione nucum, ubi non prius nucleus habetur, quam putamen frangatur. Denique hisce verbis accusantur prophetae ac sacerdotes Ezek. 13 et 22. Non ascendistis ad fracturas, neque sepivistis sepem super domum Israel, ut staretis in praelio in die furoris Iehovae. ubi sunt duae illustres metaphorae, longe maximas res exprimentes: altera ab expugnatione urbium, altera a munitione

non esse, tanquam scilicet si ex hominibus essent illa ingentia bona ac dona, non a Deo solo. Glorificare, est alium gloria ornare, illustrem ac gloriosum reddere, quod dupliciter fieri solet: nempe tum testimonio seu agnitione, tam et rebus ipsis. testimonio tantum alicuius, agnitione ac verbis aliquis glorificatur, sicut nos homines Deum et proximum glorificare possumus ac solemus, cum eum celebramus, ac eius virtutes praedicamus: ut Matth. 5. Glorificent patrem vestrum: id est, celebrent. Matth. 9. 15. Glorificabant Deum. Sic etiam ipse Deus se suumque nomen glorificare

non nisi propter eius gratiam id est, summam ac plusquam paternam erga nos benovolentiam. Non esse autem gratiam nostra opera, ope Spiritus sancti effecta, ex eo animadverti potest quod clare omnia opera nostra, omne meritum, ac paene totum hominem ex causa efficiente salutis, Paulus hic disertis verbis excludit, dicens: Et hoc non ex vobis. Item: Non ex operibus, ne quis glorietur. Ad hasce rationes et illam adiice, quod in Hebraeo Gratia חן, Chen, vel venit a verbo חנן, Chanan,

Sic Iob 22. Humilem oculis servat Deus. i. qui non est superbus, nec etiam ipsis oculis et sublimi aspectu superbiam cordis declarat, ut alio qui plerunque fieri assolet. Contrarium est, altitudo oculorum, et superbos mente cordis sui. Sic Petrus inquit: Humiliemini sub potenti manu Dei. quib. verbis non tantum vera animi contritio poscitur, sed etiam summa patientia sub cruce, ut toleranter feramus ea omnia onera, quae Deus nobis pro sua bona voluntate imposuerit. Humilis, saepe utramque significationem complectitur, nempe et gradus aut status vilitatem, et animum suam sortem

Non concupisces argentum eorum, nec te illaque es eo. Psal. nono: Opere manuum suarum illaqueatus est impius. Deuter. duodecimo: Cave tibi, ne te illaquees eundo post illas gentes, quae perierunt a facie tua. Aliquando significat obligari. ut Proverbiorum sexto: Illaqueatus es verbis oris tui, captus es eloquiis oris tui. Sic et Ps. 109, Illaqueet foenerator omnia quae sunt ei id est, per Magistratum arrestet, sibique obliget, ob magnitudinem foenoris aut debiti foenore contracti: ideo addit, Vagentur ac mendicent filii eius. s. omni patrimonio exuti. ILLIC

quandam convenientiam aut similitudinem rerum diversarum. Primum igitur dicitur dupliciter Filius Dei, imago patris, aut Dei invisibilis: 2 Cor. 4. Col. 1. Dicitur et Hebr. 1. splendor gloriae, seu fulgor veniens a gloria patris, et denique character aut expressa imago substantiae Dei. quibus verbis, praesertim Epistolae ad Hebr. indicatur illa ineffabilis, divina ac consubstantialis convenientia ac similitudo filii ad patrem. Huius tanti mysterii, ac plane ineffabilis Dei qualecunque indiciolum aut nota sit, quod etiam in hominibus saepe magnam quandam similitudinem parentum in

per intrare in iudicium cum aliquo de aliqua re: et contra non imputare, per avertere oculos, ne videat iniquirates nostras, oblivisci eas, tegere, post tergum abiicere, in profundum maris abiicere, removere ut est oriens ab occidente, delere peccata ut nubem. Hisce et similibus aequipollentibus verbis ac loquutionibus exponitur verbum Imputare in Sacris literis, et in communi etiam usu tale quid sonat. Verum de vera huius vocis vi ac usu in Sacris, deque aequivalentibus loquutionibus, postea prolixius agetur. Nunc ad mercatorias ratiocinationes redeuntes, unde hanc vocem petitam esse

libello de Iustitia multo prolixius exposui. Haec imputativa commutatio iustitiae ac iniustitiae inter nos et Christum, cum saepe alias in Veteri ac Novo testamento, tum praesertim Isaiae 53, et 2. Cor. 5 describitur, summam totius praedicationis aut legationis suae proponente Apostolo hisce verbis: O vos peccatores, nos legati Dei vobis nomine ipsius dicimus, reconciliemini Deo, qui filium suum (qui non noverat peccatum, nec inventus est dolus in ore eius) fecit peccatorem, ut vos fieretis iustitia Dei in eo, seu iusti, imputata vobis divinitus ipsius iustitia. Secundo aptissime

simile. Unde porroaccidit, ut et pro idololatria ponatur, quam Sacrae literae vocant scortationem. Sic igitur Isaiae 54. Incalescentes cum diis sub omni ligno viridi, tametsi et revera scortationes non raro suis idololatriis adiungebant, ut et Ethnici. INCANTATOR, qui quasi magicis verbis, non sine ope cacodaemonis, serpentes aut alia animalia domat, et veluti cicurat. Psal. 58. Sicut aspidis surdae, quae non audit vocem incantantium, incantantis incantationum periti. INCEDERE in iustitiis, est idem quod ingredi, aut ambulare id est, versari in

ad institutionem ac poenitentiam, quam realis ad evidentem redargutionem, confusionem et poenam eorum qui antea viventes Noacho talia concionanti et inculcanti credere noluerant, sed potius ut vanissima figmenta damnaverant, detestatique fuerant, aut saltem deriserant: sicut et dives ille, qui verbis Lazari aut piorum doctorum credere noluerat, reipsa in Inferno experiebatur: eamque experimentalem concionem aut institutionem fratribus suis, misso eis illinc legato aut concionatore, communicari cupiebat, et a patre Abrahamo petebat. Sensus ergo (meo quidem iudicio) praedicationis huius

accusari et argui: et eum tantum salvum fore, cuius ipse misertus fuerit: quia nemo, quantumvis coram hoc mundo innocens, coram Deo sit innocens: in conspectu eius neminem ex sua dignitate iustificari posse, quantumvis coram hominibus laudem iustitiae, ut Abraham, consequatur. Declaratur ergo his verbis primarius ille summusque finis legis, qui est, demonstrare omnes, quantumvis in specie externae vitae insontes, esse sontes, meritoque damnandos ac puniendos iudicio Dei. seu exponitur severitas illius summi iudicis, ac exactae iustitiae et legis eius, ad quam omnes respicere, et suam vitam

verbi, et totam conversationem apud eos actam significat: sicut ipsemet se exponit, dicens: Se in multis afflictionibus, persecutionibus ac periculis, nihil ominus constanter ac liberrime docuisse, et adversariis veritatis repugnasse. Verum, ut paulo ante indicavi, de hoc et similibus verbis supra quoque prolixius actum et dictum est, quae cum hisce coniunge. INTUERI, significat non tantum diligenter contemplari ac considerare aliquid, sed etiam aliquos sequentes accuratam contemplationem animi motus. Psal. 119: Tunc non pudefiam, cum intuitus fuero

de executione, reos ac iniustos puniente, crebro accipitur, cum vel hominibus vel Deo tribuitur: Rom. 13. Qui magistratui resistit, iudicium sibi accipiet. i. punietur. Huc referri posset illud Actor. 13, Iudicatis vos indignos vita. i. declaratis, aut facto ipso pronunciatis, sicut iudex verbis declarat. Propinquum huic est, quod aliquando pro ulcisci ponitur. Gen. 15: Veruntamen gentem cui servient, ego iudicabo.i. ulciscar, puniam. 1 Sam. 3. Iudicabo ego domum illam usque in seculum. i. subinde puniam, affligam. Ezech. 22. Iudicabisne civitatem effundentem sanguinem?

probavi ex Sacris literis, et piorum doctorum scriptis, in quodam libello, Vinariensi Disputationi adiuncto. ¶ Enumeravi hactenus pleraque significata vocis Iustitiae: ex quibus et contrariae vocis, nempe Iniustitiae, vis ac veriae rationes intelligi possunt, sicut et phrases eius aliis verbis ac vocib. coniunctae: ut plane superfluum sit, eadem de Iniustitia seorsim inculcare. Restat adhuc una, et ea quidem primaria, maximeque controversa vocis huius significatio: nempe, quid sit Iustitia, qua coram Deo iustificamur, aut quid Paulus in talibus locis vocet Iustitiam. Hoc enim vel

de qua tamen in libello de Fide prolixius dictum est. et rectius forte in Regulis universalibus agetur. Sunt ergo apud Hebraeos verba quaedam, quae in prima coniugatione significant qualitate aliqua vel motu praeditum esse: in tertia vero significant, eam qualitatem vel motum alterius iudicio verbis et asseveratione alteri tribui. ut צדק zadak in prima coniugatione significat iustum esse: הצדיק vero in tertia significat iustitiam alteri tribuere, iustum reputare, absolvere. Sic

cazab mentiri, הכזיב mendacii arguere: ut Iob 24. Sic et Isaiae 29 legitur, מחטיאי, qui peccare faciunt hominem in verbo, et arguentem in porta illa queabunt: id est, qui tribuunt eius verbis peccatum, seu calumniantes eius verba. Et אשם Aschi deliquit האשים. Psal. 5. pronunciavit transgressorem, condemnavit, punivit. Hunc eundem Hebraismum et Paulus Rom. 5 expressit hisce verbis:

eius verbis peccatum, seu calumniantes eius verba. Et אשם Aschi deliquit האשים. Psal. 5. pronunciavit transgressorem, condemnavit, punivit. Hunc eundem Hebraismum et Paulus Rom. 5 expressit hisce verbis: Quem admodum per inobedientiam unius hominis האשמנו peccatores sumus constituti multi, sic per obedientiam unius iusti constituentur יצדקו multi. Et Rom. 8. Peccatum condemnavit de peccato

multi. Et Rom. 8. Peccatum condemnavit de peccato האשים. id est, non solum condemnavit, sed etiam (per metalepsin, vel synecdochem) peccatum condemnatum punivit, interfecit, abolevit Nec ita tamen multum differunt haec verba ab aliis verbis huius tertiae coniugationis. Nam sicut alia verba plerunque eam qualitatem vel motum quo in prima coniugatione quempiam praeditum esse significarunt, in hac coniugatione in alium reipsa transfundere dicuntur: ut יסב bonus fuit,

החיה chaiah חלה החלי chalach גבר הגביר gabar: sic haec verba illam qualitatem qua aliquem praeditum esse, in prima coniugatione significarunt, in alterum transferunt non re, sed testimonia suo ac verbis: ut צדק iustus fuit, הצדיק iustum fecit, non reipsa, se iudicio, verbis et assertione sua iustum censuit, pronunciavit, absoluit, sicut in foro reus absoluitur. In hoc igitur conveniunt pleraque Hebraea verba,

haec verba illam qualitatem qua aliquem praeditum esse, in prima coniugatione significarunt, in alterum transferunt non re, sed testimonia suo ac verbis: ut צדק iustus fuit, הצדיק iustum fecit, non reipsa, se iudicio, verbis et assertione sua iustum censuit, pronunciavit, absoluit, sicut in foro reus absoluitur. In hoc igitur conveniunt pleraque Hebraea verba, quod id quod in prima coniugatione inesse significabant, [?: i- ] tertia in alterum vel reipsa vel verbis transferri denotent. Est autem

iustum fecit, non reipsa, se iudicio, verbis et assertione sua iustum censuit, pronunciavit, absoluit, sicut in foro reus absoluitur. In hoc igitur conveniunt pleraque Hebraea verba, quod id quod in prima coniugatione inesse significabant, [?: i- ] tertia in alterum vel reipsa vel verbis transferri denotent. Est autem similitudo quaedam eius quod est Eristere aliquid, et videri existere, ut in Universalibus regulis ostendetur. Quare et aliae linguae habent locutiones huiusmodi: ut Latini dicunt Tribuere virtutem, qua phrasi non intelligunt virtutem alicui reipsa dare, sed

esset inventus, nec haberent fratres eius quo innocentiam illius comprobarent ac tueretur, dicebat ad Iosephum Iudas: Quid loquemur [?: Do-no ] meo? quid dicemus, ומח נצטדק, et quo iustificamur? Deus invenit iniquitatem servorum suorum. Qui verbis nihil dicit aliud, quam, Non est quo nos [?: inn- ] tes esse declaremus, quo a reatu furti absoluamur: [?: ] enim manifestatum iudicio Dei, qui simus, negare non possumus, etc. Exo. 23, Innocentem inquit et iustum ne acccidas

אתבם. id est: Absit a me, ut vos iustificem: hoc est, iustos pronunciem. pro iustis habeam. Psalm. quinquagesimoprimo: Tibi soli, tibi peccavi, et malum coram te feci, inquit David, למען הצדק בדבון. id est, propterea iustificaberis in verbis tuis, hoc est iustus agnosceris et declaraberis. Psal. 82, עני ודם הצדיקו, id est, afflictum et pauperem iustificate: loquitur iudicibus, hortaturque eos ut iusto iudicio absoluant et liberent pauperes et oppressos, Psalm. 143 Ne

aut noticia sui iustificabit iustus servus meus multos: scientiam aut noticiam Christi vocat, qua cognoscitur a nobis fide, de qua Petrus: Et nos cognovimus, quod tu sis Christus, filius Dei. Per hanc iustificat nos Christus. Quomodo autem? Quia inquit: Iniquitates nostras ipse portavit. quibus verbis rationem [?:-ificationis ] huius exprimit. Ezek. 16. Et Samaria, inquit, secundum dimidium peccatorum tuorum non peccavit, et multiplicasti abominationes tuas prae illis: והצדקי את [?:

