Your search found 14119 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 12764-12818:

suum versus meridiem intendit nullumque hoc spatio recipit fluvium notabiliorem; inde iterum versus orientem deflectit excipitque ad Almas Dravum, qui iam antea ad Legradum Muram susceperat. Recipit etiam ad Titel Tibiscum, cui perinde iam antea illapsi sunt Samusius, Bodroghus, Hernadus, uterque Crisius et Marusius. Absorbet denique ad Semlinum Savum, qui iam antea Colapim, Vunam, Verbaszium, Bosnam et Drinum susceperat, sicque continuato semper versus orientem cursu

ad sylvas et ligna. Mediterranei montes plerumque proceris et ad construendas naves, si via iis educendis parari possit, idoneis arboribus virescunt. In ipsis campis sylvae, quamquam notabiliter iam accisae, ingentia adhuc spatia sparsim per Regnum occupant. Harum nonnullae sunt glandiferae, aliae fluviis ipsis ita adiacent, ut ex iis ligna, seu aqua longe demitti, seu construendae ex illis naves fluvii dorso continuo iniici possunt, sunt tamen, quae a fluviis longissime distant; imo complures plani Hungariae districtus tanta lignorum penuria laborant, ut pauperiores

virescunt. In ipsis campis sylvae, quamquam notabiliter iam accisae, ingentia adhuc spatia sparsim per Regnum occupant. Harum nonnullae sunt glandiferae, aliae fluviis ipsis ita adiacent, ut ex iis ligna, seu aqua longe demitti, seu construendae ex illis naves fluvii dorso continuo iniici possunt, sunt tamen, quae a fluviis longissime distant; imo complures plani Hungariae districtus tanta lignorum penuria laborant, ut pauperiores accolae domos sibi in terra effodere, cibos vero stramine aut exsiccatis etiam animalium excrementis praeparare cogantur. § XII.

possunt, quo tota Hungaria horreum monarchiae Austriacae compellatur. § XIII. Quale relate ad rem pecuariam. Fertiles hi campi pinguia etiam animalibus pascua praebent ingentemque alendis iis foeni quantitatem producunt. Sunt tamen alia insuper naturae beneficia, quibus solum Hungaricum exercendae rei pecuariae aptius, quam in ullo alio Europaeo regno sit, efficiatur. Primum complures minores salsi lacus, dein quod terra plurimis in locis nitro sit impregnata. Docet id facilitas illa, qua idonea coquendo huic sali

in iis admodum increverit, necessariis pro sustentatione vitae productis aliunde egent. Opificia e converso fabricas et manufacturas adeo provexerunt, ut magna fabricatorum quantitas ipsis a domestica necessitate reliqua maneat, paucae tamen adhuc ex iis ad eum profectionis gradum perductae sunt, ut exterorum fabricatorum concurrentiam possint sustinere. Donec Gallicia provinciam Poloniae constituebat, Hungaria ea saltem parte, qua illa Regnum ambit, exteram provinciam contingebat et tum commercialis, quem Augusta Aula cum republica Polonica anno 1774. inivit

systema militare redacta, intercluderent. Caeterum provinciae hae plures navigabiles fluvios, qui omnes Danubio illabuntur numerant; qua parte in montes attolluntur proceris sylvis, qua vero parte in planitiem abeunt, fertili admodum solo gaudent. Interno tamen gubernii vitio minime sunt populosae et ideo frumento et animalibus perinde atque Hungaria abundant, nec vino pro domestica necessitate destituuntur, imo aliquam insuper eius partem Transylvaniae inferunt. Fabricis tamen et manufacturis prorsus

usque Ieszenovacz, inde inclinata tantisper versus orientem linea usque extremum meridionale Regiminis Licani punctum, ubi iam Veneta ditio incipit, Sclavonia et Croatia Turcicis provinciis cingitur; provinciae hae nec cultae nec populosae sunt; sylvis abundant; et cum suilla Turcis vesci non liceat, haec autem a nostris quaeratur, copiosos quaestus gratia maialium greges alunt. Caeterum, cum Sclavonia et Croatia in eadem sunt commerciali relatione quam ad Semlinum, vigore praefati tractatus vigere vidimus. Verum hic quoque

