Your search found 109468 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 76553-77942:

EMINENTISSIMO AC REVERENDISSIMO PRINCIPI SILVIO CARD. VALENTI S. R. E. CAMERARIO ET SECRETARIO STATUS. BENEDICTUS STAY S. P. D. In humaniorum artium studiis usuvenire solet, CARDINALIS AMPLISSIME, ut eam quam quisque profitetur, patere latissime facultatem putet, atque ita cum reliquis fere omnibus doctrinis colligatam ac nexam esse, ut qui rite illam assequi velit, caeteris omnibus ornatum atque instructum esse

artes dimanavit opinio, ut ne Architectum quidem aliter informari recte posse sit a Vitruvio traditum. Verum, quae isti fortasse nimis arroganter usurpant, id potissimum ei praestantissimae Disciplinae, quae Urbium est Magistra Rerumque publicarum Moderatrix, convenire fatendum est. Cum enim illi in maximo amplissimoque munere sit versandum, jura Populis stabilienda, in societate multitudo continenda, Religionis cultus ritusque servandi, nonne in hanc tantorum Operum administratione erit eidem doctrinarum omnium cognitio comparanda, ut una divinarum atque humanarum rerum scientiam omnem

posse sit a Vitruvio traditum. Verum, quae isti fortasse nimis arroganter usurpant, id potissimum ei praestantissimae Disciplinae, quae Urbium est Magistra Rerumque publicarum Moderatrix, convenire fatendum est. Cum enim illi in maximo amplissimoque munere sit versandum, jura Populis stabilienda, in societate multitudo continenda, Religionis cultus ritusque servandi, nonne in hanc tantorum Operum administratione erit eidem doctrinarum omnium cognitio comparanda, ut una divinarum atque humanarum rerum scientiam omnem complexa esse videatur? Quae quidem unde suppetere adjumenta ei possint,

id potissimum ei praestantissimae Disciplinae, quae Urbium est Magistra Rerumque publicarum Moderatrix, convenire fatendum est. Cum enim illi in maximo amplissimoque munere sit versandum, jura Populis stabilienda, in societate multitudo continenda, Religionis cultus ritusque servandi, nonne in hanc tantorum Operum administratione erit eidem doctrinarum omnium cognitio comparanda, ut una divinarum atque humanarum rerum scientiam omnem complexa esse videatur? Quae quidem unde suppetere adjumenta ei possint, minime video, nisi eidem cum universa Philosophia maxima intercedat necessitudo,

cum universa Philosophia maxima intercedat necessitudo, ut si illius conjunctione praesidioque careat, nulla profecto esse possit. Neque vero haec a me ita dicuntur, quasi non a Stoicorum opinione vehementer dissentiam, qui Sapientem solum Regem esse disputabant; neque cum qui intra parietes atque in Academiae umbra latuisset, subito capessendae Reipublicae Regnique gerendi scientiam consecutum existimo; sed illud statuo optimos Reges, optimos Regum Adjutores atque Administros Philosophiae opera potissimum informari, et si quando

legibus conversiones Siderum Maria ac Tellus obtemperent, penitus perspexerit, magno quodam ordinis ac legum splendore imbutus atque illustratus, cum ad haec humana descenderit, quae vincula sint societatum, quae jura Populorum, quae Civitatum instituta, facile cognoscet, et ad exprimendam in Republica imitandamque Mundi gubernationem sentiet mirificos impetus. Cumque Dei ipsius amplam atque excellentem notitiam formamque effinxerit, et perviderit naturam Animorum nostrorum, tum et Religionem caeremoniis optime vallatam tuebitur, modumque rerum agendarum atque humanae libertatis usum

permulta ex vetustissimis repetita temporibus exempla sese animo offerebant, quae sententiam hujusmodi comprobarent, cum viderem eandem apud Veteres adeo invaluisse, ut quicumque bene gestae Reipublicae commendationem esset adeptus, idem in Sapientium numero collocaretur. Nam nec Solonis nec Lycurgi nec Numae neque aliorum hujusmodi Philosophiae pene Parentum atque Auctorum Sapientiae laudes tantopere enituissent, nisi tam praestanter Civitati praefuissent, ut sine summo doctrinae praesidio id consequi crederentur non potuisse. Cum

laudes tantopere enituissent, nisi tam praestanter Civitati praefuissent, ut sine summo doctrinae praesidio id consequi crederentur non potuisse. Cum vero ad nostram aetatem me referrem, multa quoque exempla occurebant, nostraque memoria multos esse Reges noveram, quorum singularis in Philosophiam amor praedicaretur. Sed me movet praesertim atque excitat praestantissimum Sapientiae specimen, quod in BENEDICTI XIV Pontificis Optimi Maximi laudibus percurrendis recensendaque vita elucet. Jam enim ipsam Veritatis arcem illo ad summae Dignitatis fastigium divinitus evecto quadam

crederentur non potuisse. Cum vero ad nostram aetatem me referrem, multa quoque exempla occurebant, nostraque memoria multos esse Reges noveram, quorum singularis in Philosophiam amor praedicaretur. Sed me movet praesertim atque excitat praestantissimum Sapientiae specimen, quod in BENEDICTI XIV Pontificis Optimi Maximi laudibus percurrendis recensendaque vita elucet. Jam enim ipsam Veritatis arcem illo ad summae Dignitatis fastigium divinitus evecto quadam doctrinae ac scientiae luce circumfusam nobisque propositam videmus. Tua quoque eximia ac praestans excitat me

illo ad summae Dignitatis fastigium divinitus evecto quadam doctrinae ac scientiae luce circumfusam nobisque propositam videmus. Tua quoque eximia ac praestans excitat me Virtus, CARDINALIS AMPLISSIME, quem cum idem Pontifex optimo judicio elegerit Imperii ac Voluntatis Administrum suae, fecit, ut in hoc quasi rerum humanarum theatro uberrimos, quos a Philosophia habes, fructus palam explicare possis, et cum publica re communicare. Jam pridem edita sunt a te hujusmodi non otiosae non umbratilis Philosophiae luculentissima in

ut in hoc quasi rerum humanarum theatro uberrimos, quos a Philosophia habes, fructus palam explicare possis, et cum publica re communicare. Jam pridem edita sunt a te hujusmodi non otiosae non umbratilis Philosophiae luculentissima in negotiis peragendis monumenta. Quis enim non cum summa admiratione praeclarissimorum quibus antea perfunctus es, munerum recordetur? Cui non legationes ad exteras Nationes occurrant tuae ita a te gestae, ut peracris consilii, et singularis prudentiae splendore oculos in te omnium subito

Philosophiae luculentissima in negotiis peragendis monumenta. Quis enim non cum summa admiratione praeclarissimorum quibus antea perfunctus es, munerum recordetur? Cui non legationes ad exteras Nationes occurrant tuae ita a te gestae, ut peracris consilii, et singularis prudentiae splendore oculos in te omnium subito converteris? Quid quod et ab universa, in qua postremo versatus es, Provincia, et a quo eandem susceperas, superiore Pontifice, brevi tantam commendationem es consecutus, ut virtutibus ille permotus tuis te diutius abesse non passus in Purpuratorum Principum Collegium

Quis enim non cum summa admiratione praeclarissimorum quibus antea perfunctus es, munerum recordetur? Cui non legationes ad exteras Nationes occurrant tuae ita a te gestae, ut peracris consilii, et singularis prudentiae splendore oculos in te omnium subito converteris? Quid quod et ab universa, in qua postremo versatus es, Provincia, et a quo eandem susceperas, superiore Pontifice, brevi tantam commendationem es consecutus, ut virtutibus ille permotus tuis te diutius abesse non passus in Purpuratorum Principum Collegium meritissimo cooptatum non tam ad mercedem laborum atque ad honores

et singularis prudentiae splendore oculos in te omnium subito converteris? Quid quod et ab universa, in qua postremo versatus es, Provincia, et a quo eandem susceperas, superiore Pontifice, brevi tantam commendationem es consecutus, ut virtutibus ille permotus tuis te diutius abesse non passus in Purpuratorum Principum Collegium meritissimo cooptatum non tam ad mercedem laborum atque ad honores percipiendos, quam ad nova obeunda munera revocaverit, et Provincia ipsa cumulatissimo te comprobationis prosequens testimonio tam cito ereptum sibi atque avulsum doluerit. Quanta deinde de te

potest. Litteris quoque inter tot tantasque, quae te diu noctuque distinent cogitationes, nescio quid, aliquid tamen concedis temporis. Vetus illa quidem nonnullorum est opinio, falsa tamen ac contemnenda, otiosorum tantum hominum esse ac vulgarium tractare litteras, quas Principibus Viris in publicarum rerum procuratione versantibus minus decoras esse putandum sit. Faluntur profecto, qui haec ita existimant. Compendiariam quandam esse viam per haec studia ad virtutem ad laudem ad gloriam Optimus novit atque amplissimus quisque; cum praesertim bene provisum ante sit, ne

ante sit, ne quid privatis studiis de opera publica detrahatur. Quarum igitur vides indolem, amas Litteras ac foves, quae te praesidia sibi et decora patrocinio tuo comparari gaudent. Domum videmus tuam lectissima instructam Bibliotheca, quam novis undique conquisitis voluminibus ornatiorem in dies atque ampliorem facis. Hinc eximios in omni doctrinarum genere fructus a te percipi norunt omnes, qui sermonibus aliquando tuis interfuerunt. Equidem ipse, cum primum te salutandi venerandique gratia adiissem, ad reliqua animi ornamenta tantum a te philosophiae studium adjunctum esse

opera publica detrahatur. Quarum igitur vides indolem, amas Litteras ac foves, quae te praesidia sibi et decora patrocinio tuo comparari gaudent. Domum videmus tuam lectissima instructam Bibliotheca, quam novis undique conquisitis voluminibus ornatiorem in dies atque ampliorem facis. Hinc eximios in omni doctrinarum genere fructus a te percipi norunt omnes, qui sermonibus aliquando tuis interfuerunt. Equidem ipse, cum primum te salutandi venerandique gratia adiissem, ad reliqua animi ornamenta tantum a te philosophiae studium adjunctum esse comperi, quantum, qui te ignorarent, nunquam in

in omni doctrinarum genere fructus a te percipi norunt omnes, qui sermonibus aliquando tuis interfuerunt. Equidem ipse, cum primum te salutandi venerandique gratia adiissem, ad reliqua animi ornamenta tantum a te philosophiae studium adjunctum esse comperi, quantum, qui te ignorarent, nunquam in tam occupata impeditaque vita esse posse arbitrarentur. Cum enim philosophari tibi mecum placuisset (quem Philosophum fortasse esse crederes, cum meum de Philosophia tibi librum obtulissem), tam gravibus verbis sententiisque tam apte

tam gravibus verbis sententiisque tam apte et composite de obscuritate Naturae rerumque causis disserebas, ut nisi te magis aliae Principe Viro dignae extollerent atque efferrent Virtutes, inter illustriores aetatis hujusce Philosophos esse te censendum non ambigerem. Mirifice te audiens in opinione confirmabar mea, nemini magis quam publicas res administranti convenire Philosophiam. Hac igitur de causa cum Liber hic meus esset iterum in lucem proditurus, tibi potissimum Eminentissime ac Doctissime Princeps nuncupandum esse duxi. Utinam tanto muneri non omnino imparem, tuoque, cui

dignae extollerent atque efferrent Virtutes, inter illustriores aetatis hujusce Philosophos esse te censendum non ambigerem. Mirifice te audiens in opinione confirmabar mea, nemini magis quam publicas res administranti convenire Philosophiam. Hac igitur de causa cum Liber hic meus esset iterum in lucem proditurus, tibi potissimum Eminentissime ac Doctissime Princeps nuncupandum esse duxi. Utinam tanto muneri non omnino imparem, tuoque, cui inscribitur, Nomine non plane indignum Tu ipse Judex optimus existimes; quod profecto facies, si non rem, sed studium voluntatemque meam pro

Eminentissime ac Doctissime Princeps nuncupandum esse duxi. Utinam tanto muneri non omnino imparem, tuoque, cui inscribitur, Nomine non plane indignum Tu ipse Judex optimus existimes; quod profecto facies, si non rem, sed studium voluntatemque meam pro humanitate tua consideres. Ille sane, quantum in me virium facultatisque fuit, renovata opera mihi enitendum esse censui, ut emendatior quam ante et venustior procederet: Novis praeterea tum rationum tum experimentorum accessionibus auctum esse volui. Quemadmodum enim Imperii sui fines magis profert Philosophia, atque excrescit ipsa quotidie,

esse non dubitavi. Sed qualiscumque is est, maximum illi certe a tuo Nomine decus accedet atque ornamentum; si praeterea favore eundem tuo, ut confido, ac benevolentia fueris prosecutus, et ipsi ad summam laudem nihil deerit, et mihi accidere in hac re optabilius nihil unquam aut gloriosius poterit. Vale. CHRISTOPHORUS STAY BENEDICTO FRATRI

CHRISTOPHORUS STAY BENEDICTO FRATRI SALUTEM PHILOSOPHIAE Sex libros tuos quam libenter legerim, BENEDICTE FRATER, facilius tibi significare possum, quam in eo, quod a me postulas, morem gerere: cum enim ita tibi sim conjunctus, ut eadem, quae ad te pertinent, mea quoque intersint, putem oportere me potius aliorum de te judicia expectare, quam affirmare quidpiam. Sed quoniam non me tanti esse novi, ut, si mea me fallat opinio, nimis sit poenitendum,

morem gerere: cum enim ita tibi sim conjunctus, ut eadem, quae ad te pertinent, mea quoque intersint, putem oportere me potius aliorum de te judicia expectare, quam affirmare quidpiam. Sed quoniam non me tanti esse novi, ut, si mea me fallat opinio, nimis sit poenitendum, praesertim cum id mea in te benevolentia fiat, malui ab aliis fortasse reprehendi, quam a te obsequendi voluntatem desiderari. Itaque operae pretium te fecisse existimo, quod Philosophiam versibus persecutus sis, rem nempe gravissimam scribendi genere jucundissimo. Vidisti profecto hujusmodi res, quae ad utilitatem

fit, ut, cum animum ad discendum adjungimus, id aegre a nobis ac cum labore fieri experiamur: proinde ea studia, queis alitur animus, cito fastidimus ac repudiamus, nisi suavitate aliqua noster hic levetur atque imminuatur labor. Quapropter probanda mihi videtur veterum Philosophorum ratio, qui in Academiis ac lyceis satis ornate eleganterque disserendo ad audiendum excitabant homines tum loci tum sermonis jucunditate. Hujusmodi instituto si stetissent ii, qui mox eas disciplinas professi sunt, minus inculta fortasse tandiu ea studia jacuissent: nosti enim, qualem iis speciem plerique

adjunctam nihil afferre momenti arbitrati sunt: Quae quidem docendi ratio Sapientium animis, qui rerum ipsarum atque ordinis pulchritudinem intelligunt, satisfacere fortasse poterat: at cum Philosophia hominum vitae utilissima sit, ad universorum animos fuit accommodanda, resque gravissimae, ut in omnium mentes facile influerent, cum hilaritate sermonis conjungendae. Quid enim crebrius videmus, quam ea, quae venuste atque eleganter mandantur litteris, in oculis omnium ac manibus esse? Quae vero ex eo genere tam libenter legimus

sit, ad universorum animos fuit accommodanda, resque gravissimae, ut in omnium mentes facile influerent, cum hilaritate sermonis conjungendae. Quid enim crebrius videmus, quam ea, quae venuste atque eleganter mandantur litteris, in oculis omnium ac manibus esse? Quae vero ex eo genere tam libenter legimus audiamus atque ediscimus, quam quae carminibus scripta sunt? Quod qui fieret, nisi Poetae potissimum ex eorum artis instituto delectationem praeseferrent? Sed ut illorum asperum atque austerum docendi genus improbamus,

institutione deflectere? Nam Veteres humanissimam artem non ad delectandum tantummodo (ut nunc ea abutimur) adhibuerunt; sed idcirco praeclare invenerunt, ut, quae maxime jucunditate traheret, eadem esset ad juvandum aptissima. Proinde seu Patriae commodum seu cujusquam rei utilitas postularet, et in Rebuspublicis constituendis et in condendis legibus et in popularium animis ad fortitudinem excitandis eam praesertim usurpaverunt. Eo consilio ipsam etiam Philosophiam carminibus et coli coeptam et mox traditam quis ignorat? Scimus primos fuisse Poetas, qui a feritate atque agresti victu

humanissimam artem non ad delectandum tantummodo (ut nunc ea abutimur) adhibuerunt; sed idcirco praeclare invenerunt, ut, quae maxime jucunditate traheret, eadem esset ad juvandum aptissima. Proinde seu Patriae commodum seu cujusquam rei utilitas postularet, et in Rebuspublicis constituendis et in condendis legibus et in popularium animis ad fortitudinem excitandis eam praesertim usurpaverunt. Eo consilio ipsam etiam Philosophiam carminibus et coli coeptam et mox traditam quis ignorat? Scimus primos fuisse Poetas, qui a feritate atque agresti victu revocassent homines ad morum praecepta

ad delectandum tantummodo (ut nunc ea abutimur) adhibuerunt; sed idcirco praeclare invenerunt, ut, quae maxime jucunditate traheret, eadem esset ad juvandum aptissima. Proinde seu Patriae commodum seu cujusquam rei utilitas postularet, et in Rebuspublicis constituendis et in condendis legibus et in popularium animis ad fortitudinem excitandis eam praesertim usurpaverunt. Eo consilio ipsam etiam Philosophiam carminibus et coli coeptam et mox traditam quis ignorat? Scimus primos fuisse Poetas, qui a feritate atque agresti victu revocassent homines ad morum praecepta atque ad vitae urbanioris

eam praesertim usurpaverunt. Eo consilio ipsam etiam Philosophiam carminibus et coli coeptam et mox traditam quis ignorat? Scimus primos fuisse Poetas, qui a feritate atque agresti victu revocassent homines ad morum praecepta atque ad vitae urbanioris cultum. Quae res propter vetustatem etiam in errorem fabulae traducta est; atque hinc fortasse nonnulli fuisse perhibentur, qui sono testudinis atque cantu et feras mansuefacerent, et saxa in muros urbis congregarent. Sed ut haec antiqua nimis omittamus, cum jam Graecia artium

Poetas, qui a feritate atque agresti victu revocassent homines ad morum praecepta atque ad vitae urbanioris cultum. Quae res propter vetustatem etiam in errorem fabulae traducta est; atque hinc fortasse nonnulli fuisse perhibentur, qui sono testudinis atque cantu et feras mansuefacerent, et saxa in muros urbis congregarent. Sed ut haec antiqua nimis omittamus, cum jam Graecia artium studiis maxime floreret, accepimus Parmenidem Xenophanem Empedoclem atque alios illius memoriae complures Philosophiam versibus conscripsisse. An

Parmenidem Xenophanem Empedoclem atque alios illius memoriae complures Philosophiam versibus conscripsisse. An vero putas Pythagoreos tam facile ac tam brevi tempore Philosophiam per omnem Italiam ac eam praecipue Italiae partem, quae Graecia Magna dicta est, divulgaturos fuisse, nisi hunc morem in his tractandis disciplinis ipsi potissimum tenuissent; quos traditum est adjecisse carminibus fides etiam atque cantus? Quae quidem praeclare eorum rationi convenire poterant, quippe qui ab Harmonia et numeris omnia repeterent. Verum horum omnium nulla pene monumenta ob longinquitatem temporum

eorum rationi convenire poterant, quippe qui ab Harmonia et numeris omnia repeterent. Verum horum omnium nulla pene monumenta ob longinquitatem temporum ad nos transmissa sunt. Unius extat, atque ad nos usque dimanavit Lucretii venustissimum opus; cujus eo libentius mentionem facio, quod eum in scribendo secutus sis ipse. Quem Musarum etiam minime studiosum non ad legendum trahant ea, quae ab ipso versibus sunt reddita? Cui non illa antiquioris sermonis urbanitas mire placeat? Ab Epicuro et ab Epicureis quae ante illum tradebantur, scimus propter incompositum dicendi genus non ab aliis

ab ipso versibus sunt reddita? Cui non illa antiquioris sermonis urbanitas mire placeat? Ab Epicuro et ab Epicureis quae ante illum tradebantur, scimus propter incompositum dicendi genus non ab aliis fere, nisi qui ab eadem disciplina essent, legi solita: nunc eorumdem cognoscendorum cui non ea in dicendo venustas mirificam cupiditatem excitat? Verumtamen, quo magis hanc in illo praestantiam admiramur, accidit, ut eo molestius feramus tantam elegantiam tam absurdis sententiis adhibitam esse, et quae optima erat ratio et praeclare ad juvandum instituta, eam opinionibus nequissimis

mire placeat? Ab Epicuro et ab Epicureis quae ante illum tradebantur, scimus propter incompositum dicendi genus non ab aliis fere, nisi qui ab eadem disciplina essent, legi solita: nunc eorumdem cognoscendorum cui non ea in dicendo venustas mirificam cupiditatem excitat? Verumtamen, quo magis hanc in illo praestantiam admiramur, accidit, ut eo molestius feramus tantam elegantiam tam absurdis sententiis adhibitam esse, et quae optima erat ratio et praeclare ad juvandum instituta, eam opinionibus nequissimis esse depravatam. Multa adhuc

erat ratio et praeclare ad juvandum instituta, eam opinionibus nequissimis esse depravatam. Multa adhuc hoc loco afferre possem, quibus et res graves atque utiles jucunde atque ornate oportere conscribi probarem, teque ostenderem optimam in scribendi iniisse viam, quod Philosophiam carminibus tradideris, neque mihi, quibus id confirmarem, et exemplorum copia et probatorum Virorum auctoritas deesset: sed ut in re non necessaria diutius non moror. Venio ad Philosophiae, quam pertractasti, genus. Ego cum hisce nostris temporibus

afferre possem, quibus et res graves atque utiles jucunde atque ornate oportere conscribi probarem, teque ostenderem optimam in scribendi iniisse viam, quod Philosophiam carminibus tradideris, neque mihi, quibus id confirmarem, et exemplorum copia et probatorum Virorum auctoritas deesset: sed ut in re non necessaria diutius non moror. Venio ad Philosophiae, quam pertractasti, genus. Ego cum hisce nostris temporibus Philosophiam a tot doctissimis Viris illustratam atque ornatam considero, cujus aptius quam Cartesii rationem versibus reddendam suscepisses, ex his omnibus video neminem. Nam

partem aliquam attigerint quam universam pertractarint, eadem satis esse potuissent Naturam rerum omnem persequenti. Quae vero a Cartesio traduntur, et seriem rerum omnem suppeditant, et nescio quomodo liberalius sunt dicta et versibus magis accommodata. Quid quod et Viri eximium ac singulare in Philosophiam meritum adjicere aliquid debuit, ut eum potissimum exornare velles. Fuit ille Princeps atque instaurator hujusmodi studiorum, atque e situ ac squalore in claritatem atque lucem has optimas disciplinas eduxit. Cujus quidem rei

et versibus magis accommodata. Quid quod et Viri eximium ac singulare in Philosophiam meritum adjicere aliquid debuit, ut eum potissimum exornare velles. Fuit ille Princeps atque instaurator hujusmodi studiorum, atque e situ ac squalore in claritatem atque lucem has optimas disciplinas eduxit. Cujus quidem rei laudem nunquam tantopere percipio, quam cum Philosophiae statum, qualis ante illum fuerit, recordor. Quae enim fuit ab iis, qui tum temporis eam professi sunt, ratio adhibita in hac rerum universitate consideranda atque

e situ ac squalore in claritatem atque lucem has optimas disciplinas eduxit. Cujus quidem rei laudem nunquam tantopere percipio, quam cum Philosophiae statum, qualis ante illum fuerit, recordor. Quae enim fuit ab iis, qui tum temporis eam professi sunt, ratio adhibita in hac rerum universitate consideranda atque investiganda Natura? An Experientiam, qua maxime res geri potuit, excoluerunt? At nefas (opinor) putaverunt religiosi homines tentare atque scrutari Naturam; proinde experimentis omnino pepercerunt. In scholis potius detenti sunt, ut causas rerum, quas

qui tum temporis eam professi sunt, ratio adhibita in hac rerum universitate consideranda atque investiganda Natura? An Experientiam, qua maxime res geri potuit, excoluerunt? At nefas (opinor) putaverunt religiosi homines tentare atque scrutari Naturam; proinde experimentis omnino pepercerunt. In scholis potius detenti sunt, ut causas rerum, quas ignorarent, ipsi fingerent, et disputando ac disserendo Naturae opera intelligerent, quae mehercule, nisi manibus contrectentur atque usurpentur oculis, nunquam cognoscuntur. Accedebat ad haec Unius auctoritas, cui omnium animi obsequebantur.

