Your search found 1456 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 347-457:

scoparum dissipatae Scripturae, haberi potuerit. Vera enim sententia in Sacris literis, sicut etiam in omnibus aliis scriptis, non minima ex parte ex contextu, scopo, ac quasi proportione et congruentia inter se partium, ac ceu membrorum, plerunque accipitur: sicut etiam alias ubique singulae partes to tius alicuius, optime ex consideratione harmoniaque integri ac reliquarum partium intelliguntur. Verum de modo ac ratione recte cognoscendi Sacras literas, postea integer tractatus in hoc ipso Opere habetur: nunc obiter aliquas tantum veluti causas annoto,

sit similis alae. In eadem significatione Ala, aut Umbra alarum accipitur Psalm. 36, 57, 61, 63. Eandem metaphoram exponit integre Christus Matthaei vigesimotertio: Hierusalem Hierusalem, quoties volui congregare filios tuos, sicut gallina congregat pullos suos sub alas. Significat et partes exercitus, sicut apud Latinos tantum turmas equestres: quia solebant lateribus phalangis adiici, ut similitudinem avis volantis tota acies haberet. Isaiae octavo: Cum (inquit) extensio alarum eius replebit latitudinem. In sancto sanctorum erant Cherubim, id est, imagines quaedam, habentes

comparatio est. Sicut et Actorum 6, de Stephano: item Gal. 4. Forte Apocalypsis 2. per angelos Ecclesiarum intelligit summos doctores. ANGULUS, pro quibusvis extremitatibus. Nehem. 9. Dedisti ei populos, quos dimisisti in angulos: id est, dispersisti in diversas orbis terrarum partes, adventante Israele. Super quatuor angulos terrae, Apocalypsis 7, et 20. Angulum capitis aut barbae tondere, est extremitatem capillorum tondere. Lev. 19, Filii nostri sicut anguli excisi instar palatii: pro, sicut angulares lapides elegantes. Anguli totius populi, Iud. 20, pro,

illorum dolorum non recte tribui queat Christo ante passionem, quando quidem eos Petrus proxime ante resurrectionem ponit, eosque resurrectioni opponit, ita ut resuscitatio sit ea ipsa liberatio et eductio ex illis cruciatibus. Reclamat et in eo contextus, quod clare Petrus ibi duas diversas partes hominis Christi facit, ac de eis separatim pronunciat, dicens: Praevidens loquutus est de resurrectione Christi, quod neque anima eius relicta sit in inferno, nec caro eius viderit corruptionem. Ubi diserte separatim anima a corpore ponitur, et separatim etiam de utroque pronunciatur. Qua

Anno post annum pavebitis, Isaiae 32. pro, pluribus annis. Reversio anni, 1. Samuelis 2. pro, veniente novo anno, revoluto anno. Addite annum super annum, cessabunt agni: pro, post paucos annos cessabunt sacrificia, Isaiae 59. Annum coronare bonis, Psal. 65. pro, singulas partes anni, veluti circulum quendam suis fructibus aut commodis ornare: non aliter ac solent puellae texentes serta, ligneo circulo varios selectosque flores circumligare. Annos consumere tanquam sermonem, Psal. 90. pro, facile perire, aut praeterlabi. Esse cum aliquo dies aut

praelium dicitur, quod acies pugnaturae ad sese invicem accedunt: 1. Reg. 20. Appropinquationem Dei volunt, Isaiae 58: pro, volunt coram et veluti in faciem cum eo litigare ac expostulare, tamquam iniusto, quia eorum invocationem et ieiunia negligit. Sumpta est loquutio a forensi more, ubi partes coram sibi invicem, ac in faciem sistere coguntur. APOSTOLUS, ablegatus, ab ἀποστέλλειν, perinde ut a legando legatus, dicitur persona divinitus ac immediate in Novo testamento vocata, ad docendam doctrinam caelestem, et

superbae, Psal. 124, sunt aquae maximo impetu et vehementia fluentes. Significat autem persequutores potentes et acres. Et mox, Torrens ac flumina. Divisio aquae, 2 Sam. 5. Divisit Dominus hostes meos per manum meam, tanquam divisionem aquae: id est, sicut aqua effusa in diversas partes dispergitur, unaquaque parte fluente in locum sibi declivem aut pronum, nec amplius congregantur: sic et hostes mei sunt divinitus disiecti et dissipati. De hac similitudine etiam in verbo Dividere forte dicetur. Aquarum rivi cor regis, quo cunque voluerit Dominus inclinabit illud.

huic toti mundo convenit, utque sese invicem ferre, et in se invicem facilime mutari possint. Terra plurimum habet affinitatis cum aqua: illa porro cum aere: qui cum igne, et ignis cum aethere. Quod si hunc situm ac ordinem rerum mutare velles, perderent sese invicem, non foverent, elementares partes. XII. Quia et illi ipsi qui tuentur sententiam de aquis extra omnes caelos, fatentur, hanc sententiam de aquis in media regione aeris, esse multo probabiliorem, et rerum naturae concinniorem, quam alteram de aquis supra ac extra omnes caelos: sed queruntur, se solummodo voce Firmamenti in

spiritualis lotionis ordinaverat: sive denique, propter alias causas ac similitudines baptismi et Christianae pietatis, de quibus postea prolixius dicemus. BAPTISMUS igitur, et Baptizari, proprie significat nunc in Ecclesia pactum illud, quod primum ab omni Christiano cum Deo initur: cuius partes sunt promissio aut pactio, utrinque a Deo scilicet et homine facta: et aquae intinctio, cuius exempla sunt in novo Testamento innumera. Ab hoc porro ritu et sacramento, variae significationes, potissimum per metaphoram deducuntur, quas ordine recensebo. Habuimus ergo supra duas Baptismi

cadet vobis in haereditatem, Numer. 34. Iosuae 13. Ezech. 45. Quae phrasis aut significatio inde orta est, quia proiectis sortibus partiebantur terram. Unde illud, Funes ceciderant mihi in a moenis: id est, partes aut iugera soli sunibus dimetienda et discriminanda mihi contigêre, in hoc loco amoenissimo. Porro variae phrases sunt huius verbi, quas breviter explicabimus. Cadere precationem coram aliquo: id est, proponi, ad eum pervenire, et acceptam esse ei. Ut si forte cadat precatio eorum coram

CAPILLI cum sint numero multi, et res in homine minimae et tenues, multis locutionibus occasionem praebent. ut, Numeratos esse alicuius capillos capitis, Matth. 10 Luc. 12. pro, omnia nostra, etiam minima, fide summa ac optima a Deo custodiri, et conservari, nedum maiores et preciosiores partes. Eadem ratione dicitur, non casurum aut periturum capillum alicuius: 1. Sam. 14. et 2. Sam 14 1. Reg. 1. et Luc. 21: id est, ne minimam quidem eius partem laedendam esse, nedum maximam. Simili occasione aut natura capillorum dicitur Matth. 5. Non potes unum capillum facere album: id

est, certe non arbustis, nedum arboribus comparanda. Et in textu additur, Transivit fera, et conculcavit carduum: id est, facile est oppressus ab adversario. CARO, praeter propriam significationem, alias omnia animalia, alias solum hominem significat, per synecdochen: quia inter partes animalium maxima, maximeque conspicua est caro. Primum igitur Caro significat in genere omnia animalia. Psal. 136, Qui dat escam omni carni. Psalm. 145, Benedicat omnis caro nomini sancto eius. Sic sane etiam Gen. 6 et 7 accipitur, cum de deletione omnis carnis

regnum caeleste, 1. Cor. 14: id est, corruptus ac perditus homo non salvabitur, non intrabit regnum caelorum, nisi fuerit regeneratus. Est vero haec significatio diligenter observanda, contra seductores et sophistas, qui per carnem corruptam intellexerunt tantum inferiores aut brutas hominis partes, non vero rationales. Unde porro cum Philosophis a vero aberrantes, senserunt, tantum affectus et animalem potentiam corruptam: rationem vero esse sanam, et (sicut forum male versus Aristoteles loquitur) deprecari, id est adhortari ad optima. Ex quo denique cum eisdem ex bonitate rationis,