ditio incipit, Sclavonia et Croatia Turcicis provinciis cingitur; provinciae hae nec cultae nec populosae sunt; sylvis abundant; et cum suilla Turcis vesci non liceat, haec autem a nostris quaeratur, copiosos quaestus gratia maialium greges alunt. Caeterum, cum Sclavonia et Croatia in eadem sunt commerciali relatione quam ad Semlinum, vigore praefati tractatus vigere vidimus. Verum hic quoque provinciale a Turcis per Statum militarem intercluditur; et cum montosae saxosaeque partes illae omnibus pene naturae beneficiis destituantur, manualem vero industriam ipsum Systema militare non

partes illae omnibus pene naturae beneficiis destituantur, manualem vero industriam ipsum Systema militare non admittat, quo plagae illius incolae per minutum adminus commercium (Stich-Handel) dictum, vitam tolerare possint, Generalatui Carolostadiensi peculiares per vectigal tricesimale favores sunt concessi. In hac linea primum Vuna ad Jeszenovacz tum Colapis ad Sziszek Savo illabitur. Ac Vuna quidem usque Kostaniczam in Confinito Banali, Colapis usque Carolostadium est navigabilis sicque omnis communicatio Hungariae versus Adriaticum per aquam in

nectitur. Praecipuum enim, quod navigationi Litoralis huius obstabat impedimentum, pyraticam nempe barbarorum Africanorum pie defunctus Imperator sustulit per initum, cuius iam meminimus, cum Aula Turcica tractatum, quo haec se ad resarcienda, quae pyratae illi navibus nostris illaturi sunt damna, obstrinxit. Verum Litorale hoc a Carolostadio et Kosztanicza, ubi Hungaricam navigationem iam desinere vidimus, intercludunt altissimae, pascuo, aqua, ipsa ferme terra destitutae, arboribus, qua parte mare respiciunt, denudatae et in hyeme per plures saepe

mera praerupta montium cacumina praecipitesque valles, quae tamen facile evitare potuisset, deduxit. Postea et per duas illas Carolostadio usque Boszilyevo positas via instaurata et Carolina, praesertim post erectum Gubernium Fluminense, notabiliter impopulata, et collaterales aliquot viae apertae sunt, ut reliquae etiam omnes aperiantur, utve ductus Carolinae evitatis, qua licet, praeruptis montibus corrigatur, comitatus Zagrabiensis actu allaborat. Iosephus II (secundus) Imperator, ut ductus eductionis multiplicaret, novam a nomine suo dictam

alitur, curam deposuit; si plures civitates barbarum illud et quod solum commercium omne suffocare poterat, ius depositorii impetrare potuerunt; si tricesima non pro freno commercii, sed pro aerariali proventu tractabitur; denique, si in ipsis diaetis plurimae commercio heterogeneae leges perlatae sunt. Verum vix turbo ille, qui Hungariam per duo saecula agitaverat, desaeviit; vix Imperator Carolus VI perruptis Styriacis et Carniolicis alpibus, Germanicis provinciis ad Mare Adriaticum viam reseravit; vix salutares in linea commerciali et navigationis pro iisdem provinciis edere coepit

Regni impopulatione art. 18, de libera vini Hungarici, etiam per Germanicas Haereditarias provincias, in exteras regiones eductione art. 75, denique de tollendis opificum excessibus art. 78, disponebatur; sequentibus 1723. comitiis plures adhuc aeque luculentiores in linea commercii leges perlatae sunt. Ut Consilium locumtenentiale stabiliendi intra Regnum commercii, anticipandi hunc in finem capitalis oeconomiae, id est fundi publici, ducendorum denique canalium proiecta elaboret et in proxima Diaeta referat, merces nocivas arceat, utiles e converso mercatores protegat, eidem per art. 115,

