Your search found 818 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 302-448:

non imputans eis peccata, iustos faciat, aut gratis per remissionem peccatorum iustificet. Nec tamen tantum aliquas sacras voces ac res adversarii male descripserunt: sed etiam in universum tum cognitionem linguarum ut noxiam impediverunt: tum etiam scrutationem fontium Hebraei ac Graeci improbant, dum contendunt inde haereses exoriri: et severissime, atque adeo sub anathemate praecipiunt, ut omnes in sola veteri seu vulgata versione acquiescant, nec ulla alia pro authentica habeatur. At patres contra, in omni dubio Scripturae, ad Graecos Hebraeosque fontes recurrendum esse

acquiescant, nec ulla alia pro authentica habeatur. At patres contra, in omni dubio Scripturae, ad Graecos Hebraeosque fontes recurrendum esse censent. Quare etiam ius Canonicum citat Augustinum, ita dicentem: Ut veterum librorum fides de Hebraeis voluminibus examinanda est, ita novorum veritas Graeci sermonis normam desiderat. Item in Viennensi concilio (quod refertur Clem. lib. 2. tit. de magistris) solicite statuit authoritas Ecclesiastica, de parandis trium linguarum doctoribus. Huic adiiciunt etiam illam nefariam fraudem, quod iam tum Latina, tum etiam vulgaris linguae

divinitus allectus est: Anno Domini M. D. LXVII. A A, vel AB, Latini interpretes ponunt pro Hebraeo מן Min: Graeci plerumque ἀπὸ, aut etiam ὑπὸ. Varia autem habent istae praepositiones significata, usus, aut etiam abusus in omnibus linguis: de quibus rudior auditor monendus est, etiamsi multi eorum non minus in prophanis

raro ignota nobis dicuntur, similitudine aut Metaphora quadam: quia negocia aut res nobis ignotae veluti abscondisse se a nobis videntur, ut eas cernere non possimus. Aut ponitur per Metalepsin, vel Synecdochen, verbum causae pro effectu: occulatio enim causa ignorantiae est. Sic et Latini ac Graeci dicunt, aliquem aliquid latêre, pro ignorari ab eo: quasi illud ignoratum se coram eo abscondisset, ac latitaret. 1. Reg 10 2 Par. 9. Non fuit verbum absconditum a rege Salomone: pro, nihil eum latuit, nihil ille ignoravit, omnia scivit, ad omnia quaesita reginae respondere potuit. Sic

ad bellum, ac redeuntem. 1. Reg. 20. Ne glorietur accinctus sicut discinctus. quia victor deponens gladium, certus est de victoria: sed accingens se gladio, seu vadens ad bellum, est incertus an vel vincet, vel etiam vivus tantum redibit. Videtur fuisse proverbium illi genti usitatum: sicut est Graecis, Ante victoriam triumphum canere. Accingens se cingulo dicitur is, qui iam idoneus est ad bellum, 2. Reg. 3. Congregaverunt se ab omni accingente se cingulo: scilicet militari, de quo gladius pendet. Celebre est etiam Romanis Cingulum militare, de qua re infra in voce CINGULUM.

εἰς, ad praedicationem: pro, praedicante Iona. Vulgata habet, In praedicatione Ionae: ubi praedicatio est causa, non scopus aut finis conversionis. Illud quoque hic sciendum est. Hebraeam literam ל lamed, pro qua saepe posuerunt Graeci εἰς, crebro admodum esse articulum Genitivi casus: ut initio ferme omnium Psalmorum legitur, Psalmus Le David, id est, Davidis: ut bene possit in eo loco exponi, Confessio fit salutis, aut de salute. Dicetur autem de loco ad Rom. 10, infra in voce

communis, ille vero tantum hominibus proprius. quomodo et Iuvenalis distinguit:
Sensum a caelesti demissum traximus arce,
Cuius egent prona et terram spectantia: mundi
Principio indulsit communis conditor illis
Tantum animas, nobis animum quoque. — Graeci vocant νοῦν, quem etiam solum dicit Aristoteles ab extra intrare in hominem. Accipiunt illi vocem hanc etiam pro eius affectu: id est, pro sententia, scopo, aut mente. Atque hac etiam significatione tantum vox Animus crebro in sacris literis

ANTE aliquos esse, significat aliquando, ducem esse. 1 Par 19, Sophach erat ante eos. Alia huius praepositionis idiomata in CORAM exponemus. ANTICHRISTUS, idem valet quod, vel qui se confert Christo, aut etiam adversatur Christo. Nam αιτὶ Graecis in compositione, non solum adversationem, sed etiam quasi exaequationem et collationem denotat: sicut saepe Homero ἀντίθεος. Dicit autem Iohannes, multos Antichristos esse, vocans omnes seductores Antichristos, quia omnes sese Christo opponunt:

et mercatores, idem sunt Zophoniae 1. Argentei, vocantur maiora quaedam numismata argentea, Gen. 20. Iudicum 17. pro talibus 30 prodidit Iudas Christum. Cuius vero precii fuerit unus argenteus, et an plures eius species fuerint, non facile est statuere. Camerarius in libro de Numismatis graecis et latinis, ita de illis scribit: Αργύρια sunt in Evangelica historia, atq. his XXX acceptis a Iuda Christum salvatorem nostrum proditum legitur. Haec didicimus de Graecorum commentariis, singula valuisse denariis centenis: id est. una mina

in historia Evangelica, decem coronati. Veniit igitur Christus coronatis circiter 300. Porro Beza super Matthaeum, videtur de hac illius sententia addubitare, cuius verba adscribo: Argenteos numos, ἀργύρια. Ita legitur in omnibus Graecis codicibus: et non dubium est, quin ἀργὺρια vocet, quae Hebraei כספים chesapem, sive denarios Romanos intelligas sive siclos Hebraeos, sive tetradrachma Attica. Iosephus autem lib. Antiquitatum 2,

eum qui nostram precationem publice clareque factam non intelligit, esse nobis barbarum et nos vicissim ei. Sic Psal. 114. dicitur. In exitu Israel de Aegypto, et domus Iacob de populo barbaro. Tertio barbarus incultum, agrestrem et ferum hominem significat. Hac ratione primum Graeci, deinde et Romani, omnes alias gentes barbaras, id est, incultas vocarunt. Sic et hodie Itali alias gentes prae se ut barbaras, id est, minus cultas ac humanas, et minus ingeniosas contemnunt. BASAN, fuit et regio quae Gigantum dicta est, Deut. 3. et civitas regni Og, ibidem et

prorsus significationem habet verbum Maledicere, de quo suo loco. In primo Genes. aliquoties dicitur, Deum benedixisse tum homini, tum et aliis animalibus: quod significat, illum eas efficaces potentesque in suo genere effecisse, tum ad procreationem, tum et ad alia sua opera ac officia. Graeci dicunt benedicere et maledicere aliquem, Latini alicui: Hebraei et cum Accusativo et cum Dativo construunt. Denique Benedicere per antiphrasin significat etiam maledicere, aut execrari. 1. Reg. 21 Iob. 1. 2. Si forte benedixerunt filii mei. Item: Benedic Domino, et morere. Thomas de

primum quidem ex novo Testamento haustam, deinde ex veteri, ubi simul etiam ipsae originales voces Graeca et Hebraea explicabuntur: tametsi non ita perspicue hasce duas significationes distinguant ac explicent. Sentit igitur Hieronymus, εὐδοκίαν esse Graecis novam vocem, quam primum LXX excogitarint, ut possent exprimere Hebraeum רצון Razon. vult vero εὐδοκίαν dici, ubi quid non solum placuit, sed et recte placuit. Verum certum est verbum

itidem legit libro adversus Iudaeos decimo, cap 14. Uterque secutus videtur Tertullianum, qui libro contra Praxean legit, In quem bene sensi. et hic sequutus est, ut opinor, Irenaeum, qui frequenter hoc modo loquitur. nam εὐδοκεῖν id Graecis sonat, unde illis εὐδόκημοι dicuntur celebres, et de quibus magnifica est opinio. Idem in 11 Matth. Et placitum fuit) ἐγένετο εὐδοκία id est, fuit bona voluntas, sive beneplacitum. Hoc

per Beneplacitum habuit, complacuit. Et in hac constructione non multum differt a verbo רצה Raza, cum Beth constructo. quod bonam voluntatem habere significat. siquidem Beneplacitum habere; et Bonam voluntatem habere, propemodum idem significant. Ideo etiam Graeci utrunque verbo εὐδοκεῖν reddiderunt. Sed videamus iam exempla. Genes. 34. Nec cunctatus est iuvenis facere remissam, quia beneplacitum habebat in filia Iacob. Num. 14. Si beneplacitum habuerit in nobis Iehova, introducet nos in terram istam.

Cadere significat mori, aut interire, quod qui interficiuntur, mortui concidunt. et alioqui homines dum vivunt ac valent, stare et ambulare solent: at ubi moriuntur, destituti viribus concidunt. 1. Corinth. 10. Ceciderunt uno die 23 millia: id est, interierunt. Quae metaphora etiam Latinis ac Graecis est receptissima. 2. Reg 14, et 2. Par. 25. Ne cadas tu, et Iudas tecum. Hinc illud creberrimum Scripturae, Cadere in gladio. Psal. 78, Sacerdotes eorum in gladio ceciderunt. Tertio, cadere significat per metaphoram idem quod peccare: quia est Spititualis quidam

24. 2. Sam. 9. Respexisti super canem mortuum, similem mei. ubi itidem ponitur pro re vilissima. In eodem sensu est et Matth. 15. Non est bonum sumere panem filiorum, et proiicere canibus. Usitatum porro est in omnibus ferme linguis ac gentibus, ut canis vilem ac ociosum hominem significet. Sic Graeci suos cynicos, ob impudentiam et mordacitatem vocârunt: sic Helena. Iliad. 6. semet nominat, loquens cum Hectore. Hinc et Caput canis, pro re vilissima: 2. Sam. 3, Nunquid ego caput canis sum? id est, dux aut gubernator canum, vel alioqui res vilis aut abiecta, ut caput canis, in quo

caput non raro dolorem et ignominiam significat. Sed non usitato tegmine, verum pallio, ac penitus. Ierem. 14. Pudore affecti sunt agricolae, obtexerunt caput suum: quia qui ignominia sunt affecti, nec volunt alios intueri, nec ab aliis in faciem respici sustinent, eoque tegunt faciem. Sic Graeci dixerunt ἐγκατύπτεσθαι: et illa nobilis pictura in sacrificatione filiae Iphigeniae, involuit caput Agamemnoni. Involvebant enim caput pallio, praepudore et dolore. Operire caput, Psalm. 140, est munire caput, in die armorum: id est,

