Your search found 1990 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 437-526:

IN CATZENELENBOGEN, DIETZ, ZIEGENHAIN et NIDDA, DOMINIS SUIS CLEMENTISSIMIS. OPTAT MATTH. FL. ILLYRICUS PLENAM COGNITIONEM et ARDENTEM ZELUM CAELESTIS VERITATIS EVANGELII IESU CHRISTI. Spiritus Domini, Principes illustrissimi, iubet pios doctores sana verborum forma in docendo uti: et contra testatur, seductores loqui distorta, abutique χρηστολογίαις καὶ εὐλογίαις ac inanitate, novitate, et denique quadam granditate tumiditateque verborum et totius sermonis, ad iactantiam et imposturam magis quam ad

illa luculentissima D. Pauli locutio est, quod iustitia Dei iustificemur: quae, secundum Osiandri, Schwenfeldiique sensum, est utique male sana, quia illi eam exponunt de substantiali Dei iustitia, qua ipsemet semper iustus est. Sic et papistae eandem male sanam efficiunt, dum illam de nostris (uti loquuntur) infusis virtutibus aut qualitatibus, et earum operibus exponunt. Utrisque etiam IUSTIFICARE perperam accipitur de reali, non imputativa iustificatione: quod alioqui proprie in veteri simul et novo Testamento significat. Eodem modo illis non bene salutaris est haec

pastoribus gratificari voluimus, qui librorum copia destituuntur, nec Biblia cum indicibus comparare facile queunt: nec etiam omnia Scripturae loca, quae legerunt, meminisse subito possunt. Illi igitur hic, una cum aliis commodis ad studium Theologiae organis, etiam hoc Indicis instrumento recte uti fruique poterunt. Sunt vero haec omnia quae hactenus a me commemorata sunt, ita tractata et comparata, ut non minus possint imperitis Hebraeae linguae esse utilia, quam peritis. Omnibus enim, quoad omnino fieri potuit, prodesse in conficiendo hoc volumine studui.

Illa enim loca Pauli Rom. serenissima sunt, et per aliquot capita concordans textus sibi evidentissimum ac fide dignissimum praebet. Sed in hac impietate nondum acquiescit Maledictus ille Parrisinus: verum etiam ulterius pergit nefarie contaminare Sacras literas. Nam congessit quasdam (uti vocant) Concordantias, ubi distribuit voces per suas significationes. In illis igitur id unice agit, ut primarias Sacrarum literarum voces (ut sunt, Fides, Iustitia, Iustificatio, Gratia, Peccatum, et similia) foedissime corrumpat. Exempli gratia: Fides, ubicunque ei iustitia aut salus

Augustana confessione et verbo Dei pugnantes, sedulo luctatus sum: semper etiam me, una cum multis aliis veritatis confessoribus obtuli, tum privatim, tum etiam publicis scriptis, ad legitimam cognitionem Ecclesiae Christi, tum in doctrina, tum etiam in moribus, humiliter Synodum postulans. Quae uti aliquando tandem pie legitimeque cogatur, utque de multiplicibus corruptelis cognoscatur, non tam mea, quam totius Ecclesiae, multorum salutis, ac etiam gloriae Dei interest. Quod si omnino aliqui male de causa fidentes, lapidibus, quam verbi Dei gladio decernere mecum mavolent,

Universalium Regularum. Hoc enim tractatu cognito primum, melius scient Lectores, quem usum vel ex praecedentibus, vel etiam ex sequentibus habere possint: eoque maiori cum fructu singula cognoscent, dum scient in quem usum unumquodque eorum quae postea praecipientur, tradatur, et qua ratione eo uti debeant. Deinde etiam, tum recreabuntur ex longo labore cognitae praecedentis partis, tum etiam invitabuntur ad sequentium cognitionem. Exhilarat enim omnes, spes certa praemii, et magna utilitas etiam ad gravissimos labores miseros mortales invitat. Praestabit vero Tractatus hic illam etiam

obscuritates pariunt. Sic et Casuum defectus: quod ex aliis linguis non difficile est coniicere. Nam Articuli in hoc sermone parum feliciter Casus discriminant: quando quidem iidem saepe pluribus Casibus serviunt. 22 Defectus compositorum verborum, ut simplicibus pro compositis uti cogantur, non raro obscurat locutiones: quod cuivis in promptu est coniicere. 23 Aliquando singulae voces sententias integras exprimunt, quae quasi obiter aliis adglutinantur: qua brevitas, et quasi peregrinitas, imperito et somnolento lectori facilime imponit. 24 De una

quandoquidem nullum illorum sit irritum, casurum, aut periturum. Sic et Paulus vult nos in templo et rebus religionis, praesertim in proponenda doctrina, aut exponendis sacris literis, uti noto ac perspicuo sermone: 1. Cor. 14 Sic Psal. 119 ait, Explicatio verborum tuorum dat intellectum parvulis. Diligens ergo cura sermonis sacrarum literarum habenda est. 19 Porro Paulus 1 Tim. 1, vult nos tenere et observare naturam propositionum, quodnam sit

conatus oporteat afferre piam bonique propositi mentem: tum praesertim hic necessum est hoc unum cogitare ac in votis habere, ut cupias veram ac genuinam Sacrarum literarum sententiam assequi, qua velis ad gloriam Dei, et tuam aliorumque utilitatem, praesertim spiritualem ac eternam, optima fide uti: non ad ostentationem, aut captandum ludum lucrum: multo minus ad oppugnandam veritatem, ut papistae Sacras literas legunt. 3 Sic vero in veneratione Sacras literas habere, et ea religione cognoscere debet pius homo, ut statuat se non (ut ita dicam) mortuum librum legere, non etiam

dicatur. Saepe in libris sacris cernuntur aliqua iuxta invicem posita, quae ex parte quidem congruunt legi, ex parte Evangelio. Tertio loco posita est haec Regula inter Tyconianas, quam Augustino placet potius nuncupandam De spiritu et litera, aut de gratia et mandato, quam de promissis et lege, uti visum erat Tyconio. Verum Tyconii appellatio Paulina est in Galatis, multoque melius rem ipsam exprimit. 3 Scire igitur decet, aliud esse officium legis, aliud Evangelii Lex enim terret atque incutit anim is meram irae Dei: Evangelium consolatur, iubetque bene sperare de Dei

et Grammatica, Dialectica, Geometria. Tametsi et per alias tradi queat, sicut nos eam in omnibus tribus ordinibus in hac tabella delineavimus. Posui vero syntheticam, tanquam huic materiae maxime propriam, primo loco: secundo Analyticam: tertio Definitivam. Prima Tabella progreditur, uti communis scriptio aut lectio, dextrorsum: Secunda retro, aut sinistrorsum, ut Hebraea scriptio ac lectio: Postrema, a superiori deorsum sum tendit. Sed iam singulas methodos ac delineationes ordine exponamus. DE PRIMA AUT SYNTHETICA METHODO. Est vero Synthesis,

