Your search found 108 occurrences

Click here for a KWIC Report

Occurrences 2-76:

ullum dicis: . 16. et denique, ut omnes parabolas seu obscuriores locutiones Sacrarum literarum notas perspectasque haberemus? quod Christus a suis Apostolis flagitat et toties alias, accusans eos, quod metaphoras fermenti Pharisaeorum, dormitionis Lazari, panis caelestis ( Iohan. 6. ) cibi spiritualis ( Ioh. 4. ) novae nativitatis ( Iohan. 3. ) non intelligant. Postulat ergo, ac praecipit Deus severissime, ut sacrum sermonem textumque recte intelligamus. Sane, si verum est quod oves Dei vocem eius audiant, et audire ac intelligere quam

Eltern ent gelten / ob du gleich sonst nicht sonderlich an diser tat schuldig bist. Item, Es wird nach der unbillichen taten muessen kinds kind entgelten. Verum de verbo Imputo, suo loco prolixe agetur. ¶ Expendatur etiam formula nostrae spiritualis acceptilationis apud Deum, quam in libello de Iustitia prolixius proposui Accedentes enim fide ad thronum gratiae, una cum advocato Mediatore ac sponsore nostro IESU CHRISTO, in hanc sententiam loquimur: Pater, fateor, debeo tibi ingentem summam 10000, aut potius infinitorum talentorum,

angelus Domini circa timentes eum. Psal. 91, Mandabit angelis suis, ut te custodiant in omnibus viis tuis. Psal. 104. Qui facit angelos suos ventos, et ministros suos ignem flammae. In novo Testamento sunt innumera loca de bonis angelis. Est vero Angelus substantia spiritualis, iusta, ac Deo obediens et aliena a corporis coniunctione, in ministerium Dei ac piorum (teste Epistola ad Hebraeos) destinata. Pro malis angelis ponitur 2. Samuel. 24, de angelo perdente Ierosolymam. Psalm. 78, Misit eis immissionem angelorum malorum. Psal. 35. Sint

sigillum primae initiationis ac foederis nostri cum Deo, per ipsum factae: sive ut indicaret, eodem modo nos interius potenter ablui, et super nivem dealbari sanguine et merito suo, sicut foris aqua mundaremur: sive etiam imitatione quadam illarum veterum lotionum, quas Deus apud Iudaeos, in typum spiritualis lotionis ordinaverat: sive denique, propter alias causas ac similitudines baptismi et Christianae pietatis, de quibus postea prolixius dicemus. BAPTISMUS igitur, et Baptizari, proprie significat nunc in Ecclesia pactum illud, quod primum ab omni Christiano cum Deo initur: cuius

esse in caelis, Phil. 3, non in loco materiali, sed in spirituali regno Dei. Sic et habere dicimur thesaurum in caelis, Lucae 18, nempe non in loco certo, sed in spirituali regno Dei. Sic etiam regnum caelorum inter nos esse, aut ad nos appropinquare dicitur. Huius igitur metaphorici aut spiritualis caeli plurimus usus est in Sacris literis. Atque in hoc sensu credo etiam accipiendum esse ascensum et sessionem Christi in caelo, nempe de illa spirituali gloria ac felicitate caelestis patris, ex qua se quasi exinaniverat aut demiserat, Philip. 2. Ideo orans Ioan. 17, inquit:

abscinditur aut mortificatur, vigente interim novo homine. Tales dicit Paulus esse pios. At seductores illi erant penitus concisi, comminuti, et subversi, ut qui nihil amplius prorsus certitudinis ac spiritualis vigoris in semet haberent, similesque sibi suos auditores vertiginosa doctrina ac spiritu efficerent. Sicut res concisa, confracta et comminuta. Non tantum igitur est elegans nominum allusio in Graeco, sed etiam rerum ipsarum antithesis: pulchreque ad utriusque doctrinae effectum

contra te, condemnabis. Sic vox αὐτοκατάκριτος, proprio iudicio condemnatus, accipitur, ubi seductor pergit contra veritatem furere, quantumvis adeo aperte convictus, ut eum propria conscientia redarguat ac condemnet. Rom. 5, condemnatio spiritualis opponitur iustificationi aut absolutioni: Iudicium ex uno in condemnationem. Pro exitio aut interitu temporario rei alievius, aut personae: ut Psal. 94. Sanguinem innocentem condemnabitis. Et Iob 10. Noli me condemnare. 1. Sam. 14. Quocunque Saul se vertebat,

corpore totius coetus, quod unus calumniator deformet totam Ecclesiam Dei. Sed prima significatio videtur caeteris aptior. Sic Paulus 1. Cor. 6, corpora nostra, id est, totum hominem dicit esse membra Christi. Quarto, Paulus 1. Cor. 15, duplicis corporis mentionem facit, animalis et spiritualis. Animale vocat hoc naturale, Physicis motibus ac peccato etiam ipsi obnoxium. Spirituale vero, illud purificatum et glorificatum, liberum ab omni peccato, ac etiam Physicis illis motibus, morborum, esuriei, somni, defatigationis, et similium: ut ipsemet ibi sese abunde declarat. Quinto,

et autoritate, quam sibi gubernatores huius mundi undique accersunt. Tribuitur nonnunquam et Deo haec vox, ut Psalm. 93: Dominus regnavit, et decorem indutus est. Et Psalm. 104. Domine Deus magnificatus es valde, gloriam et honorem induisti: amictus es lumine sicut vestimento. ubi decor spiritualis Dei non tantum illam gloriosam speciem significat, quae apparere etiam externa visione solet: sed multo magis illam internam speciem, qua piis animis veraeque fidei sese ostentat, ut omnipotentem, sapientem, iustum, veracem, misericordem, et qualis a nobis esse creditur et celebratur.

