Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: in Your search found 109468 occurrences
First 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 88154-88328:88154. Šilobod Bolšić,... . Fundamentum cantus Gregoriani,... [Paragraph | Section]
cantus
gregoriani seu choralis
pro captu tyronis discipuli
ex probatis authoribus collectum
et brevi ac facili dialogica methodo
in lucem expositum opera ac studio
dicam ego de libro
hoc: Hic unus instar est omnium. Sive enim cantum choralem
omnium ritus Romani ecclesiarum, sive chori nostri cathedralis
ecclesiae Zagrabiensis antiquissimam canendi consuetudinem
spectes, ita haec attemperata prae se fert, ut nulli in aliquo deesse
videatur. Dignum itaque iudico, ut in publicam prodeat lucem ac
tyronibus, ad musicum concentum e fundamentis penetrandum
aspirantibus, lucis plus afferat.
Sive enim cantum choralem
omnium ritus Romani ecclesiarum, sive chori nostri cathedralis
ecclesiae Zagrabiensis antiquissimam canendi consuetudinem
spectes, ita haec attemperata prae se fert, ut nulli in aliquo deesse
videatur. Dignum itaque iudico, ut in publicam prodeat lucem ac
tyronibus, ad musicum concentum e fundamentis penetrandum
aspirantibus, lucis plus afferat.
manu propria.
Praefatio ad lectorem
Etsi multi olim fuerint, qui omnem musicae supellectilem copiose
ac erudite, arte et ratione in communem usum traduxissent atque
etiam modo sint doctrina et authoritate clarissimi in ecclesiis chorostates,
ad omnem melodiam, ut ait Vergilius, et cantare pares, et
respondere parati, attamen vidi ego tyrones iuvenes, nobilissimae
huius artis amantes, qualis ego olim fueram, ita inter se disceptare,
ut uter ab altero discere
sed quod
deesset facilitas et claritas rudi ac inerti iuvenum ingenio accommoda.
Quamobrem operae pretium haud mediocre, ut spero, me
facturum putabam, si Fundamenta cantus choralis ex variis probatisque
auctoribus, quasi ex viridario flores in unum fasciculum
methodo dialogica, utpote suaviori, ac magis pervia, qua totius rei
summa in animos iuvenum facilius ac fructuosius influere posset,
colligerem collectaque ratione quasi amico foedere ita copularem,
ut nec claritati suavitas, nec suavitati
operae pretium haud mediocre, ut spero, me
facturum putabam, si Fundamenta cantus choralis ex variis probatisque
auctoribus, quasi ex viridario flores in unum fasciculum
methodo dialogica, utpote suaviori, ac magis pervia, qua totius rei
summa in animos iuvenum facilius ac fructuosius influere posset,
colligerem collectaque ratione quasi amico foedere ita copularem,
ut nec claritati suavitas, nec suavitati deesset claritas, quibus
et magister et discipulus, tanquam delectabili vinculo, tenerentur.
iuvenum facilius ac fructuosius influere posset,
colligerem collectaque ratione quasi amico foedere ita copularem,
ut nec claritati suavitas, nec suavitati deesset claritas, quibus
et magister et discipulus, tanquam delectabili vinculo, tenerentur.
Quo in scriptionis genere quantum profecerim, intelligentis censoris
fuerat iudicare. Verum ea moderni temporis est corruptela,
ut cum multi sint, qui novis operibus legendis delectantur, longe
plures esse, qui iis carpendis linguas suas intentent aliosque
meis imbuendi, ut horum facilitate
et recte canere sciatis et quod canetis, a Deo optimo impetretis
atque alios etiam ad pares devotionis affectus excitetis. Si enim
(quemadmodum Dialogo I. dicturi sumus) reliquis artibus praestantior
haec ars, felicem in terris Platonem, ac beatum in coelis fecit
Davidem, minime vos inopes relinquet orphanos. Quod si me,
qui vos ita alloquor, nosse cupitis, adite eundem divinum Platonem,
libro de legibus dicentem: nulla ex re magis hominem, quam
ex verbis, quae loquitur,
facilitate
et recte canere sciatis et quod canetis, a Deo optimo impetretis
atque alios etiam ad pares devotionis affectus excitetis. Si enim
(quemadmodum Dialogo I. dicturi sumus) reliquis artibus praestantior
haec ars, felicem in terris Platonem, ac beatum in coelis fecit
Davidem, minime vos inopes relinquet orphanos. Quod si me,
qui vos ita alloquor, nosse cupitis, adite eundem divinum Platonem,
libro de legibus dicentem: nulla ex re magis hominem, quam
ex verbis, quae loquitur, et opere, quod facit, cognosci.
Platonem,
libro de legibus dicentem: nulla ex re magis hominem, quam
ex verbis, quae loquitur, et opere, quod facit, cognosci. Cognoscite
ergo me ex hoc opere, quod totus vester ita esse voluerim, ut corpore
etiam a vermibus absumpto, cor saltem meum, in animis vestris
vivum inventum iri confidam.
Sed dicant illi ex
se ipsis quid velint. Ego vero non tam ex me quam ex sacris litteris
dicam musicam originem habere ab octavo post Adam homine
quid velint. Ego vero non tam ex me quam ex sacris litteris
dicam musicam originem habere ab octavo post Adam homine
tam ex me quam ex sacris litteris
dicam musicam originem habere ab octavo post Adam homine
Operosa est homini consonantia, magister! Quomodo ergo eam
componere poterat
quasi omnes
Adae posteri cum suis artibus diluvio deleti sunt? Quomodo ergo
aqua dissiparetur, marmorea superstes servaretur.
Inundantibus ergo super terram aquis diluvii destructa ac dissipata
est columna latericia, ac sola marmorea cum impressis musicae
principiis integra inventa est per
Inundantibus ergo super terram aquis diluvii destructa ac dissipata
est columna latericia, ac sola marmorea cum impressis musicae
principiis integra inventa est per
per
ultro, et dic quaeso: ad quas deinde nationes tam nobilis ars
pervenisse traditur?
Magister:
Imprimis ad Aegiptios, ab illis ad Graecos, a Graecis ad Latinos,
praesertim vero per Hebraeos, per quos ut plurimum musicalia
instrumenta in utilitatem hominum et laudem Dei inventa esse
scribunt historici.
Discipulus:
Ergone ais utilem homini et gratam esse Deo musicam?
Magister:
Nec secus. Quomodo enim grata non erit homini musica, quae
(nisi
omnium, hostem
corporis animaeque fugat. Quemadmodum percutiente David
citharam, refocillabatur Saul, et levius habebat: recedebat enim
ab eo spiritus malus.
animaeque fugat. Quemadmodum percutiente David
citharam, refocillabatur Saul, et levius habebat: recedebat enim
ab eo spiritus malus.
percutiente David
citharam, refocillabatur Saul, et levius habebat: recedebat enim
ab eo spiritus malus.
musicam didicisset.
Discipulus:
Musicam unicum vitae animaeque solatium dicis, clarissime magister?
Magister:
Ita est, unicum dico, sed quintuplex intelligo. Musica enim prima
est theorica, seu speculativa, quae in sola contemplatione, et
cognitione regularum versatur, cuius finis est scire, ut si quis sciat
quidem artem, eius tamen specimen non exhibeat. Secunda est
practica, quae in ipsum opus, seu exercitium prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat
Ita est, unicum dico, sed quintuplex intelligo. Musica enim prima
est theorica, seu speculativa, quae in sola contemplatione, et
cognitione regularum versatur, cuius finis est scire, ut si quis sciat
quidem artem, eius tamen specimen non exhibeat. Secunda est
practica, quae in ipsum opus, seu exercitium prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat musicam.
Tertia est poetica, quae praeter cognitionem et exercitium
post laborem aliquid operis relinquit, veluti poëta carmen post
mortem. Quarta est
voce et textu solis
instrumentis peragitur. Quinta vocalis, quae voce fit.
Discipulus:
Bonitate tua, magister, satisfactum est expectationi meae.
Magister:
Nondum satis. Scias etenim vocalem musicam adhuc subdividi
in choralem et figuralem. Dico in choralem, quod passim usum
obtinuerit in choro. Potiori tamen iure dici consuevit
Quinta vocalis, quae voce fit.
Discipulus:
Bonitate tua, magister, satisfactum est expectationi meae.
Magister:
Nondum satis. Scias etenim vocalem musicam adhuc subdividi
in choralem et figuralem. Dico in choralem, quod passim usum
obtinuerit in choro. Potiori tamen iure dici consuevit
Bonitate tua, magister, satisfactum est expectationi meae.
Magister:
Nondum satis. Scias etenim vocalem musicam adhuc subdividi
in choralem et figuralem. Dico in choralem, quod passim usum
obtinuerit in choro. Potiori tamen iure dici consuevit
et
oportet.
Discipulus:
De scala cantus loqueris, magister, at ex quot gradibus componatur,
taces?
