Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: olim Your search found 2275 occurrences
First 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1080-1126:1080. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph | SubSect | Section] aetatis meae imbecillitas foveatur. Etsi enim mihi ab initio inchoati huius operis, nulla unquam cuiquam nocendi vel cupiditas, vel cogitatio subrepserit; quin potius ad eas me difficultates animo reflectens, quibus in pertractandis, olim forensibus negotiis, eiusque generis exercitationum tenore observando, mecum ipse nec parum, neque parvo tempore conflictabar, et quod tunc mihi ab aliis adiumenti nomine praestitum voluissem id tantummodo nunc praestare velim illis,
1081. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph | Section] QUAESTIO PRIMA. / Quid est Causa, seu Actio: unde dicitur: et quotuplex? Relicta philosophis speciali, et magis propria causarum tractatione; omissisque duobus illis causarum generibus, quae olim apud Romanos rerum dominos, adeoque Ciceronem ipsum, oratoriae facultatis, et Latinae eloquentiae facile principem ac parentem, summo in flore fuere; altero demonstrativo, quo ob res bene gestas laudari solebant; et
1082. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph | SubSect | Section] et continue celebranda Posonii, art. 20.
anni 1553. Et art. 2. anni 1555. Licet art. 70. anni 1609.
restricta habeatur iam solum pro partibus Cis et Ultra Danubianis,
pro Dominica invocavit. Olim autem diversis duravit temporibus, videlicet
per dies viginti:
Maiestatis derivatorum, finiri determinarique et
concludi solet.
an hoc nomen
certam aliquam personam significet, vel quid aliud: ideo non inconveniens
fuerit, paucis declarare, quidnam rei sit, et unde hoc nomen traductum,
atque a quibus primum usurpatum extiterit. Fiscus igitur, olim apud Romanos
dicebatur proprie pecunia Principis. Constituto enim Principe, Lege Regia,
ad ipsius decorem et maiestatem servandam, a Senatu, populoque Romano,
decreta fuit quaedam publica pecunia, quae Fiscus dicebatur, a
habetur:
Iustitia in sese virtutes continet omnes.
De qua placet celebre illud dictum, ultimi illius ex antiquissima
Bathoreorum familia, Comitis Stephani de Nyirbáthor dicti, haereditarii olim
Domini in Eched, et alias Iudicis Curiae Regiae, subiungere: quo dictitabat,
se, dum adhuc scholas visitasset, bene scivisse, quid sit Iustitia: sed iam
omnino nescire, et an ad caelum, ut antiquitas dicebat,
colligitur: quod partes summarie agebant contra se, coram Iudicibus,
Comitibus videlicet, Iudice Curiae, qui tunc Curialis dicebatur, vel
alicuius
Comitatus, et Pristaldo, olim Executore Iudicis; ita postea mittebantur ad
Examen Ferri candentis, ad aliquod Capitulum, et potissimum Varadinense, ut
ibidem portato candenti ferro, vel illaesi iustificarentur, vel combusti
damnarentur; aut aliter, id
productio requiratur, quae omnino in secundis Octavis, sed non amplius fieri
debet:
dissensio est inter multos: aliis negantibus, ideo, quod per istam
Citationem, tales causae privilegientur: ut et In-causam-attracti
personaliter citentur, et tertio statim die respondere cogantur. Imo ibidem
statim in iis, olim iudicium fieri solebat: 6. Vlad. art. 12.
nedum ut ulterius longioribus cautelis Inhibitionis, et Repulsionis
tempus extrahant, et ad quatuor terminos, vel etiam plures causam prorogent.
Aliis vero
Elisabethae Viduae, S. Catharinae
Virginis et Mart. Conceptionis B. Mariae, et huius S. Ladislai Regis; ac
denique tota Maior hebdomada, ex singulari devotione.
Sic olim apud Romanos Fasti dies erant, quibus sine piaculo, Praetoribus
licebat Tria verba fari, scilicet, Do, Dico, Addico; quando
debitorem tradebant creditori ut in eum, et vitae, et necis haberet
potestatem, cum
cessant:
Bonorum concernentes,
(licet aliqui istum usum non admittant.) Secundo, Quinque Casuum. Et Tertio,
aliorum Actuum potentiariorum, leventur. Atque sic melior est nostra hodie,
in hujusmodi Causarum levatione, observatio, quam olim apud Veteres erat,
qui sortibus ex urna ductis, Causas cognoscebant, ut Budaeus in
Pandectis docet. Unde et illud Virgilianum, Aeneid.
6.