nunquam cognoscuntur. Accedebat ad haec Unius auctoritas, cui omnium animi obsequebantur. Erat hic velut positus Veri quaerendi finis, ut quae mens unius videre non potuisset, ea consequi jam se quisque desperaret. Proinde quid mirum, si effectum est his artibus, ut nihil tandiu procederent in rerum investigatione, imo ut paulatim obscurarent omnia et confunderent? Vidit enimvero Vir doctissimus patere latius Naturae amplitudinem, quam ut eam unius mens omnem capere posset; proinde hujusmodi circumscriptos rationi fines repudiavit, sustulit, abjecit: eam autem iniit Veri quaerendi

fecissent, quando Philosophia potissimum vigeret. Etenim brevi tempore fere una haec aetas nostra plura vidit, quam antea multarum aetatum serie cognita fuerint. Quae ego omnia si uni eidemque Cartesio accepta refero, non temere id mihi quidem videor facere. Ut enim solemus, quidquid terrarum in orbis circumnavigatione aliorum industria ac labore compertum est, eis tribuere, qui primi incredibili ausu Oceanum praetergressi novas terras ac regiones compererunt; eodem jure arbitror, quidquid in Philosophia aliorum opera mox cognovimus, eum sibi vindicare posse, qui veri inquirendi aperuit

accepta refero, non temere id mihi quidem videor facere. Ut enim solemus, quidquid terrarum in orbis circumnavigatione aliorum industria ac labore compertum est, eis tribuere, qui primi incredibili ausu Oceanum praetergressi novas terras ac regiones compererunt; eodem jure arbitror, quidquid in Philosophia aliorum opera mox cognovimus, eum sibi vindicare posse, qui veri inquirendi aperuit viam caeteris, et facem praetulit. Plura de Cartesio libenter dicerem, si aut ulla ejus laudibus per me fieri posset accessio, aut non vererer, ne, si uberius de illo

aut non vererer, ne, si uberius de illo dicerem, viderer idcirco id facere, ut amplior inde pars laudis tanquam cum illo communicatae tibi redundare possit. Nam ego quidem semper duxi non exiguum esse meritum eorum, qui, quae ab aliis sapienter sunt inventae, ita reddere possint, ut in communem usum ea derivent; et si utilitate rem metiamur, eos fere aeque ac doctrinae Auctores ipsos benemereri de bonis artibus. Sed horum qualiscumque sit laus (neque enim quidquam affirmare ausim, ne tua causa facere videar), eam quidem omnem eximie ac singulariter a te comparatam esse

(neque enim quidquam affirmare ausim, ne tua causa facere videar), eam quidem omnem eximie ac singulariter a te comparatam esse existimo. Tanquam enim ex adytis Philosophiae ad omnium utilitatem optimas disciplinas eduxisti. Nam cum in tanta luce res obscuriores collocaveris, severioribus tantam elegantiam conciliaveris; ea, quae tantummodo mentibus eorum, qui gravioribus studiis detineri solent, hactenus erant reservata, transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam

tantummodo mentibus eorum, qui gravioribus studiis detineri solent, hactenus erant reservata, transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam arbitratum esse res tam impeditas tamque difficiles tam aperte ac dilucide dici potuisse. Quae enim in soluta oratione, atque ubi verborum quae rebus accommodata sint in promtu est copia, non satis commode ac vix clare dicuntur, eadem et carminibus et breviter atque ita perspicue sunt a te reddita, ut non ab iis, qui rem fuse ac copiose agunt, plura desideres. Hujusmodi esse censeo, quaecumque de

hactenus erant reservata, transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam arbitratum esse res tam impeditas tamque difficiles tam aperte ac dilucide dici potuisse. Quae enim in soluta oratione, atque ubi verborum quae rebus accommodata sint in promtu est copia, non satis commode ac vix clare dicuntur, eadem et carminibus et breviter atque ita perspicue sunt a te reddita, ut non ab iis, qui rem fuse ac copiose agunt, plura desideres. Hujusmodi esse censeo, quaecumque de Metaphysicis rebus libro primo tradita sunt: ubi, quidquid de

Quid quod non eadem res a te solum dilucide, sed venuste etiam ac satis splendide sunt dicta. Etsi enim non ambitiose res excolantur, neque temere positi apparatus redundent; inest tamen suus rei cuique cultus atque adhibitus comis quidam ac simplex decor, ut facile Lucretii rationem in scribendo assecutum te esse quis possit agnoscere. Elucent vero aliquando inter doctrinam ac severiores sententias apte positi quidam hilariores atque amoeniores ornatus, qui videntur animum reficere et reddere ad caetera

praecipua proficiscitur commendatio, facillime sis ipse consecuturus: cum enim gravissimae disciplinae venustatem adjunxeris, arbitror fore, ut eos, qui hisce rebus non tenentur, si minus rerum ipsarum dignitas atque utilitas, ipsa certe jucunditas trahat: ii vero, qui versari in his doctrinis solent, fortasse a severioribus studiis ad haec hilariora non gravate animum traducent. Quod cum abunde satis, ut auguror, successerint, velim, ut non hanc praeteritorum tibi studiorum mercedem tanquam ac metam constitutam existimes, sed proposito veluti praemio ad novos te cursus

tibi studiorum mercedem tanquam ac metam constitutam existimes, sed proposito veluti praemio ad novos te cursus excitari putes, et si me auctore ad quidpiam non aegre te conferas, potissimum suadeam, ut quoniam exoratus jam est Apollo, praesentesque sunt Musae, continuo earum favore uti pergens in aliud hujusmodi argumentum laborem impendere non abnuas, et Nevvtonianam etiam Philosophiam ad Musarum modos transferre aggrediaris. Novi equidem et quanta sit operis difficultas, et quam pene sit desperandum ea versibus assequi posse, quae nonnisi Mathematicorum sermone expediri videmus; sed

ad Musarum modos transferre aggrediaris. Novi equidem et quanta sit operis difficultas, et quam pene sit desperandum ea versibus assequi posse, quae nonnisi Mathematicorum sermone expediri videmus; sed facit, ut te horter ipsamet rei tam arduae praestantia ac magnitudo; et ex eo, quod hactenus in quamplurimis fere aeque difficilioribus praestitisti, conjiciens, idem etiam in hoc praestare te posse confido. Ne tamen imparati ad rem veniant, qui haec legent, atque ut omnium rerum seriem non explicatam (secus enim commentario opus

et quam pene sit desperandum ea versibus assequi posse, quae nonnisi Mathematicorum sermone expediri videmus; sed facit, ut te horter ipsamet rei tam arduae praestantia ac magnitudo; et ex eo, quod hactenus in quamplurimis fere aeque difficilioribus praestitisti, conjiciens, idem etiam in hoc praestare te posse confido. Ne tamen imparati ad rem veniant, qui haec legent, atque ut omnium rerum seriem non explicatam (secus enim commentario opus esset) sed indicatam praevideant, Argumenta ad singulos libros tuos scribere volui;

nihil admixtum habet, aut ab Orthodoxa Fide alienum, aut a recta morum sancte inctituendorum ratione. Censeo itaque, denuo illud sic auctum publici juris fieri posse, si ita videatur eidem Reverendissimo P. Mag. Romae in Coenobio SS. XII. Apost. III. Non. Dec.MDCCXLVI. Fr. Laurentius Savorini M. C. IMPRIMATUR Si

Ad Naturam rerum explicandam accedens auspicatur Opus ab invocatione Divinae SAPIENTIAE, per quam, quidquid est, factum ordinatumque est: pergit deinde nuncupare libros suos Nobilibus atque Eruditis Viris, quibuscum sibi eorumdem studiorum consuetudo intercedebat: in quotidianis enim congressionibus simul Mathematicis et Philosophicis disciplinis operam dabant: quin, ut fatetur ipse illi iidem auctores ei fuerunt, ut hanc sibi conscribendae versibus Philosophiae provinciam sumeret. A versu 72. ad versum 106. totius Operis Argumentum

iidem auctores ei fuerunt, ut hanc sibi conscribendae versibus Philosophiae provinciam sumeret. A versu 72. ad versum 106. totius Operis Argumentum breviter proponit; et Cartesium, cujus rationes sequitur, laudat. Tum rem ipsam aggresius, antequam aliquid certi in Philosophia statuatur, de rebus omnibus dubitationem instituit: ut ita Mentem ab erroribus et praejudicatis opinionibus, quae vel ob aetatis imbecillitatem vel ob temeritatem in judicando atque alia hujusmodi obrepserunt, purgemus. Mox ad comparandam rerum cognitionem veniens ea proposita Veri

proponit; et Cartesium, cujus rationes sequitur, laudat. Tum rem ipsam aggresius, antequam aliquid certi in Philosophia statuatur, de rebus omnibus dubitationem instituit: ut ita Mentem ab erroribus et praejudicatis opinionibus, quae vel ob aetatis imbecillitatem vel ob temeritatem in judicando atque alia hujusmodi obrepserunt, purgemus. Mox ad comparandam rerum cognitionem veniens ea proposita Veri quaerendi via, ut a notis ad ignota procedatur, a versu 353. hoc sibi certum indubitatumque primo occurrere ait: Ego cogito, ergo sum; et quoniam non alia de causa sibi

Naturam Deum esse, proinde ipsum existere, Unum esse sine partibus, Immutabilem, cui denique summa sint omnia, quaecumque ipsi attribui necesse est. A versu 657. Corporum existentiam probat ex eo, quod eorum speciebus afficitur Animus; propterea suum Animum alligatum esse uni corpori, in qua conjunctione Hominis naturam positam esse affirmat; praeter se alios etiam esse Homines ex eorum cogitationes nobiscum in sermone communicatis deducit. Mundum creatum esse a Deo, cui uni per se esse convenit, ab eoque servari atque administrari demonstrat a versu 829. pravasque de

attribui necesse est. A versu 657. Corporum existentiam probat ex eo, quod eorum speciebus afficitur Animus; propterea suum Animum alligatum esse uni corpori, in qua conjunctione Hominis naturam positam esse affirmat; praeter se alios etiam esse Homines ex eorum cogitationes nobiscum in sermone communicatis deducit. Mundum creatum esse a Deo, cui uni per se esse convenit, ab eoque servari atque administrari demonstrat a versu 829. pravasque de Natura, Fortuna, et Fato opiniones tollit, eosque arguit, qui a rerum gubernatione Deum amovent: quos refellens ad Animorum

ab eoque servari atque administrari demonstrat a versu 829. pravasque de Natura, Fortuna, et Fato opiniones tollit, eosque arguit, qui a rerum gubernatione Deum amovent: quos refellens ad Animorum immortalitatem demonstrandam deducitur a versu 1194. Cum enim Animi naturam in cogitatione sitam esse, Corporis vero in extensione probet, ex ejusdem Corporis dissolutione Animum, qui simplex sit, disolvi atque interire non posse concludit; aliisque id argumentis confirmat ad versum 1349. Deinde respondet iis, qui sibi objicere possint, Animum pro

a versu 829. pravasque de Natura, Fortuna, et Fato opiniones tollit, eosque arguit, qui a rerum gubernatione Deum amovent: quos refellens ad Animorum immortalitatem demonstrandam deducitur a versu 1194. Cum enim Animi naturam in cogitatione sitam esse, Corporis vero in extensione probet, ex ejusdem Corporis dissolutione Animum, qui simplex sit, disolvi atque interire non posse concludit; aliisque id argumentis confirmat ad versum 1349. Deinde respondet iis, qui sibi objicere possint, Animum pro varia corporis affectione varie affici,

varie affici, proinde illius interitu interiturum: explicat legem conjunctionis inter Animum et Corpus, qua, quomodo altero affecto alterum allici oporteat, sancitum sit; ubi et Leibnizii Harmoniam praestabilitam exponit ac rejicit; dataque opportunitate in ejusdem Entia, ut vocat, simplicia, atque in alia breviter digreditur. Infert a versu 1513. quasdam in nobis affectiones et ad Animum et ad Corpus pertinere, ut sunt praesertim eae, quae a sensibus proficiscuntur: Corpus nempe in iis tantum moveri, Animum percipere. Propria vero esse

explicat legem conjunctionis inter Animum et Corpus, qua, quomodo altero affecto alterum allici oporteat, sancitum sit; ubi et Leibnizii Harmoniam praestabilitam exponit ac rejicit; dataque opportunitate in ejusdem Entia, ut vocat, simplicia, atque in alia breviter digreditur. Infert a versu 1513. quasdam in nobis affectiones et ad Animum et ad Corpus pertinere, ut sunt praesertim eae, quae a sensibus proficiscuntur: Corpus nempe in iis tantum moveri, Animum percipere. Propria vero esse Animi velle atque intelligere, amare summum

altero affecto alterum allici oporteat, sancitum sit; ubi et Leibnizii Harmoniam praestabilitam exponit ac rejicit; dataque opportunitate in ejusdem Entia, ut vocat, simplicia, atque in alia breviter digreditur. Infert a versu 1513. quasdam in nobis affectiones et ad Animum et ad Corpus pertinere, ut sunt praesertim eae, quae a sensibus proficiscuntur: Corpus nempe in iis tantum moveri, Animum percipere. Propria vero esse Animi velle atque intelligere, amare summum Bonum necessario atque expetere, contra summum malum odio habere atque

rejicit; dataque opportunitate in ejusdem Entia, ut vocat, simplicia, atque in alia breviter digreditur. Infert a versu 1513. quasdam in nobis affectiones et ad Animum et ad Corpus pertinere, ut sunt praesertim eae, quae a sensibus proficiscuntur: Corpus nempe in iis tantum moveri, Animum percipere. Propria vero esse Animi velle atque intelligere, amare summum Bonum necessario atque expetere, contra summum malum odio habere atque aversari; ad caetera, quae media sunt, vel expetenda vel fugienda liberum esse suoque arbitratu moveri; innatas ei quoque esse

culpa primorum Parentum nos esse corruptos corporique nimis addictos deflet, statumque eorum, ante quam a Deo descivissent, describit. LIBRI SECUNDI ARGUMENTUM Nihil Homini jucundius esse ait, quam in caelestium rerum contemplatione versari. De Mundi dispositione se acturum pollicitus praemitit explicationem naturae corporis, quae in hoc sita est, ut in longum latum et profundum extendatur; proinde et spatium; cui triplex semper hujusmodi dimensio convenit, a corpore non differre afferit:

LIBRI SECUNDI ARGUMENTUM Nihil Homini jucundius esse ait, quam in caelestium rerum contemplatione versari. De Mundi dispositione se acturum pollicitus praemitit explicationem naturae corporis, quae in hoc sita est, ut in longum latum et profundum extendatur; proinde et spatium; cui triplex semper hujusmodi dimensio convenit, a corpore non differre afferit: quamobrem vacuum omne a rebus excludit. Quo pacto res in Pleno moveri possint, explicat; ubi et corpora sine ullo termino secari posse

LIBRI SECUNDI ARGUMENTUM Nihil Homini jucundius esse ait, quam in caelestium rerum contemplatione versari. De Mundi dispositione se acturum pollicitus praemitit explicationem naturae corporis, quae in hoc sita est, ut in longum latum et profundum extendatur; proinde et spatium; cui triplex semper hujusmodi dimensio convenit, a corpore non differre afferit: quamobrem vacuum omne a rebus excludit. Quo pacto res in Pleno moveri possint, explicat; ubi et corpora sine ullo termino secari posse ostendit. A Versu

dispositione se acturum pollicitus praemitit explicationem naturae corporis, quae in hoc sita est, ut in longum latum et profundum extendatur; proinde et spatium; cui triplex semper hujusmodi dimensio convenit, a corpore non differre afferit: quamobrem vacuum omne a rebus excludit. Quo pacto res in Pleno moveri possint, explicat; ubi et corpora sine ullo termino secari posse ostendit. A Versu 270. agit de motu, cujus quantitatem semper in rebus servari probat. Naturae Leges quibus moventur corpora considerat: harum Primam ait esse. Corpus in illo semper statu, in quo semel

spatium; cui triplex semper hujusmodi dimensio convenit, a corpore non differre afferit: quamobrem vacuum omne a rebus excludit. Quo pacto res in Pleno moveri possint, explicat; ubi et corpora sine ullo termino secari posse ostendit. A Versu 270. agit de motu, cujus quantitatem semper in rebus servari probat. Naturae Leges quibus moventur corpora considerat: harum Primam ait esse. Corpus in illo semper statu, in quo semel positum sit, permanere, donec ab externa causa ab eo removeatur: Alteram, Corpus, dum movetur, recta linea moveri oportere, nisi occursu aliorum corporum

omne a rebus excludit. Quo pacto res in Pleno moveri possint, explicat; ubi et corpora sine ullo termino secari posse ostendit. A Versu 270. agit de motu, cujus quantitatem semper in rebus servari probat. Naturae Leges quibus moventur corpora considerat: harum Primam ait esse. Corpus in illo semper statu, in quo semel positum sit, permanere, donec ab externa causa ab eo removeatur: Alteram, Corpus, dum movetur, recta linea moveri oportere, nisi occursu aliorum corporum deflectatur: Tertiam demum, Corpus, dum in alterum incidit, tantum motus illi impertiri, quantum de suo

Quo pacto res in Pleno moveri possint, explicat; ubi et corpora sine ullo termino secari posse ostendit. A Versu 270. agit de motu, cujus quantitatem semper in rebus servari probat. Naturae Leges quibus moventur corpora considerat: harum Primam ait esse. Corpus in illo semper statu, in quo semel positum sit, permanere, donec ab externa causa ab eo removeatur: Alteram, Corpus, dum movetur, recta linea moveri oportere, nisi occursu aliorum corporum deflectatur: Tertiam demum, Corpus, dum in alterum incidit, tantum motus illi impertiri, quantum de suo amittit. His praemissis a

quibus moventur corpora considerat: harum Primam ait esse. Corpus in illo semper statu, in quo semel positum sit, permanere, donec ab externa causa ab eo removeatur: Alteram, Corpus, dum movetur, recta linea moveri oportere, nisi occursu aliorum corporum deflectatur: Tertiam demum, Corpus, dum in alterum incidit, tantum motus illi impertiri, quantum de suo amittit. His praemissis a Vers. 418. ad Siderum cursus explicandos venit; eorum magnitudines primo considerat; deinde intervalla atque ornidem, quo inter se locata sunt. Siderum inerrantium distantias nos metiri non posse

Solem fixum immotumque esse, vi vero sua caeli partes, quas fluidas ait, circa se rotare; proinde innatantes hoc fluenti aethere Planetas circumagi; Terram quoque eodem impetu raptam ferri. Viciniores Soli partes celerius, remotiores vero tardius, ut in vorticibus sit, moveri; propterea, ut quique ei propior Planetarum est, citius orbes suos peragere. Saturno quoqoe Jovi ac Terrae suam vim suosque peculiares vortices esse; illum quinque Satellites, Jovem vero quatuor obire: medium quoque Saturnum orbe quodam suspenso circum tanquam annulo

Reliquis item Planetis suos esse posse Satellites, imo et fixis Sideribus suos Planetas suspicatur. Postremo Terrae, praeter motum quo circa Solem agitur, inesse etiam alterum, quo ipsa circa se vertitur; illo Annum, hoc Diem fieri. A vers. 783. varias lucus et figurae mutitiones in Luna explicat. Tum ut Lunae et Solis defectus demonstret, annuum Terrae circa Solem motae cursum per duodecim Eclipticae signa describit. Orbem, quem Luna suo motu conficit, ab Eclipticae via variae hinc atque inde declinare ostendit, proinde ab hoc orbe Eclipticam intersecari in duobus

mutitiones in Luna explicat. Tum ut Lunae et Solis defectus demonstret, annuum Terrae circa Solem motae cursum per duodecim Eclipticae signa describit. Orbem, quem Luna suo motu conficit, ab Eclipticae via variae hinc atque inde declinare ostendit, proinde ab hoc orbe Eclipticam intersecari in duobus punctis, qui vocantur Nodi. Fit itaque Lunae defectus, cum ea e regione Solis in Nodo vel prope Nodum versatur, terra interposita umbram in eam projiciente: Sol vero deficit, cum Luna item in Nodo radios ejus interjecta nobis intercipit. Ab ignorantia hujusmodi causarum proficisci

circa Solem motae cursum per duodecim Eclipticae signa describit. Orbem, quem Luna suo motu conficit, ab Eclipticae via variae hinc atque inde declinare ostendit, proinde ab hoc orbe Eclipticam intersecari in duobus punctis, qui vocantur Nodi. Fit itaque Lunae defectus, cum ea e regione Solis in Nodo vel prope Nodum versatur, terra interposita umbram in eam projiciente: Sol vero deficit, cum Luna item in Nodo radios ejus interjecta nobis intercipit. Ab ignorantia hujusmodi causarum proficisci superstitiosas et pravas de rebus opiniones, pluribus exemplis docet. Umbram Terrae, cum minor

describit. Orbem, quem Luna suo motu conficit, ab Eclipticae via variae hinc atque inde declinare ostendit, proinde ab hoc orbe Eclipticam intersecari in duobus punctis, qui vocantur Nodi. Fit itaque Lunae defectus, cum ea e regione Solis in Nodo vel prope Nodum versatur, terra interposita umbram in eam projiciente: Sol vero deficit, cum Luna item in Nodo radios ejus interjecta nobis intercipit. Ab ignorantia hujusmodi causarum proficisci superstitiosas et pravas de rebus opiniones, pluribus exemplis docet. Umbram Terrae, cum minor haec sit Sole, progrediendo usque minui, neque ad Martem

via variae hinc atque inde declinare ostendit, proinde ab hoc orbe Eclipticam intersecari in duobus punctis, qui vocantur Nodi. Fit itaque Lunae defectus, cum ea e regione Solis in Nodo vel prope Nodum versatur, terra interposita umbram in eam projiciente: Sol vero deficit, cum Luna item in Nodo radios ejus interjecta nobis intercipit. Ab ignorantia hujusmodi causarum proficisci superstitiosas et pravas de rebus opiniones, pluribus exemplis docet. Umbram Terrae, cum minor haec sit Sole, progrediendo usque minui, neque ad Martem pervenire posse: tandem Solem interjectu Lunae non

causarum proficisci superstitiosas et pravas de rebus opiniones, pluribus exemplis docet. Umbram Terrae, cum minor haec sit Sole, progrediendo usque minui, neque ad Martem pervenire posse: tandem Solem interjectu Lunae non omnibus Terrae partibus obscurari; contra Lunam omnibus aeque inconspicuam in defectu reddi ad vers. 972. disserit. Diende ad Axem Eclipticae inclinari Axem Terrae; atque hunc semper sibi parallelum esse, ubicumque loci Terra sit; inde varias anni tempestates fieri explicat. A vers. 1085. ex diurno Terrae in Ortum motu Sidera converti in

Lunam omnibus aeque inconspicuam in defectu reddi ad vers. 972. disserit. Diende ad Axem Eclipticae inclinari Axem Terrae; atque hunc semper sibi parallelum esse, ubicumque loci Terra sit; inde varias anni tempestates fieri explicat. A vers. 1085. ex diurno Terrae in Ortum motu Sidera converti in Occasum nobis apparere: Martem viciniorem interdum remotiorem: Venerem quoque et Mercurium nunc citeriorem, nunc ulteriorem esse. His subjungitur directionum stationum et regressionum Planetarum ad vers. 1157. explicatio. Tum non obstare diurno Terrae

in defectu reddi ad vers. 972. disserit. Diende ad Axem Eclipticae inclinari Axem Terrae; atque hunc semper sibi parallelum esse, ubicumque loci Terra sit; inde varias anni tempestates fieri explicat. A vers. 1085. ex diurno Terrae in Ortum motu Sidera converti in Occasum nobis apparere: Martem viciniorem interdum remotiorem: Venerem quoque et Mercurium nunc citeriorem, nunc ulteriorem esse. His subjungitur directionum stationum et regressionum Planetarum ad vers. 1157. explicatio. Tum non obstare diurno Terrae motui lapsus corporum deorsum

Solis vorticem circumdare, quot aequales globi medium globum circumtangere possunt: his ordinem siderum secundi Honoris superaddi, atque ita deinceps ad vers. 1420. A calestium rerum contemplatione ad Terrae figuram explicandam devenit; illam rotundam esse, et ex ejus umbra in disco Lunae, cum haec deficit, observata, et ex siderum elevatione et depressione pro vario regionum situ, et ex aliis hujusmodi argumentis pronunciat. Non decernit vero, an sphaerica prorsus sit, an ad sphaeroidis potius longae vel latae figuram accedat. Tum Terrae in quinque Zonas divisionem

esse, et ex ejus umbra in disco Lunae, cum haec deficit, observata, et ex siderum elevatione et depressione pro vario regionum situ, et ex aliis hujusmodi argumentis pronunciat. Non decernit vero, an sphaerica prorsus sit, an ad sphaeroidis potius longae vel latae figuram accedat. Tum Terrae in quinque Zonas divisionem peragit: inter Perioecos Antoecos et Antipodas diserimina explicat. Demum a vers. 1575. Terrae totius partitionem, et regionum ac marium descriptionem ad finem usque persequitur.