Lucas addit, Omnibus, id est, sed nihilominus approbata receptaque est sapientia aut religio, doctrinaque vera ab omnibus germanis filiis suis, quantum vis ei impii reclament, eamque condemnent. Aliqui exponunt, probe sibi cavit aut prospexit Christus ac vera religio contra impios. Matth. 12. Ex verbis tuis (inquit Dominus) iustificaberis, vel ex verbis tuis condemnaberis: hoc est, Ex verbis tuis vel iustus declaraberis, vel iniustitiae condemnaberis. Verba non reddunt, sed declarant iniustum vel iustum. Luc. 7. Et omnis populus, inquit, audiens et publicani iustificaverunt Deum,

receptaque est sapientia aut religio, doctrinaque vera ab omnibus germanis filiis suis, quantum vis ei impii reclament, eamque condemnent. Aliqui exponunt, probe sibi cavit aut prospexit Christus ac vera religio contra impios. Matth. 12. Ex verbis tuis (inquit Dominus) iustificaberis, vel ex verbis tuis condemnaberis: hoc est, Ex verbis tuis vel iustus declaraberis, vel iniustitiae condemnaberis. Verba non reddunt, sed declarant iniustum vel iustum. Luc. 7. Et omnis populus, inquit, audiens et publicani iustificaverunt Deum, baptisati baptismo Iohannis. Num publicani ipsi iniusti,

doctrinaque vera ab omnibus germanis filiis suis, quantum vis ei impii reclament, eamque condemnent. Aliqui exponunt, probe sibi cavit aut prospexit Christus ac vera religio contra impios. Matth. 12. Ex verbis tuis (inquit Dominus) iustificaberis, vel ex verbis tuis condemnaberis: hoc est, Ex verbis tuis vel iustus declaraberis, vel iniustitiae condemnaberis. Verba non reddunt, sed declarant iniustum vel iustum. Luc. 7. Et omnis populus, inquit, audiens et publicani iustificaverunt Deum, baptisati baptismo Iohannis. Num publicani ipsi iniusti, hominem aliquem, nedum Deum, ex iniusto

Sic Matthaei 19 clare adolescentiae ipsi praeponitur. Nam iuvenis νεανίσκος, aut adolescens ille, ut multi vertunt, quaerens de via ad salutem respondet, Se omnia ea Decalogi praecepta quae ei Christus proponebat, inde a iuventute servasse. Quibus verbis videtur imam puericiam necessario indicare. Sic credo et illud Genesis 8, pro prima pueritia accipiendum esse, cum Moyses dicit, Cor hominis esse pravum inde ab adolescentia, ut aliqui vertunt: alii, a iuventute, ut Septuaginta habent. Vox alioqui Hebraea est

Psal. 21, Prolationem labiorum eius non prohibuisti ei: pro petitione intelligendum est. i. nihil negasti eorum quae petiit. Labiorum proventus, Prover. 18, De fructu oris viri venter satiatur. i. effectu aut merito bono malove sui sermonis quisque frui cogitur. Idem bis diversis verbis dicit. Sermo labiorum, pro inanibus verbis: 2 Reg. 18, Isaiae 36. Dixisti, Certe sermo labiorum, consilium et fortitudo ad praelium requiritur. Sic. n. ibi impius Rapsaces deridet Ezek. et veram pietatem, preces, promissionesque Dei, quasi rex fiduciam suam in vaniss. verba collocasset,

eius non prohibuisti ei: pro petitione intelligendum est. i. nihil negasti eorum quae petiit. Labiorum proventus, Prover. 18, De fructu oris viri venter satiatur. i. effectu aut merito bono malove sui sermonis quisque frui cogitur. Idem bis diversis verbis dicit. Sermo labiorum, pro inanibus verbis: 2 Reg. 18, Isaiae 36. Dixisti, Certe sermo labiorum, consilium et fortitudo ad praelium requiritur. Sic. n. ibi impius Rapsaces deridet Ezek. et veram pietatem, preces, promissionesque Dei, quasi rex fiduciam suam in vaniss. verba collocasset, auscultans consolationes Prophetae. Omnes

ci- ] vel in patriam, vel in totum genus hominum fama [?: ] torum. Quapropter huic tam splendidae rei ac [?: no- ] recte addit Cicero, quod sit solida ac expressa [?: quae- ] res, non adumbrata. Contra autem, inanem gloriam idem Cicero in Tusculanis, hisce verbis delineat: quod sit imitatrix verae gloriae, et sit temeraria et [?: incon- ] rata, ac plerunque peccatorum vitiorumque laudatrix, [?: ] ma popularis, simulatione honestatis formam eius [?: p- ] chritudinemque corrumpens. Recte ergo dicere [?:

esse pro suo populo indicans, sumit similitudinem a leone inquiens: Quemadmodum rugit leo, et catulus leonis super praedam suam, contra quem conciebitur congregatio pastorum, sed a clamore eorum non reformidat: sic descendet Iehova ad praeliandum pro monte Zion, Ferme eadem similitudine ac verbis pingit Homerus Diomedem cedentem, qui itidem multum utitur metaphoris, similitudinibus et allusionibus ad leones et ursos, ut et Sacrae literae. Eandem similitudinem et Virgilius expressit, describendo Turnum cedentem ex castris Troianorum. Secundo, ob vocis rugitusve magnitudinem, qui et

erat et eminentior et [?: ] bilior: reliqua pars contra humilius iacebat sic, ut leonis forma exprimere videretur, cuius caput et [?: ] magis ardua est. Aliqui, inter quos Munsterus, [?: dic-- ] ipsum templum talem quandam formam leonis effecisse. Lutherus ex verbis Prophetae dicit, ideo dicitur esse leonem Dei Iudam et Hierusalem, quia ut [?: an- ] Deo, aut pro Deum fuerit potens, et grandia effecerit, ut nunc teste Propheta contraria ratione fore leonem Dei quia Deus sit potenter contra eum pugnaturus, ut contra leonem necesse est.

hanc: id est, nobis duobus audientibus. id est, curavit Deus praedici hanc poenam Achabo. Levare vocem Iud. 21, Levaverunt vocem, et magno ululatu coeperunt flere. Sic et Saul levavit vocem, et flevit. 1. Sam. 24. Levare faciem alicuius, aut accipere, est, moveri eius authoritate ac verbis, ut ei obsequare: hinc Levatus facie. Sed de hac loquutione plenius agitur in Accipere personam, et voce PERSONA. Levare peccatum, valde crebrum, idem est quod tollere, auferre. Nam quae amovere et asportare volumus, necessario de terra attollimus in sublime, in humeros, aut alioqui.

salus, tum denique et ipsa Dei gloria ac tota vera pietas extreme flagitant. ¶ Duae igitur sunt in universum primariae Scripturae partes, Lex et Evangelion: Lex peccatum ostendit, Evangelium gratiam: Lex morbum indicat, Evangelium medicum, sanationem et pacem. Lex virtus peccati est, ut D. Pauli verbis utamur: Evangelium, virtus salutis omni credenti. Sparsae porro sunt promissiones in omnes libros veteris et novi Testamenti. Rursum leges etiam sparsae sunt in omnia cum Veteris tum Novi instrumenti volumina. Legis nomine quid D. Augustinus intelligat, vide de Trinitate libr. decimo quinto,

et omnes alios homines prae se veluti bruta quaedam superbe contemnebant: et praeterea legem non intelligentes putabant se illa sola professione Iudaismi, et qualicunque tractatione ac externa observatione legis, caeremoniis ac disciplina, iustos esse. Ideo istud eorum acquiescere mox hisce verbis depingit: Qui de lege gloriaris, per legis transgressionem Deum dedecoras. Opera legis, quibus Paulus adimit laudem iustitiae coram Deo, sunt non tantum caeremonialia (ut olim Origenes ac Hieronymus, et postea Sophistae ac Papistae, multique etiam hodierno die talia dicta Pauli corrumpere

amplitudine et emphasi concedere prorsus Pelagianam libertatem virium humanarum. Quem horrendum errorem ut vitemus, adhibeamus interpretationem horum locorum fidei analogam. Quae quidem etiam nativa ac genuina huius loci esse deprehendetur, et non vel violenta, vel aliunde importata, sed ex ipsis verbis ac sermone, doctrinaque Pauli sua sponte nata, et inde accepta, ut mox cupidis veritatis liquido patebit. In primo cap. teste Augustino, Hieronymo, Ambrosio, Chrysostomo, Primasio, Theophilo, et aliis Patribus, agitur non de noticiis naturae inscriptis aut innatis, sed de

liquido patebit. In primo cap. teste Augustino, Hieronymo, Ambrosio, Chrysostomo, Primasio, Theophilo, et aliis Patribus, agitur non de noticiis naturae inscriptis aut innatis, sed de scientia Dei, et noticiis ex operib. eius per ratiocinationem perceptis: ut mox ex sequentib. verbis, quae illas duas voces in primaria propositione existentes, Veritas et Iustitia, explicant, manifeste patet. Sicut. n. Paulus in ea propositione, Detinent Veritatem in Iniustitia, primum [?: po-- ] vocem Veritas, postea Iniustitia: sic mox ordine prius explicat, quid intelligat

Veritas et Iustitia, explicant, manifeste patet. Sicut. n. Paulus in ea propositione, Detinent Veritatem in Iniustitia, primum [?: po-- ] vocem Veritas, postea Iniustitia: sic mox ordine prius explicat, quid intelligat per vocem Veritas, nempe veri Dei scientiam aut fidem, hisce verbis: Scibile, aut quod [?: s--ri ] potest Dei, notum est eis. Deus. n. eis manifestavit. ni invisibilia Dei ex operib. creationis considerata intelliguntur. etc. Postea exponit secundam vocem Iniustitiam, inquiens: Non ut Deum glorificaverunt, etc. Ex qua

fidem (quae est opus et donum Dei singulare) intelligimus secula perfecta esse verbo Dei, inquit. non per rationem sunt prima principia, dicit sciri creationem: ex qua porro etiam scitur, quod sit aliquis creator. Quare quantopere hic ipse locus sit adversus liberum arbitrium, cernitur ex illis verbis, quod Paulus dicit, cor hominum esse ἀσυνετον, id est, non intelligens, eosque per suas proprias ratiocinationes, per quas conantur veritatem scrutari, etiam magis vanos fieri ac obtenebrari: cum quidem [?: ] Deus ubique in suis

cordis etiam praeputiati hominis, seu incircumcisi Ethnici: et asserit illam verae obedientiae aut cordis aut factoris legis moralis iustitiam seu circumcisionem, iustificare coram Deo: non illam caeremoniariam auditorum iustitiam, seu externam circumcisionem. Hunc esse scopum in de a verbis, Non enim Auditores, sed Factores legis iustificabuntur, usque ad finem huius capitis, manifestum est Ibi enim est propositio huius loci, ut mox dicetur. Ut autem id luculentius efficere possit, producit in theatrum duos diversissimos homines aut populos, Iudaeum legis auditorem, et Ethnicum

ac more: ut si pater nobilis ac potens filio de nobilitate ac opibus superbienti, et virtutem eruditionemque negligenti proponat alicuius sui infimi rustici filium considerandum, eique eximias laudes verae virtutis tribuat, et dicat eum longe pluris maioremque fore ipso suo filio, hisce forte verbis: Ecce tu superbis de istis incertis et externis bonis opum, generis, et similium, coque vera bona ac virtutes contemnis: at scito, adeo in istis veram virtutem, praestantiam ac gloriam sitam non esse, ut cum hic nostri subulci filius studuerit, plurimumque in omni rerum cognitione ac usu

ait, ἐαν οὖν ἡ ἀκροβυσία ϕυλάσσῃ: id est, Cum gentes fecerint, et si praeputium custodiverint. Videmus initium et finem, propositionem et conclusionem totius huius loci, tum sensu, tum et forma loquendi, ac pene etiam omnibus verbis sibi mutuo correspondere. Quae collatio maximi ponderis apud Lectorem attentum esse deberet. Nam conclusio summam totius praecedentis tractationis summarie colligit, ut dixi. Deinde dicit, Praeputium legem servans aut perficiens, iudicaturum in extrema die Iudaeos. Ubi (iterum hic quaero)

Sic supra in voce Inserni, exposui loquutionem, Spiritus Christi praedicavit apud inferos. Loqui cum aliquo bona: i. amice: Iere. 52. Rex Evilmerodach locutus est cum Iehoiachim bona: i. Rex Babylonis amice loquutus est cum Ioachim: i. consolatus est eum bona promittendo, demulsit eum blandis verbis. Loqui ore cum alterius ore, Ier. 32. Loquetur os eius cum ore ipsius: i. coram alloquetur, et vicissim responsum accipiet. Loqui verba sua: Iosu. 20, Loquetur verba sua in aurib. seniorum. i. exponet causam suam coram senatu. et 2. Sam. 19. Ut quid loqueris amplius verba tua? i.