Nec
Possessionariorum, et productionis Literarum, ac
literalium instrumentorum; non autem ratione Actuum Potentiariorum, in
quibus productio Literarum subsequi non debet:
/ In quibus rebus currit Praescriptio?
In omnibus quidem Bonis, seu iuribus possessionariis venditis, occupatis, et
quomodolibet alienatis; Regalibus, Centum; Ecclesiarum, Quadraginta;
Nobilium, Triginta duorum; Civium, olim Duodecim annorum, nunc vero, modo
quodam abusivo, Unius anni et unius diei curriculis, completur: 3.
tit. 25. Item, et in Actibus quoque Potentiariis, post Triginta
duos annos incurrit:
Decima, est Unius anni et Unius diei, quae inter Cives Liberarum Civitatum,
abusivo quodam iam et villanorum more currit:
prudentia, sapientia, ac rerum, et temporum magistra
experientia, quae senum propria sunt ornamenta, et animi bona, iunioribus,
externa et corporalia officia gerentibus, adesse debent; ut non minus per
eos, iuxta Ciceronis olim dictum, quam per iuvenes, bella geri, et alia
negotia administrari, videri possint. De quo vide etiam, cap. 7. lib.
1. S. Stephani Regis.
Vigesima prima, est annorum
declarari, et attentio
Iudicum satis superque praeparari poterit. Nec videntur amplius, ulteriores
ipsis concedendae vices: quia sic inutilibus, et non necessariis
iterationibus, in longum protrahetur disputatio. Quanquam olim Pompeius
Magnus, tertium Consul solus Romae creatus, ante natum Servatorem
nostrum anno 51. inter alias Leges, hoc etiam sanxit: ut ad
dicendum, Accusator duas horas, Reus vero tres haberet; quod argumento
comprobabit ipsum, uti dictum est, comparuisse, et nihilominus huiusmodi
Inhibitione uti voluisse: convincetur in poena Emendae linguae; citato
iam art. 55.
Ubi Nota: olim putasse aliquos, si huiusmodi Inhibitio, per Novum Iudicium
ipsis extradata fuisset; eosdem
tam ante, quam post factam Inhibitionem, libere sub iisdem Iudiciis comparere
violenta quaedam propulsio. Quae semel tantum fieri
debet; siquidem in una eademque causa, binaria vice facta, Notam
infidelitatis infert: citato proxime loco Vlad. art. 19. et 5. eiusdem
art. 4. licet aliter olim observatum fuisset. 6. Matth.
art. 16. et 1. Vlad. art. 57. Sicque iterum causa redit, ad suum
Iudicem. Ubi Nota, quod si Actor, sive pars triumphans contra huiusmodi
formam Repulsionis, violenter in
(Mater Iuris nostri) talem legem nobis pepererunt, ipsa iam
utendum est; donec fortassis aliquando, futuris successivis temporibus,
Religio legum moderatrix, aliud quid salubrius superinde ordinaverit, quod
iam ab olim ardenti exoptatur desiderio.
QUAESTIO QUINTA.
Quae qualitates in testibus adhibendis requiruntur, et quando Nomina ipsorum
Literis Relatoriis
tamen in nondum bene explorata re, vel Reus ita simpliciter absolvatur, vel
vero Iudex neglecti oficii redarguatur, maiusque exinde scandalum
suboriatur; assumitur adhuc Quartus quidam proprius, et iam ab
olim usurpatus Status, apud nullas quidem alias gentes cognitus
et usitatus; quem nos Iuramentalem vocamus Depositionem, per Coniuratores
certo numero ipsis (I) adiudicatos; sicque litigantes, aliquando, sua et
illius scientia esse, sed ex allegatis et probatis iudicium et
sententiam fert; uti et Prologus continet cap. 15. Verum utri
partium iuramentum interdum imponere debeat, utitur ea. Quanquam fur quidam
olim Iudici se solanti, ne sibi ab huiusmodi Informationibus timeret,
dicebat: Putasne tamen illas mihi sorores fore? Quo in genere
fassio quoque Rusticorum, et si quid contra Nobiles fateri videantur, reponi
tit. 32.
QUAESTIO DECIMA QUINTA.
Sed quales fuerint illae literae Inquisitoriae?
Iam olim a diversis, diversas superinde audivi opiniones. Aliis dicentibus,
similes fuisse nostri temporis Evocatoriis. In quibus trium literarum
energia continetur: Evocatoriarum, seu Praeceptoriarum, ad evocandum Reum,
cum
III. In articularibus causis passim, ubi
Regnum de aliquo talem constituit articulum, art. 22. Anni 1600.