LIBRI TERTII ARGUMENTUM GALLIAM ob multa laudat, ob id vero praesertim, quod ea Cartesium tulerit, cujus etiam laudes ad Vers. 63. persequitur. Post descriptam in libro superiori Mundi hujus dispositionem, causas ejus et principia se traditurum in hoc promittit: et quamvis exortum Mundi nulla primordia antecesserint, cum a Deo is statim perfecte atque absolute conditus fuerit; tamen permagni referre ait, quibus a primordiis proditurus fuisset, ut omnia,

LIBRI TERTII ARGUMENTUM GALLIAM ob multa laudat, ob id vero praesertim, quod ea Cartesium tulerit, cujus etiam laudes ad Vers. 63. persequitur. Post descriptam in libro superiori Mundi hujus dispositionem, causas ejus et principia se traditurum in hoc promittit: et quamvis exortum Mundi nulla primordia antecesserint, cum a Deo is statim perfecte atque absolute conditus fuerit; tamen permagni referre ait, quibus a primordiis proditurus fuisset, ut omnia, quae in eo nunc fiunt, rite peragantur, exquirere. A versu. 132. igitur

superiori Mundi hujus dispositionem, causas ejus et principia se traditurum in hoc promittit: et quamvis exortum Mundi nulla primordia antecesserint, cum a Deo is statim perfecte atque absolute conditus fuerit; tamen permagni referre ait, quibus a primordiis proditurus fuisset, ut omnia, quae in eo nunc fiunt, rite peragantur, exquirere. A versu. 132. igitur haec habet: Materies omnis, ex qua haec rerum universitas componitur, fuit initio divisia in innumerabiles particulas, quae et seorsim circa se ipsas et simul circa puncta quaedam motae fuerunt; unde tot Vortices, quot

statim perfecte atque absolute conditus fuerit; tamen permagni referre ait, quibus a primordiis proditurus fuisset, ut omnia, quae in eo nunc fiunt, rite peragantur, exquirere. A versu. 132. igitur haec habet: Materies omnis, ex qua haec rerum universitas componitur, fuit initio divisia in innumerabiles particulas, quae et seorsim circa se ipsas et simul circa puncta quaedam motae fuerunt; unde tot Vortices, quot erant ea puncta, effecti. Rotatu particularum circa se ipsas angulos atteri, easque in sphaerularum figuras reduci oportuit: quod vero vacaret inter globos, id particulas

habet: Materies omnis, ex qua haec rerum universitas componitur, fuit initio divisia in innumerabiles particulas, quae et seorsim circa se ipsas et simul circa puncta quaedam motae fuerunt; unde tot Vortices, quot erant ea puncta, effecti. Rotatu particularum circa se ipsas angulos atteri, easque in sphaerularum figuras reduci oportuit: quod vero vacaret inter globos, id particulas attritu excisas replere. Jam duo hinc Elementa rerum suppetunt: Primum, minutiores illae ex attritu angulorum. Partes: Alterum, ipsi Globi. Tertium quoque crassius minusque motui accommodatum debere constare ex

quod vero vacaret inter globos, id particulas attritu excisas replere. Jam duo hinc Elementa rerum suppetunt: Primum, minutiores illae ex attritu angulorum. Partes: Alterum, ipsi Globi. Tertium quoque crassius minusque motui accommodatum debere constare ex eo deducit, quod tria corporum genera in rebus animadvertimus, lucida nempe, pellucida, et opaca. Ubi primi Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non

attritu angulorum. Partes: Alterum, ipsi Globi. Tertium quoque crassius minusque motui accommodatum debere constare ex eo deducit, quod tria corporum genera in rebus animadvertimus, lucida nempe, pellucida, et opaca. Ubi primi Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non recedunt tamen, cum superiores semper impedimento sint in ferioribus: in quo particularum effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse

Partes: Alterum, ipsi Globi. Tertium quoque crassius minusque motui accommodatum debere constare ex eo deducit, quod tria corporum genera in rebus animadvertimus, lucida nempe, pellucida, et opaca. Ubi primi Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non recedunt tamen, cum superiores semper impedimento sint in ferioribus: in quo particularum effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse positam. Tum a

accommodatum debere constare ex eo deducit, quod tria corporum genera in rebus animadvertimus, lucida nempe, pellucida, et opaca. Ubi primi Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non recedunt tamen, cum superiores semper impedimento sint in ferioribus: in quo particularum effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse positam. Tum a Vers. 210. declarat unius Vorticis polum contigui Vorticis

et opaca. Ubi primi Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non recedunt tamen, cum superiores semper impedimento sint in ferioribus: in quo particularum effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse positam. Tum a Vers. 210. declarat unius Vorticis polum contigui Vorticis Eclipticae obversum esse; proinde primi Elementi materies elabens (potest enim ea per sphaerularum intervalia exitus sibi viam

Elementi copia repletis Pilarum intervallis superavit, hanc redundantem in axem, cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedendi habent; cum in gyrum moveantur, majorem vim a medio Vortice recedent habent; non recedunt tamen, cum superiores semper impedimento sint in ferioribus: in quo particularum effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse positam. Tum a Vers. 210. declarat unius Vorticis polum contigui Vorticis Eclipticae obversum esse; proinde primi Elementi materies elabens (potest enim ea per sphaerularum intervalia exitus sibi viam reperire) per

effugere contendentium nisu naturam lucis ait esse positam. Tum a Vers. 210. declarat unius Vorticis polum contigui Vorticis Eclipticae obversum esse; proinde primi Elementi materies elabens (potest enim ea per sphaerularum intervalia exitus sibi viam reperire) per unius Eclipticam in alterius polos influit. Ea, ubi per polum utrumque largius immissa in medium confluit, subito occursu moveri simul celeriter et rotari debet; hinc Astrum in centro gignitur: nonnunquam vero neque id in axis medio fieri, neque in ipso axe perstare demonstratur; hinc Excentricos circa Astrum orbes

Vers. 210. declarat unius Vorticis polum contigui Vorticis Eclipticae obversum esse; proinde primi Elementi materies elabens (potest enim ea per sphaerularum intervalia exitus sibi viam reperire) per unius Eclipticam in alterius polos influit. Ea, ubi per polum utrumque largius immissa in medium confluit, subito occursu moveri simul celeriter et rotari debet; hinc Astrum in centro gignitur: nonnunquam vero neque id in axis medio fieri, neque in ipso axe perstare demonstratur; hinc Excentricos circa Astrum orbes a Vortics materie ipsique innatantibus Planetis confici: fors id

esse; proinde primi Elementi materies elabens (potest enim ea per sphaerularum intervalia exitus sibi viam reperire) per unius Eclipticam in alterius polos influit. Ea, ubi per polum utrumque largius immissa in medium confluit, subito occursu moveri simul celeriter et rotari debet; hinc Astrum in centro gignitur: nonnunquam vero neque id in axis medio fieri, neque in ipso axe perstare demonstratur; hinc Excentricos circa Astrum orbes a Vortics materie ipsique innatantibus Planetis confici: fors id etiam a Vorticum figura pendere ad ellipticam accedente propter aliorum inaequalem Vorticum

(potest enim ea per sphaerularum intervalia exitus sibi viam reperire) per unius Eclipticam in alterius polos influit. Ea, ubi per polum utrumque largius immissa in medium confluit, subito occursu moveri simul celeriter et rotari debet; hinc Astrum in centro gignitur: nonnunquam vero neque id in axis medio fieri, neque in ipso axe perstare demonstratur; hinc Excentricos circa Astrum orbes a Vortics materie ipsique innatantibus Planetis confici: fors id etiam a Vorticum figura pendere ad ellipticam accedente propter aliorum inaequalem Vorticum ad latera compressionem. Porro proximiores

intervalia exitus sibi viam reperire) per unius Eclipticam in alterius polos influit. Ea, ubi per polum utrumque largius immissa in medium confluit, subito occursu moveri simul celeriter et rotari debet; hinc Astrum in centro gignitur: nonnunquam vero neque id in axis medio fieri, neque in ipso axe perstare demonstratur; hinc Excentricos circa Astrum orbes a Vortics materie ipsique innatantibus Planetis confici: fors id etiam a Vorticum figura pendere ad ellipticam accedente propter aliorum inaequalem Vorticum ad latera compressionem. Porro proximiores centro particulas ab Astri

ratio ad finem usque Vorticis non perseverat; ibi enim extremas ocyus paulo inferioribus moveri, et utrasque aequali mole constare ostendit. Deinde a Vers. 337. Tertii Elementi naturam explicare pergens hanc confici docet ex primi Elementi particulis inter se complicatis, atque in crassiorem excrescentibus molem, quae per globorum intervalla transiens in Striae figuram conformatur. Iners ea materies in polos redigitur; inde per axem in Astrum pervenit, eique maculas offundit. Hae idcirco in Sole observantur: atque ex earum

paulo inferioribus moveri, et utrasque aequali mole constare ostendit. Deinde a Vers. 337. Tertii Elementi naturam explicare pergens hanc confici docet ex primi Elementi particulis inter se complicatis, atque in crassiorem excrescentibus molem, quae per globorum intervalla transiens in Striae figuram conformatur. Iners ea materies in polos redigitur; inde per axem in Astrum pervenit, eique maculas offundit. Hae idcirco in Sole observantur: atque ex earum Soli inhaerentium conversione Solem quoque circa se converti deductur.

Tertii Elementi naturam explicare pergens hanc confici docet ex primi Elementi particulis inter se complicatis, atque in crassiorem excrescentibus molem, quae per globorum intervalla transiens in Striae figuram conformatur. Iners ea materies in polos redigitur; inde per axem in Astrum pervenit, eique maculas offundit. Hae idcirco in Sole observantur: atque ex earum Soli inhaerentium conversione Solem quoque circa se converti deductur. Hujusmodi maculas diu non permanere, sed alias absumi, alias rursus generari videmus; hinc sit, ut

pergens hanc confici docet ex primi Elementi particulis inter se complicatis, atque in crassiorem excrescentibus molem, quae per globorum intervalla transiens in Striae figuram conformatur. Iners ea materies in polos redigitur; inde per axem in Astrum pervenit, eique maculas offundit. Hae idcirco in Sole observantur: atque ex earum Soli inhaerentium conversione Solem quoque circa se converti deductur. Hujusmodi maculas diu non permanere, sed alias absumi, alias rursus generari videmus; hinc sit, ut Solis lux interdum valde imminatur,

inter se complicatis, atque in crassiorem excrescentibus molem, quae per globorum intervalla transiens in Striae figuram conformatur. Iners ea materies in polos redigitur; inde per axem in Astrum pervenit, eique maculas offundit. Hae idcirco in Sole observantur: atque ex earum Soli inhaerentium conversione Solem quoque circa se converti deductur. Hujusmodi maculas diu non permanere, sed alias absumi, alias rursus generari videmus; hinc sit, ut Solis lux interdum valde imminatur, et nonnulla fixa sidera aliquando nobis prorsus

Haec ad Vers. 551. Si quando vero ea crassior materies Astrum densissime circumtexerit, et ejus Vorticis motus elanguescet, et a fortiori vi finitimi Vorticis una cum Astro abripietur: hinc Cometam esse ait, cum abreptum hoc Astrum ita compactum est, ut vim habeat ex alio Vortice in alium elabendi. Multorum hoc loco de Cometis sententiae referuntur ad. Vers. 733. Quod si minus solidis contextum sit maculis Astrum, ut in alio Vortice alicubi cum ejus circumfluente materia libretur, hoc Planetam esse stato circuitu permeantem asserit. Haec est Planetarum nostri

vi finitimi Vorticis una cum Astro abripietur: hinc Cometam esse ait, cum abreptum hoc Astrum ita compactum est, ut vim habeat ex alio Vortice in alium elabendi. Multorum hoc loco de Cometis sententiae referuntur ad. Vers. 733. Quod si minus solidis contextum sit maculis Astrum, ut in alio Vortice alicubi cum ejus circumfluente materia libretur, hoc Planetam esse stato circuitu permeantem asserit. Haec est Planetarum nostri Vorticis origo. Quoniam vero in Planetis et Cometis inclusum macularum crustis primum Elementum agitatur adhuc, et torquetur, hi quoque circa se agi

hoc loco de Cometis sententiae referuntur ad. Vers. 733. Quod si minus solidis contextum sit maculis Astrum, ut in alio Vortice alicubi cum ejus circumfluente materia libretur, hoc Planetam esse stato circuitu permeantem asserit. Haec est Planetarum nostri Vorticis origo. Quoniam vero in Planetis et Cometis inclusum macularum crustis primum Elementum agitatur adhuc, et torquetur, hi quoque circa se agi debent, et converti: hinc diurna Terrae circa se conversio: Lunam quoque semel circa se revolvi, dum periodum peragit suam, observari ait. Terrae vero axis ad Eclipticam idcirco

hinc diurna Terrae circa se conversio: Lunam quoque semel circa se revolvi, dum periodum peragit suam, observari ait. Terrae vero axis ad Eclipticam idcirco inclinatur, quia directionem sui eandem conservat, quae illi fuit, ante quam Tellus a Solis absorberetur Vortice. Demum errorum, qui in Planetis et praesertim in Luna servantur, retionem reddit. A vers. 946. de corporum Gravitate agit, cujus causam repetit a globulis secundi Elementi a centro motus, quod idem Terrae centrum est, recedere nitentibus, et caetera corpora deorsum renovato semper impulsu trudentibus:

circa se conversio: Lunam quoque semel circa se revolvi, dum periodum peragit suam, observari ait. Terrae vero axis ad Eclipticam idcirco inclinatur, quia directionem sui eandem conservat, quae illi fuit, ante quam Tellus a Solis absorberetur Vortice. Demum errorum, qui in Planetis et praesertim in Luna servantur, retionem reddit. A vers. 946. de corporum Gravitate agit, cujus causam repetit a globulis secundi Elementi a centro motus, quod idem Terrae centrum est, recedere nitentibus, et caetera corpora deorsum renovato semper impulsu trudentibus: idcirco enim ea lapsus suos per

et caetera corpora deorsum renovato semper impulsu trudentibus: idcirco enim ea lapsus suos per quadrata temporum accelerant: imo et Terrae rotunda figura prodit ab hujusmodi particulis eam circumundique prementibus. Gravitatem corporibus minorem sub Aequatore, quam sub Polis esse a celeriori in his, in illo tardiori Pendulorum motu deprehendi ait; idque ea de causa fieri, quod sub Aequatore major terrestrium corporum ex diurna Terrae conversione motus plus gravitatis detrahat, quam sub Polis. Tum a vers. 1077. cur corpora alia aquis innatent, alia iis submergantur,

caetera corpora deorsum renovato semper impulsu trudentibus: idcirco enim ea lapsus suos per quadrata temporum accelerant: imo et Terrae rotunda figura prodit ab hujusmodi particulis eam circumundique prementibus. Gravitatem corporibus minorem sub Aequatore, quam sub Polis esse a celeriori in his, in illo tardiori Pendulorum motu deprehendi ait; idque ea de causa fieri, quod sub Aequatore major terrestrium corporum ex diurna Terrae conversione motus plus gravitatis detrahat, quam sub Polis. Tum a vers. 1077. cur corpora alia aquis innatent, alia iis submergantur, demonstrat; et

motus plus gravitatis detrahat, quam sub Polis. Tum a vers. 1077. cur corpora alia aquis innatent, alia iis submergantur, demonstrat; et motus piscium sursum deorsumque explicat. Corpora tantum sub aquis amittere ponderis, ait, quantum par aquae moles habet gravitatis: hinc diversam in variis liquoribus gravitatem itemque in solidis deprehendi posse. Demum Vectis exemplo corpora valde gravia facile moveri ad Vers. 1214. ostenditur. Nunc ad Magnetis vim explicandam transiens haec habet: quoniam ab uno Terrae polo in alterum striata materies perpetuo fluit, cadem per

sub Polis. Tum a vers. 1077. cur corpora alia aquis innatent, alia iis submergantur, demonstrat; et motus piscium sursum deorsumque explicat. Corpora tantum sub aquis amittere ponderis, ait, quantum par aquae moles habet gravitatis: hinc diversam in variis liquoribus gravitatem itemque in solidis deprehendi posse. Demum Vectis exemplo corpora valde gravia facile moveri ad Vers. 1214. ostenditur. Nunc ad Magnetis vim explicandam transiens haec habet: quoniam ab uno Terrae polo in alterum striata materies perpetuo fluit, cadem per Magnetis corpus viam sibi accommodatam

par aquae moles habet gravitatis: hinc diversam in variis liquoribus gravitatem itemque in solidis deprehendi posse. Demum Vectis exemplo corpora valde gravia facile moveri ad Vers. 1214. ostenditur. Nunc ad Magnetis vim explicandam transiens haec habet: quoniam ab uno Terrae polo in alterum striata materies perpetuo fluit, cadem per Magnetis corpus viam sibi accommodatam facile invenit; idque pervadendo ad polum suo cursu dirigit; quin imo egrediendo et regrediendo parvum vorticem circa idem, ut circa Terram, conficit. Hinc infertur, cur Magnes a Magnete, ut varie alter

idque pervadendo ad polum suo cursu dirigit; quin imo egrediendo et regrediendo parvum vorticem circa idem, ut circa Terram, conficit. Hinc infertur, cur Magnes a Magnete, ut varie alter alteri obversus est, nunc trahatur, nunc rejiciatur. Porro si ferrum Magneti admoveatur, ab hoc fluens materia in illo sibi meatus construit: unde et ferrum a Magnete tactum in Polum convertitur, et cum juxta situm est, ab illo trahitur. Hoc loco aliorum etiam corporum vim Electricam explicat. Quae omnia ad versum 1615. persequitur. Jam ex supra

et regrediendo parvum vorticem circa idem, ut circa Terram, conficit. Hinc infertur, cur Magnes a Magnete, ut varie alter alteri obversus est, nunc trahatur, nunc rejiciatur. Porro si ferrum Magneti admoveatur, ab hoc fluens materia in illo sibi meatus construit: unde et ferrum a Magnete tactum in Polum convertitur, et cum juxta situm est, ab illo trahitur. Hoc loco aliorum etiam corporum vim Electricam explicat. Quae omnia ad versum 1615. persequitur. Jam ex supra constitutis principiis manant variae corporum affectiones:

motu repetendum est. Tum a versu 1741. unde corpora alia humida et liquentia sint, alia dura, quaedam vero pellucida, quaedam opaca fuse declarat. Postremo corpora a corporibus non alio docet differre, quam diversa partium, quibus componuntur, dispositione. Sub finem digrediens Metalla in praeposteros usus converti damnat, et nimiam hominum in conquirendis divitiis anxietatem redarguit. LIBRI QUATRI ARGUMENTUM SE jam medii Operis labore perfunctum cogitatio ***

corpora alia humida et liquentia sint, alia dura, quaedam vero pellucida, quaedam opaca fuse declarat. Postremo corpora a corporibus non alio docet differre, quam diversa partium, quibus componuntur, dispositione. Sub finem digrediens Metalla in praeposteros usus converti damnat, et nimiam hominum in conquirendis divitiis anxietatem redarguit. LIBRI QUATRI ARGUMENTUM SE jam medii Operis labore perfunctum cogitatio *** quae adhuc pertractanda restant, ait animum

fluido excitari. Protinus, ut aquae aeris et ignis, de quibus hoc libro acturus est, utilitates commemoravit, singillatim eorum naturam explicare a Ver. 84. aggreditur. Aquam igitur docet laevibus oblongis ac flexibilibus particulis constare; proinde facile fluere, et madefacere corpora, et in vapores resolvi, tum in planitiem se componere, et aeque undique librari. Porro a vers. 180. cur Maris aquae salibus corrupta sit, inquirit; et cur eadem fluat ac refluat, hanc affert explicationem: ut in fluminum alveis, ubi a pontium mole coarctantur, undae celerius effluunt; sic in

Protinus, ut aquae aeris et ignis, de quibus hoc libro acturus est, utilitates commemoravit, singillatim eorum naturam explicare a Ver. 84. aggreditur. Aquam igitur docet laevibus oblongis ac flexibilibus particulis constare; proinde facile fluere, et madefacere corpora, et in vapores resolvi, tum in planitiem se componere, et aeque undique librari. Porro a vers. 180. cur Maris aquae salibus corrupta sit, inquirit; et cur eadem fluat ac refluat, hanc affert explicationem: ut in fluminum alveis, ubi a pontium mole coarctantur, undae celerius effluunt; sic in Terrae Vortice, ubi

flexibilibus particulis constare; proinde facile fluere, et madefacere corpora, et in vapores resolvi, tum in planitiem se componere, et aeque undique librari. Porro a vers. 180. cur Maris aquae salibus corrupta sit, inquirit; et cur eadem fluat ac refluat, hanc affert explicationem: ut in fluminum alveis, ubi a pontium mole coarctantur, undae celerius effluunt; sic in Terrae Vortice, ubi Luna suo corpore iter fluenti aetheris materiae arctavit, ea materies vi connitens per impeditiorem viam subjectas Oceani aquas premit, simulque Terram paulum illa impressione repellit: hinc in

in vapores resolvi, tum in planitiem se componere, et aeque undique librari. Porro a vers. 180. cur Maris aquae salibus corrupta sit, inquirit; et cur eadem fluat ac refluat, hanc affert explicationem: ut in fluminum alveis, ubi a pontium mole coarctantur, undae celerius effluunt; sic in Terrae Vortice, ubi Luna suo corpore iter fluenti aetheris materiae arctavit, ea materies vi connitens per impeditiorem viam subjectas Oceani aquas premit, simulque Terram paulum illa impressione repellit: hinc in oppositis Terrae partibus fluere Maria necesse est, refluere vero, cum Luna ab

ut in fluminum alveis, ubi a pontium mole coarctantur, undae celerius effluunt; sic in Terrae Vortice, ubi Luna suo corpore iter fluenti aetheris materiae arctavit, ea materies vi connitens per impeditiorem viam subjectas Oceani aquas premit, simulque Terram paulum illa impressione repellit: hinc in oppositis Terrae partibus fluere Maria necesse est, refluere vero, cum Luna ab illo loco digreditur. Et quoniam Orbis Vorticis Terrae ellipticus est, cum Luna in graciliore ejus parte (quod in Oppositionibus et in Conjunctionibus fit) versatur, arctam per se viam magis obstruens solito majores

ea materies vi connitens per impeditiorem viam subjectas Oceani aquas premit, simulque Terram paulum illa impressione repellit: hinc in oppositis Terrae partibus fluere Maria necesse est, refluere vero, cum Luna ab illo loco digreditur. Et quoniam Orbis Vorticis Terrae ellipticus est, cum Luna in graciliore ejus parte (quod in Oppositionibus et in Conjunctionibus fit) versatur, arctam per se viam magis obstruens solito majores Aestus efficit, praefertim in Aequinoctiis vi Solis accedente. Aestus hujusmodi maxime sub proximis Aequatori locis, qua Lunae est via, contingunt; et quo quaeque

impeditiorem viam subjectas Oceani aquas premit, simulque Terram paulum illa impressione repellit: hinc in oppositis Terrae partibus fluere Maria necesse est, refluere vero, cum Luna ab illo loco digreditur. Et quoniam Orbis Vorticis Terrae ellipticus est, cum Luna in graciliore ejus parte (quod in Oppositionibus et in Conjunctionibus fit) versatur, arctam per se viam magis obstruens solito majores Aestus efficit, praefertim in Aequinoctiis vi Solis accedente. Aestus hujusmodi maxime sub proximis Aequatori locis, qua Lunae est via, contingunt; et quo quaeque magis ab illo distant Maria,

Oceani aquas premit, simulque Terram paulum illa impressione repellit: hinc in oppositis Terrae partibus fluere Maria necesse est, refluere vero, cum Luna ab illo loco digreditur. Et quoniam Orbis Vorticis Terrae ellipticus est, cum Luna in graciliore ejus parte (quod in Oppositionibus et in Conjunctionibus fit) versatur, arctam per se viam magis obstruens solito majores Aestus efficit, praefertim in Aequinoctiis vi Solis accedente. Aestus hujusmodi maxime sub proximis Aequatori locis, qua Lunae est via, contingunt; et quo quaeque magis ab illo distant Maria, minus agitari oportet.

fluere Maria necesse est, refluere vero, cum Luna ab illo loco digreditur. Et quoniam Orbis Vorticis Terrae ellipticus est, cum Luna in graciliore ejus parte (quod in Oppositionibus et in Conjunctionibus fit) versatur, arctam per se viam magis obstruens solito majores Aestus efficit, praefertim in Aequinoctiis vi Solis accedente. Aestus hujusmodi maxime sub proximis Aequatori locis, qua Lunae est via, contingunt; et quo quaeque magis ab illo distant Maria, minus agitari oportet. A vers: 298. tres affert de Fontium origine Philosophorum sententias; primam, quam refellit, eorum,

proximis Aequatori locis, qua Lunae est via, contingunt; et quo quaeque magis ab illo distant Maria, minus agitari oportet. A vers: 298. tres affert de Fontium origine Philosophorum sententias; primam, quam refellit, eorum, qui maris aquam terrae insinuatam, ejusque purgatam meatibus in Fontes derivant; alteram asserentium eandem maris aquam in cavos terrae sinus illapsam ejus calore in vapores resolvi, qui post relictis salibus in guttas revertuntur, et manant in Fontes; tertiam quae pluviis et solutis nivibus Fontium originem refert: huic potissimum assentitur, eamque

et quo quaeque magis ab illo distant Maria, minus agitari oportet. A vers: 298. tres affert de Fontium origine Philosophorum sententias; primam, quam refellit, eorum, qui maris aquam terrae insinuatam, ejusque purgatam meatibus in Fontes derivant; alteram asserentium eandem maris aquam in cavos terrae sinus illapsam ejus calore in vapores resolvi, qui post relictis salibus in guttas revertuntur, et manant in Fontes; tertiam quae pluviis et solutis nivibus Fontium originem refert: huic potissimum assentitur, eamque

minus agitari oportet. A vers: 298. tres affert de Fontium origine Philosophorum sententias; primam, quam refellit, eorum, qui maris aquam terrae insinuatam, ejusque purgatam meatibus in Fontes derivant; alteram asserentium eandem maris aquam in cavos terrae sinus illapsam ejus calore in vapores resolvi, qui post relictis salibus in guttas revertuntur, et manant in Fontes; tertiam quae pluviis et solutis nivibus Fontium originem refert: huic potissimum assentitur, eamque plurimis probat argumentis. His subjungitur a

tres affert de Fontium origine Philosophorum sententias; primam, quam refellit, eorum, qui maris aquam terrae insinuatam, ejusque purgatam meatibus in Fontes derivant; alteram asserentium eandem maris aquam in cavos terrae sinus illapsam ejus calore in vapores resolvi, qui post relictis salibus in guttas revertuntur, et manant in Fontes; tertiam quae pluviis et solutis nivibus Fontium originem refert: huic potissimum assentitur, eamque plurimis probat argumentis. His subjungitur a vers. 543. Nubium Pluviarum Nivis

Philosophorum sententias; primam, quam refellit, eorum, qui maris aquam terrae insinuatam, ejusque purgatam meatibus in Fontes derivant; alteram asserentium eandem maris aquam in cavos terrae sinus illapsam ejus calore in vapores resolvi, qui post relictis salibus in guttas revertuntur, et manant in Fontes; tertiam quae pluviis et solutis nivibus Fontium originem refert: huic potissimum assentitur, eamque plurimis probat argumentis. His subjungitur a vers. 543. Nubium Pluviarum Nivis Grandinis et Roris explicatio.