spirituali piorum imbecillitate accipitur, cum dicitur, Ne quis claudicans evertatur. Ierem. 10. Videtur accipi etiam de peccato, aut alioqui aliquo tristi lapsu aut casu. inquit enim: Omnes viri pacis meae observant claudicationem meam: forte decipietur, et praevalebimus ei. Claudicare in duas partes, aut latera 1. Reg 18, per metaphoram significat vacillare, et nunc in cultum Baal, nunc in cultum veri Dei inclinare. Sic enim utroque pede claudicantes, nunc huc, nunc illuc sese in eundo incurvant ac nutant. CLAUDO, vide mox post CLAVIS. CLAUDUS et caecus non

modo proprie aut figurate accipiatur haec vox, nunc recitabimus exempla significationis, notantis totam hanc molem supra terram aut aquam existentem, quae partim aetherea, partim elementaris est. ut statim initio Gen. dicitur Deus creasse caelum et terram, tota mole aut massa mundi in solas duas partes divisa. Et mox ibidem quasi definit caelum, dicens esse illud Rakia, tenue, expansum, aut firmamentum quod est inter aquas superiores et inferiores: et cum congregentur aquae sub caelis in locum unum, indicans id etiam caelum esse, quod est proxime super aquas a terra separatas, ut arida

omnisque intelligentiae, et inopiam extremam consilii. Iactatum est apud Theologos dictum, Compunguntur nonnunquam et mali: id est, dolent. de suis malefactis. ut Achabus et Saul agnoscit se non recte agere, quod hic persequatur Davidem. CONCISUM id dicitur, quod quasi in parvas partes concisum aut discerptum est. Paulus igitur Philip. 3, alludens ad vocem circumcisionis, vocat pseudo apostolos aut Nazaraeos ex Iudaeis, qui de circumcisione gloriabantur, concisionem, non circumcisionem. Circumcisum enim, id est, cuius superfluitates resectae sunt: sicut in spirituali

confessus coram hominibus confitebor et ego eum coram patre caelesti: id est, Si quis ingenue professus ac testatus fuerit me esse verum ac unicum mundi servatorem, vicissim et ego eius partes in extrema die coram caelesti patre agam, mecum illum in vitam aeternam traducens. Secundo, significat agnitionem et confessionem peccati aut culpae coram Deo: in quo sensu valde crebro in libris Moysis reperitur. Et Iosua dicit ad Acham: Confitere quid feceris. Psal. 32.

locum alii aliter interpretantur. Duae autem sunt cauteriorum rationes. Nam primum equi, tauri et verueces cauterio, id est ardenti ferro castrantur, abscisis testiculis, quo sic non tantum resecentur illae partes, sed etiam illo ardenti ferro veluti crusta quaedam cutis loco, vulneri inducatur, ut ulteriore cura non indigeat. Sic forte verba Pauli, vel de resectione aut amissione conscientiae loquuntur: vel etiam, quod conscientia malorum perinde occallescat, et sit sine sensu, sicut vulnus talium

pro, fideles, praeputiati, circumcisi, etc. Vir contentionis meae. Iob. 31: pro, meus adversarius. Eadem phrasis est etiam Iud. 12 Esaiae 41. 50, et Ierem. 15. de qua forte etiam in voce Litis aut Rixae disseretur. CONTERO, significat confringo in minutas partes. Sicut autem supra dixi de Confringo et Concido, sic et hoc verbum per metaphoram perditionem rei significat: quia quae conteruntur, illa priorem illam speciosam acui gentem formam amittunt. Exempla sint haec Gen. 3. Semen mulieris conteret caput serpentis: id est, expugnabit

innatus cornu boum attenuato aut levigato inesse videtur: quod sic et Mosis facies in se quid lucidum ac fulgens, ex Dei familiaritate colloquioque sibi attraxerat: aut ideo, quod perinde illa flammula in pyramidem elevabatur ac desinebat, sicut cornua: aut denique ideo, quia sic splendor in omnes partes se effuderit, ac diradiaverit, ut imitaretur brutorum capita, quae in plures partes sua cornua effundunt. Assumere et acquirere cornua, est comparare potentiam, decus et opes Amos 6. Annon fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua? id est, nostra militari virtute, et omni alia

se quid lucidum ac fulgens, ex Dei familiaritate colloquioque sibi attraxerat: aut ideo, quod perinde illa flammula in pyramidem elevabatur ac desinebat, sicut cornua: aut denique ideo, quia sic splendor in omnes partes se effuderit, ac diradiaverit, ut imitaretur brutorum capita, quae in plures partes sua cornua effundunt. Assumere et acquirere cornua, est comparare potentiam, decus et opes Amos 6. Annon fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua? id est, nostra militari virtute, et omni alia industria crevimus, opesque ac vires ampliores consecuti sumus. Latinis assumere cornua

ut supra dixi: alias, vigilias nocturnas: nam et Iudaei noctem in quatuor custodias, ut Romani in quatuor vigilias, distribuerunt. Hinc illud, A custodia matutina usque in noctem speret Israel: id est, per totam diem. Erat autem ea custodiarum aut vigiliarum ratio, ut divisa nocte in quatuor partes, singulae partes tribus inaequalibus horis constarent. Sic enim veteres omnes dies longas aut breves in 12 partes, quas horas inaequales vocarunt, distribuerunt: de qua re in vocabulo Horae dicetur. Prima ergo vigilia aut custodia, durabat primis tribus horis, aut primo quadrante noctis,

alias, vigilias nocturnas: nam et Iudaei noctem in quatuor custodias, ut Romani in quatuor vigilias, distribuerunt. Hinc illud, A custodia matutina usque in noctem speret Israel: id est, per totam diem. Erat autem ea custodiarum aut vigiliarum ratio, ut divisa nocte in quatuor partes, singulae partes tribus inaequalibus horis constarent. Sic enim veteres omnes dies longas aut breves in 12 partes, quas horas inaequales vocarunt, distribuerunt: de qua re in vocabulo Horae dicetur. Prima ergo vigilia aut custodia, durabat primis tribus horis, aut primo quadrante noctis, facto initio mox

distribuerunt. Hinc illud, A custodia matutina usque in noctem speret Israel: id est, per totam diem. Erat autem ea custodiarum aut vigiliarum ratio, ut divisa nocte in quatuor partes, singulae partes tribus inaequalibus horis constarent. Sic enim veteres omnes dies longas aut breves in 12 partes, quas horas inaequales vocarunt, distribuerunt: de qua re in vocabulo Horae dicetur. Prima ergo vigilia aut custodia, durabat primis tribus horis, aut primo quadrante noctis, facto initio mox ab occasu usque ad canticinium. Secunda vigilia, custodia aut quadrans, durabat sequentibus

Sic et Graeci proverbiali quadam sermonis forma, nimium sordidos κυμινοπρήστας cyminisecos vocârunt, quasi nec in minima re de suo iure decedere, ut est dimidium grani cymini, et alteri id concedere velint: sed etiam unicum cymini granum in duas partes dividi, sibique suam partem dari flagitaverint. CYPRESSUS arbor crebro in Sacris literis nominatur, tum ob eximiam proceritatem, tum et ob ligni in aedificiis nobilitatem, Cant. 1. et alibi. CYRUS, rex Persarum, eversor Babylonis, et liberator populi Dei, non

Pro multitudine meditationis meae, et indignationis meae, loquuta sum. Effundere gressus, est collabi, Psalm. 73: ubi queritur David, se pene esse scandalizatum, et a vera pietate abductum, impiorum felicitate. Sic Psalm. 22: Sicut aqua effusus sum: id est, sicut aqua effusa in omnes partes dispergitur, et dilabitur, ac perit: sic ego quoque, non valentibus nervis regere corpus ac continere membra, corrui. Effusione aquarum, libro 2. Samuel. capite 22, pro exundationibus accipitur: quia tales inundationes veniunt ex largioribus effusionibus a caelo, aut subterraneis

quia mox subiiciebat quale sit illud, nempe nihil scire praeter Christum. Sic 2 Timothei primo: Non ergo te pudeat testimonii Domini nostri IESU CHRISTI, etc. ubi Paulus merito Evangelium appellat Domini testimonium: quia tametsi minime nobis adiutoribus indiget, nobis tamen has partes imponit, ut testimonium reddamus sibi, ad gloriam suam asserendam. Ministerium reconciliationis. 2. Corinth. quinto, Dedit nobis ministerium reconciliationis, etc. Qui praeclarus Evangelii titulus est, quod legatio sit ad reconciliandos homines Deo: singularis quoque

alias creaturas. Exercituum Dominus ideo vocatur Deus, quia omnes creaturae illi sunt subiectae, caelestium, terrestrium et inferorum: sicut eosdem exercitus et Christo pater caelestis subiecit, Philip. 2. Sicut et ipse Dominus dicit: Tradita est mihi omnis potestas, etc. Sic partes multitudinis unius vocantur exercitus, Exod. 6. Educite filios Israel ex Aegypto per exercitus suos. Cum exercitu egredi Deum, est, ei praesentem ac opitulatorem esse, eumque felicem et victoriosum reddere. Psalm. 44. Non egredieris cum exercitibus nostris, pro, non soles adesse mihi

exhilarata est, negantur ei amplius fuisse facies. ut omnino Facies ibi magnum moerorem denotent Nam etiam illud prius, Dedit partem unam facierum: puto ad mulierem esse referendum, quod moerenti dederit unam partem, seu quod illa unica pars ei excitaverit facies aut moerorem, dum alteri multas partes dari ob liberorum copiam vidit: quam in partem illa non comedit, sed tristis flevit. Textus Genesis 4 semet explicare videtur: Et iratus est Cain valde, concideruntque facies eius. Sic publicanus orans, non audebat attollere faciem suam. Contra, Levare faciem, est Iaeto animo ac corde