Magister:
Si ad veterum monumenta, unde priori sermone digressi sumus,
nobis denuo redire liceat, inveniemus sane in columna
taces?
Magister:
Si ad veterum monumenta, unde priori sermone digressi sumus,
nobis denuo redire liceat, inveniemus sane in columna
Fac ergo, venerande magister, ut videam notas a Mathematico
nobis traditas ac usu receptas.
1 de Muris ] de Mours
Magister:
Videbis omnino, sed non uniformes. Licet enim, ut priori sermone
dixeram tibi, in solo cantu figurali servanda sit temporis mensura,
ex qualitate notarum et signorum cognoscenda, est tamen
etiam in cantu chorali aliqua differentia temporis ex diversitate
notarum commensuranda. Hanc ut observes, praesertim in libris
impressis, attende, qualis est
1 de Muris ] de Mours
Magister:
Videbis omnino, sed non uniformes. Licet enim, ut priori sermone
dixeram tibi, in solo cantu figurali servanda sit temporis mensura,
ex qualitate notarum et signorum cognoscenda, est tamen
etiam in cantu chorali aliqua differentia temporis ex diversitate
notarum commensuranda. Hanc ut observes, praesertim in libris
impressis, attende, qualis est nota. Si est caudata, tunc erit longa, et
vox infra illam diutius protrahetur. Si est sine dependente cauda,
Licet enim, ut priori sermone
dixeram tibi, in solo cantu figurali servanda sit temporis mensura,
ex qualitate notarum et signorum cognoscenda, est tamen
etiam in cantu chorali aliqua differentia temporis ex diversitate
notarum commensuranda. Hanc ut observes, praesertim in libris
impressis, attende, qualis est nota. Si est caudata, tunc erit longa, et
vox infra illam diutius protrahetur. Si est sine dependente cauda,
tunc erit brevis, et vox nonnihil citius canetur. Si vero est angularis,
tunc erit semibrevis, et vox infra illam citissime
vox infra illam diutius protrahetur. Si est sine dependente cauda,
tunc erit brevis, et vox nonnihil citius canetur. Si vero est angularis,
tunc erit semibrevis, et vox infra illam citissime absolvi debebit.
Quod si notae breves vel angulares duae aut plures coniungantur
et quasi in uno continuo fluant, ligatae dicentur et denotabunt,
quod syllaba textus infra illas posita continuari debeat. Brevibus
aequivalent notae obliquae, hoc est in transversum signatae,
in quibus solum extrema valent, medium autem nihil, quantumcumque
producantur. Et quia canenti difficile est de
et vox infra illam citissime absolvi debebit.
Quod si notae breves vel angulares duae aut plures coniungantur
et quasi in uno continuo fluant, ligatae dicentur et denotabunt,
quod syllaba textus infra illas posita continuari debeat. Brevibus
aequivalent notae obliquae, hoc est in transversum signatae,
in quibus solum extrema valent, medium autem nihil, quantumcumque
producantur. Et quia canenti difficile est de scala in
scalam sine indice transire, ideo in calce cuiusque scalae, ac etiam
mutatione clavis datur distincta ab aliis nota, dicta custos, vel index,
quae
illam citissime absolvi debebit.
Quod si notae breves vel angulares duae aut plures coniungantur
et quasi in uno continuo fluant, ligatae dicentur et denotabunt,
quod syllaba textus infra illas posita continuari debeat. Brevibus
aequivalent notae obliquae, hoc est in transversum signatae,
in quibus solum extrema valent, medium autem nihil, quantumcumque
producantur. Et quia canenti difficile est de scala in
scalam sine indice transire, ideo in calce cuiusque scalae, ac etiam
mutatione clavis datur distincta ab aliis nota, dicta custos, vel index,
quae custodiat tonum ac indicet
continuo fluant, ligatae dicentur et denotabunt,
quod syllaba textus infra illas posita continuari debeat. Brevibus
aequivalent notae obliquae, hoc est in transversum signatae,
in quibus solum extrema valent, medium autem nihil, quantumcumque
producantur. Et quia canenti difficile est de scala in
scalam sine indice transire, ideo in calce cuiusque scalae, ac etiam
mutatione clavis datur distincta ab aliis nota, dicta custos, vel index,
quae custodiat tonum ac indicet locum ubi subsequens nota
accipi debeat. Vide iam omnes et singulas in exemplo.
quod syllaba textus infra illas posita continuari debeat. Brevibus
aequivalent notae obliquae, hoc est in transversum signatae,
in quibus solum extrema valent, medium autem nihil, quantumcumque
producantur. Et quia canenti difficile est de scala in
scalam sine indice transire, ideo in calce cuiusque scalae, ac etiam
mutatione clavis datur distincta ab aliis nota, dicta custos, vel index,
quae custodiat tonum ac indicet locum ubi subsequens nota
accipi debeat. Vide iam omnes et singulas in exemplo.
Discipulus:
Video sat clare
Et quia canenti difficile est de scala in
scalam sine indice transire, ideo in calce cuiusque scalae, ac etiam
mutatione clavis datur distincta ab aliis nota, dicta custos, vel index,
quae custodiat tonum ac indicet locum ubi subsequens nota
accipi debeat. Vide iam omnes et singulas in exemplo.
Discipulus:
Video sat clare exhibitas notas cantus choralis. At quomodo eas
sine voce et textu cantabimus, non video.
Magister:
Scribit
singulas in exemplo.
Discipulus:
Video sat clare exhibitas notas cantus choralis. At quomodo eas
sine voce et textu cantabimus, non video.
Magister:
Scribit
laxis
gestorum
sunt vocis formandae indices sive generales
fuerint sive particulares.
Discipulus:
Duplices ergo claves generales et particulares docebis magister.
Magister:
Docebo omnino dicamque illas claves esse generales quae in exordio
cantus et capite cuiusque scalae expresse signantur; particulares
vero quae vel expresse non signantur, vel si signentur, vim generalis
clavis non obtinent, ut accidit in cantu b-molli.
Discipulus:
Dic ergo, magister, quot sunt claves
magister.
Magister:
Docebo omnino dicamque illas claves esse generales quae in exordio
cantus et capite cuiusque scalae expresse signantur; particulares
vero quae vel expresse non signantur, vel si signentur, vim generalis
clavis non obtinent, ut accidit in cantu b-molli.
Discipulus:
Dic ergo, magister, quot sunt claves signabiles?
Magister:
Si de numero quaeris, Graeci quoties quinque lineis utebantur,
semper duabus clavibus cantum praenotabant, nempe ad
nempe ad primam
lineam.. id est G. et ad quartam F. vel F. et C. vel vero G. et C. Uti
vides hic:
Recentiores tamen, qui quattuor lineis utuntur, unicam tantum
clavem signare solent. Sic nempe:
Discipulus:
Observo 4 , magister, in cantu chorali tres claves signabiles, quibus
cantus praenotari debet.
Magister:
Bene observas in cantu duro. In cantu tamen b-molli clavibus C.
F. G. adiungi accidentalem b. Est enim unus cantus durus, b-mollis
alter.
unicam tantum
clavem signare solent. Sic nempe:
Discipulus:
Observo 4 , magister, in cantu chorali tres claves signabiles, quibus
cantus praenotari debet.
Magister:
Bene observas in cantu duro. In cantu tamen b-molli clavibus C.
F. G. adiungi accidentalem b. Est enim unus cantus durus, b-mollis
alter.
Discipulus:
Quare clavem b. vocas accidentalem?
Magister:
Quia haec semper associantur
clavem signare solent. Sic nempe:
Discipulus:
Observo 4 , magister, in cantu chorali tres claves signabiles, quibus
cantus praenotari debet.
Magister:
Bene observas in cantu duro. In cantu tamen b-molli clavibus C.
F. G. adiungi accidentalem b. Est enim unus cantus durus, b-mollis
alter.
Discipulus:
Quare clavem b. vocas accidentalem?
Magister:
Quia haec semper associantur clavi C. signatae,
C.
F. G. adiungi accidentalem b. Est enim unus cantus durus, b-mollis
alter.
Discipulus:
Quare clavem b. vocas accidentalem?
Magister:
Quia haec semper associantur clavi C. signatae, vel non signatae
sive accidat in linea, sive in spatio, ut vides hic:
Discipulus:
Video omnino pro cantu b-molli signatam duplicem clavem, sed
quae erit generalis?
4 observo ] observa
Magister:
Erit b. Quia cantus b-mollis
accidentalem b. Est enim unus cantus durus, b-mollis
alter.
Discipulus:
Quare clavem b. vocas accidentalem?
Magister:
Quia haec semper associantur clavi C. signatae, vel non signatae
sive accidat in linea, sive in spatio, ut vides hic:
Discipulus:
Video omnino pro cantu b-molli signatam duplicem clavem, sed
quae erit generalis?
4 observo ] observa
Magister:
Erit b. Quia cantus b-mollis desumit suam
Video omnino pro cantu b-molli signatam duplicem clavem, sed
quae erit generalis?