vitam egerit, nullam habens creaturam cui benefaceret, aut sese declararet. 27 Discrimen quoque illud inter Theologiam ac alias scientias diligenter observandum est: quod in aliis rebus necesse est, nos aliquo modo integram materiae scientiae alicuius noticiam habere, siquidem ea recte uti volumus. At in cognitione Dei tantum nobis ad salutem sufficit, ac omnium temporum hominibus suffecit, quantum ille generi humano patefacere dignatus est. Omnis enim haec praxis non ex nostra sapientia, sed ex illius immensa bonitate dependet. 28 Denique plane mirabilis artifex ac

videmus plerunque 1 paucis primo proponere, 2 quae mox fusius sint dicturi. 3 Deinde narrare initia, 4 causas, 5 progressus negotiorum: 6 aliquoties etiam eorum aperire consilia, qui res magnas peragendas suscepere: 7 quaedam vero strictim, quaedam angustius exponere: 8 transitionibus crebris uti: 9 admiscere nonnunquam, quae reconditam doctrinam in se continent: 10 argutas sententias, subinde quasi flosculos et emblemata aspergere: 11 denique in hoc laborare, ut mirabili varietate Lectorem demulceant, et demulcendo pariter doceant. Praeter hasce 11, habent alias quoque innumeras

patefactum sibi, etc. Hoc vero nosse prodest, tum ad id ut maiori reverentia, diligentia, timoreque ea scripta perlegamus, (nam trementibus ad sermones suos, Deus pollicetur Spiritum ac intelligentiam, iuxta illud. Timor Domini est initium sapientiae:) tum etiam ad hoc, ut eo rectius uti eis libris doctrinaque eorum queamus, scientes quantum eis tribuendum sit. 3 Observetur etiam summa ac scopus eorum doctrinae, qui fuit primum, promissionem de benedicto semine, eiusque adventu ac beneficiis, suis Prophetiis illustrare: hominesque in eius expectatione et fiducia

Post aliquantum intervallum addit Apostolus: Misit me Christus ut evangelizarem, non erudito sermone, ne inanis reddatur crux Christi. Quo loco olfacit quivis, fuisse ibi quosdam inflatos eruditione atque eloquentia, qui moliebantur in contemptum adducere simplicitatem docendi, qua Apostolus uti consueverat, adeoque ipsam Evangelicam doctrinam universam, cuius is doctorem se profitebatur. In Epistola ad Galatas, statim in exordio Apostolus dicens, Miror quod a Christo adeo cito transferamini in aliud Evangelium: non oblique significat, a sana doctrina eos defecisse, idque fraude atque

hac secunda parte alioqui plurima dissero, quae eodem pertinent. Nunc breviter de alterius cuiusdam sententia adiiciam, quomodo etiam ex scriptis iam lectis aut intellectis, tanto plures uberioresque fructus percipere queamus: seu quomodo cognita Scriptura, utiliter in nostrum et aliorum commodum uti fruique possimus. QUOMODO EX IIS SCRIPTURARUM LOCIS, QUOS ASSEQUERIS, MULTIPLICEM DOCTRINAM ATQUE FRUCTUM SPIRITUALEM DECERPAS. Restat nunc de eo tandem dicamus, quod omnis lectionis atque operae in divinis literis positae

admonenturque omnes, qui Deo non agunt quotidie gratas, qui nos, hoc est animos nostros, corpora, actiones, denique quicquid ratione ulla nostrum dici potest, dignatur sua sapientia gubernare, ac bonitate tueri. 5 Perstringuntur oblique, qui non assuescunt bonis creaturis Dei recte et reverenter uti, quando earum omnium curam esse Domino, huiusque munifica liberalitate eas nobis distribui, in confesso est. His et similibus sermonibus notatur, arguitur, corrigitur nostra supinitas: et nos quodammodo instigamur, ut ad frugiferas actiones simus instructiores deinceps, et alacriores. Apud

sane ipsius doctoris, eam eligere et usurpare, quae de multis sit optima, fidelissima, et quam proxime ad veritatem Hebraicam in Testamento veteri, vel Graecam in Novo accedens. Quamvis ipse suo marte, quod aiunt, Latina cum Hebraeis et Graecis diligenter conferet: et si quid in versione, qua uti decrevit, obscurius vel minus apte redditum, vel sententiam perturbans, offenderit, clarius id reddet, ratione etiam auditoribus exposita. Id inquam primo perficere loco decet. Apta enim versione proposita, via ad res de quibus agitur, dex tre explicandas feliciter strata est. 2

admixtis contaminatos. De cuius operis laude ac usu, in Praefatione dictum est aliquantulum: non tamen quantum satis esset ad permovendos homines, ad agnoscendum tam promptum thesaurum caelestis sapientiae. Ea igitur Bibliorum harmonia rectissime poterit studiosus sincerae Theologiae uti, eoque omnia quae in Sacris literis occurrunt referre, aut etiam adscribere, quae sibi magis utilia aut necessaria deprehendent. Nec tamen peccabit, si quis sibi etiam breviorem aliquam consignationem locorum secundum praecipuas materias aut articulos confecerit, prout vel industria, vel etiam

adminiculis ad hanc vitam, et etiam ad agnoscendum glorificandumque Deum, utimur. Qui vero utantur, dicit esse ipsos homines. Divisio igitur rerum est illi, in Deum, creaturam et hominem. Hasce igitur triplices res, hoc sententiarum ordine exponit. Prima sententia definit, quid sit frui, et quid uti. Frui dicit esse, amore alicui rei inhaerere, propter ipsam, et non propter aliud, seu acquiescere in aliquo tanquam vero fine. Uti autem esse, aliam rem ita tractare, ut eam applices ad consequendam illam fruitionem aut finem. Secunda sententia docet, res fruendas esse Deum, res utendas esse

igitur rerum est illi, in Deum, creaturam et hominem. Hasce igitur triplices res, hoc sententiarum ordine exponit. Prima sententia definit, quid sit frui, et quid uti. Frui dicit esse, amore alicui rei inhaerere, propter ipsam, et non propter aliud, seu acquiescere in aliquo tanquam vero fine. Uti autem esse, aliam rem ita tractare, ut eam applices ad consequendam illam fruitionem aut finem. Secunda sententia docet, res fruendas esse Deum, res utendas esse omnes alias creaturas in hominis usum datas, ubi simul unius trinique Dei summam sapientiam, potentiam et bonitatem describit. Tertia