subjungitur a vers. 543. Nubium Pluviarum Nivis Grandinis et Roris explicatio. Aërem, de quo a vers. 726. pergit dicere, tenuibus quibusdam et flexibilibus silis ait componi; hinc fluidum esse, et, si comprimatur, conniti, ut se restituat, ac dilatet. Hujusmodi Elastica vis in aliis etiam corporibus explicatur: hoc loco Sclopetum, ut vocant, Pneumaticum, et Boyli machina deferibitur, et pleraque eorum, quae in ea ad probandam vim aeris experimenta siunt, afferuntur. A vers. 919. Aëri quoque gravitatem inesse suam probat ex aqua in tubis

quibusdam et flexibilibus silis ait componi; hinc fluidum esse, et, si comprimatur, conniti, ut se restituat, ac dilatet. Hujusmodi Elastica vis in aliis etiam corporibus explicatur: hoc loco Sclopetum, ut vocant, Pneumaticum, et Boyli machina deferibitur, et pleraque eorum, quae in ea ad probandam vim aeris experimenta siunt, afferuntur. A vers. 919. Aëri quoque gravitatem inesse suam probat ex aqua in tubis suspensa, et ab illo extra premente sustentata; idque ad vers. 994. Mox de Ventis agit: illos ipsum Aërem fluentem esse, eumque fluere, cum vel

Elastica vis in aliis etiam corporibus explicatur: hoc loco Sclopetum, ut vocant, Pneumaticum, et Boyli machina deferibitur, et pleraque eorum, quae in ea ad probandam vim aeris experimenta siunt, afferuntur. A vers. 919. Aëri quoque gravitatem inesse suam probat ex aqua in tubis suspensa, et ab illo extra premente sustentata; idque ad vers. 994. Mox de Ventis agit: illos ipsum Aërem fluentem esse, eumque fluere, cum vel a Solis calore, vel a vaporibus agitatur, ostendit. Ventorum nomina et plagas designat; et cur quidam certis lucis statisque

esse, eumque fluere, cum vel a Solis calore, vel a vaporibus agitatur, ostendit. Ventorum nomina et plagas designat; et cur quidam certis lucis statisque temporibus flent, atque alia hujusmodi ad Vers. 1244. demonstrat. Reliquum jam est, ut Ignis natura declaretur: hanc sitam esse docet in celeri ac perturbato primi Elementi motu corporum particulas dissolventis et abripientis: facile porro explicatur, cur affusa aqua Calx farveat, et cur silex chalybe et ligna lignis percussa scintillas emittant. Fraeterea Ignem a Solis radiis vitrea lente aut speculo

Fraeterea Ignem a Solis radiis vitrea lente aut speculo concavo collectis excitari asserit. Tum a Vers. 1401. Pulveris pyrii compositionem ejusque, cum accenditur, vires persequitur. Ab hoc propter similitudinem pertransit ad Tonitru Fulguris et Fulminis causas exquirendas, in quibus ad Vers. 1538. immoratur. Haec excipit Ignium, quos vocant Fatuos, atque hujusmodi aliorum explicatio. A Vers. 1564. ad Vers. 1624. Aurora Borealis describitur, ejusque causa repetitur a Solis atmosphaera, quae ubi longius procurrens Terrae Vorticem

immoratur. Haec excipit Ignium, quos vocant Fatuos, atque hujusmodi aliorum explicatio. A Vers. 1564. ad Vers. 1624. Aurora Borealis describitur, ejusque causa repetitur a Solis atmosphaera, quae ubi longius procurrens Terrae Vorticem contingit, ab ejus correpta impetu in polos projicitur, ubi a Sole collustrata apparet. Demum Ignes sub terra produci ait; hinc a plerisque montibus flammas eructari, et terram persaepe tremere deducit; variosque terra subversae anno MDCLXVII. VIII. Id. Apr. non inelegantem

anno MDCLXVII. VIII. Id. Apr. non inelegantem descriptionem. LIBRI QUINTI ARGUMENTUM CUM Divina Mens in rebus omnibus, quas condidit, eluceat, atque animo conspici a nobis possit, nihil tamen ait magis, quam Hominem claram atque expressam ejus imaginem exhibere. Toto itaque hoc libro Hominis naturam consideraturus jam ab ejus generatione atque exortu incipit: idque a vers. 65. ad 116.

quas condidit, eluceat, atque animo conspici a nobis possit, nihil tamen ait magis, quam Hominem claram atque expressam ejus imaginem exhibere. Toto itaque hoc libro Hominis naturam consideraturus jam ab ejus generatione atque exortu incipit: idque a vers. 65. ad 116. Tum Animam in cerebro locat, unde per totum corpus nervorum propagines diffunduntur, per quos ipsa corpus impellit ac movet, et externarum rerum admonetur. Accedunt et spiritus, quos Animales vocant, qui de purgatiori sanguine effecti totum corpus pervadunt celeriter, ac mobilitant, rerumque species in

Animam in cerebro locat, unde per totum corpus nervorum propagines diffunduntur, per quos ipsa corpus impellit ac movet, et externarum rerum admonetur. Accedunt et spiritus, quos Animales vocant, qui de purgatiori sanguine effecti totum corpus pervadunt celeriter, ac mobilitant, rerumque species in cerebrum deferunt, in eoque imprimunt. Ab horum spirituum varietate, et diversa cerebri fibrarum constitutione diversi sunt Hominum mores et ingenia; unde et singulae aetates Hominis inter se praecipue differunt. A vers. 248. praeteritorum nos reminisci docet propter spirituum

unde per totum corpus nervorum propagines diffunduntur, per quos ipsa corpus impellit ac movet, et externarum rerum admonetur. Accedunt et spiritus, quos Animales vocant, qui de purgatiori sanguine effecti totum corpus pervadunt celeriter, ac mobilitant, rerumque species in cerebrum deferunt, in eoque imprimunt. Ab horum spirituum varietate, et diversa cerebri fibrarum constitutione diversi sunt Hominum mores et ingenia; unde et singulae aetates Hominis inter se praecipue differunt. A vers. 248. praeteritorum nos reminisci docet propter spirituum excursum per impressa rerum

in eoque imprimunt. Ab horum spirituum varietate, et diversa cerebri fibrarum constitutione diversi sunt Hominum mores et ingenia; unde et singulae aetates Hominis inter se praecipue differunt. A vers. 248. praeteritorum nos reminisci docet propter spirituum excursum per impressa rerum in cerebro vestigia; itemque a saepe repetitio eorum per nervos transitu agendi aliquid facilitatem a nobis acquiri: ubi de labrorum ac linguae ad loquendum et de nervorum ac musculorum ad progrediendum apto motu disserit. A versu 345. vigilare nos ait, cum spirituum copia nervos omnes

ad res percipiendas excitat; iisdem deficientibus delassari et somno corripi; somniare vero ob eorum incertum perturbatumque per cerebrum motum ab illis quoque capitis morbos, vertigines, virium defectum, atque insaniam saepe oriri ad vers. 450. docet. Famem deinde et sitim et ciborum in stomacho concoctionem, et, quo pacto corporis partes nutriantur, explicat; ac circuitionem sanguinis describit. Ad sensus delapsus a vers. 520. ad vers. 621. disputat, nobis eos a Natura datos esse non ad veritates rerum cognoscendas, sed ad tuendum conservandumque corpus

nobis eos a Natura datos esse non ad veritates rerum cognoscendas, sed ad tuendum conservandumque corpus (facile enim et compendiaria quadam via de rebus, quae vel obesse vel prodesse possint, nos admonent). Tum de iis seorsum acturus, primo Tactum, qui per totum corpus diffunditur, progigni docet in extima cute, a qua motus per nervos ad ipsius Animae sedem defertur. Affert hoc loco doloris et voluptatis discrimen, et hujusmodi alia. A vers. 704. ad 748. Gustum praecipue in linguae fibris collocat, variasque saporum species enumerat. Porro ad Olfactum transiens agit de Odoribus,

nos admonent). Tum de iis seorsum acturus, primo Tactum, qui per totum corpus diffunditur, progigni docet in extima cute, a qua motus per nervos ad ipsius Animae sedem defertur. Affert hoc loco doloris et voluptatis discrimen, et hujusmodi alia. A vers. 704. ad 748. Gustum praecipue in linguae fibris collocat, variasque saporum species enumerat. Porro ad Olfactum transiens agit de Odoribus, qui vel in perpetuo particularum certis e corporibus est luxu, vel in varia aeris eorum meatus pervadentis dispositione constitunt. Cum igitur interiorem narium membranam illi

cute, a qua motus per nervos ad ipsius Animae sedem defertur. Affert hoc loco doloris et voluptatis discrimen, et hujusmodi alia. A vers. 704. ad 748. Gustum praecipue in linguae fibris collocat, variasque saporum species enumerat. Porro ad Olfactum transiens agit de Odoribus, qui vel in perpetuo particularum certis e corporibus est luxu, vel in varia aeris eorum meatus pervadentis dispositione constitunt. Cum igitur interiorem narium membranam illi percellunt, propagatus ad cerebrum usque hujusmodi motus convenientem in Anima sensum excitat. A vers. 796.

hoc loco doloris et voluptatis discrimen, et hujusmodi alia. A vers. 704. ad 748. Gustum praecipue in linguae fibris collocat, variasque saporum species enumerat. Porro ad Olfactum transiens agit de Odoribus, qui vel in perpetuo particularum certis e corporibus est luxu, vel in varia aeris eorum meatus pervadentis dispositione constitunt. Cum igitur interiorem narium membranam illi percellunt, propagatus ad cerebrum usque hujusmodi motus convenientem in Anima sensum excitat. A vers. 796. sonum qui Auditus fibras percutit, nihil aliud esse, quam celeres aeris

ad Olfactum transiens agit de Odoribus, qui vel in perpetuo particularum certis e corporibus est luxu, vel in varia aeris eorum meatus pervadentis dispositione constitunt. Cum igitur interiorem narium membranam illi percellunt, propagatus ad cerebrum usque hujusmodi motus convenientem in Anima sensum excitat. A vers. 796. sonum qui Auditus fibras percutit, nihil aliud esse, quam celeres aeris fremitus probat. Ejus reflexione ac repulsu Echo et vocalem Tubam explicat. Lentiore hujusmodi fremitu sonum ait fieri graviorem, eodem frequentiore acutiorem; ex utroque autem

reflexio et refractio. Ob refractionis radiorum rationem et remus sub undis videtur fractus, et sidera suos exortus anticipare, obitusque postponere; neque illa eo, quo apparent, loci revera sunt: tum convexis transmissi radii vitris colliguntur, concavis disperguntur. Per reflexionem vero res in speculo repraesentantur, in eoque tantum ultra, quantum sunt citra, videntur. Inde quoque oriuntur Colores: candida apparent enim corpora, quae omnes in omnem partem radios reflectunt; nigra contra, quae paucissimos: et cum lucis elementa a corporibus reflexa pro varia eorum superficie varie

refractionis radiorum rationem et remus sub undis videtur fractus, et sidera suos exortus anticipare, obitusque postponere; neque illa eo, quo apparent, loci revera sunt: tum convexis transmissi radii vitris colliguntur, concavis disperguntur. Per reflexionem vero res in speculo repraesentantur, in eoque tantum ultra, quantum sunt citra, videntur. Inde quoque oriuntur Colores: candida apparent enim corpora, quae omnes in omnem partem radios reflectunt; nigra contra, quae paucissimos: et cum lucis elementa a corporibus reflexa pro varia eorum superficie varie circa se rotentur, et

neque illa eo, quo apparent, loci revera sunt: tum convexis transmissi radii vitris colliguntur, concavis disperguntur. Per reflexionem vero res in speculo repraesentantur, in eoque tantum ultra, quantum sunt citra, videntur. Inde quoque oriuntur Colores: candida apparent enim corpora, quae omnes in omnem partem radios reflectunt; nigra contra, quae paucissimos: et cum lucis elementa a corporibus reflexa pro varia eorum superficie varie circa se rotentur, et moveantur, variis corpora perfundi Coloribus necesse est. Hic Newtoni quoque de Coloribus rationem breviter declarat. Post quaedam de

eorum superficie varie circa se rotentur, et moveantur, variis corpora perfundi Coloribus necesse est. Hic Newtoni quoque de Coloribus rationem breviter declarat. Post quaedam de Iride, nonnulla de Halonibus, et de Pareliis ad vers. 1430. habet. His explicatis de Oculi structura agit. In intima ejus membrana, quam Retinam vocant, res exteriores ait pingi, atque exprimi, velut pignuntur in obserate domus interiore pariete, vel in objecta charta radiis per lentem vitream transmissis: ea figura per nervum Opticum cerebrum Animae sedem concuti, Animamque percipere. Porro cognosces,

Hic Newtoni quoque de Coloribus rationem breviter declarat. Post quaedam de Iride, nonnulla de Halonibus, et de Pareliis ad vers. 1430. habet. His explicatis de Oculi structura agit. In intima ejus membrana, quam Retinam vocant, res exteriores ait pingi, atque exprimi, velut pignuntur in obserate domus interiore pariete, vel in objecta charta radiis per lentem vitream transmissis: ea figura per nervum Opticum cerebrum Animae sedem concuti, Animamque percipere. Porro cognosces, cur quidam, praesertim Senes, propriora minus distincte videant, nonnulli contra remotiora: et quo

breviter declarat. Post quaedam de Iride, nonnulla de Halonibus, et de Pareliis ad vers. 1430. habet. His explicatis de Oculi structura agit. In intima ejus membrana, quam Retinam vocant, res exteriores ait pingi, atque exprimi, velut pignuntur in obserate domus interiore pariete, vel in objecta charta radiis per lentem vitream transmissis: ea figura per nervum Opticum cerebrum Animae sedem concuti, Animamque percipere. Porro cognosces, cur quidam, praesertim Senes, propriora minus distincte videant, nonnulli contra remotiora: et quo pacto rerum, quas tuemur, distantias

omnibusque proinde obeundun esse. LIBRI SEXTI ARGUMENTUM NATURA rerum hactenus explicata ad Morum doctrinam transit; atque ut in re maxime necessaria, et quae magis nostra referat, quam omnium extra positarum rerum cognitio, SAPIENTIAM iterum invocat Justitae ac Legum Magistram. Deinde a versu 26. ad 465. haec habet. Nobis, ne vagi atque incerti in rebus temere circumferamur, necesse est esse a Deo propositum

rerum hactenus explicata ad Morum doctrinam transit; atque ut in re maxime necessaria, et quae magis nostra referat, quam omnium extra positarum rerum cognitio, SAPIENTIAM iterum invocat Justitae ac Legum Magistram. Deinde a versu 26. ad 465. haec habet. Nobis, ne vagi atque incerti in rebus temere circumferamur, necesse est esse a Deo propositum et constitutum aliquem ultimum bonorum Finem, ad quem nostra omnia referamus, quemque unum ex omnibus expetamus. Hujumsmodi summi Boni desiderium experimur esse ita nobis insitum. Ut ab ejus quaerendi studio averti et cessare

Videmus vero erroribus variis plerosque decipi: aliis Divitas frandi esse, quibusdam Honioes, nonnullis Potentiam, plerisque Gloriam, multis Voluptatem; quod hujusmodi rebus, quas quique concupiscunt, adeptis se beatos fore putent. Ita sit, ut in quaerendo Bono illusi a recto tramite deflectant, cum in rebus non summis summum Bonum collocent, idemque natura sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum

Divitas frandi esse, quibusdam Honioes, nonnullis Potentiam, plerisque Gloriam, multis Voluptatem; quod hujusmodi rebus, quas quique concupiscunt, adeptis se beatos fore putent. Ita sit, ut in quaerendo Bono illusi a recto tramite deflectant, cum in rebus non summis summum Bonum collocent, idemque natura sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit,

multis Voluptatem; quod hujusmodi rebus, quas quique concupiscunt, adeptis se beatos fore putent. Ita sit, ut in quaerendo Bono illusi a recto tramite deflectant, cum in rebus non summis summum Bonum collocent, idemque natura sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id

sua simplex atque unum sejungant quodammodo ac dividant. Igitur cum in hisce rebus illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id plene assequi, in eoque acquiescere non valemus: interim tamen relicta nobis hic est quaedam etsi non perfecta Beatitudo, quae in fana mente ac tranquilla sita est. His latius explicatis, nostrorum Actuum, quos ad ultimum Finem

illud a nobis inveniri non possit, oportet deum ipsum ultimum esse Bonorum Finem, et cum nobis unum expetendum proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id plene assequi, in eoque acquiescere non valemus: interim tamen relicta nobis hic est quaedam etsi non perfecta Beatitudo, quae in fana mente ac tranquilla sita est. His latius explicatis, nostrorum Actuum, quos ad ultimum Finem dirigere nos oportet, naturam ad vers. 572. considerat; tum Regulam, ac

cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id plene assequi, in eoque acquiescere non valemus: interim tamen relicta nobis hic est quaedam etsi non perfecta Beatitudo, quae in fana mente ac tranquilla sita est. His latius explicatis, nostrorum Actuum, quos ad ultimum Finem dirigere nos oportet, naturam ad vers. 572. considerat; tum Regulam, ac normam, ad quam eos componere debemus, ait esse aeternam supremae Rationis Legem, a qua Naturae Lex manavit:

metu cohiberi; proinde humanas leges esse constitutas. A vers. 886. ad 1114. de Affectibus, quantum ad Mores ipsos referri possint, agens contra Stoicos disputat, qui omnes Affectus esse malos afferebant, animi proinde morbos appellabant. Porro Virtutis definitionem, ejusque partitionem in Prudentiam, Justitiam, Fortitudinem, et Temperantiam tradit; et sejunctim singulas ad vers. 1988. fusius describit. Tum ut Virtutibus ait honcitari animos atque ornari, ita foedari contra ac corrumpi

creatas res convertimur: peccata non esse paria: ea ab errore mentis proficisci: cum enim alicujus boni specie repente quis percellitur, suam assensionem non usque eo cohibet, donec rem eam perspiciat mens, atque ex omni parte consideret, et expetendane sit, an vitanda, definiat; sed praeceps ruit in illud, quod semel Boni speciem praesetulit, et judicium mentis antevertit. Tandem rebus omnibus perpensis hoc vere sapientis esse statuit, ac firmat, in hoc mortalis vitae cursu in id, quod Summum atque Aeternum est, operam omnem impendere.

non usque eo cohibet, donec rem eam perspiciat mens, atque ex omni parte consideret, et expetendane sit, an vitanda, definiat; sed praeceps ruit in illud, quod semel Boni speciem praesetulit, et judicium mentis antevertit. Tandem rebus omnibus perpensis hoc vere sapientis esse statuit, ac firmat, in hoc mortalis vitae cursu in id, quod Summum atque Aeternum est, operam omnem impendere.

rem eam perspiciat mens, atque ex omni parte consideret, et expetendane sit, an vitanda, definiat; sed praeceps ruit in illud, quod semel Boni speciem praesetulit, et judicium mentis antevertit. Tandem rebus omnibus perpensis hoc vere sapientis esse statuit, ac firmat, in hoc mortalis vitae cursu in id, quod Summum atque Aeternum est, operam omnem impendere.

1  Terrarum Caelique potens atque uberis alma
2  Naturae Genitrix, magnum, SAPIENTIA, Numen;
3  Quam Pater haud aevo nec majestate secundam
4  Edidit aeterna foecundae in imagine mentis
5  Progeniem; per te causae et sua semina rebus
6  Seminibusque suus vigor et vis indita vitae:
7  Tu Dea, tu pulchri Ratio ordinis, omnia nectis
8  Mensuris elementa

32  Tempore, cum te ipsam non per simulacra, sed ore,
33  Qualis es, attoniti claro spectabimus ore.
34  Affore tanta equidem speramus gaudia nobis:
35  Sed, te dum rebus longe speculamur in ipsis,
36  Tota tibi quoniam paret, quam pandere versu
37  Aggredior, Natura; tuo mihi Numine praesens,
38  Quo sine nil oritur, neque pulchrum et amabile quidquam est,
39  Adsis;

praesens,
38  Quo sine nil oritur, neque pulchrum et amabile quidquam est,
39  Adsis; pectus et hoc veris rationibus imple
40  Illabens, facilisque tuum da, Diva, leporem
41  Versibus in nostris, conor quos pangere magnis
42  SORGORUM de Gente Viris: hos inclita tollit
43  Nobilitas, his ingenium divinius, et mens
44  Rerum notitiis praefulget i omnibus, omni
45  Hos

sanguine claro
61  RAGNIADUM, ingenuas Musarum exculte per artes,
62  Egregii Juvenes animos intendite vestros,
63  Ut rerum occultas penitus convisere causas
64  Possitis, nostro quas in sermone solemus
65  Saepe acri studio vigilique inquirere mente.
66  Quamquam ego non vobis ignota edicere pergo.
67  Nam quid rebus in his ignotum est denique vobis?
68  Sed, quia

penitus convisere causas
64  Possitis, nostro quas in sermone solemus
65  Saepe acri studio vigilique inquirere mente.
66  Quamquam ego non vobis ignota edicere pergo.
67  Nam quid rebus in his ignotum est denique vobis?
68  Sed, quia difficile est (praesertim cum sit agendum
69  Multa aliis verbis, quam quae sibi vindicat usus)
70  Versibus illustrare nova atque obscura reperta,

72   Et jam, docta Cohors, tibi protinus ipse, quod instat,
73  Cunctarum incipiam rationem evolvere rerum,
74  Principio inquirens, quae sensu et mente videntur
75  Esse in Natura, num sint? tum quodque quid extet?
76  Quid Deus, atque Animus, quid Corpora? Et unde coorta
77  Et quibus a causis, et qua ratione? vacantes
78  Tu tamen his adhibe dictis aures animumque;

corde abolere parabant.
99  Ille audax bellum contra non aere nec armis,
100  Aut quibus infestum monstris purgaverat Orbem
101  Claviger Alcides, aut Diva quibus jaculatrix
102  Usa in montiferos Phoebo cum fratre Gigantes;
103  Sed rationum illud suscepit pondere, et ipsa
104  Naturae specie, dum veri luce corusca
105  Fulgurat, et caecae praepandit lumina menti.

Naturae specie, dum veri luce corusca
105  Fulgurat, et caecae praepandit lumina menti.

106   Hujus ego servata legens vestigia longe
107  Principio edico, Naturae in templa serena
108  Si juvat admitti, atque illa gaudere reperta,
109  Omnibus esse tibi dubitantum in limine primo
110  De rebus, quas nosse prius te cumque putabas:
111  Non id

106   Hujus ego servata legens vestigia longe
107  Principio edico, Naturae in templa serena
108  Si juvat admitti, atque illa gaudere reperta,
109  Omnibus esse tibi dubitantum in limine primo
110  De rebus, quas nosse prius te cumque putabas:
111  Non id propterea, quia rebus nulla vel extent
112  Vera, ea vel possint nulla ratine patere;
113  Omnia pro

nulla vel extent
112  Vera, ea vel possint nulla ratine patere;
113  Omnia pro falsis sed habendum, purius inde
114  Eductum ut Verum omne nitescat, certaque constent
115  Principia in rebus, totamque gerat Ratio rem.
116  Non secus ac curvo crescentem stipite plantam
117  Seu gaudentis aqua Platani seu puberis Ulmi,
118  Tunc illam si cura agrestis sedula rectam

rem.
116  Non secus ac curvo crescentem stipite plantam
117  Seu gaudentis aqua Platani seu puberis Ulmi,
118  Tunc illam si cura agrestis sedula rectam
119  Stare velit campis, multum in contraria flectit
120  Connitens, aliudque, facit, detorta sua vi
121  In latus inclinet; non quod magis optet, ut illac
122  Pendeat; ast inter geminatos oppositosque
123  Nisus,

aqua Platani seu puberis Ulmi,
118  Tunc illam si cura agrestis sedula rectam
119  Stare velit campis, multum in contraria flectit
120  Connitens, aliudque, facit, detorta sua vi
121  In latus inclinet; non quod magis optet, ut illac
122  Pendeat; ast inter geminatos oppositosque
123  Nisus, non illac non hac, at utrinque reducta
124  Arbor consistat medio rectissima trunco.

par, constare metallo,
138  Plurima tum ex cumulo quamvis sincera rearis,
139  Non tamen ante tibi recipis, quam singula libres,
140  Singula quam pura teneas conflata metallo.
141  In nummis igitur si legem hanc exigis aequam;
142  Illis nonne tibi ratio quoque suadet eandem
143  Aequior in rebus, queis mens ditescere possit?
144  Cum minus intersit, flavo ne fallar in auro,

quam singula libres,
140  Singula quam pura teneas conflata metallo.
141  In nummis igitur si legem hanc exigis aequam;
142  Illis nonne tibi ratio quoque suadet eandem
143  Aequior in rebus, queis mens ditescere possit?
144  Cum minus intersit, flavo ne fallar in auro,
145  Quam ne quid falso mens judicet, incertumque
146  Fluctuet in tenebris ignara et luce maligna.

141  In nummis igitur si legem hanc exigis aequam;
142  Illis nonne tibi ratio quoque suadet eandem
143  Aequior in rebus, queis mens ditescere possit?
144  Cum minus intersit, flavo ne fallar in auro,
145  Quam ne quid falso mens judicet, incertumque
146  Fluctuet in tenebris ignara et luce maligna.

147   Quare age, et errorum fontes penetremus ad ipsos,

quoque suadet eandem
143  Aequior in rebus, queis mens ditescere possit?
144  Cum minus intersit, flavo ne fallar in auro,
145  Quam ne quid falso mens judicet, incertumque
146  Fluctuet in tenebris ignara et luce maligna.