semet significat, duris execrationibus et imprecationibus subiicere ac onerare, si comedissent aut bibissent prius, etc. Sic Petrus Matth. 26 seipsum devovit, affirmans sibi nihil esse negocii cum Christo. DEUS, nomen appellativum summae maiestatis est, quae est spiritualis essentia, et causa ac fons omnis boni, ut Plato eum definit, creator et gubernator omnium. Tota definitio ex Christiana doctrina omnibus nota est. De etymologia huius vocis varie divinant scriptores. Hebraeum אל El, videtur a fortitudine aut robore

sint nomina Ecclesiae nota. Adscribemus igitur eius appellationes in Sacris literis usitatas. Ecclesiae nomina sunt haec Columba: Cantic. 5 et 6. Insula: Isaiae 21. Mons Syon: Isaiae 11. Species sive pulchritudo domus: Psal. 68. Specula, Mons domus Domini: Isaiae 2. Domus spiritualis, Sacerdotium sanctum, genus electum, gens sancta, populus qui in lucrum accessit, populus Dei, vivi lapides, sancti: 1. Pet. 2. Cerva vel Caprea: Proverb 3. Generatio quam possedit Deus ab initio: Psalm. 73. Syon: Psalm. 47. Domestici Dei, superstructi super fundamentum

Act. 11: Docerent turbam multam, et discipuli cognominarentur primum Antiochiae Christiani. [1. Pet. 5.] Si affligitur aliquis, ut Christianus. Grex Christi: Act. 20, Attendite vobis et cuncto gregi. Item, Non parcentes gregi. 1. Pet. 5, Pascite qui in vobis est gregem Dei. Domus spiritualis, sacerdotium sanctum, genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus qui in lucem accessit, populus Dei, advenae et peregrini, oves conversae ad pastorem animarum: 1. Pet. 2. Clerus: 1. Pet. 5. videtur enim ea vox hoc loco totam Ecclesiam significare. inquit enim: Neque ceu

capite, ubi est metaphora ab externo ad spiritualem exercitum. EXIGO, notum verbum est. Exactionem manus dimittere, Nehem. 10. pro, omnigena debita. Exactores erant, qui vel tributa, vel alia onera exigebant, quique duriter nomine tyrannorum populum affligebant. Inde fit, ut spiritualis Meschiae liberatio per abolitionem exactorum indicetur. Isaiae 9. Sceptrum exactoris in eo confregisti, Sic Danielis 11. Stabit qui loco eius transferet exactorem: id est, auferet, amovebit. Isaiae 14. Dominabuntur in exactores suos. Zach. 9. Et non transibit amplius super eos

octavo dicitur, Iuxta familias egressae sunt animae de arca. id est, iuxta species egressa sunt animalia. Psal. 7. Ponit familias ut oves id est perinde molliter curat, pascit et fovet. FAMES duplex est: corporalis, rerum ad victum necessariarum: et metaphorica, aut spiritualis, audiendi verbi Dei, aut cognitionis divinae: de quib. ordine agemus. Famis viri, pro famelicis, Isaiae 5. Viri gloriae eius sunt viri famis, et multitudo eius arida siti. Fame comburi dicuntur homines, depascente naturali calore ipsum humidum radicale, cum ei alimentum cibi non

105. Gen. 41. Et famem congregare super aliquos, Ezech. 5, est, magnam caritatem annonae per sterilitatem efficere. Idem valet et, Tradere aliquem in famem. Hiere. 18. Famelici cessarunt, 1. Sam. 2. scilicet locare suam operam, famulari aliis: seu, nulli amplius fuerunt famelici. Fames spiritualis est, cum vel deest copia verae et sincerae doctrinae, cuiusmodi Amos 8 Deus populo minatur, inquiens, se adducturum famen et sitim audiendi verbum Dei: vel cum alioqui homines contriti, et alii vere pii, aut remissionem peccatorum quaerunt ac sitiunt (de quib. dicit Isaias, Omnes

est utrique sexui. Rom. 7: Lex dominatur homini, quoad vivit id est, utrique sexui. Quinetiam utrunque sexum simul sumptum, Gen. 1 et 2, unum hominem, et mox unam carnem vocat. Est vero multiplex divisio hominis. Nam alius dicitur primus homo, et ultimus, aut extremus: alius homo animalis, et spiritualis: alius caelestis et terrenus. 1. Cor. 15: Est corpus animale et spirituale, quemadmodum et scriptum est: Factus est primus homo Adam in animam viventem, extremus homo in spiritum vivificantem. Ac non primum quod spirituale, sed quod animale, deinde quod spirituale. Primus homo de

Novus homo ideo dicitur, quia sic per carnalem nativitatem reformatur, aut renascitur per Christum, ac eius Spiritum. Unde et nova creatura crebro vocatur: 2. Cor. 5. Gal. 6. Eph. 2 et 4. Audivimus et paulo ante de animali et spirituali homine dici, 1. Cor. 15. Sed ibi Spiritualis ferme de Christo tantum intelligitur. Verum 1. Cor. 2, de quovis renato accipitur. inquit enim: Animalis autem homo non percipit ea quae Spiritus Dei sunt: stulticia siquidem ei sunt, nec potest agnoscere quae spiritualiter diiudicantur. At spiritualis diiudicat quidem omnia,

homine dici, 1. Cor. 15. Sed ibi Spiritualis ferme de Christo tantum intelligitur. Verum 1. Cor. 2, de quovis renato accipitur. inquit enim: Animalis autem homo non percipit ea quae Spiritus Dei sunt: stulticia siquidem ei sunt, nec potest agnoscere quae spiritualiter diiudicantur. At spiritualis diiudicat quidem omnia, ipse vero a nemine diiudicatur. Ubi spiritualis dicitur, qui Spiritu Dei est renovatus, et ab eo regitur, spiritualibus rebus vacat, et Deum in spiritu ac veritate agnoscit ac colit. Caeterum Animalis homo is est, qui sola anima ac ratione sua corrupta