IV. In deliberato homicidio,
Abbatis S. Cisterciensis
Ordinis Clarae-Vallis lib. 1. Arboris Anicianae) deducenda
foret, quaeraturque in Primo gradu ordine retrogrado, Matthias
D. N. C. cuius Filius sit; respondebitur, Divi olim Maximiliani II. Et in
secundo gradu, similiter idem Dominus quondam Maximilianus
II. cuius filius? Apte dicetur, D. quondam Ferdinandi; sic Ferdinandus et
Carolus V. cuius filius? Philippi Regis
Troianus, dici valeat. Quod ipsum similiter dici
potest, de Serenissimis Principibus quoque D. D. Alberto Principe Belgii
Fratre Germano, ac Ferdinando II. Rege Hungariae D. N. C. Patrueli Suae
Maiestatis; Filio autem Domini olim Caroli, itidem Archiducis Austriae,
Filii quondam dicti Ferdinandi I. Imperatoris et Regis felicis
reminiscentiae. O foelix Genealogia, quae multis centenis iam clares annis,
et tam densissimis nepotum ramis referta manes,
confectas, per
dictum pedaneum Iudicem, legitima transmissio. 1. Vlad. art. 70. et 6.
Matt. art. 54. et 3. tit. 35.
Quemadmodum olim quoque dicebatur; Rem ad Iudices graviores;
exercitatioresque reiicere, dum vel pedanei Iudices, tales
causas iudicare non solebant, vel omnino pro maturiori revisione ad
superiores, easdem
causarum fiunt, tam ex sedibus Iudiciariis, quorumlibet Comitatuum Regni
Hungariae, quam etiam ex partibus eidem subiectis, utpote Regnis
Dalmatiae, Croatiae, et Sclavoniae, nec non olim Transylvaniae 3. tit.
3. quia solum Regnum Hungariae, propter sacram Coronam est
principale, et caeteris praeeminens, reliqua eidem annexa et subiecta. II.
Quod ex Curia quoque Regia, sive Tabula fieri
tandem aliquando potiri; et haec proprie Remissio
dicitur. Aliquando etiam pro maiori declaratione continuanda, remittitur ad
eandem sedem Iudiciariam Comitatus, absque ullo praemissorum modorum, ubi
non satis liquet. Veluti olim apud Romanos Iudex non liquere
pronunciabat, quando scilicet probationes et argumenta, non satis
erant idonea ad diiudicandam causam. Budaeus in Pandec. quod et
amplius liquere
et Eperiessinum, ex publicis
Regni constitutionibus, alligantur; ut iam dictum est, supra quaest.
3. cap. 1. ideoque solum in iis celebrari et revideri debent.
Licet olim ex speciali publica constitutione Regni, art. 25. anni
1563. Dominus Locumtenens, omnes omnium Comitatuum Regni
Transmissiones, in Iudiciis Locumtenentia
e
art. 15. et 2. tit. 81.
Sed hic occurrit non omittenda quaestio, an scilicet huiusmodi procuratoria
revocatio, quo ad dictum tantum, vel etiam quo ad factum fieri soleat, ac
debet? Et quod in dicto tantum, ut nonnulli olim putaverint, sed secus
fecerint, hoc est, in simplici et nuda aliqua Procuratoris responsione, dum
adhuc res, quae per eam significatur, effectui non sit mancipata, fieri
debeat, apparet manifeste ex titulo 80. part. 2. ubi
etiamsi ipse capite plecteretur, in perpetuam et sui ipsius,
et praefatae familiae suae ignominiam et dedecus. 1. tit. 16.
et Styl. Ex qua definitione poena quoque illius facile
colligitur. Quanquam olim Felicianus quidam tumultuarie magis,
quam Iuridice, cum toto genere suo, hoc est, cum filiis, filiabus, et
genero, misere trucidatus comperiatur; eo quod in Regem Carolum, uxoremque
et liberos eius, stricto
in decretis specialis eius locus invenitur, et cum quis
indebitam prosequitur actionem, hoc ipso dicitur falsam fecisse querelam
contra Reum, unde recte huc referri solet: Quae apud nos iam centum florenis
recompensatur; licet olim apud Athenienses decima parte litis, temere motae
rependi solebat. Apud Romanos autem depositio, fiebat certae pecuniae, per
utramque partem et quae causa cadebat, illius pecunia in mulctam veniebat.
Secundo, quod
sanctis et religiosis haberi consueverunt.
TRICESIMA PRIMA. / Sed quam brevissimus processus, in hisce
causis observari soleat; vel quibus Iuridicis remediis huiusmodi malefici,
et qualiter uti possunt?