in civitatibus et oppidis mechanici, effossi aliquot canales, reserata per Carolostadium Buccarim ad Mare Adriaticum via; plura tamen, quia nimis abstracte constituta, in effectum haud abiverunt, alia provisionem legis hodiedum desiderant, multi denique interea enati sunt abusus, qui commercium haud leviter impediunt. Nimirum aucti, non obstantibus compluribus per potestatem executivam editis in eam rem ordinationibus, contuberniorum excessus, definitus in singula civitate pro omni ferme mercium specie mercatorum numerus enatusque inde abusus ille, ut

civitate pro omni ferme mercium specie mercatorum numerus enatusque inde abusus ille, ut systemisati eiusmodi mercatores, ius mercaturam, tamquam haereditatem suam, vendendi, sibi arrogaverint; multiplicata nimirum continentis telonia, postquam vero aquatica, lege sublata sunt, nova, sub titulo rippatici, exactionis species excogitata, erecta monopolia, inductae variae mensurationis taxae, introductum ius detractus, arrogatum per aliquos dominorum terrestrium quaestum in bonis suis exarendandi, per alios vero producta etiam

quaestum in bonis suis exarendandi, per alios vero producta etiam fine exercendi quaestus praeemendi ius, extensus nimium praerogativae rebus suis libere fruendi sensus, constituta onerosa commercio Hungarico vectigalia sexcentaque alia commercii impedimenta interea enata sunt, quae suis locis separatim proponentur. Viget universim adhuc apud plerosque dominos terrestres ille cogitandi modus, ut curas suas ultra usuale oeconomiae systema extendere superfluum putent et apud magistratus exequentes opinio illa: quasi commercialia eiusmodi, aut oeconomiae

populi, sicut in aliis regnis, ita etiam in Hungaria, ad novem summa capita revocatur: nimirum ad agriculturam, rem vinariam rem pecuariam, rem metallurgicam, operas manuales, opificia, fabricas, quaestum et servitia, seu publica seu privata. Sunt qui unico tantum industriae genere subsistunt, alii duas etiam pluresve alimentationis species consectantur. Ita agricultura cum re vinaria et pecuaria, ubi id solum admittit, plerumque coniungitur, et insuper minutus etiam quaestus exercetur. Multi opifices professioni suae agrorum, quandoque

Croatici et Sclavonici, Bátsiensis item Temessiensis et Torontaliensis comitatus, etiam per productionem bombicum, aliquot vitae subsidium sibi merentur. E re pecuaria Cornutis pecoribus ad propriam necessitatem omnes ferme Regni comitatus provisi sunt, ex instituto tamen hac rei pecuariae specie se sustentant incolae comitatuum Temes, Torontál, Báts, Csanád, Csongrád, Békes, Arad, Pest et Heves. Oves etiam sparsim in plurimis Regni partibus aluntur; praecipuum tamen vitae subsidium

publicae et commercii statum adumbrare. Postremi duo imperantes nullum promovendae in Hungaria oeconomiae publicae modum praetermisere. Suscitaverant societates agrarias; distributis, de singuli ferme obiecti cultura; in vernaculo idiomate traductis libellis populum illuminare conati sunt. Edidere idonea ad promovendum singulum oeconomiae publicae ramum normalia. Plerumque incolarum industriam propositis etiam praemiis excitarunt. Iuvat itaque nosse ad quem gradum oeconomia publica, cuius officium est producta naturae omnium trium regnorum et augere et perficere

sed id ipsum magnam diminuendae apud exteros genuini Tokajiensis existimationis occasionem praebet. Universim immoderatum vineas excolendi studium eo iam processit, ut plurimae in collibus, qui minus idoneum pro planta hac solum praebent, imo in planis etiam campis collocatae sunt. § XXXII. Cultura tabaccae. Tabacca iam in decem Hungariae comitatibus colitur. Idem quaestor sequentes qualitatis gradus eidem assignavit: eam, quam Tolnensis comitatus profert, optimam pronunciavit; post

usum, iam quidem plebs ipsa in variis Regni partibus habet easque ad tingenda sua mappalia adhibere solet, ad has tamen in ea quantitate, ut iis constituti ad diversas fabricas lineas, laneas, gosypiaces et sericeas, tinctores provideri possint, colendas, nemo hactenus manum admovit. Duae sunt, quarum praecipuus in fabricis illis usus est. Rubia tinctorum, vulgo Krach, et isatis , quae Germanice Wenigd appellatur. Illa in Banatu pluribusque Regni comitatibus sponte crescit et a plebe pro