Facere misericordiam aut beneficentiam, Genesis 24. pro, solidam, sinceram, ac veram beneficentiam: de qua phrasi in voce MISERICORDIA, et VERITAS. Facere iudicium et iustitiam, videtur esse phrasis forensis: et prius quidem significare veram ac legitimam cognitionem controversiarum inter partes, quam iudex ordine matureque facere debet, et non impedire aut differro litigantes, aut etiam pati involui imperitiores: posterius vero, constantem et maturam exequutionem. Porro ex foro ad communem vitam et cuiusvis hominis facta transfertur. Singuli enim et iudicare vere de omnibus rebus,

nos iam esse Christianos, seu Christi bona adeptos: Secundo, unde aut ex qua conditione tanta bona dependeant, seu qua manu retinenda sint, nempe fide. Quo autem facilior et evidentior sit ista collatio, duas istas sententias instar parallelarum linearum sibi invicem subiungemus, ita ut etiam partes sibi invicem respondeant: et priorem sententiam vocabimus A, posteriorem B, hoc modo A. μετοχοι γὰρ γεγόναμεν τοῦ χριστοῦ, ἐάνπερ τὴν ἀρχην τῆς ὑποστάσεως μέχρι τέλους βεβαῖαν

ratum, cum ille id sua morte confirmavit. Quo quidem et Paulus Galatis tertio respexisse videtur. Caeterum tum vox, tum res ipsa, multo melius intelligetur et explicabitur, si pro foedere, quam si pro testamento accipiatur. Nam revera pactio quaedam est, qua certa quadam ratione duae diversae partes conveniunt, et inter sese per certum mediatorem, certisque conditionibus ac pactis foedus ineunt, quibus utraque sese alteri obligat. Deus enim promittit, se velle esse nostrum Deum, ac nobis certa ratione propitium: et nos vicissim illi, quod eum solum pro nostro Deo agnoscere, colere, et

Hierusalem, in ablutionem peccatoris et menstruatae. id est, sanguis Christi, quo omnes peccatores et immumdi abluuntur et sanctificantur. Psalmo decimo octavo, Apparuerunt fontes aquarum, et revelata sunt fundamenta terrae: de terrae motu dicitur, cum Deus potenter concutit et movet aliquas partes terrae. Ibi enim erumpunt aquae subterraneae. Fontes viventes nominantur Apocalypsis septimo et vigesimo primo. nam in priori loco dicitur, quod agnus pascet suos, et ducet eos ad fontes aquae viventis. In posteriori autem, agnus pollicetur se daturum sitienti potum ex fonte aquae

praecipue salus ac vita sita est. nam eo graviter laeso, actum plane de vita est. Sic et Paulus Ephes. 6 loquitur. Sed cum utrobique agatur de spiritualibus armis, neutrobi indicatur, quod nam genus spiritualium armorum Galea salutis significet: cum alioqui gladius, scutum, tibi alia, et aliae partes explicentur: nisi quis per vocem Salutis, velit intelligere salutem et perpetuum auxilium Christi capitis nostri, nobis gratis partam ac donatam. Sic sane ipsemet Paulus 1. Thessal. 5 videtur exponere, cum inquit: Induti pro galea spem salutis. Quoniam non constituit nos Deus, ut nobis

aut adiectivo ponitur Psal. 111. Gloria et decor opus eius id est, opera eius sunt decora ac gloriosa. Vox porro haec Hebraice est Cabod, qui omnino creberrime pro divitiis accipitur. Simili ratione et anima ipsa rationalis, aliquando et lingua, Gloria vocatur: quia sunt hominis partes vel maxime gloriosae, eumque glorificantes ac ornantes. Gen. 49, In coetu eorum non uniatur gloria mea: id est, anima: ut plerique interpretantur. Psalm. 30, Psallat tibi gloria mea: id est, anima, aut etiam lingua. Psal. 16. Idcirco laetatur cor meum, et exultat gloria

colendi Dei locus fuit, etc. Medium terrae Hierusalem est. Situs enim terrae Cananeae in meditullio orbis noti est, sive longitudinem, sive etiam latitudinem consideres. Nam ad cultum Dei peculiariter delectum est medium terrae, ut nomen Dei, quod notum in Iudaea est, idem in omnes partes innotesceret. Econtra Civitas sanguinum appellatur apud Ezech. 22. Spelunca latronum, Zodoma, Aegyptus, lupanar. Isaiae 1 et 11. Campi sylvae, Psal. 132. Et Ephrata: Ecce audivimus eam in Ephrata, invenimus eam in campis sylvae. nam campos sylvae vocat David,

ab eo regitur, spiritualibus rebus vacat, et Deum in spiritu ac veritate agnoscit ac colit. Caeterum Animalis homo is est, qui sola anima ac ratione sua corrupta gubernatur, ne micam quidem spiritus Dei habens. Similis plane phrasis est, cum vocatur Carnalis. Istae enim sunt duae primariae partes hominis: Caro aut Corpus, et Anima. Sic etiam hominem terrenum et caelestem clarius ac plenius exponit Baptista Ioh. 3, cum inquit: Qui e supernis venit, super omnes est: qui a terra profectus est,

est, terrenus est, et de terra loquitur: qui e caelo venit, supra omnes est: et quod vidit et audivit, hoc testatur, et testimonium eius nemo accipit. Item Ioh. 8. Vos de infernis estis, ego de supernis sum: vos de hoc mundo estis, ego non sum de hoc mundo. Solet porro Scriptura in tres partes principales hominem partiri: in Spiritum, Animam, et Carnem. Spiritus vocatur, ipse Spiritus sanctus in homine existens, una cum eius donis ac virtutibus, et toto novo homine, seu corde spirituali, quod in nobis Deus exciso vetere ac lapideo corde creavit: quae etiam est nova creatura, ad

autem sunt multiplices hominum cogitationes, inter quas et ratiocinationes, aut rationum subductiones non postremae, quib. illi plurimum occupantur: accidit ut hoc verbum crebro, et quasi proprie, ferme solis ratiocinationibus tribuatur. Quia vero sunt variae etiam rationum aut supputationum partes seu modi (ut est primum alicuius nomini imputare merces re ipsa ab aliquo datas aut acceptas, seu labores ac merita qualiacunque alterius in te, aut vicissim tua in eum: Secundo est modus aut pars ratiocinationum, imputare eidem illarum valorem, aut precium pro illis debitum, tanquam vel