Olim, ubi se absentabant, proscribebantur, et propterea utebantur Novo
Iudicio, cuius virtute Actorem citabant, et literas proscriptionales
reproduci petebant; postea sententiam proscriptionis contra se, cum solito
onere
QUAESTIO TRICESIMA SECUNDA. / Licetne aliquando super Malefactoribus
inquirere, et quomodo procedendum sit contra illos?
Licet sane, et quidem sublato iam olim in hac causa iudicio Palatinali, sive
generali vocato.
Pro privato Iudici affectu, quasi in contrarium iam praeiudicantis,
antequam scilicet audiat legitimas facti rationes, et intelligat iustas Rei
defensiones. Atque haec duo mala sunt, et semper fugienda. Unde et Cicero
olim peroraturus, non abs re, semper sibi ab huiusmodi praeiudiciis
demulcendo prius animos Iudicum exordiis, praecavere solebat. Tertio, an
Iudex alterutri partium, vel etiam utrique consilium et informationem dare
debeat? Et
hoc est, commune Ius declarando, et
obscuriorem legem interpretando. Ideoque illud semper vetari, hoc autem
admitti solere; quia apud omnes nationes, in rebus dubiis, libera est semper
consultatio. Quemadmodum et apud Romanos olim habebantur certi Iurisperiti,
quos speciali nomine Prudentes vocabant, qui huiusmodi
interrogantibus in causis eorum Iuris interpretationes, et suas opiniones
dabant quae ex eo, responsa prudentum dicebantur.
Comites, et Vice-Comites, dicuntur Inferiores, vel etiam
Pedanei; aut ut Gell. lib. 3. cap. 18. Noctium
Atticarum dicit, potius pedarii, sic dicti, quod
olim per praesides constituti, ad discernenda minora iudicia, non vehebantur
curru, sed pedibus proficiscebantur ad forum, respectu alterius curulis
Magistratus, qui erat Maior, et curru vehi solebat, indeque curulis
dicebatur.
constituentem obligare
potest. Syndicus est patronus, qui ab
universitate aliqua Ecclesiastica, vel Civili constituitur, ad tuendam
publicam causam. Orator dicebatur olim, qui una oratione, sive declamatione,
totam causam peragebat.
Rabula vero, et nomine, et conditione odiosus; dicitur vel a
rabie, vel a ravi, id est, raucitate, quod in negotiis
9. sed ab ea, quae
generalissime sumitur, et est infida advocatio eius, qui pecuniam, vel
quodvis emolumentum accepit, ut alicui negotium agendo, defendendoque
faceret, et tamen non fecerit. Cuius poena apud Romanos olim de Lege
Remmia fuit, inustio literae K. vel C. in fronte.
Praevaricator, a praevaricando, id est transgrediendo limitem
iustitiae, dictus est, qui et Collusor quoque dicitur, est is, qui vera
Sede Apostolica gaudentes, nequibant coram Iudicibus Spiritualibus, in hoc
Regno commorantibus, attrahi in litem, ut contra tales conquestus, sive
rescripta Apostolica, libere apportari potuerint?
Fuere procul dubio olim aliqui huiusmodi praemisso Privilegio gaudentes,
contra quos talia rescripta Apostolica libere apportabantur. Nihilominus
tamen vigore eorum extra hoc Regnum non aliter, nisi modo praemisso per
Appellationem extrahebantur,
QUAESTIO NONA. / An teneantur Procuratores in hoc foro Iuramentum
Calumniae praestare?
Olim quidem, cum de Iure Canonum; tum etiam secundum Decreta Regni, illud
praestare omnino tenebantur,
hic quoque
amplius tale exigitur iuramentum, sicuti neque in foro fori. Super quo vide
quaest. 26. cap. 10. Unde licet non sit iam tanta
necessitas intelligendi huiusmodi Calumniam, super qua olim iuramentum
praestabatur: Nihilominus tamen, ut hac in parte maiorum nostrorum,
religiosa observatio cognoscatur, non puto inconveniens fore, si modicum
quid hoc loco, de ea attigero.
Est ergo
minuta opella Patriae, et Amicis, nescio quare prodesse voluerit,
cognoscere non licuerit, neque liceat, dolendum potius est, quam invidendum, Et
optandum adhuc, atque expectandum, ut Aliqui maiore pollentes ingenio, his
crepundiis maiora olim et elegantiora posteritati consecrent. Quousque tamen id
fiet; et haec res sub incude versabitur; Vos, si legum patriarum amore tenemini,
hisce naeniis, animum vestrum oblectetis, et ad maiora percipienda interim
praeparetis. Quas
est addita viva, suo.
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.