est te prolixius defendere tuam causam: Verba alicuius aliquid loqui Iob 33. Et scientiam puram verba mea loquentur: i. puram et solidam veritatem loquar. Loqui verba cantici: pro canere, psallere. 2. Sam. 22, Locutus est David verba cantici huius Domino: i. canatavit Domino. Loqui in verbis alicuius, est idem quod Latini dicunt, Meis verbis ei salutem dices. id est, meo nomine et quidem iisdem verbis, quibus ego tibi iniungo. Ezek. 3. Vade, et loquere in verbis meis: pro, hunc ipsum sermonem eis propone, quem ego tibi. Loquendo loqui sicut et aliae huius modi

aliquid loqui Iob 33. Et scientiam puram verba mea loquentur: i. puram et solidam veritatem loquar. Loqui verba cantici: pro canere, psallere. 2. Sam. 22, Locutus est David verba cantici huius Domino: i. canatavit Domino. Loqui in verbis alicuius, est idem quod Latini dicunt, Meis verbis ei salutem dices. id est, meo nomine et quidem iisdem verbis, quibus ego tibi iniungo. Ezek. 3. Vade, et loquere in verbis meis: pro, hunc ipsum sermonem eis propone, quem ego tibi. Loquendo loqui sicut et aliae huius modi repetitiones, emphasim habent. Exod. 4 Non'ne frater tuus

i. puram et solidam veritatem loquar. Loqui verba cantici: pro canere, psallere. 2. Sam. 22, Locutus est David verba cantici huius Domino: i. canatavit Domino. Loqui in verbis alicuius, est idem quod Latini dicunt, Meis verbis ei salutem dices. id est, meo nomine et quidem iisdem verbis, quibus ego tibi iniungo. Ezek. 3. Vade, et loquere in verbis meis: pro, hunc ipsum sermonem eis propone, quem ego tibi. Loquendo loqui sicut et aliae huius modi repetitiones, emphasim habent. Exod. 4 Non'ne frater tuus Aaron, scio quod loquendo loquetur: id est quod disertus sit,

pro canere, psallere. 2. Sam. 22, Locutus est David verba cantici huius Domino: i. canatavit Domino. Loqui in verbis alicuius, est idem quod Latini dicunt, Meis verbis ei salutem dices. id est, meo nomine et quidem iisdem verbis, quibus ego tibi iniungo. Ezek. 3. Vade, et loquere in verbis meis: pro, hunc ipsum sermonem eis propone, quem ego tibi. Loquendo loqui sicut et aliae huius modi repetitiones, emphasim habent. Exod. 4 Non'ne frater tuus Aaron, scio quod loquendo loquetur: id est quod disertus sit, certo scio: ne ergo te amplius excuses, cum talem interpretem aut

ornatum. Magnificentia gloriae, Zachariae secundo: Proiice ad figulum magnificentiam gloriae, qua appreciatus sum ab eis. id est, magnificum ac gloriosum illud precium. vocat sic per ironiam Propheta. MAGNIFICARE, significat augere, facere crescere: idque vel re, vel noticia, vel verbis. Magnificare re, Esaiei dicitur: Filios magnos feci, et extuli: id est elevavi, educavi. Ezech. 31, Aquae magnificaverunt: id est, fecerunt crescere suo humore. 1. Reg. 1. Sicut fuit Deus tum domino meo rege, sic sit cum Salomone, et magnificet solium eius plus quam solium domini mei

dicitur esse magnificatus prae omnibus regibus: id est, a Deo potentior caeteris factus Sic et Abrahamus Gen. 24, dicitur a Deo benedictus et magnificatus: id est, magnus et potens factus. Magnificari clarorem, pro augeri, habetur de Sodomitis Genesis 19. [?:--otiria ] aut verbis magnificari, seu celebrem agnosci aut praedicari, intelligendum est, quoties de Deo dicitur. Non enim potest ipse re ipsa crescere aut maior fieri, quam [?: ] . De noticiae ergo magnificatione dicitur Ezech. 38, et magnificabor, et sanctificabor, et notus ero in oculis

ero in oculis gentium multarum. Posteriora exponunt priora, nempe quod de noticiae magnificatione agatur, quod hominus pro magno agnoscetur. Sic Num. decimoquarto, Magnificetur fortitudo Domini. id est, Dominas eam palam faciat, opere ipso hominibus exhibeat, [?:-notam ] faciat. Verbis aut celebratione [?: magnifica-tunc ] dicimus Deum, cum eum celebramus, praedicamus atque laudamus. ut, Magnificat anima mea Dominum: id est, ego tota, idque ex animo, celebro Deum. Magnificari aliquem coram aliquo, aut in oculis eius, est eum magnifieri, magnipendi. ut

tu leporem. Ubi mandas, omnino significas aut nuncias notat. Sic de Mandatis Apostolicis aliqui Act. 15 exponunt, quod idem voleat ac bescheidt, responsum, rescriptum, instructio, non severum mandatum. Manda remanda, habetur in Vulgari versione Isa. 28. de quo loco et verbis dicetur in Praeceptum. Mandare, aut praecipere in generali quadam significatione interdum prohibere significat: quia non tantum affirmativa, sed negativa praecipiuntur aut mandantur: illa ut fiant, haec ut non fiant. Sic etiam vox Praecepti utranque speciem denotat. Sic saepe in Mose

millium fer munus: id est, chiliarcho aut tribuno. Soliti enim sunt Hebraei dividere exercitum per decurias, centurias, et mille: quod apud Graecos et Macedonas in usum primus Alexander induxit, teste Curtio lib. quarto. Num. decimo, cum ponerent castra, orabant hisce verbis, Revertere Domine ad decem millia millium Israelis: id est, ad hanc numerosissimam multitudinem tui populi. Millia Israelis, pro ipso Israele ponitur: sicut et Tribus Israelis, Iosuae 22, In millibus Israelis erant singuli principes familiarum: pro, in Israele. Apocalyp. vigesimosexto

et mirifice sibi auxilia comparavit. Mirabilior mihi fuit amor tuus super amorem mulierum. secundo Samuelis primo. pro, mirifice te dilexi, atque adeo magis quam dilectam sponsam. Mirabilior est scientia a me, Psalmo centesimo trigesimonono. id est, longe superat captum meum. Mox aliis verbis idem repetit: Sublimata est, non potero eam: scilicet consequi. In mirabilibus ambulare, est, grandia quaedam affectare, et (sicut Paulus inquit) sapere supra id quod oportet. Psalmo centesimotrigesimoprimo, Neque ambulavi in magnis, neque in mirabilibus supra me: id est, supra vires et

cathedra Moisis sedent Scribae et Pharisaei. id est, docent Moisen. Verum de hac locutione in verbo SEDERE. Apoc. 15 dicitur de piis, quod cantaverint canticum Moisis servi Dei. Quaerunt ergo aliqui, quod nam sit illud canticum Moisis? Conveniunt autem verba prima huius Cantici, cum quibusdam verbis initio cantici Deut. 32, quo opinor Apocalypsin respicere. MOLA, nota vox, significatio ac res est: utpote omnium si non precosissimus, at certe maxime utilis, vel potius necessarius lapis. Christus Matth. 18 facit mentionem molae asinariae, qua oneratum ac gravatum

et prius indicavi. Hinc Proverb. 2 dicitur adultera et scortum mollire sermones suos: id est, mollissime cum suo amasio lo qui. Et Psalm. 55, Leniora fuerunt butyro ora eius, cum habeat bellum in corde: et molliora fuerunt oleo verba eius, cum sint spicula, aut potius stricti gladii: id est, verbis suum amorem et lenitatem simulant, cum in corde pessima meditentur, et moliantur. Contra Iob 40 dicitur de illa feroci belua Leviatan, Non loquetur tibi mollia: id est, non blandietur tibi prae metu. Aliquando tamen mollis sermo accipitur etiam in meliorem partem, cum vera quidem ac

simulant, cum in corde pessima meditentur, et moliantur. Contra Iob 40 dicitur de illa feroci belua Leviatan, Non loquetur tibi mollia: id est, non blandietur tibi prae metu. Aliquando tamen mollis sermo accipitur etiam in meliorem partem, cum vera quidem ac utilia dicuntur, sed tamen verbis lenioribus et citra asperitatem ac contumeliam. Proverbiorum 15, Responsio mollis frangit iram. Et 25, Lingua mollis frangit ossa: id est, sermo lenis et prudenter adhibitus flectit iratos, et diluit gravissima crimina aut causas irarum, ipsosque violentissimos conatus iratorum.

ferae ibi nocebunt, inquiens: Non nocebunt neque laedent in universa monte sanctitatis meae, quia repleta est terra scienti Domini. Mons, aut Collis potius Syon in Hierusalem fuit admodum celebris: quia ibi fuit civitas aut [?: ] David, ibi et tabernaculum, cultus et tractatio verbis Dei. Quare crebro mons vocatur sanctus, aut sanctitatis item mons Domini, ac per metaphoram vera piorum Ecclesia, in qua est verus cultus et ministerium verbi, in qua favor Dei, remissio peccatorum, et denique Deus ipse habitat: qua de causa etiam Domus Domini dicitur. Isaiae quarto, Et

ac cultus. Sic dicitur Ps. 121, Levabo oculos in montes, unde veniet auxilium mihi. Sic et Daniel. cap. 9 dicit, se orasse pro monte facto Domini: id est, pro instauratione Hierosolymae templi ac cultus, atque adeo verae Ecclesiae. Regnum Christi sub similitudine montis hisce verbis Psal. 68 describit Mons Dei, mons Basan, mons gibbis aut collibus [?:-mens ] , mons Basan: quare exilitis aut insolescitis [?: ] montes gibbosi? Hic est mons Dei, in quo ei complacuit habitare: utique Dominus habitabit in eo in perpetuum: id est, est

ac deformatus longe conspiciatur, depingitur tristis devastatio Iudaeorum ad paucitatem relictorum, ubi vix unum aut alterum oppidulum adhuc saluum remanebat. Rivi et fluenta super montes ac colles, Isaiae ubertatem proventuum ac felicem rerum statum indicant. Intellige simul Ecclesiam florentem verbis, et donis ac ministris spiritualibus. Triturare montes, comminuere colles, Isaiae 4. Triturabis et comminues montes, et colles in pulverem rediges: ventilabis eos, et ventus tollet eos. id est, Ecclesia et sancti expugnabunt etiam quosvis praestantes ac praepotentes adversarios.

Deus sacerdotes, quod non distinguant inter sanctum et prophanum, mundum et immundum: id est, commisceant fermentum corruptelarum cum vera doctrina. Omnia sunt munda mundis, sed impuris et infidelibus nihil est mundum, sed polluta est eorum mens et conscientia: Tit. 1. de cuius loci ultimis verbis supra in voce Mentis dixi: nunc de prioribus. Praecipit Paulus, negligendas esse nugas et praeceptiunculas incredulorum Iudaeorum, garrientium de rerum externarum mundicie ac immundicie, et similibus: quia vera mundicies consistit in purificatione cordis et conscientiae, per imputationem

non enim vult Deus sacrificium de rapina. Nec est quod quis hunc locum ex Matth. 23 exponere velit, et intelligere de iis in eleemosynam dandis, quae erant in poculis. Nam illa quidem concio fuit ab hac diversissima, et facta est coram multitudine: haec vero in convivio. praeterea haec in multis verbis ac sententiis ab illa differt. Praeterea negari non potest, τὰ ἐνόντα, quae intus sunt, respicere ad illud praecedens, τὰ δὲ ἐσωθειν ὑμῶν, quod intra vos est, seu pars vestri interna: id

Acto. 7. Est etiam quaedam realis abnegatio, quae non in verborum negatione Dei, eiusque religionis consistit, sed in vitae impietate. Sic vidua suos negligens, dicitur ad Timotheum 5 fidem abnegasse, et esse infideli deterior: i. reipsa ac impietate defecit a fide et Christo, quantumvis verbis de eo iactet. 2 Timoth. 2. Si illum negaverimus, et ille negabit nos: si increduli sumus, ille manet fidelis, negare seipsum non potest. i. ille serva isdem, non est fallax ut nos, illi non potest obiici culpa dissoluti foederis: quantumvis nos impie vivendo id [?: pissime ]

verum Meschiam, quem Deus tot seculis ante promisit, ille reiicit tot vetera et recentia testimonia Dei de Meschia, quae hunc hominem proprie ac veluti digito monstrant, eoque non credit Deo nec recte eum colit. Sic ibidem dicitur Antichristus haec negare: quia etiamsi paucis ac singulis quibus verbis confitetur, tamen re ipsa totaque doctrina ac religione sua, contemnendo meritum officiumque Christi idque in se, suas indulgentias, dispensationes, sacrifices sanctos ac mediatores, et merita ordinum monasticorum transferendo, negat et filium et patrem. Negat igitur utrumque reipsa

[?: ] eorum cogitatio, vel etiam quaecunque motio [?: ] NOVI. Scio, Nescio, plura verba sunt in Graeca, et etiam Hebraeo, inter quae γινώσκω valde late patet, sicut et Sentio apud Graecos et Latinos. In hisce vere verbis primum illa generalis regula repetenda est. [?: Q- ] in Sacris literis verba et nomina noticiae, sine [?: fiet ] interiorum sensuum ac potentiarum, sive etiam [?: ] rum, non tantum puram, solam, aut speculativam [?: ] ticiam denotant, sed

nunc vero omnibus pateat. Ambulare in novitate vitae, est, Spiritu Dei regi, conditum esse ad bona opera, et praestare novam obedientiam: ante omnia autem exsolius Christi merito pendêre, ac per eum iustificari. Dixi supra, quid sit novus homo, et explicabuntur hae res ac loquutiones postea in verbis RENASCI ac RENOVARI. NOVISSIMUM, pro ultimo extremoque ponitur. In Hebraeo est אחרית Acherit, quod postremum aut extremitatem notat. Deducitur autem a verbo Achar, quod differre ac tardare significat. Sicut autem variarum rerum, temporum,