4. cap. 3. varios modos ac significationes existendi aliquid in aliquo recenset, nempe 8. Inquit enim: Posthaec sumendum est, quot modis quidpiam in alio dicitur esse. Uno igitur dicitur modo, ut digitus in manu, et pars omnino in toto Alio, ut totum in partibus: neque enim praeter partes totum. Alio, ut homo in animali, et omnino in genere species. Alio, ut genus in specie, et omnino in speciei ratione, pars speciei. Praeterea ut sanitas in calidis atque frigidis: et omnino in materia, forma Praeterea, ut res Graecorum in rege, et omnino in primo movente. Insuper, ut in

cum igne ex ira sua accenso, qui non tantum superficiem terrae, arbores et animalia sit exusturus, sed etiam in ipsa viscera terrae grassaturus. Inferiora terra aliquando etiam infernum ipsum significant, ut Eph. 4. Quid est quod ascendit, nisi quod etiam descendit prius ad inferiores terrae partes? Ezech. 31 et 32, eadem locutio videtur potius loca mortuorum significare, quam locum cruciatuum. inquit enim: Omnes traditi sunt morti, terrae inferiori. Item, Et deiice eam ad terram inferiorum, cum descendentibus in sepulchrum. Psalm. 139, significat uterum matris: Quando variis

quod ea praedicaverit apud inferos, quia patri Scriptura resuscitat ionem Christi solet tribuere. Sexto, est sane prorsus violenta interpretatio, quod mortificatus carne, et vivificatus spiritu, exponit, a spiritu: et mox per Spiritum intelligit virtutem. Scriptura enim ibi quasi duas quasdam partes Christi facit, in quarum quidem priore sit mortificatus, in posteriore vero vivificatus. Denique ne in re evidenti plura congeramus, participium ἀπειθήσασι, qui non obedierant, omnino ostendit, illam inobedientiam longe antecessisse hanc

tantum interna consultatio, cogitatio aut votum seu cupiditas, vel denique minimus ac primus motus cordis. sicut et Christus Matth. 5. omnia illa affirmat de peccatum. Imo etiam illud est peccatum, quod cor aliaeque primariae partes rationalis animae non sint tales, quales eas Deus initio ad imaginem suam condidit: ut cor fit lapideum, adamantinum, incircumcisum, non intelligens, atque adeo hostile erga Deum. Recte ergo ex hac definitione originale peccatum iudicatur, quod sit etiam illa innata, aut essentialis

cum quo luctatus est, fide ac precibus eum expugnando, cum hac etymologiae explicatione, quia cum Deo princeps fuerit, ex Genes. 32 notum est. Porro hoc nomen postea omnibus posteris Iacobi tributum est, adeo ut tota illa gens Israel vocaretur. Caeterum post Salomonem, lacerato regno in duas partes, coepit proprie tantum pars decem tribuum regnum Israel vocari, maiore portione gentis nomen universale occupante reliquis duabus nomen Iuda obtinentibus. Nonnum quam tamen etiam post id tempus Israel regnum Iuda significat, ut praesertim 2 Paral. 21 et 28 plerique exponunt: Filii Iosaphat

et opus meum a Iehova. Proverb. 29. Rex in iudicio stabiliet terram, sed ius exactionum subuertet eam: id est, cum id solum exigit, quod iure illi debetur. Et pluraliter Iudicia: 2. Reg. 6, Iuxta omnes dispositiones suas. Duo decimo, pro causa, seu casu qui in iudicio incidit, et de qua partes adversae disceptant. Num. 27, Portavit Moyses iudicium illarum ante Iehova. Deuteronom. 19, Et ei non iudicium mortis: id est, causa mortis. Hiere. 26. Iudicium mortis est viro huic. 1. Reg. 3. Et postulasti discretionem in audiendo iudicio: id est, causam propositam a populo.

ut [?: ] in praelio: te vero Deus custodiet ac proteget, ne quid tibi accidat, sed ex media caede aut naufragio incolumis evadas, infinitis circa te pereuntibus. Sic et Proverb. 3 dicitur Deus a latere piorum staturus, aut [?:-s ] astiturus. Latera domus: id est, partes. inquit enim Psal. 128. Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae. pro, sicut vitis abundans, passim circa se in his palmitibus habet botros pendentes: sic passim in [?:-teribus ] et angulis aedium, circa uxorem tuam in melio versantem, erunt et

vertit νόμον, et Latinus porro legem, in Hebraeo plerunque est, ut initio monui, תורה Thora, doctrina, a docendo deducta: quod facile ostenditur ratione ipsius etymologiae, esse generalissimum nomen. Nam omnes partes aut materiae sacrarum literarum, aut religionis doctrinae, aut institutiones quaedam sunt. Mizua מצוה mandatum aut praeceptum, a zava praecipiendo: sed praecipere non raro etiam promittere significat. Psal. 133 Quoniam ibi Dominus

inculcat) veluti supra in summo caelo ponas, alteram vero in ima terra. Id enim tum ipsius rei veritas ac doctrinae natura, tum conscientiae nostrae ratio ac animae salus, tum denique et ipsa Dei gloria ac tota vera pietas extreme flagitant. ¶ Duae igitur sunt in universum primariae Scripturae partes, Lex et Evangelion: Lex peccatum ostendit, Evangelium gratiam: Lex morbum indicat, Evangelium medicum, sanationem et pacem. Lex virtus peccati est, ut D. Pauli verbis utamur: Evangelium, virtus salutis omni credenti. Sparsae porro sunt promissiones in omnes libros veteris et novi Testamenti.

externae speciei, cum alioqui nemo habeat cor circumcisum. Quin et initium 3 capitis, Quid igitur praecellit Iudaeus, etc. manifeste ostendit ac evincit praecessisse collationem Ethnici et Iudaei, seu verae pietatis cordis et caeremoniariae seu externae iustitiae: Omnes ergo partes ac sententiae huius loci conveniunt cum nostro intellectu aut explicatione eius dicti. Duodecimo, an non plane ridiculus esset Paulus, praeferens Ethnicum Iudaeo, si vere et assertive de primis principiis aut noticiis Dei ageret, tantamque lucem ac promptitudinem in obediendo Ethnicis

quod Iudaei sint nihil aliud quam auditores, et ne micam quidem legis servent, eoque sint iniusti. Postremo est conclusio, ubi Apostolus utrumque memorum collationis simur coniungit, et summam praecedentium institutamque sententiam colligens concludit. Sequitur nunc ipsa distinctio textus per suas partes. 1. Propositio conferens dues populus, aut membra, not [?:-t- ] , per α. β. Non enim α qui audiunt legem, iusti sunt `apud Deum. Sed et qui legem factis exprimunt, iust, habebuntur.

de quânam libertate aut servitute loquatur: nempe de spirituali, addens regulam universalem, Omnis qui peccat, servus est peccati. Videamus ergo quid nam hoc sit, aut quomodo peccantes sint servi peccati. Creavit nos Deus initio multiplici libertate, cuius tamen hi tres sunt praecipui gradus aut partes: libertas a culpa, a poena, et necessitate agendi. Libertas a culpa, est iustitia aut carentia omni macula culpae. Libertas a poena, est, non esse reum, non teneri ad ullam poenam aut castigationem, non esse obnoxium poenis temporalib. aut aeternis. Sic et Latini dicunt servum poenae,

adiudicatus est. Libertas vero a necessitate agendi est, liberrime posse vel bonum vel malum eligere, et alterutrum perfecte facere, ac insuper totius mundi dominio uti ac frui, citra omnem trepidationem. Haec omnia bona habere, et praestare posse, fuit quaedam libertas, multo tamen plures partes aut subdistinctiones continens, quam sunt hae quas nunc recensui. Contra ergo, per peccatum amissa hac multiplici gloriosaque libertate, in triplicem servitutem potissimum incidimus. Nam primum deterrima iniustitiae culpa contaminati iacemus, tum quia rei sumus gravissimorum peccatorum: tum

quaedam vis ac potentia regens eum. Sic quoque de hominum operatione crebro accipitur. 1. Sam. 22, Quia etiam eorum manus eum Davide. id est, opitulantur Davidi suppeditando ei victum. 2. Sam. 3, Manus mea erit tecum, ad reducendum ad te universum Israelem. id est, modis omnibus iuvabo tuas partes, ut tibi totus Israel subiiciatur. 2. Reg. 15. Et dedit ipsi Phul mille talenta argenti, ut essent manus eius secum ad roborandum regnum in manu sua: pro, ut ei suppetias ferret ad obtinendum regnum. Ponitur pro externo opere: ut Exod. 14. Et vidit populus manum magnam, quam fecit

quod supra in voce Communis prolixius est expositum. Manibus operari, 1. Thess. 4, est, quacunque demum iusta opera aliquid agere aut moliri, et ea ratione victum quaerere. Characterem Antichristi in manu et fronte accipere, est, non totum Antichristianismum, sed tantum aliquas eius partes, notas aut vestigia accipere, ut proprie in Adiaphorismo factitatum est: tametsi ibi quoque aliqui nimis profunde sese in abominationes illius meretricis immerserint. Quod vero frontis potissimum, et manus, praesertim dextrae, facit mentionem, id idem est: quia frons est pars hominis, qua