4 observo ] observa
Magister:
Erit b. Quia cantus b-mollis desumit suam denominationem a clavi
b., dummodo b. non alicubi, et in parte tantum, sed per totum cantum,
et in capite cuiusquae scalae associatur clavi C. Aliae autem claves
C. F. G., quasi signatae non essent, particulares dici poterunt.
Discipulus:
Quid igitur dices, ubi b. non per totum cantum, sed alicubi
cantu b-molli signatam duplicem clavem, sed
quae erit generalis?
4 observo ] observa
Magister:
Erit b. Quia cantus b-mollis desumit suam denominationem a clavi
b., dummodo b. non alicubi, et in parte tantum, sed per totum cantum,
et in capite cuiusquae scalae associatur clavi C. Aliae autem claves
C. F. G., quasi signatae non essent, particulares dici poterunt.
Discipulus:
Quid igitur dices, ubi b. non per totum cantum, sed alicubi tantum
signatur?
repraesentet,
vox igitur mi tibi dura datur, fa mollis mellificatur.
Discipulus:
Satis, venerande magister, satis miscuisti quadrata rotundis, dedisti
durum cum molli, signasti claves. Iam, quaeso te, exple sitim
meam, quomodo reliquas litteras suis in locis locare potero?
Magister:
Hoc poteris ex sola clavi signata. Nam vides, quod claves invicem
(excepta.) tribus tantum lineis distent. His vero cognitis facile alias
litteras locabis, dummodo eas memoriter recitare sciveris.
quae non est aliud quam notarum per certas voces
recta pronuntiatio.
Discipulus:
Exhibe, magister, discipulo medium, quo notas per rectas voces
pronuntiare valeat.
Magister:
Solent magistri artis exhibere manum, in eaque omnes vocum
derivationes articulatim explanare dicentes:
Disce manum tantum, si vis bene discere cantum.
Absque manu frustra, disces per plurima lustra.
Verum quia eiusmodi manus minus clara videretur, ideo nos faciliorem
methodum secuti (salva artis inventorum integritate) ad
tantum, si vis bene discere cantum.
Absque manu frustra, disces per plurima lustra.
Verum quia eiusmodi manus minus clara videretur, ideo nos faciliorem
methodum secuti (salva artis inventorum integritate) ad
scalam ex 10 ut vides lineis erectam omnes vocum derivationes
reducemus.
In hac igitur scala vides, discipule, per ternam litterarum replicationem,
(excepta F. quae bis tantum replicatur) esse 10. lineas
ac totidem spatia, adeoque 20. notas, ultra quas in cantu chorali
progredi non poteris, nec vero debebis 5 . Vides etiam utriusque
cantus
artis inventorum integritate) ad
scalam ex 10 ut vides lineis erectam omnes vocum derivationes
reducemus.
In hac igitur scala vides, discipule, per ternam litterarum replicationem,
(excepta F. quae bis tantum replicatur) esse 10. lineas
ac totidem spatia, adeoque 20. notas, ultra quas in cantu chorali
progredi non poteris, nec vero debebis 5 . Vides etiam utriusque
cantus ascensum et descensum, et si nondum omnia intelligis, interroga
magistrum.
Discipulus:
Pace tua interrogabo, Magister: Quare litteras ter
progredi non poteris, nec vero debebis 5 . Vides etiam utriusque
cantus ascensum et descensum, et si nondum omnia intelligis, interroga
magistrum.
Discipulus:
Pace tua interrogabo, Magister: Quare litteras ter replicaveris, replicatas
diviseris in finales et affinales?
Magister:
Ideo ter replicavi litteras, quia omnis cantus vel est gravis vel acutus
vel superacutus. Si ambit litteras graves, procedit demisse; si
acutas, procedit altius; si superacutas, procedit
Magister:
Ideo ter replicavi litteras, quia omnis cantus vel est gravis vel acutus
vel superacutus. Si ambit litteras graves, procedit demisse; si
acutas, procedit altius; si superacutas, procedit altissime. Ideo autem
replicatas divisi in finales et affinales, quia omnis regularis cantus
in una ex 4. finalibus litteris terminatur, quae sunt D. E. F. G.
5 debebis ] nudebis
De quibus suo loco dicemus. Quod si terminetur in littera affinali
A. vel B. vel C. irregularis erit.
litteras, quia omnis cantus vel est gravis vel acutus
vel superacutus. Si ambit litteras graves, procedit demisse; si
acutas, procedit altius; si superacutas, procedit altissime. Ideo autem
replicatas divisi in finales et affinales, quia omnis regularis cantus
in una ex 4. finalibus litteris terminatur, quae sunt D. E. F. G.
5 debebis ] nudebis
De quibus suo loco dicemus. Quod si terminetur in littera affinali
A. vel B. vel C. irregularis erit.
Discipulus:
Quare autem in scala
si superacutas, procedit altissime. Ideo autem
replicatas divisi in finales et affinales, quia omnis regularis cantus
in una ex 4. finalibus litteris terminatur, quae sunt D. E. F. G.
5 debebis ] nudebis
De quibus suo loco dicemus. Quod si terminetur in littera affinali
A. vel B. vel C. irregularis erit.
Discipulus:
Quare autem in scala generali alicui litterae dedisti unam vocem:
ut, alicui duas: fa, ut, alicui etiam tres: sol, fa, ut?
Magister:
cantus
in una ex 4. finalibus litteris terminatur, quae sunt D. E. F. G.
5 debebis ] nudebis
De quibus suo loco dicemus. Quod si terminetur in littera affinali
A. vel B. vel C. irregularis erit.
Discipulus:
Quare autem in scala generali alicui litterae dedisti unam vocem:
ut, alicui duas: fa, ut, alicui etiam tres: sol, fa, ut?
Magister:
Hoc ideo factum puta, quia in loco illo, ubi est solum ut, non potest
alia vox dici quam ut. Et ubi est fa, ut, non potest dici nisi
A. vel B. vel C. irregularis erit.
Discipulus:
Quare autem in scala generali alicui litterae dedisti unam vocem:
ut, alicui duas: fa, ut, alicui etiam tres: sol, fa, ut?
Magister:
Hoc ideo factum puta, quia in loco illo, ubi est solum ut, non potest
alia vox dici quam ut. Et ubi est fa, ut, non potest dici nisi vel
fa vel ut. Ubi autem est sol, fa, ut, solum una ex tribus dici potest
vel sol vel fa vel ut respiciendo clavim superiorem aut inferiorem
directivam, ut sequens tibi exhibet
ubi est fa, ut, non potest dici nisi vel
fa vel ut. Ubi autem est sol, fa, ut, solum una ex tribus dici potest
vel sol vel fa vel ut respiciendo clavim superiorem aut inferiorem
directivam, ut sequens tibi exhibet symbolum.
Discipulus:
Video in symbolo variari voces penes ascensum et descensum,
quem tamen ego non cognosco. Dic ergo quandonam nota ascendat
et quando descendat?
Magister:
Hoc indicant ipsae claves. Nam si nota habet supra se notam in
clavi C. vel F. vel G. tunc
Video in symbolo variari voces penes ascensum et descensum,
quem tamen ego non cognosco. Dic ergo quandonam nota ascendat
et quando descendat?
Magister:
Hoc indicant ipsae claves. Nam si nota habet supra se notam in
clavi C. vel F. vel G. tunc ascendit, secus vero descendit.
Discipulus:
Quid si autem nota accidat in ipsa clavi: descendetne?
Magister:
Discernendum prius est, vel clavis tum gerit munus clavis saltem
nota ascendat
et quando descendat?
Magister:
Hoc indicant ipsae claves. Nam si nota habet supra se notam in
clavi C. vel F. vel G. tunc ascendit, secus vero descendit.
Discipulus:
Quid si autem nota accidat in ipsa clavi: descendetne?
Magister:
Discernendum prius est, vel clavis tum gerit munus clavis saltem
particularis, vel non? Si gerit, tum nota in ipsa clavi quasi ad se ipsam
descendit. Si non gerit, tunc ascendit ad proximam clavim, quam
supra se
secus vero descendit.
Discipulus:
Quid si autem nota accidat in ipsa clavi: descendetne?
