Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: omnia Your search found 6484 occurrences
First 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1532-1622:1532. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 5 | Paragraph | SubSect | Section] non immerito sane admiratus Romanę nobilitatis maiestatem, scriptorum quidem monimentis illam mea sententia haud supra ueri fidem illustratam, caeterum iamdiu uetustate obsoletam, militiaeque extinctam fere desuetudine. Qui posteaquam rex creatus est, ante omnia ad diadema recuperandum, utpote quod Hungari inter sacra religione haud postremum habent, animum adiecit, eo magis quia illum, dum diademate careret, legitimum regem ferme haud arbitrabantur. Tanta inest ignorantiae uitio humanis mentibus superstitionis, rei ad impellendos uulgi animos
1533. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] nunc Austriam uocant, fato est functus, spe fere certa longioris uitae fraudatus, propterea quod quidam Martinus ex eo Sarmatarum genere, quos nunc Polonos dicunt, Budensium sacerdos, qui quidem matheseos peritus habebatur, regi et uitę cupido, et huic uanitati admodum dedito ac omnia ad fatum referenti, facile persuaserat se decennium adhuc uicturum, licet, quum ualetudine minus prospera uteretur, nec multum curae in ea tuenda poneret, et medici illum breui interiturum existimarent. Adeo autem quidam nomine tantum Christiani, animi caecitate atque ignorantia
1534. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] atque interim curam ad iusta regi facienda conuertunt.
1535. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] uita. Atque haec oratio eo pertinere uisa est, ne scilicet regi dedecori tribueretur, quod usu linguae luminumque amisso morientis officium Christiani propalam obire nequiuerit. At ubi episcopus perorauit, donaria maximi precii rege adhuc uiuente templo illi dicata, omnia ad rem diuinam magna quaque celebritate agendam, ad sacrificiorumque apparatum et sacerdotum ornatum spectantia, e regio deprompta thesauro sunt oblata, quae profecto ab omnibus huius funeris spectatoribus supra quam uiginti millibus aureorum sunt estimata. Nam ut nummos argenteos, simul et
1536. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] atque antistes dono tulit, erant omnes uestes sacerdotales sericae, in queis nihil ferme apparebat praeter iucunda aspectu florum simulacra ex auro et unionibus confecta; uasa uero sacra, calix, patella, ampullae, thuribulum, acerra, gutturnium, polubrum, signum quo pax in mysteriis offertur, omnia aurea ac mirifice elaborata, gemmisque distincta, praeter thecam illam, qua corpus Christi inclusum seruari solet. Haec enim quoniam pelluceat uisumque admittat, necesse est, crystallina erat, uirgulis tamen ex auro nodosis stipata, e quibus frequentes gemmae fulgebant. Summitas
1537. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] apud Hungaros nobiles
censentur, quorum omnis uita in studiis rei militaris consistit, quique procul a cultu
absunt urbano. Vrbes enim incolere opificum ac mercatorum esse putant, atque in
prędiis suis uicatim habitantes, non modo ab omni tributo liberi agunt, sed etiam omnia
iura in colonos suos, quae dominis fere in seruos sunt, habent.
1538. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 18 | Paragraph | SubSect | Section] quamuis non mediocri laudi futura, si memor primi matrimonii in uiduitate, quae quidem matronis decori est maximo, perseuerasset, nec talem animo cupiditatem unquam admisisset. Verum haec res auertendę suspitionis causa pro tempore silentio pressa est, ne uulgata eiusmodi officeret consilio: nam omnia munitiora Hungariae loca regis Matthiae filius praesidiis obtinebat. Qui quidem se regem fore haudquaquam desperabat, sed ui magis quam causa fretus paruam admodum gratiam apud optimates iniuerat, propterea quod licet oratores eius ad praeces uersi nobilitatis conuentum humillime
1539. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 20 | Paragraph | SubSect | Section] praetulit, hinc regina iure coniugii, inde regulo, perinde ac si esset legitimus haeres, ad se regnum trahente. Quem scilicet praeter alia, quibus imperitum rerum adolescentem mali consultores stimulabant, ad excelsa omnia atque alta speranda hoc maxime incitabat, eo quod rex Matthias, morte primae coniugis iam solutus matrimonio, eius matrem regio cultu, aeque ac iustam uxorem, domi in delitiis habuerat, uolueratque eam, ut multi affirmant, propter prolem ex ea susceptam sibi matrimonio, ni amici
1540. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] Iani Chugniadis, ducis egregii, uirtus ad obtinendum regnum Matthiae suffragata erat, tantum huic patris obfuit tyrannis. Nihil enim est regum liberis ad conciliandum populi fauorem tam efficax, quam paternae memoria iustitiae. Regina igitur animaduertens regulum omnia ad obtinendum regnum moliri, relicta regia in priuatas ciuitatis aedes sese recaepit, seu uim reguli metuens, seu, ut eo facto quasi e domo sua pulsa esset, se digniorem commiseratione faceret ac maius odium regulo conflaret. Proceres deinde supplex orat, ne se
1541. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 28 | Paragraph | SubSect | Section] regis Matthiae suppellex ita perierit. Etenim iusto Dei iudicio, quae inique parantur, male etiam amitti solent. Nam quamuis hic princeps multis animi dotibus, ut supra docuimus, fuerit illustris, non immerito tamen culpari uisus est, quod omnia ferme inani tribuens famae in alendis uarii generis opificibus, coemendis gemmis, et caetera praeciosa suppellectile comparanda non aerarium modo exhaurire, sed etiam noua atque extraordinaria tributa instituere non dubitabat. Vnde quidam Turcarum regis missus
1542. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 33 | Paragraph | SubSect | Section] aequari potest. Sed ni hanc singularem humanitatem tuam ferro et armis imperiosaque munieris seueritate, profecto non modo apud Hungaros contemptui eris, sed ne inter eos tuto quidem uersabere. Enimuero gens illa Scythicam adhuc redolens barbariem nondum ingenitam exuit feritatem. Atque iccirco omnia, prae uiribus ac diuitiis, caeterisque externis bonis, humana contemnit, nec prorsus quemquam uenerandum putat, cuius maiestas nocere nequit. Quin etiam, non tam qui benigne cum Hungaris faciunt, quam qui non sinunt esse iniurios admirationi apud eos sunt.