quantitatem illam, quam exterum commercium requirit expleat, magnum insuper eorum numerum a Gallicia, Valachia et Moldavia comparare debet. Boum Hungaricorum insignis est species, vaccae a copia lactis non commendantur. Equorum, pro varia soli indole, variae qualitates. Universim parvae staturae sunt et magis ad currendum quam ad trahendos gravius tantisper oneratos currus idonei sunt. Ad hunc defectum corrigendum iam piae memoriae Imperatrix ordinaverat, ut comitatus maioris staturae et robustioribus admissariis se provideant et ad eos rusticorum caballas gratis admittant. Instituti huius

a Gallicia, Valachia et Moldavia comparare debet. Boum Hungaricorum insignis est species, vaccae a copia lactis non commendantur. Equorum, pro varia soli indole, variae qualitates. Universim parvae staturae sunt et magis ad currendum quam ad trahendos gravius tantisper oneratos currus idonei sunt. Ad hunc defectum corrigendum iam piae memoriae Imperatrix ordinaverat, ut comitatus maioris staturae et robustioribus admissariis se provideant et ad eos rusticorum caballas gratis admittant. Instituti huius successus, cum a complicata complurium circumstantiarum combinatione dependeat, res

adhuc satis provisum sit vel inde apparet, quod ingens vis pecuniae quotannis pro ligneis artefactis efferatur, quodve quantitas elatae hoc titulo pecuniae de tempore in tempus continuo crescat. Nam anno 1767. usque 1774. singulo anno per diametrum nonnisi 189.980 floreni hoc titulo elati sunt; ab anno vero 1775. usque 1784. iam 274.464 floreni evehebantur. § XLVI. Status manufacturarum. Exstat etiam regnicolaris, sed incompleta, de anno 1786. fabricarum conscriptio, iuxta quam 12 fabricae numerari, hae vero

est, ibi nullae nundinae vigent, victualia quotidie et ubique venduntur, reliqua producta et artefacta, in ea, quae faciendo etiam cum iis ulteriori quaestui sufficiant quantitate, ubique venui prostant, magna negotia per contractus mercantiles geruntur, qui nulli seu tempori seu loco affixi sunt.ž Per nundinas hebdomadales. Verum Hungaria procul adhuc distat ab hoc perfectionis gradu. Hoc unicum ferme adhuc vehiculum commercio nundinae praebent. In hebdomadalibus plerumque victualia tantum prostant, pecuariae non sunt necessario

seu loco affixi sunt.ž Per nundinas hebdomadales. Verum Hungaria procul adhuc distat ab hoc perfectionis gradu. Hoc unicum ferme adhuc vehiculum commercio nundinae praebent. In hebdomadalibus plerumque victualia tantum prostant, pecuariae non sunt necessario cum iis coniunctae. An alia producta et artefacta in hebdomadalibus nundinis venui exponere liceat, necdum est expeditum. Ad has viciniores tantum accolae producta sua comportare eademque habitatores loci, in quo geruntur plerumque pro immediata statim consumptione, coëmere solent;

ad centrum commodissime et affluere et vicissim defluere possunt. Centrum eiusmodi emporium, collateralia, per quae commercium in illud decurrit, loca, scala vocantur. In Hungaria centrum commercii est Pestinum, et respective Buda: scalae eius sunt versus Styriam, Austriam, Moraviam et Silesiam: (Bohemiam enim nullibi Hungaria immediate contingit) Iaurinum, Comaromium, Posonium et in parte Sopronium: versus Galliciam; Cassovia Eperiessinum, Leutsovia: versus