potentiam et bonitatem describit. Tertia sententia docet, hominem ob corruptionem non esse idoneum qui Deo fruatur. Quarta et quinta sententia ostendit, hominem non aliter quam a Deo ipso sanari potuisse, eoque filium esse incarnatum. Sexta ostendit, hominem seipso non frui, sed uti debere, seu seipsum tantum propter creatorem amare. Septima et octava, post Deum solum hominem esse diligendum, et quatenus. Nona sententia exponit, quid sit diligere Deum ex toto corde, et proximum ut seipsum. Decima docet, Deum ita diligere nos, ut nobis in nostrum commodum utatur. Postremo

ideo, quia hinc aeternum aliquid significat. An potius locutionis est Scripturarum, ut aeternum appellent, cuius rei finis non constituitur: aut non ita fit, ut deinceps non sit faciendum, quantum pertinet ad curam vel potestatem facientis, sicut ait Horatius: Serviet aeternum, qui parvo nescit uti. Non enim potest in aeternum servire, cuius ipsa vita, qua servit, aeterna esse non potest. Quod testimonium non adhiberem, nisi locutionis esset. Verborum quippe illi sunt nobis autores, non rerum, vel sententiarum. Sunt quaedam peculiaria verba in sacris Literis, quibus utuntur ad

velle respondit suscitari. suscitatus vero Samuel, Sauli quod eveniret, nunciat: Hac, inquiens, hora tu et filii tui mecum eritis. Sed et Israel tradam tecum in manum inimicorum eius. Qualiter ergo Samuel de pythonissa suscitari dicitur, quam Pythonissa daemoniacis incantationibus et praestigiis uti videretur. Et quomodo Saul, qui in viventibus prophetis Dei responsum non invenit, resuscitatum a morte prophetam audire meruit? Unde non hunc esse Samuelem illum prophetam, perfactum facilius intelligitur: sed diabolus, qui se transfert in angelum lucis, in phantasia Samuelis consideretur.

in ult. cap. Evangelii Iohannis. Invenitur et antiphrasis. August. contra mendacium ad Crescentum cap. 10. Unde tropi mendacia non sunt.

EXPLICATIO. Hyperbolica locutio tropica est, et non propria: quo tamen modo, ut caeteris tropis, uti solere Scripturam, nullus qui eam didicit, ambigit. Iste autem tropus, id est modus locutionis fit, quando id quod dicitur, longe est amplius, quam quod eo dicto significatur. Dixit enim Deus ad Abraham, Faciam semen tuum tanquam pulverem terrae. Quis enim non videat, quam sit incomparabiliter

Homilia 21, et 24, super Genesim. EXPLANATIO. Ego omnes vos obsecro, ne simpliciter ea quae in Scripturis sacris continua sunt, transeatis. Nihil enim hic scriptum est, quod non multas sensuum habeat divitias: quandoquidem divino Spiritu afflati prophetae locuti sunt. Ideo uti a Spiritu scripta, ingentem in se continent thesaurum. Nec enim vel syllabi vel articulus est in sacris Literis, in cuius profundo non sit grandis quispiam thesaurus. Proinde nobis opus est, divina gratia

credimus, commemorantur plurima, quae ibi non explicantur, et in libris aliis inveniri dicuntur, quos Prophetae scripserunt. Et alicubi eorum quoque Prophetarum nomina non tacentur: nec tamen invenitur in Canone, quem populus Dei recipit. Mos est Scripturarum et utique celeberrimus, uti his verbis, In diebus illis: non solum cum ad praeteritam narrationem aliud tempus adiungitur, verum etiam cum illa narrat, quae post multorum annorum spacia contingunt. Chrysost. Homil. 10, in cap. Matth. 3.

EXPLICATIO. Cum in monte Oliveti

EXPLICATIO. Multa a Iudaeis falsa et impia dicta esse, quae inserta sunt, verax Evangelii Scriptura testatur. Apostoli et Evangelistae ubicunque de veteri Testamento ponunt testimonia, si inter Hebraicum et Septuaginta nulla diversitas sit, vel suis vel Septuaginta verbis uti solent. Si aut in Hebraico aliter in vetere editione sensus est, Hebraicum magis, quam Septuaginta interpretes sequuntur. Hieron. in prooemio decimiquinti Commentariorum in Esaiam. De hac re alibi dictum est. Hoc autem generaliter est observandum, quod ubicunque sancti Apostoli, aut

quae tunc primum inchoabatur et agi incipiebat, nequaquam vero iam peracta erat. Haec vero temporis permutatio facile ex contextu animadverti potest. Sic 1. Cor. 5, Scripsi vobis: ponitur bis, quod aliqui non male in praesenti exponunt. Hac Enallage praeteriti pro praesenti etiam Graeci interdum uti solent. 19 Sic et futurum aliquando praesens tempus includit. Psal. 3, Non timebo a decem millibus populi: quasi dicat, Te fretus neque iam timeo, neque in posterum timebo. Psal. 22, Clamabo de die, et non exaudies: id est, clamo, nec tamen exaudis.

propriis capitibus plenius explicabimus: ut hic res tota compendio veluti in summa quadam habeatur. Vocabulorum igitur significata mutantur, aut ad alias atque alias res extenduntur, alias negligentia utentium: dum non considerant loquentes aut scribentes se non propriissime vocibus uti, aut non curant summam proprietatem. Alias humana quaedam caecutientia, dum nemo omnia sua errata vel animadvertere vel corrigere, ut oportet, potest. Alias necessitate, ob inopiam vocum: cum res sint infinitae, voces autem finitae, ut saepissime unica voce pro pluribus rebus uti,

uti, aut non curant summam proprietatem. Alias humana quaedam caecutientia, dum nemo omnia sua errata vel animadvertere vel corrigere, ut oportet, potest. Alias necessitate, ob inopiam vocum: cum res sint infinitae, voces autem finitae, ut saepissime unica voce pro pluribus rebus uti, abutive plane sit necesse. Alias commoditate quadam loquendi allecti: dum vel ipsum vocabulum sic detortum arridet, vel eius constructio cum aliis facilior est, vel auditoribus aut delectandis, aut movendis, aut docendis, aut etiam decipiendis id datur. Alias res ipsae

valde religiose in sacro textu oraculorum Dei versari debemus, ut nihil temere invertamus, addamus, aut minuamus, neve ibi vel fingamus, tropum, ubi non est, vel etiam negemus, ubi sit. Quare operaeprecium esset aliquid dicere de usu et veluti praxi troporum, ut recte ista troporum expositione uti possemus, nec ea temere in nostram aut aliorum perniciem abuteremur: tametsi etiam in praecedentibus, nempe in tractatu Delectione Sacrarum Literarum, iam complura huius generis dicta sint, quae hisce studiosus lector utiliter adiunget. Prima igitur Regula haec sit: Praeclare dicit

loqui videntur. ut Ierem. 31. Hebr. 8. Quale est illud: Nec docebit quisquam proximum suum, dicens, Cognosce Dominum: nam omnes agnoscent me a pusillis usque ad maximos. Oportet itaque tales prophetias ac dicta Scripturae, in hac quidem vita, de sola inchoatione tantorum bonorum intelligere, non uti sonat de summa quadam perfectissimaque sanatione aut plenissima renovatione. Primitias enim spiritus, non decimas, multoque minus plenitudinem in hac vita accipimus. Quod diligenter notandum est, propter adversarios, qui ignorantes malitiam veteris Adami, talibus dictis persuadere conantur, non