modo et Latini dicunt Deum alicui adesse, aut astare, pro opitulari. Psal. 118, quasi [?: ] plicatur sensus: Dominus est mecum in adiutores [?: ] Sic Iehu exclamat 2. Reg. 9, Quis est mecum? id est, [?: ] istic mecum sentit, aut meas partes iuvat? Canticum mecum noctu: id est, perpetuo Deum celebrabo. Psal. [?: ] Et nocte canticum eius mecum: scilicet erit. pro [?: p-tuo ] , tempestive et intempestive celebrabo Deum suis beneficiis. Eadem vis est etiam in vocibus Tecum, Nobiscum,

est, componis, canis, ac celebras. 1. Tim. 4., exercere et agere aliqua significat: Haec exerce, in hisce esto. MEDIUM aliquando abusive quamcunque maiorem partem significat Sic aliqui putant, Zachariam cap. 14 [?:-rtiri ] montem Oliveti in quatuor partes, et omnes [?:-ocare ] medietates: verum ille tantum in duas partes [?:-m ] dividit. Sic Isaiae 44, Lignum in tres medietates [?:-vidi ] dicitur, quarum una ad calefactionem, secunda coctionem fuerit accensa, et tertia in statuae fabricationem

significat: Haec exerce, in hisce esto. MEDIUM aliquando abusive quamcunque maiorem partem significat Sic aliqui putant, Zachariam cap. 14 [?:-rtiri ] montem Oliveti in quatuor partes, et omnes [?:-ocare ] medietates: verum ille tantum in duas partes [?:-m ] dividit. Sic Isaiae 44, Lignum in tres medietates [?:-vidi ] dicitur, quarum una ad calefactionem, secunda coctionem fuerit accensa, et tertia in statuae fabricationem conversa. In medio alicuius loci, urbis, aut [?: coe- ] , significat

12, quia nobis [?: ] tuo agglutinati et adaptati sumus, et quia nos [?: invi- ] iuvare et fovere tenemur, nobisque mutuo compari et congaudere, sicut solent membra in uno corpore consociata facere. Corpora vestra membra sunt [?: Chri- ] est, vos estis quasi partes quaedam mystici corporis Christi. Membra aliquando significant ipsum totum corpus, vel potius totum hominem, 1. Corinth. 6: Membra nostra sunt templum Spiritus sancti. Sic Paulus ad Rom. 6 dicit, Membra nostra esse animal iniquitatis, et servire immundiciae: id est, totum hominem. Sic

quadragesimo, Caelos palmo dimensus est. id est, suo arbitrio designanit, ordinavit et construxit. Secundo Samuelis octavo: Et percussit Moab, et dimensus est funiculo: et mensus est duos funiculos ad mortificandum, et [?: ple-um ] funiculum ad vivificandum: pro suo arbitrio duas partes iugulavit, et solam tertiam vivam conservagit. Apocalypsis undecimo, iubetur angelus metiri templum Dei, altare, et qui adorant in eo: sed atrium metatur metiri. id aliqui exponunt de singulari cura Dei in aedificanda et fovenda ea parte Eccles. nam exterius atrium iubet eiici foras: quia

Est verô ibi Annae matris Sam-uelis gratiarum actio et celebratio Dei, de donato filio, et liberatione a sterilitate. Petitionem volunt esse quasi partem orationis, proprie aliquid petentem. ut [?: ] totam Orationem Dominicam, voces orationem aut precationem: singulas vero illius partes, aut septem postulata, petitiones. Deprecatio, δέησις est (ut Graeca Scholia exponunt) qua petimus aversionem mali alicuius, quod nos vel iam molestat, vel nobis imminet. [?:-d ] etiam ex ipsa etymologia probare volunt: quia videatur

aut similitudinem? Psal. 50, Partem tuam cum adulteris habes. Pars aliquando regionem aut loca significat. Sic saepe in Evangelistis dicitur Dominus ambulasse et docuisse in partibus Galilaeae, aut Tyri et Sidonis Paulus quoque Ephes. 4 dicit, Christum descendisse ad infimas partes terrae. Sic et Cic. lib. 3 ad Atticum, partes pro regione usurpat. Pars aliquando extremitatem notat. Iosuae 3 Cum fueritis ingressi partem aquae Iordanis. id est, extremitatem. Deut. 34, Usque ad australem partem. id est, extremitatem. Pars interdum latus significat: ut Exod 32,

Partem tuam cum adulteris habes. Pars aliquando regionem aut loca significat. Sic saepe in Evangelistis dicitur Dominus ambulasse et docuisse in partibus Galilaeae, aut Tyri et Sidonis Paulus quoque Ephes. 4 dicit, Christum descendisse ad infimas partes terrae. Sic et Cic. lib. 3 ad Atticum, partes pro regione usurpat. Pars aliquando extremitatem notat. Iosuae 3 Cum fueritis ingressi partem aquae Iordanis. id est, extremitatem. Deut. 34, Usque ad australem partem. id est, extremitatem. Pars interdum latus significat: ut Exod 32, Tabulae erant scriptae ex utraque parte. Et

id est, extremitatem. Deut. 34, Usque ad australem partem. id est, extremitatem. Pars interdum latus significat: ut Exod 32, Tabulae erant scriptae ex utraque parte. Et Apoc. 1 et 2, Gladius ex utraque parte acutus, Sic et 22, Ex utraque parte fluminis. i. latere. Ezech. 1. Pennas in 4 partes habebat. Venire in parte haereditatis: Iosuae 13. id est, partem capere. Partes vulpium erunt. Psal. 63. id est, illis cedent in partem: pro, insepulti erunt, eoque a lupis et vulpibus denorabuntur. Sic ferme vulgari sermone, idque propemodum proverbialiter dicitur,

interdum latus significat: ut Exod 32, Tabulae erant scriptae ex utraque parte. Et Apoc. 1 et 2, Gladius ex utraque parte acutus, Sic et 22, Ex utraque parte fluminis. i. latere. Ezech. 1. Pennas in 4 partes habebat. Venire in parte haereditatis: Iosuae 13. id est, partem capere. Partes vulpium erunt. Psal. 63. id est, illis cedent in partem: pro, insepulti erunt, eoque a lupis et vulpibus denorabuntur. Sic ferme vulgari sermone, idque propemodum proverbialiter dicitur, Er wirdt dem hencker, oder den raben zu teil, Das verirrete schaff wird den wolfen zu

si vero mediatorem, fit per eius compensationem aut persolutionem, obediendo ac patiendo legi iustitiaeque Dei depensam, et nobis a Deo per fidem imputatam: de qua re in Libello de Iustitia plenius disserui. Hactenus vocis Peccati naturam ac vim generatim exposui. quia autem variae species et partes peccati vulgo commemorantur: earum quoque appellationes, ne imperitioribus sint ignotae, percurram. PRIMUM igitur Pecatum primi hominis aut parentis est ille lapsus: quod non tantum de vetito pomo comedit, sed etiam sciens ac volens a severo mandato sui creatoris discessit: plusque

imposueris, ne communices peccatis alienis. Epist. 2. Iohann. Quisquis enim Ave dixerit illi, communicat operibus eius malis. Apocalyp. decimooctavo, Exite de illa populus meus, ne participes sitis delictorum eius. ¶ Hactenus de multiplici Actualis peccati divisione. Caeterum et partes quaedam eius commemorantur. In peccato Originali inesse dicuntur, 1. Materiale, seu Fundamentum: et Formale, seu Terminus. Materiale dicunt ipsam pravam indolem, seu naturam hominis perversam, seu imaginem diaboli. Formale vero, reatum, et offensionem Dei inde progredientem. Hoc igitur

III. Reatus ex illa iniquitate progrediens: quod scilicet Deus, lex, propriaque conscientia talem dignum poena esse constituit ac decernit. cui reatui connexa est ira Dei, aut iusta commotio contra peccatorem. IV. Ipsa poena. Operaeprecium autem est observasse, ubi et quando has partes notet Scriptura. De culpa itaque simul ac reatu haec testimonia loquuntur. Genesis tertio. Sanguis fratris tui Abel clamat ad me de terra. Exodi trigesimosecundo. Quid tibi fecit hic populus, ut induceres super eum peccatum maximum? Deuteronomii vigesimoquarto: Ne clamet contra te ad

ad victimas translationem, etiam Latina lingua ambiguam significationem quibusdam religiosis vocabulis tribuit, ut est sacrum et piaculum: ut iam pro re sancta, ac Deo accepta offerendaque, iam pro detestanda, utpote peccatis nostris onerata, accipiatur. ¶ Hactenus species et partes peccati varias enumeravimus, earumque appellationes breviter explicuimus: maioris autem perspicuitatis, simul et memoriae gratia, in Tabella totam rem subiiciemus.