Sic Genes. 20: Surgit Abimelech summo mane, et indicat servis suis nocturnam visionem, et minas Dei. Sic Abrahamus iussus offerre filium, summo mane surgit: Genes. 22. Sic Ierem. [?: ] alii prophetae dicuntur summo mane surrexisse, et [?:-nuisse ] populum: quibus verbis Deus indicat suam indigentiam et assiduitatem in revocandis hominibus, [?: ] paenitentiam ac salutem, a peccatis et exitio. Ier. 6. surgite, et ascendamus noctu, ut demoliamur palatia [?: ] . Nox observationum vocatur Exod. 12, ea nox, qua [?: ]

sicut tales nubes. Ob eandem forte causam, eos etiam fontes arentes ibidem appellat Iudas in Epistola sua paulo clarius loquitur, inquiens: Isti sunt nubes aqua carentes, a ventis agitatae aut circumactae Prover. 25 comparatur nubes aqua carens cum hominibus, liberalitatem ac beneficentiam verbis pollicentibus, et re nihil praestantibus: in quo sunt istis bullis aut ampullis Pseudoapostolorum similes. Arcus in nubibus aliquoties repetitur Gen. 9. id est, iris quae in nubibus apparere solet, et curuitate sua arcum imitatur. Dicit autem Deus, se positurum arcum suum in nubibus:

porro partem Occurrere valde crebro accipitur, et significat idem quod irruere, invadere, affligere. Ponitur. n. pro verbo פגע paga Ruth. 2. Bonum est, filia mea, quod ingrediaris cum puellis eius ne forte tibi occurrant in agro alio. i. ne irruant in te verbis, aut etiam verberib. Posses sic et illam hostilem apparitionem Dei exponere. Exo. 4, cum in hospitio conatur Moisen occidere ob non circumcisos filios: et cum is dicit, ne nobis occurrat in peste. Hinc duxit illam illustrem metaphoram Propheta cap. 33. omnes nos quasi oves

Videtur enim haec prophetia aut promissio Dei impleta esse, cum in illo luctuosissimo tempore captae Hierosolymae, et abductionis aliorum in captivitatem, Nebuzardam solvit catenis Ieremiam, eumque liberatum et honoratum verbis et muneribus dimittit liberum, offerens ei etiam sua officia, si velit venire Babylonem. Occurrere aliquos sibi invicem, alias multitudinem significat, alias promiscuam conversationem. Proverbiorum vigesimonono: Pauper et vir foenorum occurrerunt sibi invicem, at Dominus illuminat

Atque ita alias longius a causa in effectus prolabuntur hae voces, alias propin quiores effectus significant, sive simul adsit ipse effectus, sive non. ut Lucae 16. Aut enim alterum odio habebit, et alterum diliget. Videtur per odio habebit significari, negliget: ut ex sensu et sequentibus verbis universae sententiae intelligi potest. Affectus enim dilectionis etiam in plures extendi posset, sed opera servi non po test Proverb. 13, Qui parcit virgae, odit filium: id est, negligit: at diligens ipsum, mature castigat ipsum. id est, qui recte curam agit filii. Et Proverb. 8, Qui

foetorem. sicut alias eorum delicias ibi enumerat, quas se conversurum ait in graves poenas. OFFENDICULUM, vide infra in Scandalum. OFFERRE, Latinis ultro aliquid, et quasi prompre exhibere, tum de bona, tum de mala re dicitur, sive ea facto ipso aut opere, sive etiam solis verbis Deo vel homini superiori aut inferiori exhibeatur. Sed in Theologia et Sacris literis valde crebro usurpatur de oblatione sactificiorum, et aliorum munerum erga Deum. Inde Oblatio, verbum Hebraeum est הקריב hikrib et corbam, Graecum

caetera: [?: T- ] nes insurrexerunt in Prophetam Domini, volentur cidere eum. Et sequitur: Omnis autem populus [?: ] misit. Illos ergo Omnes dicit, sed malos: et hosce omnes, sed bonos. Quidam Augustinum taxat, non [?: ] exponentem signum universale hisce verbis: Nec videtur obstare B. Aug. annotatio, in lib de Adult [?: ] disputantis atque volentis, per ea universalia signa QUICUNQUE et OMNIS, quibus et B. Marcus [?: ] et Lucas, includi omnem causam, etiam fornicationis: quod revera minime cogit. Per illa enim signa

tu confregisti. id est, liberasti tuas a dura et intolerabili servitute Assyriorum. Sic mox [?: ] , et etiam decimoquarto Isaiae usurpatur. Exod. 6 reperitur haec eadem metaphora una cum sua expositione Educam vos de oneribus Aegypti, eruam vos de servitute ipsorum. Posterioribus verbis exponit quid vocet Onus. Sic Christus observationes legales, Marc. 23 vocat onera gravia, et portatu difficilia, inquient: ligant enim onera gravia et difficilia portatu, et et imponunt ea in humeris hominum, digito autem suo nolit ea movere. Sic et Actorum decimoquinto, Apostoli legem

sterilis et solitaria spiritualiter paries: sicut et cap. quinquagesimo quarto inquit, Exulta sterilis quae non parturis, etc. ORDINARE, ערך Arach, saepe significat oppugnare, sive corporali vi, sive oratione aut verbis. Ratio metaphorae est, quia exercitus pugnaturi in acies ordinantur, aut digeruntur. Ier. 50. Ordinabunt. i. instruent contra te aciem, seu oppugnabunt te, o Babylon. Ibidem est, Ordinate contra eam. Sic de spirituali pugna dicit Iob cap. 6. Terrores Dei ordinant contra me:

Eadem ratione dicit Symeon ad D. Virginem: Tuam ipsius animam per transibit gladius. OSTENDERE, pro, re ipsa alicui aliquid boni aut mali dare, aut efficere: quod et Augustinus in lib. de Locutionibus Hebraeis monet. Sicut solent apud Hebraeos, praesertim verba noticiae crebro, pro verbis rerum ipsarum poni tale est, Videre bona aut mala, aut mortem: item gustare. ut alibi de hac re prolixe dissertum est. Psal. 71. Ostendisti mihi angustias multas et malas: pro, experiri ac perpeti me fecisti eas. Sic Psal. 60, Ostendisti populo tuo dura. 2.

durant, et non putrefiunt: vel quia sal in omnibus sacrificiis adhibebatur, et porro pacta sacrificiis confirmabantur: ut pactum salis idem sonet ac sacrum, vel sacrificio confirmatum. Tali foedere promittit Deus Aaroni et eius posteris, omnes levationes sacrificiorum: Num. 18, ubi adiunctis verbis quasi semetipsum exponit dicens: Statuto perpetuo pactum salis perpetuum sit coram Domino. Tali pacto etiam Davidi tradidisse regnum Deus dicitur, 2. Par. 12, Nonne quod Iehova dedit regnum Davidi, illi et filiis eius pacto salis. id est, firmo ac immutabili, nempe tandem succedente ei

et prophanavit foedus, quod debebat ut sacrosanctum servare. Sic Hebr. 10 legitur: Qui sanguinem foederis, per quem sanctificatus fuit: prophanum duxerit. Sic Psal 89 Deus loquitur, Non prophanabo pactum meum, et quod egressum est de labiis meis non mutabo. Idem bis diversis verbis dicit. Foedera enim dum servantur, pro sacrosanctis haberi videntur: at cum violentur, contemni et nihili pendi, ut res nullius momenta profanaque videntur. Praecepit in seculum pactum suum, [?: ] id est, ordinavit, sanxit, promisit, ita ut sit perpetui ratum ac firmum. dicitur

Si dedero somnum oculis meis, et palpebris meis dormitationem, donec invenero locum Domino et tabernacula magnifico Iacob. id est, non conquiescam, donec extruxero templum Domino. Sic Salomon praecipit, ne conquiescamus, donec nos ex [?:-re ] suscepta fideiussione explicemus: iisdem verbis ac locutionibus utens. Palpebrae aurorae, pro radiis [?:-tinis ] . Iob 41, Oculi eius sunt ut palpebrae aurorae. Depingit oculos Leviathan ignitos et fulgentes. Iob 3 Non videat palpebras aurorae nox illa. id est, non habeat finem serenum ac lucidum, exoriente in caelo

7, Peccatum non agnovissem, nisi per legem: concupiscentiam etiam non noveram, scilicet esse peccatum, nisi lex dixisset, Non concupisces, et Iacob 2 et 5. Incredulitas. nam quod Paulus Gal 3. dicit, Conclusit Scriptura omnia sub peccatum, ut promissio ex fide daretur: idem Rom. 11. his verbis effert. Conclusit Deus omnes sub incredulitatem, ut omnium misereretur. Peccata quoque dicuntur Debita, et revera sunt: idque duplici ratione. Primum enim peccata sunt, debitae obedientiae neglectio, aut non persolutio. Debet enim rationalis creatura creatori suo Deo perpetuam et

enim peccantibus nobis post acceptam cognitionem veritatis, non amplius reliqua est hostia pro peccato. ubi ultro peccare, significat non tantum scienter ac volenter, idque semel aut iterum peccare: sed ex professo ac studio peccatis vacare, idque perseveranter ac pertinaciter: quod mox hisce verbis exponit: Quanto putatis acerbiore supplicio dignus censebitur is, qui filium Dei inculcarit, et sanguinem, per quem fuerat sanctificatus, prophanum duxerit, et Spiritum gratiae contumelia effecerit? Tali sane Christi sacrificium [?: propitiator- ] abiicienti, alia propitiatio

de Iudaeis. Dicit ergo, vitem ante adustionem esse thamim. id est, integram, illaesam, non mutilatam, fractam aut adustam. Sic saepe in descriptione victimae ponitur haec vox, qua praecipitur, ut sit agnus integer, non mutilus, mancus aut claudus. ut Exod. 12 de agno paschali praecipitur hisce verbis: Sit vobis agnus thamim, integer, masculus, anniculus. de ovib. aut capris. Haec significatio observanda est ideo diligenter, quia cum saepe in aliquibus dictis Scripturae pios describentibus metaphorice usurpetur, non est intelligenda de summa quadam perfectione, quae non tantum omnes

se eligi, et Christum contemni: Divisus est, inquit, Christus? Num quid Paulus pro vobis crucifixus est, aut in nomine Pauli baptizati estis? Quomodo non in Pauli, sic nec in Petri, sed in nomine Christi, ut Petrus aedificetur super petram, non petra super Petrum. Haec eadem et Augustinus de verbis Domini in Matthaeum, sermone 13. Deiiciantur in locis petrae iudices eorum: Psalmo 141. id est, praecipitentur de rupibus, sicut [?: ] mani Manlium aut alios facinorosos de rupe [?: T- ] praecipitabant. Sugere mel de petra, Deutero. 32, et Psal.

displicet mihi propter sensus impietatem. Deus enim neminem ad hunc ipsum finem condidit, ut Christo eiusque Evangelio repugnaret, sed omnes tales nunc naturâ nascimur; quia vitio Satanae et inobedientiae primi hominis, natura nostra prorsus corrupta et Deo adversa facta est. Deinde ipsis etiam verbis textus versio illa non respondet, nam Condi ad aliquid, significat ipsius Dei voluntate ac consilio, sine omni nostra culpa, ad hunc pessimum finem ordinari, quin et ab initio statim sic creari. At Poni, ut maxime intelligas a Deo poni, intelligi tamen potest de nostra culpa: ut cum Paulus

permissione accipi: vel etiam, quod vel a scipsis, vel a diabolo, cuius sunt mancipia, in omne eius obsequium parata, ad tam nefarium opus aut conatum sint directi: quomodo exponit et Occumenius, quod sua voluntaria malitia in illud nefarium munus sint constituti. Denique non est necesse, semper verbis passivis mox autorem, a quo ea actio proficiscitur, dari: saepe enim tum activa, tum passiva Hebraeorum verba simpliciter tantum existentiam significant. praesertim si passivis ablativus personae agentis non additur: ut Rom. 7, Ego venditus sum sub peccatum. ubi non necesse est

neget Aeneae magni de stirpe Neronem?
Sustulit hic matrem, sustulit ille patrem. Quia Aeneas quidem gestavit patrem, sed Nero perdidit matrem. ut portare peccatum, cum Deo tribuitur, sit idem quod tollere, amovere de medio, aut removere. Sicut alioqui multis similibus verbis utitur Scriptura, ut sunt: Deum delere peccata, oblivisci peccatorum, proiicere ea post suum tergum, aut in profundum maris, aut ad extremum occidentem. Neque tamen hac tantum ratione dicitur Deus portare peccatorum nostra, sed et ea quam ipsemet describit Isaiae 43: Fecistime servire in

et maxime servile ministerium praebere. Matth. 3: Non sum dignus ut calceos Meschiae feram, inquit Baptista. id est, qui in re omnium minima ac sordidissima vilissimus eius servus sim. Sic Latini dicunt, aliquem non esse dignum qui alicui matulam porrigat. Eundem sensum Marcus paulo aliis verbis expressit, nempe non esse dignum qui corrigiam calceamenti eius de pede solvat. Vicinum quid habet, quod Christus Apostolorum pedes lavit: id est, ignobile et plane servile officium praestitit, sese extreme demittens. talia enim infimis servulis aut ancillis mandamus. POSSIDERE

quod ita possideatur, ut sit populus peculiaris, ac veluti specialis quidam thesaurus prae caeteris possessionibus aut rebus possessis acceptus. Verum de hac phrasi etiam in vocabulo Acquisitionis ac Peculii dictum est. Hasce quatuor proprietates huius verbi, Paulus Ephesios primo duobus verbis complectitur, inquiens: Spiritus sanctus est arrabo haereditatis nostrae in redemptionem acquisitionis. Priori enim voce illam primam liberationem â Satana, peccato et morte significat: posteriore autem, plenam perfectamque salvationem in perpetuam possessionem aut sponsam Christo,

verbum Volo exprimere videtur, inquiens 14. Ego diruam templum, etc. Nam Christus Iohannis 2 haec dicens, non tam potentiam suam iactat, quam petentibus signum aut miraculum, praedicit futurum miraculum suae resurrectionis, ut mox ibidem sequitur. Sicut et alibi idem signum aliis verbis eis [?: pol- ] tur, quod nempe daturus sit illis signum Ionae. Sic intellectum testimonium Iudaeorum contineret acerbiorem accusationem, quod videlicet Christus non tam stulte inctaverit

praeputii, et vicissim Petri Evangelium circumcisionis, et Apostolatum circumcisionis: id est, praedicationem gentilibus aut Iudaeis propositam. Quinto, significat praeputium per synecdochen aliquando totum gentilismum, seu gentilem vitam, religionem ac conditionem, quam Paulus Ephes. 2 hisce verbis describit: Vos olim vocati praeputium, fuistis alieni a Christo, a politia aut Ecclesia Israelis, extranei a pactis et promissionibus, spem non habentes, et sine Deo in mundo. id est, fuistis impii, et caruistis vero Deo. Hanc totam conditionem aut sortem Ethnicorum vocat Praeputium: quod

meis expugnem. Sic a re militari, et hostili fraude sumpta videtur esse illa huius verbi metaphora, Galatis 6. Fratres, si quis fuerit praeoccupatus aut praeventus aliquo lapsu, et c. id est, subito antequam praevidit aut vitare potuit obrutus, tum vos succurrite lapso. Vicinae sunt hisce verbis illae Germanicae locutiones, Dem feind, krankheit oder schaden forkommen, einen ubereilen, uberraschen. 1 Machabaeorum decimo: Anticipemus facere pacem. In bonam porro partem accipitur, cum alius alium re bona ac beneficiis praevenit aut praevertit, veluti victoriam ibi quoque quaerens et

in igne mox resoluta, vel in flammam vel in fumum resolvitur. Alii preciosum pratorum: id est, minutum illud ac mobile gramen, quod facile disperit uredine solis, aut ventorum orientalium ibi spirantium. Preciosus spiritu, qui non facile impetu affectuum abripitur. Proverb. 17. Parcus est in verbis, qui habet scientiam, et intelligens est preciosus spiritu. id est, rarus, parcus in affectibus. Preciosum aliquando ponitur pro salutari. Psal. 36, Quam preciosa est misericordia tua, et filii hominum in umbra alarum tuarum sperabunt. pro, quam salutaris hominibus.