Magister:
Discernendum prius est, vel clavis tum gerit munus clavis saltem
particularis, vel non? Si gerit, tum nota in ipsa clavi quasi ad se ipsam
descendit. Si non gerit, tunc ascendit ad proximam clavim, quam
supra se habet. Tunc autem litterae C. F. G. munus clavis gerere dicuntur,
quando vel unicam notam infra se habent. Sic infra, in mutationibus
cantus duri, in exemplis sub numero 3. et 4. littera G.
tum gerit munus clavis saltem
particularis, vel non? Si gerit, tum nota in ipsa clavi quasi ad se ipsam
descendit. Si non gerit, tunc ascendit ad proximam clavim, quam
supra se habet. Tunc autem litterae C. F. G. munus clavis gerere dicuntur,
quando vel unicam notam infra se habent. Sic infra, in mutationibus
cantus duri, in exemplis sub numero 3. et 4. littera G. exhibet
munus clavis, quia infra se habet notam f. fa. Ergo descendit,
et in descendendo duro habet sol. Similiter sub numero 2. et 6. littera
C. gerit munus clavis, quia infra se habet notam mi, adeoque in
descendendo
particularis, vel non? Si gerit, tum nota in ipsa clavi quasi ad se ipsam
descendit. Si non gerit, tunc ascendit ad proximam clavim, quam
supra se habet. Tunc autem litterae C. F. G. munus clavis gerere dicuntur,
quando vel unicam notam infra se habent. Sic infra, in mutationibus
cantus duri, in exemplis sub numero 3. et 4. littera G. exhibet
munus clavis, quia infra se habet notam f. fa. Ergo descendit,
et in descendendo duro habet sol. Similiter sub numero 2. et 6. littera
C. gerit munus clavis, quia infra se habet notam mi, adeoque in
descendendo duro C. habet fa. Sub numero
clavim, quam
supra se habet. Tunc autem litterae C. F. G. munus clavis gerere dicuntur,
quando vel unicam notam infra se habent. Sic infra, in mutationibus
cantus duri, in exemplis sub numero 3. et 4. littera G. exhibet
munus clavis, quia infra se habet notam f. fa. Ergo descendit,
et in descendendo duro habet sol. Similiter sub numero 2. et 6. littera
C. gerit munus clavis, quia infra se habet notam mi, adeoque in
descendendo duro C. habet fa. Sub numero autem 1. et 5. littera G.
ut non gerit munus clavis, quia infra se nullam notam habet: ergo
ascendit ad clavim, quam
habent. Sic infra, in mutationibus
cantus duri, in exemplis sub numero 3. et 4. littera G. exhibet
munus clavis, quia infra se habet notam f. fa. Ergo descendit,
et in descendendo duro habet sol. Similiter sub numero 2. et 6. littera
C. gerit munus clavis, quia infra se habet notam mi, adeoque in
descendendo duro C. habet fa. Sub numero autem 1. et 5. littera G.
ut non gerit munus clavis, quia infra se nullam notam habet: ergo
ascendit ad clavim, quam supra se habet C. fa. Et similiter sub numero
4. F. fa ascendit ad G. sol. Quod bene observandum, praesertim
illis, qui recentiores
C. fa. Et similiter sub numero
4. F. fa ascendit ad G. sol. Quod bene observandum, praesertim
illis, qui recentiores sequuntur auctores. Nam veteribus perinde
erat, sive ex data ratione diceretur G. sol vel C. fa sive G. ut vel C.
ut propter clavim superiorem,
4. F. fa ascendit ad G. sol. Quod bene observandum, praesertim
illis, qui recentiores sequuntur auctores. Nam veteribus perinde
erat, sive ex data ratione diceretur G. sol vel C. fa sive G. ut vel C.
ut propter clavim superiorem,
in unisono vox servetur. Est
in omnibus mutationibus utriusque cantus duri et b-mollis.
Discipulus:
De mutatione loqueris et quid illa sit, non definis.
Magister:
Mutatio est vocis in vocem in eadem littera unisona variatio.
Discipulus:
Quandonam ergo variatio vocis fieri debeat, quaeso te dicas?
Magister:
Variatio vocis, seu mutatio, fieri debet, quoties una aut plures notae
supra la
Discipulus:
Quid igitur canendum est, si vel unica nota ascendat supra la?
Magister:
Haec est universalissima omnium regula: Unica nota ascendente
supra la, semper canendum est fa, ut aiunt fictum, etiamsi cadat
in litteram E.
Si tamen cantus sit tertii vel quarti toni, tunc fieri debebit mutatio
vocis fa in mi, propter quintam naturalem sive perfectam, quae in
dictis duobus tonis fit a mi in mi; praesertim si cantus sumat initium
in re, mi vel in mi, re. Uti vides in hisce exemplis.
supra la?
Magister:
Haec est universalissima omnium regula: Unica nota ascendente
supra la, semper canendum est fa, ut aiunt fictum, etiamsi cadat
in litteram E.
Si tamen cantus sit tertii vel quarti toni, tunc fieri debebit mutatio
vocis fa in mi, propter quintam naturalem sive perfectam, quae in
dictis duobus tonis fit a mi in mi; praesertim si cantus sumat initium
in re, mi vel in mi, re. Uti vides in hisce exemplis.
Discipulus:
Fierine debebit mutatio, si plures notae ascendant supra la?
Haec est universalissima omnium regula: Unica nota ascendente
supra la, semper canendum est fa, ut aiunt fictum, etiamsi cadat
in litteram E.
Si tamen cantus sit tertii vel quarti toni, tunc fieri debebit mutatio
vocis fa in mi, propter quintam naturalem sive perfectam, quae in
dictis duobus tonis fit a mi in mi; praesertim si cantus sumat initium
in re, mi vel in mi, re. Uti vides in hisce exemplis.
Discipulus:
Fierine debebit mutatio, si plures notae ascendant supra la?
Magister:
omnium regula: Unica nota ascendente
supra la, semper canendum est fa, ut aiunt fictum, etiamsi cadat
in litteram E.
Si tamen cantus sit tertii vel quarti toni, tunc fieri debebit mutatio
vocis fa in mi, propter quintam naturalem sive perfectam, quae in
dictis duobus tonis fit a mi in mi; praesertim si cantus sumat initium
in re, mi vel in mi, re. Uti vides in hisce exemplis.
Discipulus:
Fierine debebit mutatio, si plures notae ascendant supra la?
Magister:
Debebit omnino vel sol vel la mutari
supra la, semper canendum est fa, ut aiunt fictum, etiamsi cadat
in litteram E.
Si tamen cantus sit tertii vel quarti toni, tunc fieri debebit mutatio
vocis fa in mi, propter quintam naturalem sive perfectam, quae in
dictis duobus tonis fit a mi in mi; praesertim si cantus sumat initium
in re, mi vel in mi, re. Uti vides in hisce exemplis.
Discipulus:
Fierine debebit mutatio, si plures notae ascendant supra la?
Magister:
Debebit omnino vel sol vel la mutari in re.
semper canendum est fa, ut aiunt fictum, etiamsi cadat
in litteram E.
Si tamen cantus sit tertii vel quarti toni, tunc fieri debebit mutatio
vocis fa in mi, propter quintam naturalem sive perfectam, quae in
dictis duobus tonis fit a mi in mi; praesertim si cantus sumat initium
in re, mi vel in mi, re. Uti vides in hisce exemplis.
Discipulus:
Fierine debebit mutatio, si plures notae ascendant supra la?
Magister:
Debebit omnino vel sol vel la mutari in re.
Discipulus:
fa, ut aiunt fictum, etiamsi cadat
in litteram E.
Si tamen cantus sit tertii vel quarti toni, tunc fieri debebit mutatio
vocis fa in mi, propter quintam naturalem sive perfectam, quae in
dictis duobus tonis fit a mi in mi; praesertim si cantus sumat initium
in re, mi vel in mi, re. Uti vides in hisce exemplis.
Discipulus:
Fierine debebit mutatio, si plures notae ascendant supra la?
Magister:
Debebit omnino vel sol vel la mutari in re.
Discipulus:
Quid autem dices,
mi; praesertim si cantus sumat initium
in re, mi vel in mi, re. Uti vides in hisce exemplis.
Discipulus:
Fierine debebit mutatio, si plures notae ascendant supra la?
Magister:
Debebit omnino vel sol vel la mutari in re.
Discipulus:
Quid autem dices, si una aut plures notae descendant infra ut?
Magister:
Dicam hoc, quod si vel unica nota descendat infra ut, statim vel
mi vel re debebit mutari in la.
vel sol vel la mutari in re.
Discipulus:
Quid autem dices, si una aut plures notae descendant infra ut?
Magister:
Dicam hoc, quod si vel unica nota descendat infra ut, statim vel
mi vel re debebit mutari in la.
Discipulus:
Quare ais: vel haec vel illa nota debebit mutari in aliam?
Magister:
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C.
aut plures notae descendant infra ut?
Magister:
Dicam hoc, quod si vel unica nota descendat infra ut, statim vel
mi vel re debebit mutari in la.
Discipulus:
Quare ais: vel haec vel illa nota debebit mutari in aliam?
Magister:
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post
vel illa nota debebit mutari in aliam?
Magister:
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
aliam?
