Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: et Your search found 155641 occurrences
First 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 129548-129727:129548. Šilobod Bolšić,... . Fundamentum cantus Gregoriani,... [Paragraph | Section]
decanus
e fundamentis penetrandum
aspirantibus, lucis plus afferat.
notarius,
manu propria.
Praefatio ad lectorem
Etsi multi olim fuerint, qui omnem musicae supellectilem copiose
ac erudite, arte et ratione in communem usum traduxissent atque
etiam modo sint doctrina et authoritate clarissimi in ecclesiis chorostates,
ad omnem melodiam, ut ait Vergilius, et cantare pares, et
respondere parati, attamen vidi ego tyrones iuvenes, nobilissimae
Praefatio ad lectorem
Etsi multi olim fuerint, qui omnem musicae supellectilem copiose
ac erudite, arte et ratione in communem usum traduxissent atque
etiam modo sint doctrina et authoritate clarissimi in ecclesiis chorostates,
ad omnem melodiam, ut ait Vergilius, et cantare pares, et
respondere parati, attamen vidi ego tyrones iuvenes, nobilissimae
huius artis amantes, qualis ego olim fueram, ita inter se disceptare,
ut
Etsi multi olim fuerint, qui omnem musicae supellectilem copiose
ac erudite, arte et ratione in communem usum traduxissent atque
etiam modo sint doctrina et authoritate clarissimi in ecclesiis chorostates,
ad omnem melodiam, ut ait Vergilius, et cantare pares, et
respondere parati, attamen vidi ego tyrones iuvenes, nobilissimae
huius artis amantes, qualis ego olim fueram, ita inter se disceptare,
ut uter ab altero discere debeat, ex adverso audiens haud discernere
valebat. Nequaquam ideo quod
multi olim fuerint, qui omnem musicae supellectilem copiose
ac erudite, arte et ratione in communem usum traduxissent atque
etiam modo sint doctrina et authoritate clarissimi in ecclesiis chorostates,
ad omnem melodiam, ut ait Vergilius, et cantare pares, et
respondere parati, attamen vidi ego tyrones iuvenes, nobilissimae
huius artis amantes, qualis ego olim fueram, ita inter se disceptare,
ut uter ab altero discere debeat, ex adverso audiens haud discernere
valebat. Nequaquam ideo quod deessent aut auctores
qualis ego olim fueram, ita inter se disceptare,
ut uter ab altero discere debeat, ex adverso audiens haud discernere
valebat. Nequaquam ideo quod deessent aut auctores aut
magistri, qui eorum nodos solvere possent, aut vellent, sed quod
deesset facilitas et claritas rudi ac inerti iuvenum ingenio accommoda.
Quamobrem operae pretium haud mediocre, ut spero, me
facturum putabam, si Fundamenta cantus choralis ex variis probatisque
auctoribus, quasi ex viridario flores in unum fasciculum
methodo
dialogica, utpote suaviori, ac magis pervia, qua totius rei
summa in animos iuvenum facilius ac fructuosius influere posset,
colligerem collectaque ratione quasi amico foedere ita copularem,
ut nec claritati suavitas, nec suavitati deesset claritas, quibus
et magister et discipulus, tanquam delectabili vinculo, tenerentur.
Quo in scriptionis genere quantum profecerim, intelligentis censoris
fuerat iudicare. Verum ea moderni temporis est corruptela,
ut cum multi sint, qui novis operibus legendis delectantur, longe
utpote suaviori, ac magis pervia, qua totius rei
summa in animos iuvenum facilius ac fructuosius influere posset,
colligerem collectaque ratione quasi amico foedere ita copularem,
ut nec claritati suavitas, nec suavitati deesset claritas, quibus
et magister et discipulus, tanquam delectabili vinculo, tenerentur.
Quo in scriptionis genere quantum profecerim, intelligentis censoris
fuerat iudicare. Verum ea moderni temporis est corruptela,
ut cum multi sint, qui novis operibus legendis delectantur, longe
plures
parentes, partem amici, partem denique posteri sibi vendicent.
Atque hac ut plurimum ratione motus, ingenuos iuvenes vitae laborumque
meorum participes, quasi haeredes esse volui. Accedite
ergo nobilissimis praeceptis meis imbuendi, ut horum facilitate
et recte canere sciatis et quod canetis, a Deo optimo impetretis
atque alios etiam ad pares devotionis affectus excitetis. Si enim
(quemadmodum Dialogo I. dicturi sumus) reliquis artibus praestantior
haec ars, felicem in terris Platonem, ac beatum in coelis fecit
partem denique posteri sibi vendicent.