Homines.
Conscientiam: proprium corpus.
11 Nostrum, Alienum. Partes Originalis.
Materiale. Formale.—

verbis: Sit vobis agnus thamim, integer, masculus, anniculus. de ovib. aut capris. Haec significatio observanda est ideo diligenter, quia cum saepe in aliquibus dictis Scripturae pios describentibus metaphorice usurpetur, non est intelligenda de summa quadam perfectione, quae non tantum omnes partes, sed et omnium partium summos gradus habeat: quo modo qui eam exponunt, perfectionem quandam legalem, atque adeo desperationem excitantem flagitant, illaque gratiae et quasi Evangelica consolationisque dicta pervertunt. ut Psal. 15: Domine quis peregrinabitur in tabernaculo

sunt idola. Declinare, aut esse post multos. Exodi vigesimotertio: Neque loqueris in causa, aut declines post multos ad pervertendum iudicium. id est, ne patiâre te multitudine errantium a vero iustoque abstrahi. Sic ibidem: Ne sis post multos ad mala. Adiuvare post aliquem, est eius partes aut sectatores iuvare. Primo Regum primo: Qui adiuverunt post Adoniam. Aspiciebant post Moysen. Exod. 33. id est, observabant eum abeuntem. Auferre, exterminare post aliquem. 1 Regum 1, Adduco. malum supra te, et auferam aut exterminabo post te. id est, non tantum te perdam, sed et

Aegyptiorum conducticia novacula, nempe per regi Assyriae: quod ei per metaphoram spoliationem et vastationem Aegypti significat. Octavo, Ezechiel iubetur radere suum caput et barbam, eosque pilos in tres partes dividere, quarum primam in ignem iniiciat, secundam gladio concîdat, tertiam in ventum dispergat: ut illo novo ac peregrino facto ostendat Iudaeis, quomodo Deus sit illos puniturus. Postremo radebant aliquando communis usitataeque mundiciei causa. Quare intermittere talem rasionem, sicut et

occasio est, et minime futurus esse tanquam in loco frequenti existimatur. Variae autem astutiae aut cautiones tribuuntur a scriptoribus serpenti: ut, quod capiti praecipue caveat, totum corpus pro eo obiiciendo, in quo potissimum est vita: et quod, si ei laedatur, sanare non potest, cum alias partes facile sanet. Quod vitet vocem pavonis, et afflatum cervi Quod incantatore eum incantante obturet aures: de qua eius astutia etiam Psalmus quinquagesimus octavus loquitur. Quod item per [?:-gnitissimum ] foramen sese traducendo veterem [?: cu- ] abstergat, et ita

erant super faciem abyssi. Sic super aliquem sunt vestes, arma, et similia. 2. Samuel. 8. Tulit clypeos qui erant super servos Haddezer. 2. Sam. 13. Super Thamar erat vestis polymita. Sic 1. Regum 10. Tunc apprehendit Abias vestem novam quae erat super se, et scidit illam in duo decim partes. Exod. 28, Vestis sacerdotalis erit super Aaronem ad ministrandum. Sic et Onus est super aliquem, per metaphoram: id est quaevis difficultas. Hinc fit, ut qui praesunt, quasi per quandam similitudinem aut metaphoram super exercitum, regnum, populum, aut domum esse dicantur. In superiori

genuit Machir, cuius filii nati sunt super genua proavi Iosephi. Iuxta tempus cras tertiae. id est, hac hora cras, aut postridie. 1. Sam. 20. Inferiora, secunda et tertia facies in ea. id est, tria tabulata: Summum vocat tertium. Gen. 6. Tertiabis terminum terrae tuae, Deut. id est, in tres partes divides. In alio sensu accipitur 1. Sam. Et tertia bis et descendes valde, veniesque ad locum. pro, tribus diebus te occultabis in loco profundo aut depresso. TERRA, alias significat generaliter totam hanc inferiorem aut elementarem regionem. Sic dicitur Deus in principio creasse

Cum descendentibus in sepulchrum ad populum seculi, et collocavero te in terra inferiore. Idem ter repetit: Descendere in sepulchrum, ad populum seculi, et terram inferiorem. Eadem loquutio est etiam Ezech. 31. Eph. 4: Caeterum illud Ascendit, quid est, nisi quod descenderat prius ad infimas partes terrae? id est, ad inferos, ut habet articulus fidei nostrae: et Psal. 16 et Act 2. Nam (ut modo dixi) Inferi dicuntur esse in interioribus partibus terrae. Terrae animam adhaerere, est, esse vicinum morti. Psal. 119. Via universae terrae, est communis

est, significar: sicut supra aliquoties, praesertim ex veteri Testamento ostendi. In hoc significato etiam Paulus ait Iudaeis velamen manere in lectione veteris testamenti, seu cum vetus testamentum legunt. Hinc in Ecclesia receptissimum est, ut vetus ac novum testamentum, duae istae Bibliorum partes vocentur. Sunt vero illae revera nihil aliud ferme, quam explicatio quaedam plenissima istorum duorum foederum aut testamentorum. Quod enim in foedere aut sacramento ipso brevissime proponitur, hoc in Sacris literis plenissime exponitur. Quare et Paulus talem commemorationem 1. Cor. 11

vitae haereditatem largiri. Hac de causa et Christus suae sacrosanctae coenae sacramentum vocat Novum testamentum aut foedus, in suo sanguine: quo nempe tum nobis communicato, tam et Deo libato aut oblato, illud pactum aut coniunctio confirmata est. In hoc quoque Sacramento sunt duae partes foedus ineuntes, quae prius male inter sese [?:-cem ] convenerant: nempe Deus, et genus humanam, interveniente mediatore aut foeciali nostro Domino IESU Christo, ac duabus suis manibus duas hasce diversas partes ad se invicem attrahente, ac veluti desponsante, et manibus earum

pactum aut coniunctio confirmata est. In hoc quoque Sacramento sunt duae partes foedus ineuntes, quae prius male inter sese [?:-cem ] convenerant: nempe Deus, et genus humanam, interveniente mediatore aut foeciali nostro Domino IESU Christo, ac duabus suis manibus duas hasce diversas partes ad se invicem attrahente, ac veluti desponsante, et manibus earum copulante. Fiunt etiam pactiones aut stipulationes et promissiones utrinque. nam Christus testa tur nomine patris, se ab eo nobis hominibus donatum, ut corpus eius pro nobis crucifigatur, et sanguis fundatur in remissionem

sumus. Verum adiiciam adhuc clarius et plenius proprietates tum foederis, tum testamenti, easque cum hac nostra cum Deo pactione aut confoederatione conferam, ut in tanta re Lector etiam rectius instituatur. In foederibus hae solent esse proprietates: I. Duae diversae partes antea vel inimicae, vel non perinde bene cohaerentes. Hae sunt in hoc nostro foedere, Deus iudex, et homo peccator. II. Utriusque partis consensus in foedus, atque adeo etiam praesentia in pangendo foedere. Sic fit, et hoc credere debemus, nos in Sacramentis cum Deo coram agere,

iudex, et homo peccator. II. Utriusque partis consensus in foedus, atque adeo etiam praesentia in pangendo foedere. Sic fit, et hoc credere debemus, nos in Sacramentis cum Deo coram agere, pacisci de certis conditionibus et transigere. III. Mediator, partes illas concilians, et inter eas foedus sanciens. Hic estipse Christus, concilians nobis Deum, et nos ipsi quasi desponsans. IIII. Mutuae obligationes ac promissiones sibi invicem propositae. Hae sunt, quod Deus velit nobis esse propitius pater: et quod nos illum solum ut Deum ac

iuramenta, caeremoniae sacrae, vades aut pignora aliqua. Sic et hic sunt confirmatoria pignora non solum panis et vinum, sed et ipsum corpus ac sanguis, utrique confoederatae parti exhibitus, ut modo dictum est, ac denique iuramentum patris. Testamenti proprietates. I. Sunt quidem duae partes. altera est persona quae Testamentum facit, ac bona legat: altera, cui, aut quibus: sed plerunque et ante bene inter se coniunctae, ut pater cum liberis. At nos antea male coniuncti fuimus, nisi quod nihilominus Deus pro sua ingenti misericordia, etiam cum inimici essemus, filium suum pro

