Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: pars Your search found 1928 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 654-725:654. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [Paragraph | Section] supplied = provjereno u digitalizatu
corr = ispravljen elektronski tekst
ad suam scholam, inquit: Ut intelligat parabolam, et interpretationem, verba sapientum, et aenigmata eorum.
Quare omisso nunc Hebraismorum doctrinae encomio, recensebo tantum compendio, quid potissimum in hac Sectione operis nostri agatur.
48 Singulari consilio Deus initio obscurius, postea clarius sua mysteria patefecit. Quod sicut admirari et sanctificare debemus, ita aliquid obscuritatis necessario prioribus obiecit. Nostro sane tempore, licet nulla nova ac immediata patefactio sit caelitus immediateque facta, nec ulla Bibliorum pars addita: tamen nemo intelligens ac studiosus veritatis negare potest, praesentem theologiam et Sacrarum literarum lucem prae omni vetustate, veluti meridiem prae aurorae luce fulgere: taceo iam Antichristi admirandam revelationem, ac expugnationem.
49 In parabolis locutus est multa
et materiarum: quem tum docens, tum discens diligentissime respicere ac observare debet. Celeberrimi autem sunt isti tres ordines aut methodi: nempe Syntheticus, seu compositivus, quem plerunque Scriptura sequitur: Analyticus, seu resolutivus: et Horisticus, seu definitivus. Atque haec est altera pars Dialectices minus nunc usitata, de qua in Paralipomenis dixi. Caeterum de Sacrarum literarum Methodo alibi in hoc Opere disseruimus.
24 Observandum vero semper est, ut ex vero fonte doctrina quaeque petatur. Sic enim et in humanis scientiis accurate praecipitur, ut omnes Methodi ac
aut summa dissonare videtur, id hauddubie alienum ac falsum est.
15 Praestat etiam dispositio, ut tanto melius singulas partes cum illo scopo concinnare possis, duplicemque inde fructum percipias, dum et singularum sententiarum utilem institutionem habes, et perspicis quomodo ea pars principalem scopum confirmet, aut constabiliat.
16 Tertio praestabit, ut non veluti errans in sylva, aut navigans, vel iter faciens obscura nocte ignores, ubi aut in qua parte verseris, ac quorsum tendas: sed semper scias ubi sis, et quorsum tendas: ubi tibi sit Oriens, Occidens,
ac idem vere pius habet in se tum veterem Adamum lege domandum, tum novum Evangelio vivificandum.
5 Exempla, in quibus doctrina Evangelii et legis coniunctim explicantur, passim fiunt obvia. Isaias cap. 1. magno spiritu et gravi oratione carpit Iudaeorum vitia, quae pars ad legem pertinet: sed eodem capite attexit de Evangelio, quae sunt consolatoria: Venite quaeso, ut nostram agamus causam, dicit Dominus. Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix albescent, etc. Ioan. 1. Lex per Mosen data est, gratia et veritas per IESUM Christum exorta
quatuor monarchias in tabella delineatas subiiciam.
8 Recte quoque dividitur tota Scriptura in legem et Evangelium: de qua divisione supra prolixius dictum est. Haec nunc sufficiat obiter attigisse, de rerum ipsarum in Sacris literis contentarum distributione: quae fuit prima pars propositae paulo antea divisionis. Nunc de Secunda, nempe de tractatione dicamus.
9 Tractationem igitur voco potissimum Methodum ipsam, aut seriem traditionis Sacrarum literarum. Solent vero scientiae potissimum triplici ordine tradi per Synthesin aut compositionem, sicut fiunt:
omni malo regnabat aut vigebat.
Postea iustus Deus illis indit et proponit iustam legem obedientiae: quae est quasi secunda compositio aut combinatio creatoris et creaturae. Etsi autem hoc quoque in ipsa creatione factum est, tamen separatim est expendendum.
Tertio angelorum pars ruit inobedientiae erga Deum, et fiunt satanae (unde sons omnis mali in rerum natura extitit) eorumque impulsu ac suo libero arbitrio etiam homo labitur contra Deum, legem eius violans. Et contra iustus Deus eum morti ac inferis addicit: quae est tertia compositio Dei et hominis. Atque hinc
obedientiam ac poenas, tum nostrae conscientiae chirographo, seu lege naturae, tum lege vocali et scripta in nova patefactione: tum denique concione mirabilium prodigiorum ac calamitatum, quibus hominem flagellat, eum debiti ac irae suae admonens. Qua severa Dei exactione, minis et legis concione pars hominum induratur, et sicut satan Deum contemnit: pars convicta, iustam damnationem agnoscens ac deplorans, veluti in inferno confracta et contrita, obrutaque moerore ac desperatione iacet.