1543. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 36 | Paragraph | SubSect | Section] sit amicitiae tribuendum, quod tuae gratiae mihi praeferendum censeo. Hoc autem uerbis comprobare, quum re ipsa testatus sim, superuacaneum puto, ne praesertim officia in te mea commemorando inuisa faciam. Sed quoniam tu ipse semper pluris religionem fecisti quam caetera omnia humana, quaeso, patere me tuam imitari uirtutem, nec damnes in me illud, ex quo tu summam semper tulisti laudem. Satis enim est celebris tua in Deum pietas ac religio, cuius quidem primam legem esse puto, quae Deo
1544. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 39 | Paragraph | SubSect | Section] agros Hungarici regni deuastare. Sed harum causas rerum facilius quaerere possumus quam inuenire. Itaque ne diuinae sapientiae, quae hominum captum excedit, per temeritatem praescribere uideamur, hoc pro comperto habendum est omnia a Deo recte ac ordine constitui, nec eius curam quicquam effugere, quin etiam ita quaeque euenire, licet quaedam interdum parum ex uoto cedere uideantur, ut nullo modo magis e publico commodo accidere possint, siue ea Dei permissu, siue uoluntate fiant. Neque enim imperio et
1545. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 39 | Paragraph | SubSect | Section] sortiri, quum certo sciamus Deum ab se condita summopere diligere? At qui sicut occulta, ita et iusta Dei iuditia esse fateri necesse est. Nec propterea Deum minus colendum esse, eo quod nunquam
fere ad hanc diem Christianos sine acerrimo hoste esse passus sit. Quum ipsi Deo uisum
fuerit, omnia Christi iugo subiicientur. Nunc ad incoeptum redeo.
repellitur; ad aliorum tandem oppidorum et uillarum incendia, Blasio Magyaro duce, conuersi Poloni ab Hungaris passim funduntur.
1547. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 49 | Paragraph | SubSect | Section] tempus aduenit non modo mihi patriae meae recuperandę, sed et ignominie delendae, quam uniuersae Alemaniae, maximeque Romano imperatori, Hungari duce Matthia Chugniade inflixere. Alacri igitur animo Austriam ingrediamur, nihil ibi insidiarum, nihil infesti, nihil hostilis, uerum omnia pacata atque amica inueniemus. Quippe Austriae ad nostrum imperium reditum nos tantum moramur, quae sane ad me principem recipiendum aperto, ut ita dixerim, sinu et tanquam solem Hungarica barbarie, ueluti atra quadam nube, diu conditum, nostroque demum aduentu lucem resumpturum
1548. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 52 | Paragraph | SubSect | Section] auspiciis, nullo sane odio, sed belli iure militaui. Quod ubi dixit, seque non solum modo magna cum efficacia locutum cognouit, sed etiam in intimam admissum amicitiam, Maximiliano non tam scelerato transfugae consilio offenso quam suo commodo moto, omnia Norici agri oppida, queis praeerat, Alemano tradidit. Principes deinde Salenses, Ladislauum Canasium, Nicolaum Secium, cum tota fere Sisiensi regione, quae Alemano aditum ad Hungaros dedit, in parteis suas facile, propter neccessitudinem, quae sibi cum eis intercedebat, traxit.
1549. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 55 | Paragraph | SubSect | Section] flectit iter. Cuius exercitum aduentantem postea quam Stephanus Bather Transiluanus praefectus, et Paulus Cinisius, Thibiscinus satrapes, e loco aedito prospexere ― et erat facilis in subiectam planiciem despectus, sunt enim omnia campi circa Albam Regiam - quos quidem uix oculis terminare queas ex signorum militarium internitentium numero, magnitudinem copiarum conicientes nequaquam sibi intra muros tutum commorandum esse duxerunt, ne in oppido
1550. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 56 | Paragraph | SubSect | Section] ad praedam, ciuium fortunae diripiuntur, quos occulere pecuniam suspicio fuit extorti, corporisque cruciatu aurum indicare coacti, in pudicitiam quoque foeminarum, ut in tali tumultu fieri solet, contra Christianum morem, fit a quibusdam impetus, omnia flebili clamore ac lamentis complentur. Nec quidem insuper religione sacri, ex his maxime, qui opulento praeerant sacerdotio, illaesi dimissi, auri cupiditate pietatem uincente. Qui quidem capti, ac omnibus etiam bonis, quae
1551. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 60 | Paragraph | SubSect | Section] uiri, qui metu Matthiae Coruini domo profugerant, atque uoluntarium consciuerant exilium, in patriam reuersi patrimonium partim ui atque armis, partim dolo recuperarunt. Tantus erat cum legum, tum regiae maiestatis nondum stabilitae contemptus. Regna enim, ut caetera fere omnia, quo robur suum acquirant, tempore maxime indigent. Lodouici Tuberonis Dalmatae abbatis Commentariorum de temporibus suis liber quartus
1552. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 64 | Paragraph | SubSect | Section]
1553. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 66 | Paragraph | SubSect | Section] ― inter cruciatus admissorum scelerum recordatio. Itaque dum subdito ureretur igni, ne gemitu quidem edito praesenti animo affirmauit se merito afflictum supplicio, atque inter supplicandum animam expirauit. Caeterum Alemani populandi, ut dictum est, dulcedine illecti, quum omnia circa posita infesta redderent, Valentinus Cheraenus, iuuenis impiger, Miloque Boëmusius a Paulo Cinisio missi cum aliquot equitum turmis eos praedabundos inuadunt, ac parum admodum resistentes in fugam compellunt. Pilulariae enim, quas solas
1554. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 69 | Paragraph | SubSect | Section] quod paulo ante inani spe inflati contempserant. Itaque pacti, ut cum armis et caeteris suis rebus, ex Alemania scilicet exportatis, non autem quas in Hungaria rapuerant, abirent, urbem regi cum omnibus captiuis tradunt. Quorum discessu caeteri quoque Alemani perterriti omnia Pannoniae loca ab se occupata intra paucos menses, partim sua sponte (pace mox cum Maximiliano facta), partim armis coacti, ante quam pax componeretur, reliquerunt. Iam enim senescere coeperat Alemanus, minoremque in dies missilibus suis, puluere praesertim accensibili deficiente,
1555. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 70 | Paragraph | SubSect | Section] laetitiae coepit res Hungarorum eleuare, de sese
magnifice ac iactanter loqui, perinde ac si uirtute eius, non autem domestica dissensione
detrimentum Hungari accepissent. Nempe reges, quorum aures a teneris annis uario
adulationum genere imbuuntur, indulgente maxime fortuna facile de se omnia credunt,
quae quidem res facit eos plerunque sui obliuisci atque insanire.