Magister:
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab
invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur
canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6
prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec
utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
Discipulus:
In scala
Nequaquam idem, sed totum ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
Discipulus:
In scala cantus generali docuisti, magister, quod infra F. grave ad
litteram b non
opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
Discipulus:
In scala cantus generali docuisti, magister, quod infra F. grave ad
litteram b non possit alia vox dici quam mi. In praemissis tamen
exemplis
in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
Discipulus:
In scala cantus generali docuisti, magister, quod infra F. grave ad
litteram b non possit alia vox dici quam mi. In praemissis tamen
exemplis cantus b-mollis infra F. grave ad b posuisti fa.
post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
Discipulus:
In scala cantus generali docuisti, magister, quod infra F. grave ad
litteram b non possit alia vox dici quam mi. In praemissis tamen
exemplis cantus b-mollis infra F. grave ad b posuisti fa. Quomodo,
quaeso te,
la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
Discipulus:
In scala cantus generali docuisti, magister, quod infra F. grave ad
litteram b non possit alia vox dici quam mi. In praemissis tamen
exemplis cantus b-mollis infra F. grave ad b posuisti fa. Quomodo,
quaeso te, conciliabis hoc?
Magister:
Conciliabo
post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
Discipulus:
In scala cantus generali docuisti, magister, quod infra F. grave ad
litteram b non possit alia vox dici quam mi. In praemissis tamen
exemplis cantus b-mollis infra F. grave ad b posuisti fa. Quomodo,
quaeso te, conciliabis hoc?
Magister:
Conciliabo facillime. Nam quod in b gravi cantus duri non possit
alia vox dici quam mi, est per se; quod autem in cantu b-molli
generali docuisti, magister, quod infra F. grave ad
litteram b non possit alia vox dici quam mi. In praemissis tamen
exemplis cantus b-mollis infra F. grave ad b posuisti fa. Quomodo,
quaeso te, conciliabis hoc?
Magister:
Conciliabo facillime. Nam quod in b gravi cantus duri non possit
alia vox dici quam mi, est per se; quod autem in cantu b-molli dici
possit etiam fa est per accidens. Si enim cantus b-mollis a b acuto
descendat ad b grave, naturaliter etiam in b gravi dici debebit fa
propter octavam, quae fit a b ad b ut exponitur in
vox dici quam mi. In praemissis tamen
exemplis cantus b-mollis infra F. grave ad b posuisti fa. Quomodo,
quaeso te, conciliabis hoc?
Magister:
Conciliabo facillime. Nam quod in b gravi cantus duri non possit
alia vox dici quam mi, est per se; quod autem in cantu b-molli dici
possit etiam fa est per accidens. Si enim cantus b-mollis a b acuto
descendat ad b grave, naturaliter etiam in b gravi dici debebit fa
propter octavam, quae fit a b ad b ut exponitur in exemplo.
Discipulus:
Comprehensis et animo et
Magister:
Conciliabo facillime. Nam quod in b gravi cantus duri non possit
alia vox dici quam mi, est per se; quod autem in cantu b-molli dici
possit etiam fa est per accidens. Si enim cantus b-mollis a b acuto
descendat ad b grave, naturaliter etiam in b gravi dici debebit fa
propter octavam, quae fit a b ad b ut exponitur in exemplo.
Discipulus:
Comprehensis et animo et oculis praestantissimis tuis tum praeceptis
.........................................................., tum exemplis restat
Nam quod in b gravi cantus duri non possit
alia vox dici quam mi, est per se; quod autem in cantu b-molli dici
possit etiam fa est per accidens. Si enim cantus b-mollis a b acuto
descendat ad b grave, naturaliter etiam in b gravi dici debebit fa
propter octavam, quae fit a b ad b ut exponitur in exemplo.
Discipulus:
Comprehensis et animo et oculis praestantissimis tuis tum praeceptis
.........................................................., tum exemplis restat explanare, ducendane erit quinta linea,
quando cantus supra quartas lineas, ac
Sat industriose pro captu meo laborasti, magister. Haud parum
muneri tuo concedendum erit, si ultro praeceptorum tuorum participem
me facere dignaberis.
Discipulus:
Si praeceptorum meorum praestantia raperis, discipule, maiori
conatu in eorundem studium incumbas velim. Ego vero id prae-
stabo, eamque impendam diligentiam, ut etiam quod reliquum est,
intelligere possis. Est autem:
Dialogus IV.
De intervallis, sive consonantiis.
unum, quod ordine primum esse novisti.
Magister:
Haud scio quid tibi hic respondeam, bone iuvenis! Primum enim
intervallum non tam intervallum est, quam intervalli principium;
quemadmodum unitas non tam numerus, quam numeri principium
est. Nullam enim in se vocis distantiam habet, sed eodem in loco
sonat. Honoris tamen gratia etiam primum intervallum inter reliqua
conputandum venit. Primum ergo intervallum, erit tibi prima
ordine consonantia, quam musici unisonum vocant. Secunda consonantia
erit tonus. Tertia ditonus. Quarta (Graecis
Magister:
Haud scio quid tibi hic respondeam, bone iuvenis! Primum enim
intervallum non tam intervallum est, quam intervalli principium;
quemadmodum unitas non tam numerus, quam numeri principium
est. Nullam enim in se vocis distantiam habet, sed eodem in loco
sonat. Honoris tamen gratia etiam primum intervallum inter reliqua
conputandum venit. Primum ergo intervallum, erit tibi prima
ordine consonantia, quam musici unisonum vocant. Secunda consonantia
erit tonus. Tertia ditonus. Quarta (Graecis vocabulis) diatexeron.
imperfecte, a mi ad fa.
Discipulus:
Quare dicis perfecte vel imperfecte?
Prima sive unisonus
Magister:
Minime abs re quidquam dico. Duplex enim est secunda, perfecta
et imperfecta. Illa vocatur maior, quia in illa quodammodo maior,
fortior et intensior fit vocis ad vocem commotio, in ista autem remissior.
Unde illa proprie tonus a tonando dicitur (tonare enim, ut
Ioannes XXII. C. 8. scribit, est potenter sonare). Ista vero semitonus
quasi minus sonans vocatur fitque solum in transitu a mi vel la
Quare dicis perfecte vel imperfecte?
Prima sive unisonus
Magister:
Minime abs re quidquam dico. Duplex enim est secunda, perfecta
et imperfecta. Illa vocatur maior, quia in illa quodammodo maior,
fortior et intensior fit vocis ad vocem commotio, in ista autem remissior.
Unde illa proprie tonus a tonando dicitur (tonare enim, ut
Ioannes XXII. C. 8. scribit, est potenter sonare). Ista vero semitonus
quasi minus sonans vocatur fitque solum in transitu a mi vel la ad
proximum fa et vicissim. Accipe exempla utriusque.
vocatur maior, quia in illa quodammodo maior,
fortior et intensior fit vocis ad vocem commotio, in ista autem remissior.
Unde illa proprie tonus a tonando dicitur (tonare enim, ut
Ioannes XXII. C. 8. scribit, est potenter sonare). Ista vero semitonus
quasi minus sonans vocatur fitque solum in transitu a mi vel la ad
proximum fa et vicissim. Accipe exempla utriusque.
Discipulus:
Interrogare te ausim, magister, quid sit tertia?
Magister:
Tertia est distantia vocis a voce per proximas tres notas, sive
sex vocum cum quinque intervallis de nota
ad notam faciens saltus sex. Haec si componatur ex quattuor tonis
et uno semitono, vera et perfecta erit, Graece exachordon dicta.
Si vero componatur ex tribus tonis et duobus semitonis, erit falsa
et imperfecta, cuiusvis species considera in exemplis:
Quinta
Discipulus:
Soluta sexta via aperitur ad septimam.
Magister:
Septima est distantia cum sex intervallis per septem notas;
aeque duplex vera, sive maior, et falsa, sive minor. Maior, Graece
quot sint toni?
Magister:
Nunc sunt octoni, quandoque fuere quaterni.
Discipulus:
Quare olim quaterni, nunc vero sunt octoni?
Magister:
Quia omnis fere veterum cantus in una ex quattuor finalibus
litteris, quae sunt D. E. F. G. terminabatur. Totidem ergo regulae
sive modi cognoscendi cantum esse debebunt. Et quidem, si ultima
finalis nota cantus terminabatur in D., tunc erat toni primi in
E. secundi in F. tertii in D. quarti. Primus Graece vocabatur
vero sunt octoni?