Sexta compositio, Deus diligens mundum, donat ei suum filium, ut destructo regno ac capite
seu lege naturae, tum lege vocali et scripta in nova patefactione: tum denique concione mirabilium prodigiorum ac calamitatum, quibus hominem flagellat, eum debiti ac irae suae admonens. Qua severa Dei exactione, minis et legis concione pars hominum induratur, et sicut satan Deum contemnit: pars convicta, iustam damnationem agnoscens ac deplorans, veluti in inferno confracta et contrita, obrutaque moerore ac desperatione iacet.
Sexta compositio, Deus diligens mundum, donat ei suum filium, ut destructo regno ac capite serpentis, suum illud labefactatum rursus instauret. Et
his potissimum capitibus utilitas cognitionis rerum sacrarum continetur expenditurque, quod libro 1. ex sententia Apostoli fusius est a nobis expositum. Haec vero sunt veluti
Ex dictis quorumlibet Episcoporum contra divina mandata calumniae non colligantur. Can. 9. Noli frater contra divina tam multa, tam praeclara, tam indubitata testimonia colligere velle calumnias, ex episcoporum scriptis, sive nostrorum, sicut Hilarii sive Cypriani et Agrippini, antequam pars Donati separetur: primoque hoc genus literarum ab autoritate Canonum distinguendum est. Non enim sic leguntur, tanquam ita ex eis testimonium proferatur, ut contra sentire non liceat, sicubi forte aliter sapuerint quam veritas postulat. In eo quippe numero sumus, ut non dedignemur etiam nobis
et uxorem Hieroboam esse cognovit, et quicquid ei futurum esset, aperuit.
Prophetae cum mitterentur ad pronunciandum e longinquo adventum Christi, simul etiam de propinquo datum vel iniunctum est illis prophetare illud, in quo citius veraces comprobari possent: ut cum illa prophetiae pars completa esset, illud quoque, quod reliquum vel maximum erat, de adventu Messiae verum fore convinceretur. Rupertus Abbas in Oseae cap. 1.
EXPLICATIO.
Imminentem ab Assyriis Israelis captivitatem, itemque instantem Iudae in Babylonis
pertinent quinque: Species dictionis, Authoritas, Conscriptor, Modus, Ordo.
Species dictionis tum ipsum stylum aut sermonem complectitur, tum genus scriptionis aut tractationis.
De stylo aut filo sermonis sacrarum Literarum dicetur postea alia tractatione, quando quidem ea pars a [?:------ ] praetermissa est: nunc de tractationis aut scriptionis genere agamus.
Sunt vero tractationis species quatuor: Historica, Prophetica, Proverbialis, simpliciter docens. Quinta hisce addi posset, Deum celebrans: quae sola erga Deum directa est, cum hae
praedictionum omnis intentio ad futuri seculi bona respicere.
De effectibus praedictionum. Caput XXXIIII.
Tres iam partes ostendimus eorum, quae ad futurum seculum diximus pertinere: hoc est. 1 Acceptationes, et 2 Figuras, et 3 Praedictiones: nunc 4 quarta pars restat, ut de Effectionibus disseramus.
Sunt igitur effectus earum rerum, quas acceptationum prospiciebat intentio, aut typorum similitudo figurabat, aut praedictionum scientia praeloquebatur.
Effectuum tempora sunt tria. 1 Aut enim legis tempore effecta sunt, quae
12 Nomina abstracta aut alioqui rerum interdum pro personis ponuntur: ut, circumcisio pro circumcisis aut Iudaeis, praeputium pro Ethnicis. Virtus,
in Synecdocha.
44 Aliquando etiam contra, licet rarius: In caelestibus, pro in caelis. Marc. 5: Veniunt quidam ab Archisynagogo, dicentes: Filia tua est mortua, id est, ex eius domo. nam Iairus ibi erat, et ad illum ea dicebantur. Sic, Ardet Ucalegon, apud Vergilium.
45 Pars pro toto, et contra, ad Synecdochen pertinent, de qua suo loco. Sic saepe anima, mens, spiritus,
aut cor pro toto ponitur. Sic dictum Psal. 7, Scrutans corda et renes,
dominantium, ferme eundem Hebraismum habent.
5 Aliquando exprimunt comparativum et superlativum addito adverbio intendendi, Meod, valde: quod nonnunquam maioris emphaseos gratia reduplicant, valde valde. Verum addam plura de comparativis, quoniam quosdam magni momenti Hebraismos ea pars Grammatices efficit.