Fictis sermonibus vos negociabuntur: id est, lucrumde vestro exitio corrupta doctrina captabunt. Et Paulus dicit, seductores putare religionem esse quaestum. Tales cauponationes, corruptelae et quaestus religionis, fuerunt in Papatu, et omnibus temporibus innumerae. Nec est ista locutio etiam Graecis ac Latinis inusitata. Nam citat Cicero versum Ennii, ex Pyrrhi responso Romanis dato: Non cauponantes bellum, sed belligerantes: cum quasi quaestum de captivis Romanis repudiavit, gratis eos dimittens. Sic et Aeschylus dicit, κάπηλα

quod saepe est קרא cara, significat etiam legere, item convocare homines, praesertim ad sacras actiones. Inde fit, ut convocatus coetus eadem etymi ratione micra מקרא dicatur, sicut Latinis concio a conciere, et Graecis ἐκκλησία ab ἐκκαλεῖν. ¶ Nunc etiam de phrasibus quibusdam huius verbi disseramus. Clamare pacem, Deuteron. 20 est, civitatem expugnandam primum pacifico colloquio tentare. Clamare et

et mundi, 1. Iohan. 2. significat ipsa vitia, voluptates, opes, et alia concupita aut obiecta vitiorum, quae una cum mundo interire dicit. Vocantur autem concupiscentia oculorum, non tantum quia delectamur illarum rerum aspectu, sed etiam quia mox visionem eorum sequitur cupiditas: sicut Graeci dicunt, Ex videre amor nascitur. Concupiscentia et impietas aliquando coniunguntur. Tit. 2. Ut abnegantes impietatem et secularia desideria. Sic et cum voce passionis concupiscentia reperitur, Galat. 5. Qui enim sunt Christi, carnem crucifixerunt cum passionibus aut

flamma usque in medium caeli ascendebat. Secundo, Hebraei totum regimen hominis cordi tribuunt, et omnino rationalem animam in corde collocare videntur: certe perinde ac si ea ibi habitaret, cordi omnem vim intelligendi simul et eligendi, volendi et agendi ascribunt: sicut etiam vetustissimi Graeci, praesertim poetae, faciunt. Contra philosophi animam rationalem, et ita etiam omnem vim intelligendi, volendi ac eligendi, in capite aut cerebro collocant, solosque affectus cordi relinquunt. Sin autem velles Sacras literas cum philosophia in hac parte concordare, dicere posses, eas ideo

internus oculus, nempe fides cordis et agnitio Dei, praeluceat homini in spiritualibus actionibus et motibus. Sexto, Corporaliter, σωματικῶς, Coloss. 2 significat idem quod personaliter. nam σώματα corpora Graecis usitate personam significant: corporaliter igitur divinitas in homine Christo habitare dicitur, quia duae diversae naturae divinitas et humanitas, in Christo unam constituunt personam. Forte etiam allusio est aliqua ad regum residentiam, qui alibi per suos ministros sunt aut agunt aliquid:

adulterae, qui rivalem interficere crudeliter solet: quod ibi Salomon adultero iuveni minitatur. Iob 30. Mutatus est mihi in crudelem. Et Proverb. 17. Angelus crudelis mittatur contra eum: id est, acerbissimus hostis. CRUX, notum instrumentum supplicii est olim quidem Romanis, Graecis ac Iudaeis valde usitatum in puniendis facinorosis: sed in novo testamento, ob reverentiam passionis Christi abolitum. Per quandam catachresin autem significat omnis generis calamitates piorum, praesertim veritatis gratia toleratas. Credo id ideo fieri, quia Christiani suis calamitatibus a

interea vero res longe maximas, ad religionem, cultum ac gloriam Dei et hominum salutem pertinentes, foedissime negligebant. imo et petulanter violabant ac transgrediebantur. Videtur pene fuisse proverbialem quandam locutionem: sicut et illas de culice ac camelo, item de festuca ac trabe. Sic et Graeci proverbiali quadam sermonis forma, nimium sordidos κυμινοπρήστας cyminisecos vocârunt, quasi nec in minima re de suo iure decedere, ut est dimidium grani cymini, et alteri id concedere velint: sed etiam unicum cymini granum in duas partes

Sic aliqui decem cornua Daniel. 7, et Apoc. 1 ac 13 intelligunt pro multis inferioribus principibus, qui regnum amplissimum constituant. Ita et Agamemnon sibi decem Nestores, pro multis, exoptat. Non raro etiam Hebraei decem millia, pro ingenti, et veluti infinito numero ponunt: sicut et Graeci suam myriada. Quare Hebraei eum numerum nomine a multitudine sumpto notant, nempe Rebaba. DECIPERE, et DECEPTIO, quantum quidem ad propriam usitatamque significationem attinet, notissimae voces sunt: sed in locis quibusdam Scripturae in quodam proprio ac obscuro sensu aut

Hiere. 5. Sicut cavea est plena aviculis, sic domus eorum dolo. Nisi malis intelligere de fraudulentis consiliis. Dicitur Vir dolosus, Lingua dolosa, Labia dolosa, statera, libra et pondera dolosa: quin et manus dolosa, quod alias ignavam, alias fraudulentam significat. Ab hoc nomine habent Graeci verbum δολόω et δολιόω, pro adultero: quibus Paulus utitur, cum negat se adulterare Evangelion Christi. Huius autem significationis etymologiam ac rationes hisce verbis exponit Basilius super Psa. 4. Omne

benedictione: idque ita, ut eius tantum, non tuam gloriam, utilitatem aut commodum quaeras. Psalm. 119, et Matthaei ac Iohannis 5. Cum hominibus tribuitur, alias honoris causa tantum eis datur: ut Exod. 32, Ne irascatur Dominus meus, quia scit hunc populum esse in malo. Sic Ioan. 12 dicunt Graeci ad Philippum: Domine volumus videre Iesum. Alias ratione iuris, regiminis aut possessionis. Sic Gen. 42. dicunt filii Iacob: Locutus est ille vir Domini terrae duriter nobiscum. Et Galat. 4. dicit, Infantem sub tutoribus existentem, esse nihil ominus dominum omnium. Et Sara vocavit

et uxor eius praeparavit se. Sponsa Christi: Ephes. 5. et Apoc. 22. Sponsus et sponsa dicunt, Veni: et qui audit, dicat, Veni. EDERE et BIBERE, pro voluptuariam vitam agere, ponit Christus, cum extremorum temporum luxum notat Luc. 17. Quod genus loquutionis etiam Latinis et Graecis est usitatum. Edere et Bibere. Apoc. 7, est, feliciter vivere. Edere et bibere carnem et sanguinem Christi, Iohan. 6, est fide frui merito Christi, passione carnis ac sanguinis ipsius acquisito. Edere panem cum aliquo, est ius intimae familiaritatis et amicitiae ipsius habere,

appellatur. Gal. 5. Exinanitum est scandalum crucis. Libenter sane Evangelium Paulus crucem nominat, vel sermonem crucis, dum adiectam eius simplicitatem vult opponere ampullis humanae sapientiae vel iustitiae. Nam et Iudaei (ut ita loquar) disciplinariae iustitiae confidentia, et Graeci stulta sapientiae persuasione inflati, Evangelii humilitatem despiciebant. Quum ergo dicit, Nunc recepta circumcisionis praedicatione nullum amplius fore scandalum crucis: intelligit, nullam sibi molestiam exhibitum iri â Iudaeis, sed bona eorum pace sibi docendi fore locum: quia amplius

hanc. Creare Gen. 1. 2, Omne quod fecit, erat bonum. et mox: Cessavit die septimo ab omni opere, quod fecit. Coquere, aut parare. Gen. 18. Et festinavit facere haedum. Sic 1. Sam. 25, Tulit duos ut res vini, et quinque arietes factos. id est, paratos, coctos, aut assatos. Exgere, Graecismus est. Lucae 3. Nihil ultra constitutum faciatis. pro, exigatis. Facere aliquem in gentem magnam: id est, dare ei amplam posteritatem. Gen. 21. Numer. 3. Facere ad manipulos, Genes. 41. Fecit terra septem annos ad manipulos. id est, ut singula grana integrum manipuli proferrent:

ἀρα ὅμης καὶ ἀπίστεια ᾥλεσαν ἀνδρας. Deinde significat rei compertae explicataeque fiduciam, quam Quintilianus persuasionem vocat: quemadmodum Graeci πιστὸν appellant τὸ γνώριμον καὶ ἀσϕαλὲς, ὁ ἡμεῖς πεπείομεθα. Et eo modo intelligenda est ortho doxa illa Christianorum doctrina, περὶ

divinarum spiritualiumque rerum maiestatem exprimit. Sententiam porro de persuasione Vallae et Budaei tanquam hominum, praesertim in linguis et philosophia eruditissimorum, adscribam. Laurentius igitur (inquit Bodaeus) persuasionem proprie vocari posse contendit, quam Latini Christiani Fidem, Graeci πίστιν appellant hoc est, certam quandam opinionem et sententiam, quam nobis persuasimus: id quod mihi Laurentius recte censuisse videtur, cum a verbo Graeco πέπειομαι, id est, persuasi mihi,

Roffensis contra Lutherum, et Albertus Pigius. Sed nos omissis hominum. testimoniis, ipsum Dei verbum audiamus. II. Dicit Epistola ad Hebraeos, fidem esse ὑπόστασιν, quod plerique verterunt, substantiam: cum revera fiduciam significet, quod ex bonis Graecis authoribus in Libello de Fide ostendi. Si vero quis ipsum verbum ὑφιστάναι, unde venit ὑπόστασις, cum verbo ὑπομένειν, et porro nomen

potest vox Hypostasis in hac quidem significatione, luculentissime ex isto Germanico verbo, sich etwas understehn, declarari, et illustrari: quantumvis rem vocemque non intelligentibus aut expendentibus mirum videatur, quomodo vox Hypostasis fiduciam declarare possit. Sed de significatione Graeci verbi ac nominis, vide prolixius in praedicto Libello, quomodo ad significationem fiduciae deveniant. De illo porro huius verbi significato, haud scio an sit operaeprecium aliquid dicere, quod apud Homerum ὑϕίστημι aliquid promittere significat

actu animi nostri, ceu quadam mendica manu, apprehendi gratiam ac favorem Dei, eius suavissimas promissiones, et promissa ingentia bona iustitiae ac vitae, eoque nos sola fide iustificari. XVI. Posset confirmari haec significatio fidei, seu quod fides sit fiducia, etiam ex locutionibus Latinis ac Graecis. nam a nomine Fides venit verbum fide, vel certe contra, quod verbum omnino fiduciam significat. Quare cum idem sit thema aut origo vocis Fides, fide, confidentia et fiducia: et ista posteriora omnia simul fiduciam quandam denotent: necessario etiam ipsa originaria vox fides, quandam

ita etiam filia, de femina. Filia Zion dicitur Hierusalem, quia erat subiecta munitioni editiori, et denique honoratiori loco Sion, ubi fuerat arx David, ubi etiam tabernaculum et ministerium aliquandiu fuit. Sic etiam pagi ac oppidula subiecta alicui civitati vocantur filiae eius, ut contra Graeci metropolim vocant primariam totius provinciae civitatem. Filia populi mei, Isaiae 22. Nolite me consolari super vastatione filiae populi mei: id est, gentis Iudaicae. Hebraei et Graeci sic cognomina hominum exprimere solent, ut indicent cuius fuerit filius: ut, David filius Isai, Saul