1556. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 70 | Paragraph | SubSect | Section] comprimentes audiuere, utpote satis certi eum, etiam cum Albertho et omnibus fere uicinis gentibus coniunctum, Hungaris bello haud quaquam parem fore, ut paulo ante dixi, modo principes Hungari uno studio publicam amplecterentur utilitatem, tamen, quo eum a societate Alberthi auerterent (omnia enim in Hungaros communi consilio gessisse ferunt) ita respondent, ut et Hungaris omnia integra relinquerentur, et Alemanus nihil sibi non concessum putaret. Se, postquam ad conuentum nobilitatis de his conditionibus relatum fuerit, daturos, inquiunt, operam, uti accipiantur,
1557. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 70 | Paragraph | SubSect | Section] coniunctum, Hungaris bello haud quaquam parem fore, ut paulo ante dixi, modo principes Hungari uno studio publicam amplecterentur utilitatem, tamen, quo eum a societate Alberthi auerterent (omnia enim in Hungaros communi consilio gessisse ferunt) ita respondent, ut et Hungaris omnia integra relinquerentur, et Alemanus nihil sibi non concessum putaret. Se, postquam ad conuentum nobilitatis de his conditionibus relatum fuerit, daturos, inquiunt, operam, uti accipiantur, affirmantes ne regem quidem ipsum eas sine communi optimatum consensu posse accipere.
1558. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 78 | Paragraph | SubSect | Section] facta in manus hostium deuenit. Neque enim in certam perniciem, famae iactura aut effugiendae captiuitatis causa, ruere honestum uisum est, quum proprium excelsi et Christiani animi sit non ultro sibi mortem inferre quo quidem nihil neque sceleratius, neque humilius fieri potest ― sed omnia, quae homini euenire possunt, forti atque elato animo tolerare. At quoniam Vuladislauus iusserat suis in expeditionem proficiscentibus, ut si forte uictores extitissent, darent operam, ut quam mitissima uterentur uictoria, nec solum Alberthum incolumem conseruarent, sed
1559. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 79 | Paragraph | SubSect | Section] bonis anteponit, subire recuset, modo id patriae expediat, atque honestas, quae omnibus rebus praeferri debet, suadeat. Non enim in Hungariam uenit, quo fortunis regni abutens uoluptati tantum, aut propriis commodis indulgeret, sed potius, uti nihil sibi seorsum quęrens omnia in medium ad communemque conferret utilitatem. Id enim est et regem esse, et imperium recte administrare. At forsan dicet quispiam uestrum, quum sit in rempublicam ita rex affectus, cur pro conditionibus pacis a Maximiliano dictis, uerba ut facerem, me huc prodire
1560. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 85 | Paragraph | SubSect | Section] seuerior, sed etiam trucis irae ― detulerant ad regem saepius querelas, sponte sua an aliorum instinctu, haud compertum habeo. Quibus libenti animo auditis ― iam enim Stephanus regi quoque grauis esse coeperat, quippe qui omnia ad arbitrium atque ex sua administrari sententia uolebat ― respondet rex bono animo essent, sibi curae esse rem Transiluanam, statimque Scythas domum abire iubet, ne scilicet eorum in aula obuersatio Stephano moueret suspitionem regiae ab se alienatae uoluntatis. Paucis post
1561. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 87 | Paragraph | SubSect | Section] nihil non in opulentissimum hostem frustra conatus esset. Quod cum Hungari ita rem se habere non ignorarent, neque enim latebant eos suae Turcarumque iuxta uires, prius quam de bello cum Turcis ineundo ad concilium referretur, magna contentione egerunt, ut ante omnia status reipublicae ex sententia principum, quos seculares uocant, componeretur. Sed quoniam Stephanus Bother, nouorum author consiliorum, huic conuentui opportuna morte subtractus erat dolore, ut quidam arbitrantur, ereptae per fraudem praefecturae, nihil noui tunc in sacerdotes
1562. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 87 | Paragraph | SubSect | Section] ab aliis confictas sequar, aut ipse nouas componam, per studium huius urbis clariore origine nobilitandae ― quum nulla prorsus ciuitati a re militari abhorrenti solique mercaturae deditae dari possit nobilitas ― uerum omnia uel ex uero hausta, uel quam simillima ueri in medium proferam, sequens imprimis Docleatem authorem, qui incolumi adhuc Doclea, nobili Dalmatiae urbe, Slouinorum res excidiumque Epidauri, et originem Rhacusanae urbis
1563. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 91 | Paragraph | SubSect | Section] caeterarumque ciuilium artium fama. Huc accedebat publicum simul et priuatum hospitium cum Veneto senatu Rhacusanis. Priuatum mercaturae societate, e qua haud parum emolumenti ad utrosque perueniebat ― id enim temporis omnia fere promercalia in mediterraneum Illyricum a Rhacusanis mercatoribus ad Slouinos regulos importanda Venetiis in diem accaepta petebantur ― publicum, quia inde leges, quibus nunc quoque in litibus
1564. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 92 | Paragraph | SubSect | Section] missum opem imploratum ad tyrannum e patria pellendum societatemque cum Venetis iungendam. Veneti ne a mercatorum moribus desciscerent, quorum proprium est nulla honesti ratione habita omnia utilitate metiri, ut gratuitam operam praestarent, haudquaquam in animum inducere, sed officium suum aliena seruitute mutare omnino constituerant. Rhacusani uero uel domesticae tyrannidis odio, uel quia inuidebant, ut
1565. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section] est, quo Georgius, Dardanorum ac Triballorum rex, Stephani Nemagnae successor fere ultimus, regno a Turcis pulsus Rhacusam una cum familia se recępit, ui magna auri secum allata. Nam quum senatus Rhacusani fidei sua omnia credidisset, Rhacusani neque terrore Turcarum, quo fere tota Europa id temporis magnopere perculsa erat, neque ullo praemio adduci potuerunt, quo minus fidem
1566. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section] agrorum illis in locis deditis, sed Dei clementia certissimo ictu destinatum hominem excipientes periculum euasere, propterea quod diuina ope protectis nihil non uel summis in periculis tutum. Rursus uana sunt mortalium arma, nullus maximi thesauri usus, inutiles militum ingentes copiae, omnia uel recte excogitata male cessura his, quos Deus uult esse destitutos. Quod profecto, quum saepe alias, tum nostra aetate in tribus, ut nunc est Italorum captus, opulentis Italiae imperiis, Neapolitano, Mediolanensi, et Veneto declaratum est, quorum mutationem, et
1567. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section] oppugnare audebunt. Atqui uelim te non fugiat Christianis, Europae accolis, longe difficilius esse bellum aduersus te incipere quam gerere. Putant enim sibi ad huiusce expeditionem auctorem ac coitionem magis quam uires deesse, quippe siue mari, siue terra res gerendae sint, omnia illis affatim suppetunt, arma, equi, uarii generis tormenta, naues, rei nauticae peritia, pecuniae, pedites, equites, militaris artis scientia, ducum uirtus, et animi magnitudo. Quare non minus e re tua quam mea feceris, si precibus meis admissis confestim dederis operam,
1568. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 | Paragraph | SubSect | Section] regnum petentis, coactus, ut supra dictum est, permisit potestatem, dato ei prius ueneno haud quidem praesentaneo, sed quod ad occultandam facinoris inuidiam aliquot diebus mortem protraheret. Ferunt autem hunc pontificem adeo deplorata uita atque ad extremum perditum fuisse, ut omnia sacra precio uenderet. Quosdam insuper cardinales diuitiis notos ueneno sustulisse dicitur, quo eorum pecuniis liberorum suorum ex adulterio susceptorum fortunam augeret. Quare eius etate per totum fere Christianum orbem hi uersiculi passim decantabantur:
1569. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 116 | Paragraph | SubSect | Section] ad regem Polonum pertinet, populabundus peragrabo, Rhoxaniisque mancipiis omnes regiones, quae tibi parent, explebo, terrasque regni tui, qua hae cultoribus uacuae sunt, captiuorum multitudine frequentissimas reddam. Nec putes quicquam periculi ab illis gentibus nobis impendere posse. Luxu omnia ibi fluere audio, Baccho tantummodo indulgent et Veneri, quorum scilicet sacra per totum annum ab illis continenter celebrantur, ut neque orientem, neque occidentem solem quispiam eorum unquam aspiciat.