dabis Regem toti Israeli, atque adeo toti mundo, nempe verum Meschiam. quasi dicat: Tu Bethlehem parva ad essendum in chiliarchiis vulgaribus, eis'ue aequalis, cum sis summa ac praecipua civitas et matertotius regni ac Regis. Talis aliqua vel tacita, vel etiam aperta celebratio Bethlehemi in hisce verbis a sequente versiculo omnino flagitatur. Atque hanc interpretationem prophetae maxime probo, quam postea reperi etiam Forsterum esse sequutum. Huc facit, quod Zair non Zaira in feminino habetur: ut cum Bethlehem construeretur. Quare potest per adverbium reddi: et infinitivus aut gerundium

rerum natura crearetur, iam tum ERAT Verbum, seu filius Dei. Non ergo tunc primum cum aliis creaturis esse coepit. Hic sensus non incommodus est: tota autem vis eius consistit in verbo ERAT, de quo supra diximus. Verum me maxime movet initium primae Epistolae Iohannis, ubi haud dubie eisdem verbis idem quod hoc loco, dicere Evangelista voluit: sicut et Augustinus in Quaestioni+bus ex utroque Testamento probat. Oportet autem ibi per vocem Principii omnem aeternitatem intelligi: quaedoquidem dicit, Verbum fuisse AB initio, aut a principio. Filius autem Dei non a creationis initio

indignis explico quicquid sum, sed hoc primum dico, dum scilicet aptiores eritis reliquis audiendis, me missum esse a Patre et praeconem vitae. Sed haec quoque expositio (ne quid aliud dicam) longius est petita. Quid Chrysostomus et Theophylactus senserint, difficilt est explicare: quia singulis verbis non insistunt, et obscure sane haec connectunt. videntur autem in summa sic interpretari: Quaeritis qui sim? indigni estis quibus id dicam, sed digni quos graviter arguam: ac quidem in primis, quod vobis sim loquutus, quo beneficio ostenditis vos esse indignos. Atqui haec etiam expositio non

et obscure sane haec connectunt. videntur autem in summa sic interpretari: Quaeritis qui sim? indigni estis quibus id dicam, sed digni quos graviter arguam: ac quidem in primis, quod vobis sim loquutus, quo beneficio ostenditis vos esse indignos. Atqui haec etiam expositio non video quomodo cum verbis ipsis cohaereat. Eras. praeter omnes istas interpretationes, existimat posse etiam haec connecti cum eo quod dixerat, In peccatis vestris moriemini. ut sit hic sensus: In peccatis vestris moriemini, primum ob id

autem est cur LXX verterint ἡγεμονικὸν, quia נדיב nadib significat tum liberalem, munificum ac voluntarium in bene agendo, tum etiam principem. Graecam porro versianem sequuta est Vulgata in Psalterio, plane ad verbis PRO praepositio Hebraice plerunque תחת Tachat varia significata habet: alias quasi vicem alterius, seu quasi commutationem quandam indicat, sicut et Latinis et Graecis ἀντὶ, Ezech. 4, Diem pro anno

2. Reg. 9, Cum Iehova levavit adversum eum prophetiam hanc. id est, praedixit ei hasce tristes poenas, quib iam Achab. punitur. Deconsuetudinib. prophetarum, et natura prophetiae, In Universalib. Regulis disseram: hic pauca tantum ex alio quodam adscribam. Prophetarum mos. Prophetae et verbis et factis aliquando utuntur. Zach. 11. Et dixit Dominus ad me, etc. Propheta sicut pervisionem videbat sibi praeciplea quae ibi dicit, ita et opere implere praeceptum sibi videbatur. Non est enim necessarium asserere, ut dicamus, ipsum sic abiecisse acceptam pecuniam: sed

populus a parvo ad magnum. Hierem. 6: A parvo ad magnum eorum omnes cupide sectantur avariciam. Sic, rem vel magnam non agnoscere: 1. Sam. 22. Parvum esse [?: ] gentes: pro, contemptum. Hierem. 49: Ecce parvum dabo te inter gentes. Mox addit, contemptum inter homines. quibus verbis prius hemistichion declarat. Sic et Obadias habet: Ecce parvum dedi te in gentibus, contemptus es tu valde. Vicinum huic est illud, Minimus in regno caelorum: de quo in Minimus. Parvus diebus: Iobi 32: Parvus sum diebus, vos autem decrepiti. Parvuli gregis: Hierem. 49: Si non

Num fratres vestri ingredientur pugnam, et vos hic manebitis? 2. Corinth. 7: Foris pugnae, intus terrores. id est, foris seu ab extra nos oppugnabant impii, intus me perturbabat satan, aut vetus Adam. Pugnae verborum, ubi non tam de rebus est certamen necessarium, quam inutiles rixae de solis verbis. 1. ad Timoth. 6. Sed de hac locutione forte in voce VERBUM. Paulus Tit. 3 prohibet pugnas legales. forte fuerunt aliquae rixae de caeremoniis ac mundationibus Iudaeorum. Impio pugno percutere, Isaiae 58: id est, crudeliter caedere miseros in faciem. PULCHRUM esse aspectu,

quicquid est a Deo flagitandum. Et quod addit Lucas, τὸ καθ' ἡμέραν, id est, in singulos dies: declarat de terreno et corruptibili cibo hic agi, cuius quaerendi solicitudinem, non curam, Christus conatur tot verbis nobis eximere. Alii interpretantur Crastinum: ut deducatur ab ἐπιοῦσα. quod etiam Hebraei cuiusdam Evangelii authoritate confirmat Hieroymus, â quo Erasmus non dissentit. Sed hoc (ni fallor) manifeste pugnat cum Christi doctrina, qui nos vetat

industriae ac sapientiae carnis damnationem, mortifica tionem, ac quasi abolitionem, Scriptura summo studio urget: et novam nativitatem, creaturam, et hominem ad imaginem Dei formatum, et ad bona opera conditum ac idoneum flagitat ac exigit. In hac igitur re exponenda utitur praedictis tribus verbis, et aliis, Iohan. 3. Amen dico tibi, nisi quis fuerit genitus denuo, non potest videre regnum caelorum. Et mox: Nisi quis genitus fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum caelorum. 1. Pet. 1, Deus secundum magnam misericordiam regeneravit nos ad spem vivam. Tit. 3, Deus

paria sunt futurae gloriae in nobis revelandae. id est, divinitus donandae. Virtute Dei custodimur per fidem ad salutem, quae parata est revelari in ultimo tempore: 1. Petri 1. id est, exhiberi. Verum non est ignotus hic idiotismus etiam Graecis, Latinis ac Germanis, ut verba Noticiae pro verbis rerum ponantur, seu dictum pro facto, ut Linacer loquitur: et supra, et in quadam Regula Universali idem ostendi. Sic dicit Paulus 2 ad Tim. 4. quod Alexander aerarius sibi ἐδείξατο ostenderit multa mala. Et Germani, Veil guts erzeigen, oder

aliquo modo sunt expositi in verbo REDEO: nihilominus et hic aliquos adiiciam. Reverti, et aliquid agere: pro, rursus id facere, valde crebra phrasis est. ut Genesis 26, Reversus est, et fodit puteos: pro, iterum fodit. Ea autem suprâ in verbo REDEO, et in Regula Universali, Quod verba verbis adverbiorum vice, aut ad eorum instar addantur. exposita est. Sic 2. Paralipomenon 33 dicitur, Reversus est et aedificavit excelsa. id est, rursus aedificavit, postquam destructa fuerant, vel reaedificavit. Psalmo septuagesimooctavo: Reversi sunt et tentaverunt. pro, rursus tentaverunt,

vel iratorum vel etiam alioqui valde dolentium. Psalmo trigesimooctavo, Rugio prae fremitu cordis mei. Item: [?: D-tus ] sum, et contritus valde, rugio prae fremitu cordis mei. Sic et Psalmo 22, Longe a salute mea verba rugitus mei: id est, meae solicitae preces magis rugum qui verbis editae erga te, nullam adhuc (quantum video) salutem impetrant. Isaiae 5, in descriptione hostilis exercitus tribuitur ei rugitus, sicut leoni. inquit enim: Rugitus illius sicut leonis, fremitus sicut catuli leonis, et frendet atque apprehendet praedam, et spolia corradet et nemo eripiet.

Sancti estote, quia et ego sanctus [?: ] : Levit. 11, 19, 20. Aliquoties repetitur et vigesimoprimo. Sic primae Pet, 1, et 1. Iohann. 3. et Hebraeor. 7. describitur sanctitas Christi hisce verbis: Talis enim decebat ut esset nobis pontifex, sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus, et sublimior factus Israelis: quibus ut synonymis vocem Sanctitatis ibi Scriptura declarat. Ephesiorum primo: Ut essemus sancti et immaculati coram ipso. ubi idem videtur esse Sanctus et

Hac quoque ratione Christus semet sanctificavit, id est, sanctum et immaculatum iustumque Deo praestitit, totam eius legem perfectissime praestando, eique usque ad mortem ignominiosissimam crucis obediendo. Haec Christi sanctificatio aut obedientia, Hebraeorum septimo describitur hisce verbis: Talis decebat ut esset nobis pontifex sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus etc. Praestitit autem ipse istam sanctificationem aut obedientiam patri in se, ut et nos credentes essemus sanctificati in veritate, seu vere. Id est, ipse illam sanctitatem reipsa in

quasi si terra ita eum devorasset et absumpsi [?: ] ut nihil amplius inde prorsus superesset. Sic Isaiae vegesimosexto tum extrema dies ac resurrectio, tum [?: ] vindicta antea in terra caelati martyrum sanguinis, [?: ] simili phrasi describitur hisce verbis: Ecce enim Dominus egredietur de loco suo, ut visitet iniquitatem [?: h- ] tatorum terrae contra ipsum et discooperiet terra sanguines suos, et non cooperiet amplius super hisce quaesunt interfecti in ea. Hic indicatur nunc, piorum sanguinem in terra coopertum iacere: sed tunc in

monstrat, et reipsa praestat, dum et nobis se eum dare in confirmationem novi Testamenti ac foederis dicit, et patri se eundem offerre, dum is traditur, et effunditur pro nobis in remissionem peccatorum. Quare diligenter sunt observandae istae duae diversae res actionesve in istis Christi verbis novi foederis, HIC EST SANGUIS MEUS NOVI TESTAMENTI, QUI PROMULTIS EFFUNDITUR IN REMISSIONEM PECCATORUM. primum enim indicatur usus sanguinis Christi erga nos: nempe ut nobis propinatus sanciat ac confirmet novum foedus, nos de eius certitudine confirmet, et ad id sanctissime observandum

versati sumus in mundo, et non in sapientia carnali. et 1 Corin. 1, se non debuisse praedicare Evangelion in sapientia sermonis: i. selectissima quadam Rhetorum eloquentia, qualem tunc Sophistae passim, praesertim in Graecia iactabant et ostentabant. Caeterum Iacobus cap. 3 hisce verbis describit tum terrenam, tum et caelestem sapientiam: Quod si invidiam amaram habetis, et irritationem in corde vestro, nolite gloriari, et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapientia superne descendens, sed terrena, animalis, daemoniaca. ubi enim invidia est, et irritatio,

scheffelmels. SATURARI, transfertur etiam ad aliam omnem commodorum, aut rerum utilium gratarumque sufficientem perfruitionem: sicut apud Latinos verbum Satiari. Psal 103. Qui satiat bonis maxillas tuas, renovat sicut aquilae iuventutem tuam. Quam metaphoram etiam aliis verbis alius quidam Psalmus exprimit, dicente Deo ad Israelem: Dilata os tuum, et replebo illud. Sic Psalm. 17: Ego in iustitia videbo faciem tuam, satiabor cum evigilavero ad imaginem tuam. id est, cum resurrexero plene restitutus ad tuam imaginem, tum demum plene omnibus bonis perfruar et

summo persecutore. pro scabello, equum conscensurus, postquam eum caepisset. Quod supra diximus de phrasi Adorare scabellum pedum: id patres de carne Christi exponunt, quod etiam humanitas eius iam glorificata et ad dexteram patris sedens sit adoranda: quod licet pie dicatur, non tamen est verbis et textui proprium. SCANDALUM deducunt a Graeco σκάζω, quod claudico significat: aut etiam ab Hebraeo כשל, quod cadere aut ruere significat. Declarat autem proprie aliquid in via positum, in quod