aliquandiu fuit. Sic etiam pagi ac oppidula subiecta alicui civitati vocantur filiae eius, ut contra Graeci metropolim vocant primariam totius provinciae civitatem. Filia populi mei, Isaiae 22. Nolite me consolari super vastatione filiae populi mei: id est, gentis Iudaicae. Hebraei et Graeci sic cognomina hominum exprimere solent, ut indicent cuius fuerit filius: ut, David filius Isai, Saul filius Zis. Aliquando et Latini et aliae gentes eodem modo cognomen exprimunt. Sic et in aliquibus partibus Germaniae. Filii venerunt usque ad matricem, et non fuit vis pariendi: secundi

aut prosopopoeiam. vocantur: ita et poenae ac probra a mulieribus ad eandem transferentur. Multum hac phrasi utitur Scriptura. Hieremiae 13. Discoopertae sunt fimbriae tuae. Discoopertae sunt plantae tuae Nahum 3. FINIS, pro summo aut intentissimo gradu: sicut et Graeci ac Latini ἐσχατα κακὰ, extrema mala dicunt. et extremae iniquitates, Ezechielis 35. Fines caelorum, et fines terrae, Deuteron. quarto vocantur ultimi horizontes quia ibi videtur finiri caelum et terra. Finis pro numero. Isaiae secundo:

et verecundia male sibi conscii et convicti apparet. Quare Latini hominem impudentem, Sine fronte aut perfricuisse frontem, dicunt: et Hebraei, fortem fronte. Sic Hierem. cap. 3 inquit. de impudenter peccante, ac sese excusante populo: Frons mulieris meretricis est ibi. Graeci frontem caninam dicunt. Sicut porro frons in prima acie in contendendo stat, ita etiam prima in mala causa ac conscientia fugit. Non enim audent recta in faciem adversarii ac iudicis intueri, et frontem eleuare qui male sibi

commercium cum exteris habuerit, quod erat lege vetitum. Sic Gal. 2. Paulus dicitur esse Apostolus gentium, et Petrus coegisse Gentiles iudaizare. Gentilis natura et Iudaeus natura, pro natus gentilis aut Iudaeus: Rom. 2. Gal. 2. Indicabant igitur Iudaei hac voce omnes alias gentes, sicut Graeci et Romani voce Barbari. 1. Cor. 5, simpliciter pro impiis accipitur, cum dicitur talis scortatio nec inter gentes quidem nominari: id est, inter nondum conversos, seu in gentilismo. Alioqui ipsi Corinthii maxima ex parte gentiles genere erant. Ex hac significatione, cum gens significat

inquiens: Ut quid diligitis vanitatem, et quaeritis mendacium? Sed de verbo AGGRAVARE, suo loco dictum est. GRAECUS, in novo Testamento alias ponitur proprie, pro Graeca gente: quod tunc potissimum fit, cum vox Barbarus ei additur. ut cum Roman. 1 dicit Paulus, se esse debitorem Graecis et Barbaris. Alias omnes gentes aut gentiles notat: quod fit tunc potissimum, cum additur voci Iudaeus, ut cum Rom. 1 dicit, Evangelion esse potentiam Dei, ad salutem Iudaeo primum et Graeco: id est, cuivis genti, non tantum Iudaeis. nam sub istis duabus vocibus omnes gentes continentur.

omnes gentes continentur. Sic Acto. 19 dicit, audisse sermonem Dei Iudaeos et Graecos. Sic et Rom. 3 dicit, se omnes homines convicisse iniustitiae, tam Iudaeos quam Graecos. id est, omnes gentiles. Sic et Rom. 10, ac 1. Cor. 15 accipi debet. Caeterum 1. Cor. 1, videtur accipi pro solis Graecis, quod sapientiam quaesierint. Nam alii gentiles non perinde curarunt studia sapientiae, tunc praesertim temporis quandoquidem Romani quoque tunc magis rei militaris et pecuniariae studiosi fuerunt. Aliquando etiam vox haec ipsos Iudaeos, alibi extra Iudaeam natos ac educatos, aut etiam

nomen Graecum, venit ab eligendo. Vocarunt autem sic illi Philosophorum sectas, quod unusquisque sibi aliquod genus disciplinae ac sectae proprium elegit, cui sese ad dixit, tanquam suo iudicio maxime probabili commodaeque. Usitatissime sane tunc variae factiones philosophorum, haereses a Graecis, et a latinis sectae, citraque omnem contumeliam nominabantur. Utitur hac voce Graeca etiam Cicero in Paradoxis: Non enim fuit veteribus hoc nomen odiosum, sicut nec secta Latinum. Quinetiam in Sacris literis pro indifferenti accipitur, Actor. 15. Surrexerunt quidam ex haeresi

seu in hydria contenta: hypallage est. HYEMS, pro molestiis, ac omni genere calamitatum, rerumque adversarum nonnunquam ponitur: sicut aestas contra pro rebus secundis. Psal. 74. Lucae 21. Ratio metaphorae omnibus obvia est. Hyems significat etiam frigus, sicut et Graecis, quod tunc maxime dominatur. Proverb. 20. Propter hyemem piger non arabit. id est, propter frigus. Sic, Orate ne fiat fuga vostra in hyeme: Marci 13. Matthei 24, id est, in aliqua incommoda tempestate. HYPOCRISIS, proprie simulatio, aut simulata pronunciatio et actio alienae

vero disceptabant in se dicentes, Panes non sumpsimus: pro, inter sese invicem, non singuli intra se, sed alius cum alio. Hebraeorum 3. In dici: Hodie si vocem eius audieritis, nolite indurare corda vestra. pro, interim, aut interea, aut dum dicitur hoc vobis divinitus. Sic et in locutionibus Graecis accipitur haec vocula ἐν τούτῳ, ἐν ᾧ, ἐμτῷ μεταξύ. in loco. ut, in medio, in corde. Saepe etiam integrae hae fictiones pro simplici IN ponuntur, ac in loco aliquid esse significant. Secundum. Exodi 21. In iudicibus dabit.

et etiam vehem entiores increpationes. INCURVARI alicui, significat aliquem adorare, vel potius tantum eo gestu honorare aliquem, quandoquidem hoc modo Hebraei aliique orientales reverentiam alteri exhibebant, sicut et adhuc faciunt Asiatici: Hinc illae adorationes Persicae, quas Graeci tantopere detestabantur, ut est in historia Alexandri et aliis. Genesis decimooctavo, et Exodi 18. Sic et Genesis 24, In curvavit se Abrabam, et adoravit Dominum. Sic et Christo omne genu incurvari dicitur: et Psalm. 68. Incuruentur illi omnes dii, verbum Hebraeum est

Inveniat ancilla tua gratiam in oculis tuis. Genesis porro 39 dicitur Iosephus invenisse gratiam in oculis Domini sui: quod non potest de gratuito favore aut acceptatione intelligi, cum Iosephi sedulitas, fides et probitas domini sui favore dignissima fuerit. Nec vero etiam Latinis Invenire, aut Graecis εὑρεῖν, tantum de re quaesita dicitur. unde εὕρημα fortuitum et insperatum lucrum significat. Quare Invenire gratiam recte plerunque de gratuita adeptione favoris exposueris. Inventum, aliquando id

more Hebraeorum, pro acquirere et parare sibi accipitur, teste Donato in Eunucho. quomodo et in Heautontimorum eno inquit: Abii militatum, ibi rem et gloriam armis belli reperi. id est, adeptus sum. Graecum εὑρίσκειν, quod hoc loco est, significat Graecis aliquando, suo labore aliquem sibi aliquid parare aut consequi: ut testatur Ulpianus in oratione Demosth. contra Timocratem. INVESTIGARE, idem ferme quod scrutari, diligenter perquirere, item explorare: Ecclesiast. 2, Investigavi in corde meo. Aliquando Interrogare. 1. Sam.

pati: quare opem Dei implorat, Psal. 18, Laudans invocabo Deum: pro, praedicabo, celebrabo. Tertio, simplicem denominationem notat. ut Genes. 48, Vocetur nomen meum super pueros istos: id est, cognominentur de meo nomine, dicantur filii Iacob. Solent enim Hebraei, sicut et Graeci, cognomen alicuius exprimere, tantum adiecto patris nomine. ut Xenophon filius Grylli, Aristoteles filius Nicomachi, Cambyses filius Cyri. Adoptabat. n. ibi Iacob. sibi duos filios Iosephi. Summa ergo vel inscitia, vel potius malitia est, quod Papistae inde sanctorum invocationem probare

De factis et operibus Dei mirificis. Psalm. 105. In omni terra iudicia eius: id est, mirabilia facta et gesta. Psalm. 119. Recordare iudiciorum tuorum antiquorum. Ezech. 5. Et faciam in medio tui coram oculis gentium, qualia ante nunquam feci, etc. Octavo, pro culpa, crimine, Graecis αἰτία. Hierem. 29, Ecce quibus non erat iudicium. id est, qui erant extra culpam. Hierem. 26, Iudicium mortis est viro huic: id est, crimen capitale, aut reatus. In tali significatione usi sunt Evangelistae. ut Luc. 23. Nullam causam invenio

nostra, resurrexit propter iustitiam seu iustificationem nostri. IUVENES, apud Hebraeos vocantur בחורים Bachurim: quasi dicas, electi strenui, fortes, quod ea aetas vel maxime robore corporis audaciaque animi vigeat et floreat. Sic contra Graeci νεανίαν iuvenem ponunt, pro forti, strenuo, animoso, ac laborioso. Porro vox IUVENTUS addita alii substantivo per constructionem genitivi possessoris, plerunque significat ea quae nobis in iuventute acciderunt: ut, Uxor adolescentiae, aut

crebro hanc vocem pro virgine usurpari: ut cum Rebecca ante desponsationem vocatur Alma, item Maria soror Moysis puella sex annorum. Verum etymologia huius vocis est ad inquisitionem verae eius significationis cumprimis necessaria ac utilis: venit enim ab occultatione. Solebant autem olim Graeci ac Iudaei, et adhuc solent Itali, ut et Venetiis fit, occultare summo studio suas virgines, putantes aliquid de earum castitate ac pudore decerpi, si ab aliis conspiciantur: sic he Phocylides praecipit iuventutem utriusque sexus occultari. A tali ergo sollicita virginitatis custodia ac

ac principiorum (quae illi, et semper philosophia, maximi faciebant) et dicere. Enlegite ipsimet vestrae mentis librum, reperietis ibi meae philosophiae doctrinam, quod sit unus verus Deus, non plures: quod is curet res humanas, quod talem obedientiam a nobis flagitet. Curigitur vos doctissimi Graeci et naturae in quisitores ac sectatores, ab innata vobis luce de uno Deo, eiusque providentia, atque ita a vobismetipsis et naturae ductu, quam esse optimam ducem praedicatis, deficitis ac degeneratis? Nihil profecto hoc argumento aptius, eruditius et efficacius reperiri et depromi apud tales

ipso opere aut facto huc aut illuc, in bonam aut malam partem, ad dexteram sinistram inclinare sese possunt, vel certem olim potuerunt. Nam id nomen integram propriem, non hisce corruptis viribus convenit. Alii arbitrium ad intellectum, liberum ad voluntatem referunt: quod mihi minus probatur. Graeci αὐτεξούσιαν nimium significanter, ne dicamus arroganter, dixerunt sicut et Latini Liberum arbitrium. Est ergo Liberum arbitrium (ut nos quoque hac appellatione pro communi usu nunc utamur) ea vis, facultas, aut potentia intellectus,