147   Quare age, et errorum fontes penetremus ad ipsos,
148  Illorum et causas penitus nos insinuantes
149  Evolvamus: erit multae id

159  Sic levis et nullo rationis pondere certae
160  Mens firmata ferebatur, quocumque labantem
161  Rerum impellebat variantia, seque plicabat
162  Errorum in nodos caecis conspersa tenebris.
163  At veluti facile ignotis nova pectora rebus
164  Protinus illudi, se fortibus indupeditum
165  Sic contra durum ac rarum est exsolvere nodis.

veluti facile ignotis nova pectora rebus
164  Protinus illudi, se fortibus indupeditum
165  Sic contra durum ac rarum est exsolvere nodis.

166   Praeterea tenero molles in corpore sensus
167  Multa modis multis in se transmissa receptant
168  Ex alienigenis rebus, varieque moventur.
169  Nam manus ad glaciem gelidique ad fluminis undam
170  Frigida fit;

Protinus illudi, se fortibus indupeditum
165  Sic contra durum ac rarum est exsolvere nodis.

166   Praeterea tenero molles in corpore sensus
167  Multa modis multis in se transmissa receptant
168  Ex alienigenis rebus, varieque moventur.
169  Nam manus ad glaciem gelidique ad fluminis undam
170  Frigida fit; sentit flammis admota calorem;

170  Frigida fit; sentit flammis admota calorem;
171  Contrectata sibi solidissima marmora restant;
172  At cedunt mollis tangenti vellera lanae;
173  Lucem oculi a rebus variosque in luce colores
174   Accipinut, tremulus pulsis sonat auribus aer.
175  Inde sit, ut lucem temere, et cum luce colorem
176  Rebus inesse putemus, et auras esse sonantes,

sensus absistant: caetera sume,
220  Quae sua quisque tibi dant ordine convenienti.

221   Et tamen usque adeo primis haesere tenaces
222  Sensibus haud pauci Sapientum, in rebus ut esse
223  Nil usquam, quod non ipsi sensere, reantur.
224  Quapropter, quoniam nil, praeter corpus et ejus
225  Eventum, sensus possit pertingere nostros;
226  Nullam aliam in

in rebus ut esse
223  Nil usquam, quod non ipsi sensere, reantur.
224  Quapropter, quoniam nil, praeter corpus et ejus
225  Eventum, sensus possit pertingere nostros;
226  Nullam aliam in rebus, quae non sit corpus et ejus
227  Eventum, pugnant naturam existere posse:
228  Usque adeo longe progressi, ut non minus esse
229  Corporeas dicant animas,

quantum a vera avulsum ratione recedat,
240  Perspicuum tibi posterius faciemus, et hanc rem
241  Ipso a principio repetentes expediemus.

242   Nunc locus est quoque in his illud tibi dicere rebus,
243  Mentem saepe suis nimirum praecipitanter
244  Uti judiciis, metuit dum ignara videri.
245  Idcirco magnis erroribus involvuntur,
246  Qui nescire

252   Hac proin labe animi si quis mentisque laborans
253  Viderit excelso montis de vertice rupem
254  Aut pluvia aut annis aut fulminis igne solutam
255  Ex alto ruere in valles strepitumque ciere;
256  At tenues contra in caelum discedere flammas;
257  Dicit eam subito vires gravitatis habere,
258  Qua summae in medium res nititur ire sine ullis

mentisque laborans
253  Viderit excelso montis de vertice rupem
254  Aut pluvia aut annis aut fulminis igne solutam
255  Ex alto ruere in valles strepitumque ciere;
256  At tenues contra in caelum discedere flammas;
257  Dicit eam subito vires gravitatis habere,
258  Qua summae in medium res nititur ire sine ullis
259  Ictibus externis; contra levitate superne

fulminis igne solutam
255  Ex alto ruere in valles strepitumque ciere;
256  At tenues contra in caelum discedere flammas;
257  Dicit eam subito vires gravitatis habere,
258  Qua summae in medium res nititur ire sine ullis
259  Ictibus externis; contra levitate superne
260  Tenuia sponte sua, atque in caeli templa volare.
261  Sic litem ignotis plane ambiguisque resolvit

257  Dicit eam subito vires gravitatis habere,
258  Qua summae in medium res nititur ire sine ullis
259  Ictibus externis; contra levitate superne
260  Tenuia sponte sua, atque in caeli templa volare.
261  Sic litem ignotis plane ambiguisque resolvit
262  Nominibus, cupiens tantum se scire videri.

sancitum foedus amoris,
267  Ut vicina velint jungi, metuantque revelli.

268   Jam ne vides igitur, nos quanta pericula fraudum
269  Circumstent? Quantum prope re fallamur in omni?
270  Quo magis est nobis dubitandum. Nec tibi possum
271  Errorum latebras omnes penitusque repostos
272  Insinuare aditus, omnesque ostendere rimas:
273  Nam me alia expectant

281  Nomine quos pulchro, et Sapientes credimus esse,
282  Scilicet inter se tanto ut discrimine rerum,
283  Quas docuere, recedentes penitusque repulsi
284  Dissideant, atque in pugnas in bella ferantur
285  Ardentes? Quaenam hos excivit causa tumultus?
286  Assimili veris nimirum praedita forma
287  Plurima falsa, quibus mens sese opponere nescit
288  Victa

281  Nomine quos pulchro, et Sapientes credimus esse,
282  Scilicet inter se tanto ut discrimine rerum,
283  Quas docuere, recedentes penitusque repulsi
284  Dissideant, atque in pugnas in bella ferantur
285  Ardentes? Quaenam hos excivit causa tumultus?
286  Assimili veris nimirum praedita forma
287  Plurima falsa, quibus mens sese opponere nescit
288  Victa dolis: nam

292  Aut lingua aut habitu aut diversas moribus esse,
293  Quantum inter sese de rebus mente videndis
294  Judicio pugnant; nunquam quod possit, opinor,
295  Esse, nisi omnino fallantur in inveniendis
296  Veri, quod quaerunt, rationibus, et procul errent.

297   His accedit; uti vario pro tempore vitae

296  Veri, quod quaerunt, rationibus, et procul errent.

297   His accedit; uti vario pro tempore vitae
298  Nos quam a nobis longe distemus in annis
299  Nunc quam praeteritis multum diversa sequentes,
300  Post et venturo longe mutabimur aevo.
301  Quin et saepe die pugnantia sector eodem:
302  Nimirum modo flectit amor,

302  Nimirum modo flectit amor, modo concitat ira,
303  Et modo lenem animum reddit jucunda voluptas.
304  Quare nostra modis variis mens mota, necesse est,
305  Ut varium tueatur, et in diversa feratur.

306   De plano potes hinc igitur cognoscere, longe
307  Quam nos a Veri regionibus absistamus
308  Multis in rebus: quapropter, fallere multae

305  Ut varium tueatur, et in diversa feratur.

306   De plano potes hinc igitur cognoscere, longe
307  Quam nos a Veri regionibus absistamus
308  Multis in rebus: quapropter, fallere multae
309  Res quoniam possunt, simili ratione cavendum est,
310  Ne fallant omnes: quare omnibus est adhibendum
311  Rebus, ut est illis, quas circa erramus aperte,

Huc animi mens atque illuc, metuasque dolosas
330  Errorum facies, captae ludibria mentis
331  Hic paulum addubites: dein ingens copia veri
332  Influent in mentem, tuque hac laetabere parte.
333  Nec Verum in rebus facile est reperire: ea certe est
334  Gloria paucorum, quos non sine convenienti
335  Ordine notitiis scimus rerum esse potitos.

330  Errorum facies, captae ludibria mentis
331  Hic paulum addubites: dein ingens copia veri
332  Influent in mentem, tuque hac laetabere parte.
333  Nec Verum in rebus facile est reperire: ea certe est
334  Gloria paucorum, quos non sine convenienti
335  Ordine notitiis scimus rerum esse potitos.
336  Nos horum, si quid cupimus fecisse, necesse est

caetera moli,
355  Percipe: nempe omnis ratio hinc exordia sumit,
356  Non Animum, quamvis de cunctis ambigat anceps,
357  Ambigere incerta de se unquam posse timore,
358  Num sit? In immenso nihili jaceatne profundo?
359  Quo sese magis ille fugit, conditque sub umbras
360  Avius in dubiae coeca caligine noctis,
361  Hoc magis usque sibi occurrens sibique undique praesens

ambigat anceps,
357  Ambigere incerta de se unquam posse timore,
358  Num sit? In immenso nihili jaceatne profundo?
359  Quo sese magis ille fugit, conditque sub umbras
360  Avius in dubiae coeca caligine noctis,
361  Hoc magis usque sibi occurrens sibique undique praesens
362  Se reperit, quocumque parat se denique frustra
363  Evasisse loci: nam conscia vociferatur

394  Nam si posset, eadem illum ratione valeret
395  Fallere, qui sese retur, dum cogitat, esse;
396  Quod non posse quidem docui, res ipsaque per se
397  Jam patet. Ergo illud, quod clara in mente tuemur,
398  In nullas poterit nos unquam inducere fraudes.
399  Inde tibi elucet, rerum id non posse quod extat
400  Non extare simul; nihili nihil esse;

qui sese retur, dum cogitat, esse;
396  Quod non posse quidem docui, res ipsaque per se
397  Jam patet. Ergo illud, quod clara in mente tuemur,
398  In nullas poterit nos unquam inducere fraudes.
399  Inde tibi elucet, rerum id non posse quod extat
400  Non extare simul; nihili nihil esse; suaque
401  Majus parte, quod est totum, parque omnibus esse.

omnibus esse.
402  Caetera de genere hoc tibi possim commemorare
403  Plurima; sed facile a paucis tibi commemoratis
404  Tutemet agnoscis, quo verum defluat amne.
405  Quare, perspicua in se mens quodcumque receptat
406  Notitia, vinco verum debere fateri
407  Omnino: nam, si menti subtraxeris illam,
408  Cuncta sub incertis latitabunt mersa tenebris.
409  Haud secus

gloria flores,
415  Desponsae unde suo capiti dant serta Puellae,
416  Aut adamantina lux digitis gestata Potentum
417  Exsuperent terrae horrorem brumalis et atras
418  Cimmeriis herbas in vallibus: omnia namque
419  Unum consimili forma velamen inumbrat.

420   Haec bene cognita si tibi sunt, ut opinor, et alte
421  Vera recepta animo, sequere ad majora

432  Multaque praeterea, quae non habet, optat habere
433  Ingenti desiderio percussa repente.
434  Denique saepe malo turbatur moesta dolore
435  Saepe metu, et nunquam votorum in fine quiescit
436  Propter egestatem, sibi quae cupit ipsa, bonorum.
437  Quare deficere in multis se conscia novit:
438  Quod nullo posset de se cognoscere pacto,
439  Ni Summi

repente.
434  Denique saepe malo turbatur moesta dolore
435  Saepe metu, et nunquam votorum in fine quiescit
436  Propter egestatem, sibi quae cupit ipsa, bonorum.
437  Quare deficere in multis se conscia novit:
438  Quod nullo posset de se cognoscere pacto,
439  Ni Summi nullaque ex parti deficientis
440  In se notitiam cohiberet; protinus a quo,
441  Dum se illi

egestatem, sibi quae cupit ipsa, bonorum.
437  Quare deficere in multis se conscia novit:
438  Quod nullo posset de se cognoscere pacto,
439  Ni Summi nullaque ex parti deficientis
440  In se notitiam cohiberet; protinus a quo,
441  Dum se illi consert, videt usque recedere longe,
442  Ut medio penitus dirimantur ab infinito.
443  Inde sit, ut facies, cum primum aetatis agunt ver,

444  Virgineas facies florentique ora tuentes
445  Pulchra vocemus, et haec aliis praestare putemus
446  Judice non alio, qualis Priameïus ille,
447  Cui Venus ante alias placuit Dea, Pastor in Ida;
448  Ipsa sed specie Pulchri, quod mente tenemus:
449  Ad quod ut accedunt quaedam minus aut magis, illa
450  Debebunt nobis minus aut mage pulchra videri.
451  Consimili

mentem,
456  Ut, quod sit Summum supremumque, ipsa videret?
457  Non etenim sibi mens per se unquam effingere tale
458  Quid valuit: quoniam a Summo sibi conscia certe est
459  Deficere in magis atque omnibus e genere omni.
460  Nec nostri docuisse ea potuere Parentes,
461  Quos ex natura consistere scimus eadem
462  Ac nosmet pariter finita et deficiente.
463  Nec

ex natura consistere scimus eadem
462  Ac nosmet pariter finita et deficiente.
463  Nec fuit a rebus postremo haurire potestas
464  Notitiam Summi; cum quas natura locavit
465  In promptu, nobis sint longe deteriores:
466  Quo magis a Summo cunctas distare fatendum
467  Res, nec notitiam illus procudere posse.

nihil esse putandum.
472  Ergo extare Deum debes Numenque fateri;
473  Quandoquidem debes, quod Summum est, esse fateri:
474  Quin Ipsum nostram praesene involvere mentem
475  In sese, et diae radiis effulgere lucis.

476   Praeterea vel Mens, quam certo existere novi,
477  Hoc habet a sese, major Natura vel olli
478  Largita est: at id ipsa sibi

major
485  Unde sit? A sese si constat, summa profecto
486  Est eadem; sin quae praestantior altera, ut esset,
487  Huic dedit, hanc iterum rationem iterumque sequendo
488  Demum erit in summa sistendum, unde omnia pendent,
489  Natura, quam nos Numenque vocamus.

490   Postremo Summi, cujus nos intus habere
491  Sentimus speciem, ad naturam pertinet

illud erit quapropter Vitaque Mensque.

518   Immutabile item, quia Summum est, Numen oportet
519  Esse: suis etenim quodcumque e finibus exit
520  Mutatum, certe in melius, contrave, necesse est
521  Vertat se in pejus; quod Summum utrumque refutat.
522  Adde, quod hoc fines nullos habet, unde recedat
523  Egrediens; nec habet, quo se deferre, quod ipsum

518   Immutabile item, quia Summum est, Numen oportet
519  Esse: suis etenim quodcumque e finibus exit
520  Mutatum, certe in melius, contrave, necesse est
521  Vertat se in pejus; quod Summum utrumque refutat.
522  Adde, quod hoc fines nullos habet, unde recedat
523  Egrediens; nec habet, quo se deferre, quod ipsum
524  Non sit idem, possit: quare immutabile Summum est.

(da sic colludere paulum)
545  Illius ante pedes fractis inglorius alis
546  Annus, et immotum jacet alta per otia Tempus:
547  Tempus enim fit, ubi quid nos mutarier ipsis
548  Cernimus in rebus: transactum dicimus esse,
549  Quod fuit ante, nec est in re, quae mobilis extat;
550  Ac tum deinde, quod instat, in illud prospicientes,
551  Est nec adhuc in re, venturum nominitamus.

alis
546  Annus, et immotum jacet alta per otia Tempus:
547  Tempus enim fit, ubi quid nos mutarier ipsis
548  Cernimus in rebus: transactum dicimus esse,
549  Quod fuit ante, nec est in re, quae mobilis extat;
550  Ac tum deinde, quod instat, in illud prospicientes,
551  Est nec adhuc in re, venturum nominitamus.
552  Scilicet intra nos tum percipiamus oportet

547  Tempus enim fit, ubi quid nos mutarier ipsis
548  Cernimus in rebus: transactum dicimus esse,
549  Quod fuit ante, nec est in re, quae mobilis extat;
550  Ac tum deinde, quod instat, in illud prospicientes,
551  Est nec adhuc in re, venturum nominitamus.
552  Scilicet intra nos tum percipiamus oportet
553  Notitias aliis alias succedere: tempus
554  Novimus hinc;

548  Cernimus in rebus: transactum dicimus esse,
549  Quod fuit ante, nec est in re, quae mobilis extat;
550  Ac tum deinde, quod instat, in illud prospicientes,
551  Est nec adhuc in re, venturum nominitamus.
552  Scilicet intra nos tum percipiamus oportet
553  Notitias aliis alias succedere: tempus
554  Novimus hinc; prima hinc ejus mensura fluentis.
555  At,

ut non infinitum usque relinquas:
573  Nam Summum est sine fine, sibi par denique semper.

574   Non alibi inquiras, quid sit Sapientia: nusquam
575  Illa, nisi in Summo est; quod, cum se noverit intra,
576  Omne quod est, novit: quare Sapientia summa est
577  Infinitaque Mens, hujus cui scena Profundi
578  Tota quidem paterit, quam vasta est quantaque tota.

576  Omne quod est, novit: quare Sapientia summa est
577  Infinitaque Mens, hujus cui scena Profundi
578  Tota quidem paterit, quam vasta est quantaque tota.
579  Haec rerum formas cunctarum continet in se.
580  Proinde quidem, semper cum se tueatur, oportet,
581  Quarum habet exemplar, videat res semper ut omnes,
582  Quaecumque existunt, quaecumque existere possunt.

sequentes
586  Concedis sancto perfundens lumine corda.
587  Non ego te e caeli regionibus ostentantem
588  Lumen inocciduum Veri mortalibus aegris
589  Usquam amittebam dubiarum in nocte viarum,
590  Notitiam ante omnem quas sponte ingressus inibam.
591  Ipsa doces, Numen, dum sese conspicit intra
592  Contemplans summam Naturam et id omne quod Ipsum est,

est,
593  Par sibi quod genuit Verbum, foecundaque semper
594  Mens generat, semper sese quia conspicit intra.
595  Hanc Prolem Pater aeternum complexus amavit,
596  Illa quoque aeterno in genitorem fertur amore:
597  Hinc ab utroque simul sed par procedit utrique
598  Dius Amor: sic se foecundam reddidit illa
599  Impare sed numero simplex natura, tribusque
600  Constat

602  Tallia velle animo sed vestigare sagaci
603  Funditus insanae nimia est audacia mentis;
604  Interea tanto quam prae fulgore necesse est
605  Caligare mage, et preperire in luce tenebras.
606  Et jam, quod superest, pergam contexere dictis.

607   Praeterea summi debet Natura videri
608  Numinis Omnipotens, ut possit, quodquod in illa

et preperire in luce tenebras.
606  Et jam, quod superest, pergam contexere dictis.

607   Praeterea summi debet Natura videri
608  Numinis Omnipotens, ut possit, quodquod in illa
609  Menta gerit, facere: at rerum gerit omniparentes
610  Cunctarum formas; quare omnia posse fatendum est.
611  Non illi labor ullus erit facere atque creare;
612  Nam,

653  Luce palam cognosse; velis convertere tantum
654  Huc aciem mentis, quo te mea dicta vocabunt.
655  Quare age, corporea quae praedita mole videntur,
656  Pervideamus, utrum constantia sint in rebus.

657   Principio, semper cum mentem ad corpora verto,
658  Nil aliud novi naturam corporis esse,
659  Quam quod se simul in longum atque extendit in altum,

Pervideamus, utrum constantia sint in rebus.

657   Principio, semper cum mentem ad corpora verto,
658  Nil aliud novi naturam corporis esse,
659  Quam quod se simul in longum atque extendit in altum,
660  Et latum pariter constat: neque fingere possum
661  Illius usque adeo minimum extremumque, quod ullas
662  Non habeat partes, quarum altera non sit ad ortum,

constantia sint in rebus.

657   Principio, semper cum mentem ad corpora verto,
658  Nil aliud novi naturam corporis esse,
659  Quam quod se simul in longum atque extendit in altum,
660  Et latum pariter constat: neque fingere possum
661  Illius usque adeo minimum extremumque, quod ullas
662  Non habeat partes, quarum altera non sit ad ortum,
663  Non sit

existere, erit revera extare probandum.

674   Et primo tactu contingere plurima saepe,
675  Cernere res coram, sonitusque audire videmur.
676  Et licet hic sensus nos intra in mente genatur
677  Omnis, ut audire est nimirum, resque videre,
678  Tangereque: in plures quoniam se vertere formas
679  Mens potis est, dum res varias ratione revolvit
680  Non una,

plurima saepe,
675  Cernere res coram, sonitusque audire videmur.
676  Et licet hic sensus nos intra in mente genatur
677  Omnis, ut audire est nimirum, resque videre,
678  Tangereque: in plures quoniam se vertere formas
679  Mens potis est, dum res varias ratione revolvit
680  Non una, verum varianti multiplicique:
681  Saepe tamen sensu, quae non velit ipsa, reluctans

686  Quod porro extensum nisi sit, non possit, opinor,
687  Hac ratione animum pariter sensumque movere.
688  Corpora sunt igitur, quae nos extensa vocamus,
689  Et vere existunt in rebus, certaque constant.

690   Tum, quando sensu semper constante vigemus
691  Res circa, rerum si nil existeret harum,
692  Et nos perpetuo proin tota denique vita

per sensus, eadem illa extare necesse est.

699   Et quia, quae nosmet circumstant corpora, eosdem
700  Semper per sensus variis distantia formis
701  Inter se, et longe in multis diversa videntur;
702  Illud erit, quod idem, dum magnis partibus extat
703  Corpus et innumeris, vario harum conciliatu
704  Ordine contextu et motu

erit, quod idem, dum magnis partibus extat
703  Corpus et innumeris, vario harum conciliatu
704  Ordine contextu et motu variare figuras
705  Debeat, atque alia, in quibus haec differre videmus
706  Ante oculos posita, atque ideo diversa vocamus
707  Inter se; quamvis unum sint omnia corpus,
708  Unum sint pariter corpus, quod dicimus Omne.

707  Inter se; quamvis unum sint omnia corpus,
708  Unum sint pariter corpus, quod dicimus Omne.
709  Omne vocamus enim, multis e partibus aptum
710  Digestumque bono quod convenit ordine in unum.
711  At variant partes; alba haec, ea nigra videntur;
712  Multa moventur item, velut ignis; multa quiescunt
713  Concreta solidaque magis constantia mole;
714  Altera sicca

assidue comitetur, et unquam
724  Non absit longe a nobis, ut multa, relictum.
725  Quin super auxilio est, quoties tentare quid extra
726  Collibuit; motu illius quaecumque movemur
727  In loca; at immoto pariter consistimus illo;
728  Illo oculos tuimur circum reserante; per aures
729  Illus audimus voces; tum mollia quaeque,
730  Duraque item, sicccas glebas, frigentia saxa,

flexuque moraque
756  Distinctis, facient, merito dicantur ut esse
757  De genere humano; quoniam nil detegit horum
758  Intus inesse animam; nam posse hos ire videtur
759  Corpus item in motus, sine vita quamlibet extet.
760  At neque quod vitae nimirum inimica videntur
761  Longe aversari fugiendo incendia dira
762  Serpentumque truces iras malasque leonum

remota
768  Cernimus illa eadem: longe aversantur arenas
769  Frumenta; at crescunt saxosis montibus Orni;
770  Flumina amant Salices; quaerunt sibi frigora Taxi:
771  Nec tamen in plantis animus ratioque videri
772  Debet inesse, licet sibi convenientia poscant,
773  Adversaque loci natura sponte recedant.
774  Adde, quod, ante oculos prope

778   Ut demum invenias, quod aves reperire, sagacem
779  Advertas animum, quod cum audis saepe loquentes
780  Coram Homines, vocem non tantum percipis illam,
781  Cujus in aëre consistit natura agitato,
782  Verum etiam vocis sub signo nomina rerum,
783  Notitiaeque tuae bene respondentia verba:
784  Tutemet haec eadem quoniam es tibi conscius esse

aëre consistit natura agitato,
782  Verum etiam vocis sub signo nomina rerum,
783  Notitiaeque tuae bene respondentia verba:
784  Tutemet haec eadem quoniam es tibi conscius esse
785  In te mentis opus tantum, fateare necesse est
786  Hac ratione, aliis etiam vivata quod adsit
787  Vis animae, per quam fundant ea verba, quibus res
788  Significent tibi non temere, ut vesania mentem

802  Quod canit; haec, inquam, fieri si forte rearis,
803  Falleris, et vera procul a ratione recedis.
804  Illa etenim moles motus constanter eosdem
805  Temporis, et numerum servabit in ordine primo:
806  Nec quascumque voles horas pro tempore quovis
807  Illa tuo dabit arbitrio, sed quas feret intus
808  Dispositae: inter se contextus

815  Deducens alid ex alio, pravisque relictis
816  Esse bonum dicet sectandum praeque ferendum,
817  Dicet item, quid sit pulchrum, quid consonet illi
818  Veri notitiae, quam nos in mente tenemus.
819  Denique multa tibi regionum, quas peragravit
820  Intervalla vias caelum moresque virosque
821  Narrabit memor; ac queiscumque vacaverit, artes,
822  Scilicet

corpora rerum
830  Omnia non semper saeclis aeterna fuisse
831  Innumerabilibus, sed quae Divina Potestas
832  Ipsa prior cunctis et per se prima creârit,
833  Percipe. Quaecumque in rebus constare videntur,
834  Non sunt Summa; etenim Summum est, ut diximus, unum,
835  Quod per se nullius existere debet.
836  Ast hoc omne, quod est non summum, non erit unquam

qui cunctarum primordia rerum
842  Esse aeterna ferunt, per seque existere posse,
843  Insanire putem priscorum corda Virorum,
844  Quorum cum primis Epicurus Democritusque est
845  In patriis ambo viventes molliter hortis.
846  Hi licet a vera lapsi ratione ferantur
847  Egregie multis in rebus, ob id tamen unum
848  Magnopere errantes merito insanisse videntur.

priscorum corda Virorum,
844  Quorum cum primis Epicurus Democritusque est
845  In patriis ambo viventes molliter hortis.
846  Hi licet a vera lapsi ratione ferantur
847  Egregie multis in rebus, ob id tamen unum
848  Magnopere errantes merito insanisse videntur.
849  Haud aliter quam qui suspensam stare catenam
850  In liquido tantum velit aëre, tentet et auris

a vera lapsi ratione ferantur
847  Egregie multis in rebus, ob id tamen unum
848  Magnopere errantes merito insanisse videntur.
849  Haud aliter quam qui suspensam stare catenam
850  In liquido tantum velit aëre, tentet et auris
851  Innixam fabricare domum atque educere caelo.