Testamento, aliis linguis est aliquanto in hoc usu ignotior. Citatur autem sic vetus Testamentum, non inndicato libro, aut eius parte: sicut et locutione, Sicut [?: leg- ] propterea quod illi in Sacris aut religione non alia scripta quam Sacras literas citare soliti erant. Eisdem verbis et hodie Iudaei Sacras literas allegant. Eas vero ac notas habebant, ut si modo unum aut alterum verbum indicassent, iam omnibus constaret, unde id desumpti esset, aut ubi illud dictum contineretur. Sic cum dicitur aliquid scriptum esse, intelligitur tantum de Sacris literis. Sicut D Paulus

esse: non considerantes, ut et supra quoque monui, et exemplis aliquot demonstravi, quod ista nox etiam significet seculum, hoc est, durationem temporis olim finiendi in Christo: in quo aliud seculum coepit, aliaque lex, scilicet spiritus vitae data est. sicut legis veteris abrogationem disertis verbis Deus cum per omnes prophetas, tum vero praecipue per Hieremiam et Ioelem praedixit, et pactum novum promisit surrogandum: quodque illa quae in lege obumbrata, tantum figurae essent rerum futurarum corporis Christi. Hinc Paulus ad Galatas Legem dicit paedagogum ad Christum, et alibi finem

quoque multis ostensum est: et nedum legem caeremonialem esse abrogatam, quod ad iustificationem attinet, verum etiam moralem, hoc est Decalogi opera, siquidem (sicut Deus Hieremiae 31, et Christus Ioan 7, Petrus Actorum 15. et Paulus ut saepe alias, maxime vero Roman. 7 et 8 disertis verbis affirmat) ea nemo praestet, aut praestare queat. Pluraliter עולמים. id est, multa secula. 1. Regum octavo: Aedificando aedificavi habitaculum tibi firmum, ut in eo habites multa secula. Psalmo 77, Num in multa secula repellet Iehova, et non addet

doctoribus tanquam selectum, singulariterque Deo dicatum organon, ad hoc tantum manus sit sepositus. Sic Isaiae 49 de Christo dicitur, quod sit veluti selecta sagitta in pharetra sepositus. Item Paulus Gala. 1 dicit, se ex utero matris esse segregatum ad Evangelion. Hanc separationem aliis verbis exponit Deus Hieremiae: Priusquam te formarem in ventre, cognovi te: et antequam prodires de utero, sanctificavi te, et Prophetam gentibus dedi te. Pharisaei non a separando, sed explicando Scripturam sunt vocati, sed utraque vox et haec Separatus, et altera Vocatus, paulo post magis

certoque homine dicitur Gen. 4, Potuit mihi Deus semen aliud pro Abele, quem interfecit Cainus. ubi semen unicum, filium Adami nomine Sethum indicat. Sensum igitur, aut veram significationem, qua ibi vox semen usurpetur, urget, non autem proprie ipsum nomen. Simul vero respicit, et in suis verbis argumentationeque intelligi vult, non unicam vocem aut sententiam, sed totum illud quasi corpus promissionum de benedicto semine aut Meschia, datum primum Abraamo, deinde sequentib. patriarchis. Ideo etiam utitur voce plurali, Datae sunt promissiones, non unica promissio. In illis vero vox

Vicina prorsus locutio est, quod Christus dicit multos venturos ab Oriente et Occidente, ac convivaturos in caelo cum Abrahamo: contra, filios eius carnales excludendos. Aliqui exponunt per sinum, promissiones datas Abrahamo. Verum melior est altera ratio locutionis: quia et minus dura est in verbis, et praeterea promissiones Abrahamo datas etiam in hac vita amplectimur, ut ea ratione etiam hic agentes pii, in sinu Abrahae esse ac foveri dici queant. Ioann. decimotertio, dicitur Ioannes apostolos [?:- ] ultima coena recubuisse in sinu IESU, et mox incubuisse pectori IESU:

coram te feci, ut iustificeris in sermonibus tuis, et vincas cum iudicaris. ubi significantissima et utilissima Lutheri est interpretatio: qui in enarratione huius Psalmi, hunc vult esse sensum: Tibi sum tantum peccatum. Haec enim sententia et originale peccatum luculenter declarat, et sequentib. verbis textus optime convenit. Neque etiam David in solum Deum, sed et in proximum peccaverat, hoc ipso scelere admisso. Tum porro verbum chata חטא peccare, non raro habitualiter accipitur, pro esse peccatorem aut reum: quomodo et Rom. 3, Omnes peccaverunt,

enim ibi atroces Dei poenae, quibus sit illos pessimos homines perditurus, et plane consumpturus. Sic et Christus Matth. 7, impios per spinas designat, inquiens: Num colligunt de spinis uvas? id est, pravi homines nequeunt bonos fructus ferre. Sic David atrocem malorum calamitatem hisce verbis 2 Sam. 23 describit: Vir autem Belial sicut spina propulsa, quam non accipiunt manu: sed vir accedens ad eas armabitur ferro et hasta aut igne exurentur in ipso loco. Quibus verbis ostendit David, impios perinde austere tractari ac puniri a Deo, sicut spinae ab hominibus severiter

de spinis uvas? id est, pravi homines nequeunt bonos fructus ferre. Sic David atrocem malorum calamitatem hisce verbis 2 Sam. 23 describit: Vir autem Belial sicut spina propulsa, quam non accipiunt manu: sed vir accedens ad eas armabitur ferro et hasta aut igne exurentur in ipso loco. Quibus verbis ostendit David, impios perinde austere tractari ac puniri a Deo, sicut spinae ab hominibus severiter tractantur, igne quidem, si in ipso loco sint exurendae: furca autem et ferro, si alio transferendae. Secundo, Spinae significant omnia adversantia, et extinguentia veram pietatem. Hierem.

Ierem. 23, Non avertetur furor Domini, donec fecerit, et donec statuerit cogitationes cordis sui. Sic et 30 cap. loquitur. id est, donec consilia, quae cogitavit, reipsa exequatur. Psal. 119, Statue servo tuo eloquium tuum. id est, praesta reipsa, quod promisisti verbis. Sic Gen. 26, Tibi et semini tuo dabo omnes terras istas, statuamque iuramentum quod iuravi ad Abraham patrem tuum. id est, reipsa praestabo aut implebo. Sic Gen. 6, Statuam pactum meum tecum. id est, stabiliam, ratum faciam. Deut. 27, Maledictus qui non statuerit verba legis, faciendo

forense vebum esse. De ratificatione emptionum ac venditionum item de foederum confirmatione crebrum est Gen. 23. Surrexitque ager Ephronis cum omnib. adiunctis in possessionem Abramo. Sic saepe dicit Deus, Faciam surgere pactum meum cum hoc aut illo: pro, confirmabo non [?: tum ] verbis, sed et re. Gen. 6. 7 et 26. Surgere, pro covalescere. Dan. 8, Et aegrotavi diebus et surrexi, et feci opus regis. id est, convalescens negocia regia administravi solito more. SURSUM. In caelo sursum, et in-terra deorsum est Deus. Ios. 2. pro ubique facit mirabilia. Act.

locutiones, Dominus est in templo suo, Psalm. 11. 48. Et adorare ad templum Dei, Psalmo 5. 18. 28. 29. et 138. Et Deus dicitur exaudire e templo sancto suo: Psalmo decimooctavo, et sexagesimooctavo. Aliquando totum simul illum cultum vox haec complectitur. Ierem. 7, Nolite considere in verbis mendacibus, dicentes: Templum Domini, templum Domini, templum Domini. Nam Iudaei audientes minas Dei per prophetas civitati Ierosolymae ac populo denunciatas, persuadebant sibi, nequaquam Deum tam severiter esse illam terram vastatutam, potissimum propter duas causas. primum, ne simul

[?: gen- ] Lucae vigesimoprimo: Ierusalem conculcabitur gentilibus, donec compleantur tempora gentium. id est, [?: ] et neglecta erit gens Iudaica, donec tempora [?: ] nis gentilium finientur. Paulus Rom. 11, idem [?: mysteri- ] vicinis verbis eloquitur, inquiens: Obduratio [?: ] Israeli accidit, usquequo plenitudo gentium [?: ] , et sic totus Israel servabitur. Quod ergo Christus dicit. Donec tempora gentium compleantur: hoc [?: P- ] cit, Donec plenitudo gentium introierit. id est,

Item: Si filius nos liberaverit, vere liberi eritis. Siquidem animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus Dei. Haeres itaque Christi ex aqua et spiritu, ac ex Deo ipso renatus fit oportet, alias non potest intrare regnum Dei: quia caro et sanguis non possidebit regnum Dei. Porto institutio verbis facienda est, voluntatem testatoris indicantibus: puta, Lucius Titius mihi haeres esto, aut id genus aliis verbis. L. 1. de haered. instit. Sic Christus ait: Pater, quos dedisti mihi, volo ut ubi sum ego; et illi sint mecum. Item: Ego dispono aut lego vobis; sicut et pater legavit mihi

Dei. Haeres itaque Christi ex aqua et spiritu, ac ex Deo ipso renatus fit oportet, alias non potest intrare regnum Dei: quia caro et sanguis non possidebit regnum Dei. Porto institutio verbis facienda est, voluntatem testatoris indicantibus: puta, Lucius Titius mihi haeres esto, aut id genus aliis verbis. L. 1. de haered. instit. Sic Christus ait: Pater, quos dedisti mihi, volo ut ubi sum ego; et illi sint mecum. Item: Ego dispono aut lego vobis; sicut et pater legavit mihi regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo, et sedeatis super duodecim thronos, iudicantes duodecim

imperia et potestates per Christum conditae sunt Col. 1. id est, summi ac eximii quoque angeli, quibus per metaphoram aut anthropopathiam nomina humanarum dignitatum tribuuntur, ut aliquo modo a nobis intelligi et percipi possint. Heb. 4 monemur de implorando favore ac ope Dei, hisce verbis: Accedamus igitur cum fiducia ad thronum gratiae, ut accipiamus missericordiam, et gratiam reperiamus ad opportunum exxilium: ubi thronum gratiae vocat ipsum Deum [?: ] tem, ac per Christum placatum, quem adiuncto nobis mediatore seu pontifice Christo libere et confideremus

sicut in luctibus tibiae solent. Isa. 5, Tibia et vinum in conviviis eorum. Describuntur nimium lauta et plena luxu convivia, ubi non [?: ] vinum, sed et musica adhiberi solet. Cecinimus vobis vobiis, et non saltastis, etc. usurpat Christus quasi proverbaliter, sumptis verbis ex aliqua triviali cantilena aut [?: ] su puerorum et puellarum: significat autem illi, [?: ] quis nulla ratione, nec dulcibus nec amaris remedis aut castigationibus ad sanitatem revocari potest: ut ipsemet id applicat et explicat.

est cogitare res terrificas. Isa. 33, Cor tuum meditabitur timorem: ubi est scriba? Pone timorem illis Domine, Psal. 9 pro, incute illis timorem alii, doctorem. Pavor eadem ferme vox est, quoad significationem attinet, cum timore. Is. 9, Congregati sunt ad me omnes pavidi in verbis Domini Israelis. i. qui pavent ad verbum Domini. 2 Par. 14, Pavor Iehovae erat super eos. i. Deus conterruerat. 1 Sam. 14, Commota est terra, et fuit in pavore Dei: i. in magna consternatione. Deut. 2, Incipia [?: ] pavorem tuum et formidinem tuam super faciem populo

corripis hominem, et liquescere facis, ut tinea desiderium eius. Crebra est haec similitudo in Sacris literis. Christus monet, non esse thesaurizandas opes in terris, ubi aerugo et tinea corrumpat res, ac fures furentur: sed in caelo, ubi nihil tale sit metuendum: Matth. 6, Luc. 12: Quib. verbis docet, non caduca et fluxa, sed stabilia ac perpetua bona quaerenda esse. Sic Iacob. quoque insultat divitib. quod divitiae eorum, quib. adeo sollicite parcant, intereant, nihilque eis prosint, dicens: Flete divites, quia divitiae vestrae corruptae sunt, et vestimenta vestra a tineis exesa.

portare suas iniquitates, sed illi ita eas portant, non ut aboleant eas: sed potius pereant ac succumbant sub eis. At Christus ita portat, ut etiam tandem hoc triste onus de suo omniumque credentium tergo excussum, in profundum maris abiiciat. Isa. cap. 53 utitur duobus diversis verbis נשא Nasa, et סבל Sabal, in describenda hac portatione et ablatione peccati, eaque repetens inculcat. Significat vero Sabal, idem quod serviliter gestare aut baiulare aliquod grave onus in tergo: quo pulchre

cui Heb. 9 fit mentio: quae proculdubio sua quadam ratione Christum significavit. VACUUS, רק reic, per metaphoram levem simul et malum hominem significat. Vide infra in voce VANUS, et supra in EVACUO, ac INANIS. VADO, aliquando aliis verbis additur, praesertim in Imperativo, tanquam adverbium adhortandi: sicut et apud Latinos, Age et Agite. 2. Samu. 7, Omne quod est in corde tuo, vade et fac, quia Dominus est tecum: pro, age, fac, ne dubites. In Hebr. est לך lech. Aliquando

cadavera eo congesta fuere. Sicut praedicit. Ierem. cap. 7. Cur vero, et quomodo inde sit nomen Gehennae sumptum, supra in ea voce declaratum est. Valles scindentur, Mich. 1. praedicuntur horribiles poenae severissimi iudicii Dei, quibus erat Israelitas castigaturus, hisce verbis: Quoniam ecce egredietur Dominus de loco suo, et descendens calcabit super excelsa terrae, liquefientque montes sub illo, et valles scindentur, sicut cera a facie ignis, et sicut aquae actae in praeceps. Quae tantum hypotyposi quadam amplificie magnitudinem poenarum, non quod haec ad verbum