Galenus proprie ὀξυθυμίαν appellat: irae acerbitatem et praecipitationem dicere possumus, quod Cicero excandescentiam commodissime interpretari videtur: animum autem Horatius, in illo versiculo. Ira furor brevis est, animumrege. Unde et animosi Graecis dicuntur θυμώδεις, vel θυμοειδεῖς, atque adeo θυμικοὶ. Est autem Galeno non parva differentia inter ὀξυθύμους καὶ

quos nonnulli longanimes vocant, vocabulo parum Latino. et μακροθυμία idem pene est quod πραότης, lenitas et clementia: quae tamen a lenitudine, aut animi desponsione et demissione (quam Graeci quoque ἀθυμίαν vocant) distinguitur. LONGINQUUS, pro valde alienus, nihil habens cum alia quapiam re negocii aut commercii. Eph. 2. Vos qui aliquando eratis longinqui, facti estis propinqui per sanguinem Christi. i. ut prius dixerat,

oculis exhibeat, et sit res valde utilis, suavis, ac denique pura aut munda: unde tanquam ex suis fontibus praedictae metaphorae oriuntur. Contraria prorsus est vis ac significatio vocis Tenebrarum, ut suo loco dicetur. Nec ignota aut prorsus inusitata est ista metaphoralucis ac tenebrarum, etiam Graecis ac Latinis auribus. Noticiam igitur, idque dupliciter, indicat: nempe vel doctoris nos docentis: vel nostram, seu discentis. Notat quoque simul et ipsum praeceptorem ac discipulum. Sic Christus dicitur Lux, Ioh. 1. tametsi etiam plura ibi ea vox complectatur. Item Dominus de se suaque

summe ac potentissime rex, qui perinde caeteros potentes excellebas, ut lucifer alias stellas. Quem locum aliqui per typum aut allegoriam de ipsomet Satana ac eius angelis intelligunt, eoque Theologi principem daemoniorum Luciferum vocant. M MACELLUM, vox Graecis quoque non inusitata, sed Romana, teste Festo, Varrone et Plutarcho (licet ab Hebraea origine נכע naka percussit, una cum verbo mactandi promanare videatur, unde et cognatum huic Italicum amazare) [?: so- ] idem quod iugulatorium, ubi

insultant mihi. Sic et Psalmo quinquagesimo quinto, Hieremiae quadragesimo octavo: Quoniam contra Dominum magnificavit os suum. Magnificare opera, Ecclesiast. secundo: Magnificavi opera mea, aedificavi mihi domos: pro, magnifica aedificia extruxi. Sic initio 19. Iob. Phrasis haec etiam Graecis et Latinis non est inusitata. Sic enim Euripides utitur verbo Μεγαλυνεσθαι, in Bacchis: et Varro et Plinius, verbo Magnificandi. Magnificare salutes: pro saepe et ex praegrandibus periculis mirabiliter liberare. Psalmo decimo octavo.

tropus huius vocis est etiam 2. Sam. 7. et 1. Paralipomenon 17, Secundum cor tuum fecisti omnem magnitudinem hanc. id est, haec magna opera. quod adeo vehementer auxisti regnum meum. MAGUS, volunt aliqui esse vocem Persicam, et significare sacerdotes, et alioqui eruditos: sicut Graeci suos Philosophos et Sophistas, et Galli suos Druidas habuerunt. Dicti vero sunt Druidae a Drutin, quod Deum significat veteribus Germanis, etiam tempore Caroli magni: ut ex versione Evangelistarum apparet. Quia et nunc hoc epitheton multum Deo Germani tribuunt, Treuvuer Gott. Quare

multum Deo Germani tribuunt, Treuvuer Gott. Quare Druidae idem sonat ac Divini, aut ministri Dei. Aliae enim Gentes aliis nominibus suos doctos nominarunt. Posset forte videri vox illis ab Hebraea origine מוג mug venire, quod resolvere significat: sicut et Graeci, ac postea Scholae, explicationes vocaverunt resolutiones, ἀνάλυσιν. Quae enim tum rei natura inter sese sunt connexa, tum et obscuritate rei [?: ] nostra ignorantia convoluta et intricata, ea doctor velati anatomia quadam, sua

sit, odiis pertinacibus adversus eum velle contendere, quem venisse iam conster. Hactenus Hieronymus. Nec his dissimilia scripsit Augustinus. Illud admonendum erat, in Dominus noster venit, Venit esse praeteriti temporis. est enim ἦλθέ, id declarantibus Graecis interpretibus, si parum ex interpretatione Hieronymi liqueret. Rursus hic mihi monendus est Lector: haec verba quae modo retuli ex Hieronymo (Maranatha, magis Syrum est quam Hebraeum: tametsi ex confinio utrarumque linguarum aliquid et Hebraeum sonat, interpretatur, Dominus noster venit)

poni videtur Zach. 11, Transibit mare angustia, et percutiet in ipso mari fluctus: id est, increduli (qui ob ingentem multitudinem mari comparantur) diligentur. Lingua maris Aegypti. Isaiae 11, pro ipso Nilo: et certe pro aliquo sinu intelligitur. Insulae maris, Isaiae [?: ] , Graeci et alii accolae maris mediterranei vocantur, Isaiae cap. 57 Impiorum inquieta conscientia, et simul [?:-uae ] cupiditates perpetuo aestuantes, comparatione maris describuntur. Impii autem sunt sicut mare motum, quod quiescere non potest, sed aquae eius eiiciunt

Domino corruptum: opponitur ergo hic vox masculus, corrupto aut vitiato. Sic et Esdr 8 Et cum eo genealogia masculorum centum quinquaginta: id est, virorum insignium, fortium et bellicosorum. MATER, per metaphoram significat primariam civitatem alicuius gentis, quae ob hoc etiam a Graecis dicuntur metropoles, id est civitates, quae quasi matres aliarum sunt: sive quia eae imperant aliis, tuenturque eas, et variis necessariis iuvant: sive quia illae ex se colonias in diversa loca ablegant, quae sunt veluti quaedam filiae, ut etiam sane ab Hebraeis nominari solent. Significat

18. Prophetam e medio [?: ] , e fratribus tuis, ut ego sum, suscitabit tibi Dominus. Etmox: Prophetam suscitabit illis e medio fratrorum suorum. Idem est e medio, quod ex ipsis, ex ipsorum genere ac gente. E` medio alio qui tollere, notum est [?:-m ] Latinis et Graecis, pro amovere, perdere. 1. Corinth. 5. Et non potius luxistis, ut tolleretur e mediove [?: ] is qui opus istud patravit? Coloss. 2, Sustulit chirographum de medio vestrûm. Sic 2. Corinth 6, Exite [?:-medio ] illorum: pro, ex illis. Matth. 13, Separabunt ma

24, Tunc aperuit ipsorum mentem, ut intelligerent Scripturas. i. illuminavit eorum rationem, ut intelligere possent Sacras literas, earumque veram sententiam percipere. Haec eadem pars crebro in Sacris literis etiam Cor vocatur, quia in corde Sacrae literae animam collocant, sicuti et veteres Graeci. Eadem igitur plane vis sensusque est, quod Deus dicitur Actorum 16 aperuisse cor Lidae, ut attenderetiis quae dicebantur a Paulo. Haec pars aut potentia animae notatur, cum dicitur aliquis esse traditus in reprobam mentem: nempe cum praeter nativam originalis peccati corruptionem ac

est mensuram, sicut in uno corpore membra sunt multa, etc. Nec solum dona, sed et successum et opera feliciter peragenda, Deus dicitur suis ministris dimensus esse: 2 Cor. 10. ubi Paulus dicit se tantum de sua mensura gloriari, quod Deus eum voluerit non tantum in Asia, sed et in Graecia et usque ad Illyricum spargere suum Evangelion. Contra autem Baptista negat, patrem dare filio spiritum ad mensuram: Ioan. 3. sed plenitudinem gratiae, ut unigenito, ex cuius plenitudine [?: ] haurire oporteat, Ioan. 1. Ad mensuram igitur dare, significat parce dare.

ne quis ista conetur curiosius tanquam diversas species distinguere. MISCERE se cum aliquo, saepe significat litigare, contendere, confligere. Deuteronomii secundo, Ne misceatis vos cum eis in lite: id est, ne irritetis eos. Ibidem: Neque, misceas te cum illis bello, Sic et Graeci Miscere, tum pro conversari, tum et pro confligere usurpant. Miscere lites, pro excitare. Proverbiorum decimo quinto, Vir iracundus miscet lites: id est, excitat contentiones, movet rixas. Sic Proverbiorum decimo octavo: Labia stulti miscent se rixis. Miscere se cum cedris, est

iusticiam: cum quidem proprie loquatur de eleemosyna, aut etiam de quavis beneficentia. Quare Isaias aut praecursor Domini praedicto loco totam iustitiam hominis condemnat. Miserationes, οἰκτιρμοὶ, plerunque significantius est quam ipsa misericordia. Graeci versores sic verterunt רחמם, viscera, in veteri Testamento. Sed Paulus nonnunquam separat οἰκτιρμὸν ut Philippens. 2, Collossens. tertio. Verum de hac voce dabitur occasio dicendi in voce Viscera.