intelligitur. Verum 1. Cor. 2, de quovis renato accipitur. inquit enim: Animalis autem homo non percipit ea quae Spiritus Dei sunt: stulticia siquidem ei sunt, nec potest agnoscere quae spiritualiter diiudicantur. At spiritualis diiudicat quidem omnia, ipse vero a nemine diiudicatur. Ubi spiritualis dicitur, qui Spiritu Dei est renovatus, et ab eo regitur, spiritualibus rebus vacat, et Deum in spiritu ac veritate agnoscit ac colit. Caeterum Animalis homo is est, qui sola anima ac ratione sua corrupta gubernatur, ne micam quidem spiritus Dei habens. Similis plane phrasis est, cum

exaturari sanguine. Quarto significat per metaphoram, ad stuporem a mentiamque redigi. Hier. 48. Inebriate Moab, quoniam contra Deum magnificavit: id est, acerbis vexationibus eum velut furiosum efficite. Eadem vis est et Nahum tertio, Tu quoque inebriaberis. Denique significatur etiam quaedam spiritualis ebrietas, eaque duplex, bona aut mala. Ebrietas pravi spiritus, est illa spiritualis vertigo aut amentia, qua se ductores ac seducti ita sunt fascinati, ac veluti incantati, ut temere huc atque illuc sententia cogitationeque ruant, nescientes quid dicant aut faciant, seu (ut Paulus

Hier. 48. Inebriate Moab, quoniam contra Deum magnificavit: id est, acerbis vexationibus eum velut furiosum efficite. Eadem vis est et Nahum tertio, Tu quoque inebriaberis. Denique significatur etiam quaedam spiritualis ebrietas, eaque duplex, bona aut mala. Ebrietas pravi spiritus, est illa spiritualis vertigo aut amentia, qua se ductores ac seducti ita sunt fascinati, ac veluti incantati, ut temere huc atque illuc sententia cogitationeque ruant, nescientes quid dicant aut faciant, seu (ut Paulus inquit) non attendentes neque quid, neque de quo loquantur. De hac est et Isa 26. Sic

accipitur. Contra etiam, posteaquam reiecerunt, atque adeo crucifixerunt suum Meschiam, pro impiis, ut sunt, habentur: eoque haec vox quosvis impios denotat. IUDICARE, valde varia significata habet, multiplicesque Hebraismos parit. Primum enim significat intelligere: ut 1 Cor. 2, Spiritualis omnia iudicat. i. potest iudicare, intelligit. In hac significatione crebro iudicium, ipsam dinoscendi aut discernendi facultate denotat. 1 Reg. 3. Da servo tuo cor audiens, ut iudice populum tuum, ut discernat inter bonum et malum: id est, ut recte omnia intelligere et discernere

quaestione, de rebus quae in iudicio in controversiam venire solent. ut 2 Regum 25. Et sicuti sunt cum eo iudicium. id est, interrogaverunt ei causam facti. Proverb. 28. Mali non intelligunt iudicium: sed qui quaerunt Iehovam, intelligunt omnia. Qui iudicium vocet, explicat Paulus 1 Cor. 2. Spiritualis homo omnia diiudicat, etc. Et pluraliter [?: mispati- ] iudicia, significat primo iura, secundum quae regitur et vivitur. Exod. 21. Haec sunt iudicia, quae propones [?: ] id est, iura, leges, ut secundum eas iudices et magistratus causas

conferri in Sacris literis: quare illas breviter complectemur. Celebrantur igitur in Sacris iustitiae multiplices, et varie sibi invicem opponuntur: una Mosaica, alia Christiana: una externa, alia interna: una carnis, alia spiritus: una humana, politica vel civilis, alia divina, caelestis et spiritualis: alia Pharisaica alia vera: quaedam vetus, alia nova: una immunda, alia munda: alia hypocritica et vana, alia vera: una temporalis, altera constans: alia operum, alia fidei: una legis, alia Evangelii: una meritorum, alia gratiae, quarum illa praecipit, haec nihil praecipit et tamen

sonitu, sine factis existente, accipitur. inquit enim, Verbum labiorum tantum ad inopiam: pro, nisi sedulo ac reipsa laboraveris, ociosa verba te profecto non alent. Contra Psa. 17, Verbum labiorum, valde significanter ac in bonam partem accipitur. nam hac loquutione ipsamet Dei doctrina spiritualis nominatur. Sic vitulorum labia, gratiarum actionem erga Deum denotant. Labiorum vir, pro loquati et garrulo. Iob 11 Vir labiorum iustificabitur. Labium electum, pro sermone puro et selecto. i. vera doctrina, ponitur. Zoph. 3, Tunc convertam ad populos labium electum, ut

lapides Hierusalem multiplici sensu ac tropo. Zach. 12 dicit Deus se positurum esse Hierusalem lapidem onerosum omnibus populis, ut omnes qui eum sublevare volent, lacerando lacerentur: quod est, se immotam, invictam ac in expugnabilem esse suam Ecclesiam effecturum. Apoc. 21 pingitur spiritualis Hierusalem ex lapidibus preciosis, nempe Apostolis et aliis piis extruenda. Psal. 102 dicit, servos Dei pie sentire de lapidibus et pulvere Zion: id est, Cyrum, Darium, et alios divinitûs excitatos, magnifacere ruinas templi et Hierosolymae, ac statuere eas omnino

Psal. 102 dicit, servos Dei pie sentire de lapidibus et pulvere Zion: id est, Cyrum, Darium, et alios divinitûs excitatos, magnifacere ruinas templi et Hierosolymae, ac statuere eas omnino instaurandas esse. Per metaphoram tamen credo intelligi de hominibus piis, ex quibus spiritualis Syon constat: quam omnes sancti cupiunt in doctrinae puritate, pietate, et externis quoque commodis instaurari, post tam gravem afflictionem et dissipationem populi. Sexto, tali metaphora tum pii, tum et ipse Christus dicitur lapis passim in Scriptura, ut Isaiae 28, Psal.