6 Hebraei cum non habeant commparativum et superlativum gradum in nominibus, positivi voce pro ipsis utuntur, cum particula Min, posita vel subintellecta, additis etiam aliquando intendendi adverbiis, aliquando quoque omissis: Genes. 42, Parvus autem iam cum
reticentia, quae ob affectus accidit. Quale est Vergilianum: Quos ego, sed motus praestat componere fluctus. Exod. 22, Si affligendo afflixeris eum: subintellige, postea ego te affligam. Tales Aposiopoeses reperiuntur etiam in sacris: ut in formulis iuramenti plerunque reticetur pars male imprecans mentienti, forte pietatis et boni ominis gratia. Psal. 89, Si Davidi mentiar, semen eius in aeternum manebit. Isa. 5, Nisi multae domus desertae fuerint.
pro contento. Sic portae pro pincipibus, qui in illis regionibus crebro solent ob refrigerium aurae in angusto loco magis refluentis sedere. Sic poculum aut calix pro potu. Aurum et argentum, lignum, lapis et aes tum pro idolis, tum pro vasis aureis, argenteis, ligneis aut similibus.
Pars pro toto. Sic multoties etiam anima pro toto homine. Gen. 45, Descendit Iacob cum 70 animabus in Aegyptum. Psal. 25, Anima eius in bono commorabitur, id est ipse.
Sic caput pro toto homine. 2 Sam. 19, Confudisti hodie vultus servorum tuorum, pro servos tuos.
Sic caput pro toto homine. 2 Sam. 19, Confudisti hodie vultus servorum tuorum, pro servos tuos. Scrutari corda et renes, id est totum hominem. Psal. 7, Dies pro tempore, Hodie pro praesenti, Cras pro futuro, Heri pro praeterito, valde usitata sunt.
Illustris pars saepe sibi sumit totius locum, dignitatem aut nomen. Sic Sion pro tota Hierosolyma, Hierosolyma pro tota Iuda, Iuda pro toto populo. Huc referre possis et illa, quod Matth. 7 sententia, Quod tibi vis fieri, alteri facito, dicitur complecti aut etiam esse summa totius Scripturae: et eiusdem
illud ingens peccatum damnati agniti Meschiae, quasi pro tota massa peccati ponitur: nisi mavis dicere, quod eis omnem excusationem de peccato adimat.
Aliud tamen est, cum nomen principalis partis pro toto ponitur, ut supra de Sion ac Ierusalem et Iuda diximus: aliud cum principalis pars sola ius, dignitatem et praedicata totius sibi rapit, sicque se gerit, quasi ipsa sit totum, et aliae partes vel nihil sint, vel nulla earum cura aut ratio sit habenda: ut cum Iulius dicit, Ego sum Respublica, et aut cum Iulius et Caesar sunt consules obscurato Bibulo, ut est apud Suetonium.
Sacrae historiae non infrequenter multa dubia parit. Tali Hebraismo Iohan, 11. dicuntur Iudaei ab ea die iniisse consilium de interficiendo Iesu, cum id etiam antea decrevissent, sed tunc magis ac vehementius, quam unquam antea, coeperunt incumbere in eius exitium.
Contra etiam pars parva aut obscurum initium haud raro pro nihilo habetur: ut quod Mar. 5 dicitur, neminem potuisse ligare catenis illum obsessum: cum quidem eum saepe catenis vinxerint: sed illa colligatio pro nulla habetur, cum frustra eo mox vincula frangente facta fuerit. Sic Apostoli dicuntur non orasse,
utpote praesente sponso, Ioan. 16, cum antea frigidius oraverint, minus luxerint et intellexerint, et postea pauciora ignoraverint. Sic dicitur is nihil habere, qui parum habet, aut non satis firmiter habet, sed ociosum detinet, eoque illi auferendum esse id quod videtur habere. Sic ergo parva pars pro nulla, et magna pro toto aut integro habetur in hoc sermone.
Sicut porro parva initia aut partes saepe pro nihilo habentur, et per voces (ut ita dicam) nullitatis aut negantes exprimuntur: ita contra res prorsus nullae per vocabula parvitatis aut exilitatis denotantur. ut,
sicut dentes leonum. Vicinum huic est, quod particulae Similitudinis interdum omittantur.
4 Similitudinibus Hebraei saepe utuntur ita, ut eas a rebus quae tractantur, non separent, sicut plerunque Graeci et Latini: sed vel ita recto ordine recitant, non adhibentes applicationem, ac si pars reliquae materiae essent: ut, An nescitis, quod parum fermenti totam massam fermentet? Item, Non oportet vinum novum in veteres utres imponi. Et omnes omnino Parabolae sine explicatione huc referri possunt. Sic Christus utitur similitudine habentis trabem in oculo, et obiectantis festucam
totam massam fermentet? Item, Non oportet vinum novum in veteres utres imponi. Et omnes omnino Parabolae sine explicatione huc referri possunt. Sic Christus utitur similitudine habentis trabem in oculo, et obiectantis festucam proximo, Matth. 7. et similitudine utrium ac vini infusi, ut si esset pars reliquae propriae orationis. Multo vero magis perspicuus fuisset sermo, si fuisset per modum similitudinis proposita. Quod quidem in explicatione fieri etiam convenit. Vult enim dicere Dominus, ubique servanda est proportio. Sicut enim, si mustum infuderis in utres novos, etc. sic
remissionem aut locutionem quotidianae vitae reticet.