1570. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 126 | Paragraph | SubSect | Section] tum discordiam, quae maxime hostili nos iniuriae exponit, his sunt praediti moribus, quos sane, modo non obstet Dei uoluntas, imperium neccessario subsequi solet. Etenim genus hominum est laboris, inediae, uigiliae, aestus, algoris tolerantissimum, animi ad omnia pericula, et ipsam mortem subeundam pro gloria et regis sui amplitudine promptissimi. Vitam parcam ac duram, atque ab omni alienam luxu ducunt. Maior anni pars aut sub dio, aut sub tabernaculis fronde seu culmo intectis
1571. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section] aut accepisse, aut intulisse memorant. Itaque re, ut fit, in religionem uersa, uarias huius calamitatis causas, suo quisque ingenio interprete usus, extitisse arbitrantur. Alii Marconii impietatem merito a Deo multatam affirmabant, eo quod sibi potius quam Deo, ad quem sane Turcae omnia referunt, Rhoxanam uictoriam per arrogantiam attribuisset. Alii, qui scilicet res mortalium magis consilio quam fato regi censebant, imprudentiam praefecti accusabant, quod in regiones perpetuo pene frigore damnatas alieno rebus gerendis tempore copias
1572. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 | Paragraph | SubSect | Section] equis praedatores insequuntur. Christiani (miles ex urbanis, ut demonstrauimus,
collectus hominibus) ubi insequentium hostium primo puluerem prospexere, crebro
enim urgente formidine post terga respiciebant, mox etiam equorum hominumque
strepitum sensere, circumspicientes omnia, utpote in aliena terra, hostilia atque infesta
esse, pro suo quisque ingenio sibi consulere coeperunt. Itaque plures sese in fugam
extemplo coniciunt, pauci hortatu Nicolai
1573. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 150 | Paragraph | SubSect | Section] futuram perturbationi. Itaque Lodouicus, dum tutelam fratris filii gerit, animaduertitque illum ad regni munia obeunda propter insitam ingenio socordiam haud idoneum fore, quo ipse diutius ac liberius per speciem tutoris regnaret, in omnia uitia illum praecipitari magnopere laetabatur, comites ei de industria attribuere, queis nullus pudor, nulla inerat continentia, quique non alienam modo, sed ne suam quidem pudicitiam magni faciebant. Quod temporis comessationibus supererat, iocis ac
1574. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 156 | Paragraph | SubSect | Section] uocant. Hic est Lodouicus, qui postea Francorum rex creatus Mediolanense imperium iure haereditario ad se spectans armis sibi uendicauit. Hoc praelio Veneti praeter famae ac tot millium hominum iacturam, licet ipsi ritu mercatorum nulla honesti habita ratione omnia utilitate metiantur, totam Galliarum nobilitatem in se, nescio stolidius, an sceleratius concitarunt, sibique infestam ita fecerunt, ut nulla unquam postea fideli societate una iungi potuerint. Galli enim eo iniquiore animo Venetorum iniuriam tulere, quia praeterquam
1575. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 161 | Paragraph | SubSect | Section] peropportune extinctus est, ne eadem inuidia, quam Crimano conflabat, ipse conflagraret. Etenim apud Venetos ex euentu, quod quidem maxime ab aequo abhorret, duces et laudari et uituperari solent, propterea quod ipsi Veneti mercatorum ritu solo lucro, ut alio loco diximus, omnia metiuntur, nec animaduertunt, rei bellicae prorsus ignari, etiam peritissimis militiae ducibus, nedum e mercaturae officina ad regendum exercitum assumptis, haud semper in bello euentus respondere. Praeter haec nihil ferme dignum memoratu a Turcis Venetisque per
1576. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section] Sason insula circiter quatuor et uiginti stadiorum interuallo. Turcae igitur quum e signo ab Eremita dato Christianam nauim in proxima statione esse intellexissent, armis caeterisque rebus ad pugnam neccessariis expeditis, nocte intempesta silentio ad hostilem accedunt nauim. Vbi quum omnia neglecta atque ipsos quoque uigiles sopitos esse sensissent, horribili sonitu ac clamore sublato in Istricam transcedunt triremem, alios torpidos somno pauentesque ad necopinatum tumultum, alios in intima nauis metu refugientes, alios praesenti animo arma
1577. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section] uigiles sopitos esse sensissent, horribili sonitu ac clamore sublato in Istricam transcedunt triremem, alios torpidos somno pauentesque ad necopinatum tumultum, alios in intima nauis metu refugientes, alios praesenti animo arma sumentes opprimunt, caedeque miserabili omnia eo magis replent, quod praefectus nauis Ister (et est ea gens, ut plaerique Dalmatae ferocioris animi) Norica bipenni, quam forte inter tumultum somno excitus arripuerat, puppim aliquamdiu, dum incolumis stetit, non sine hostium caede defenderat. Exortu aurorae, Turcae, ne a
1578. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section] ineunt. Veneti animaduertentes ingentem tum terrestrem, tum naualem Turcarum apparatum, seque non terra modo, qua sane parte nullas prorsus uires habebant, sed et mari hosti per se impares esse, aerarium continuis tot annorum bellis pene exhaustum, in Italia nihil amici, uerum omnia aduersa atque hostilia, Gallorum regis societatem ob animum non satis amicum specie amplam quam re utilem esse, ad tentandam spem pacis sese conferunt. At ubi Turcam a pace quidem haud abhorrentem, uerum non satis aequas pacis conditiones ferentem uident ― omnia enim maritima