articulus, non Pestini, sed alibi centrum sibi defixit, prout id de frumento mox videbimus; saepe etiam primarii, praesertim Pestienses mercatores Hungarica illa producta, quorum facilis est in Germanicis provinciis distractio, per mandatarios suos, quorum plerique Iudaei sunt aut Rasciani, in ipso productionis loco, a prima manu coëmere, haec in depositoria sua colligere sicque uni aut pluribus correspondentibus Germanicis seu in massa seu per partes divendere solent. Ipsi iam etiam Germanici negotiatores producta Hungarica hac ratione colligere et ex iis in

industria et facultates quaestorum Hungarorum necdum eo pervenerunt, ut hi tantam seu Germanicarum seu exoticarum mercium quantitatem sibi comparare possint, qua omnes Regni incolas valeant providere: quare has quandoque ipsi Germani negotiatores, per omnes celebriores Regni nundinas circumferunt. Sunt tamen aliqui Pestini, Posonii, Sopronii et Cassoviae mercatores primarii, qui Germanica fabricata e fabricis ipsis adeoque prima manu; Italicas vero Levantinas merces et reliqua exotica materialia, immediate Tergesto sibi procurant.

nisi repentina et efficax causa interveniat, quae pro eo anno assignari non potest. Caeterum infusa per activum commercii statum summa per plures alios, quibus pecunia Hungarica Viennam efferri consuevit, canales, facile absorbetur. Articuli momentosiores, qui passivum Hungariae statum efficiunt, sunt artefacta; qui vero activum producunt, sunt producta naturae. Quoad sola cuprea artefacta, quae Schemnicii et Neosolii confici et in Silesiam et Galliciam divendi solent, Hungaria in exiguo 20 aliquot millium activo versatur. Ferrea

anno assignari non potest. Caeterum infusa per activum commercii statum summa per plures alios, quibus pecunia Hungarica Viennam efferri consuevit, canales, facile absorbetur. Articuli momentosiores, qui passivum Hungariae statum efficiunt, sunt artefacta; qui vero activum producunt, sunt producta naturae. Quoad sola cuprea artefacta, quae Schemnicii et Neosolii confici et in Silesiam et Galliciam divendi solent, Hungaria in exiguo 20 aliquot millium activo versatur. Ferrea quidem fabricata anno 1779, activum in 735.315 florenis

totoque usque adeo comitatu Pestiensi et Cumania usque Bajam, quod oppidum est emporium frugum comitatus Bátsiensis. Si necessitas magis adhuc urgeat, successiva haec progressio usque Neoplantam quandoque usque Semlinum porrigitur. Instrumenta totius huius navigationis sunt nautae Comaromienses et Iaurinenses; navigatio tamen ultra Posonium non procedit, ibi fruges deponuntur et a concurrentibus vicinis quaestoribus eo fine coëmuntur, ut iterum in proximorum Viennae locorum hebdomadalibus nundinis divendantur sicque deinde progressivo motu usque hebdomadales in

gallae quercinae nonnisi 51.221, pelles vero laporinae nonnisi [...] florenorum activum in diametro efficiunt. § LXXVI. Longe maiorem his omnibus activam rubricam tabacca constituit; huius enim diameter effert annue 697.109 florenorum. Producto huic sunt quatuor eductionis passus. Nimirum Viennense abaldo, id est monopolium; duas habet subalternas fabricationis tabaccariae directiones, unam Graecii, alternam Lembergae. In centro Hungariae nempe Pestini depositorium sibi constituit. In hoc colligit quidem

Lembergae. In centro Hungariae nempe Pestini depositorium sibi constituit. In hoc colligit quidem in omnibus Regni partibus tabaccam, quo viliori potest pretio indeque et Graecensem et Viennensem et Lembergensem fabricam providet. Hi sunt itaque praecipui, per quos pars longe maxima producti huius educitur passus; nonnisi id, quod ab hoc monopolio reliquum manet, ad Litorale evehitur et huius minima tantum pars beneficio aquae per Carolostadium, Flumen promovetur. Licet Aradiensis, Szegediensis, Szirmiensis, quin