17 Similitudo rem, et contra notat signum filii hominis. Similis factus est vanitati, Psal. 144. Sic tanquam similitudo filiorum hominis tetigit me, Dan. 10.
18 Similitudo aliquando pro re, aut tanquam pars propriis verbis dictae sententiae ponitur: ut Luc. 9. Nemo qui mittit manum suam ad aratrum, et retro respicit, idoneus est ad regnum caelorum: id est, nemo qui amplectitur quidem Christum, sed tamen simul ad terrena aut etiam peccata respicit, quibus omnibus prorsus valedixisse et
tantum ad istas duas voces. Sic et apud Tucydidem reperitur
incutiunt. Eadem ratio etiam promissionum ac rerum bonarum est. Sed iam propius ad exempla accedamus. Psalm. 11, Pluet Dominus super impios laqueos,
ignem et sulphur, atque spiritus procellarum, haec est pars calicis eorum. Tales poenae solis Sodomitis olim acciderunt, et nullis postea. Ponitur igitur illorum specialis forma poenarum pro generali castigationum forma omnium impiorum. Ad intelligendum igitur talem sermonem sciendum est, eo respicere Psalmistam. Sic passim Psalmi describentes Deum
Similitudo rem et contra notat. Signum filii hominis. Similis factus est vanitati, Psal. 144. Sic tanquam similitudo filiorum hominis tetigit me, Daniel. 10. cum vere esset imago quaedam aut species hominis.
Similitudo aliquando pro re, aut tanquam pars propriis verbis dictae sententiae ponitur. Fuit mihi lachryma panis die aut nocte, Psal. 42 et 80. id est, Perinde voluerunt se per faciem meam, ac in os influxerunt, ut eas devorarem sicut cibum ac potum. ut Luc. 9, Nemo qui mittit manum suam ad aratrum, et retro respicit,
aut (ut Hermogenes)
Plerumque enim conamur sermone auditori persuadere aliqued ita sese habere, aut non habere.
Accedit autem aliquando exordium, tum ante illam (ut ita dicam) capitalem propositionem, tum etiam in singulis partibus, quo benevolentia, docilitas et attentio auditorum captatur. Quae pars crebro adhibetur in epistolis Apostolicis, idque plerunque coniuncta cum ipsa subscriptione, inscriptione et salutatione, quae tamen posset magis quaedam insinuatio dici. Aliquando etiam novum exordium post talem insinuationem adhibetur, ut est videre in epist. Pauli Rom. Cor. et Gal.
narrationem Apostolicorum actorum cum Christi gestis. Dicit igitur primum quidem librum, nec tamen addit Antapodoton: secundum autem vel alterum, hunc vero, etc.
Cum praecedit altera pars collationis, non semper sequens seu applicativa correspondet. Aliquando contra prior deest, praesertim cum facile ex praecedentibus subintelligi potest, De quo in Similitudinibus, et capite de Laconismo plenius dicetur.
Multae intermediae sententiae facile subintelligendae ac
Hoc vero artificio dicendique virtute valde excellit Paulus, qui ita molliter et quasi latenter ab alio ad aliud transit, ut auditori, antequam animadvertat, sensa irrepant insinuenturve. Sic ostendimus eum statim in salutatione miro artificio ex alio in aliud labi. Sic maxima pars Epistolae ad Rom. inter se cohaeret. Primum in exordio dicit se cupere Romanos docere. Adfert rationem a praestantia Evangelii et eius iustitiae, quam ut ostendat omnibus esse necessariam, omnes coarguit peccati, primum Ethnicos, postea Iudaeos. Ostensa vero necessitate huius iustitiae,
priori. Gen. 28, Et vidit Esau, quod Isaac benedixit Iacobum, et misit eum in Padan Syriae ad accipiendam inde uxorem, et praecepit ei inter benedicendum in hanc sententiam: Ne accipias uxorem de filiabus Canaan, et obedivit Iacob patri suo et matri suae, et ivit in Padan Syriae. Hactenus prior pars periodi, quam breviter repetit, ut sequentem concinnius adiungat. Et vidit Esau, quod malae essent filiae Canaan in oculis Isaac patris sui, et abiit Esau ad Ismaelem, et accepit Machlad filiam Ismaelis filii filii Abraham, sororem Nebaod ad reliquas uxores suas sibi in coniugem: id est, Cum
est primum tum caecitas et negligentia nostra, tum et pravus animus natura alienus a Deo: deinde rerum immensa magnitudo ac sublimitas: postremo etiam sermonis rerumque ac morum, ad quos ille sermo alludit, peregrinitas: quae illis ad quos dicta sunt, nota et communia fuêre.