Dei fuisse quoddam praecipere. semper enim cum inquit, Dixit Deus: mox subiicit quid dixerit, nempe Fiat lux. Fiat firmamentum, Congregentur aquae, Germinet terra herbam virentem, Fiant luminaria in firmamento caeli, Producant a quae pisces, Producat terra animalia, etc. Quibus verbis disertissime ostendit Moyses illud dicere Dei fuisse merum, sed tamen efficax mare ac praecipere. Sic et Centurio in illa sua magna [?: ] Christo laudata fide inquit: Dic tantum verbum, et [?: ] nabitur puer meus. ubi Dicere verbum, nihil aliud est [?:

queat: ideoque si vis eius vim pernosse, cognosce in ipso originario textu ac sermone, et ex eorum explicatione qua id possunt exponere. Sic saepe solent versores aliqua vocabula aliarum linguarum retinere (ut exempli gratia, in Daniele Maozim, Meschiam, et similia) quae non possunt uno aut paucis verbis commode reddere. Posset et illa causa esse, quôd saepissime nomen Dei in Sacris literis pro ipso Deo ponitur: ut Isaiae trigesimo: Nomen Dei venit de longinquo: id est, ipsemet Deus. Hisce igitur ob causas, et quas prius indicavi, nempe communem consuetudinem, et quo statim ipso nomine

duorum aut trium testium stabit omne verbum. Exod. 18. Cum est eis aliquod verbum, veniunt ad me. id est, causa, lis, negotium. Deuteronomii 19, Hoc est verbum homicidae. id est, causa. 1. Reg. 11. Hoc est verbum ob quod levavit manum suam contra regem. 2. Regum 22. Requirite Iehovam super verbis libri huius. id est, causa huius libri, vel potius propter minas eius. Num. 16, praeter mortuos super verbum Corach. id est, propter causam aut seditionem Corach. Act. 15. Convenerunt Apostoli et seniores, ut viderent super verbo hoc. Sexto, significat factum quodpiam, aut similem rem

et res quascunque. Sic saepissime alias, ut Genesis 40. Et fuit post verba ista, ut peccarent duo ministri Pharaonis. Haec locutio valde crebro repetitur: Isaiae 39. Non fuit verbum quod non ostenderet eis Ezekias in tota domo sua, et toto dominio suo. Octavo, valde crebro Verbum pro re verbis significata aut comprehensa ponitur. Actorum 5. Nos sumus testes horum verborum. id est, harum rerum quas accidisse diximus. Sequentur infra plura exempla. ¶ Nunc de variis locutionibus huius vocis agamus. Verborum dominus. id est, habens negocium dubium, aut litem. Exodi 24. Qui

facit ascendere dolorem: Proverbiorum 15. id est, acerbum, asperum. Vir verborum, facundus dicitur. Exodi quarto: Non sum vir verborum. id est, disertus: dicit de se Moyses ad Deum. Postulaverunt a nobis verba cantici, Psalmo centesimo trigesimoseptimo. id est, cantica sibi cantari. Verbis alicuius laudare Deum: id est, eius hymnis. 2. Paralipomenon 29. Ut laudarent Iehovam verbis Davidis. Verba iniquitatum praevaluerunt nobis: Psalmo sexagesimo quinto. id est, iniquitates nostrae nos pessundant. Sic Verbum praevaricationis, pro praevaricatione. Exodi

dicitur. Exodi quarto: Non sum vir verborum. id est, disertus: dicit de se Moyses ad Deum. Postulaverunt a nobis verba cantici, Psalmo centesimo trigesimoseptimo. id est, cantica sibi cantari. Verbis alicuius laudare Deum: id est, eius hymnis. 2. Paralipomenon 29. Ut laudarent Iehovam verbis Davidis. Verba iniquitatum praevaluerunt nobis: Psalmo sexagesimo quinto. id est, iniquitates nostrae nos pessundant. Sic Verbum praevaricationis, pro praevaricatione. Exodi vigesimosecundo. Verba signorum,

1. pro, Deus loquutus est ad Haggaeum, et per ipsum ad populum. Sic 1. Regum 16. Verbum Iehovae fuit per manum Iehu prophetae super Basan.Sic, Verbum quod ostendit mihi Deus, Ieremiae trigesimo octavo. id est, prophetia et minae. Verbum aut Verba saepe ponuntur pro ipsis rebus quae verbis sunt comprehensae. Verbum dicitur appropinquare, cum id accidit quod Deus praedixit suis verbis. Ezechielis duodecimo, Appropinquaverunt dies illi, et verbum omnis visionis. Ponitur ergo hic, et saepe alias verbum, pro re verbis designata. Sic Psalmo 148, Ventus turbinis faciens

fuit per manum Iehu prophetae super Basan.Sic, Verbum quod ostendit mihi Deus, Ieremiae trigesimo octavo. id est, prophetia et minae. Verbum aut Verba saepe ponuntur pro ipsis rebus quae verbis sunt comprehensae. Verbum dicitur appropinquare, cum id accidit quod Deus praedixit suis verbis. Ezechielis duodecimo, Appropinquaverunt dies illi, et verbum omnis visionis. Ponitur ergo hic, et saepe alias verbum, pro re verbis designata. Sic Psalmo 148, Ventus turbinis faciens verbum eius. id est, ipsam rem mandatam. Secundo Samuelis decimoquarto: Feci verbum hoc. Isaiae 42

Verbum aut Verba saepe ponuntur pro ipsis rebus quae verbis sunt comprehensae. Verbum dicitur appropinquare, cum id accidit quod Deus praedixit suis verbis. Ezechielis duodecimo, Appropinquaverunt dies illi, et verbum omnis visionis. Ponitur ergo hic, et saepe alias verbum, pro re verbis designata. Sic Psalmo 148, Ventus turbinis faciens verbum eius. id est, ipsam rem mandatam. Secundo Samuelis decimoquarto: Feci verbum hoc. Isaiae 42 Haec verba faciam eis, et non derelinquam eos. Deuteron. quarto: Cum invenerint te omnia verba ista. Cogitationes notat Ezechielis

alioquo, est, eum loqui cum illo: Et fuit verbum Samuelis universo Israeli. Sic 2. Sam. 3. Verbum Abner fuit cum senioribus Israelis: pro, collocutus est, egitque cum illis. 1. Reg. 1, Et fuerunt verba eius cum Ioab filio serviae. Suscitare aut excitare verbum, est, re praestare, quod verbis promiseris. secundo Samuelis septimo: Suscita verbum tuum. id est, ut mox subiicit, Fac quod pollicitus es. Sic Ieremiae vigesimonono: suscitabo super vos verbum meum bonum. id est, praestabo promissionem bonam, quam vobis loquutus sum. [?: ] te vobiscum verba, et

legatos regi exulanti, omnium voto eum revocari. [?: V- ] fac verba populi ad Deum: Exod. decimo octavo. id est, refer ad Deum. Sic secundae Samuelis decimoquinto. Morabor in campestribus, donec venerit verbum a vobis ad renunciandum mihi. Aliquando Verbum significat, rem ipsam verbis indicatam fieri paulo antea, et etiam in verbo Venio indicavi. Psalmo 150, et Iudicum decimotertio. Iuxta verbum alicuius aliquid [?: ] ri. 1 Reg. 12: Reversi sunt, ut abirent iuxta verbum Iehovae. i. sicut Dominus illis mandaverat. Secundum verba alicuius. Genesis 39:

Venio indicavi. Psalmo 150, et Iudicum decimotertio. Iuxta verbum alicuius aliquid [?: ] ri. 1 Reg. 12: Reversi sunt, ut abirent iuxta verbum Iehovae. i. sicut Dominus illis mandaverat. Secundum verba alicuius. Genesis 39: Alloquuta est eum iuxta verba haec: pro, hisce fere verbis. Nehem. sexto: Audictur a rege secundum verba haec: id est, narrabuntur regi talia. Et mox: Non est factum secundum verba haec quae tu dicis. primo Regum 17: Vivit Iehova, non pluet nisi secundum verbum meum. id est, nisi me orante Deum, et [?: ] dicente populo ac regi. Sic

in suo Hebraeo titulo, Verba dierum regum Iuda aut Israel: id est, acta ac gesta singulorum temporum vel vitae alicuius illorum regum. Sic illi vocant Annales aut Chronica sua. Aliquando verba simpliciter ac sine additamento historiam significant. secundo Paralipomenon vigesimo: Scripta sunt in verbis Iehu fili Annani. id est, in eius historia, aut etiam gestis. Sic 1 Paralipomen. vigesimonono: Scripta sunt in verbis Samuelis videntis, et in verbis Nathan prophetae, et in verbis Gad videntis. id est, in eorum historiis. Sic initio libri Nehemiae est titulus, Verba Nehemiae filii

illorum regum. Sic illi vocant Annales aut Chronica sua. Aliquando verba simpliciter ac sine additamento historiam significant. secundo Paralipomenon vigesimo: Scripta sunt in verbis Iehu fili Annani. id est, in eius historia, aut etiam gestis. Sic 1 Paralipomen. vigesimonono: Scripta sunt in verbis Samuelis videntis, et in verbis Nathan prophetae, et in verbis Gad videntis. id est, in eorum historiis. Sic initio libri Nehemiae est titulus, Verba Nehemiae filii Hachaliae, etc. id est, historia. Sic, Verba Ieremiae. In verbis alicuius aliquid facere. Ingressi sunt Levitae

Annales aut Chronica sua. Aliquando verba simpliciter ac sine additamento historiam significant. secundo Paralipomenon vigesimo: Scripta sunt in verbis Iehu fili Annani. id est, in eius historia, aut etiam gestis. Sic 1 Paralipomen. vigesimonono: Scripta sunt in verbis Samuelis videntis, et in verbis Nathan prophetae, et in verbis Gad videntis. id est, in eorum historiis. Sic initio libri Nehemiae est titulus, Verba Nehemiae filii Hachaliae, etc. id est, historia. Sic, Verba Ieremiae. In verbis alicuius aliquid facere. Ingressi sunt Levitae in mandato regis, in verbis

verba simpliciter ac sine additamento historiam significant. secundo Paralipomenon vigesimo: Scripta sunt in verbis Iehu fili Annani. id est, in eius historia, aut etiam gestis. Sic 1 Paralipomen. vigesimonono: Scripta sunt in verbis Samuelis videntis, et in verbis Nathan prophetae, et in verbis Gad videntis. id est, in eorum historiis. Sic initio libri Nehemiae est titulus, Verba Nehemiae filii Hachaliae, etc. id est, historia. Sic, Verba Ieremiae. In verbis alicuius aliquid facere. Ingressi sunt Levitae in mandato regis, in verbis Iehovae, ad mundandum templum: id

Sic 1 Paralipomen. vigesimonono: Scripta sunt in verbis Samuelis videntis, et in verbis Nathan prophetae, et in verbis Gad videntis. id est, in eorum historiis. Sic initio libri Nehemiae est titulus, Verba Nehemiae filii Hachaliae, etc. id est, historia. Sic, Verba Ieremiae. In verbis alicuius aliquid facere. Ingressi sunt Levitae in mandato regis, in verbis Iehovae, ad mundandum templum: id est, secundum mandatum ac praescriptum Iehovae. primo Regum vigesimo: Dixit ad proximum suum, in verbo Iehovae percute me: id est, ex mandato Iehovae. Sic primo Regum

et in verbis Nathan prophetae, et in verbis Gad videntis. id est, in eorum historiis. Sic initio libri Nehemiae est titulus, Verba Nehemiae filii Hachaliae, etc. id est, historia. Sic, Verba Ieremiae. In verbis alicuius aliquid facere. Ingressi sunt Levitae in mandato regis, in verbis Iehovae, ad mundandum templum: id est, secundum mandatum ac praescriptum Iehovae. primo Regum vigesimo: Dixit ad proximum suum, in verbo Iehovae percute me: id est, ex mandato Iehovae. Sic primo Regum decimotertio: Verbum enim fuit ad me in verbis Iehovae. id est, iniunctum mihi fuit

Ingressi sunt Levitae in mandato regis, in verbis Iehovae, ad mundandum templum: id est, secundum mandatum ac praescriptum Iehovae. primo Regum vigesimo: Dixit ad proximum suum, in verbo Iehovae percute me: id est, ex mandato Iehovae. Sic primo Regum decimotertio: Verbum enim fuit ad me in verbis Iehovae. id est, iniunctum mihi fuit nomine et mandato Dei, ne ederem ibi. Primo Samuelis tertio: Manifestaverat se Iehova illi in Silo in verbis Iehova: id: id est, annuncians et mandans illi arcana quaedam, quae nomine Dei populo renunciaret. In verbo [?: Bala- ] fecisti

vigesimo: Dixit ad proximum suum, in verbo Iehovae percute me: id est, ex mandato Iehovae. Sic primo Regum decimotertio: Verbum enim fuit ad me in verbis Iehovae. id est, iniunctum mihi fuit nomine et mandato Dei, ne ederem ibi. Primo Samuelis tertio: Manifestaverat se Iehova illi in Silo in verbis Iehova: id: id est, annuncians et mandans illi arcana quaedam, quae nomine Dei populo renunciaret. In verbo [?: Bala- ] fecisti illud: Numeri trigesimoprimo. id est, consilio de [?: s--su ] . Ezechielis tertio: Vade et loquere in verbis meis. Esther primo:

se Iehova illi in Silo in verbis Iehova: id: id est, annuncians et mandans illi arcana quaedam, quae nomine Dei populo renunciaret. In verbo [?: Bala- ] fecisti illud: Numeri trigesimoprimo. id est, consilio de [?: s--su ] . Ezechielis tertio: Vade et loquere in verbis meis. Esther primo: Renuit regina venire in verbo regis. Sic ferme dicunt Latini, Saluta illum meis verbis, Dic illi meis verbis, etc. id est, meo nomine ac mandato, et quasi mea verba illi referens. 1. Thess. 4, Hoc vobis dicimus in verbo Domini: id est, nomine Dei, et ex