852   Neve Deum mihi jam pergas contendere, rerum
853  Quidquid id est,

claro lux profluat orbe,
856  Aeternus si Sol, etiam illa aeterna fuisset:
857  Non lux Solis enim diversa constat ab illo
858  Natura; siquidem naturam utriusque patebit
859  Perpetuo in motu consistere particularum.
860  At contra Summum longe longeque remotum est
861  Rerum a non summa natura; proinde videri
862  Si queat haec pariter semperque aeterna fuisse,

878  Ut sint, velle: igitur nihil est servare creata,
879  Nimirum quam perpetuo semperque creare,
880  Ut sic longa queant durando vincere saecla.

881   Illud in his tibi erit minime mirabile habendum,
882  Quod, velut effigies e marmore sive elephanto
883  Aut aere aut ligno multam confecta per artem
884  Stare diu valet, atque aevi contemnere vires,

servataque egere
889  Jam nihil Auctoris, qui primum existere fecit:
890  Namque horum ratio patefit diversa profecto.
891  Non manus Artificis penitus consistere fecit
892  Omne, quod in signo est, nec ab omni parte creavit;
893  Materies etenim signi omnis constitit ante
894  Aut inter silvas foliis et cortice tecta,
895  Aut inclusa ima terra Pariisque rigens in

892  Omne, quod in signo est, nec ab omni parte creavit;
893  Materies etenim signi omnis constitit ante
894  Aut inter silvas foliis et cortice tecta,
895  Aut inclusa ima terra Pariisque rigens in
896  Rupibus; utque prius, quam formaretur in ora,
897  Indiga nil artis potuit constare, necesse est,
898  Post etiam ut possit, formam nil praeter inanem
899  Dante manu: at quoniam,

893  Materies etenim signi omnis constitit ante
894  Aut inter silvas foliis et cortice tecta,
895  Aut inclusa ima terra Pariisque rigens in
896  Rupibus; utque prius, quam formaretur in ora,
897  Indiga nil artis potuit constare, necesse est,
898  Post etiam ut possit, formam nil praeter inanem
899  Dante manu: at quoniam, quanta est, a Numine tota
900  Constitit haec

(neque unquam
901  Quîsset enim constare secus) fateare necesse est,
902  Ejus quod sit egens, ut constans incolumisque
903  Servetur pariter: nam si subtraxerit illud
904  Velle suum, in nihilum revoluta repente rediret,
905  Inque suo penitus consumta periret inani.

906   Quod superest, non est ratio scruposa probare,
907  Provida res omnes, queis jam

911  Ignibus atque undis et mobilis aëris auris
912  Et solida pariter terra; quae singula cum sint
913  Distantem longe naturam, ut cernere cuique est,
914  Sortita, haudquamquam formam coalescere in unam
915  Convenienter et inter se connexa ligari
916  Per se fortuitis potuissent motibus unquam,
917  Ni Chaos hoc ingens atque haec variantia rerum
918  Suprema tum primum a Mente

fuisset
919  Formarum aeterna ratione et lege suarum.
920  Nec sic diversae possint res continuato
921  Ordine temporibus certis spatiisque moveri,
922  Certaque Naturae non unquam in foedera ferri,
923  Ni vigil intera Mens excubet arce Pronoeae,
924  Instabilesque regat stabilis res, atque reducat
925  Sub leges per se pugnantem legibus Orbem,
926  Discordesque

941  At motum hunc per se non possunt corpora habere,
942  Nimirum nostrae quae scimus corpora menti
943  Verti in notitiam non ullo praedita motu.
944  Sint ea magna quidem, sint contra tenuia longe,
945  Ut libet, aut triquetra aut quadrata rotundave ponas,
946  Plena foraminibus multis condensave; nunquam

955   Hinc facile agnosces, quam scilicet avius erret,
956  Qui penitus nulla fretus ratione fatetur
957  Semina cunctarum per se genitalia rerum
958  Aeternos ire in motus semota quiete,
959  Quique ea summaï partem contendit in unam
960  Ferri: at cur potius nullo impellente ferantur
961  Illuc, non alio, non partes undique in omnes?
962  Errat

avius erret,
956  Qui penitus nulla fretus ratione fatetur
957  Semina cunctarum per se genitalia rerum
958  Aeternos ire in motus semota quiete,
959  Quique ea summaï partem contendit in unam
960  Ferri: at cur potius nullo impellente ferantur
961  Illuc, non alio, non partes undique in omnes?
962  Errat item his addens aeterno ea percita motu
963  Saepe in concilium

958  Aeternos ire in motus semota quiete,
959  Quique ea summaï partem contendit in unam
960  Ferri: at cur potius nullo impellente ferantur
961  Illuc, non alio, non partes undique in omnes?
962  Errat item his addens aeterno ea percita motu
963  Saepe in concilium genitale coire, suoque
964  Edere res omnes concursu, ut caeca tulit sors;
965  Nimirum sic et terram

contendit in unam
960  Ferri: at cur potius nullo impellente ferantur
961  Illuc, non alio, non partes undique in omnes?
962  Errat item his addens aeterno ea percita motu
963  Saepe in concilium genitale coire, suoque
964  Edere res omnes concursu, ut caeca tulit sors;
965  Nimirum sic et terram mare sidera caelum,
966  Quae nos incolimus, quae sic digesta tuemur

casu, ut versus ex ordine reddant
980  Maeonios, iramque trucem noscamus Achillis,
981  Hectoraque immani flagrantem Marte legentes,
982  Atque immixta dolis certamina Grajugenarum
983  In Trojam, Paridis quae accendit perfidus ignis?
984  Non igitur, quamvis quoque multis semina rerum
985  Ex infinito ferrentur percita plagis
986  Conciliorum infinitum genus experiundo,

facere, humanam quo non pertingere mentem
1002  Noscimus? Ipsa queat nempe haec rationis egestas,
1003  Quae ratione quidem miramur condita summa?

1004   Praeterea in coetum si semina convenientem
1005  Sunt conjecta semel, cur tandem continuata
1006  Ordinis haudquaquam discedunt a ratione?
1007  Quodque semel potuit Fors, num semper sibi constans

mente?

1021   Aspice praeterea passim genus omne animantum,
1022  Quotquot aquas caelique vias terramque frequentes
1023  Concelebrant, quod opus! quanta ars elucet in illis!
1024  Inspice parvarum tam tenuia texta volantum,
1025  Si tamen has ullis quis sensibus usurpare,
1026  Vermesque innumero numero quoque lumina nostra
1027  Plane elabentes

1028  Qui, quoniam vivunt, nervos et sanguinem et ossa
1029  Fibrasque et venas debent et viscera habere,
1030  Non secus ac Elephas aut Bos aut fortis Equi vis;
1031  Quas res in magnis adeo constare minutas
1032  Miramur, neque nostra imitari possumus arte.
1033  Hunc igitur tenuem contextum, haec corpora parva
1034  Condere nec primo potuit fors, nec potuisset

1050  Flumina dat multis excurrere fontibus extra,
1051  Succenditque locis multis sola, condit et altis
1052  Terraï procul usque reposta metalla tenebis:
1053  Quin caeli magnas extenditur in regiones,
1054  Sole diem et multo collustrat sidere noctem,
1055  Nubibus imperitat, ventos regit, aëra mutat:
1056  Quin et gignendis genitalia semina rebus
1057  Praestat; vique

1068  Quamvis per medios annellos manet ad imos.
1069  Quin ipsum hoc, seriem quod dico continuatam
1070  Causarum a prima, dici ne forte rearis
1071  Propterea, credas revera in rebus ut illas
1072  Esse; licet videnatur enim res saepe movere,
1073  Haud tamen ut moveant, illis largita profecto
1074  Vis ulla est; verum sancitae a Numine leges
1075  Cum

cum certe non prima, sed unica constet.
1078  Quare opus est, caveas, Naturae ne tibi nomen
1079  Sit fraudi, fuit ut multis, qui plurima rerum
1080  Dum fieri in terris pariter caeloque tuentur,
1081  Omnem vim rebus Naturam suppeditare, et
1082  Omnia divino fieri sine Numine rentur.
1083  Usque adeo ignaros abducit devius error.

ratione geri res,
1087  Fortunae referunt. Quoties laudare fecundam
1088  Audi Dites, et magnam dicere Divam
1089  Marmoreis dignam templis et thure Sabaeo.
1090  Contra alii tristes in eam convicia jactant 1090
1091  Saevam appellantes excordem e semine diro
1092  Eumenidum. Veteres illam cecinere Poëtae
1093  Incertam vultu pedibusque globosa prementem

1094  Cumque suo ruitura volumina pondere, et orbes
1095  Volventem ambiguos dextra laevaque rotarum,
1096  Saepe quidem multos opibus pollere docentes,
1097  Ima qui nuper fuerant in plebe locati,
1098  Et, modo qui magni Reges, vix jam ultima vitae
1099  Servare amissis aliis sibi; discere ut inde
1100  Possint non opibus non illi sidere regnis,
1101  Ignotaque

temere exoriatur, et intereat; licet ipsi
1121  Nec quod principium quimus novisse sit ortus,
1122  Nec quae discidium pariat res, dissolüatque.

1123   Illud in his iterumque tibi est iterumque cavendum;
1124  Dum moneo, ne quid Fortunae fortuitisque
1125  Casibus attribuas, ne te in contraria vertas,
1126  Et Fatum in rebus non evitabile Fatum

discidium pariat res, dissolüatque.

1123   Illud in his iterumque tibi est iterumque cavendum;
1124  Dum moneo, ne quid Fortunae fortuitisque
1125  Casibus attribuas, ne te in contraria vertas,
1126  Et Fatum in rebus non evitabile Fatum
1127  Protinus admittas; semper florentis Homeri
1128  Ut Musa aeternis exponit versibus edens.
1129  Pelides Socios

1123   Illud in his iterumque tibi est iterumque cavendum;
1124  Dum moneo, ne quid Fortunae fortuitisque
1125  Casibus attribuas, ne te in contraria vertas,
1126  Et Fatum in rebus non evitabile Fatum
1127  Protinus admittas; semper florentis Homeri
1128  Ut Musa aeternis exponit versibus edens.
1129  Pelides Socios mortemque ulturus Amici,
1130  Quem bello

Homeri
1128  Ut Musa aeternis exponit versibus edens.
1129  Pelides Socios mortemque ulturus Amici,
1130  Quem bello ereptum flêrat noctesque diesque
1131  Insedabiliter, dum fertur in Hectora magnum
1132  Aere nitens supraque Viri caput arma coruscans,
1133  Accepit longam dextra omnipotente sagittam
1134  Juppiter et sancta Astraeae praescripta secutus
1135  Hinc

1135  Hinc atque inde pari intervallo sata Virorum
1136  Utraque suspendit visurus, quem velit illo
1137  Tempore Parca mori: tua sed graviora fuere
1138  Priamide infelix; Libitinae in tristia regna
1139  Lanx tua non alio librata a pondere mersa est:
1140  Eripere extremi nec te contra ultima Fata
1141  Juppiter Omnipotens valuit de saucibus Orci,
1142  Nec

1145  Numina, si multa invitis plerumque geruntur?

1146   Haec leviora:etenim manifesto tendere bello
1147  Saepe quidem multos videas in provida Mentis
1148  Consilia aeternae, atque antiquo more Gigantum
1149  Conari rerum Dominum exturbare potenti
1150  E solio, rapere et mundi quas flectit habenas,
1151  Scilicet

1165  Exultent illi regnis auroque potiti?
1166  Scilicet his caelum contendunt impetere ausis.
1167  At veniet tempus, cum expertem consilii vim
1168  Discutiet Pater, atque aeternum in Tartara mittens
1169  Justitiam invitos coget regnare fateri.

1170   Attamen id ne quid nostris rationibus obsit,
1171  Contemplator, uti bene provida cura Medentum

1172  Si noscat, quod pro morbi ratione modoque
1173  Conveniens remedî genus, ut recreata valescant,
1174  Corpora quaeque velint, aliis dant pocula tetra
1175  Absynthî, aut acri saevire in membra videntur
1176  Praecincti ferro laniantes more ferarum;
1177  At mites aliis succos dulcemque liquorem
1178  Nectareum et latices mellis lactisque propinant:
1179  Atque ea

tamen est, ut cogitet: illo
1200  Tempore quapropter tantum, quo cogitat, extat
1201  Mens tibi, quandoquidem haec Mentis natura reperta.

1202   Sed quaedam tibi forsan in his quaerenda videntur
1203  Rebus, uti penitus, quod dico, agnoscere possis.
1204  Quaeris, materno num clausus cogitet insana
1205  In gremio, aetheriis aut nuper redditus oris.

1202   Sed quaedam tibi forsan in his quaerenda videntur
1203  Rebus, uti penitus, quod dico, agnoscere possis.
1204  Quaeris, materno num clausus cogitet insana
1205  In gremio, aetheriis aut nuper redditus oris.
1206  Tum porro, quanam fieri queat id ratione,
1207  Ut nostri, et quod tum, vere si cogitat infans,
1208  Mente volutatum est, nunquam meminisse queamus.

porro, quanam fieri queat id ratione,
1207  Ut nostri, et quod tum, vere si cogitat infans,
1208  Mente volutatum est, nunquam meminisse queamus.

1209   Ut primum in parvos dispôsti corporis artus
1210  Vis Animae ingressa est, subito jam cogitat infans:
1211  Sed quoniam propter novitatem corporis ejus
1212  Et teneros artus et membra recentia (sensus

movetur,
1215  Percita Mens illo motu impulsuque tenetur,
1216  Nimirum semper sentire coacta dolorem
1217  Sive voluptatem vario pro corporis ictu:
1218  Propterea esse sui compos, in seque redire,
1219  Interdumque vacare sibi nequit. Humida mollis
1220  Porro materies vestigia nulla cerebri
1221  Pressa tenere valet, velut undae inscripta fluenti:
1222  Proin

1219  Interdumque vacare sibi nequit. Humida mollis
1220  Porro materies vestigia nulla cerebri
1221  Pressa tenere valet, velut undae inscripta fluenti:
1222  Proin nostri rerumque, in parvo corpore quas tum
1223  Gessimus insantes, nunquam meminisse valemus,
1224  Atque illis vere sine mente videmur in annis.
1225  Est etiam Mens saepe Virum quoque florida ut intus

1221  Pressa tenere valet, velut undae inscripta fluenti:
1222  Proin nostri rerumque, in parvo corpore quas tum
1223  Gessimus insantes, nunquam meminisse valemus,
1224  Atque illis vere sine mente videmur in annis.
1225  Est etiam Mens saepe Virum quoque florida ut intus
1226  Evanescere, et extra se videatur abire:
1227  Et, cum vi concussa aliqua mox se ipsa recepit,
1228  Conscia

1238  Nil putat, atque ideo velut evanescit, abitque,
1239  Ut queat intra se nil tum volvisse videri.
1240  Quapropter ratio est haec semper vera, quod omni
1241  Tempore, quo Mens est in rebus, cogitet: et ni
1242  Cogitet, existens nulla ratione videri
1243  Possit; quandoquidem haec natura reperta est.

1244   Quod superest, corpus, quod supra diximus

Partibus extensam multis rem per loca multa,
1246  Quamlibet exiguum nulla ratione profecto
1247  Jam poterit simplex fieri Mens, atque Animaï
1248  Verti in naturam, et sic res quae cogitat esse.
1249  Namque quod extensum est, partes invertere, formam
1250  Et variare situm, varios quoque reddere motus,
1251  Augeri minui scindi valet, adde alias res

quoque reddere motus,
1251  Augeri minui scindi valet, adde alias res
1252  His similes: at qua ratione et quousque secari
1253  Debet, quos unquam motus dare, seque figuras
1254  In quas vertere, uti possit, quae cogitat, esse
1255  Mens, et notitia Veri potiatur et Aequi,
1256  Et Summum Pulchrumque intelligat, Ordinis atque
1257  Justitiae leges agnoscat, gaudeat illis,

1274  Mens, erit, ut pariter finito tempore constet,
1275  Et longo extingui tum demum debeat aevo.

1276   Praeterea mors est, seu cum revoluta perit res
1277  In nihilum penitusque a nulla parte superstes;
1278  Seu cum disjunctis inter se disque solutis
1279  Partibus illius congressus disperit omnis,
1280  Constitit unde aliquid jam totum: tertia mortis

non esse probatum est
1283  Partibus aut ullis constantem compositamque.
1284  Non igitur poterit corrumpi, dissolüique
1285  A rerum plagis neque longo vincier aevo.
1286  Dicere at, in nihili quod nostra redire profundum
1287  Debeat exacto tandem Mens tempore vitae,
1288  Desipere est. Quid enim sic omni ex parte peremtum
1289  Occidit usque adeo penitusque revertitur in nil

1286  Dicere at, in nihili quod nostra redire profundum
1287  Debeat exacto tandem Mens tempore vitae,
1288  Desipere est. Quid enim sic omni ex parte peremtum
1289  Occidit usque adeo penitusque revertitur in nil
1290  Rerum natura ex omni Summaque creata?
1291  Quod si Summa manet rerum omnis corporearum
1292  Morte carens penitus, tanto magis inficiandum
1293  Debere omnem Animae

peremtam.
1295  Namque ea non alia posset ratione perire,
1296  Quam si nunc Animam esse volens divina Potestas
1297  Mutetur porro, et ne sit, velit, atque ideo Mens
1298  Concidat in nihilum: sed supra ostendimus esse
1299  Nos tibi quandoquidem per se immutabile Summum,
1300  Certa erit haud unquam verisimile esse putandum
1301  Id summa voluisse Deum virtute creare,

1311  Invenit haud unquam; qua pleno flumine manat,
1312  Attingit modice, et sitiens conviva recedit.
1313  Nec pariter felix valet esse, ubi tempore parvo
1314  Deficiet: quid enim felix, nisi constet in aevum?
1315  Indidit hoc etiam nobis Natura, velimus
1316  Semper ut aeterna per terram vivere fama.
1317  Nosne Deus semper naturaque luderet istis,

regali corpora curent,
1322  Attamen heu miseros torquet noctesque diesque,
1323  Unde erit? unde sibi mens conscia dissonet illi
1324  Fortunae, et veluti districtus pendeat ensis
1325  In caput, inter opes ea tetro angore laboret?
1326  Nimirum quia nos agnoscere praeque videre
1327  Ipsa facit Natura, quid haec post fata futuro
1328  Pro vita anteacta cujusque paretur in aevo.

1325  In caput, inter opes ea tetro angore laboret?
1326  Nimirum quia nos agnoscere praeque videre
1327  Ipsa facit Natura, quid haec post fata futuro
1328  Pro vita anteacta cujusque paretur in aevo.
1329  Adde Viros, sanctae qui Relligionis amore
1330  Justitiaeque truces iras odia improba saepe
1331  Exhaurire Tyrannorum potuere ferendo
1332  (Audaces solum hic, timidi

1333  Num foret angusto positum sub pectore robur,
1334  Omnem deberent uno finire sub ictu
1335  Si vitam, neque prospicerent, quid deinde merentes
1336  Perpetuo maneat vitae immortalis in aevo?
1337  Denique nullus erit, vel in hac imponere tentet
1338  Re sibi, cui lucro est Animam quoque morte resolvi,
1339  Nullus erit, qui non Naturam vociferari
1340  Audiat intus,

robur,
1334  Omnem deberent uno finire sub ictu
1335  Si vitam, neque prospicerent, quid deinde merentes
1336  Perpetuo maneat vitae immortalis in aevo?
1337  Denique nullus erit, vel in hac imponere tentet
1338  Re sibi, cui lucro est Animam quoque morte resolvi,
1339  Nullus erit, qui non Naturam vociferari
1340  Audiat intus, uti, cum avulsa a corpore fatis

semper docet illa, careret.
1345  Scilicet emissas nervo stridente sagittas
1346  Unam si videas semper contingere ferro
1347  Omnes rem, dubio procul esse fateberis illam
1348  Erectam in signum, quo ferrum missile tendat.

1349   At pueris, inquis, pariter cum corpore crescit
1350  Mens, et ubi vires firmat robustior aetas,

rationum id demere pondus,
1356  Foedere si tali Mentem cum corpore junctam
1357  Agnoscas, tali consensu, subsit ut omne
1358  Imperio Mentis corpus, motusque det illos,
1359  Quos in membra Animae velit exercere Potestas;
1360  Inque vicem sit opus Mentem sentire valentes
1361  Corporeos ictus, et ad omnes evigilare
1362  Illius impulsus, ut talia cogitet ipsa,

fuit orta,
1405  Ilicet exoritur ratio, cur deinde sequatur
1406  Alter et hinc alter status ejus, et usque perennis
1407  Illorum series certa ratione fluentum
1408  Quapropter nihil in Mentem de corpore migrat;
1409  Nam si vel nullum corpus foret, haud minus illa
1410  Omnia perciperet, quae percipit, omnia vellet,
1411  Quae nunc velle vides, naturae nempe suae vi.

non alios motus fluere inde necesse est,
1416  Verum quos tantum fluere inde videmus, eorum
1417  Ut fert natura et contextus principiorum,
1418  Scilicet in quovis ratio indita corpore quaedam est,
1419  Ex uno transire statu qua deinde per omnes
1420  Ordine perpetuo se debeat excipientes.
1421  Quare cum nostro fiunt in corpore motus,

1418  Scilicet in quovis ratio indita corpore quaedam est,
1419  Ex uno transire statu qua deinde per omnes
1420  Ordine perpetuo se debeat excipientes.
1421  Quare cum nostro fiunt in corpore motus,
1422  Ut cum oculos circum, seu crura manusve movemus,
1423  Tantum corporea a natura educier illos
1424  Est opus, ut fierent Anima quoque sponte sine ulla.
1425  Haud

et partem nostri se mutua quamque
1436  Afficere inter se; cum nullum jungat easdem
1437  Commerci genus et nullius foedera legis.

1438   Quae cum audis, licet in multis male tuta videri
1439  Haec possit ratio atque incerto pondere nutans,
1440  Illa tamen vehementer ob id suspecta necesse est
1441  Sit tibi, quod tanto fuerit quaesita labore

1447  Ipsa suo, quoties visum convertimus illuc.

1448   Ergo harum Inventor rationum plurima profert,
1449  Hoc genus, ostenditque suae par mentis acumen
1450  Omnibus in rebus; seu cum probat omnia certis
1451  Corpora principiis componi, quae tamen ullas
1452  Non habeant partes, natura at simplice constent,
1453  Unde fluunt,

omnia certis
1451  Corpora principiis componi, quae tamen ullas
1452  Non habeant partes, natura at simplice constent,
1453  Unde fluunt, quaecumque cluent in corpore quovis
1454  Officia, atque illis, qua fiant singula, agendi
1455  Esse potestatem quandam, sed cuique suam, ne
1456  Sint prorsus paria, at varie discreta vicissim,
1457  Ut

ne
1456  Sint prorsus paria, at varie discreta vicissim,
1457  Ut numeri, inter se; varias componere possint
1458  Ut rerum formas; neque possint incolumi re
1459  Permutari, et eundem in ea servare vigorem:
1460  Seu probat ille etiam, haec magni cur machina mundi
1461  Non melior, quam fit, queat esse; educere Numen
1462  Nempe aliam si tum potuisset, pulchrior ista

debent,
1466  Haec illi ad Verum via, et hinc certissima rerum
1467  Argumenta petit; reddi hac tum denique retur
1468  Pervia quaeque suae divina humanaque menti, et
1469  Quaecumque in mundo constant, quaecumque vel extra.

1470   Sed jam digressum paulum in mea claustra necesse est
1471  Me recipi. Ergo inter corpusque Animamque vicissim
1472  Foedera

reddi hac tum denique retur
1468  Pervia quaeque suae divina humanaque menti, et
1469  Quaecumque in mundo constant, quaecumque vel extra.

1470   Sed jam digressum paulum in mea claustra necesse est
1471  Me recipi. Ergo inter corpusque Animamque vicissim
1472  Foedera sunt, ut jam docui, quibus uniter aptae
1473  Res tam dissimiles consistunt; pacta nec illis

jungitur ullus.
1477  Tantum nam lapidem lapidis pars extima tangit
1478  Parte sui extrema tangentem, cum tamen extra
1479  Corporis alterius molemque locumque sit alter.
1480  Ast ulla in vivo nusquam est pars corpore, Menti
1481  Quae non jungatur; quoniam quacumque ciebis
1482  Corpus parte, novo subito Mens percita sensu
1483  Et perculsa, illam plagarum corporis ad vim

1486  Rectores fractum puppis latus, illa minaci
1487  Turbine si dudum quassata et fluctibus atris
1488  Hiscat aquas sorbens, seu cursu naufraga caecas
1489  Indicat in Syrtes, scopuloque haerescat acuto:
1490  Experietur enim tum sensum Natua doloris
1491  Illi dissimilem, proprium cum vulnere corpus
1492  Perculsum est, et sanguis aperto exundat hiatu.

1496  Quae fibrisque magis constat nervisque referta.
1497  Ac veluti arborei de trunco et stipite rami
1498  Proveniunt, sic et de humenti tota cerebro
1499  Copia nervorum partes in corporis omnes
1500  Diffusa est, longoque extenditur undique nexu
1501  Infima conjungens summis animaeque fovens vi.
1502  Nam si de cerebro in certam commercia partem

cerebro
1499  Copia nervorum partes in corporis omnes
1500  Diffusa est, longoque extenditur undique nexu
1501  Infima conjungens summis animaeque fovens vi.
1502  Nam si de cerebro in certam commercia partem
1503  Impediantur, opus, non sensu polleat ullo
1504  Pars, erit, ac si sit praecisa a corpore toto.
1505  Quapropter liquido deprendis, vita quod omnis

non sensu polleat ullo
1504  Pars, erit, ac si sit praecisa a corpore toto.
1505  Quapropter liquido deprendis, vita quod omnis
1506  Corporis et sensus fons omnis principiumque
1507  In parvo capitis media regione cerebro
1508  Insit, proinde magis Mens illa parte tenetur:
1509  Sentit, et externos impulsus excipit illic,
1510  Illinc, quos libut, motum dispertit in artus.