Aliqua pars huius simplicitatis sermonis forte etiam nostri temporis exemplis declarari posset: ut si diceremus, multo simpliciorem sermonem esse Erasmi quam Budaei, Vivis quam Erasmi, quo etiam simplicior Philippi est.
Sed de Scripturae simplicitate etiam patrum unum aut alterum dictum
perveniens in locum, aedificavit altare.
Duodecimo, ante oculos rem proponit etiam plenior rei expositio, cum causae omnes, item variae circumstantiae eius accurate exponuntur: cum item antecedentia et sequentia simul recensentur, et ipsa quoque cognoscenda res, aut totius negocii pars clarius evolvitur, et apertis significantibusque verbis copiose illustratur et depingitur, ut modo in narratione Abraami sacrificaturi filium audivimus, omnes actiones minute connumerari. Sic Psal. 7 singula accuratius enum erantur, evaginare et acuere gladium, intendere arcum,
exclamationes, epiphonemata, admirationes, dialogismi, occupationes, antypophorae, et complures aliae figurae: ut cum Psal. 12, minatur vates impiis, alludendo ad illam terribilem speciem Sodomitici exitii: Pluet super impios laqueos, ignem et sulphur, et spiritus procellarum pars calicis eorum.
Sic saepe alias Deus minatur futura mala, alludendo ad speciem suam visam in monte Sina, aut alludendo ad diluvium, aut poenas Aegyptias, et submersionem Pharaonis. Illa enim, quia nota sunt omnibus, et simul maiestatis plena, incurrunt in auditorum oculos, atque ita
quid sit quod pendentem orationem vocemus, quam in multis locis Paulum et Petrum, atque adeo vetus Testamentum exprimere dicimus. Sane vel una Epistola ad Ephesios potest illustre exemplum pendentis orationis suppeditare. Nam et ibi ita omnes sententiae sunt inter se connexae, ut magna eius pars, unica periodus esse videatur. Verum adscribamus sane etiam ex ea epistola exemplum, ut tanto magis haec res illustretur. Benedictus Deus et pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nobis omni benedictione spirituali in caelis, Christo: sicut elegit nos in ipso, ante quam iacerentur
estis angusti in nobis, sed angusti estis in visceribus vestris: eandem autem remunerationem, ut a filiis exigo: dilatemini, et vos ne ducatis iugum cum incredulis. Quod enim consortium iustitiae cum iniustitia? Aut quae communio lucis cum tenebris? Aut quae concordia Christi cum Belial? Aut quae pars fideli cum infideli? Aut quid convenit templo Dei cum simulachris? Nam vos templum Dei estis viventis, quemadmodum dixit Deus.
Prodest vero observasse hanc naturam sermonis Paulini, ne imprudentes illa perpetua eius connexione decipiamur, aut veluti in tenebris quibusdam ignotoque
divinare. Porro in concupiscentiis non ob id tantum in fine ponitur, ut consentiat cum ordine Graeci sermonis: verum etiam quod illic magis ferit aures. Nam carnis curam haberi non vetat, ideo velut
peccatorum, timore irae Dei ac eius minarum fractus, contritus, ac verbo Dei pene interfectus, sicut 1 Sam. 25 de Nabal scribitur, Et mortuum est cor eius. Ea quasi mors animi et cordis simul se et in corpore extrinsecus per illos cruciatus, seu per illam vitae fugam exerebat. Haec erat prior pars poenitentiae, quasi quaedam abiectio, prostratio et humiliatio sui coram Deo, seu totius hominis quasi per legem interfecti coram Deo proiectio. Sequebatur statim altera pars, nempe fides misericordiam Dei ardenter implorans, vivificarique se a Deo, ac quasi ex inferis reduci flagitans, quae
animi et cordis simul se et in corpore extrinsecus per illos cruciatus, seu per illam vitae fugam exerebat. Haec erat prior pars poenitentiae, quasi quaedam abiectio, prostratio et humiliatio sui coram Deo, seu totius hominis quasi per legem interfecti coram Deo proiectio. Sequebatur statim altera pars, nempe fides misericordiam Dei ardenter implorans, vivificarique se a Deo, ac quasi ex inferis reduci flagitans, quae erat ardens invocatio. Hinc est locutio illa, in cinere et cilicio, item ieiunio poenitentiam agere. Quae loquutiones etiam propter supra positas descriptiones diligenter
Ieiunium enim, id est, illa quasi corporis contritio in talibus locis per Synecdochen cordis, animi atque adeo totius hominis fractionem et contritionem valde significanter denotat. Nec enim nisi plane contritum et fractum cor tam tristem luctum foris efficeret. Atque ita idem valet quod prior pars poenitentiae: precatio autem est fides misericordiam et auxilium Dei expetens ac implorans, quae est posterior pars poenitentiae.