1579. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section] nihil amici, uerum omnia aduersa atque hostilia, Gallorum regis societatem ob animum non satis amicum specie amplam quam re utilem esse, ad tentandam spem pacis sese conferunt. At ubi Turcam a pace quidem haud abhorrentem, uerum non satis aequas pacis conditiones ferentem uident ― omnia enim maritima Graeciae atque Illyrici loca postulabat ― uariis diu ac saepe consiliis agitatis tandem ad Hungarorum opem implorandam, utpote (quos timeri a Turcis fama haud falsa plane erat) necessario confugiunt, non tam eorum amicitia fraeti quam existimantes illos, si quis stipendium
1580. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 168 | Paragraph | SubSect | Section] Iam enim illis confessionem concessi maris, quasi uictis, palam expressimus, dum nos pugnandi copiam facientes fugiunt, nec pugnae sese per metum committunt. Porro cur me tibi minorem non geram, cur ad te omnia non referam, quandoquidem tuo amoto auxilio (quippe per me puluis sum et umbra) nihil erat, quod de maris sperarem possessione? Tu enim res hominum administras et singulos etiam hominum actus animaduertis, neque aliquid est in rebus abs te conditis (omnium enim tu author es) quod ad tuum non
1581. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 169 | Paragraph | SubSect | Section] Tu enim res hominum administras et singulos etiam hominum actus animaduertis, neque aliquid est in rebus abs te conditis (omnium enim tu author es) quod ad tuum non agatur praescriptum. Vnde licet tuo iussu alia extollantur, alia deprimantur, omnia tamen recte et ordine facis, propterea quod quemadmodum tu summa ratione mundum construxisti, ita summa is etiam ratione abs te regatur necesse est. Quum igitur tuo solius arbitratu mortales et uoti compotes procul dubio efficiantur, et in aduersa incidant, fac me, obsecro, si tua
1582. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 169 | Paragraph | SubSect | Section] fac me, obsecro, si tua fert uoluntas, ita superbissimorum hostium
uictorem, utpote qui maris possessionem sibi nefarie uendicant, ut tamen animus meus,
nil per insolentiam secundis inflatus rebus, tibi qui ritu solis obscura illustras, lucidis uero
ac per se fulgentibus splendorem adimis, omnia accepta referat.
1583. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 170 | Paragraph | SubSect | Section] tantis hostium copiis undique ingruentibus defensioni parum sufficerent, quindecim longas naueis, proposito classicis praemio si qua forte per hostium custodias Methonem possent irrumpere, proficisci oppidanis subsidio iubet. Consilium, ut ipse sentio, haud improbandum, tametsi omnia euentu uulgus metiatur: nam si obsessis omnino succurrendum erat, quo illi ciuilibus subleuati auxiliis et tutiores forent, et iccirco erectiore animo hosti repugnarent, per Venetum ducem haud stetit, quin prouide simul et strenue circumsessę subueniretur urbi. Et id re uera
1584. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 181 | Paragraph | SubSect | Section] religioni deditus,
hominem comprehendi, atque in foribus templi crudelissime necari iussit, denuntiauitque rem silentio tegi, graui poena proposita, si quis efferret. Verum id coelari Deus
haud quaquam permisit: nam quidam Turca Illyricae nationis eiusdem gentis Christiano
homini omnia, uti gesta erant, narrauit. Quae quum multorum affirmatione, uera esse
cognouissem, huic hystoriae inserenda censui.
conuocatis
principibus acerba eos oratione increpuit. Galli praeterquam quod externi hominis
imperium insita genti superbia aspernabantur, saeua etiam concione exacerbati nihil
quod aut ipsis salutare esset, aut regi honorificum gloriosumue foret, ad animum admittere, sed omnia foeda seditione ac tumultu labefactare coeperunt. Quod ubi marchio
Mantuanus animaduertit, Gallorum insania cum Consalui ingenio collata, qua erat prudentia, facile intellexit Francis certam impendere perniciem, quippe qui bonis consiliis
nihil iuris reliquerant. Itaque ne sua culpa
ut statim consilium coeperit de bello cum
Hispano rege finiendo, quo facilius Venetorum iniurias ulcisceretur. Nihil enim regem
latebat eorum, quae Veneti aduersus Gallos in Italia moliti fuerant, Ioanne Laschare, qui
regii oratoris nomine apud Venetos id temporis agebat, omnia Venetorum consilia et callidissime explorante, et ad regem per occultos nuntios deferente. Itaque non modo pacem
cum Hispano composuit, sed etiam affinitatem contraxit, data illi in matrimonium sororis
suae filia. De regno autem Neapolitano, cuius sane possessio, si aut uis abesset, aut iure
incusso metu, cupidinem
trahebat, ut ex scelerato per se
homine perditissimum efficeret, omnemque humanitatem exuere cogeret. Nihil enim
petenti miserrimus pater negare audebat, uel si id, quod peteretur, turpissimum foret.
Sacra omnia uenalia erant,
quod quidem apud sanctos illos pontifices, qui
Christianorum mores condiderunt, nunquam fando auditum est. Et quod his non minus
flagitiosum est, noxiorum quoque impunitates precio dabantur, nemo
Gallos insuper (cum quibus foedus et societatem rex
Lodouicus nondum ruperat), quo et Galli in causam descendentes Alemanico illigarentur
bello, rogare, ut cum Maximiliano bellum pro sociis ex foedere suscipiant. Et quoniam Francorum rex cupiens sibi cum Maximiliano omnia integra esse, conscripto
exercitu nihil auxilii Venetis portabat, sed Mediolanensis imperii fines quietis stationibus
tantumodo tutabatur, apparebatque haud aegre laturum Gallum, si clade aliqua
Maximiliani animus minueretur, quamquam Gallus non minus optabat de ferocia
Lodouicum Duodecimum, misit,
mandasse, ut apud illum ita perplexe uerba faceret, ut si rex, cuius solius uires, nempe
uicini et ualidi regis, Veneti formidabant, aduersus communem hostem uictor extitisset,
nihil sibi assumendum existimaret, praeterquam quod illi pontifex, qui suo praescripto
omnia agi uolebat, permisisset.