Atque hac ut plurimum ratione motus, ingenuos iuvenes vitae laborumque
meorum participes, quasi haeredes esse volui. Accedite
ergo nobilissimis praeceptis meis imbuendi, ut horum facilitate
et recte canere sciatis et quod canetis, a Deo optimo impetretis
atque alios etiam ad pares devotionis affectus excitetis. Si enim
(quemadmodum Dialogo I. dicturi sumus) reliquis artibus praestantior
haec ars, felicem in terris Platonem, ac beatum in coelis fecit
Davidem, minime vos
in terris Platonem, ac beatum in coelis fecit
Davidem, minime vos inopes relinquet orphanos. Quod si me,
qui vos ita alloquor, nosse cupitis, adite eundem divinum Platonem,
libro de legibus dicentem: nulla ex re magis hominem, quam
ex verbis, quae loquitur, et opere, quod facit, cognosci. Cognoscite
ergo me ex hoc opere, quod totus vester ita esse voluerim, ut corpore
etiam a vermibus absumpto, cor saltem meum, in animis vestris
vivum inventum iri confidam.
sive cantus
Magister:
Ad musices artem, artium liberalium antiquissimam, iuxta ac nobilissimam
peramanter te invito, amantissime discipule!
Discipulus:
Ad ardua me invitas, erudite magister, nisi enim natus sit poeta
et musicus, ei docendi labor frustra impenditur.
Magister:
Nihil arduum abhorreas, ingenue iuvenis. Laboris enim ardui
proemium virtus est; natura vero arte perficitur.
Discipulus:
Saltem per asperam ac spinosam
asperam ac spinosam viam non ducas discipulum
tuum, suavissime magister!
Magister:
Neque hoc metuas, boni animi iuvenis; antequam enim provinciam
hanc tractandam suscepissem, scribentem sapienter admonuit
Horatius: Quid quid praecipies, esto brevis, facilis et clarus, ut
dicta percipiant animi dociles.
Discipulus:
Praeceptis ergo ac institutis optimi magistri imbuendus, quid
musica sit scire cupio.
Magister:
Recte cupis id, quod a Platone et Aristotele prius
esto brevis, facilis et clarus, ut
dicta percipiant animi dociles.
Discipulus:
Praeceptis ergo ac institutis optimi magistri imbuendus, quid
musica sit scire cupio.
Magister:
Recte cupis id, quod a Platone et Aristotele prius traditum praecepit
Cicero: omnem institutionem, quae de re quacunque suscipitur,
debere a definitione proficisci, ut intelligatur quid sit id de quo disseritur.
Est autem musica bene canendi scientia. Bene autem canere
(teste Boetio) est singulare donum et gratia
id, quod a Platone et Aristotele prius traditum praecepit
Cicero: omnem institutionem, quae de re quacunque suscipitur,
debere a definitione proficisci, ut intelligatur quid sit id de quo disseritur.
Est autem musica bene canendi scientia. Bene autem canere
(teste Boetio) est singulare donum et gratia omnipotentis Dei.
Discipulus:
O gratia! O donum Dei amabilis musica! A quo originem habeat,
incessit animum cupido sciendi.
Magister:
Dicunt quidam habere ab ipsa natura, alii a strepitu fluviorum,
alii a
alii a pulsu ollarum, alii denique a cantu avium. Sed dicant illi ex
se ipsis quid velint. Ego vero non tam ex me quam ex sacris litteris
dicam musicam originem habere ab octavo post Adam homine
Operosa est homini consonantia, magister! Quomodo ergo eam
componere poterat
consonantia, magister! Quomodo ergo eam
componere poterat
in Elucidatione
musicae choralis) hodiedum in Syria pro aeterna memoria,
tamquam pretiosissimus thesaurus vigilantissime custoditur.
Discipulus:
Optimum, ut video, hac in re vetustatis magistrum modo egisti.
Age ultro, et dic quaeso: ad quas deinde nationes tam nobilis ars
pervenisse traditur?
Magister:
Imprimis ad Aegiptios, ab illis ad Graecos, a Graecis ad Latinos,
praesertim vero per Hebraeos, per quos ut plurimum musicalia
instrumenta in
ad quas deinde nationes tam nobilis ars
pervenisse traditur?
Magister:
Imprimis ad Aegiptios, ab illis ad Graecos, a Graecis ad Latinos,
praesertim vero per Hebraeos, per quos ut plurimum musicalia
instrumenta in utilitatem hominum et laudem Dei inventa esse
scribunt historici.
Discipulus:
Ergone ais utilem homini et gratam esse Deo musicam?
Magister:
Nec secus. Quomodo enim grata non erit homini musica, quae
(nisi surdo canas)
ab illis ad Graecos, a Graecis ad Latinos,
praesertim vero per Hebraeos, per quos ut plurimum musicalia
instrumenta in utilitatem hominum et laudem Dei inventa esse
scribunt historici.
Discipulus:
Ergone ais utilem homini et gratam esse Deo musicam?
Magister:
Nec secus. Quomodo enim grata non erit homini musica, quae
(nisi surdo canas) desperatum erigit, iratum temperat, tristem laetificat,
melancholicum exhilarat, et quod caput est omnium, hostem
corporis animaeque fugat.