λαοῖς ἄφεσις, populis dimissio. Sic Cyprianus remissam peccatorum dicit, pro remissione. Apud nullum Graecum veterem nomen Missae reperitur. unde apparet, falso eam a quibusdam derivari a verbo Hebraeo Mas, tributum aut collationem: alioqui etiam Graecis patribus haec vox nota ac usitata fuisset. Ab illa igitur clara pronunciatione populus coepit Missam denominare. Quae quomodo a prima institutione coenae paulatim in praesentem abominationem degeneraveric, satis vel ipsi eorum scriptores docent, indicantes quam partem quisque homuncio

docent, indicantes quam partem quisque homuncio adiecerit. Si libêret divinare, posset forte sacra coena, uno ferculo constans, sic videri Missa dicta, sicut quoduis ferculum missum dicitur. MNA, et Mina, certum numerum aut pondus pecuniae notans, est vox communis Hebraeis, Graecis et Latinis. Venit autem ab Hebraeo Mana, quod numerare et partiri significat. Reperitur quoque haec vox in Hebraeo textu veteris Testamenti, Esdr. 2, et Ezech. 45, et in Graeco Novi saepissime. De quantitate porro Minae discrepant autores. Ezechiel eam praedicto loco sic describit, vel

cum suis ornamentis et instrumentis. Non convenit inter Hebraeos de libra. David Kimhi dicit illam continere 60 siclos: Rabi Sal. vero scribit Exod. cap. 38. illam continere 25 siclos. Et fortasse nascitur haec dissensio a gemina libra, prophana scilicet, et sancta. Quid porro Graecis ac Latinis Mina aut Mna fuerit, annotant recentiores Vocabularii ex variis autoribus. diligenter verba eorum asscribam: Mina, Graece μινᾶ. Atticum est vocabulum, quo tam in appellatione rei numariae quam ponderalis Athenienses utebantur.

est, regionis montanae, Iudicum 7, Misit nuncios in omnem montem Ephraim: id est in omnia loca montana. Montes Dei. id est, maximi. Psalmo 36, Iustitia tua sicut montes Dei: id est, immensa. iuxta Regulam alibi positam, quod Hebraei volentes indicare aliquid esse eximium, addunt Dei: sicut Graeci et Latini, Divinum, adiectivum. Cacumina montium. et penetralia terrae, Dei esse dicuntur Psalmo 95. id est, omnia esse ipsius, et in [?:-ius ] potestate, summa et ima. Mons Synai saepe vocatur mons Iehovae, aut Domini quia ibi Dominus toties apparuit, et tam

et stupentibus, et quasi coram spectantibus plurimis gentibus et civitatibus. Sic Zion veluti mulier ac mater quaedam, Ierusalem autem eius filia nominatur. Sic passim in descriptionibus locorum, praesertim in Iosua, oppidula alicui ampliori civitati adiuncta vocantur filiae eius: sicut et Graeci tales civitates Metropoles. id est, matres civitates nominant. Isaias quoque Cap. 32, mulieres opulentas ad poenitentiam vocans, ipsas civitates putat Ratio metaphorae, cur maiores civitates vocentur metropoles aut matres, est, vel quia similiter praesunt et regunt minores, ut

aut mulieres quasvis, sed etiam quas libet res feminini generis. ut Exo. vigesimosexto: Quinque cortinae coniunctae, mulier cum sorore sua. id est, alia cum alia. Laetare cum muliere adolescentiae tuae, Proverb. quinto. id est, cum muliere quam in iuventute aut adolescentia duxisti: quam Graeci κουριδίην ἀλοχον dicunt. Mulier sedula corona est viri sui, Proverbiorum duodecimo. id est, singulare et salutare ornamentum. Ne tradas mulieribus substantiam tuam: Proverbiorum trigesimo primo. id est, scortis. Mulieres alicui genti

similitudinem corporis et membrorum tractans dicit, Nos omnes in unum corpus baptizati sumus. Matt. 20, Ut daret animam suam redemptionem pro multis: id est, pro tota hominum multitudine. οἱ πολλοὶ enim, totum vulgus [?: ] multitudinem Graecis sonat, ut hoc ipso loco monet Erasmus. Hieronymus accipit hanc voculam praesertim loco Matth. simpliciter, sic textum exponens: Non [?: ] pro omnibus, sed pro multis. id est, pro iis qui credere voluerint. Verum prior expositio melior est, quia Christus passus est pro toto

accipitur, praesertim praecedente ἐκτὸς. 1 Cor. 14, Maior est qui prophetat, quam qui loquitur linguis: excepto, si non interpretetur. id est, excepto casu, si interpretetur. tunc. non est maior qui prophetat, quam qui loquitur linguis. sed hoc etiam Graecis scriptorib. est usitatum. Ob supra indicatam eclipticam iurandi formulam, ponitur interdum, si, pro nequaquam: ut Marc. 8. Amen dico vobis, si dabitur huic nationi signum: pro, Indubitanter affirmo, quod non dabitur signum huic in credulae nationi. Si, non saepe ecliptice ponitur: sed de

nomen eius, aut filii eius, si nosti. Sic non solum a philosophis, sed etiam a doctis maxima quaedam sapientia tribuitur ei, qui primum reb. nomina imposuit. Invocari nomen alicuius hominis super alium, est, hunc cognominari de illius nomine. Nam Hebraei non habebant alia cognomina, sicut nec Graeci, quae ut ad proprium nomen filii patris nomen adiicerent: ut Saul filius Cis, David filius Iesse, Iesus filius David. Sic Iacob adoptans filios Ioseph, iubet suum nomen super eos vocari: i. vocari eos, Effraim filius Iacob, Manasse filius Iacob. Sic quoque septem mulieres Is. 4 petunt ut

ancillam, se Christum non nosse: non quod simpliciter eum de facie aut nomine non norit (omnes enim eum toties publice visum auditumque noverant) sed quod nunquam ei fuerit coniunctus, eum amaverit aut curaverit. Sic et Latinis noticia pro amicitia ponitur, ex noticia enim amicitia oritur: sicut Graeci dicunt, ex visu amor, ἐκ τὸν ὁραν γίνεται τὸ ἐραν. Elongasti notos meos a me, Psal. 8. id est, amici me deseruerunt. Sic et illud dicitur: Qui ignorat, ignorabitur. id est, qui non vult agnoscere ac implorare

numeri bestiae: de qua re supra aliquid in voce NOMINIS dictum est. Non improbo autem Irenaei interpretationem, qui numerum illum 666, per literas Graecas (quibus primum Apocalypsis scripta est) supputatum repererit esse Λατεῖνος, Latinus. Utuntur enim Graeci suis literis pro numeris, sicut et Hebraei ac Illyrici. Potest nihilominus et illa esse vera loci expositio, quod numerus ibi durationem significat. Sicut ergo omnes circumstantiae videntur congruere, quod illa imago bestiae a dracone sanatae, eiusque nomen sit ipsum INTERIM: ita et hoc

et qualia nemo mortalium suis oculis vidit, aut auribus audivit. Oculis multum affectus tribuuntur, quia per eos facillime in corde excitantur. magis enim movent ea quae videmus, quam quae audimus, aut alioqui sola cogitatione complectimur. Sic et Martialis dicit, Oculi sunt in amore duces: et Graeci inquiunt, ἐκ τοῦ ὁραν γίνεται τὸ ἐραν, Ex visu amor: Germani, Auss den augen, auss dem herzen. Ira tribuitur oculis, Genesis trigesimoprimo: Ne sit ira in oculis domini mei, quia non possum surgere. Genesis

ori tuo, pro, quicunque. Omnis qui iudicas: pro, quicunque iudicas. Omnis Scriptura est divinitus inspirata, 2. Timoth. 3 pro, tota Scriptura sacra est divinitus inspirata. Utuntur enim Hebraei suo col, pro quantitate discreta seu pro Omnis: et pro quantitate continua, seu Totus: sicut et Graeci suo πᾶς, aut ἅπας. Omnia peccata. pro, tot et tam grandia peccata. Numer. 16, Ne pereatis in omnibus peccatis eorum. quasi dicat. Ne obruamini tanta mole ipsorum iniquitatis, facti eius per imputationem et

sibi: pro, suo arbitrio, meque ipsorum domino neglecto quaesierunt sibi patronos, defensores, et amicos. Tales complures similitudines a proprietatibus onagri in Sacris literis petuntur. ONUS, per metaphoram omnia molesta et difficilia notat: sicut et in Latina aliisque linguis vox Graeci, Gravamen, ac Levis, item Onus usurpantur. Psalm. 55, Proiice super Iehovam onus tuum, et ipse sustentabit [?: ] Sic Isaiae primo 1, Deus dicit, sacrificia sibi esse onerosa. Notantur saepe hac voce per eandem figuram omnia gravamina, et servitutis genera a tyrannis

quodvis tetrius flagitium: ut in muliere [?: stu- ] , scortatio, adulterium: in viro autem, quodvis [?: ] factum. Aliquando tamen Latinis etiam ipsam obiectionem facti, seu convicium sonat. Verbum Hebraeum est הרפה Herpa et Harap. Graecis ὄνειδος. In sacris [?: ] ris porro Opprobrium notat tum ignominiam, tuum convicium. ut Psal. 15. Qui non levavit opprobrium contra proximum: id est, non infamavit proximum, ac non conviciatus est ei. Opprobrium fregerat

si sol exoriatur, ac homines sua laeta salutarique facie revisat et iuvet. Illa quoque cogitatio non omnino abiicienda videtur, quod Kedem קרם Hebraeis valde crebro tum Orientem seu orientalem plagam significat (unde et Cadmus orientalis nominatur) quam Graeci ἀνατολὴν vocant: tum etiam antiquum, aut vetustum. Vocat vero Daniel cap. 7 aliquoties Antiquum dierum: tametsi alio vocabulo, utpote qui Chaldaice loquatur, ut forte hac ratione ob vetustatem, aut potius aeternitatem, Deus dicatur

bonarum rerum communicatione dicitur Iohan. 10, Multa bona opera ostendi vobis a patre meo. id est, praestiti vobis multa beneficia a patre impetrata, aut cooperante mihi simul patre. Sic Psal. 4 dicitur, Quis ostendet nobis bonum? pro, dabit aut communicabit nobis bonum. Sic et Graeci ac Germani aliquando loquuntur. Vicinae sunt huic Hebraismo phrases, Exhibere alicui molestias, curas, dolores, etc. Habacuc cap. 1 suae prophetiae orat, inquiens: Quare facis me videre iniquitatem, et

Sic Psal. 39. Ecce palmum posuisti dies meos. id est, breve tempus vitae mihi das, sicut breves sunt res quae palmo mensurari queunt. Aliqui vertunt pugillos, quod idem est. Levare manus ad praecepta Dei, alii exponunt de obedientia reipsa mandatis Dei praestanda, quod Latini et Graeci dicunt Manus admovere: alii de gestu usitato erga rem valde desideratam ac charam. Levabo manus ad praecepta tua quae dilexi, et meditabor in statutis [?: ] Psalmo 119. PALMES, est germen cuiuscunque arboris aut [?:-sti ] , Per metaphoram significat

acquirit vitam, et tollit mortem: at Spiritus sanctus nobis Christi beneficia indicat et applicat, nosque regenerat. Sic 1. Iohan. 2, Habemus advocatum apud patrem. Ob eadem ista beneficia dicitur advocatus: praesertim autem, quod perpetuo apud patrem pro nobis intercedit. PARADISUS, Graecis quemvis hortum cultiorem et amoeniorem significat. Xenophon dicit esse vocem Persicam. In Hebraeo valde rara est. Ideo cum Gen. 2 et 3 fiat mentio horti in Eden a Deo plantati, ut hominis sedes habitatioque esset: Septuaginta hortum illum voce Paradisi expresserunt, quia ille locus et