Itaque societate inita cum Maximiliano Caesare, Lodouico Aureliensi, Ferdinando
Aragonio, altero Gallorum, altero Hispanorum rege, ascriptis insuper foederi Alfonso
Ferrariensium duce, Franciscoque Gonzaga, marchione Mantuano, huiusmodi
ut tandem latrocinio suo finem imponerent,
redderentque Romanae Ecclesiae saltem illas urbeis, quas recens in Flaminia occuparunt.
Praeces adhibitae sunt, minae etiam adiunctae, nihil denique, quo illos ad saniora consilia reuocare posset, praetermissum. Qui, quoniam olim negotiandi consuetudine omnia
lucro ac utilitate pensant, nec his humana ulla iura, aut diuina obstant, quin cuncta sibi
per scelus uendicent, trahant, excidantque, bello perinde ac communes omnium gentium
hostes urgendi sunt. Permittunt enim leges, fasque est, si a uolentibus nequeas, ab inuitis
ius expetere.
Sed
oculis,
alienis manibus utuntur, quippe mercenarios non modo milites, sed etiam duces habent.
Si uno praelio haud incruenti abierint, statim cognoscent se non sua uirtute, sed aliena
ignauia fortunatos ac felices fuisse, licet nunc cum regibus ex aequo agere uideantur. At
quum tibi e diuerso omnia Dei munere abunde suppetant, causa iustissima ― quid enim
iustius quam res praesertim ecclesiasticas a contactis sacrilegio armis repetere? ― consilium, animi magnitudo, opes, rei militaris peritia, militum tum uirtus, tum multitudo, de
uictoria nihil dubitandum est. Quam quum consecutus
se primas huius belli partes
libenter sumpturum respondet, daturumque operam, ut Veneti dignas improbitate sua
poenas luant, seque ita in potestate Romani pontificis futurum, ut caeteris quoque
Christianis testatum sit Lodouicum, Francorum regem, nihil sua seorsum causa facere,
sed omnia ad communem utilitatem referre.
Vnde Venetos tot regum coniuratione non obrutos fuisse
diuinae claementiae potius quam ipsorum regum errori procul dubio tribuendum.
Nihil enim refert ad salutem Venetae ciuitatis suone consilio, an hostili errore excidium
euitarit, quum Deus omnia fere per secundas agat causas, nec minus uitiis hominum
quam uirtutibus, perinde ac uoluntatis suae instrumentis, utatur, tametsi ille nullius uitii
sit causa. Nam si Venetorum res ex alieno odio penderet, iam diu corruisset, quum nemo
fere Christianorum principum adeo mitis sit
Italiam teneat, modo illi rector non desit,
qui una cum armis iustitiam colat, gentemque ingenio sane praestantem ac regionis felicitate fortunatam, sed seditionibus et desidia laborantem, et ob id imbellem atque opportunam externorum iniuriae, tueretur.
Quo consilio capto pontifex omnia diuina atque humana iura permiscuit,
nec solum
pontificis, sed ne Christiani
et pro aliena republica dimicans, ubi uidit Brixianos armatum hostem non
sustinere, sed acie paulatim excedere, atque arma ab hoste auertere, quosdam etiam
fugae sese mandare, et ipse eodem terrore correptus terga hosti dedit. Et quia exitus ex
urbe non patebat, cedes omnia obtinuit: milites Itali ad unum fere omnes cum magna
Brixianorum parte trucidati sunt, urbis fortunae direptae, Andraeas quoque Grittius,
ciuis Venetus, qui mercatura intermissa cum exercitu Veneto Brixiam ingressus fuerat,
uiuus captus. Nam is suorum acie inclinata in
abalienant. Et quis credet Selynem, licet sit Bazethes regum iustissimus filiorumque amantissimus, non esse iniuria affectum, si ille tristis, utpote aditu et conspectu patrio prohibitus, discesserit?
Limites igitur Danubii, qui ad Hungaros uergunt, ita Selyni attribues, ut omnia castella, et quicquid ibi munitioris loci est, tui iuris sit tuoque nomine teneatur, uicinarumque
praefectos prouinciarum admonebis ac etiam nouo sacramento astringes, ne illi te inconsulto ulla in re, quae maioris momenti sit, morem gerant. Quo facto et ille praefectum
magis
integra fide salutare indicium sibi apud Selynem si non emolumento, at certe saluti
futurum. Itaque omisso instituto itinere Prusam repetens noctu ad Selynem clam peruenit, ostendit se ad salutem regis pertinentia afferre. Admissus in tabernaculum, quae
in caput regis Macedo moliebatur, omnia ordine exponens indicauit, prolatisque literis
manu proditoris exaratis indicium confirmauit.
Selynes, cuius animo lectis literis ingens incussa est sollicitudo, indice uinciri atque
in crastinum diem asseruari iusso, periculum suum animo uoluendo
imprudente potius quam a conscio tantum facinus perpetrari.
Itaque reus ueneficii manifestus (regi enim, quo nihil indicio deesset, in cane
uenenum experiri placuerat) carnifici traditur, cuius ubi gula laqueo fracta est, liberi
etiam confestim necati sunt, bonaque omnia in fiscum relata. Mox de tonsore quoque
supplicium sumptum, qui sane, non ut conscius, sed aeque ac instrumentum sceleris
interfici iussus est. Indici uita solum concessa, praemium nullum datum, quandoquidem
corrupta procul dubio fide tanto post, quae sciuerat,
ut sunt humana ingenia fortunae obsequentia, Corghutem morti
debitum censuissent ― est autem horum hominum maxima apud Turcas auctoritas,
omniaque ex eorum fere praescripto aguntur ― instructis multis lembis atque
Mustangiae, genero suo, attributis, iubet eum omnia Asiae litora circumire diligenterque
curare, ne Corghutes mari elaberetur.