Hungariae rubrica apparet exportatque in diametro annuum 951.398 florenorum activum. Et vero reipsa in tanto valore cuprum produxit; verum praeter exigua, quae Neosolii et Schémniczii inde conficiuntur fabricata, quaeve in peculiari rubrica in activo statu iam alioquin assumpta sunt, totum hoc cuprum in crudo ad Germanica depositoria devehitur ibidemque primum distrahitur. Quare cum summa illa, quae pro hoc producto obvenit, non in Hungaria, sed in Germanicis provinciis percipiatur; summa etiam haec ex activo Hungarico deduci debet. Proinde licet totale ultimi decennii

sed ab integra incolarum classe patrentur; hanc vero non tantum animi depravatio, sed ipsa etiam imperiosa sustentandae vitae necessitas ad id impellat. § LXXXVII. Circa id providendum Iudaeis. Tales incolarum Hungariae classes sunt Iudaei et Zingari; horum enim vix aliqui agriculturam exercent. E Iudaeis plurimi se usuris sustentant. Alii arendas et minutum quaestum assectantur, in quibus debilissimam plane populi partem decipiendi plurimam habent occasionem. Zingari nisi minoribus fabrilibus operis aut circumforanea

Ad classem eorum incolarum, qui precarium tantum alimentationis statum habent, cruda etiam illa et pertinax gens Valachica merito referri potest. Licet enim hi, plerumque colonicales sessiones teneant, tamen seu naturali inclinatione seu animi depravatione ad desidiam quaeque huic iuncta sunt vitia: ebrietatem, furta et praedocinia adeo proclives sunt, ut propter malam sessionum suarum culturam inediae frequenter exponantur; numerosum hunc populum ad procurandam sibi maiori labore subsistentiam deducere eo magis interesset, quod loca plerumque habitet semota et montosa, ad quae

statum habent, cruda etiam illa et pertinax gens Valachica merito referri potest. Licet enim hi, plerumque colonicales sessiones teneant, tamen seu naturali inclinatione seu animi depravatione ad desidiam quaeque huic iuncta sunt vitia: ebrietatem, furta et praedocinia adeo proclives sunt, ut propter malam sessionum suarum culturam inediae frequenter exponantur; numerosum hunc populum ad procurandam sibi maiori labore subsistentiam deducere eo magis interesset, quod loca plerumque habitet semota et montosa, ad quae difficilis est tempore famis commeatus convectio. Verum indoles

CV. Leges, quae in favorem culturae pratorum perferendae censentur. E converso ad partes legislationis omnino attinet removere impedimenta illa, quae industriosos etiam proprietarios detinent, quo minus eum, quem possent e pratis suis fructum capiant. Talia sunt introducti in pluribus locis abusus illi, ut nemini liceat foenile suum ante festum Sancti Ioannis Baptistae falcare ideo, ut eadem interea pro pascuo deservire possint. Item ut foenilia mox atque defalcantur, pascuo locum dare debeant, adeoque nemini e foenili suo cordum desumere liceat.

quod ex oleribus in talibus vineis procreatis, si hae ab urbe magis remotae sint, nullus, a frumento vero, quod in tali fundo procreatur vix tantus quantus e vino fructus percipi possit; si, inquam, omnia haec expendantur, facile apparebit, quod legislatio destructionem omnium, quae in plano sitae sunt vinearum, citra laesionem iuris proprietatis ordinare non possit. § CVIII. Ne vineae in planitie imposterum plantentur prohibendum. Unum illud statuere posse videtur legislatio, ne imposterum ad generosiora promontoria vineas in ipsa

intactae manent, quia aut nullus aut nonnisi excessuris utilitatem sumptibus parabilis accessus ad eas patet. Habet iterum alias, quae patent et tamen longe maiorem, quam usus proprietariorum ferat, lignorum quantitatem producunt. Habet e converso alias, quae sufficientibus quidem lignis provisae sunt, sed quarum adeo inordinatus fit usus, ut illic defectus lignorum intra paucum tempus iure praemetui possit. Habet denique vastas plagas; quae omni prorsus ligno sunt destitutae. De primi ordinis locis superflua est omnis cura, donec fortassis eas populatio propius attingat. Nam tum