pro laedere accipitur. Nahum 3, Super quem enim non transivit malitia tua iugiter. id est, quem non laesit? Transire in pactum et [?: ] randum: Deut. 29, Transibis in pactum Domini, et in iusiurandum eius. id est, foedus ineas. Forte est allusio ad illum morem transeundi inter partes sacrificatorum animalium, qui in pactis usitatus fuit, de quo Genes. 15. Transire super peccatum alicuius, est dissimulare, aut condonare. Mich. 7. Quis Deus similis tui, parcens iniquitati, et transiens super praevaricationem reliquiarum haereditatis tuae? pro, connivens transgressioni

ac cura cordis. Psalmo 25. Dies tribulationis ac tempus tribulationis, est crebro in Psalmis, pro tempore quo quis affligitur. Tribulatio impii, Psalmo 55, qua ille aliquos tribulat et affligit. Psalmo 91, Cum ipso sum in tribulatione. TRIEUS fuerunt quaedam subdivisiones aut partes populi Romani et Atheniensis, proculdubio etiam aliarum valde frequentium civitatum. Eodem nomine etiam vocantur maximae partes populi Israelitici, quae erant duodecim tribus secundum duodecim filios lacob, earum progenitores. Neque enim permisit Deus confundi illas partes populi, ut certo

Tribulatio impii, Psalmo 55, qua ille aliquos tribulat et affligit. Psalmo 91, Cum ipso sum in tribulatione. TRIEUS fuerunt quaedam subdivisiones aut partes populi Romani et Atheniensis, proculdubio etiam aliarum valde frequentium civitatum. Eodem nomine etiam vocantur maximae partes populi Israelitici, quae erant duodecim tribus secundum duodecim filios lacob, earum progenitores. Neque enim permisit Deus confundi illas partes populi, ut certo sciretur, ex qua parte populi, ex qua etiam familia et loco Meschias erat expectandus. Quare etiam libros genealogiarum

subdivisiones aut partes populi Romani et Atheniensis, proculdubio etiam aliarum valde frequentium civitatum. Eodem nomine etiam vocantur maximae partes populi Israelitici, quae erant duodecim tribus secundum duodecim filios lacob, earum progenitores. Neque enim permisit Deus confundi illas partes populi, ut certo sciretur, ex qua parte populi, ex qua etiam familia et loco Meschias erat expectandus. Quare etiam libros genealogiarum habuerunt, ut sciretur perpetuo, quis'nam ex qua tribu aut familia progenitus esset: qui libri post adventum Christi exusti sunt, ut in nostra

pollicetur, et nihil praestat. Nam sicut ventus ciens nubes, spem facit pluviae, et tamen decipit: sic mendax magna munera pollicitando. Hanc similitudinem Petrus 2. cap. 2 et Iudas, ad seductores, magnam speciem praese sine omni vero fructu ferentes accommodat. Venti aliquando partes aut plagas mundi significant: Ieremiae 49, Dispergam eos in omnes ventos. id est, in omnes partes mundi, unde venti spirare solent. Eadem loquutio est Ezech. 5, 12 et 17. Sic et Zach. 2 est, In quatuor ventos caeli dispersit vos: id est, in quatuor plagas mundi, Orientem, Occidentem,

sic mendax magna munera pollicitando. Hanc similitudinem Petrus 2. cap. 2 et Iudas, ad seductores, magnam speciem praese sine omni vero fructu ferentes accommodat. Venti aliquando partes aut plagas mundi significant: Ieremiae 49, Dispergam eos in omnes ventos. id est, in omnes partes mundi, unde venti spirare solent. Eadem loquutio est Ezech. 5, 12 et 17. Sic et Zach. 2 est, In quatuor ventos caeli dispersit vos: id est, in quatuor plagas mundi, Orientem, Occidentem, Meridiem et Septentrionem, unde quatuor principales venti spirant. Sic Daniel dicit

quasi diceret: Elapsa est integra nox, elapsa est etiam integra dies (quam vocant artificialem) et fuit dies prima naturalis, quae est 24 horarum. Eadem loquutione ac in eodem sensu utitur etiam Daniel. 8, Usque ad vesperum et mane duo milia trecenti, et expiabitur sanctuarium. Alibi tres partes diei pro toto ponuntur. Psalmo 55, Vespere et mane et meridie loquor: ubi primariae partes diei pro toto ponuntur. Duas vesperas Scriptura nominat Exodi 12. 16 et 29, ac Numeri 9. Eo igitur tempore, nempe inter duas vesperas, iubet Deus immolari tum agnum paschalem, tum et iuge

et fuit dies prima naturalis, quae est 24 horarum. Eadem loquutione ac in eodem sensu utitur etiam Daniel. 8, Usque ad vesperum et mane duo milia trecenti, et expiabitur sanctuarium. Alibi tres partes diei pro toto ponuntur. Psalmo 55, Vespere et mane et meridie loquor: ubi primariae partes diei pro toto ponuntur. Duas vesperas Scriptura nominat Exodi 12. 16 et 29, ac Numeri 9. Eo igitur tempore, nempe inter duas vesperas, iubet Deus immolari tum agnum paschalem, tum et iuge sacrificium, quod non tantum mane, sed et vesperi offerebatur. Duae autem vesperae ita

tuis sicut vigilia in nocte. Thren. 2. Surge clama in nocte, in principio vigiliarum tuarum. Vigiliarum crebro fit mentio tum in Sacris literis, tum et in prophanis historiis. Sciendum igitur est, vigiles aut excubitores in castris aut civitatibus, solere partiri noctem in quatuor aequas partes, quas Vigilias vocaverunt, quo vices essent vigilantium, ut alii alio tempore excubarent. Prima igitur vigilia fuit prima pars, seu primus quadrans, qui incoepit a crepusculo vespertino, usque ad concubiam noctem, seu usque ad dimidium eius temporis quod est a crepusculo usque ad mediam

omnia membra inter se, ut totum corpus integrum in disruptumque permaneat. Papistae hinc volunt probare, nostram charitatem nos efficere perfectos coram Deo: quod solius Christi est, qui id per suum passionis sacrificium efficit, teste epistola ad Hebraeos. At metaphora Vinculi, cuius proprium est partes coniungere, et vox τελειότης integritas, eos manifeste refutant. Verum de hoc loco supra in vocabulo Integritatis dixi. VINDEMIA, per metaphoram aliquando significat bellum et alias castigationes, quia in vindemia vites suis

per quam Deus est efficax aut operosus. Sic et Simon Magus, Act. 8, volebat vocari virtus Dei. 1. Corinth. 4: Cognoscam non sermonem inflatorum, sed virtutem: non enim in sermone regnum Dei est, sed in virtute. id est, non in externa garrulitate ac specie, sed in vera ac viva, et in omnes partes ac officia Christiani hominis efficaci pietate. 1. Corinth. 15, Virtus peccati est lex: id est, peccatum omnem suam vim accipit a lege. Nam ideo aliquid est peccatum, quia id Deus per legem suam damnat: ideo furari res Aegyptiorum, et interficere Cananaeos, non fuit peccatum, quia id lex

pietas se declaret per seriam charitatem et beneficentiam erga proximum. VISCERA, sunt maiora vitaliaque membra: ut cor, pulmo, epar, lien, et forte etiam renes. In Novo testamento est Graecum σπλάγχνα, quod citra controversiam praedictas partes notat. At in Veteri testamento et Hebraea lingua est רחם rechem, quod proprie tum ipsam vulvam ac uterum, tum etiam secundinam (cui foetus in utero matris involutus est) significat. Rechem enim, matrix, aliâs etiam pia mater dicta est. Nam ut

multa illustria exempla et loquutiones sacrarum literarum, talem viscerum affectionem indicantia, quale est in primis illud prius indicatum Iosephi, viso fratre Beniamin conturbati, Gen. 43: et illius mulierculae coram Salomone pro filio litigantis, quae putabat fore ut infantulus eius in duas partes dissecaretur. De utroque enim scriptum est, quod fuerint commota aut accensa viscera eorum, Nichmeru rachemau, נכמרו רחמיו. Talia dicta sunt etiam in prophetis, suum dolorem testantibus. Hier. 31: Annon filius preciosus est mihi Ephraim, et