Quare cum ieiunium cum precibus in sacris Literis coniungitur, vera poenitentia plerunque denotatur. Sic Daniel cogitans ingentia peccata suae gentis,
hominis fractionem et contritionem valde significanter denotat. Nec enim nisi plane contritum et fractum cor tam tristem luctum foris efficeret. Atque ita idem valet quod prior pars poenitentiae: precatio autem est fides misericordiam et auxilium Dei expetens ac implorans, quae est posterior pars poenitentiae.
Quare cum ieiunium cum precibus in sacris Literis coniungitur, vera poenitentia plerunque denotatur. Sic Daniel cogitans ingentia peccata suae gentis, atque adeo sua, quod ipse puer olim fuerat particeps illorum, et horribilem iram Dei contra Israelitas, aliaque
conteritur, ac velut interficitur. Cor porro intus mortuum, foris quoque in corpore tales actiones et gestus exprimit, quibus quasi vitam fugientis ac morientis speciem quandam exhibet. Porro in illa tam tristi quasi morte rursum se promissionibus Dei incipit erigere. Ita sequitur in eo altera pars poenitentiae, nempe fides Dei misericordiam ac opem ardenter flagitans. Atque eadem est ferme ratio et explicatio aliorum locorum, quibus in sacris Literis poenitentia per ieiunium et orationem describitur.
Quatenus ergo ieiunium est quasi effectus quidam, ac pene pars verae
in eo altera pars poenitentiae, nempe fides Dei misericordiam ac opem ardenter flagitans. Atque eadem est ferme ratio et explicatio aliorum locorum, quibus in sacris Literis poenitentia per ieiunium et orationem describitur.
Quatenus ergo ieiunium est quasi effectus quidam, ac pene pars verae contritionis (quae, si accedat fides, Deo probatur.) Est enim quasi quaedam corporis contritio, et quatenus per Synecdochen totam contritionem significat, ut in declaratione Synecdoches superius declaratum est, eatenus a Deo in populo Iudaico requirebatur, Deoque placebat. Quod inde
est in funeribus lamentari mortuos: sic et laeticiam suam pluribus exultationibus et tripudiis testantur, ut in capite de Ieiunio dixi.
Quanta ac quam indomita sit eorum vel ira vel ardor libidinis, facile in Graecis, Italis, praesertim ultra Florentiam et Apenninum agentibus, quae pars est multo meridionalior, et in Hispanis licet vel experientia animadvertere.
Talis omnino ratio fuit etiam Iudaeorum, qui ob hoc etiam polygami fuerunt, sicut ferme semper Asiatici (tametsi boni polygamiam potius ob studium sobolis) eam adhibuerunt. Ob hanc causam crebro aliae
submersionis Sodomorum ac Pharaonis, ita ut sic praesentes poenas describant, aut minentur prorsus, sicut aut quales illae olim acciderunt, cum praesentes plurimum ab illis varient. ut Psal. 11, Pluet super impios laqueos, ignem, atque sulphur, atque spiritus procellarum: haec est pars calicis eorum. Tales poenae solis Sodomitis olim acciderunt, et nullis postea: ponitur igitur illorum specialis forma poenarum, pro generali castigationum forma omnium impiorum. Ad intelligendum ergo talem sermonem, sciendum est eo respicere Psalmistam.
esse in defendendis nostris rebus, aut tam etiam nimium opibus abundantes, ut non putemus ingentem quandam regni nostri ruinam secuturam esse si vel minimam partem divini huius thesauri nobis abripi pateremur. Cum tamen vetus Testamentum non minima, sed longe totius Scripturae praestantissima pars sit, ac unde novi aureum istud flumen derivatur, ad quodque saepissime a novo remittitur. Imo vero inde etiam ipse Salvator, et suam doctrinam veram esse confirmavit, et nos scrutari idem praecepit.
Huc etiam accedit, quod novo nos tantum confirmare, falsosque fratres oppugnare
und Fleisch / der mit im selbst streitet / biss er ganz geistlich werde. Ubi clare ait, illud malum pugnans cum spiritu, esse ipsummet hominem, nempe animam rationalem.
Formo ergo hinc integrum syllogismum sic: Homo est substantia: Homo, praesertim vero eius nobilissima pars, nempe anima rationalis, est illa ipsa prava caro, imago satanae, aut originalis malitia pugnans cum spiritu Dei: Ergo originalis malitia, aut imago satanae, est substantia.
Sic idem passim carnem et rationem hominis, item Natur und wesen accusat, tanquam summe Deo adversaria:
quatenus est in imaginem diaboli transformata.