quam usus proprietariorum ferat, lignorum quantitatem producunt. Habet e converso alias, quae sufficientibus quidem lignis provisae sunt, sed quarum adeo inordinatus fit usus, ut illic defectus lignorum intra paucum tempus iure praemetui possit. Habet denique vastas plagas; quae omni prorsus ligno sunt destitutae. De primi ordinis locis superflua est omnis cura, donec fortassis eas populatio propius attingat. Nam tum primum operae pretium erit aditum ad eas procurare. Interea complures certae sylvae per indigenas ad hanc classem referuntur, ad quas aditus aut levibus aut capiendo

laborant, potissimum abundent: videtur his torfae usus maxime convenire. E contra, cum carbones bituminosi in montanis aut submontanis locis potissimum eruantur, hi in usum metalli fodinarum deservire censentur. Iam sub Regina Maria Theresia torfa et carbones bituminosi reperti sunt. Sed quia talibus in locis eruebantur, quae lignis alioquin abundabant, et unde in partes illas, quae iis egent, promotio sumptuosa nimis evasisset, usus eorum non est propagatus. Sub Iosepho IIdo detecta fuit in comitatu Barsiensi una (tres enim habentur) carbonum fossilium species, sed quae

alioquin abundabant, et unde in partes illas, quae iis egent, promotio sumptuosa nimis evasisset, usus eorum non est propagatus. Sub Iosepho IIdo detecta fuit in comitatu Barsiensi una (tres enim habentur) carbonum fossilium species, sed quae liquandis metallis apta non fuit, et tamen vix hi eruti sunt, cum iam directio montanistica eos ad metalla referri adeoque urburae subjicere praetendit. Cuius tamen contrarium sub 26-a, maii 1788. benigne declarare dignatus est idem Rex et Imperator. § CXV. Quae leges ad antevertendum lignorum defectum

Status culturae canabum. Has Hungaria quantum pro saccis aliaque crassiori tela pro domestico usu necessum est, sufficientes producit. In Sárosiensi, Bihariensi et Bacsiensi comitatu inferiorique Sclavonia cultura eius hactenus maxime viget. Ut seu crudae, ut nunc sunt canabes seu fabricata ex iis crassior tela in articulum exportationis evehantur, vix operae pretium videtur. Deberet itaque prius qualitas earum ita perfici, ut eam, quam Italicae habent decem pedum et supra longitudinem assequantur possentque pro velis et funibus pro maritimis navibus idoneis

Deputationi e re fore, comitatibus non tantum admittere, sed et imponere, ut peritos utilioris illius apum culturae homines e comitatibus illis, ubi illa iam viget, accire, eandemque in gremio sui inducere teneantur. Et haec relate ad indigena producta. Iam de iis: quae serius aliunde adoptata sunt. DE SERICI CULTURA § CXXII. Quantam Hungariae utilitatem serici cultura procurare possit. Si illa singulo populo maxime utilia sunt producta: 1) quae climati suo exclusive ad vicinos conveniunt. 2) Quorum

Et haec relate ad indigena producta. Iam de iis: quae serius aliunde adoptata sunt. DE SERICI CULTURA § CXXII. Quantam Hungariae utilitatem serici cultura procurare possit. Si illa singulo populo maxime utilia sunt producta: 1) quae climati suo exclusive ad vicinos conveniunt. 2) Quorum manipulatio agriculturam minime impedit. 3) Quae certam et pene illimitatam habent distractionem. 4) E quorum cultura utilitas ad plurima incolarum individua dimanat. 5) Cuius cultura notabilem Regno seu infert seu exire

distributionisque mororum negotio negligenter versati sint. Evenit denique, ut ubi solers etiam practicans evenit, plebs innato sibi novitatum odio easdem aut neglexerit aut sponte etiam destruxerit. Ubi seu localis magistratus activitate seu practicantis industria, mori ad eum perductae sunt gradum, ut sufficientia alendis bombicibus folia suppeditare potuerint, coepit quidem initium apud plebem iam ipsa bombicum nutritio, sed et hanc diversa impedimenta morabantur, practicantes aliqui non sat longo tempore in schola Eszekiensi perstiterunt, ut eam fundate ediscere potuissent, et