Magister:
Quia omnis fere veterum cantus in una ex quattuor finalibus
litteris, quae sunt D. E. F. G. terminabatur. Totidem ergo regulae
sive modi cognoscendi cantum esse debebunt. Et quidem, si ultima
finalis nota cantus terminabatur in D., tunc erat toni primi in
E. secundi in F. tertii in D. quarti. Primus Graece vocabatur prothus. Secundus deuterus. Tertius tritus. Quartus tetrardus. Qui, quia
ob nimium ascensum admodum difficiles fuissent, utpote ab uno
extremo ad aliud undecim
Magister:
Quia omnis fere veterum cantus in una ex quattuor finalibus
litteris, quae sunt D. E. F. G. terminabatur. Totidem ergo regulae
sive modi cognoscendi cantum esse debebunt. Et quidem, si ultima
finalis nota cantus terminabatur in D., tunc erat toni primi in
E. secundi in F. tertii in D. quarti. Primus Graece vocabatur prothus. Secundus deuterus. Tertius tritus. Quartus tetrardus. Qui, quia
ob nimium ascensum admodum difficiles fuissent, utpote ab uno
extremo ad aliud undecim vocibus sive notis ascendens,
Quia omnis fere veterum cantus in una ex quattuor finalibus
litteris, quae sunt D. E. F. G. terminabatur. Totidem ergo regulae
sive modi cognoscendi cantum esse debebunt. Et quidem, si ultima
finalis nota cantus terminabatur in D., tunc erat toni primi in
E. secundi in F. tertii in D. quarti. Primus Graece vocabatur prothus. Secundus deuterus. Tertius tritus. Quartus tetrardus. Qui, quia
ob nimium ascensum admodum difficiles fuissent, utpote ab uno
extremo ad aliud undecim vocibus sive notis ascendens, ideo maioris
Quia omnis fere veterum cantus in una ex quattuor finalibus
litteris, quae sunt D. E. F. G. terminabatur. Totidem ergo regulae
sive modi cognoscendi cantum esse debebunt. Et quidem, si ultima
finalis nota cantus terminabatur in D., tunc erat toni primi in
E. secundi in F. tertii in D. quarti. Primus Graece vocabatur prothus. Secundus deuterus. Tertius tritus. Quartus tetrardus. Qui, quia
ob nimium ascensum admodum difficiles fuissent, utpote ab uno
extremo ad aliud undecim vocibus sive notis ascendens, ideo maioris
facilitatis
quattuor tonis facti sunt octoni.
Discipulus:
Sed quomodo hoc factum fuisse putabo, magister?
Magister:
Hoc factum puta ita: quattuor tonis adiuncti sunt alii quattuor
nec secus, quam cuique suus collateralis, quasi in obsequium datus.
Unde in consuetudinem iam abiit, ut collaterales, servi plagales;
illi vero, digniori titulo, domini authentici appellarentur.
Discipulus:
Memini te dixisse, magister, quod veteres quattuor suos tonos,
quos tu dominos authenticos
octoni.
Discipulus:
Sed quomodo hoc factum fuisse putabo, magister?
Magister:
Hoc factum puta ita: quattuor tonis adiuncti sunt alii quattuor
nec secus, quam cuique suus collateralis, quasi in obsequium datus.
Unde in consuetudinem iam abiit, ut collaterales, servi plagales;
illi vero, digniori titulo, domini authentici appellarentur.
Discipulus:
Memini te dixisse, magister, quod veteres quattuor suos tonos,
quos tu dominos authenticos vocas, cognoscebant ex
quattuor suos tonos,
quos tu dominos authenticos vocas, cognoscebant ex quattuor finalibus
litteris D. E. F. G. unde autem nos cognoscemus nostros
connaturales sive plagales?
Magister:
Etiam ex quattuor lineis D. E. F. G. cognoscemus. Nam in quacunque
littera terminatur dominus tonus authenticus, in eadem
terminari debet servus suus plagalis. Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id
cognoscebant ex quattuor finalibus
litteris D. E. F. G. unde autem nos cognoscemus nostros
connaturales sive plagales?
Magister:
Etiam ex quattuor lineis D. E. F. G. cognoscemus. Nam in quacunque
littera terminatur dominus tonus authenticus, in eadem
terminari debet servus suus plagalis. Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus
plagales?
Magister:
Etiam ex quattuor lineis D. E. F. G. cognoscemus. Nam in quacunque
littera terminatur dominus tonus authenticus, in eadem
terminari debet servus suus plagalis. Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus tetrardus, suusque servus,
id est tonus 7. et 8. in G.
Ex quibus perspicuum est illos solos tonos authenticos esse, qui
lineis D. E. F. G. cognoscemus. Nam in quacunque
littera terminatur dominus tonus authenticus, in eadem
terminari debet servus suus plagalis. Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus tetrardus, suusque servus,
id est tonus 7. et 8. in G.
Ex quibus perspicuum est illos solos tonos authenticos esse, qui
imparibus numeris scribuntur, alios autem, qui paribus scribuntur,
esse
terminatur dominus tonus authenticus, in eadem
terminari debet servus suus plagalis. Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus tetrardus, suusque servus,
id est tonus 7. et 8. in G.
Ex quibus perspicuum est illos solos tonos authenticos esse, qui
imparibus numeris scribuntur, alios autem, qui paribus scribuntur,
esse plagales. Quae omnia ut eo tenacius memoria retineas, iure
magistri
Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus tetrardus, suusque servus,
id est tonus 7. et 8. in G.
Ex quibus perspicuum est illos solos tonos authenticos esse, qui
imparibus numeris scribuntur, alios autem, qui paribus scribuntur,
esse plagales. Quae omnia ut eo tenacius memoria retineas, iure
magistri hos tibi versus trado:
Fines cunctorum, cantor, dignosce tonorum.
Nam finem primi
numeris scribuntur, alios autem, qui paribus scribuntur,
esse plagales. Quae omnia ut eo tenacius memoria retineas, iure
magistri hos tibi versus trado:
Fines cunctorum, cantor, dignosce tonorum.
Nam finem primi D. continet atque secundi.
Tertius E. regitur et quarti finis habetur.
Quintus in F. finem, sextus quoque ponit eundem.
Septimus octavusque tonus cognoscitur ex G.
Discipulus:
Si ita est, ut doces, magister, quod tonus authenticus et plagalis
in una eademque littera terminentur, quomodo ergo dignosci
poterunt?
primi D. continet atque secundi.
Tertius E. regitur et quarti finis habetur.
Quintus in F. finem, sextus quoque ponit eundem.
Septimus octavusque tonus cognoscitur ex G.
Discipulus:
Si ita est, ut doces, magister, quod tonus authenticus et plagalis
in una eademque littera terminentur, quomodo ergo dignosci
poterunt?
Magister:
Antequam respondeam tibi, scias velim discipule omnem cantum
tam authenticum, quam plagalem, ut perfectus sit, debere octo
notis ascendere vel descendere. Unus tamen ab altero
tam authenticum, quam plagalem, ut perfectus sit, debere octo
notis ascendere vel descendere. Unus tamen ab altero dignoscitur
per hoc quod authenticus supra finalem notam ascendat octo notis.
Plagalis vero solum ascendat quinque et descendit quattuor.
Quae simul unitae faciunt octo notas. In cuius rei auxilium singulorum
inspice exempla:
Discipulus:
Egregie, tam praeceptis, quam exemplis declarasti, magister, ut,
si cantus supra notam finalem ascendat notis octo, erit authenticus,
plagalis vero, si infra finalem descendat notis
vel descenderet.
±
Discipulus:
Concurrentibus duobus tonis perfectis vel imperfectis, quomodo,
quaeso te, cognoscere potero, an sit potius authenticus quam
plagalis vel e contra?
Magister:
Iterum in ascensus et descensus odiosam repetitionem cogis me
redire, discipule. Dixi enim tibi quod tonus authenticus unice ex
ascensu, plagalis vero ex descensu cognoscatur. Concurrentibus
itaque duobus tonis perfectis, videndum est, an frequentius cantus
ascendat ad octavam vel descendat ad
Erit talis qualem indicabit chorda. Est autem chorda, tertia nota
supra finalem, ut vides hic.
Si ergo supra chordam fuerint plures notae quam infra illam, erit
authenticus, secus erit plagalis.
Discipulus:
Posset contingere cantus in quo solum una nota esset supra chordam
et alia infra chordam qualis autem erit tunc?
Magister:
Semper et ubique videndum est an cantus una solum nota ascendat,
per tonum vel per semitonum. Si ascendat per tonum, descendat
vero per semitonum, erit
per semitonum. Si ascendat per tonum, descendat
vero per semitonum, erit authenticus. Et vice versa, si ascendat
per semitonum, descendat vero per tonum, erit plagalis quod si pari
passu procedat ita ut discerni non possit, dicendus est potius authenticus,
quam plagalis, quia servus plagalis in pari concursu debet cedere
domino suo, qui est authenticus. Nos vero cedamus utrique ac
una eamus ad chorum.
Dialogus VI.
De intonationibus
Magister:
Superatis
cantum, cuius sit toni,
ex nota finali et vario notarum ascensu ac descensu cognoscere.
Amoenum autem et facile est visa solum nota finali antiphonae et
initiali EUOUAE, cuius sit toni, cognoscere. Est autem EUOUAE
vox, ex vocalibus
Dicis omnia ad captum meum, magister! Dic modo quod solerter
te dicturum promisisti, quomodo ex nota finali antiphonae et
initiali EUOUAE cognoscere possim, cuius sit toni antiphona?
Magister:
Hoc modo: si finalis nota antiphonae finiat in re et initialis EUOUAE
incipiat in la per quintam ascendentem, tunc tam antiphona
quam psalmus erit primi toni. Si vero antiphona finiat in re
et EUOUAE incipiat in fa per tertiam, tunc erit secundi toni, mi,
fa, per sextam tertii, mi, fa per quartam quarti, fa, fa, vel ut, sol, b-
molle per
Dic modo quod solerter
te dicturum promisisti, quomodo ex nota finali antiphonae et
initiali EUOUAE cognoscere possim, cuius sit toni antiphona?