Dei populo renunciaret. In verbo [?: Bala- ] fecisti illud: Numeri trigesimoprimo. id est, consilio de [?: s--su ] . Ezechielis tertio: Vade et loquere in verbis meis. Esther primo: Renuit regina venire in verbo regis. Sic ferme dicunt Latini, Saluta illum meis verbis, Dic illi meis verbis, etc. id est, meo nomine ac mandato, et quasi mea verba illi referens. 1. Thess. 4, Hoc vobis dicimus in verbo Domini: id est, nomine Dei, et ex verbo ac doctrina eius. Videns in verbis Dei. 1. Paralip. 25. Omnes isti erant filii Heman, videntis regis

In verbo [?: Bala- ] fecisti illud: Numeri trigesimoprimo. id est, consilio de [?: s--su ] . Ezechielis tertio: Vade et loquere in verbis meis. Esther primo: Renuit regina venire in verbo regis. Sic ferme dicunt Latini, Saluta illum meis verbis, Dic illi meis verbis, etc. id est, meo nomine ac mandato, et quasi mea verba illi referens. 1. Thess. 4, Hoc vobis dicimus in verbo Domini: id est, nomine Dei, et ex verbo ac doctrina eius. Videns in verbis Dei. 1. Paralip. 25. Omnes isti erant filii Heman, videntis regis in verbis Dei, ad

regina venire in verbo regis. Sic ferme dicunt Latini, Saluta illum meis verbis, Dic illi meis verbis, etc. id est, meo nomine ac mandato, et quasi mea verba illi referens. 1. Thess. 4, Hoc vobis dicimus in verbo Domini: id est, nomine Dei, et ex verbo ac doctrina eius. Videns in verbis Dei. 1. Paralip. 25. Omnes isti erant filii Heman, videntis regis in verbis Dei, ad exaltandum cornu. id est, erant regi a rebus divinis, erant illius concionatores, etc. Verbum aliquando sententiosum dictum aut proverbium sonat, sicut et apud Latinos. Ioan. 4, In hoc est

Dic illi meis verbis, etc. id est, meo nomine ac mandato, et quasi mea verba illi referens. 1. Thess. 4, Hoc vobis dicimus in verbo Domini: id est, nomine Dei, et ex verbo ac doctrina eius. Videns in verbis Dei. 1. Paralip. 25. Omnes isti erant filii Heman, videntis regis in verbis Dei, ad exaltandum cornu. id est, erant regi a rebus divinis, erant illius concionatores, etc. Verbum aliquando sententiosum dictum aut proverbium sonat, sicut et apud Latinos. Ioan. 4, In hoc est verbum verum, quod alius sit qui seminat, et alius qui metit. Aliquando Unum

Tit. 1. Verbum sanctum: Psal. 105, [?: Me- ] fuit verbi sancti sui. Baruc. 4, Veniunt collecti ab Oriente usque ad Occidentem, in verbo sancto gaudentes, in honorem Dei. Item cap. 5. Disciplina: Ier. 35, Nunquid non recipietis disciplinam, ut obediatis verbis meis? Disciplinae via, synecdochice pro verbo Dei: Baruc. 3. Mandata vitae: Baruc. 3. Audi Israel mandata vitae. Verbum vitae, et verba vitae aeternae. Sic Petrus ad Christum, Domine verba vitae aeternae habes: hoc est, quae et adnunciant, et impertiunt vitam aeternam. Sic et Act-.

Vir sapiens videbit nomen tuum. id est, te in agendo timebit. Sic Psalmus dicit: Non est Deus ante oculos eorum. Vidisti virum industrium in opere suo, coram regibus stabit. Prov. 22. id est, si talis quispiam sit, perveniet certe ad magnas functiones. Proverb. 29. Vidisti virum praecipitem in verbis suis, maior spes est de stulto quam de eo. Vidisti virum sapientem in oculis suis. Sic ferme usurpant Latini aliquando, Videas aliquem externa specie simplicem, at intus astutissimum, id est, reperiuntur aut existunt tales. Sic etiam dicunt, Est videre aliquos, etc. Videre

doctrina ponitur per metaphoram. Gen. 49, tribus Iudae homines dicuntur loturi vestimenta sua in vino, et habituri oculos rubros ex vino, et dentes albos ex lacte. i. abundaturi esse vino et lacte, ob loci aut soli fertilitatem. Deut. 32 nativa malitia aut originale peccatum Israelitarum hisce verbis depingitur: Quoniam de vinea Sodomae vitis eorum, et de aruis Gomorrhae: uva eorum uva fellis, et botri amaritudinum eis. Venenum aspidum vinum eorum, et fel draconum crudele. Quasi diceret: Et propagati aut progeniti estis ex pessima stirpe corrupti Adami, et protulistis pessimos ac

Ibidem: Deus personam hominis non accipit. id est, cuiusquam. Voci Vir valde crebro adiungitur nomen substantivum genitivi casus, iuxta constructionem possessoris, qui tamen genitivus plerunque rem possessam significat: ut, Vir verborum, Exodi 4 Non sum vir verborum. id est, qui abundem verbis, aut sim facundus. Vir virtutis. Gen. 47, Si sunt inter eos viri virtutis, praefice eos meis pecoribus. Sic Vir vitutis Par. 11. pro, robustissimus. Viri pecoris, Gen. 46. id est abundantes re pecuaria, possidentes pecora. Vir pecoris. Gen. 9. Noach coepit esse vir terrae. id

significat populum Israeliticum. Psa. 80. ubi prolixe agitur, quomodo sit ex Aegypto traducta, locus ei repurgatus, plantata creverit, et denique sit horribiliter Deo connivente a feris vastata. Porro Deuteronomii 32. corrupta natura ac origo Iudaeorum, ipsum nempe originale peccatum, hisce verbis describitur: Quoniam de vinea Sodomae vitis eorum, atque de arvis Gomorrhae vita eorum, uvae fellis et botri amaritudinum eis. Solent plantantes vineta, summo studio conquirere optimas species vitium, etiamsi ex longinquo afferendae sint, quo inde etiam optimum genus vini copiosissime

Umbrae, utcunque adumbrare ac delineare illud ineffabile mysterium creantis Dei, humanitatem Christi de divae Virginis corpore, seu in eo efficientis. Qua [?: ] dubito idem esse Obumbrabit, quod praecedens [?: ] : ut ita consueto Hebraismo idem bis dicatur diversis verbis. Huic maximi momenti ἐπισκιάσες verbo in hoc loco, similimum est re ac significatione verbum [?: ] , quin et sono pene ipso convenire videntur. Quo verbo utitur Apostolus secundae ad Corinthios [?:---o ] ,

quarto disserit: id est, de consensu animorum [?: ] sententiae ab uno Spiritu sancto proficiscente. Illam [?:-que ] perfectionem aut consummationem in unum, [?: ] [?: qu- ] Christus loquitur, videtur Apostolus [?: expone- ] illis verbis: Donec evadamus omnes in unitatem [?: ] , et agnitionis filii Dei in virum perfectum in men [?:-am ] staturae adulti Christi. Unum esse cum aliquo, signi [?: ] interdum parem esse, aut aequali conditione. Gala 3. Omnes vos, sive Graeci, Hebraei aut

et margaritas porcis exponeret: ut vere ad illius columbae argentatae modum, cuius posteriora specie auri splendentis irradiantia, Scripturae divinae prima quaeque argento fulgerent, et auro occultiore rutilarent. Recte itaque procuratum est, ut eloquiorum illa castitas a promiscuis cunctorum verbis, abdito suo quasi quodam velamine pudicitiae contegeretur: ac divina optime dispensatione provisum est, ut Scripta ipsa ita tegerentur, caelestibus obumbrata mysteriis, sicut secreto suo divinitas operiebatur. Igitur cum in libris Sanctis, oculi Domini, uterus Domini, pedes Domini, arma

hostia igni tradita consumebatur. Chrisma, unctio. Eucharistia, gratia. Symbolum, collatio aut pactum, vel complacitum, quod sit homini cum Deo. Hymnus, carmen in laudem Dei. Antiphona, vox reciproca. Pentateuchum, quinque volumina: id est, Moysi libri quinque, de quibus dicit Apostolus, Quinque verbis velle se in Ecclesia loqui. Exodus, exitus, vel egressus, scilicet populi Israel. Deuteronomion, secunda lex, in quo est Evangelicae legis praefiguratio. Paralipomenon, praetermissorum, vel reliquorum: id est, quod historiae inibi contingantur, quae in Regum libris praetermissae sunt.

Fovea, et Fodio ib. 47 fodere foveam ib. 54 fodi foveam impio ib. 70 in Foveam descendere, seu foveam videre 347. 7 et 8 Frangere ib. 43 fractio panis ib. 60 frangere aliquem aut aliquos verbis 348. 2 Frater ib. 24 fratres et sorores qui olim dicti ib. 46 Fraus ib. 63 in Fraude ambulare 349. 1 Fremere, et fremitus ib. 3 Frenum, et frenare ib. 19 Frigus, et

loqui cum aliquo bona 586. 5 loqui ore cum alterius ore ib. 9 loqui verba sua ib. [?: ] loqui verba alicuius aliquid ib. 14. [?: ] loqui verba cantici ib. 16. 17 loqui in verbis alicuius ib. [?: ] loquendo loqui ibi. [?: ] loqui humanum, aut humano [?: mor- ] ib. 29 loqui aut dicere patrem ibi. 33

ib. 35 Verbum 1247. 4 verbum dicere 1248. 7 verborum Dominus 1250. 55 verborum occasiones ib. 57 verbum doloris ib. 59 verborum vir ib. 61 verba cantici ib. 63 verbis alicuius laudare Deum ib. 65 verba iniquitatum ib. 67 verbum praevaricationis ib. 69 verba signorum ib. 70 verba ieiuniorum 1:51.2 verba labiorum ibid. verbum operis mali

excitare ib. [?: ] verbum alicuius venire ad aliquem ibid. 47. 48 verbum venire ib. 56 iuxta Verbum alicuius aliquid fieri ib. 59. 60 secundum Verba alicuius ib. 62 [?: ] in Verbis alicuius aliquid facere 1253. 21 verbum Dei crescere et multiplicari ib. 55 verbum vitae ibid. 57 verrbi dux ibid. 69

382. 24 Novate vobis novale, etc. 1117. 10 6. Dicit Propheta se plenum esse furore Dei, ut vix continere possit, etc. 903. 4. 5 7 Nolite confidere in verbis mendacibus, dicentes, Templum, etc. 1193. 6. 7 8 Confusione non sunt confusi, et erubescere nesciunt 159. 57 9 Mors ascendit per fenestras nostras, ingressa est in palatia nostra, ut extirpet parvulos 681. 47 11 Mittamus lignum in

1139. 22 Et pertransibit gladius animam tuam 362. 41 3 Omnis vallis implebitur, et omnis mons et collis reddetur humilis 823. 8. 9 etc. Et facite fructus dignos poenitentia 350. 59. 60 4 Et omnes mirabantur super verbis gratiae eius. vide VERBUM. 5 Discede a me, quia peccator sum 1079. 62 7 Et ecce mulier in civitate, quae erat peccatrix 853. 55 56 Remissa sunt ei peccata multa, quia, etc. 232 16 8 Fructum afferunt in patientia 837.

imputatio divina et humana duobus discriminibus discernuntur ib. [?:-4 ] imputatio humanae iustitiae, aut non imputatio iniustitiae, cur adeo [?: ] hil, divina vero plurimum, vel potius infinitum valeat [?: 4-6 ] 27 de verbis Indicationis et noticiae ad Deum relatis, regula 444. 43 incantator 441 45 incestum quomodo Paulus [?: Sa--e ] ad interitum carnis tradiderit [?: 10- ] . 47 increpationes Dei reales 444. 43 incredulitas ut in

quare pro inscitia aut absentia verae doctrinae ponatur 740. 26 cur pro rebus adversis ibid. 41 noticiae verba quid Hebraeis ut plurimum significent 405. 50 noticiae verba et nomina in Sacris literis quid significent 732. 64 de Noticiae verbis ac nominibus regula 326. 52 noticiae naturales 558. 67 noticia suiipsius Dei donum est 10. 18 noticia Dei, quae quidem hominib. contingit, triplex. quaere in verbo NOVI. noticia Dei non naturalis 558. 67 noticias de

nobis peccata, quomodo dicatur 1030. 44 remissio peccatorum gratuita teste Dominico Soto 16 55 etc. remissio peccatorum, aliaque beneficia Christi, nequaquam Novum testamentum vocari debent 340. 20 renascendi, renovandi et regenerandi verbis, cur sacra Scriptura utatur 1030. 60 etc. regeneratio latius patet renovatione 1031. 70 et 1032. 1 etc. renibus cur rationales et religiosi motus tribuantur 1302 49 renovatio seu conversio piorum cur dicatur creatio 188.

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report