παρέοντα ϕιλεῖν, ἐθέλοντα δὲ πέμπειν. id est, amice tractare cum adest, sed non detinere invitum. Ponitur ergo vox affectus, pro suo opere aut effectu. ἀγαπαν quoque verbum pro contentum esse, et uti placido animo aliqua re ponitur, sicut et Cato inquit: — parvo gaudere memento. Sic credo etiam vocem affectus contristationis Matth. 14, et Mar. 6, Contristatus est Herodes, accipiendam esse, non de ipso vero animi affectu ac dolore, sed de eius externis operibus ac indiciis,

optimo iure pro fide digno haberi debere, quia non sum mendax homuncio, sed tum verax Deus, tum et homo sine omni peccato. Unus testis non loquatur, id est, non credatur ei, non habeatur pro fide digno. Ruth 3, Si propinquus tuus esse voluerit, sit propinquus tuus: id est, si iure propinquitatis uti, vel ea facere ac praestare voluerit, quae propinquum decent. Sic et accipiatur illud Christi Luc. 10, Quis horum trium videtur tibi proximus fuisse illi, qui incidit in latrones, id est, proximi officia praestitisse? Omnes quidem tres erant iure, sed unicus facto aut officio, qui proximi

teterrimi et pestilentissimi foetores sine intermissione exhalant: ita impii ex suo corde per guntur evomunt perpetuo impios et noxios sermones. 16 Videndum vero est summa diligentia, ne temere maxime obviam aut plausibilem significationem Metaphorae pro vera arripiamus: nam Scriptura, uti dictum est, etiam longius petitis et durioribus, minusque obviis Metaphoris plurimum utitur, posteriori ad Corinthios quinto, inquit Paulus, Si modo induti, non nudi reperiamur. Hic multi putant conditionem bonorum operum, aut certe novitatis vel renovationis, ad salutem requiri, et non dici de

quales sunt, stare, sedere, descendere, ascendere, ambulare: deindeque et affectus humanos, nempe iram, furorem, potentiam, admirationem, ignorantiam, oblivionem, et quae eius sunt generis, attribuere solet. 2 Sunt vero haec omnia Scripturis usitata, non quod sic se res habeat, uti verba sonant (est quippe Deus incorporeus, inconspicuus, et membrorum expers: ex quo etiam sequitur, nec stare, nec sedere, nec ambulare, nostro more eum posse: omnium vero minime obnoxius est ullis affectibus) sed quod per tales locutiones ex nostris rebus sum ptas, multo clarissime, quae sit

panem caelestem, sed pater. Illud non, referendum est ad panem, quod videlicet manna Mosis non vere fuerit panis caelestis, sed ille quem pater dedit, nempe filius ipse. Negatio contrariae sententiae aliquando vehementior est, quam simplex alterius affirmatio, sicut et apud Latinos, uti Erasmus in Colloquiis testatur, affirmans, quod sensum amplificet. Psalm. 18, Non sunt infirmata vestigia mea: id est, validissime sunt firmata. Psalm. 78, Non pepercit a morte animae eorum: id est, certo eam ac severiter in exitium dedit. Sic, Non confundetur, Non pudefacit, Nec ego te

et auditorem et etiam reum urgent. Aliquid tamen et sua vitatis sua varietate et simul etiam magnitudinis ex illo motu ac impetu assumunt. Verum de hac realibi prolixius dixi. Usitata fuit etiam Iudaeis illa ratio disceptandi per interrogationes et responsiones, quali Platonem uti videmus, de qua Aristoteles Topicorum 8 praecipit. Quare videmus ea multum esse usum Christum, et eius adversarios. Interrogabat autem actor, aut qui ultro prior opponebat. Respondebat vero reus, aut qui se

ait, se ac Evangelium esse multis exitio, ac odorem mortis: cum alibi dicatur causa et autor summae pacis ac quietis et tranquillitatis publicae. Tale quid videtur etiam esse, quod Christus Matth. 5 detersurus pravas glossas legis a Rabinis excogitatas, ipsa verba legis citat, vel uti reprehendens ea. Reprehendit autem ea non per se, sed quatenus perperam ab illis exponebantur. Ad hunc Hebraismum referri potest, quod cum Deus promiserit se habitaturum esse in arca, in suo tabernaculo et templo: Salomon tamen 1. Reg. 8, et Esa. 66, ac Stephanus Act. 7 et 17,

multum quidem valet: sed pacificationi quam cum Olynthiis facere cupit, adversatur. Neque enim obscurum est Olynthiis, hoc agi bello, non existimationem suam, non agri partem, sed excidium patriae, et servitutem. Tali igitur expolitione aut expositione plurimum utuntur Hebraei, in qua uti dictum est, primum aliquid paucis verbis dicitur, postea illud idem copiosius dilatatur et explicatur. Differt autem haec figura a μερισμῷ in eo, quod hic non species alicuius generis aut partes totius enumerentur: sed res ipsa latius extenditur, et

naturali videlicet, quo res eo ordine quo gestae sunt, describuntur: et artificiali, quo non per omnia naturae ordo servatur, sed prout scriptori visum fuerit, et auditorum utilitas postularit, res gestae explicantur. Utroque usus est Matthaeus. Verbis utitur, quibus in historia uti convenit, simplicibus, planis, propriis, et minime obscuris, cumque lenitate quadam aequabili profluentibus. Ut enim in rerum tractatione operosas rerum, personarum, temporum locorumque descriptiones, causarum item discussiones elaboratas, et alia his similia historiae ornamenta in profanis

rationes tum grandes sunt, tum efficaces, tum denique etiam in oculos incurrunt, seu evidentiam faciunt. Atque hisce dicendi rationibus Scriptura alias omnes linguas longissime superat: veteribus tamen valde usitatum fuit, tum in brevi dicto, tum et in longa oratione realibus istis locutionibus uti. Hinc sunt parabolae, allegoriae, similitudines, apologi et aenigmata. Dicetur mox in capite de Evidentia, res etiam eo modo magis ante oculos exhiberi, cum fiunt operosae, seu quasi in motu ac vita proponuntur. Idem etiam hîc dici posset, quod sermo est vehementior, cum res vivas