prolixus harum metaphorarum est 1. Pet. 2, quem adscribam. inquit enim: Siquidem gustastis quod benignus sit Dominus: ad quem accedentes, qui lapis est vivus, ab hominibus quidem reprobatus, apud Deum vero electus ac preciosus: ipsi quoque veluti [?: ] lapides aedificemini, domus spiritualis, sacerdotium sanctum, ad offerendum spirituales hostias, acceptabiles Deo per IESUM Christum. Quapropter et [?: continet ] Scriptura: Ecce pono in Zion lapidem, in summo penendum angulo, electum, preciosum: et qui crediderit in illo, non pudefiet. Vobis igitur preciosus

Spiritus, ubi utraque vox simul exponetur. LIVOR, plaga, non pares Latinis: a colore sic dicta Hebraice הבורה Habura, a congregatione et humorum affluxu dicta, per metaphoram significat omne genus castigationis aut calamitatis, corporalis et spiritualis. Sic Isaiae 53. et 1 Pet. 2 dicimur livore Christi sanati. i. omni ipsius passione aut humiliatione. Isaiae porro primo Capite, notat haec vox poenas populi Iudaici, cum propheta inquit: Non est in eo sanitas, sed vulnus, livor et plaga recens, etc. Sic et

etiam extincto miseratus Caesare Romam,
Cum caput obscura nitidum ferrugine texit,
Impiaque aeternam timuerunt secula noctem. Donec non sit Luna: id est, diutius quam Luna. Psal. 72. Horebit in diebus eius iustus, et pax, donec non sit Luna: id est, pax spiritualis in regno Christi diutius durabit, quam ipsa Luna. Coram Luna: id est. donec Luna mundum respicit Psal. 72, Timebunt cum sole, et coram Luna in generatione et generationem. Luna percuti. Psal. 121. Per diem non percutiet te Sol, nec Luna per noctem: id

et sanguinis in coena Domini: sed certum est, ibi agi de externa acceptione et datione aut porrectione Christi, item de externa acceptione Apostolorum, igitur et de externa manducatione. Id enim ipsum eodemque modo edere ac bibere iubentur, quod et quo modo accipere, nempe externo opere. Nam spiritualis manducatio in mox sequentibus praecipitur, ut id alibi prolixius exposui. Matth. 11 est, quod Ioannes Baptista nec manducaverit, nec biberit: et contra, quod Christus ederit ac biberit: quem Hebraismum in Generalib. preceptionibus propria Regula exposui: quod scilicet quaedam verba

Adamum transferantur. Eadem huius vocis [?: ] esse videtur, cum Paulus dicit Rom. 12, Reformemini renovatione mentis vestrae: i. novi Adami: seu crescat subinde magis in vobis novus homo. Sic et Ephes. 4 dicitur, Renovemini spiritu mentis vestrae: id est quatenus mens vestra est spiritualis aut novus homo. Est [?: ] haec significatio huius vocis diligenter observanda, [?: ] Sophistae putantes Rom. 7. mentem tantum, ac [?: pro- ] ipsam rationalem partem significari, et carnem corpus, et tuerunt secundum Philosophos

inchoabatur novus annus, et 14 illius celebrabatur Pascha. Dicebatur autem Abib, aut novarum spicarum: quia tunc in illis calidis locis erumpebant spicae, quae sic vocabantur eorum sermone. Correspondet autem is mensis magna ex parte nostro Martio. MENSURA, per metaph. cuiusvis, etiam spiritualis, aut certe incorporeae rei modum quantitatemque significat. ut cum Christus inquit: Qua mensura mensi fueritis, metientur vobis. pro, ut vos erga alios gesseritis, bonumve aut malum feceritis sic etiam rependetur vobis. Quod vero addit Dominus, Mensuram bonam, pressam, concussam et

et infernus dederunt mortuos suos, Apocal. 20. id est, omnes mortui, etiam damnati resurrexerunt, ut iudicentur. Mors hic, quasi ipsum regnum ac potentiam mortis designat. Mors ultra non erit, Apocal. 21. scilicet in altera vita, et in regno Christi non erit ulla calamitas vel corporalis vel spiritualis, temporaria aut aeterna, sed perpetuum gaudium et vita aeterna. Emortuum corpus Abraami, et emortuam vuluam Sarae, Rom. 4. id est, prorsus debilitatum, semimortuum, et plane effoetum. Mors aliquando Somnus vocatur metaph. ob similitudinem: sicut Christus dicit ad Apostolos, Lazarum

Lais: quam cum innumeri appeterent, nec ea potiri possent, exortum est proverbium, Non omnibus contingere adire Corinthum. Sicut igitur talis aliqua nominatissima meretrix carnaliter scortando contaminat magnates omnium vicinarum, aut etiam remotarum civitatum ac provinciarum, sic etiam haec spiritualis meretrix multo magis suis idololatricis cultibus et falsa religione orbem terrarum conspurcavit. Voluit ergo Apocalypsis hanc horrendam idolomaniam Antichristi, orbem terrarum polluentis, exponere, et veluti ante oculos proponere, pingendo eum talem aliquam impurissimam, et longe

nuda et aperta oculis eius, cum quo nobis est sermo. Nudatione nudatus est arcus tuus: Habac. 3. i. manifesta fuit tua vis bellica. forte quod preciosiores arcus in vaginam reconduntur, unde depromendi sunt. ¶ Hactenus de nuditatis externae et quasi corporalis phrasibus. Nunc de spiritualis nuditatis locutionibus agemus: de qua multa utiliter dici possent. Sed quoniam non propositum est nobis, de rebus ipsis accuratius disserere: ideo simpliciter distinguemus varias nuditates easque breviter explicabimus, ut dicta de eis in Scripturis tanto rectius intelligi queant. Est