Quomodo facta est meretrix, civitas fidelis, id est, Ierusalem, et populus Dei? Sic et Paulus ad Galat. et Apocalypsis, per urbem denotat Ecclesiam. Urbs dirupta absque muro, vir cuius spiritui non est cohibitio: Proverbiorum vigesimoquinto. id est, sicut civitas carens moenibus, in omnes partes patet, et per omnia latera ex ea exitur: sic immoderatus et impotens affectib, agitatur, et modo huc modo illuc proruit sermone et actionibus, non veluti per portas et certo initio exit, et ad certum finem properat: aut etiam non potest suos motus cohibere, sicut civitas munita concludit

ob astutiam celebris est in omnibus linguis: quare per metaphoram astutos significat. Sic Christus Herodem appellat vulpeculam. Et Pharisaeos eodem nomine obiter notare videtur, dum ait: Vulpes habere suas foveas, in quibus latitent. Porro Psalmo sexagesimotertio est, Tradentur in manus gladii, partes vulpium erunt: id est, interficientur foris in agris, ibique insepulti iacebunt, et a vulpibus, canibus, corvis et lupis absumentur. Ezek. decimotertio: Tanquam vulpes in desertis prophetae tui erunt. id est, sicut vulpeculae latitantes in maceriis et locis ruinosis, ut inde insidientur,

Anagoge appellatur. Quam triplicem Scripturarum regulam convenienter observat confessio Trinitatis, sanctificans nos per omnia, ut integer spiritus noster et anima et corpus sine querela in adventum Domini nostri IESU CHRISTI, iudiciumque servetur. Sapientia mundi huius philosophiam suam in tres partes divisit, Physicam, Ethicam, Logicam: id est, naturalem, moralem, rationalem: sed naturalem illam, pertinentem ad causam naturae: moralem, quae respiciat ad mores: rationalem vero, quae de sublimioribus disputans, Deum omnium patrem esse confirmet. Quam tripartitam doctrinae disputationem non

Theoricen vocaverunt: id est, actualem et contemplativam. unam, quae actualem vitam, morum emendationem consummet: aliam, quae in contemplatione caelestium et divinarum Scripturarum disputatione versetur. Ergo actualis scientia in diversa studia diffunditur. Contemplativa, in duas derivata partes. id est, in historica disputatione, et spiritalis intelligentiae interpretatione consistit. Sed his nunc remotis, formulas intelligentiae spiritalis, quas spopondimus, proponamus, currentes per singulorum nominum figuras, quibus ista in illo divinae lectionis inserta textu accipi solent.

clamare lapides ibid. 33 Clamosa mulier ibid. 37. 38 Clangere ibid. 45 Clangere tuba ibid. 52 Claudicare ibid. 58 claudicare in duas partes 131. 6 Clarus ibid. 35 Claritas ibid. 39 Clavis ibid. 54 Clavis scientiae ibid. 62 Claudere regnum caelorum ibid. 70

dolores et angustiae 825. 34. 35 Pars ib. 48 pars Iacobi 826. 31 pars impiorum ib. 37 partem alicuius esse in aliqua re ib. 53 partem alicui, aut alicuius esse cum aliquo ib. 68. 69 partes vulpium 827. 27 pars sicut pars ib. 32 pars contingens, quadrans, conveniens, etc. ib. 34 Participo ib. 53 particeps ibid. 56 Parasceve ibid. 63

1258. 64. 65 60. Dedisti metuentibus te vexillum, etc. 1264. 51 62. Eritis tanquam paries inclinatus, et maceries impulsa 598. 54. 55 63. De excelso loquuntur, ponunt in caelo os suum 806. 37. 38 Tradentur in manus gladii, partes vulpium erunt. vide VULPES. Pinguedine sua clauserunt 152. 3 Homines habitantes ea loca, ubi nobis sunt ortus solis 631. 24 25 64. Iaculatus est Deus sagittam in eos subitô 55 11 65. Exitus vespertinos et matutinos exultare facis

BAPTISMUS. Baptismum cur Christus instituerit 66. 39 Baptismus bonae conscientiae interrogatio cur et quomodo dicatur 69. 1 Baptismus lavacrum regenerationis, mundans ecclesiam et animam 527. 47. 48 baptismi partes 66. 51 baptismi Iohannis et Apostolorum discrimen 68. 50 in Baptismo qualis stipulatio ac confirmatio tum Dei tum nostrae quoque conscientiae ib. 69 Bartholomaeus de Luciis 746. 64 Basilius 869. 19

carne, et vivificatus spiritu, profectus est, ibique praedicavit, ut dicit Petrus, quis sit 104. 69 etc. caro et sanguis quomodo non sint possessura regnum Dei 106. 49 caro non tantum inferiores seu brutas, verum etiam rationalis hominis partes significat ib. 52 carnem Christi comedere quid sit 145. 43 Carmelus mons 567. 36. 37 Carthaginenses legati 778. 60 etc. καταβραβεύειν 91. 37 catechismus

ib. 50 et alibi saepius. homo praecipuum sacrarum literarum subiectum 387. 46 homo commune nomen utrique sexui ib. 55 hominis innata perversitas paucissimis hominibus nota 10. 22 circa quae versetur ib. 23 hominis primariae partes quae 388. 68. 69 hominem in Hebraica lingua quatuor primaria nomina habere 391. 43 etc. hominem in quot partes principales Scriptura dividere soleat 389. 7 hysopi apud Iudaeos in sacris usus 399. 64 hysopo quatenus se

hominis innata perversitas paucissimis hominibus nota 10. 22 circa quae versetur ib. 23 hominis primariae partes quae 388. 68. 69 hominem in Hebraica lingua quatuor primaria nomina habere 391. 43 etc. hominem in quot partes principales Scriptura dividere soleat 389. 7 hysopi apud Iudaeos in sacris usus 399. 64 hysopo quatenus se aspergi David oret 400. 2 hysopo Mosen, sanguine foederis madefacto totum populum aspersisse ib. 3

ira Dei ignis consumens 473. 20 ira et furor quid differant ibid. 38 iris 743. 66 Isaiae vaticinium cap. VII Messiae demum temporibus implendum 32. 29 etc. Israeliticus populus cur in certas partes seu tribus distinctus 1229 19. 20 Israel et Iuda duo regna quid differant 475. 48 iter sabbati quantum spacium fuerit 1056. 20. 21 Iubilaeus 1055. 44 Iubilaeus annus 470. 67 cur divinitus institutus ibid.

naturae non insculpta 558. 67 etc. lex spiritus quae sit, et cur ita dicta 1163. 42 etc. Libanus mons 567. 16 liber a iustitia quis? 570. 6. 7 libertatis, in qua initio a Deo conditi sumus, praecipui gradus, seu partes ibid. 21 libertas a lege ibid. 49 liberi arbitrii vox 571. 21 etc. liberum arbitrium in Theologia quid significet. ibid. 30. 31 etc. liberum arbitrium quid sit 572. 6

1 peccati appellationes seu voces aequipollentes 849. 43 etc. peccatum Latini quid vocent 847 11 peccatum in genere quid ibid. 17 peccatorum variae species 851. 63 64 etc. peccati partes 857. 14 peccatum originis quid 852. 10 quas habeat synonymas appellationes ibid. 36 peccata actualia quae dicantur. ibid. 58 eius synonymae voces 853. 15 etc. peccatum in spiritum S. 9. 22

synonyma 909. 56 etc. poenitentia quare Hebraeis Thesuba, hoc est conversio dicatur 905 28 etc. poenitentiae vox quare in Ecclesia retinenda 1028. 26 poenitentia duplex 908. 15 poenitentiae partes ibid. 25 poenitentia quomodo Deo tribuatur ibid. 44 poenae et praemia quomodo necessaria 712. 65 pomi esus quare totum

haec dicta, gratia salvati estis, gratia iustificamur, etc. intelligant 370. 18 scortationem quomodo Paulus dicat peccatum esse in proprium corpus 186. 51 Scriptura sacra quid? 1211. 68. 69 etc. Scripturae sacrae duae primariae partes 541. 31 Scriptura sacra in timore et invocatione Dei diligenter scrutanda et rimanda 706. 14 Scripturae sacrae Iudaeis notissimae 1100. 12. 13 Scripturae mos et consuetudo 98. 7 de Scripturae sanctae explicatione 36. 35

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report