Neque tamen talis sermo solum animum movet, sed etiam res ipsas feliciter illustrat, dum eas veluti coram spectandas contemplandasque proponit, atque ita veluti intuitivam quandam noticiam (ut scholae loquuntur) efficit. De hoc genere sermonis disserit Aristot. Rhet. 3. cap. 14, idque uti fiat docet, et Homerum huius virtutis nomine laudat. Sane sacrae Literae in hoc genere multos alios scriptores superant: praestant vero hunc effectum multis modis, quorum aliquos recensebimus, ut eo melius hoc genus sermonis etiam ab imperitis agnoscatur. Primum igitur

BREVITAS ET LACONISMUS SCRIPTURAE. Constat sacram Scripturam mire esse brevitatis studiosam. Quare de eius brevitate aliquid dicemus: primum quidem de laudibus ac commodis brevitatis: unde apparebunt etiam causae, cur ea Spiritus sanctus uti voluerit: deinde, in quo consistat brevitas: postremo, ubi ea Scriptura utatur. Primum brevitas solet suo modo esse tum perspicua, tum memoriae apta, iuxta illud Horatii:
Quicquid praecipies, esto brevis, ut cito dicta
Omne supervacuum pleno de pectore

quibus ab immenso prope errore, nihil praeter arma et naves superessent, cum praedam ex agris agerent: Latinus rex, Aborigenesque, qui tum ea tenebant loca, ad arcendam vim advenarum armati, ex urbe atque agris concurrunt. Aliud exemplum ex Sileno Vergilii:
Namque canebat, uti magnum per inane coacta
Semina terrarumque animae marisque fuissent,
Et liquidi simul ignis ut his exordia primis
Omnia et ipse tener mundi concreverit orbis,
Tum durare solum et discludere Nerea ponto

proponit. quasi dicat: Controversia ista iam saepe coram Ecclesia vivis ac vehementibus actionibus agitata, et luculenter decisa est: primum, quod nosmet Iudaei ac Pharisaei operarii sanctissimi et summi cultores Mosis, eo deserto confugimus ad solum Christum, coepim usque neglecto Iudaismo uti libertate gentilium vitae. Deinde, quod denuo quasi relabente Petro et aliis ad Iudaismum, et operum necessitatem: ego eos coram tota Ecclesia libere redargui, et potenter convici, quod Evangelium nihil prorsus observationibus et adminiculis operum Mosaicorum indigeat, ipsique omnes comprobante

plura simul agit. 1 Tim. 5 obiter interserit monitionem de usu vini, ac tuenda valetudine, praecepto de non temere ordinandis quibusvis. In citatione veteris Testamenti aliquando ex multis locis congerit in unum convenientia dicta uno perpetuo textu, non distinctis citationibus, uti alioqui fieri solet: qualis est ille locus Rom. 3, de peccato originali. Quod ille non imponendi causa fecit, sed quia illa dicta et loca eorum erant in Ecclesia tunc notissima, et alioqui illis nihil valde controversum probat: sed propemodum ut suis verbis sine magna authoritate probationis

hominem scripserit, ut caeteras: sed ad totam gentem Hebraeorum, tunc per orbem terrarum dispersam, vel saltem ad Ecclesias ex eis collectas, quae itidem passim reperiebantur: sicut Petrus vocat eas dispersionem: ut, quo tam varios auditores doceret et moveret, clariori et illustriori sermone eum uti oportuerit. Solent enim scriptores ea luculentius componere, quae frequentiori auditorio proponuntur. Quod etiam Rhetores praecipiunt. Eadem etiam forte causa est, cur apertiore ac dilucidiore sermone sit conscripta, ut videlicet ab omnibus intelligi posset, nec indigeret aliquo expositore,

Platonis exigerem, oporteret hanc contra me Apostoli sententiam proferri. Nunc vero illa omnia derelinquens, eloquentiam secularem superfluam iudicans, nec de elocutionibus, nec de urbanitatibus curam mihi esse profiteor: sed me licebit et pauperem esse verbis, et rerum appellationibus simplicibus uti, cum in intellectu et veritate dogmatum, non sit is de quo loquimur, imperitus, neque desidiam suam obtentu illius viri, qui in vertice laudum stetit, conetur obnubere. Unde enim, dic mihi, confundebat Iudaeos, qui erant in Damasco, cum adhuc signa facere non coepisset? Unde

an imperitus loquendi Paulus et elinguis, ut Hieronymus existimat? Imo vero Chrysostomum potius, et doctissimos quosque ex Graecis, ipsam denique rationem secutus. quamvis nativa illa et germana masculae facundiae ornamenta ei non defuerint: fateortamen illum fucatae illius Rhetorices pigmentis uti noluisse: nempe ut vi spiritus, hominum animos ad Christum raperet, non autem sermonis blanditiis, adulatorum more, alliceret. Sed cum orationis ipsius totam et indolem, χαρακτῆρα propius considero, nullam ego in ipso Platone similem

nubere, uxores ducere, plantare, aedificare. Sic contra per id genus synecdoches, persaepe Scriptura etiam poenitentiam et totam vitam Deo placentem notat. Veluti si non solum per bonos fructus aut malos, bonam malamve arborem cognoscere doceat, sed etiam per corticem et folia: ignotiora nimirum, uti bonum artificem decet, per notiora docendo, ut Levit. 17 et 23 iubet Deus Israelitas in festo Expiationum affligere animas suas seu ieiunare. Significat autem affligere animam, proprie seipsum aliquo modo cruciare, ut abstinentia cibi aut incommodo vestitu, aut iacendo in cinere, aut aliqua

ieiuniorum formam, declarare. Quo facto phrases quoque in sacris Literis de Ieiunio loquentes, intelligibiliores nobis fient. Vox ipsa etsi Latina est, nam et Romani olim Cereri ieiunabant, ut Livius lib. 6 Decad. 4 testatur, ac significat abstinere a cibo, aut certe longe parcius eo uti, quam corporis necessitas postulat: tamen ab Hebraeo fonte non incommode (sicut et aliae multae) deduci potest. Nam apud Hebraeos Iana affligere significat. Vocant vero Hebraei ieiunium afflictionem animae. Appellant autem Hebraei Ieiunare affligere animam, ut est videre Levit. 23.

profluxisse, quid absurdi fuerit Latinae alicuius, seu Graecae vocis etymologiam ex Hebraeo fonte petiisse. Sed de voce non magnopere contendo, sentiat quisque ut vult. Est autem ieiunium in sacris Literis, non solûm a cibo abstinere, vel eo nimis parce, ac non suavi uti: sed etiam multis aliis commodis corporis abstinere, ut lotione, unctione, vestium mutatione, Musica, et similibus, et contra aliqua incommoda sibi accersere. Seu, ut paulo clarius dicamus et brevius, ieiunare est et praecipuis commodis corporis abstinere, et incommodis insuper afflictare: ut

corporis afflictio, quantam homo naturaliter diu perferre non potest. Qualia fuerunt plerunque apud pios Iudaeos ieiunia, ac de quibus superius praecipue disputavimus. Remissius ieiunium vocamus id, quod idem est ac nimia quaedam temperantia et sobrietas, seu non copiosiori alimento uti, quam quantum extrema corporis necessitas postulat: praeterea abstinere ab omnibus voluptatibus corporis et animi, ut elegantiori vestitu, Musica, et similibus. Quod ieiunium sobrii homines, in calidis praesertim regionibus, ad haec si non adhibeant corporis exercitia, possunt toto vitae