[?: ] , vel propter consortes tuos. utrumque simul significat tum, dari dona ac Spiritum filio non ad mensuram, sed ad plenitudinem: tum, nos omnes ex eius plenitudine haurire Significat enim hic oleum per metaphoram, spiritualem unctionem. Dicitur autem oleum laeticiae, qua exhilarat haec spiritualis unctio multo magis, quam illa corporalis. Oleum viride, pro valde bono hic enim boni olei color esse solet. per metaphoram, significat magna Dei beneficia. Psalm. 92. Exaltabitur cornu meum sicut unicornis: delibutus enim sum in oleo viridi. Oleum etiam ob suam bonitatem,

onera gravia et difficilia portatu, et et imponunt ea in humeris hominum, digito autem suo nolit ea movere. Sic et Actorum decimoquinto, Apostoli legem vocant iugum importabile: et paulo post in Epistola, Onus. in quib. exemplis longius ducta est metaphora a politicis oneribus ac legibus ad spiritualis. Porro valde crebro significat haec ipsa metaphora, [?: ] peccata, tum poenas eorum: quin illa demum sunt [?: ] onera. De peccatis inquit Paulus Galat. 6, Unusquisque portabit onus suum. Et Psalmo trigesimooctavo, Sicut onus grave graviores fuerunt super me

ut, Nox et amor, vinumque nihil moderabile suadent. Qui dormiunt aut inebriantur, inquit Paulus, [?: ] inebriantur. Contraria sunt opera lucis, cum reverent aliorum iudicia et oculos. Per metaphoram porro [?: ] locutio transfertur ad opera spiritualia, et Spiritualis lucem ac tenebras, Roman. 13, Abiiciamus igitur opera tenebrarum. Opera tamen non rarô etiam [?: ips- ] [?: ] mum, internosque eius motus notant. 1. Io. 3, Opera Cain mala erant, fratris autem ipsius iusta: id est, non [?: ] tum externa facta,

quantum possetis. Panis arctus, pro tenui, aut maligne praebito victu. 1. Reg. 22, pane arcto, et aqua arcta, aut afflictionis, iubet Achab cibari Micham, donec incolumis revertatur. Sic Isaiae 30: Dabit Dominus panem afflictionis, et aquam tribulationis. id est, charitatem corporalis et spiritualis alimenti. Panis Asser de terra pingui, Gen. 49. id est, fruetur fertili solo. Panis aliquando oblationes significat. Numer. 28: Panem in oblationibus meis custodietis: id est, recte ac legitime offeretis. Panis pro anima, id est victima, Oseae 9. Panis eorum pro anima eorum non

pronunciando. In novo Testamento saepe utuntur hac voce Evangelistae, ac significat eis illas Christi similitudines, ubi sub sermone qui alias res pingere ac exprimere videtur, alia significantur ac docentur. Ab arbore fici discite parabolam, Matth. 24. id est, sumite picturam aut similitudinem spiritualis doctrinae de adventu iudicii et extremae diei. Hebrae. 11: Unde eum etiam in parabola recepit. id est, ex quibus mortuis, veluti specie ac similitudine quadam resurrectionis, eum recepit. Quasi dicat: Speciem quandam mortis Isaacus repraesentavit, cum fuit colligatus, et [?:

primogeniti pauperum, et inopes confidenter accubabunt, Isa 14. i. pauperes et esurientes spiritualiter saturabuntur verbo et gratia Dei, frustra contra furente Satana et mundo. Pascentur vitulus et ursus ac leo simul, Isa. 11 et 63 pro, in regno Messiae summa erit pax ac tranquillitas, nempe spiritualis, cordis et conscientiae. Pascere, per metaphoram, non tatum gubernatorib. et doctorib. tribuitur, sed etiam Deo: qui nos vere alit, non tantum externo, sed et interno alimento. Psal. 23, Dominus est pastor meus, non [?:-gebo ] : in loco pascuae accubare me

in Hymno angelorum, Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus. Per Christum enim et Deo sua gloria, et homini vera pax cordis, ac cum Deo, restituitur. Sic opinor intelligendum esse etiam dictum Pauli, Sensus carnis mors est, sensus autem spiritus vita et par. Secundo, est etiam alia spiritualis pax, qua freti Deo, eique obedientes, crucem eius patienter ferentes, [?:-c ] in ipso acquiescentes, non metuimus adeo in commoda mundi, dicentes: Si Deus pro nobis quis contra nos? aut, Quid faciet mihi homo? Nec aliis irati [?:-t ] infensi sumus, nec

firmam, solidam, et non simulatam pacem: sicut plerunque in mundo etiam, cum pax externa est, tamen ob malitiam ac fraudes hominum bellum metuitur, et simul variis imposturis ac laesionibus homines belligerantur, ac in se invicem grassantur. Coniungitur et cum iustitia, quia pax nec carnalis nec spiritualis iustitia carere potest. In spiritualibus pax est filia verae iustitiae. In carnalibus fit saepe ut sit communis quaedam pax, aut potius species pacis, sed interea omni genere fraudis ac iniuriarum sese invicem cives divexent, lacerent ac perdant. Cum igitur pax et iustitia sese invicem

alluditur Isaiae quinquagesimosecundo, et apud Paulum Romanorum 10. Quam speciosi pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona. Montes afferent pacem populo, et colles iustitiam, Psalmo 72. id est, omnia erunt plena pace et tranquillitate, omnique felicitate. Intelligit autem copiam spiritualis pacis ac iustitiae, nempe per Meschiam, divinitus donandae. Ego pax: Psalmo 120. Ego pax: et cum loquor, ipsi ad bellum. id est, ego pacem propono, aut pacificus sum. Et alibi, Ego oratio. id est, ego orans. Sic Proverb. 3. Omnes semitae eius pax id est, pacificae, aut ducunt ad