Ipse assumpta parte exercitus magnis itineribus Prusa in Lydiam ad Tmolum proficiscitur, ubi Corghutes patrii regni oblitus, et ob id de Selyne nihil timens, quieti solum
et literis uacabat. Ad quem quum
quo Corghuthes diuersabatur, a colono perducti illum non inuenissent (nam
regulus conspectis procul equitibus, ratus se proditum esse, montem uico proximum
petierat, seque in quodam specu abdiderat, ore ipsius specus uepribus obstructo) omnia
circa scrutati loca forte animaduertunt ad os specus, in quo Corguthes latebat, congestas
uepres recens succisas. Suspicati, id quod erat, ibi quippiam nuper a uicanis abditum
esse, quod a conspectu suo dedita opera submotum esset, studio, ut fit, inquirendi amotis uepribus
regulum ueste obsoleta ex subcoactis confecta indutum humi, ut
Turcis mos est, contractis cruribus sedentem. Quem quum hortarentur, ut ad Selynem
impauidus accederet, beneque de fratre speraret, respondit se probe scire morti esse
destinatum, fatum suum iam Dei arbitratu, cuius nutu omnia moderantur, impleturum.
Itaque deductus in uicum, unde aufugerat, poscit papyrum, conscriptisque ad Selynem
codicillis rogat, ut libros suos, quorum ingens numerus fuit, cum omni suppellectile
quibusdam in Asia sacerdotibus tribueret, familiamque suam incolumem esse pateretur.
differunt, quamuis nomine tantum distinguantur.
Neque enim Hungarica nobilitas uos, colonos suos, ciuium loco habet, sed ut mancipiis dominatur, aeque ac belli iure liceret, in uos hostilia exercet. Immo uix luce ista,
qua promiscue homines cum pecoribus utuntur, uos dignos censet. Caetera omnia, quae
uobis cum nobilitate communia esse debent, sibi ipsi nobilitas seorsum nefarie uendicat.
Quin etiam ne miseram
honoris locus ullus esset?
Sequimini igitur Deum, libertatis uestrae auctorem, qui stupentibus aduersariis uestris
uos una contraxit atque armis induit. Neque enim sine Dei nutu in unum armati, nullo
nobilium obsistente, conuenistis. Itaque dum metu torpent, aggredimini hostes uestros:
omnia caede ac fuga complebitis. Nihil minus sperant luxu suo perditi homines quam
uobis animos esse excutiendi iugum seruitutis. Docete insolentes belluas ex aequo cum
suis colonis ac ciuibus uiuere, non autem per intolerabilem fastum atque
habebat, in Hungariam regressus est, paucisque post
mensibus Budae moritur. Qui profecto praeterquam quod regiam prolem Hungaris ac
Boemis ex se genitam reliquit, uilissimum regem egit, eo maxime, quod uisus est nulla
prorsus gloriae cupidine duci, quum proprium regum sit omnia ad gloriam referre.
si
in pugnam prodire non audes, induc in animum meliori parere ac stipendium pendere.
Ad haec Sophenus subridens respondit se non eo, quo hostis uocaret, sed quo ipse
constituisset uenturum: Ismahelem enim solere suo ipsius arbitratu ac consilio, non
alieno praescripto omnia agere,
nec se praelium detrectare, sed tempus pugnae ineundae idoneum expectare; quamquam Sophenis uix honesta uictoria futura est, quae ex
seruis reportanda sit, quippe praeterquam quod omnes
iubet, quorum magna
pars in fidem eius sese permiserunt. Alii Selynis fidei parum credentes ultra Euphratem
refugere, atque ad Ismahelem sese contulerunt, rati illum nobilibus uiris profugium esse,
utpote beneficiis ac munificentia notissimum, Selynem uero nulla mansuetudine humanitateue praeditum omnia serua et subiecta sibi uelle. Erat id temporis iisdem in regionibus regulus quidam, Alaudolam populares uocabant, qui sicut caeteros circa regulos
opibus, ita et animo superabat. Qui quidem uocatus Selynem adire renuit, confisus tum
asperitate locorum, quae incolebat, tum copiis
haud
ignorabat, cum quo sane pacem habere, ut supra demonstratum est, magnopere
cupiebat, quoad cum Ismahele Sopheno debellatum foret. Atque eo magis Selynes cum
Polono amicitiam facere optabat, quia compertum habebat Lodouicum, Hungarorum
regem, qui tunc puer admodum erat, omnia ex praescripto patrui atque eo auctore agere,
nec Hungaros sine Sigismundo, aut illius iniussu noui consilii quicquam capturos.
facinoribus perpetuam famam merito consequuti sunt, ego una uobiscum (quippe sine uestra uirtute nihil praeclari geri
potest) eo decore dignus ab omnibus existimabor, modo in praelio, quod instat, forti ac
parato animo pugnaueritis, propterea quod liberatores nos Machomethani nominis omnia
secula laudibus ferent, si grauissimum Cercassorum iugum Aegipto et Syriae dempserimus. Nulla enim unquam gens saeuius, uiolentius, intemperantius, magisque impotenter in suos dominationem exercuit quam haec immanis natio in Machomethanos homines
Syriam et Aegyptum incolentes
dominationem exercuit quam haec immanis natio in Machomethanos homines
Syriam et Aegyptum incolentes exercet. Hae importunae belluae haud satis habent populos sibi subiectos bonis spoliare, sed insuper eos leuissima ex causa uerberant, uulnerant,
occidunt, matres familias ac uirgines constuprant, omnia scelera in ciues suos, ac si belli
iure liceret, quotidie ędunt.
Quare quum praelium inibitis, memineritis uos aduersus infestissimos latrones gladios
strinxisse, et certam animis spem uictoriae concipite. Daturus est enim
uertere: tantum plane
Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis
uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui praesertim in aula Turcarum regis degunt, aut
serui aut libertine conditionis, quorum proprium est assentari, atque in gratiam dominorum omnia et loqui et facere.