Num. 21, qui etiam Christi typus fuit, Iohan. 3. Asinos etiam candidos videntur habuisse, quibus magnates quoque insidere sunt soliti: Iud. 10 et 12. Sicut in Italia mulis: forte fuerunt melioris cuiusdam generis communibus, sicut et Arcadici celebrantur. Causa cur eis soliti sint uti equitando, fuit maxima confragositas et lapidositas regionis, ubi asellis commode utimur. Sicut et in Thuringia Ienae asinis ob loca montosa multum utuntur. Quare non est adeo mirum aut absurdum, Christum quoque in suo triumpho asello Ierosolymam invectum esse: at in Germania plane ridiculum

qui sum. Quibus ipsa forma vocis איחה Ero manifestissime repugnat. An putant isti, ociose aut incogitanter Deum tertio repetiisse, Ero Ero, Ero: et denique quarto, Erit? cum eadem opera proprie loquens, si voluisset praesens tempus indicare, verbo praesenti uti potuisset, ac dicere, ut isti textum pervertunt, Sum qui sum. Si sic liceret temere mutare tempora, ut isti faciunt, posset ex sacris Literis quidvis fieri. Ad haec, qualis tandem est ista responsio: Sum qui sum? Hoc enim modo quivis etiam infimus genius aut homuncio respondere posset: essetque

quaestionibus: ita et in hac quoque nihil est ad perspiciendam genuinam veritatem utilius, quam ipsam Scripturam scrutari et audire, omissis humanis figmentis ac somniis. Dolendum enim profecto valde est, Theologos in tam absconditis mysteriis definiendis, non ipsius potius Scripturae verbis uti, in hoc et aliis articulis, quam hominum incommode tantas res exprimentibus. Illa igitur nobis clare certamque rem indicat, quae'nam sit illa malitia originalis, ac omnia mala pariens, ex prima inobedientia primi hominis exorta, nempe imago diaboli contraria imagini Dei. Primum enim

nobiscum ex utero matris allatam. Deinde etiam adversatur eidem vehementissime recepta opinio non tantum Philosophiae aut Doctorum, sed etiam communis vitae, omniumque hominum, qui sentiunt, omnem hominem per se bonam quandam creaturam esse, sed tamen nasci, nec bonum moraliter (uti loquuntur) aut idoneum ad ulla utilia aut laudabilia facta vel opera, aut etiam ad contraria, tametsi quaedam initia aut principia bonarum facultatum habeat: verum disciplina quadam et assuefactione consequi eum bonas aut malas qualitates vel habitus, quibus sit idoneus, vel ad artium et

in qua Deus habitat, esse eius imaginem. Ergo etiam, contraria satanae imago, est ipsa substantia hominis. Ergo etiam novus homo, qui mortificato vetere conditur, est substantia hominis. Sicut ostendi, ubique in horum trium hominum descriptione, Scripturam constanter substantialibus vocabulis uti. Paulus Galat. 5 dicit, Caro concupiscit adversus Spiritum, et Spiritus adversus carnem. Hîc per carnem necesse est intelligi originalem pestem aut peccatum. Quid enim aliud est illud quod contra spiritum concupiscit, nisi originale malum? Quid vero sit illic Paulo Caro,

vitae studiis, artibus et ordinibus liberalibus ac illiberalibus praeclare sentire, abunde crebroque testatum fecerim. Hasce longe iustissimas rationes huius meae declamatiunculae cum habeam, omnes auditores, praesertim autem doctissimos magistros, et dilectissimos collegas oro, uti me de Hebraeae linguae necessitate ac utilitate dicentem non tantum patienter, sed et benigne amanterque audiant. Multae igitur sunt gravissimae causae, cur haec lingua studiosis verae pietatis et religionis omnino discenda ac percipienda sit, quas ordine recensebo, sermone si non

excellit, tum fidelitate expressi sensus, tum et perspicuitate ac energia sermonis: verum illi ipsi eximii viri, inter quos maxime Lutherus, semper hortati sunt ac urserunt iuventutem, uti omnino linguarum studia summo ardore colerent. Quod profecto non fecissent, si suis versionibus omnem necessitatem usumve huius linguae sublatum esse statuissent. Sunt etiam praeter supra indicatas rationes aliae plurimae et gravissimae, cur, etiam si perfectissimae versiones

Latina aut etiam vulgarium linguarum versio extitit, ubi non utile fuisset subinde ipsos fontes inspicere, imo ubi etiam non saepe versor a tota sententia aberraverit? In communi vita ac quotidianis negotiis, dubiis ac litibus saepe ad perspiciendum clarius et certius sensum verba (uti nunc in foro loquuntur) formalia flagitantur: quia perpetuus usus experientiaque nos docet, facillime a vero verborum ac dictorum sensu, facta admodum modica inclinatione alicuius voculae, procul discedi aberrarive posse. Nulla certe versio tantam apud nos ac alios recte iudicantes

menti, ipsa verba viventis Dei coram audire, contemplari, scrutari, et veluti aurum aut etiam longe preciosissimas gemmas ponderare et expendere. Iactant aliqui Platonis stylum, tantamque esse eius dignitatem, elegantiam, copiam ac splendorem, praedicant, ut si Iupiter humano sermone uti voluisset, non alio (sicut et Varro de Musis Plautino sermone loquentibus scribit) quam illo usurus fuisset. Quanam vero lingua impurissimum Ethnicorum idolum loqui voluisset, ipsi Ethnici caeci ac duces caecorum viderint. Nos quidem scimus, hoc sermone verum, viventem ac omnipotentem Deum

Deus ei dederit linguam eruditam ad docendum et consolandum imbecillos. Certum igitur est, oportere sincerum doctorem non solum res veras proponere, sed etiam sanam verborum formam habere: quin et in tradendis gravioribus et obscurioribus rebus, ipsius potissimum Spiritus sancti verbis ac formulis uti. Quare necesse est, summa diligentia ipsum nativum sacrarum Literarum sermonem excutere, ac inde summa diligentia, acrique iudicio utiles formas sermonis et rerum summarum ac difficillimarum naturam apposite exprimentes deligere, vel certe illis quam maxime vicinas nostri sermonis usurpare.