causam [?: effici- ] quam finalem indicat, sicut apud Virgilium Dido inquit: Te propter gentes Libyae, Nomadumque tyranni Odere. —Sensus ergo nihilominus esset, Deum esse causam efficientem vitae humanitatis Christi: et illam porro, quatenus pro nobis passa est, nostrae spiritualis vitae. Sic Rom. 3. Iustitia Dei exhibetur propter remissionem peccatorum: id est, in hunc usum, finem aut effectum nobis iustitia aut meritum Christi exhibetur ut aboleantur nostra peccata: et inter alia ille impurissimus gentilismus, quo tunc totus mundus erat conspicatus. Mirum vero

populi sui. Princeps adolescentiarum alicuius, pro marito in adolescentia accepto. Proverb. 2, Quae deserit principem adolescentiarum aut pueritiarum suarum: id est, quae deserto olim accepto marito aufugit. Princeps Dei: Genesis 23. id est, princeps seu gubernator (ut ita dicam) spiritualis aut Ecclesiasticus tu es inter nos: Tu circumfers inter nos veram viventis Dei religionem, Chald. Tu es magnus coram Deo, quare merito tibi omnes sepulchra sua concedent. Princeps domorum: id est, familiarum, saepe reperitur, sicut et tribuum. Princeps potestatis acris, ad Ephes.

(neque enim plures reperio) deligat prudens lector quam volet. PROBO, δοκιμάζω, primum significat examino, exploro, diiudico. 1. Corinth. 3. Uniuscuiusque opus, qualenam sit, ignis probabit. id est, perinde explorabit et examinabit ignis spiritualis tentationum, persecutionis, et etiam ignis Spiritus sancti, quo baptizati sumus: sicut externus ignis probat aurum, argentum et metalla alia. Eadem locutio et similitudo aliquanto plenius posita est. 1. Pet. 1. Sic Dominus dicit Pharisaeis Luc. 12, Faciem terrae et caeli nostis

tandem suis saluti fuerunt. Non est incommoda et Rabinorum in terpretatio, de eo quod tribus Beniamin primum fuit bellicosa et scelerata, cum rapuit concubinam Levitae: quodque paulo post aliquoties omnes Israelitas superavit: verum paulo post superata, aliorum praedae ac rapinae exposita fuit. Spiritualis raptus, cum Deus violenter aliquem aufert, sive totum hominem, ut Eliam in curru igneo: aut Philippum apostolum, Actor. octavo sive solo spiritu aut anima sicut Paulus secundae Cor. 12 dicit se raptum fuisse usque in tertium caelum, seque ignorare an in corpore aut extra corpus. Et

Tertio, resurrectio usurpatur etiam de iustificatione ac adoptione ad vitam aeternam, qua in hac vita ex aeterna morte iniustitiae et irae Dei ad veram spiritualemque vitam resurgimus. De hac potissimum inquit Christus Ioann. undecimo: Ego sum resurrectio et vita: id est, autor et effector spiritualis resurrectionis, ac vitae aeternae. De hac resurrectione agitur etiam Romanorum 6, ubi toties Paulus ingeminat, nos cum Christo vivificatos, et a morte excitatos esse. Hanc resurrectionem vocat Apocalypsis primam resurrectionem: dicitque beatos fore eos qui ea potientur, propterea,

passiva sanctificatio. ab alio enim in nos venit, non nos eam praestamus. Ea porro duplex est. alia enim est imputativa seu rationalis, quae idem plane est quod iustificatio. Altera vero est inchoata, infusa aut realis, quae est renovatio hominis, seu excisio cordis lapidei, et creatio novi ac spiritualis quae etiam dicitur creatio, aut condi ad bona opera, seu nova creatura. Utramque complectitur Christus Iohannis decimoseptimo, cum inquit: Sanctifica eos in veritate, sermo tuus est veritas. Et mox: Ut et ipsi sint sanctificati in veritate. Sic et Ezechielis vigesimo: Insuper et

se impoenitentium, si non moveantur, sanguinem requisiturum de manu prophetae, Huc videtur alludere, eademque metaphora uti Paulus Actorum decimo octavo: Sanguis vester in caput vestrum, purus ego sum. id est, Vosmet estis rei vestri exitii, ego nullam culpam aut reatum iure sustineo vestrae spiritualis caedis aut mortis, quam vos vobismet consciscitis, negligendo Evangelion Christi. Sic mox vigesimo capite. Testor ego vobis hodie, quod mundus sum a sanguine vestro. id est, nullam plane culpam aut reatum sustineo vestri aeterni exitii si quis vestrum peribit. Eadem sententia aut

summis concedo. Dona Dei versantur circa tria: Circa divina:
Sapientia, quae est agnitio Dei spiritualis.
Intelligentia, quae est diiudicatio dogmatum, spirituum, doctrinae de Deo: ut citius videt doctrinae corruptelam Paulus, quam alius. Circa

plene restitutus ad tuam imaginem, tum demum plene omnibus bonis perfruar et explebor, ut nihil amplius desiderem. Sic pro omnibus huius vitae commodis accipit Paulus, cum Phil. 4 inquit: Edoctus sum saturari et esurire, abundare et egere, Lucae 6 est metaphora saturitatis et esuriei spiritualis. inquit enim Christus Beati qui esuritis nunc, quia saturabimini. scilicet, in altera vita. Et contra mox ait: Vae vobis qui impleti aut saturati estis, quoniam esurietis, scilicet, in altera vita. Sic diva Virgo canit: Esurientes implevit bonis, et divites dimisit inanes. Quod autem

aliquid in via positum, in quod ambulans impingat et corruat. Idem etiam est Offendiculum. Porro per metaphoram duo potissimum significata habet: nempe notat tum damnum, incommodum aut calamitatem quamvis, qui eius vocis usus plerunque in Veteri testamento reperitur: tum etiam occasionem spiritualis lapsus, aut ruinae. Primum exempla prioris significationis proponam. Exod. 10 dicunt servi Pharaonis: Quousque patiemur hoc scandalum? id est, haec damna et calamitates. Proverb. 22: Ne forte discas vias eius, et accipias offendiculum in anima tua. id est, tibi tuaeque vitae exitium