εἰ pro ὅτι usurpari apud idoneos etiam scriptores, doctiss. Budaeus in Comment. observavit: et particulam εἰ etiam εἰδικῶς usurpatam, comperio a Graecis interpretibus interdum per ἐάν converti: ut Iob 22. Postremo quod vetus interpres παθητὸν convertit Passibilem, non videtur convenire. Quamvis enim παθητὸς

paternitas: Hieronymus, [?: ] rentela: Erasmus, cognatio: Beza, tota familia: [?: Cas- ] lio, cognatio. Omnino autem sensui ac reliquo contemtui nihil aptius esset, quâm si intelligeres, omnis pater-nus favor et beneficium. Vox ipsa perinde in [?: ad- ] vo Graecis significat, quicquid paternum est: ac Latinis patrius, a, um. Videtur ergo more Hebraeo nomen adiectivum pro substantivo positum. Sensus ergo est, quod dicat Paulus, se ideo invocare patrem Domini nostri Iesu Christi pro eis, quia omnis paternus favor ac beneficentia ab eo solo profluat,

est solis hominibus usitata, qua moderate tranquilloque animo molestias, calamitates, cruces ac dolores perferimus. Ita haec patienter patitur, illa non temere [?: q- ] quam ex commotione laedit. Priorem vocat Hebr. ארך אפים Erech Apaim, quod Graeci ad verbum exprimere conantes, dixerunt μακροθυμίαν: quem [?: Hebrai- ] et Latini exprimere sunt conati voce Longanimitatis. [?: H- ] Graeco verbo utitur Matth. 18 servus ille, debes [?: ] talent. erga

ὀξυθυμίαν appellat. irae acerbitatem: nos praecipitationem dicere possumus, quod Cicero excandescentiam commodissime interpretari videtur [?: ] mam autem Horatius in illo versiculo, Ira furor brevis est, animum rege. Unde et Animosi Graecis dicuntur θυμοειδεῖς vel θυμοειδεῖς, atque adeo θυμικοὶ. Est autem Galeno nos parva differentia inter ὀξυθύμους

quos [?: ] nulli Longanimes vocant, vocabulo parum Latino. Et μακροθυμία idem pene est, quod πραότης, lenitas et clementia, quae tamen a lentitudine aut animi desponsione et demissione, (quam Graeci quoque ἀθυμίαν vocant) distinguitur. Haec patientia aut lenitas saepissime Deo tribuitur. ut Exod. 34, Num. 14, et saepissime alias: eo quod non est praeceps in iram peccantibus nobis, nec ut Poeta inquit, mox sua fulmina mittu: quinetiam in

Sic et Isaiae 53, haec eadem virtus in Christo crucifigendo per ovem silente, cum tondetur, describitur: qui locus in Actis et a Petro citatur. Sic eadem Christi virtus pingitur Isa. 42. Non clamabit, nec levabit vocem suam, nec faciet au diri in platea vocem suam. Habent igitur et Hebraei et Graeci diversa vocabula, quib. hasce duas diversissimas, aliquid tamen commune habentes patientias, nominant. Sed Latini, et eos sequuti Germani, in Sacris uno vocabulo Patientiae, [?: Ge- ] , exprimunt. Tribuunt vero Latini vocem Patientiae etiam corpori, atque adeo brutis, et

Alius porro sic annotat de hac voce. Peculiarem, περιούσιον: Hebr. סגלה segula, quasi charissimas et preciosissimas opes. περιούσιον enim vocant Graeci, quod cum supersit reconditur. ut Geta ille Terentianus peculium suum definit. quod unciatim vix de demenso suo, suum defraudans genium, comparsit miser. Eiusmodi vero facultates maxime omnium proprias nobis putamus, et charissimas: adeo ut vix extremis necessitatibus quicquam ex illis

ut Geta ille Terentianus peculium suum definit. quod unciatim vix de demenso suo, suum defraudans genium, comparsit miser. Eiusmodi vero facultates maxime omnium proprias nobis putamus, et charissimas: adeo ut vix extremis necessitatibus quicquam ex illis desumatur. Hoc autem vocabulum finxerunt Graeci interpretes, [?: ] etiam ἐπιούσιον, de quo diximus Matth. 6. b. 11. quod postea usurpare non dubitarunt disertissimi etiam Theologi, ut

et Latini plurimum suo Per abutuntur. ut, Per ocium, per diem aliquid agere: pro, in ocio, in die. Per bellum aut pacem, id est, in bello aut pace. Per tempus advenis, Plautus in Menaechmo. Sic, per vinum, per ebrietatem, exortum est dissidium: id est, in vino, in ebrietate, inter potandum. Sic et Graeci dicunt διὰ ἡμέρας, διὰ βίου, διὰ αἰῶνος, per diem, per vitam, per seculum: pro, in. Homerus dixit ἀμβροσίην διὰ νύκτα, per ambrosiam noctem: id est, noctu, aut in

multis lachrymis, aut inter lachrymandum. Vicinum est hoc exemplum praecedenti significationi. Sic mox sequenti capite, Si id quod aboletur, fuit per gloriam: id est, in vel cum gloria, aut gloriosum. POST, non raro denotat: verum adeo nota Graecae vocis significatione, ut Latinae versiones eum Graecismum non retinuerint. Marci secundo, Et rursus per dies intravit in Capernaum. Marci 14, Et per tres dies reaedificabo illud. id est, post tres dies. Act. 24, Per plures annos: pro, post plures annos. Gal. secundo, Postea per 14 annos rursus ascendi Ierosolymam. id est, deinde post 14

persequente. et Proverb. 13: Peccatores persequetur malum. PERSONAM Theologivocant substantiam individuam, intelligentemque, et per sese subsistentem: sic etiam in unitate divinae essentiae tres personae esse dicuntur. Sic unusquisque homo, ac angelus bonus ac malus, persona est. Graeci dicunt tum πρόσωπον, tum ὑπόστασιν, aliquando etiam σώματα corpora. Sic hoc vocabulo utitur Paulus 2. ad Cor. 1: Ut pro dono aut beneficio ex multis

culpa. Nec tamen hic tantum falsa Philosophia reprehenditur, sed etiam ista vera, quam nunc potissimum ex Aristotele habemus. Quomodo vero noxia esse soleat, prolixe declaravi in Libello de Metis et materiis scientiarum. Experimentum vero huius ineffabilis damni habetur in Patribus praesertim Graecis, Clemente, Origene, Chrysostomo, et aliis: omnium maxime vero in Scholasticis Sophistis. Nempe nulla pars Philosophiae videtur divinior ac utilior, quam Ethica, quae de virib, humanis, de formando homine ad virtutes, seu de informandis in animo hominis habitibus virtutis, et abolendis

tertio, Scrutemur vias nostras, et quaeramus, et revertamur ad Dominum. Humiliari. capitibus secundo Paralipomenon duodecimo et trigesimosecundo. Declinare a malo, Psalmo trigesimoseptimo. Nonnunquam etiam novam obedientiam complectitur: ut Actorum vigesimo, Testificans Iudaeis et Graecis eam quae est erga Deum poenitentiam. secundae Petr. 3, et Ezech trigesimotertio. Deus non vult ullum perire, sed omnes ad poenitentiam progredi. Apocalypsis secundo: Poenitentiam age, et priora opera facito. Interdum etiam magis beneficia aut effectus seu bona poenitentiam consequentia,

usurpatae, in hoc quidem dicendi genere, quod Galli sic ad verbum exprimerent, au bout de sept ans: septimum ipsum annum intelligentes, eumque vel inchoatum, sicut accipitur manifeste Deuteronomii decimoquinto: vel [?: pe-- ] peractum, ut eo loco quem paulo ante citavi. Graeci vero nonnunquam per μετὰ, ut modd ostendimus: interdum per ἐν, ut infra decimo quinto capite, ἐν τρισίν ἡμέραις: vel per

accipiunt pro adverbio (ut omnino poscit Graecae linguae ratio) sed diverso sensu. Alii enim explicant, Principio, id est primo loco, id vobis scilicet respondeo, me eum esse qui vobiscum loquar. Verum haec expositio et coacta est, et frigidam sententiam habet: denique etiam Graecis codicibus repugnat, in quibus legitur ὅτι, non ὅς. Alii sic exponunt, Principio id sum quod etiam dico vobis: id est, non statim vobis indignis explico quicquid sum, sed hoc primum dico, dum scilicet aptiores

principem. Graecam porro versianem sequuta est Vulgata in Psalterio, plane ad verbis PRO praepositio Hebraice plerunque תחת Tachat varia significata habet: alias quasi vicem alterius, seu quasi commutationem quandam indicat, sicut et Latinis et Graecis ἀντὶ, Ezech. 4, Diem pro anno dedi tibi id est, singulos dies pro singulis annis. Genes. 30. Nam ego pro Deo, qui prohibuit a te fructum ventris tui. Id est, habes' ne me pro Deo, ut a me petas liberos: cum a Deo, qui tibi hactenus obstitit, id

mox: Lex igitur adversus promissiones? Observandum igitur diligenter est, quod quoties Paulus confert legem cum promissione, instituat collationem legis et Evangelii. In voce Promissio ἐπαγγελία, diligenter observandum est, quod Budaeus annotavit: eam Graecis significare gratuitam ultroneanque promissionem. Talis enim prorsus est promissio Evangelii, quod non merenti, aut ei cui aliquid debeatur offert, sed prorsus gratis, ac indigno. Talis vis est etiam verbi Profiteri et polliceri. Vulgata versio, alicubi etiam Erasmus, pro promittere

ex diametro, qui bonum hominis propositum praevisum intelligunt: quasi quicquam boni in nobis sit, quod praevidere possit Deus, nisi prius proposuerit illud nobis inserere: quasi denique Paulus ubique Dei propositum non opponat hominum operibus, ut secundae Timoth. primo. Et tamen ita ludunt Graeci Theologi, quorum dux et princeps est Origenes, in hoc loco et aliis similibus pervertendis: Haec ille. Act undecimo, Discipuli proposuerunt aliquid mittere in ministerium habitantibus in Hierusalem. id est, decreverunt. PROPONERE quoque nonnunquam valde emphaticam significationem habet.

et in aliis omnibus. Hebraei vocant משל Maschal, quod tum similitudinem sonat, quia proverbia crebro solent habere metaphorica verba, aut alioqui ad aliquid aliud alludere: tum etiam dominium, quod proverbia sunt sententiae dominantes celebres. Sicut et Graeci certas authenticas, et primarias, et quasi vitae normas continentes sententias vocant κυρίας γνῶμας dominas sententias, primo Samuelis vigesimo quarto: Sicut dicit proverbium vetus, Ab impiis proficiscitur impietas. id est, malorum est