et excitans fidem. Tertio dicit, nos fide iustificari. Quarto loco dicit, nos obsignari arrabone Spiritus, eoque renovari. Denique nos sic factos arbores bonas, acceptoque talento debere bonos fructus proferre, Domino negociari: et cum ad bona opera conditi simus, in eis versari et ambulare, uti filios lucis deceat. At scriptores alii, Deus bone, quam haec omnia miserabiliter invertunt et pervertunt. Alius vult prius Evangelium quam Legem concionari, alius totam renovationem iustificationi praeponit: alius etiam ipsa bona opera aut praeponit aut immiscet iustificationi:

aliis auditoribus aut discipulis aliam instituendi formandique rationem convenire. Studiosi autem iuvenes magno gaudio hanc summam commoditatem ac facilitatem, quam in discenda caelesti doctrina praerudi multitudine habent, agnoscere, et oblata occasione alacriter amplecti, eaque uti deberent. At si nec ipsa quidem evidenti utilitate scholasticarum lectionum movemur, saltem extremam necessitatem, quae vere est durum telum, adventantem, et in nos irruentem contemplemur. Nec enim est quod hanc operam, docendique rationem et pleniorem iuventutis in

veritatis: detur singulis sufficiens tempus agendi, cogitandi et loquendi: liceat etiam utrique parti, cum ei videtur, resque postulat, petere mediocre spacium expendendi aliquod gravius aut obscurius argumentum, aut rationes adversarii, consulere libros, et aliis subsidiis imbecillitatis humanae uti, modo non sit astuta et subdola tergiversatio, procrastinatio, ac temporis extractio, quas qui malas causas habent, cupide sectari solent: liceat et quoscunque volunt consulere. Quando quidem omnes promovere veritatem tenentur, sive iudices, sive alii. Duodecimo, teneatur etiam

certae sententiae, an verae aut falsae sint, examinandae. 15 Non proponantur semel ultra unum, ad summum duo argumenta, aut etiam testimonia Scripturae, ut supra dictum est, ne copia ipsa diiudicationem et explicationem impediat. 16 Repetat respondens argumentum brevissime, uti moris est, quo appareat, an recte aut perperam adversarii sententiam acceperit: et quo clarius appareat, an ipse quoque apposite ad rem respondere, aut sciens vel insciens a scopo aberret, et ad aliquid aliud digrediatur. 17 Nullo modo liceat a proposito argumento ante eius finem,

ἐλέγχου λοιδορεῖσθαι δὲ οὐ πρέπει. 25 Concedatur utrique parti satis temporis, ita ut etiam spacium cogitandi et inquirendirem diligentius ei sumere liceat. Concedatur et libris et aliis humanae imbecillitatis praesidiis uti: quin et scriptum argumentum ab adversario petere, ne quisquam brevitate temporis et Antagonistae industria suave tarditate obrutum victumque queri possit. 26 Sint vices iustae loquendi, ne alter totum tempus occupet, aut (sicut Cicero dicit) tanquam si in suam possessionem

dispensare. At filius viventis Dei affirmat, seipsum, licet sit creator caeli et terrae, adeo esse Scripturae, voluntate ac ordinatione Patris, in sua functione subiectum, ut quaecunque agat aut patiatur, ea ideo patiatur, ut tantum Scriptura impleatur, nec quicquam aliud loquatur aut faciat, quam uti mandatum a Patre acceperit: Ioan. 12. 5 Fingunt illi, sibi ius ac fas esse, pro ratione temporum, hominum et aliarum circumstantiarum, mutare ordinationem sacramentorum, et Scripturam quoque modo sic, modo aliter interpretari: sicut re ipsa modo damnant communionem sub utraque

et quae singulis temporibus congruunt, vel occulta inspiratione, vel evidentiori illustratione suggerit. Quare etiamsi hodie alia fuerit interpretatio Ecclesiae eiusdem praecepti Evangelici, quam aliquando: tamen hic sensus nunc in usu currens, ad regimen Ecclesiae inspiratus, uti tempori congruus, et salutis via debet acceptari. sicut de Baptismi forma Apostolorum tempore, ubi in Christi nomine: et alio sequenti, ubi in Trinitatis nomine: ac posthoc, in nomine Patris et filii et Spiritus S. varietatem legimus, secundum temporis congruentiam, salutem praestitisse:

Scripturam acceptat, et ipsam per communem usum etiam aliter quam priores practicando intelligunt, ita cum tali intellectu authoritatem habeat. Si ut consilium dixerit Ecclesia, Scripturam etiam in verbis praeceptivis explicatam, verbo vel praxi acceptandam, cum non habeat aliud authoritatis, quam uti per Ecclesiam dictatur, non sunt ad verba, sed ad experimentalem sensum Ecclesiae obligati. Quoniam Ecclesia est, quae non habet maculam neque rugam erroris et falsitatis, est enim corpus Christi, qui est veritas, et sic spiritu veritatis continue vegetatur et regitur. Dicet aliquis

habet de Scripturis, praeponit Ecclesiae, haeresis Graece dicitur. Adhuc forte diceret aliquis: Christus dixit, Hoc facite in meam commemorationem. Praecipit igitur, Sacramentalem communionem fieri in sui memoriam. Non negamus praeceptum Christi esse, ut haec sic fiant in Ecclesia, uti ipse fecit, et sic fit per successores illorum, quibus praecepit, etc. SENTENTIA IURIS CANONICI DE ABSOluta potestate Papae. De plenitudine potestatis Papae plurimi recentiores scriptores grandia declamitant,

institutionis Christi finis, quam ut ab Ecclesia sancte observetur? Verum finem tollitis, et alium nominare nequitis. Cur, inquam, vos alium finem aut consilium non indicatis, et multo minus probatis? Quis unquam audivit, alio tendere ullius superioris mandata ac instituta subditis proposita, quam uti serventur? O'blasphemam impietatem, et caecam furiosamque audaciam. Sed nondum is furor rabiesque istis hominibus satis est, quod expressum totiesque iteratum Dei mandatum de bibendo sanguine filii Dei negant: pergunt insuper plusquam Gigantea audacia sibi ius rapere supra ipsa

ferro ac igni persequutus est, aliquibus se concedere velle decernit: et insummam contumeliam plenissimamque abrogationem sacrificii et passionis Iesu Christi suum Missaticum deum Maozim, denuo in templo Dei erigit. De quibus nunc hîc ordine breviter dicam. Communionem sub utraque (uti loquuntur) specie, a filio Dei nomine aeterni Patris, ac Creatoris totius mundi, in suo sacrosancto Testamento, non tantum institutam, sed etiam severissime mandatam, ab omnibus Patribus comprobatam, et amplius quam per 1300 annos Ecclesiae Dei usitatam et sancte frequentatam, ausus est iste

nos ad pusillos Iesu Christi, eisque monstremus aliquot gravissimas causas, cur nullo modo possint citra extremam Dei contumeliam, et suum aeternum exitium, ista ratione ac conditionibus, quas conciliabulum proponit, et Pappa postea in suis dispensationibus etiam plures et tetriores proponet, uti. 1 Primum: Deus vult solus esse Deus, nec vult gloriam suam alteri dare: vult solus esse magister ac formator religionis: solus in ea vult audiri, obediri ac coli. Ideo et ob hoc ipsum damnat omnes