se tamen administro aut praedicatore. Omnino totus contextus postulat, ut dicatur illa Epistola scripta esse in cordib. Corinthiorum: cum plerique de Paulino corde accipiant. Intelligit autem veram conversionem eorum, sua opera laboreque effectam. Quae tantae Ecclesiae conversio et quasi extructio spiritualis erat vice ampliss. testimonii aut commendationis Paulo apud omnes gentes. Alia scribere quam quae leguntur. Paulus inquit 2. Corinth. 1. Non enim alia scribimus vobis, quam quae legitis. id est, nihil insidiose, subdole et astute vobiscum agimus, quasi aliud quid astute et recondito

sine ullo vero intellectu, spiritu ac fide, serviebant Deo. Unde etiam Servilis timor dicitur hypocritarum, et contritorum, fide vera carentium. Rom 7, Nunc autem liberi sumus a lege mortuo eo quo detinebamur, ut serviamus in novitate Spiritus, non in vetustate literae. De hoc discrimine Spiritualis et servilis cultus, agitur prolixe 2. Cor. 3. Sic et Gal. 4. fiunt duae matres, duplices liberi, duplex cultus et praemium, aut exitus duplicis cultus. Phil. 3, Nos sumus circumcisio qui spiritu servimus Deo, et gloriamur in Christo Iesu, non in carne confidimus. Hinc spiritus

historiarum, gestorum aut rerum fuerunt signa: sicut Sabbatum, creationis: Pascha cum azymis et festum tabernaculorum, exitus ex Aegypto. partim praesentium, ut irae ac favoris Dei: partim denique futurarum: ut adventus Meschiae, eiusque beneficiorum ac regni. Sic baptismus est signum spiritualis ablutionis, imputatae et inchoatae. Sic sacramen talis manducatio panis et corporis, est signum spiritualis fruitionis Christi, credendo eius passionem pro nobis esse factam. Sic Genesis decimoseptimo Deus dicit, Circumcisionem esse signum foederis: fuit enim eius externa nota, et

festum tabernaculorum, exitus ex Aegypto. partim praesentium, ut irae ac favoris Dei: partim denique futurarum: ut adventus Meschiae, eiusque beneficiorum ac regni. Sic baptismus est signum spiritualis ablutionis, imputatae et inchoatae. Sic sacramen talis manducatio panis et corporis, est signum spiritualis fruitionis Christi, credendo eius passionem pro nobis esse factam. Sic Genesis decimoseptimo Deus dicit, Circumcisionem esse signum foederis: fuit enim eius externa nota, et simul pictura tum damnatae naturae, cum eius quasi fontem abscindi et abiici debere indicatum est: tum et

spiritualis fruitionis Christi, credendo eius passionem pro nobis esse factam. Sic Genesis decimoseptimo Deus dicit, Circumcisionem esse signum foederis: fuit enim eius externa nota, et simul pictura tum damnatae naturae, cum eius quasi fontem abscindi et abiici debere indicatum est: tum et spiritualis circumcisionis cordis. Sic et iridem constituit Deus signum, nunquam amplius venturi universalis diluvii. Sol et luna, Genes. 1, dicuntur futura in tempora et signa, quia et distinguant tempora, et indicent hominibus temporum discrimina: ut solis, solstitium aestivum et hybernum,

tum in Evangelistis, tum denique et in Apostolicis scriptis usurpentur, aut intelligendae sint. Deinde aliquanto accuratius haec vox ex Hebraea lingua explicabitur. SPIRITUS. I. In genere totam essentiam divinam, tribus personis distinctam, denotat. Ioan. 14, Spiritus est Deus: id est spiritualis essentia. 2. Cor. 3. Dominus autem spiritus est. II. Peculiariter tertiam personam divinitatis denotat, hocque aut 1. Simpliciter, sine epitheto: Num. 11. Cum requievisset in eis spiritus, prophetaverunt. Cap. 14. Cum Caleb fuit alius spiritus, ut

suas allegorias, vel potius mythologias pro spirituali sensu Ecclesiae venditarunt. Secundo, ratione obiecti, omnis itidem et Legis et Evangelii doctrina sine Spiritu S. efficacitur intus docente, homini carnali ac sibi relicto Litera est, et appellatur. Tametsi enim et Legis et Evangelii doctrina spiritualis est, hoc est, a Spiritu S. tradita, et ad vitam spiritualem ac aeternam data, Rom. 7: vitio tamen carnis nostrae ociosa plane et inefficax manet, in libris tantum, aut etiam lingua nostra, ac veluti ociosa et fugaci noticia speculativa haerens: ut de ea non [?: s--es ]

Christi, pax cordis. Spiritus sanctus, renovatio, et primitiae vitae aeternae. Hinc liquido apparet, nostram istam pactionem cum Deo, aut sacramenta, esse vere quoddam testamento foedus, i. quiddam mixtum ex testamento et foedere. Adscribam vero etiam iuridicam quandam collationem nostri istius spiritualis testamenti, cum iis conditionibus quas Iurisprudentes in politicis testamentis requirere re ac praescribere solent. Testamentum est (inquit Ulpianus) voluntatis nostrae iusta sententia, de eo quod quis post mortem suam fieri velit. Huius definitionis explicatio. Voluntatis: s.