galettis non statim fuerint numeratae, sed accepta scheda, adventum inspectoris cameralis, qui pro iis exsolvendis pecunias adferebat, integro saepe trimestri operiri debuerit. Alibi in ipsa galettarum classificatione minus integra fide progressum rusticique quam promeruerant, mercede privati sunt. Studebat quidem dirigens dicasterium impedimenta haec de tempore in tempus removere, verum defectu requisitae cooperationis, institutum hoc ita languide processit, ut nonnisi in Croatia et duobus Banaticis, Bacsiensi item Pestiensi comitatibus, aliquas radices defixerit. Et tamen iam

Austriaca, nisi abaldo Viennense provisionem eius ultro arripuisset, per privatos quaestores perinde et hactenus provisa fuisset et imposterum provideri poterit. Cum paucae illae colendae Levantinae tabaccae gnarae familiae, quae e Turcia eductae fuerant, denuo eo reversae sunt; educantur denuo plures et tales, quae ad figendas in Hungaria stabiles sedes se resolverint. Hae vero non in uno loco, sed sparsim per districtus, ubi tabaccae cultura viget, illocentur. Eductio tabaccae nunquam prohibeatur. Cum enim productum hoc non sit primae

§ CXXXVI. Plantas, quae dant olei surrogatum, interest colore. Clima Hungariae, si pauca meridionalia Croatiae loca excipias, pro educandis olivarum arboribus non satis idoneum est, verum praeter olivas plures adhuc plantae oleum producunt. Tales sunt heliotropium, ex certa herba flavo flore, quae Hungarice napraforgó appellatur. Expressum e plantis his oleum primam olei olivarum speciem non aequat, ultimam tamen, qua etiam miseriores homines utuntur, si recte manipuletur, facile etiam superare

producuntur. Educati in praediis boves tantum saginationis et commercii causa coëmi consueverunt. Ne vero in casum etiam illum, quo Hungaria nulla amplius pro distractione externa pecora haberet, isto commercii ramo penitus excidat, propitia sors post illam Moldaviam, Valachiam quaeque ulteriora sunt usque Boristhenem collocavit. Provinciae enim hae aptissimo pro pascuis solo gaudent, et quoad politico oculo prospicere licet, longissimo adhuc tempore praecipuum subsistentiae suae modum in re pecuaria collocabunt; posset itaque Hungaria in casum etiam illum ex his provinciis pecora e prima

tresve admissarios pro singulo ad id idoneo processu comparare, necessarios agasones intertenere curatoremque rei equatiae erga moderatum salarium assumere. Comitatus autem illi, qui minus idoneam pro instituto hoc situationem habent, a minus necessariis eiusmodi sumptibus sunt dispensati. Civitates potentiores, apud quos propter concertationem incolarum, res haec tanto efficacius promoveri potest, ad suscipiendum hoc institutum adstringantur. Admissae maioribus eiusmodi admissariis caballae, uti et procreati ex iis

promovendae in via Carolina vecturisationis gregem Mercopaliensem alio transponi expediat?; 2) an speciem Hispanicarum ovium ultro etiam propagare vel vero plane restringere intersit? Relate ad primum: cum experientia probatum sit hanc ovium speciem in compluribus, ad quae iam translatae sunt locis minime degenerare, modo praescriptus eas tractandi modus rite observetur ad facilitandum (quod commercii Hungarici maxime interest) versus Litorale transportum oves illas ex Mercopail alio transferri e re publici etiam esse videtur, quod locus ille, si physice examinetur, nihil seu

longe cariori veniat adhuc, in illum etiam casum interesset hanc vendere, crassiorem autem aliunde procurare. § CLI. Duo generales modi introducendorum utilium institutorum. Quodsi omnia, quae in praemissis de oeconomia publica dicta sunt, combinentur, apparebit demum duos esse praecipuos eam promovendi modos:
Si nova aut utilior manipulatio in dominiis, seu cameralibus seu fundis religionis, aut studiorum primo introducatur; comitatus vero illi, quibus obiectum eiusmodi convenit, pro hac condiscenda individua

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report