1507  In parvo capitis media regione cerebro
1508  Insit, proinde magis Mens illa parte tenetur:
1509  Sentit, et externos impulsus excipit illic,
1510  Illinc, quos libut, motum dispertit in artus.
1511  Quare Animae est sedes cerebrum, a quo sensus in omne
1512  Defertur corpus diffusis undique nervis.

1513   Quapropter jam multa vides communia habere

1508  Insit, proinde magis Mens illa parte tenetur:
1509  Sentit, et externos impulsus excipit illic,
1510  Illinc, quos libut, motum dispertit in artus.
1511  Quare Animae est sedes cerebrum, a quo sensus in omne
1512  Defertur corpus diffusis undique nervis.

1513   Quapropter jam multa vides communia habere
1514  Inter se Mentem corpusque, ut cernere lucem est,

oculos aures linguam naresque manusque
1519  Gustat, odoratur, videt, et contingit, et audit;
1520  At corpus sensu caret omni, et non alia re
1521  Fungitur, in variis varie quam partibus ictum
1522  Quod moveat varie quoque Mentem, quae varianti
1523  Percipit idcirco sensu, quaecumque lacessunt.
1524  Nam si mente movens quaedam penitusque revolvens

illud
1556  Nolendi contraque volendi erit usque potestas,
1557  Pulchro appellamus quam nomine Libertatem,
1558  Mentis et Arbitrium; cujus sibi conscia Mens est
1559  Talibus in rebus, quas summi utriusque locatas
1560  Inter distantes metas bene novimus esse.
1561  Cum volimus quid eorum, opus est, ratione velimus,
1562  Qua bona sunt; contra, cum quid procul aversamur,

1563  Ad mala respicimus. Sed qui sit denique rectus
1564  Arbitrii circa res isto de genere usus,
1565  Supremo tibi posterius sermone probabo.
1566  Hoc modo dum teneas, Animae quod motus in illud,
1567  Quod summum est plenumque Bonum, sit nostra Voluntas,
1568  Qui veluti cessare nequit, sic velle necesse est
1569  Semper; at hunc varie nimirum inflectere nobis

1567  Quod summum est plenumque Bonum, sit nostra Voluntas,
1568  Qui veluti cessare nequit, sic velle necesse est
1569  Semper; at hunc varie nimirum inflectere nobis
1570  Posse datum est, varis atque in res irrequietum
1571  Dirigere, ut libuit: nimirum haec insita vis est.

1572   Hinc Animam agnosces rasae non esse tabellae,
1573  Ut dicunt, similem, quae nullam

rasae non esse tabellae,
1573  Ut dicunt, similem, quae nullam gestet ab ortu
1574  Impressam rerum speciem, nullamque receptet
1575  Notitiam sensu sine corporis, unde figuret
1576  In varias porro se formas. Scilicet ipsa
1577  Multa etiam per se sine corporis auxiliatu
1578  Novit, jam prima signavit origine quorum
1579  Illam notitiis, illam qui condidit, Auctor.

neque ullis,
1582  Quam sibi sit, praesens magis et magis intima rebus
1583  Esse potest; ideo specierum hic corporearum
1584  Non eget auxilio: tum porro novit et illa,
1585  Quorum in se formas habet, e quibus omnis aperte
1586  Notitia exorta est; atque hac ab origine rebus
1587  Nomina dat, quae si numeris atque ordine constent,
1588  Non

rebus
1587  Nomina dat, quae si numeris atque ordine constent,
1588  Non alia Pulchras poterit ratione vocare,
1589  Quam quod conveniant Formae, quam continet in se.
1590  Quid sit item Verum, cognosceret unde? nisi intus
1591  Secum ortam Veri speciem cohiberet, ut illa
1592  Notitias inter se jungat convenientes;
1593  Contra, quae

1591  Secum ortam Veri speciem cohiberet, ut illa
1592  Notitias inter se jungat convenientes;
1593  Contra, quae nequeant bene consentire, resolvat.
1594  Omnia corporea quae non in imagine fiunt
1595  Per sensus; quoniam neque sunt extensa neque ulla
1596  Praedita corporea forma motuve, sonanti
1597  Nec sunt natura neque lucis tincta colore
1598  Duraque: ut

Nescit Lux illa latere,
1627  Ingrediturque volens, et aquarum divitis instar
1628  Fluminis exundans oculos rigat, implet apertos.
1629  Atque utinam altius evectos audacia felix
1630  In Solem hunc oculos converteret, unde fluentes
1631  Exciperent radios et purae fulgura lucis,
1632  Nec sic noctis amans et prona jaceret humi Mens;
1633  Quae quia corporeae est inclusa in carcere molis,

1630  In Solem hunc oculos converteret, unde fluentes
1631  Exciperent radios et purae fulgura lucis,
1632  Nec sic noctis amans et prona jaceret humi Mens;
1633  Quae quia corporeae est inclusa in carcere molis,
1634  Nocte tenetur in hac ultro, sequiturque tenebras,
1635  Et magis atque magis loca caligantia quaerit
1636  Indupedita suo caecarum errore viarum.
1637  Infelix!

1631  Exciperent radios et purae fulgura lucis,
1632  Nec sic noctis amans et prona jaceret humi Mens;
1633  Quae quia corporeae est inclusa in carcere molis,
1634  Nocte tenetur in hac ultro, sequiturque tenebras,
1635  Et magis atque magis loca caligantia quaerit
1636  Indupedita suo caecarum errore viarum.
1637  Infelix! caeli interea neque suspicere audet

1636  Indupedita suo caecarum errore viarum.
1637  Infelix! caeli interea neque suspicere audet
1638  Templa serena, neque illius vim sustinet almae
1639  Lucis sueta inopem trahere in caligine vitam.

1640   At non cum primo naturam conderet ejus,
1641  Assimilemque sibi Numen puramque crearet,
1642  Et magis atque magis quae supra corporis omnem

sua sic a ratione rebelles
1661  Corporeos motus, neque iis dominetur ut ante.

1662   Scilicet antiquae luimus contagia culpae.
1663  Primorum hoc Hominum tum mundi in origine crimen
1664  Heu! fuit, unde omnes nativo corpore creti
1665  Nascimur. Hi sortem vitae tenuere beatam,
1666  Integra adhuc dum nostra fuit natura sub ortu.
1667  Libera tunc

1664  Heu! fuit, unde omnes nativo corpore creti
1665  Nascimur. Hi sortem vitae tenuere beatam,
1666  Integra adhuc dum nostra fuit natura sub ortu.
1667  Libera tunc Animi regnabat in omne potestas
1668  Corpus, et hoc totis parebat partibus uni,
1669  Fibraeque nervique atque edita claustra cerebri
1670  Et tenuis puri vapor almus sanguinis omnis
1671  Nil

1680  Lucis inocciduae turbatam avertere Mentem.
1681  Propterea tum plena fuit Pax plenaque Pacis
1682  Gaudia; Seditio Discordia Bella Tumultus
1683  Tum neque nomina erant neque in ullis cognita rebus.
1684  Felices! donec, scelus o! tetigere proterva
1685  Poma manu, Pater ex omni quae veris honore,
1686  Scilicet ut possent aliqua parere, vetabat
1687  Multa

1707  Fundebat ditem stringentes gurgite terram,
1708  Abrupit: prisca cessere et ab origine longe
1709  Discreti inter se fluvii et capita altera aquarum
1710  Sortiti. Euxinas propior jam Phasis in undas
1711  Volvitur irrumpens, atque auri dives Araxes
1712  Divitias jam non ab eodem fonte receptas
1713  Defert se Hyrcanum evolvens devexus in aequor:
1714  Jam caput

1710  Sortiti. Euxinas propior jam Phasis in undas
1711  Volvitur irrumpens, atque auri dives Araxes
1712  Divitias jam non ab eodem fonte receptas
1713  Defert se Hyrcanum evolvens devexus in aequor:
1714  Jam caput Euphratis nascenti a Tigride longo
1715  Terrarum spatio discluditur; undique magnis
1716  Exinde errantes huc illuc flexibus ambo,
1717  Tandem haud immemores

annalibus omnes
7  Transactae aetatis res noscere gestaque Regum
8  Bella et fortunas et quis datus exitus armis.
9  Sed nil suavius est, humili quam assurgere terra
10  Altius in caelum, nullaque a parte tenere
11  Interclusum Animum, qui libertate sua se
12  Undique victor agat, totumque feratur in Orbem,
13  Imaque summaque et in medio quae pôsta revolvat,

9  Sed nil suavius est, humili quam assurgere terra
10  Altius in caelum, nullaque a parte tenere
11  Interclusum Animum, qui libertate sua se
12  Undique victor agat, totumque feratur in Orbem,
13  Imaque summaque et in medio quae pôsta revolvat,
14  Atque alium intra se similem comprendere Mundum
15  Possit, eumque pari hoc exemplar grande secutus
16  In partes

assurgere terra
10  Altius in caelum, nullaque a parte tenere
11  Interclusum Animum, qui libertate sua se
12  Undique victor agat, totumque feratur in Orbem,
13  Imaque summaque et in medio quae pôsta revolvat,
14  Atque alium intra se similem comprendere Mundum
15  Possit, eumque pari hoc exemplar grande secutus
16  In partes ratione suas disponere pergat.

feratur in Orbem,
13  Imaque summaque et in medio quae pôsta revolvat,
14  Atque alium intra se similem comprendere Mundum
15  Possit, eumque pari hoc exemplar grande secutus
16  In partes ratione suas disponere pergat.
17  Praestat enim longe divinam Numinis artem
18  Scire tibi, quam quid transacti temporis aevo
19  Induperatores magni fecisse ferantur
20  Sive

divinam Numinis artem
18  Scire tibi, quam quid transacti temporis aevo
19  Induperatores magni fecisse ferantur
20  Sive Virûm validis cum millibus atque Elephantis
21  Fluctibus in mediis belli, seu pace vacantes.
22  Nam cum suspicimus rutilantia sidere multo
23  Templa super Solisque vias Lunamque meantem,
24  Et venit in mentem causarum atque ordinis hujus,

atque Elephantis
21  Fluctibus in mediis belli, seu pace vacantes.
22  Nam cum suspicimus rutilantia sidere multo
23  Templa super Solisque vias Lunamque meantem,
24  Et venit in mentem causarum atque ordinis hujus,
25  Omnia tum, vulgus plausu quaecumque secundo
26  Excipit, evictos Populos diffusa per Orbem
27  Imperia et regum vires titulosque Potentum

Diximus extensam, quae restant, percipe porro.

50   Et primo triplicem mensuram poscere corpus;
51  Nam triplici extensum quodvis ratione necesse est,
52  Scilicet in longum et latum atque excurrit in altum.
53  Quare ubicumque triplex fuerit mensura, fatendum est
54  Corpus id esse, licet minimum; velut haud minus aër
55  Illud erit, parva possis quod claudere testa,

percipe porro.

50   Et primo triplicem mensuram poscere corpus;
51  Nam triplici extensum quodvis ratione necesse est,
52  Scilicet in longum et latum atque excurrit in altum.
53  Quare ubicumque triplex fuerit mensura, fatendum est
54  Corpus id esse, licet minimum; velut haud minus aër
55  Illud erit, parva possis quod claudere testa,
56  Quam quod

altum.
53  Quare ubicumque triplex fuerit mensura, fatendum est
54  Corpus id esse, licet minimum; velut haud minus aër
55  Illud erit, parva possis quod claudere testa,
56  Quam quod in immenso circum diffunditur orbe.

57   Nec magis extensum est corpus, cum rarius extat;
58  Rarius est etenim, laxata foramina cum plus
59  Aëris accipiunt, et plus

et plus disjuncta recedunt:
60  Densius at contra fit, cum minus intus apertum
61  Contraxitque vias, aurarumque expulit extra
62  Naturam: proin corpus idem conservat eandem
63  In se materiem, semperque intrinsecus aequa
64  Mensura extendi rarum densumve necesse est,
65  Namque eadem ejusdem mensura est materiaï.
66  Id tibi ut exemplo

vento:
114  Nam neque durities neque pondus corpora reddunt
115  Augmine majori, sed cum majoribus ipsa
116  Sunt extensa locis, spatiumque capacius extat;
117  Quod semper sibi par in navi constat eadem:
118  Semper propterea plena est, neque plenior unquam.

119   Quod si forte aliquis non omnia plena reatur,
120  Corpora quandoquidem sine inani posse

119   Quod si forte aliquis non omnia plena reatur,
120  Corpora quandoquidem sine inani posse moveri
121  Non videt, a vera quantum ratione recedat,
122  Accipe. Progrediens quae pes loca liquit, in illa
123  Confluit extemplo atque in eodem tempore pulsus
124  Aër, qui motum pariter suscepit eundem
125  Cum pede; et id tali fieri ratione videtur.
126  Aëra propellit motus pes

120  Corpora quandoquidem sine inani posse moveri
121  Non videt, a vera quantum ratione recedat,
122  Accipe. Progrediens quae pes loca liquit, in illa
123  Confluit extemplo atque in eodem tempore pulsus
124  Aër, qui motum pariter suscepit eundem
125  Cum pede; et id tali fieri ratione videtur.
126  Aëra propellit motus pes anteriorem;
127  Ille alium prae se

133  Cum peragit, pars una locum quem linquit, eundem
134  Protinus altera succedens pars obtinet ipso
135  Tempore. Quapropter sine inani corpora possunt
136  Ire suos varie in motus, semperque cieri.
137  Sic mare per vitreum possunt procedere pisces,
138  Et mutare locum circum refluentibus undis,
139  Qua liquidas facere vias; sint omnia quamvis

138  Et mutare locum circum refluentibus undis,
139  Qua liquidas facere vias; sint omnia quamvis
140  Plena, neque idcirco privandum est corpora motu.

141   Illud in his rebus mihi ne contendere pergas,
142  Corporis ullius non sic potuisse coire
143  Implexas partes inter se, unaque teneri,
144  Quin sint intermixta foramina multa viaeque

corporibus finem Natura secandis.

153   Nonne, quod extensum est, (ut corporis esse probavi
154  Jam tibi naturam) ratio cujusque receptat
155  Posse suas scindi in partes, quas debet habere?
156  Tum quoque eas partes, longe tenuissima quamvis
157  Corpora sint, quis posse secari in bina negabit?
158  Inde alias aliasque pari ratione videbis

154  Jam tibi naturam) ratio cujusque receptat
155  Posse suas scindi in partes, quas debet habere?
156  Tum quoque eas partes, longe tenuissima quamvis
157  Corpora sint, quis posse secari in bina negabit?
158  Inde alias aliasque pari ratione videbis
159  Frangi posse; etenim mediae pars partis habebit
160  Dimidiam partem, neque mens praefiniet ulla.

173  Nequaquam exhaustis numerandum restet et ultra.

174   Par auri quoque pondus ( erit quod proinde videnti
175  Mole perexigua) tam longum ducere possunt
176  In filum Artifices tenuando, ut denique passus
177  Plus quam centum aequet, stadio et prope congruat uni:
178  Conspicuaeque in eo quot erunt, tum conjice, partes,
179  Vel quot erunt, gracili argenti si inducta

videnti
175  Mole perexigua) tam longum ducere possunt
176  In filum Artifices tenuando, ut denique passus
177  Plus quam centum aequet, stadio et prope congruat uni:
178  Conspicuaeque in eo quot erunt, tum conjice, partes,
179  Vel quot erunt, gracili argenti si inducta cylindro
180  Bractea sit fulvi, quod circum contegat, auri:
181  Atque ille interea per decrescentia multa

suo nec vanescente coloris
188  Cortice candentem tegit involvitque medullam.
189  Scilicet hoc aurum phrygio deducere ritu
190  Per varios flexus non cessavere Puellae
191  Arte in Arachnaea praestantes, dum sibi peplum
192  Circum oras fulvo decorant pallamque nitore,
193  Munera sive aris laturae corde prementes
194  Vota verecundo et tacita orantes prece Divos.

dum sibi peplum
192  Circum oras fulvo decorant pallamque nitore,
193  Munera sive aris laturae corde prementes
194  Vota verecundo et tacita orantes prece Divos.
195  Aureus in tela Leo pellucente refulget,
196  Per caelum volat extensis Avis aurea pennis,
197  Plurimus in pratis circum flos aureus exit.
198  Pingitur interdum quoque furtim languidulum cor,

laturae corde prementes
194  Vota verecundo et tacita orantes prece Divos.
195  Aureus in tela Leo pellucente refulget,
196  Per caelum volat extensis Avis aurea pennis,
197  Plurimus in pratis circum flos aureus exit.
198  Pingitur interdum quoque furtim languidulum cor,
199  Nimirum teneri percussum cuspide Amoris,
200  Quod Juveni mittant blanda inter verba cupito.

201   Tum genus hoc salis est, pauxillum quamlibet ejus
202  Ut pondus sub aquas, amplo quae vase tenentur,
203  Immissum solvatur, in omnia disque trahatur
204  Paulatim huc illuc intus loca, quaslibet undae
205  Particulas certo contingens undique fuco;
206  Quandoquidem nulla est tenuissima guttula, possit,
207  Si

jam quid erunt venae, quid sanguinis et ossa,
218  Quid nervi fibraeque, quid intima claustra cerebri?

219   Deinde et particulas his adde prope innumerales,
220  In quos (nec mora non aliqua est) abit unda, vaporum,
221  Unda licet perparva cavo conclusa metallo,
222  Quod calefactum igni gracili vomit ore strepentem
223  Alituum vim, quae loca per diffunditur ampla

230  Nonne vides etiam, cum thura adolemus ad aras,
231  Late per templi laquearia perque columnas
232  Perque tholum fundi fumos, et odora revolvi
233  Nubila per populum, cujus se millia in aede
234  Stipant, et portis prodire patentibus extra?

235   Denique perpetuum quod odorem e corpore fundit,
236  Succus

inexhausti scateat fons sargus odoris.

249   His aliiaque tuum permultis de genere horum
250  Exemplis animum valeam disponere, ab ipso
251  Ne finem attingi in rebus non posse repugnes.
252  Non tamen hinc ausim de partibus infinitis
253  Corpora vel parvo vel magno quaelibet auctu
254  Constare, atque in eas quoque solvi posse docere.

ab ipso
251  Ne finem attingi in rebus non posse repugnes.
252  Non tamen hinc ausim de partibus infinitis
253  Corpora vel parvo vel magno quaelibet auctu
254  Constare, atque in eas quoque solvi posse docere.
255  Quis temere hoc, Superi, non audeat? Icariisque
256  Confisus pennis non alte corruat impar?
257  Quandoquidem Mentis longe finita potestas,

simul omnibus undis,
263  Quantus is est, late Oceanum exhaurire bibendo.
264  Non ideo tamen est frangendae ut reddere finem
265  Possis materiae, minimas neque fingere partes
266  In rebus solida constantes simplicitate,
267  Unde sibi avelli quidquam Natura reclamet.
268  Proinde nec est credas immixtum ut rebus inane,
269  Omnia ne variis

268  Proinde nec est credas immixtum ut rebus inane,
269  Omnia ne variis plena undique motibus obstent.

270   Namque in Natura motum quis perneget esse?
271  Qui si non esset, starent mare flumina venti,
272  Ipsaque iners Natura quiescet, et genitali
273  Haudquidquam coetu rerum foecunda crearet

quiescet, et genitali
273  Haudquidquam coetu rerum foecunda crearet
274  Principio; quidquam neque porro augere creatum
275  Posset: quae fieri manifestum est; plurima quando
276  In summa rerum nascuntur, et edita crescunt.
277  Vere novo Tellus herbarum vivida mater
278  Profert res teneras, gremioque educit in auras,
279  Aptaque, uti crescant, paulatim alimenta ministrat.

275  Posset: quae fieri manifestum est; plurima quando
276  In summa rerum nascuntur, et edita crescunt.
277  Vere novo Tellus herbarum vivida mater
278  Profert res teneras, gremioque educit in auras,
279  Aptaque, uti crescant, paulatim alimenta ministrat.
280  Quare nonne vides Naturae multa moveri
281  Esse opus omnino? sine motu ingloria staret.

omnino? sine motu ingloria staret.

282   At porro motus fit, ubi vicina relinquens,
283  Quaeque quieta manent, fingive quieta valerent,
284  Corpus finitimas transmittitur in regiones
285  Corporis alterius. Non uno saepius una
286  Res est in motu: veluit cum Natura cavatam
287  Impiger hac illac puppim superambulat, atque haec
288  Interea vada salsa

fit, ubi vicina relinquens,
283  Quaeque quieta manent, fingive quieta valerent,
284  Corpus finitimas transmittitur in regiones
285  Corporis alterius. Non uno saepius una
286  Res est in motu: veluit cum Natura cavatam
287  Impiger hac illac puppim superambulat, atque haec
288  Interea vada salsa ruit, spumasque relinquens
289  Praecipitanter aquis volat alite percita vento;

tamen et caelum permutat et aequora navis,
296  Expertem motu dicemus; puppis easdem
297  Quod partes respectat, et aeque distat ab illis.

298   Nec motum per se, quod primo in carmine vera
299  Ostendi ratione, potest tibi corpus habere.
300  Et quem jam Deus, hoc mundi cum conderet Omne,
301  Materiae impressit motum, conservat eadem
302  Mensura in

primo in carmine vera
299  Ostendi ratione, potest tibi corpus habere.
300  Et quem jam Deus, hoc mundi cum conderet Omne,
301  Materiae impressit motum, conservat eadem
302  Mensura in rebus; quidquam non deperit ejus
303  Scilicet e summa, non ullo crescit adauctu.
304  Corpore pro vario quanquam variare videtur;
305  Ocyor in parvo fit enim,

302  Mensura in rebus; quidquam non deperit ejus
303  Scilicet e summa, non ullo crescit adauctu.
304  Corpore pro vario quanquam variare videtur;
305  Ocyor in parvo fit enim, fit tardior idem,
306  Cum dispertitur per magnum corporis augmen.
307  Omnis poscit enim ratio, ut divina Potestas,
308  Quam supera ostensum est esse immutabile Summum,

306  Cum dispertitur per magnum corporis augmen.
307  Omnis poscit enim ratio, ut divina Potestas,
308  Quam supera ostensum est esse immutabile Summum,
309  Quem motum primo tum rerum effecit in ortu,
310  Legibus haudquaquam mutatis fervet eundem.

311   Has mihi nunc leges, quae sint, par dicere versu,
312  Non alio, quam quem simplex Natura reposcit.

Legibus haudquaquam mutatis fervet eundem.

311   Has mihi nunc leges, quae sint, par dicere versu,
312  Non alio, quam quem simplex Natura reposcit.
313  Est suus in rebus decor omnibus et sua virtus;
314  Nec, si parva nequit magnis contendere Cycnis
315  Voce sua Philomela, minor tamen inde voluptas,
316  Dum canit, incussas silvarum commovet umbras:

docta Corona
319  Concinet, et plausu vires animumque fovebit.
320  Legibus his certe constat Natura; nec illa
321  Est aliud, quaedam legum quam visque vigorque,
322  Quas primo in rebus sanxit Deus, edita ut ortus
323  Visere quaeque suos possint, servarier aucta,
324  Possit et in Summa certus consistere ut ordo.

325   Prima tibi ante alias esto

nec illa
321  Est aliud, quaedam legum quam visque vigorque,
322  Quas primo in rebus sanxit Deus, edita ut ortus
323  Visere quaeque suos possint, servarier aucta,
324  Possit et in Summa certus consistere ut ordo.

325   Prima tibi ante alias esto lex; semper eadem
326  Corpoream naturam omnem ratione necesse est,
327  Qua semel extiterit, perstare;

sistat vis externa, motum.
335  Quare seu corpus moveatur, sive quiescat,
336  Ejus semper iners per se natura videtur.
337  Sed quia nos coeco circumstat corpore, in omne
338  Porrectus caelum, qui motibus officit, aether,
339  Et facit, ut deorsum se corpora quaeque volutent,
340  Quae sistunt, ubi in terram venere ruendo;
341  Propterea fit,

337  Sed quia nos coeco circumstat corpore, in omne
338  Porrectus caelum, qui motibus officit, aether,
339  Et facit, ut deorsum se corpora quaeque volutent,
340  Quae sistunt, ubi in terram venere ruendo;
341  Propterea fit, uti videantur quaeque moveri
342  Ingenitum sese sistendi propter amorem;
343  Natura rebus quem dicunt insinuatum,
344  Quo placidam

quos largis imbribus augent
347  Nubila rupta, nivesque tepenti vere solutae,
348  Dum late infestant campos, stragemque propagant
349  Impete silvifrago; magnis ita viribus acti
350  In placidam properare videntur sponte quietem.
351  Quod procul a vera quam sit ratione repulsum,
352  Percipe. Tranquillae res est oppôsta quieti
353  Motus, proinde nequit fieri ejus propter amorem,

351  Quod procul a vera quam sit ratione repulsum,
352  Percipe. Tranquillae res est oppôsta quieti
353  Motus, proinde nequit fieri ejus propter amorem,
354  Nec res ulla sui valet in contraria ferri.
355  Praeterea cur missa arcu stridente sagitta
356  Evolat, et longe nervoque manuque relicta
357  Aëra scindit adhuc pennis, oculosque fatigat?
358  Nimirum quia

est:
367  Gaudet enim brevibus simplex Natura, geritque
368  Per compendia res, ubi est pluribus usus.
369  Obliquo porro cum tramite mota feruntur
370  Corpora, continuis extrinsecus in diversa
371  A rerum debent deflecti offensibus, atque
372  A latere impelli, ut cursu decedere semper
373  A recto possint, et iter signare recurvum.