Dum haec Salomon agit, literę e Syria ad eum afferuntur Iamberdinum, Damasci
praefectum, defecisse et contracta haud parua eius regionis hominum manu Heliopolim
Syriae oppugnare. Igitur eo confestim exercitus cum duce Perchato Dalmata, qui
conscii bellum cum eo gerere audebant, rege praesertim suo admodum puero, nec ullam fere inter suos auctoritatem obtinente ― Turca ira
inflamatus atque insolentiae Hungarorum infensus arma Asiae destinata in eos conuertere subito quodam impetu raptus statuit, ratus, ut euenit, se omnia apud Hungaros
imparata, armisque suis, si accelerasset iter, peruia atque exposita inuenturum. Nam ab
excessu regis Matthiae Chugniadis Coruini ad illam diem, qua Salomon fines Pannoniae
inuasit, per triginta fere annos res Hungarica adeo deses atque imbellis fuit ex ocii diuturnitate ac
id cordi Salomoni esse animaduertebant, quam quia faciendum putarent,
omissa interim Asia exercitum ad fines Hungaricos inuadendos admouendum,
Taurunumque ac Sabactium, oppida in finibus Turcaicis sita, oppugnanda, affirmantes
sibi ex perfugis Moesis satis cognitum esse his oppidis omnia deesse, quibus uim hostilem
arcerent. Ea nempe erat id temporis Hungarorum, qui regis aetatem regebant, quum
publice, tum priuatim auaritia, ut praeterquam quod a regio questore praesidiis locorum
omnia maligne praeberentur, ipsi etiam praefecti haud paruam stipendii militum
oppugnanda, affirmantes
sibi ex perfugis Moesis satis cognitum esse his oppidis omnia deesse, quibus uim hostilem
arcerent. Ea nempe erat id temporis Hungarorum, qui regis aetatem regebant, quum
publice, tum priuatim auaritia, ut praeterquam quod a regio questore praesidiis locorum
omnia maligne praeberentur, ipsi etiam praefecti haud paruam stipendii militum partem,
nullo regiae censurae ob regis aetatem respectu, interuerterent. Et sunt sane plaeraque
Hungarorum ingenia, ut non nisi metu in officio contineantur, atque eo petulantiae
quosdam eorum prouectos fuisse
contemnendum reddidere, quandoquidem rex egestate laborans, praeterquam quod scelestos et dicto minime audientes principes ad officium cogere nequeat, neque pacis
neque belli munia e regia dignitate satis obire potest, sed dempta sibi regis auctoritate
omnia praecario, aeque ac priuatus, agere cogitur. Atque hinc in regem ex egestate contemptus, ex priuatorum uero opulentia superbia, animorum elatio, factiones, et discordiae, rerum publicarum pestes maxime, oriuntur. Itaque contra ac plaerique
Hungarorum opinantur res se habet. Nam regem
haud
minore astu elusit. Nam quum audisset Salomonem iussisse suis, ne quid hostile
Pannonicis colonis inferrent, suspectam habens nouam ac inusitatam Turcae lenitatem,
plusque in eo, ne possit decipi, quam in fide Turcaica reponens, missa ad Turcam cum
donis legatione, se suaque omnia illi dedi simulauit, et quo simulatio occultior esset,
fugeque, quam meditabatur quamque iam praeparauerat, suspitionem a se auerteret, hoc
sibi caueri a Turca legatis iussit, ut scilicet illius permissu eos agros uicosque, ac oppida
teneret, quae ipsa ante Turcarum ad illam regionem
legatis confestim ad illam remisit, quo eiusdem praesentis dextra promissa ac fidem sancirent. Interea dum legati ad Turcam proficiscuntur, indeque redeunt, Iaxia oneratis circiter uiginti carris suppelectile ac pecunia,
coeterisque, quae haud operosa grauiaque portatu erant, ea omnia in intimum regnum
deuehi iubet. Ipsa excoeptis Turcae oratoribus atque extemplo trucidatis, eodem, quo
res suas praemiserat, cum liberis suis sese contulit, atque ita aut sua fraude Turcae dolis
obuiam iuit, aut clementiam illius in crudelitatem uertit. Nam Turca hac, ut ferunt,
per summum scelus ultro defecerat, altera regi socio, et in
Romanam Ecclesiam optime animato, non sine Italiae periculo, Hungarorum maxime
negligentia et hostili fraude adempta est.
Lodouicus interim, misso cum parua manu ― iustus enim exercitus inopia stipendii et
terrore omnia complente subito contrahi nequiuit ― ad Drauum amnem Stephano
Bothere Iuniore naderespano (hic, ut supra demonstrauimus, summus est post regem apud
Hungaros magistratus), qui regiones Syrmiensi agro adiectas tueretur. Ipse cum paucis
petitus breui urbem inde nudauit, nemine contra
ex oppido tormentis lapideas pilas ad insulam Turcarum conatibus impediendis emittente, eo quod nullum tale tormentum oppidani habebant, quo obuiam hosticis tormentis iretur. Nempe Ioannes, Sepusiensium princeps, Transyluanus praefectus, omnia ferme
maiora aenea tormenta ad Chaualam oppugnandam, ut supra demonstratum est,
Tauruno exportarat, atque a Turcis inde repulsus, dum inconsulte fugit, hostibus reliquerat, nec loco amissorum alia Hungarorum principum negligentia restituta erant.
At oppidani, qui omnes
locis arcem quatere coeperunt, quo praesidium necessario distinerent, ut quum a tribus partibus arx munitionibus prorutis oppugnari coepta
esset, Hungari suorum paucitate, tot simul locis haud quaquam possent non nudata aliqua statione occurrere, atque ita distracti sine mutuo inter se auxilio, ad omnia tuenda
obeundaque non sufficientes, hostium multitudine obruerentur.
Nec satis putarunt Turcae arcem tribus ex partibus oppugnare, uerum a quadam
turri quoque, quam uulgo
Leo Decimus, Romanus pontifex, repentina morte
ex neruorum resolutione, seu, ut alii tradunt, ueneno interiit magna Romanorum laetitia, tum quia Florentinum nomen Romanis inuisum erat, quod gens illa, nullae magnae
rei gerendae idonea, utpote opificio tantum et mercaturae incumbens, omnia insuper
sacerdotia sibi, caeteris pene nationibus praeteritis, uendicauerat, pontifice suis ciuibus
impudentissime suffragante, tum quia pontifex ipse uenatui, musicae et gulae deditus,
pontificatum flagitiosi hominis consilio atque arbitrio, Iuliani, fratris patruelis ex concubina
ne
cuiquam de se iustam conquerendi causam praeberet, improbus homo et ab ineunte
aetate pessime institutus, innumeram pecuniam pontificatus praemia esse putans in hunc
modum pontifici respondisse fertur: non esse ei infamiam magnopere timendam, qui ita
alios supergressus esset, ut omnia mortalia infra se posita cernat. Digna sane notho et
trapezitae filio sententia, qui non ingenii solum, sed etiam nationis uitio parum admodum curans, quid de se homines sentiant, de religione lucrum sectari in animum induxerat, ne discederet ab eorum instituto, qui nimia pontificum
mortalia infra se posita cernat. Digna sane notho et
trapezitae filio sententia, qui non ingenii solum, sed etiam nationis uitio parum admodum curans, quid de se homines sentiant, de religione lucrum sectari in animum induxerat, ne discederet ab eorum instituto, qui nimia pontificum indulgentia omnia uenalia
Romae semper habuere.
Quo scilicet tempore a Boëmis maxime, ut est ea gens liberioris linguae, et ecclesiastico luxui aduersa, cauponari magis pontifices quam e sacerdotali integritate pontificatum gerere dicebantur,
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.