Magister:
Hoc modo: si finalis nota antiphonae finiat in re et initialis EUOUAE
incipiat in la per quintam ascendentem, tunc tam antiphona
quam psalmus erit primi toni. Si vero antiphona finiat in re
et EUOUAE incipiat in fa per tertiam, tunc erit secundi toni, mi,
fa, per sextam tertii, mi, fa per quartam quarti, fa, fa, vel ut, sol, b-
molle per quintam quinti, fa, la per tertiam
EUOUAE cognoscere possim, cuius sit toni antiphona?
Magister:
Hoc modo: si finalis nota antiphonae finiat in re et initialis EUOUAE
incipiat in la per quintam ascendentem, tunc tam antiphona
quam psalmus erit primi toni. Si vero antiphona finiat in re
et EUOUAE incipiat in fa per tertiam, tunc erit secundi toni, mi,
fa, per sextam tertii, mi, fa per quartam quarti, fa, fa, vel ut, sol, b-
molle per quintam quinti, fa, la per tertiam sexti, ut, sol, per quintam
septimi, ut, fa, per quartam octavi. Quos omnes in gratiam
mei discipuli
cuius sit toni antiphona?
Magister:
Hoc modo: si finalis nota antiphonae finiat in re et initialis EUOUAE
incipiat in la per quintam ascendentem, tunc tam antiphona
quam psalmus erit primi toni. Si vero antiphona finiat in re
et EUOUAE incipiat in fa per tertiam, tunc erit secundi toni, mi,
fa, per sextam tertii, mi, fa per quartam quarti, fa, fa, vel ut, sol, b-
molle per quintam quinti, fa, la per tertiam sexti, ut, sol, per quintam
septimi, ut, fa, per quartam octavi. Quos omnes in gratiam
mei discipuli hisce versibus exprimo:
Re,
Si vero antiphona finiat in re
et EUOUAE incipiat in fa per tertiam, tunc erit secundi toni, mi,
fa, per sextam tertii, mi, fa per quartam quarti, fa, fa, vel ut, sol, b-
molle per quintam quinti, fa, la per tertiam sexti, ut, sol, per quintam
septimi, ut, fa, per quartam octavi. Quos omnes in gratiam
mei discipuli hisce versibus exprimo:
Re, la primus habet, re, fa datur inde secundo.
Tertius ad sextum mi, fa, at mi, la quartus habebit.
Fa, fa fert quintus; fa, la concedito sexto.
Septimus est ut, sol; ut, fa capit inde supremus.
Quod si discipulo meo doctrina non placet, nec
angore: quare nimirum plures notae supra EUOUAE
signantur, dum unicam sufficere dicis ad cognoscendum tonum?
Magister:
Mitte angorem, fili mi! Nam paterno te affectu docet magister
ideo plures notas quam unicam, ex qua tonus cognoscitur, signari,
ut in unica, eaque prima supra EUOUAE signata (in festis simplicibus,
et in feriis dumtaxat) incipias psalmum, in reliquis autem
notis eiusdem psalmi versum apte termines. Dico apte, quia si versus
plures syllabas contineat quam praescriptae notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim
EUOUAE
signantur, dum unicam sufficere dicis ad cognoscendum tonum?
Magister:
Mitte angorem, fili mi! Nam paterno te affectu docet magister
ideo plures notas quam unicam, ex qua tonus cognoscitur, signari,
ut in unica, eaque prima supra EUOUAE signata (in festis simplicibus,
et in feriis dumtaxat) incipias psalmum, in reliquis autem
notis eiusdem psalmi versum apte termines. Dico apte, quia si versus
plures syllabas contineat quam praescriptae notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim non tam medium quam
initium et finis
sufficere dicis ad cognoscendum tonum?
Magister:
Mitte angorem, fili mi! Nam paterno te affectu docet magister
ideo plures notas quam unicam, ex qua tonus cognoscitur, signari,
ut in unica, eaque prima supra EUOUAE signata (in festis simplicibus,
et in feriis dumtaxat) incipias psalmum, in reliquis autem
notis eiusdem psalmi versum apte termines. Dico apte, quia si versus
plures syllabas contineat quam praescriptae notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim non tam medium quam
initium et finis consideratur.
Magister:
Mitte angorem, fili mi! Nam paterno te affectu docet magister
ideo plures notas quam unicam, ex qua tonus cognoscitur, signari,
ut in unica, eaque prima supra EUOUAE signata (in festis simplicibus,
et in feriis dumtaxat) incipias psalmum, in reliquis autem
notis eiusdem psalmi versum apte termines. Dico apte, quia si versus
plures syllabas contineat quam praescriptae notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim non tam medium quam
initium et finis consideratur.
Discipulus:
Si
ex qua tonus cognoscitur, signari,
ut in unica, eaque prima supra EUOUAE signata (in festis simplicibus,
et in feriis dumtaxat) incipias psalmum, in reliquis autem
notis eiusdem psalmi versum apte termines. Dico apte, quia si versus
plures syllabas contineat quam praescriptae notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim non tam medium quam
initium et finis consideratur.
Discipulus:
Si toni psalmorum in festis simplicibus et feriis habent intonationes
ab initiali nota EUOUAE, quales autem habent in festis duplicibus?
notis eiusdem psalmi versum apte termines. Dico apte, quia si versus
plures syllabas contineat quam praescriptae notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim non tam medium quam
initium et finis consideratur.
Discipulus:
Si toni psalmorum in festis simplicibus et feriis habent intonationes
ab initiali nota EUOUAE, quales autem habent in festis duplicibus?
Magister:
Primus tonus habet fa, sol, la, sextus et idem.
Ut, re, fa, octavus, sic tertius atque secundus.
La, sol, la,
notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim non tam medium quam
initium et finis consideratur.
Discipulus:
Si toni psalmorum in festis simplicibus et feriis habent intonationes
ab initiali nota EUOUAE, quales autem habent in festis duplicibus?
Magister:
Primus tonus habet fa, sol, la, sextus et idem.
Ut, re, fa, octavus, sic tertius atque secundus.
La, sol, la, quartum dant, ut, mi, sol, tibi quintum.
Septimus at tonus fa, mi, fa, sol, tibi monstrat.
Ad quorum maiorem
secundus.
La, sol, la, quartum dant, ut, mi, sol, tibi quintum.
Septimus at tonus fa, mi, fa, sol, tibi monstrat.
Ad quorum maiorem intelligentiam ne quidpiam desideres, subnecto
exempla:
Atque hae intonationes psalmorum per omnes passim ecclesias
ritus Romani habentur. In choro tamen almae cathedralis ecclesiae
Zagrabiensis in Regno
quintum.
Septimus at tonus fa, mi, fa, sol, tibi monstrat.
Ad quorum maiorem intelligentiam ne quidpiam desideres, subnecto
exempla:
Atque hae intonationes psalmorum per omnes passim ecclesias
ritus Romani habentur. In choro tamen almae cathedralis ecclesiae
Zagrabiensis in Regno
almae cathedralis ecclesiae
Zagrabiensis in Regno
secundus circa medium et finem, quartus autem, septimus et octavus
circa initium nonnihil mutantur, prout videre est in hisce
exemplis:
Discipulus:
Summopere delector praedeclaratis exemplis tuis magister, sed
magis miror quod aliquos tonos in unum tantum, aliquos vero in
plures ac diversos exitus, sive EUOUAE perduxeris.
Magister:
Nihil in posterum mireris, chare discipule. Nam diversi exitus pro
diversis festivitatibus instituti sunt, quod nempe aliter die festo duplici
vel
quartus autem, septimus et octavus
circa initium nonnihil mutantur, prout videre est in hisce
exemplis:
Discipulus:
Summopere delector praedeclaratis exemplis tuis magister, sed
magis miror quod aliquos tonos in unum tantum, aliquos vero in
plures ac diversos exitus, sive EUOUAE perduxeris.
Magister:
Nihil in posterum mireris, chare discipule. Nam diversi exitus pro
diversis festivitatibus instituti sunt, quod nempe aliter die festo duplici
vel semiduplici, et aliter
Discipulus:
Summopere delector praedeclaratis exemplis tuis magister, sed
magis miror quod aliquos tonos in unum tantum, aliquos vero in
plures ac diversos exitus, sive EUOUAE perduxeris.
Magister:
Nihil in posterum mireris, chare discipule. Nam diversi exitus pro
diversis festivitatibus instituti sunt, quod nempe aliter die festo duplici
vel semiduplici, et aliter simplici vel feriali versus psalmorum
terminari debeant. Quamobrem talismodi
est asper et durus, requiret ergo materias iracundas.