373  A recto possint, et iter signare recurvum.
374  Quod si nulla foris res esset, causaque motum
375  Obliquans, quo coepit, eo procurreret usque
376  Materies; quae cur partem se vertat in hanc, quam
377  Adversam potius, nil intus habere videtur:
378  Quare opus est, teneat medium, rectaque feratur,
379  Si nihil obsit, et in diversum cogat abire.
380  Neve meis

376  Materies; quae cur partem se vertat in hanc, quam
377  Adversam potius, nil intus habere videtur:
378  Quare opus est, teneat medium, rectaque feratur,
379  Si nihil obsit, et in diversum cogat abire.
380  Neve meis quidquam possis diffidere dictis,
381  Tutemet acceptam circum aures tempora circum
382  Fundam volve manu; lapis ipse feretur in orbem,

379  Si nihil obsit, et in diversum cogat abire.
380  Neve meis quidquam possis diffidere dictis,
381  Tutemet acceptam circum aures tempora circum
382  Fundam volve manu; lapis ipse feretur in orbem,
383  Obliquumque sequetur iter, tamen usque repugnans,
384  Vimque reluctantis sentit manus; ocyus illa
385  Et quo circumagit fundam, vim fortior auget.
386  Laxata sac deinde

fundam, vim fortior auget.
386  Laxata sac deinde patescat liber habena
387  Exitus; e funda tum protinus effluet ima
388  Erumpens, quo vis illum impulit ultima dextrae;
389  Nec post in gyrum sed recta concitus ibit.
390  Quapropter, quantum est in se, Natura meatum
391  Rebus largita est recta regione viaï;
392  Corpora nec per se possunt obliqua meare.

habena
387  Exitus; e funda tum protinus effluet ima
388  Erumpens, quo vis illum impulit ultima dextrae;
389  Nec post in gyrum sed recta concitus ibit.
390  Quapropter, quantum est in se, Natura meatum
391  Rebus largita est recta regione viaï;
392  Corpora nec per se possunt obliqua meare.

393   Denique postremam Naturae percipe legem.

391  Rebus largita est recta regione viaï;
392  Corpora nec per se possunt obliqua meare.

393   Denique postremam Naturae percipe legem.
394  Corpus in alterius si corporis incidat augmen,
395  Tantum illi subito motus impertiet ictu,
396  Quantum hujus sibi perdet: in aes lignumve rotundum
397  Ut globus incurrit cum ferreus, ilicet aeri

393   Denique postremam Naturae percipe legem.
394  Corpus in alterius si corporis incidat augmen,
395  Tantum illi subito motus impertiet ictu,
396  Quantum hujus sibi perdet: in aes lignumve rotundum
397  Ut globus incurrit cum ferreus, ilicet aeri
398  Aut ligno partem motus largitur eandem,
399  Ipso quam motus partem sibi decutit ictu;
400  Semper enim

sibi decutit ictu;
400  Semper enim motus summam cum servet eandem
401  Numen, uti docui: corpus non posse necesse est
402  Partem aliquam ipsius deperdere, totam alienum
403  Quam non in corpus transmittat; diminui nam
404  Esset opus quid de summa, quae condita primo est.
405  Nec contra incipient tibi protinus ulla moveri
406  Corpora, tantundem

quae ictum resilire repente
414  Corpora vis cogit, capere et diversa viarum:
415  Scilicet efficiunt non hac ut lege soluta
416  Corpora sint, verum ne nos possimus eandem
417  Interdum in vario rerum deprendere motu.

418   His bene firmatis jam rebus, scire necesse est
419  Te memorem quas ante alias, ut postulat ordo;
420  Namque aliis, quae mox dicendae

addunt;
422  Nunc locus est late per caelum et sidera ferri,
423  Multorum ut ratio, peragi quaecumque videmus
424  Astra per et terras et mundi concava, constet.
425  Dum tamen in magni partes discurrimus orbis,
426  Naturam ante oculos, quae condidit omnia, summam
427  Semper habe interea, et nunquam obliviscere primam
428  Hanc Causam summeque bonam summeque potentem:

poterunt ratione; quia illa condita constant
433  A Causa. Longe quam debes posse fateri
434  Quid majus, quam nos pertingere mente queamus.

435   Quapropter ne te in promissis plura moremur,
436  Principio Solem et Terram Lunamque tuere:
437  Quae nobis quanquam tria corpora magna videntur,
438  Attamen haud aliis, quae ferri cumque tuemur

distantia primum,
450  Quae sit ea a nobis ad sidera; quae quia valde
451  Ad Lunam brevis est, neque caetera mole videtur
452  Luna sua tantum superare, exceditur ipsa
453  Quantum in mensuris spationarum; nonne necesse est
454  Exiguam esse inter caelestia corpora Lunam?
455  Terraïque globum superantis corpora Lunae.
456  Comperies ratione pari multo esse minorem

522  Qua Solem de parte videt, fateare, necesse est,
523  Esse Nothon; propriam neque enim de corpore lucem
524  Jactat, at objecto susceptam a Sole remittit.
525  Praeterea multae Lunaï in corpore quid sunt
526  Nigrantes maculae? nisi magnae corpus in ejus
527  Projectae hinc illinc umbrae: nam collibus illam
528  Extantem multis et montibus esse putandum est:

523  Esse Nothon; propriam neque enim de corpore lucem
524  Jactat, at objecto susceptam a Sole remittit.
525  Praeterea multae Lunaï in corpore quid sunt
526  Nigrantes maculae? nisi magnae corpus in ejus
527  Projectae hinc illinc umbrae: nam collibus illam
528  Extantem multis et montibus esse putandum est:
529  Proinde illam adversa Solis de parte necesse est
530  Projicere in

in ejus
527  Projectae hinc illinc umbrae: nam collibus illam
528  Extantem multis et montibus esse putandum est:
529  Proinde illam adversa Solis de parte necesse est
530  Projicere in valles magnis de montibus umbras.
531  His accedit, uti vario quoque corpore constet,
532  Scilicet et terra et lapidum gravitate vel undis;
533  Quae partes vario pro textu dissimilique

vario pro textu dissimilique
534  Non una ratione valent non viribus aequis
535  Ad nos Phoebeae radios reflectere lucis:
536  Quare hi languidius contingere, fortius illi
537  Irruere in terram visumque lacessere nostrum:
538  Hinc intermixtas tuimur fulgoribus umbras.

539   Assimili ratione licet pulcherrima toto
540  Se caelo ostendat Venus, et profundat

ut Cynthia, flexis
543  Cornibus incedit persaepe, et candida tantum
544  Illa parte nitet, Solis qua conspicit Orbem.
545  Hesperus est, sequitur cum Solem nocte ruente,
546  Vertit in occiduas et lucem fulgida metas:
547  Phosphorus at contra pariter Solemque diemque
548  Luce sua praecurrit, eamque obvertit Eoas,
549  Ex illa quia Sol parti convestit, ad oras.

fatendum est:
569  Namque ea paulatim lux deficere incipit, ut se
570  Qua clara est, removet tellus: quapropter opinor,
571  Desuper a Lunae si Terram corpore spectes,
572  Tum fore, in Astrorum numerum referenda repente
573  Ut videatur, uti Lunam quoque dicimus Astrum.

574   Porro scire licet, quod sidera fixa vocamus

dicimus Astrum.

574   Porro scire licet, quod sidera fixa vocamus
575  Propterea, quia caeli haerentia semper eadem
576  In regione simul volvi cernuntur in orbem
577  Inter se nunquam variantibus intervallis.
578  At contra vaga sunt, caeloque errare feruntur,
579  Sese inter quae nempe situm mutare videntur,

574   Porro scire licet, quod sidera fixa vocamus
575  Propterea, quia caeli haerentia semper eadem
576  In regione simul volvi cernuntur in orbem
577  Inter se nunquam variantibus intervallis.
578  At contra vaga sunt, caeloque errare feruntur,
579  Sese inter quae nempe situm mutare videntur,
580  Et nunquam spatiis aeque

588  Quas longa avectas pelago videt? an sua puppis
589  Illabens tacito tranquilla per aequora cursu
590  Efficiat, videatur ut haec variantia longe
591  Inter eas, spatiis quae fors retinentur in isdem?
592  Sic cum suspicimus vaga magno sidera caelo
593  Inter se mutare vias confusaque ferri,
594  Haerere ambiguo rationum pondere mentem
595  Est opus, haec quonam fiat

non crederet audax,
600  Ex infinitis rationibus et mage pulchris
601  Et mage naturam ad rerum facientibus harum,
602  Quas Deus aeterna conceptas Mente gerebat
603  Omnipotens, quod in hanc tandem concesserit unam
604  Prae reliquis longe melioribus et magis aptis?
605  Mî sat erit, quod et hac arcana resolvere possim,
606  Quae supera in caelo mirantes saepe videmus:

gerebat
603  Omnipotens, quod in hanc tandem concesserit unam
604  Prae reliquis longe melioribus et magis aptis?
605  Mî sat erit, quod et hac arcana resolvere possim,
606  Quae supera in caelo mirantes saepe videmus:
607  Illam propterea recipi evolvique necesse est,
608  Donec quae melior labenti prodeat aevo.
609  Multa tulere anni, quae prima

mortalibus emolumento.
614  At neque praeterita neque nostra aetate repertum est,
615  Herculeas ultra metas sine littore magnum
616  Audax Oceanum qui navigat, ut queat undis
617  In mediis certa ratione agnoscere, quantum
618  Littore ab hesperio processerit, instabilisque
619  Qua sit parte viae defunctus, quaeque supersit.
620  Forsan et haec ventura aliis mox deteget aetas.

630  Sic quoque Sol fluido atque agitato corpore constet,
631  Ut, quae circumstat se cumque, ardore furenti
632  Transferat, atque illo caeli rotet impete partes;
633  Sed tamen ipse manens una in statione quiescat,
634  Nec loca permutet variis regionibus errans;
635  Signa velut caelum rutilant quae fixa per altum.

636   Debet materies proporro fluvida caeli

velut caelum rutilant quae fixa per altum.

636   Debet materies proporro fluvida caeli
637  Esse; etenim solida si constent omnia mole,
638  Quae supera tuimur caeli in regione patere,
639  Qua ratione queant palantia sidera ferri?
640  Num cuneis debent et acuta cuspide praese
641  Rumpere iter? semperque via luctarier arcta?
642  Ne tamen hanc ob

liquensque,
649  Et penitus pleno quoque corpore constet, oportet;
650  Ut, quia commotum est, et Solis circuit Astrum,
651  Vi transferre sua solidissima corpora possit
652  Secum in circuitum, raptareque turbine eodem.

653   Propterea Tellus (quia non est funibus ullis
654  Suspensa aut subter solidis innixa columnis,
655  Debeat ut constans una in

in circuitum, raptareque turbine eodem.

653   Propterea Tellus (quia non est funibus ullis
654  Suspensa aut subter solidis innixa columnis,
655  Debeat ut constans una in statione per aevum
656  Omne manere; sed aurarum tenuissima circum
657  Vis omni pariter cingit de parte, suisque
658  Perfluidum hoc caelum conjunctam amplexibus ambit)
659  Debet ab

impete, et una
660  Immotam lustrare moventis lampada Solis.
661  Non tamen hic agitare loco scelus esse rearis
662  Tellurem, Vestamque sua e statione movere,
663  Propterea, quod in hoc quid mundo fiat eorum,
664  Non doceo, at fieri quid possit, ut omnia constent.
665  Deinde quod immotam nihilo minus esse fateri
666  Possumus, immotam quam sit fateare necessum

minus esse fateri
666  Possumus, immotam quam sit fateare necessum
667  Esse ratem nullo religatam ad littora morsu,
668  Quam neque propellant venti, neque palmula ponto
669  Trudat in aequoreis haerentem partibus isdem;
670  Unda licet tacito secum illam deferat aestu.

671   Astra quoque errando sese quae multa volutant
672  Per caelum varie,

677  Est vicina magis, properantior exagitetur,
678  Contra tarda meet, longumque absumat eundo
679  Tempus, quae caeli pars est a Sole remota?
680  Quod genus interdum est in aquis deprendere; nam cum
681  In sese contorta furentes vorticis aestus
682  Flumina concinnant, ramorum pondera parva
683  Festucae paleaeque leves rapiuntur in orbem,
684  Quae

properantior exagitetur,
678  Contra tarda meet, longumque absumat eundo
679  Tempus, quae caeli pars est a Sole remota?
680  Quod genus interdum est in aquis deprendere; nam cum
681  In sese contorta furentes vorticis aestus
682  Flumina concinnant, ramorum pondera parva
683  Festucae paleaeque leves rapiuntur in orbem,
684  Quae magis accedunt, citius, quae vortice contra

680  Quod genus interdum est in aquis deprendere; nam cum
681  In sese contorta furentes vorticis aestus
682  Flumina concinnant, ramorum pondera parva
683  Festucae paleaeque leves rapiuntur in orbem,
684  Quae magis accedunt, citius, quae vortice contra
685  Longius a medio distant, sinuare videbis
686  Se magnum in gyrum, sed longe segnius ibunt:
687  Evanescere enim

ramorum pondera parva
683  Festucae paleaeque leves rapiuntur in orbem,
684  Quae magis accedunt, citius, quae vortice contra
685  Longius a medio distant, sinuare videbis
686  Se magnum in gyrum, sed longe segnius ibunt:
687  Evanescere enim paulatim turbinis hujus,
688  Et spatio imminui vires fateamur, oportet.
689  Proptereaque gravem finxere senilibus annis

solemque uno circumspicit anno:
696  At multo propior quod sit, quam terra, peragrat
697  Mensibus octonis cursus sed turbine multo
698  Flaccidiore Venus, quam quo Cyllenius errat
699  In gyrum; tribus hujus iter nam mensibus aeques.
700  Omnia ab occasu per magnos aetheris orbes,
701  Sed per inaequales haec astra feruntur in ortum.

702   Praeterea sit,

698  Flaccidiore Venus, quam quo Cyllenius errat
699  In gyrum; tribus hujus iter nam mensibus aeques.
700  Omnia ab occasu per magnos aetheris orbes,
701  Sed per inaequales haec astra feruntur in ortum.

702   Praeterea sit, ut hoc in magno vortice Solis
703  Saturni minor atque Jovis Terraeque feratur
704  Vortex: in magno veluti nam turbine aquarum

tribus hujus iter nam mensibus aeques.
700  Omnia ab occasu per magnos aetheris orbes,
701  Sed per inaequales haec astra feruntur in ortum.

702   Praeterea sit, ut hoc in magno vortice Solis
703  Saturni minor atque Jovis Terraeque feratur
704  Vortex: in magno veluti nam turbine aquarum
705  Conspicias ferri circum persaepe minores;
706  Sic licet

701  Sed per inaequales haec astra feruntur in ortum.

702   Praeterea sit, ut hoc in magno vortice Solis
703  Saturni minor atque Jovis Terraeque feratur
704  Vortex: in magno veluti nam turbine aquarum
705  Conspicias ferri circum persaepe minores;
706  Sic licet immoti volvatur ab impete Solis
707  Saturnus, tamen ille pari ratione volutat
708  Circa

722  Auxit, quae aeternis monumentis insita florent.

723   Praeterea ipsius speciem variare notatum est
724  Saturni; visus modo namque rotundus, et idem
725  Se modo in oblongum flectebat lucidus orbem;
726  Nunc veluti geminis excurrens auribus ibat
727  Hinc ansatus et hinc: quod quare appareat, audi.
728  Illum ingens medium quidam circum annulus ambit

736  Coeperit; auritum primo, tum deinde videri
737  Oblongum debebit, eo sed latius ipsum,
738  Quo minus obliqua ratione tuebimur, Astrum.
739  Scilicet hic etiam levibus suspensus in auris
740  Annulus abripitur Saturni a vortice eodem,
741  Quo ferri quinos Astrorum diximus orbes.

742   Tertius est Terrae vortex, quo Luna sui se

quoque plura; quid obstat,
756  Sidera quin pariter, quae fixa vocavimus alte
757  [Quandoquidem propria fulgentia luce videri
758  Tot possunt Soles] astrorum corpore multo
759  Ambiri in medio licet ipsa immota putemus?

760   Praeterea Terrae corpus, quod Luna peragrans
761  Semper habet medium, circa se turbinis hujus
762  Praecipitanter agit vis major,

voluti
768  Se circa multos peragunt super aequore gyros.
769  Haud aliter gemina tellus ratione duos se
770  Volvit per motus, dum Solis circuit ignes
771  Alterius vi rapta, suoque in vorticis aestu
772  Dum fertur sese versata volutaque circum.
773  Inde tibi, advertas paulum, constare videbis
774  Sic nos Annorum sic tempora posse Dierum
775  Metiri: sit namque

nos Annorum sic tempora posse Dierum
775  Metiri: sit namque Dies, dum se pila Terrae
776  Toto se circa molis glomeramine volvit;
777  Atque ita ab occasu dum se convertit ad ortum
778  In Solem, illius jam lumine tincta, necesse est,
779  Dimidia sit parte sui, pars obruta nocte
780  Altera, quae radios subtracta reliquit: at Annus
781  Uno in

Solem, illius jam lumine tincta, necesse est,
779  Dimidia sit parte sui, pars obruta nocte
780  Altera, quae radios subtracta reliquit: at Annus
781  Uno in circuitu sit Terrae, quo vaga Solem
782  Omni ex parte videt bis senis mensibus actis.

783   Hic age, cur Solis radiis modo plena nitere,
784  Nunc minui, penitus tunc

783   Hic age, cur Solis radiis modo plena nitere,
784  Nunc minui, penitus tunc lumine cassa videri
785  Luna queat, dicam. Fieri haec rere omnia tantum
786  In speciem; quoniam cursu cum caeca silenti
787  Progreditur, fratrique suo conjuncta videtur,
788  Illam Solem inter Terramque meare necesse est
789  Tempore eo: minuit prorsus quapropter et aufert

Terramque meare necesse est
789  Tempore eo: minuit prorsus quapropter et aufert
790  Luciferam nobis partem,quae candida Phoebum
791  Aspicit; ast ejus quantum decedit ab orbe,
792  In speciem tanto majori lumine crescit:
793  Namque minutatim partem, quam possumus ipsi
794  Aspicere, ad Solis convertit lampada, lucem
795  Unde haurit; donec pleno bene lumine fulsit;

agens currus lucentes aemula Solis.

799   Cur tamen interdum vultum improvisa micantem
800  Umbra tegat Lunae, cur fontem luminis ipsum
801  Deficere innubi cernamus in aethere Solem,
802  Reddere quam possim rationem, pauca necesse est
803  Jam firmare prius, quae tu praenoscere possis.
804  Propterea attentas aures animumque reposco.

quam possim rationem, pauca necesse est
803  Jam firmare prius, quae tu praenoscere possis.
804  Propterea attentas aures animumque reposco.

805   Si Solis media situs in regione manentis
806  Te circum Terrae spectares corpus oberrans,
807  Hoc bissena viam signare per astra notares,
808  Ad speciem per quae nobis Sol ire videtur.
809  Et, quae sint ea

Ledae pulcherrima quondam
822  Pignora, vexatis at nunc gratissima Nautis
823  Sidera, vos inter pedibus manibusque revinctis.
824  Post haec Octipedis collucent brachia Cancri
825  In supera caeli statione. Micantia porro
826  Exerit ora Leo, caudamque retorquet: at illum
827  Virgineae vestes et Virginis ora sequuntur
828  Erigones, patriam quae caedem propter, ut ajunt,

Virginis ora sequuntur
828  Erigones, patriam quae caedem propter, ut ajunt,
829  Alte glandifera suspenderat arbore sese:
830  Sed pietas Divûm justum miserata dolorem
831  Transtulit in caelum nomenque habitumque Puellae.
832  Pendula Libra subit: chelisque sequentibus ardens
833  Scorpius attollit caudam: tergoque refulget
834  Semivir Haemonii Dux quondam fidus Achillis.

paulum
850  Hinc atque hinc. Cursus simili ratione videmus
851  Lunam agere obliquos; modo ab Austro truditur errans
852  Brumales longe ad flexus, vicibusque recurrit
853  Aestiferam in partem gelidis Aquilonis ab oris.
854  Dum tamen interea citraque ultraque per orbem
855  It, redit, in geminis magnum oppositisque necesse est
856  Luna locis Terrae secet orbem, quo via flectit

truditur errans
852  Brumales longe ad flexus, vicibusque recurrit
853  Aestiferam in partem gelidis Aquilonis ab oris.
854  Dum tamen interea citraque ultraque per orbem
855  It, redit, in geminis magnum oppositisque necesse est
856  Luna locis Terrae secet orbem, quo via flectit
857  Signiferi se circum, et iter bis transeat illud.
858  Haec loca bina vocant nodos hi, qui loca caeli

fratris
867  Lumine non poterit, nec amicam avertere lucem.
868  Quod si per nodum tum transeat aut prope, Solis
869  Occurret radiis ardentibus officietque,
870  Ne transire queant in Terram, corpore opaco.
871  Propterea tibi Sol dimittere languidus ignes
872  Parte aliqua ardoris lucisque orbisque minutus,
873  Seu plane extincto moerere videbitur orbe;

minutus,
873  Seu plane extincto moerere videbitur orbe;
874  Protinus ut nigram cum multo sidere noctem
875  Interdum referat; nocturnae erumpere visae
876  Tum latebris volucres, in nidos ire diurnae,
877  Vel subita jam perculsae caligine noctis
878  Decidere in terram; Pastores, territa turba,
879  Tum neque pasta domum neque pota armenta referre.

cum multo sidere noctem
875  Interdum referat; nocturnae erumpere visae
876  Tum latebris volucres, in nidos ire diurnae,
877  Vel subita jam perculsae caligine noctis
878  Decidere in terram; Pastores, territa turba,
879  Tum neque pasta domum neque pota armenta referre.

880   Annulus interdum lucis pro Sole videtur,

species ad sensus accidat orbis,
883  Cynthia si contra, quantum pote, dimoveatur
884  A Terra caelum bigis invecta per altum;
885  Nam nequeat totum breviori corpore Solem
886  Obtegere in nodis, quin circum luceat ora.

887   Cum vero penitus se Luna a Sole removit,
888  Jamque parat totam nobis convertere lucem,
889  Longe a Signifero si qua de meatu

si qua de meatu
890  Declinet, nunquam radiis spoliata latebit.
891  Sed contingat eo si nodum tempore, eundem
892  Vel prope versetur, tellus quam projicit, umbram
893  Indicit in longam, quae totam obnubit, ab una
894  Vel parti faciem delibat praetereuntis.
895  Nam tibi tum Solemque inter Lunamque, necesse est,
896  Terra sit; hujus item, quia opaco corpore constat,

ferrugine condere nigra
909  Deficiens) magnum miseratos esse laborem:
910  Propter enim magici vim carminis esse putabant
911  Contectam subito tenebris aegreque ferentem
912  Deduci in terram et rhombum parere moventi.
913  Concava propterea certatim tympana palmis
914  Pulsabant omnes, atque aeribus aera ciebant
915  Terrifico sonitu, possit

lucemque negavit.
933  Relligionem animis nova res gelidumque timorem
934  Incussit; compressa fuga est; clademque piandam,
935  Ista sibi quam ferre Duces portenta putabant,
936  In Triquetra exclamant terra: sacrisque vacarunt,
937  Donec posse datum sese subducere caedi, et
938  Arma referre domum: nam demum barbarus hostis
939  Ingruit, et forti cinctos indagine vicit,

superest, cum Sole minor sit Terra, necesse est,
949  Umbram, qua lata est, decresere progrediendo
950  Illius; idcirco quo plus extenditur, usque
951  In speciem metae tenuabitur, atque ita tandem
952  Desinet in parvum quamvis longissima punctum.
953  Non potis idcirco est tenebras inducere Marti,
954  Nec; Martem supera quae sunt, fulgentibus astris

949  Umbram, qua lata est, decresere progrediendo
950  Illius; idcirco quo plus extenditur, usque
951  In speciem metae tenuabitur, atque ita tandem
952  Desinet in parvum quamvis longissima punctum.
953  Non potis idcirco est tenebras inducere Marti,
954  Nec; Martem supera quae sunt, fulgentibus astris
955  Saturnique Jovisque; quia huc non pervenit umbra

972   His tibi claratis, quae restant percipe porro.
973  Et quoniam Terrae circa se diximus orbem
974  Volvi, illoque sui noctemque diemque rotatu
975  Efficere, oppositis geminos in partibus ejus
976  Concipe mente polos: [loca sic voluere vocari,
977  Turbine quae in tanto possunt immota videri;
978  Circa ea quandoquidem moles evolvitur omnis]
979  Porro finge,

se diximus orbem
974  Volvi, illoque sui noctemque diemque rotatu
975  Efficere, oppositis geminos in partibus ejus
976  Concipe mente polos: [loca sic voluere vocari,
977  Turbine quae in tanto possunt immota videri;
978  Circa ea quandoquidem moles evolvitur omnis]
979  Porro finge, suum veluti rota versa per axem est,
980  Axem per mediae corpus versatile Terrae

981  A geminis transire polis, et concava caeli
982  Productum recta regione utrinque per auras
983  Tangere: fac pariter loca partibus esse rearis
984  In caeli oppositis, quae (ut fert natura polorum)
985  Aequis hinc illinc spatiis disjuncta recedant
986  Orbe a signifero, medioque ea nectier axe,
987  Illum propterea magnum qui rectus ad orbem est.