21 Tot innumerae myriades hominum viderunt transitum maris rubri, (cuius et Ethnici historici, tametsi depravate, meminerunt) et legis traditionem, ac illa ingentia et divina maiestatis spectacula, quae perpetuo unoque modo et ore erga suos posteros hucusque gens illa testata est, ac sedulo, uti iussa suerat, inculcavit. 22 Ipsa conscientia et pax cordis sensibiliter sentit remissionem peccatorum, et gaudium spiritus, tranquillamque mortem etiam in mediis carnificinis martyriorum praestat: et contra desperatio etiam in lecto et aliis tranquillioribus eorum rebus

sermo qualis 327. intelligendorum quae sit ratio. ibid. in Authoribus gravioribus quomodo sit versandum 243. profanis quanta styli libertas 388 αὐτὸς ἔϕα Osiandrum in praecipuis suis fundamentis uti 361 auxesis 175. quid ibid. auxilium Dei quid in Scriptura 385 azymorum prima lux quae 339
B Baalitici cruciatus 312 Babylonii exercitus adventus horribilis 179

difficultatibus in verbo, phrasi, sententia, etc. quomodo succurrendum 16 digiti cur Deo tribuantur 199 digressiones prolixiores in disputando cavendae 412. Scripturae quales 243 digressionibus aut parenthesibus multum uti Sacras literas 260. cuiusmodi Scriptura utatur 282. 283 dilectio effectus condonati debiti 324. effectus remissionis peccatorum. ib. nostra iustificationis indicium 214. proximi, legis impletio 182 dilectioni Dei salutem nostram tribui 323

104. in synodo regulae 411. 412. etc. in Disputationibus plerunque esse insidiosos quosdam laqueos 213. 214 distinctione quodnam sint multa dicta concilianda 227 distributio 248 distributione plurimum Hebraeos uti. ib. divinationem et visionem differre 117 divinitatis operatio per quot species significetur 124. utrum ea in Deo sint essentia, an voluntate 125 divitis etymon 197 divites qui in Scriptura appellentur. ib.

mens mala in diaboli imaginem transformata 373. quae in sacrarum literarum studio requiratur 14. reproba fons omnis mali 380 mentis oculorum tegmina quomodo nobis decidant 349 μερισμῷ plurimum Hebraeos uti 248 meriti vox prorsus a sacris literis aliena 344 mesozeugma 172 Messias duos venturos esse, unde recentiores Rabini occasionem sumpserint 233 Messiae adventus qualis 231. duo adventus. ibid. a prophetis praedicit

lingua quam in ullo alio sermone usurpari 197 ad Metaphoras quae voces sint referendae 199 metaphoris quibus scriptura utatur 198 in Metaphoris quomodo errores cavendi. ibid. metaphoris significantissimis Hebraeos uti 197 in Metaphoris, similitudinibus et allegoriis quis usus potissimus 226 in Metaphoricis significationibus quae cautio observanda 197 metastasis 176 meteora in Iudaea qualia 331 meteororum cognitio theologo

paradisi descriptio 441 paradisi quatuor flumina. ibid. paradoxum 177 paralogismi in communi vita ex quibus occasionibus oriantur 214 parenthesis usus 174 parenthesibus et digressionibus multum uti sacras literas 260 parentibus senibus qui filii firmum praesidium 385. 386 paroemia 196 παρρησία 177 pars illustris saepe sibi totius locum, dignitatem aut nomen sumere 182

tanquam de una agi 227 respectu aliquo valde multa dici 157 retributio vox quomodo usurpetur 314 revelationem pluris esse visione 116. 117 revelationes spiritus quando contingant 384 Rhetorices pigmentis, cur Paulus uti noluerit 301 repetitiones quales 257 Romanistarum in Scriptura intellectus unde 424. 425 Rofensis episcopi de bonis operibus locus 325. 326 regula 320 rupes cur Deus nocetur 337
S

periculosum 103. rerum verarum nomina aliquando rerum similitudinibus tribuere 87. rebus mutis loquentium personam imponere. ibid. totam in Christum, eiusque mysterium esse directam 353. tropis omnibus uti 88 Scripturam sacram totam sibi cohaerere 105 in Scriptura sacra aperte tradi, ad fidem et bonos mores pertinentia 96 in Scriptura sacra contraria non esse, quae videntur contraria, cui ostendendum 97. cur aliqua saepe laudentur aut

sermonem custodire quid 318. non tantum rem, sed et cogitationes auditorum spectare 236. nostrum verbi Dei sale conditum esse debere 12. quae obscurent 2. quomodo variarum rerum cognitio illustret 328. 329 Sermone sacro nihil neruosius 275. triviali nonnunquam uti Paulum in epistolis 119 Sermocinatio 177 Servorum conditio tristior quae 336 servis acquisitis nova nomina imponere, apud Orientales usitatum 134 Seth Deum ante diluvium coluisse 360 Sexus fragilior in Scripturis S.

quomodo sint exponenda 191 verba quaedam non ad actum, sed ad aptitudinem referri 162. 163 verba rerum notae 162. sacrarum literarum quomodo sint accipienda 166 verborum abusus in lingua Hebraea multiplex 143. congerie plurimum Hebraeos uti 224. diversae constructionis coniunctio 159. eclipsis 161 in Verborum et sententiarum multiplicibus penetrationibus quid cavendum 208. explanatione quid interpreti scholastico observandum 69. 70 verborum gemina vis cognoscenda 160. intellectus 161.

Vidua et pupillus pro omnibus invalidis 195 viduae probae indicium certum quod 310. 311 Viennensis concilii de linguis docendis decretum 387 villicus iniquitatis quomodo laudetur 164 vineae parabolis Christum frequenter uti 333 vinum vetus cur imbecilliore utre possit contineri 401. cur in utres veteres positum 337 vinum saepe utrumque sexum significare 183. 184 inter Virgilii primae Eclogae et Epist. ad Rom. principium qualis similitudo 240. 241

aeternae mentis ubi quaerenda 393. et propositum distinguunt falsum 20. hominis causa omnis reali 371 Vovendi licencia creberrima apud adversarios 438 Usque in liteis S. dupliciter intelligi 111 Ut coniunctionis efficaciae 216 Uti quid 80 Utilitas magna ad labores gravissimos hominem invitat 9 Utrium usus 337 Wer den schaden hat / der darf fuer den spott nichts sorgen. Proverb. 178 Vultus alicuis super aliquem 185

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report