Liberum arbitrium, est ipsemet intellectus ac voluntas hominis, quatenus circa religionem et mandata Dei versatur: seu etiam est ipsamet anima rationalis. Id igitur liberum arbitrium, quatenus olim initio sanum conditum est, fuit potissima pars imaginis Dei, et causa omnis boni: idem etiam quatenus postea corruptum inversumque est, factum est imago diaboli, causa omnis mali, atque adeo ipsa originalis pestis, et Deo infestissimus hostis, ac satanae fidelissimus satelles. Iam cogita, an originalis illa lerna malorum possit dici tantum
ipsum hominem per se bonum accusat, et non potius tantum illud malum accidens, idque quam primum ab homine extergit: ut ei ab homine, cuius substantia bona est, recte obediatur?
Omnium nostrarum Ecclesiarum sententia est, quod ipsamet substantia hominis, praesertim autem rationalis pars, sit in primo lapsu, non modo utcunque sauciata, laesa aut debilitata: sed etiam prorsus corrupta, depravata, inversaque, ac ex Dei imagine in satanae imaginem transformata, ut supra ostendi, et etiam ex vulgaribus cantionibus Ecclesiasticis liquet. Si igitur ipsamet substantia est extreme
Ridicula credo haec videntur Philosophiae, cum non legatur tunc homo prorsus corporaliter mortuus sepultusque esse, ac computruisse. At Scriptura dicit, iam ex homine interfecto, qui filius Dei fuerat, esse factum filium diaboli: ex imagine Dei, imaginem diaboli: non quod haec externa ac bruta pars sit tunc prorsus abolita, sed quod potissimum illud cor spirituale, quod Deum repraesentabat, agnoscebat, et colebat, fuerit (ut Scriptura loquitur) excisum, ac pro eo intrusum cor lapideum et adamantinum, quod diabolum patrem suum repraesentaret, eique serviret, et contra Deum hostiliter
conari.
Quas aliquorum (ne quid initio, ubi
cognitionem perveniemus.
23 Non velle esse contentum Scripturae iudicio, sed ab ea tanquam obscura, veluti appellationem quandam accipere et dare ad patres, est in infinitium mare progredi: et revera omne definitivum iudicium ex ecclesia tollere. Si enim vel ex uno Augustino utraque pars incoeperit colligere quae pro se facere videbuntur, cum contrariis testimoniis conferre, illa refutare, sua confirmare, et ad omnes novas adversariae partis obiectiones respondere, quando tandem erit finis litis? Quantô magis erit in exhaustus labor, et infinitum tempus ad eum perficiendum
modo non sit astuta et subdola tergiversatio, procrastinatio, ac temporis extractio, quas qui malas causas habent, cupide sectari solent: liceat et quoscunque volunt consulere. Quando quidem omnes promovere veritatem tenentur, sive iudices, sive alii.
Duodecimo, teneatur etiam utraque pars alteri simul et iudicibus semper scripto quoque sua argumenta simplicia ac perspicuo (ut dictum est) sermone breviterque proponere, ut tanto certius eorum rationes ab omnibus complecti ac expendi queant.
Decimotertio, utile esset etiam eos, qui potissimum delecti erunt ad
et pronunciandum, ante omnia perlegere ac expendere scripta publica, saltem potiora, utriusque partis in praedictis controversiis, quo instructi causae cognitione venirent, nec ibi tantum temporis eos frustra conterere necesse esset.
Decimoquarto, quoniam etiam interdum magna causae pars pendet ex facti certitudine: ideo liceat quoque vivos testes citare, quibus de talibus actionibus aut rebus certo constet, etiamsi in medio iudicum sedeant, aut alioqui aliorum subditi ministrive sint: idque eis fraudi nequaquam apud suos principes esse debeat.
Decimoquinto, si rei
29 In Religionis igitur fidei ve controversiis, quae habent suum fundamentum, aut fontem in sacris Literis, tantum ex libris Authenticis, Propheticis et Apostolicis argumenta proferantur.
30 Post factam conclusionem cuiusvis argumenti maioris momenti, exhibeat utraque pars scripto suum argumentum, eiusque confirmationes aut etiam solutiones, ut certius videri ac percipi sententia possit: de quo et supra dictum est. Annotent et notarii omnia summa diligentia ac fide.
praeceptis
obediendum esse nemo ambigit. Si vero circa praecepti intellectum, et eius expositionem diversitas concurrit, aut ex loco, aut tempore: hic intellectus laudatus intelligitur, quem maior vel sanior pars verbo aut opere approbat: eo non obstante, quod aliquando alius intellectus in practica viguerit. Et non est haec mutatio tanquam a minori authoritate, quam Christi praecipientis dependens: quoniam Ecclesia, quae est corpus Christi, et eius spiritu vegetatur, non aliud agit quam Christus vult.
sacerdotio praeposito populo, Sacramenta ad finem salutis, prout convenientius iudicaverit, ministrare, etc. tunc patet praeceptum communicandi necessario esse conditionale, scilicet si animarum curam habenti visum fuerit.