quare deprimi eos ac conteri malleo legis oportet. Contra vero valles videntur significare nimium demisso et abiecto animo praeditos, seu desperabundos: quos consolatione Evangelii erigere ac excitare necesse est, quo facile a Christo adiri queant, seu illi eum fide apprehendere. Sic igitur spiritualis via Christo medico ac servatori nostro praeparatur eius verbo, a praecursore ipsius, omnibusque sinceris doctoribus ut is corda nostra adire, eaque sanare queat. Vallis Hennon debuit vocari vallis occisionis, quia ibi multi sunt interfecti, et alioqui multa cadavera eo congesta

quo idem color nunc vocatur, venire a Graeco σκώληξ, quasi dicas σκολήκοτον. Sic et Itali eundem colorem a verme dicunt Vermiglio. Iam ille profundissimus et sanguineus rubedinis color fuit Hebraeis symbolum spiritualis maculae, id est peccati forte ob caedes, quia homicidae sanguine rubent: sicut contra albedo et candor, tum illis tum aliis gentibus innocentiae indicium fuit. Ideo dicit Deus Isaiae cap. 1. Si fuerint peccata vestra ut vermiculus, sicut nix albescent: id est, agite modo

Proverb. 14: In ore stulti virga superbiae. pro, stultus sibi sua stulta loquacitate graves poenas accersit, aut superbe loquitur. Pro doctrina. Isaiae 11: Percutiet terram virga oris sui, et spiritu labiorum suorum interficiet impium. id est, doctrina sua: hoc enim est sceptrum et gladius spiritualis Meschiae Ibidem est, Egredietur virga de stirpe Isai, et surculus de radicibus eius germinabit. Ubi per metaphoram virga aut germen significat ipsum Meschiam, qui veluti [?:-uus ] quidam surculus de veteri et semiarida radice, aut familia Davidis, praeter omnem spem

non moveantur vestigia mea. Et in alteram partem, in Solomone: Et transiet vita (impiorum) tanquam vestigium navis. Stola, indumentum baptismi, vel fidei. In Evang. Cito proferte stolam primam. Cilicium, poenitentiae testimonium. In Evang. Olim in cinere et cilicio poenitentiam egissent. Cingulum, spiritualis operis accinctus. In Psa. Et praecinxisti me laeticia. Calceamenta, praeparatio pacis. Apostolus: Calceati pedes in praeparationem Evang. pacis. Arma interioris hominis, in Apostolo: Induti loricam iustitiae, et scutum fidei, et galeam salutis, et gladium spiritus, quod est verbum Dei.

ratio in Deum. In Evan. Facite vobis sacculos qui non veterascant. Et in aliam partem: Sacculum communem possideamus. i. avariciam. Pecunia, verba divina. In Evang. Oportuit ergo te mittere pecuniam meam numulariis. Vellus, populus. In Psalmo: Et descendit tanquam pluvia in vellus. Linum, spiritualis fortitudo vel candor. In Exod. Porro filiis Aaron tunicas lineas parabis. Utres, [?: ] humani corporis. In Evan. Vinum novum in utres novos mitti debet. Farina, opus bonum, vel scientia. In Evan. Abscondit mulier in farinae sata tria. Mola, vitae conversatio. In Evan.Duae

[?: ] Fames ib. 37 famis viri ib. [?: 4- ] fame comburi ib. [?: 4- ] famem congregare super aliquos ib. 47 famem vocare super terram ib. [?: 4- ] fames spiritualis ib. [?: ] Famulari famulatu servi [?: ] Fasciculus vitae [?: ] [?: ] Fascinum [?: ] Fatuus ib. [?: ] Favus ib. [?: ]

[?:-o-o ] externus 388. 6. 7 [?:-o ] [?:-ternus ] ib. 14. 15 [?:-o ] [?:-tus ] ib. 29 [?:-o ] [?:-ou-s ] ib. 52 [?:-o-o ] spiritualis ib. 57 [?:-o-o ] animalis ib. 59 [?:-o ] [?: a-t ] [?:-ir ] Dei 390. 1 [?: ] terrae ib. 7 [?:-o ] pacis meae. Psal. 41. ib.

12 rapinam rapere ibid. 13 rapina Libani ibid. 16 in Rapinam fieri ibid. 48 rapina plenus ibid. 56 rapax lupus ib. 62 raptus spiritualis 1011. 8 Ratio, λόγος ib. 16 rationem reddere ibid. 35 rationem petere ibid. 45 rationabile obsequium ib. 58 rationale lac

Abraham quomodo potuerit gloriari de sua iustitia coram homininibus 367. 53 absolvendi potestas ministris Ecclesiae data 11. 21 absolutionis privatae utilitas ibid. 35 etc. [?:-tionis ] nostrae spiritualis [?: a--d ] Deum forma 15. 35 etc. [?:-tio ] iuridica et divina seu theologica quid differant 416. 36 [?: ] duplex descriptio: altera Augustini, Bernhardi altera 17. [?: ] etc.

angelus magni consilii dictus 166. 61 Christianus 124. 51 [?: ] quid Paulus nominet ib. 6 Circumcisio quid 127. 39 circumcisio cur in genitali membro instituta ib. 42 circumcisionis spiritualis significatio 527. 33. 34 etc. circumcisio quomodo fuerit signum foederis, etc. 1138. 61. 62 [?:-is ] pietas erga patrem suum Mili [?:----dem ] 15 16 [?:-um ] militare veteres cur

error ibid. 26 Monhemius contra Colonienses 869. 44 etc. Mori ac sepeliri quib. phrasib. Scriptura circumloquatur 1123. 52 etc. mollis qui dicatur 666. 32 Mors 671. 44 Mors spiritualis multiplex 672. 6 etc. Mortis imperium diabolus quomodo habeat 673. 70 et 674. 1 mortui quare dormire dicantur 154. 42. 43 etc. de Mortis Christi effectu seu merito, Papistarum blasphema doctrina 430. 19

gentium, et Petrus circumcisionis apostolus cur dictus, etc. 48. 27 Paulus cur barbam radat, et tondeat comam 69. 31 pauperes per metaphoram qui dicantur 840. 7 pax unde Hebraeis veniat 841. 17 etc. pax spiritualis ibid. 39 pax mundo incognita 846. 7 pax cum Deo quae vel quid sit 841 23 etc.
PECCATUM. Peccati vocis metaphora 847. 62 63 etc. peccatum in singulari numero

Bibliographia locorum inventorum

Click here for a KWIC Report