Significat et petere, aut postulare, seu etiam flagitare, Matthaei octavo bis dicitur, signum quaerere a Christo de caelo: id id est petere. Idem Lucae 11. bis dicitur Isaiae 1, Quis quaesat haec de manibus vestris? id est, postulavit. 1. Corinth. [?: ] , Iudaei signum petunt, et Graeci sapientiam quaerere id est, flagitant sapientes disputationes. Significat et te nari consequi, quae est ei ferme propria significavit Matthaei sexto. Quaerite primum regnum Dei, et iustitiam eius, et ista omnia adiicientur vobis. Significt te interrogare, sicut et Latinis saepe. Isaiae

eum explicatissimum, praesertim ob controversiam Sacramentariam: ideo exposui totam illam partem Capitis sexti, aut saltem summam eius, cum in postremo Libello de Sacramento, tum etiam in aliis, quos vide. Si quomodo, εἴ πως, usurpant hanc locutionem Graeci ecliptice: ideo aliquando aliquo verbo antecedente sermo explendus est. Romanorum undecimo, Ministerium meum illustro, si quo modo ad aemulationem provocem carnem meam: subintellige, experiens, aut tentans omnia, si forte collaudando et ornando Evangelium, meos consangineos Iudaeos ad

sicut [?: ] περιουσία iidem formarunt περιούσιος. ut eum demum panem (id est, victum, Hebraeorum more) significari intelligas, qui nostris viribus sustentandis sufficiat: id est, (ut Graeci interpretantur) ἐπὶ τὴν ἡμῶν οὐσίαν καὶ τροφὴν ἐπαρκοῦντα, minime scilicet delicatum, sed frugalem: ut victum et vestitum habentes, contenti simus. Panis enim appellatione caetera omnia tolerandae huic vitae

hasta aut trabs recta dicitur, cuius contrarium est obliquum, aut obliquitas seu tortuosum. Per metaphoram porro haec vox significat omne laudabile ac probum, ac transfertur ad quasvis res aut actiones laudabiles ac probas. Quae metaphora est usitata non tantum Hebraeis, sed etiam Latinis ac Graecis. Eadem prorsus natura ac vis est etiam aequi, ab aequalitate planicierum, linearum aut corporum, per metaphoram sumpti. Dixi autem quaedam in voce Perversus, quae ad huius quoque vocabuli explicationem facere queant: sed hic multo plura dicenda erunt. Sunt autem varia recta, iusta,

longe vehementiore significatione, et veluti pro quadam abiectione usurpant: Valeant qui inter nos dissidium quaerunt. id est, abeant in malam rem, paratus sum eorum benevolentia perpetuo carere. REPELLO, saepe ita usurpatur in Sacris literis a Vulgata versione, pro varii Hebraeis ac Graecis, ut iure inter Hebraismos recenseri queat. Significat autem negligo, desero, amoveo a me. Dicuntur vero et homines repellere Deum, ac eius mandata: pro negligere, aut abiicere. Num. 11, Repulistis Dominum. Psal. 18, Iustificationes eius non repuli a me. id est, non

Sic et Rom. 8 habet: Quae nunc patimur, nequaquam paria sunt futurae gloriae in nobis revelandae. id est, divinitus donandae. Virtute Dei custodimur per fidem ad salutem, quae parata est revelari in ultimo tempore: 1. Petri 1. id est, exhiberi. Verum non est ignotus hic idiotismus etiam Graecis, Latinis ac Germanis, ut verba Noticiae pro verbis rerum ponantur, seu dictum pro facto, ut Linacer loquitur: et supra, et in quadam Regula Universali idem ostendi. Sic dicit Paulus 2 ad Tim. 4. quod Alexander aerarius sibi ἐδείξατο ostenderit

et pietatis gloriaeque Dei gratia. ROBIGO, aut RUBIGO, segetum morbus, quo spicae quasi torridae ac aridae fiunt, quem Deus Israelitis minatur Deut. 28. et 1. Reg. 8. ROBUR, et ROBORO, exposui supra in FORTI VICO. Eadem enim vis utriusque verbi est, et pro iisdem Graecis aut Hebraeis ponuntur, seu eadem Hebrea aut Graeca nomina exprimunt. Nunc pauca [?: ad--- ] de adiectivo Robustus. Et cadit in robusta eius congregatio aut coetus pauperum. Psalm. 10: videtur [?: p----ere ] in similitudine leonis praedae insidiantis. Nam, inquit,

leprosi. Proinde miror, unde apud [?: L-- ] num caeterosque recentiores interpretes legamus. iter Sabbati non habere plus quam mille passus: nisi forte haec accidit vitio librariorum. Proinde nos vertimus, Abest ab Hierosolymis iter Sabbati. SACCUS, vox communis Hebraeis, Graecis, Latinis et Germanis: praeter propriam significationem quaerunque denotat vilem, contemptum, sordidum, et quid lugubrem vestitum. Solebant vero illae gentes in omni maiore dolore animi et luctu se tali vestitu [?: ] humi cubare, cinere aut pulvere conspergere, et tenuiter parco

indui: sicut supra de Ezechia, Mardochaeo, et Achabo diximus, et Daniel quoque de seipso scribit cap. 9. Sic et servi Beadad, cum caeso suorum exercitu latitarent metu regis Israel, suadent suo regi, ut induat se cum eis sacco, et imponant funes in colla sua. Sic et Romae ac in Graecia rei solebant sordidati incedere, movendae misericordiae gratia. Hinc est Saccus obsecrationis, Baruch 4: Exui me stola pacis, indui autem me sacco obsecrationis. Sicut vero indui sacco, luctum, dolorem ac calamitatem significat: ita contra Exuitio sacci, liberatione a dolore, luctu ac

Deus stulta mundi, ut sapientes pudefaciat. ubi Sapientia tantum istam terrenam carnalemve calliditatem et astutiam denotat. Ibidem dicit, Graecos quaerere sapientiam. i. doctrinam sermone ac reb. sensibusûe, et magno ingenio curaque ita excultam, ut posset ingens sapientia videri. Sic enim tunc Graeci tantum eruditissimas Philosophorum disputationes, aut Rhetorum declamationes audire cupiebant. Illud sane mirum, et contradictionis plenum esse videtur, quod ibidem Apostolus Christum et Evangelion vocat tum stulticiam, tum sapientiam: idque tum Dei, tum hominum. Est autem Evangelium

disputationes, aut Rhetorum declamationes audire cupiebant. Illud sane mirum, et contradictionis plenum esse videtur, quod ibidem Apostolus Christum et Evangelion vocat tum stulticiam, tum sapientiam: idque tum Dei, tum hominum. Est autem Evangelium stulticia, aut stulta praedicatio, tum Graecis, quib. stultissimum dogma ac multis modis cum ratione pugnans esse videbatur: tum Deo, cum cuius iustitia ac lege pugnare videtur, ut malus bene, bonus autem male habeat: utque insuper bonus seu instus. i. Christus, ob hoc ipsum et ad hunc finem male habeat, quo per eius calamitatem malus

ista sapientia inquit 2 Cor. 1: In simplicitate et sinceritate et gratia Dei versati sumus in mundo, et non in sapientia carnali. et 1 Corin. 1, se non debuisse praedicare Evangelion in sapientia sermonis: i. selectissima quadam Rhetorum eloquentia, qualem tunc Sophistae passim, praesertim in Graecia iactabant et ostentabant. Caeterum Iacobus cap. 3 hisce verbis describit tum terrenam, tum et caelestem sapientiam: Quod si invidiam amaram habetis, et irritationem in corde vestro, nolite gloriari, et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapientia superne

indicantibus Apostolis, ostendit esse contemnendum, in quiens: Sinite eos, caeci sunt et duces caecorum. Sic est ipsemet Christus et eius verbum Petra scandali: et sic Deus dicitur excaecare, indurare, et dare in reprobum sensum. Nos vero praedicamus Christum crucifixum, Iudaeis scandalum, Graecis autem stulticiam 1. Corinth. 1. id est, cuius contempta specie ac conditione, defectu talium miraculorum, qualia ipsi cupiunt, et in speciem absurda, atque adeo impia doctrina ita offenduntur Iudaei, ut statuant hunc nequaquam esse Meschiam. Gal. 5 ait Paulus: Ego autem, fratres, si

ista vox sonat: sed perirum Sacrarum literarum, et earum interpretem aut doctorem, ferme sicut nunc dicimus Theologum. Vocant igitur hoc nomine Hebraei legis interpretes doctorem, a verbo ספר Si per, quod narrare etiam et exponere significat. Apparet autem a Graecis sic dictos, quod sicut scribae publicarum tabularum custodes erant, sic penes istos tanquam sequestres libri Legis essent velut depositi, cuius scilicet interpretatio ipsis erat commissa: ideoque adiunxit Evangelista, τοῦ λαοῦ, populi: id est,

discipulis ex dicto Dan. 9. Meschias adducet iustitiam Olamim, volebat probare, nos iustificari substantiali iustitia Dei, quae sola sit sempiterna. De quo dicto ei, in meis contra eum scriptis, prolixius respondi. Vulgata versio nonnunquam voce Seculi et Secularis, abusa est etiam pro aliis Graecis vocabulis. ut 1. Cor. 6. iudicia secularia, βιωτικὰ vitalia, seu huius vitae. Tit. 2, secularia desideria, κοσμικὰ mundana. Inde pseudo spirituales, alios Christianos superbe simul et impie vocant

DICIT in seminibus) non idem valet, ac non sonat ita illa unica vox זרע zera semen, seu non est in plurali numero posita, sed sensum omnium illarum promissionum ad unicum Messiam restrictum esse indicat. Plerunque sane Paulus (sicut et Aristoteles, aliique Graeci scriptores) hoc verbo λέγω δὲ, dico autem, sensum suum exponere solet, et non unicae alicuius vocis sonum urgere. Quando itaque inquit Apostolus, Abraae vero dictae sunt promissiones et semini eius: non dicit, Et seminibus, ut in multis, sed ut in

septies. Sic et Christus Matt. 18, iubet septuagies septies proximo iniuriam condonari. Septuplum itidem magnam copiam declarat. Psal. 79. Redire vicinis nostris septuplum in sinu eorum. Micheas Septem et octo pro innumeris ponit. Sic Latini Sexcentum ac mille, et Graeci Myriades pro infinito numero uti solent. Plus millies audivi inquit ille. SEPULCHRUM, Hebraica varia nomina habet שאל Scheol,

in sermone habet. Serpens [?: ] ac urentes Deus immisisse dicitur populo, Nu. 11 et De. 8. qui fuerunt serpentes veneno suo inflammantes laesos [?: --mamque ] sitim in eis excitantes, unde ab Hebraeis רוף rap, et a Graecis δίψαδες dicti sunt. Tali de causa exponebant Melitenses, ut Paulus laesus accenderetur ac inflamatur. Talis inflammatio ac sitis etiam nunc in Italia et [?: ]

peccatoribus dedit. Est autem adeo augustum hoc verbum σωζῶ, ut (teste Cicerone Verrina 4.) uno Latino vocabulo reddi nequeat. Sic soliti sunt Ethnici Iovem Servatorem dicere, et aliquos etiam praecipuos singulorum locorum tutelares deos: ut in veteribus Graecis [?:-amismatis ] est, Hercules Thasiorum servator. [?: ] Nunc locutiones aliquot verbi huius adiiciam. Psal. 80. Lucere fac faciem tuam, et servabimur: seu, illu [?:-na ] vultum tuum super nos. id est, sis nobis propitius

et hoc est vanitas. Mich. 1, Si fuerint praefecti, et simul multi, simul tamen evellentur et transibunt. Zach. 11, Et irnitum factum est in die illa, et cognoscent vere. id est: sic afflicti gregis, qui observant me. Quando hanc particulam mox praecedit negatio, tum idem Hebraeis valet quod Graecis ne my, ne gry, aut quid simile: et Latinis, Ne tantillum quidem. Esaiae 16. Audivimus superbiam Moab, quod superbus sit valde, sed ne sic quidem robur eius: id est, ne tantillum, demonstrata re aliqua levi, et nullius momenti, vel facto talitro. Ierem 8, Auscultabam et audiebam, sed ne