Quare si universum sacerdotium, aut saltem maior pars cum cathedra Petri, quae secundum sanctum Cyprianum errare non permittitur a Deo, uno tempore sic, alio aliter, propter aedificationem Ecclesiae, aut baptizaret, aut Sacramenta ministraret, quia omnia haec fiunt ad Dei reverentiam, et animarum salutem, non potest ibi cadere deceptio,
et simul Deum promittentem mendacii arguunt: et Christum, tanquam ministrum, non abolitorem peccati, summa contumelia afficiunt.
Non defuerunt autem, qui huic blasphemo errori in synodo repugnaverint: ut Catharinus in suo edito contra Sotum libro testatur. Sed maior ac deterior pars vicit meliorem.
In eodem decreto damnant, siquis dicat legem esse impossibilem. Si possibilis est, cur filius Dei caelitus venit, ut pro nobis eam impleret? Cur omnes, vel sanctissimi, perpetuo mendicare gratuitam iustificationem coguntur? cur non potest iustificari in conspectu
quae. ibid.
contrarietas in quibus sit 23
contrarium nihil in Scripturis S. contineri 97
ex Contrariis ratiocinari in divinis, temeritas 320
contritio et fides saepe per folia et flores indicantur 316. poenitentiae pars 324. quid. ibid.
contritionis causa quae 34. 35
in Conversis prorsus tolli id quod vim peccati habet, papistarum assertio, 428
convicia in disputationibus cavenda 412
cor adamantinum praecipue a Sacra scriptura
in vituperatione et laude in Scriptura positum 94. Pharisaeorum 197
fermenti natura. ibid.
festinandi verbi constructio 160
ficuum bonarum et malarum corbes quid significent 274
fides altera poenitentiae pars 309. et renovatio, Dei dona 318. instrumentum quo peccator ad remissionem peccatorum pervenit 325. manus mendica 324. qua ratione efficiat bona opera 326. quatenus iustificet 318. quid 345. eius primariae partes duae. ibid. quid sophistis 342. quomodo nobis
361
Graeculorum sophistarum iactantia 292
Graecismus 161
ad Graecismum pertinere, ut
aut disiunctionem solam Scripturam monstrare 443. corruptio unde veniat 348. corruptionem originalem philosophiam ignorare 377. forma substantialis initio quae fuerit 377. 378. functiones ignobiliores quatenus nihil sint. ibid. natura a Deo inimica 372. nobilissima pars quomodo a Deo formata 381. et substantia corrupta 377
hominis non solum accidentia, sed novi creatio quid patribus 342. obsessi saevitia 280. pii synedochica descriptio 305. regeneratio 370. 371. substantialis forma quomodo deperierit 370. summa caecitas in
377
hominis non solum accidentia, sed novi creatio quid patribus 342. obsessi saevitia 280. pii synedochica descriptio 305. regeneratio 370. 371. substantialis forma quomodo deperierit 370. summa caecitas in rebus divinis 393. substantia, originalis peccati pars 369. veteris pictura. ibid. voluntatem Dei voluntate repugnare 372
hominem ex diabolo esse, unde pronunciet Scriptura 381. quomodo sophistae considerent 329. quomodo Theologia consideret 370. item philosophia. ibid. totum Deus sibi flagitat
bonum mortuum 373
liberum arbitrium prorsus hostile erga
Deum factum 427. 428
liberum arbitrium quatenus imago diaboli factum 373
liberum arbitrium quatenus potissima imaginis Dei pars 373
liberum arbitrium quid. ibidem
liberum arbitrium quid adversariis 384
de Libero arbitrio quomodo quidam gravissime hallucinentur 385. 386
liber Psalmorum. vide Psalmorum liber.
libri lintei Romanis vix
parenthesis usus 174
parenthesibus et digressionibus multum uti sacras literas 260
parentibus senibus qui filii firmum praesidium 385. 386
paroemia 196
uti sacras literas 260
parentibus senibus qui filii firmum praesidium 385. 386
paroemia 196
385. 386
paroemia 196
aequis portionibus divisa 334. salsuginosa 341
Tertulliani sententia festiva 72
Testamentum vetus et novum quomodo inter se differant 93. 94
testamentum vetus, occultatio novi etc. ibid. vetus praestantissima Scripturae pars 366. proprie quod 93. 94
Testamenti filii Dei sacrilegam salsationem quomodo Paulus redarguat 435. veteris et novi proprietas quae 123. summa 6. veteris lectionem non probe intelligentes, cur noxam incurrant 92. 93. libriunde dicti 36. novi unde. ib. nomina
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.