Quartus
est plenus suavitate ac iucunditate habetque materias
mansuetas et graves continentes res speculativas et divinas
de impetranda gratia a Deo eiusque Beata Virgine.
Discipulus:
Grates ago Deo, Beatae Virgini, ac tibi, magistro meo, quod in
omnibus plene me institutum sentiam, quamoptime autem in eo
quod antiphonae a materia, psalmi autem ab antiphonis regulentur,
ut cuiuscunque toni sit antiphona, necesse est ut eiusdem toni
sit et psalmus. Itane magister?
Magister:
mansuetas et graves continentes res speculativas et divinas
de impetranda gratia a Deo eiusque Beata Virgine.
Discipulus:
Grates ago Deo, Beatae Virgini, ac tibi, magistro meo, quod in
omnibus plene me institutum sentiam, quamoptime autem in eo
quod antiphonae a materia, psalmi autem ab antiphonis regulentur,
ut cuiuscunque toni sit antiphona, necesse est ut eiusdem toni
sit et psalmus. Itane magister?
Magister:
Ita quidem, et si secus fiat, tonus irregularis erit, utpote a regulis
regulentur,
ut cuiuscunque toni sit antiphona, necesse est ut eiusdem toni
sit et psalmus. Itane magister?
Magister:
Ita quidem, et si secus fiat, tonus irregularis erit, utpote a regulis
nobilissimae artis deficiens. Atque talis est psalmus: In exitu Israel
de
et raro canatur.
Discipulus:
Curiosus essem videndi hunc rarum peregrinum.
Magister:
Spe plena curiositas tua magnum animo meo attulit solatium.
Vide ergo, quod statim videre volebas:
Prout autem idem psalmus in choro Zagrabiensi per octavam
paschatis canitur, non sumit initium ex quarto tono, sed (ut vides)
ex septimo.
Discipulus:
In exitu fuit Israel de
Spe plena curiositas tua magnum animo meo attulit solatium.
Vide ergo, quod statim videre volebas:
Prout autem idem psalmus in choro Zagrabiensi per octavam
paschatis canitur, non sumit initium ex quarto tono, sed (ut vides)
ex septimo.
Discipulus:
In exitu fuit Israel de
secundus tonus. Finalis mi, et initialis sol, faciunt tertium tonum.
Mi, la, per quartam ascendentem, faciunt quartum. Fa, re, fa,
vel ut, mi, sol per tertiam et quintam, dant tonum quintum. Fa, sol,
sol, fa, per secundam denotant sextum. Septimum advertes quando
introitus finem accipiet in ut, et versus initium in fa, vel ut, fa,
mi, fa, sol. Octavum tandem habebis si et illi finalis et huic initialis
fuerit ut. Etsi vero octavus eiusdem sit intonationis cum secundo,
non sunt tamen idem, quia initialis secundi toni est C. ut. Octavi
autem toni est G. ut. Quod
mi, et initialis sol, faciunt tertium tonum.
Mi, la, per quartam ascendentem, faciunt quartum. Fa, re, fa,
vel ut, mi, sol per tertiam et quintam, dant tonum quintum. Fa, sol,
sol, fa, per secundam denotant sextum. Septimum advertes quando
introitus finem accipiet in ut, et versus initium in fa, vel ut, fa,
mi, fa, sol. Octavum tandem habebis si et illi finalis et huic initialis
fuerit ut. Etsi vero octavus eiusdem sit intonationis cum secundo,
non sunt tamen idem, quia initialis secundi toni est C. ut. Octavi
autem toni est G. ut. Quod perspicies in substratis
et versus initium in fa, vel ut, fa,
mi, fa, sol. Octavum tandem habebis si et illi finalis et huic initialis
fuerit ut. Etsi vero octavus eiusdem sit intonationis cum secundo,
non sunt tamen idem, quia initialis secundi toni est C. ut. Octavi
autem toni est G. ut. Quod perspicies in substratis exemplis:
Discipulus:
Adhuc unicum est, quod impensius te rogo,
Magister:
docebis me
quomodo tonos responsoriorum cognoscere potero.
Magister:
Poteris
unicum est, quod impensius te rogo,
Magister:
docebis me
quomodo tonos responsoriorum cognoscere potero.
Magister:
Poteris facile, uti prius, ex nota finali responsorii et initiali versus.
Nam si responsorium finit in re, et versus incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et
te rogo,
Magister:
docebis me
quomodo tonos responsoriorum cognoscere potero.
Magister:
Poteris facile, uti prius, ex nota finali responsorii et initiali versus.
Nam si responsorium finit in re, et versus incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa
Magister:
docebis me
quomodo tonos responsoriorum cognoscere potero.
Magister:
Poteris facile, uti prius, ex nota finali responsorii et initiali versus.
Nam si responsorium finit in re, et versus incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit
Poteris facile, uti prius, ex nota finali responsorii et initiali versus.
Nam si responsorium finit in re, et versus incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in eodem F. fa initium sumit, dabitur sextus tonus. Finalis
responsorii ut,
responsorium finit in re, et versus incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in eodem F. fa initium sumit, dabitur sextus tonus. Finalis
responsorii ut, et initialis versus sol, causant septimum tonum. Octavus
erit quando responsorium pro ultima nota
incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in eodem F. fa initium sumit, dabitur sextus tonus. Finalis
responsorii ut, et initialis versus sol, causant septimum tonum. Octavus
erit quando responsorium pro ultima nota habebit ut, et versus
pro prima
finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in eodem F. fa initium sumit, dabitur sextus tonus. Finalis
responsorii ut, et initialis versus sol, causant septimum tonum. Octavus
erit quando responsorium pro ultima nota habebit ut, et versus
pro prima vel ipsum ut, vel fa. Nihil te doceo sine exemplis:
et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in eodem F. fa initium sumit, dabitur sextus tonus. Finalis
responsorii ut, et initialis versus sol, causant septimum tonum. Octavus
erit quando responsorium pro ultima nota habebit ut, et versus
pro prima vel ipsum ut, vel fa. Nihil te doceo sine exemplis:
Discipulus:
Postremum est, quod te rogo, dic mihi, magister, quare supra
aliquam syllabam textus plures notae farciuntur?
Magister:
Ratio petenda est ex ipsis verbis textus. Quae enim verba maioris
sunt contemplationis, in iis syllaba aut in longius canitur aut
in altius elevatur: servata nihilominus semper et ubique tam toni
quam harmoniae proportione. Atque haec de amabili arte musices
amantissimo meo discipulo pro modulo dicta sufficiant.
Discipulus:
Si putas haec tuo
Postremum est, quod te rogo, dic mihi, magister, quare supra
aliquam syllabam textus plures notae farciuntur?
Magister:
Ratio petenda est ex ipsis verbis textus. Quae enim verba maioris
sunt contemplationis, in iis syllaba aut in longius canitur aut
in altius elevatur: servata nihilominus semper et ubique tam toni
quam harmoniae proportione. Atque haec de amabili arte musices
amantissimo meo discipulo pro modulo dicta sufficiant.
Discipulus:
Si putas haec tuo sufficere
Postremum est, quod te rogo, dic mihi, magister, quare supra
aliquam syllabam textus plures notae farciuntur?
Magister:
Ratio petenda est ex ipsis verbis textus. Quae enim verba maioris
sunt contemplationis, in iis syllaba aut in longius canitur aut
in altius elevatur: servata nihilominus semper et ubique tam toni
quam harmoniae proportione. Atque haec de amabili arte musices
amantissimo meo discipulo pro modulo dicta sufficiant.
Discipulus:
Si putas haec tuo sufficere discipulo, magister, nihil aliud
semper et ubique tam toni
quam harmoniae proportione. Atque haec de amabili arte musices
amantissimo meo discipulo pro modulo dicta sufficiant.
Discipulus:
Si putas haec tuo sufficere discipulo, magister, nihil aliud iam
superest quam ut, pro impensis in me vigiliis tuis, mille tibi grates
reddam. Accesseram quidem timidus studii difficultate perterritus,
sed modo solum exultantis animi signis, laetus et securus
a te discedo.
Magister:
Amabo te, ne discedas, discipule, donec una grates non agamus
Deo,
tuo sufficere discipulo, magister, nihil aliud iam
superest quam ut, pro impensis in me vigiliis tuis, mille tibi grates
reddam. Accesseram quidem timidus studii difficultate perterritus,
sed modo solum exultantis animi signis, laetus et securus
a te discedo.
Magister:
Amabo te, ne discedas, discipule, donec una grates non agamus
Deo, cuius beneficio auream hanc scientiam adepti sumus ac in signum
gratitudinis nostrae quaterna voce decantemus Romanum
Te Deum laudamus.
Bibliographia locorum inventorumŠilobod Bolšić, Mihalj (1724 – 1787) [1760], Fundamentum cantus Gregoriani, versio electronica (), 6772, Ed. Jelena Knešaurek Carić [genre: prosa oratio - dialogus scholasticus] [word count] [silobodbolsicmfundamentum].
First 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.