est, tua functione fungeris: id est, tua prophetia in ultimis temporibus fungetur suo officio: tu mortuus per tuum librum multos postremis temporibus docebis ac erudies. Sicut praecessit, quod pii illa intelligent. Sors igitur ibi ponitur pro ipsa functione aut officio, quod sorte evenit. Sic Graeci sortiti sunt quisnam cum Hectore confligere debeat, Sortemque meam vovistis Achivi. SPECIES, externa illa facies rerum, praesertim corporearum dicitur: quae oculis cernitur, a verbo antiquo Specio, quod Videre significavit, Luc. 3. descendere Spiritum S. corporea specie

et baculum est irae meae in loco istorum. Ad gentem hypocriticam mittam eum, et super populum irae meae mandata tradam ei, ut spoliet spolium et rapiat rapinam, et ad ponendum eum conculcationem sicut lutum platearum. i. ut audacter, crudeliter, et pro libitu oia rapiat ac vastet: sicut Latini et Graeci dicunt Ferre et agere praedam. Sic eadem reduplicata locutio Rapere rapinam, reperitur Ezek. 29 et 38. Cum fortib. dividet spolia, Isa. 53. i. accipiet lautam portionem, qualis debetur fortib. heroib. et qualem illi felicissime potentem hostem vincendo consequi solent. Sic quod

veteri Testamento interdum nominantur turpissima et gravissima facinora: ut violatio Thamar et Dinae, ac uxoris Levitae. Dicitur et de furto anathematis, Ios. 7. Sic Oseae 2 Patefaciam stulticiam tuam. id est, idololatriam et impietatem. 1. Corinth. 1. Paulus aliquoties Evangelium dicit esse Graecis aut Gentibus stulticiam: id est, videri rem longe absurdissimam. et 2. cap. dicit eodem sensu, humanae sapientiae ac rationi ea quae Dei sunt esse stulticiam: id est, videri stultissima et absurdissima. Sic contra mox sequenti legitur: Sapientia enim mundi huius stulticia

ideo Deus damnando eum, et alibi verum cultum instituendo, dicitur repudiasse tabernaculum Silo, Psal. 78 non quod hoc ipsum suum tentorium reiecerit, quod postea in Sion transtulit: sed locum ac cultum Silo, qui secutus est. Tabernaculorum festum, quod a figendis tabernaculis Graeci Scenopegiam vocitant, fuit propria quaedam solennitas Israelitarum, in memoriam suae peregrinationis in deserto, mense septimo celebratum, de quo Levit. 23 praecipitur. Cogebantur enim illis septem diebus extra domos sub tabernaculis agere, sicut olim in deserto vict: taverant: ut sic

TALIO: Talionis lex dicitur, quae eandem poenam aut calamitatem reo infligit, quam illi querenti aut laeso intulit. De qua praecipitur Exod 21, et Levit. 24. TALIS vocula saepe vel simplex, vel repetita, indicat aliquem certum hominem, locum, aut tempus, non certo expressum: sicut Graecis δεῖνα, quidam aut quispiam Iosuae 7. Tale et tale feci, etc. quod brevitatis causa ponitur, ut narratio facta fuisse totius rei breviter indicetur. Ruth 4, Sede hic tu talis. id est tu amice et consanguinee, etc, 1.

Deus iubet solem ac lunam eum usum praebere, ut dividant stata tempora, dies et annos. Nam illa duo luminaria suo motu distinguunt tempora, ut cum ad certam metam perveniunt, efficiant diem, mensem aut annum. Aliquando significat occasiones et aptitudines, aut opportunitates quasdam temporum, quas Graeci καίρους vocat. Sic dicit Eccles. cap 3. esse tempus plantandi, et tempus evellendi, aedificandi et destruendi, gaudendi et flendi. et 8 cap. Tempus et modum novit sapiens. Psalmo nono: Deus est levamen in temporibus,

Psal. 50 indicat. Audi Israel, et testificabor te: id est, testando et [?: prote-do ] ita te serio monebo, ut tutemet cogare confiteri, quod te satis serio monuerim, quodque tua propria culpa pereas. Sic 2. Par. 24. Et testificati sunt eis, et non auscultaverunt. Graeci dicunt διαμαρτυρεῖσθαι: et Latini Protestari, id est quasi publice et solenniter testari. Tunc testificatus est Iehova contra Israelem et Iehudam. pro, testes invocavit contra eos caelum et terram. Tales testificatio est etiam illa Isaiae

Hieronymo, συνθηκὴν, pactum: Septuaginta autem, διαθήκην, quod quidem plerunque testamentum sonat, et sic a Vulgata versione saepe vertitur, tametsi crebrius Foedus: sed tamen in singulari numero, testibus Graecis grammaticis, saepissime etiam foedus denotat. ¶ Novi porro testamenti illi sanctissimi suaeque fidei scriptores, sicut in multis aliis, ita in hac quoque voce LXX sunt sequuti, ubique usurpantes διαθήκην: quod tamen, uti dixi, non

expone- ] illis verbis: Donec evadamus omnes in unitatem [?: ] , et agnitionis filii Dei in virum perfectum in men [?:-am ] staturae adulti Christi. Unum esse cum aliquo, signi [?: ] interdum parem esse, aut aequali conditione. Gala 3. Omnes vos, sive Graeci, Hebraei aut barbari, sive [?:-ri ] sive servi, sive masculi sive feminae, unum estis [?: ] Christo. id est, eadem aut perinde bona conditione. Corinthiorum tertio: Qui rigat, et qui plantat, unum [?: ] . D. Iohannes in quinto dicit, Tres testes in

mensibus. 8 De solennitatibus. 9 De idolis. 10 De veste sacerdotali. 11 De avibus vel volatilibus. 12 De bestiis et serpentibus. 13 De ponderibus. 14 De mensuris. 15 De Graecis nominibus. HEBRAEORUM NOMINUM INterpretatio. 1. Adonai, in Latinum sonat Dominus. Sabaoth, exercituum, sive virtutum: aut, ut aliqui volunt, omnipotens. IESUS, Salvator. Nazarenus, sanctus, sive mundus.

Galathae appellati sunt, e quibus populi quondam in Orientis longinqua migrantes primum Gallograeci, nunc antiquo Gallorum nomine Galatae vocantur. Magog, Scythae. Quidam Gog et Magog Gothos putant. Iubal, Iberi, qui et Hispani. Thuras, Thraces. Thogorma, Phryges. Madai, Medilanan, lones: qui et Graeci. unde et mare Ionium. Cethei, Citii, iidem Cyprii, apud quos et urbs Citrium vocitatur. Donanim, Rhodii. Ex his Graecorum nationibus extitêre, qui a Tauro monte usque ad Occidentalem Oceanum maritimam oram occupaverunt. Hae omnes gentes de Iapheth stirpe descendunt. Chus, Aethiopia.

linea, corpori penitûs adstricta, eademque talaris: unde et poderis appellata. haec et subucula dicitur. Logion, quod et Rationale, pannus exiguus, ex gemmis, auro, coloribusque variis, qui superhumerali contra pectus pontificis adnectebatur. Cidaris, pileus sacerdotalis ex bysso. Hunc Graeci et nostri tiaram, quidam etiam mitram vocant. Petalum, aurea lamina in fronte Pontificis quae Dei nomen illud ineffabile Tetragrammaton, quatuor literis Hebraeis gerebat scriptum. Penula, in Apostolo, Latinum est, est autem quasi lacerna, descendentibus clavis. Baddim, in Daniele, vestes

a sextariis quinque: quod etiam ipse sequor, eo quod Gomor sit decima pars Ephi, Nebel, quidam putant modios tres. Sextarius est dimidium Cotylae, in liquidi specie. Cotyli, hemina est, in Ezechiele: Decem, inquit, Cotylae sunt Gomor. De Graecis nominibus XV. Accipe nunc caeterorum nominum significationes, quae Ecclesiae ore celebrata, in sermonem nostrum convertuntur ex Graeco. Thebos, Deus. Theos, ut quorundam opinio habet, ἀπὸ τοῦ θεάομαι, id est a spectando: id

Sitis coagmentati eadem mente, etc. 641. 56. 57 Nos praedicamus Christum crucifixum, Iudaeis scandalum, etc. 1095. 59. 60 Nam postquam in sapientia Dei, eum mundus, etc. 1088. 62. 63 Graeci quaerunt sapientiam 1091. 14. [?: 1- ] Infirmum enim Dei fortius est hominibus 344. [?: 1- ] 2 Sapientiam loquimur inter perfectos 879. 53. 54 Animalis homo non percipit ea quae sunt Dei 43. [?: ]

3 etc. contractuum qualis olim fuerit ratio 527. 66 etc. conversatio nostra quomodo sit in caelo 136. 58 κόπος 512. 20 cordi humano Hebraei quid tribuant: praeterea quoque Graeci, praesertim Poetae, necnon Philosophi 176. 23 etc. Corinthiorum prostibulum 687. 59. 60 Corinthum adire non omnibus contingit, Proverbium ib. 65 corporis sui crucifixionem quare Christus in coena fractionem vocet 347. 54

24. 67 duodenarius numerus, mysticus et perfectionis numerus 256. 67
E
ECCLESIA. Ecclesiae appellationes, ut extant in Scriptis Apostolorum 261. 50 etc. ecclesiae vox quid Graecis sonet, et unde veniat 260. 42 ecclesiae voce cur Apostoli utantur 260. 56 ecclesia, hoc est populus Dei, cur sic dicatur 261. 14 ecclesiae varia ac multiplex distinctio ib. 24 ecclesia, alia piorum et electorum tantum ib. 31

Elymas a Paulo filius diaboli vocatus 229. [?: 6- ] Enakim unde dicti [?: 36- ] . [?: ] de Encaeniis, olim solenni Iudaeorum festo 270 [?: ] ἐπαγγελία vox Graecis quid significat 970. 50 Ephod quid [?: ] epigramma in Neronem [?: 9-- ] 26 etc. de Epimenide propheta [?: Cretens- ] Laertius Diogenes, et [?: Cice-- ] 973. 35 et versic. seqq.

70 rex cur Deus vocetur ibidem 36 37 reges, Christiani quomodo aut cur dicantur 1022 54 reges et Sacerdotes cur olim uncti sint 115. 16 scribae cur sic a Graecis dicti 1101. 24 ripae quare dicantur in divinis literis labia 508. 17 ritus et ceraemoniae non temere mutari debent 23. 14 rituum omnium et ceremoniarum conformitas in diversis ecclesiis, et regionibus nec necessaria, nec possibilis est

siclus 663. 47 siclus, idem quod argenteus 57. 13 signa et prodigia in novo Testameto quae et quare dicantur 1139 60. 61 soliustitiae Christus 1151. 60 etc. σώματα quid Graecis usitate significent 885. 11 Sophistae garruli et audaces apud Graecos 1198 10 sors in Sacris literis 1153. 30 speculatores, quare doctores passim in pro phetis dicantur 1155. 10 spelunca duplex ab Hetteis Abrahamo empta, cur ita

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report