Ergone ais utilem homini et gratam esse Deo musicam?
Magister:
Nec secus. Quomodo enim grata non erit homini musica, quae
(nisi surdo canas) desperatum erigit, iratum temperat, tristem laetificat,
melancholicum exhilarat, et quod caput est omnium, hostem
corporis animaeque fugat. Quemadmodum percutiente David
citharam, refocillabatur Saul, et levius habebat: recedebat enim
ab eo spiritus malus.
Nec secus. Quomodo enim grata non erit homini musica, quae
(nisi surdo canas) desperatum erigit, iratum temperat, tristem laetificat,
melancholicum exhilarat, et quod caput est omnium, hostem
corporis animaeque fugat. Quemadmodum percutiente David
citharam, refocillabatur Saul, et levius habebat: recedebat enim
ab eo spiritus malus.
corporis animaeque fugat. Quemadmodum percutiente David
citharam, refocillabatur Saul, et levius habebat: recedebat enim
ab eo spiritus malus.
fugat. Quemadmodum percutiente David
citharam, refocillabatur Saul, et levius habebat: recedebat enim
ab eo spiritus malus.
David
citharam, refocillabatur Saul, et levius habebat: recedebat enim
ab eo spiritus malus.
Discipulus:
Musicam unicum vitae animaeque solatium dicis, clarissime magister?
Magister:
Ita est, unicum dico, sed quintuplex intelligo. Musica enim prima
est theorica, seu speculativa, quae in sola contemplatione, et
cognitione regularum versatur, cuius finis est scire, ut si quis sciat
quidem artem, eius tamen specimen non exhibeat. Secunda est
practica, quae in ipsum opus, seu exercitium prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat musicam.
Tertia est poetica,
cuius finis est scire, ut si quis sciat
quidem artem, eius tamen specimen non exhibeat. Secunda est
practica, quae in ipsum opus, seu exercitium prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat musicam.
Tertia est poetica, quae praeter cognitionem et exercitium
post laborem aliquid operis relinquit, veluti poëta carmen post
mortem. Quarta est instrumentalis, quae sine voce et textu solis
instrumentis peragitur. Quinta vocalis, quae voce fit.
Discipulus:
Bonitate tua, magister,
prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat musicam.
Tertia est poetica, quae praeter cognitionem et exercitium
post laborem aliquid operis relinquit, veluti poëta carmen post
mortem. Quarta est instrumentalis, quae sine voce et textu solis
instrumentis peragitur. Quinta vocalis, quae voce fit.
Discipulus:
Bonitate tua, magister, satisfactum est expectationi meae.
Magister:
Nondum satis. Scias etenim vocalem musicam adhuc subdividi
in
peragitur. Quinta vocalis, quae voce fit.
Discipulus:
Bonitate tua, magister, satisfactum est expectationi meae.
Magister:
Nondum satis. Scias etenim vocalem musicam adhuc subdividi
in choralem et figuralem. Dico in choralem, quod passim usum
obtinuerit in choro. Potiori tamen iure dici consuevit
subdividi
in choralem et figuralem. Dico in choralem, quod passim usum
obtinuerit in choro. Potiori tamen iure dici consuevit
in choralem, quod passim usum
obtinuerit in choro. Potiori tamen iure dici consuevit
circiter 603., maius
sui incrementum ubique in ecclesiis acceperit. Quia vero simplicibus
notis constaret, a quibusdam nuncupatur planus, ab Italis
vero firmus ob stabilem temporis mensuram in notis servandam,
ad distinctionem cantus figuralis, qui temporis mensuram per figuratas
notas et varia signa exprimit.
Discipulus:
Praeclare subdivisisti musicam, magister. Iam quaeso te dic modo:
de qua nobis deinceps sermo instituendus est?
Magister:
Me consule de chorali tamquam digniori
et varia signa exprimit.
Discipulus:
Praeclare subdivisisti musicam, magister. Iam quaeso te dic modo:
de qua nobis deinceps sermo instituendus est?
Magister:
Me consule de chorali tamquam digniori et antiquiori. Sit itaque
nobis, si tibi placet.
Dialogus II
De lineis, notis et clavibus.
Magister:
Qui montem Musae ascendere cupit, imprimis scalam ad canendum
sibi erigat oportet.
de qua nobis deinceps sermo instituendus est?
Magister:
Me consule de chorali tamquam digniori et antiquiori. Sit itaque
nobis, si tibi placet.
Dialogus II
De lineis, notis et clavibus.
Magister:
Qui montem Musae ascendere cupit, imprimis scalam ad canendum
sibi erigat oportet.
Discipulus:
De scala cantus loqueris, magister, at ex quot gradibus componatur,
taces?
scalam
ex tribus tantum lineis compositam talemque longo etiam
post diluvium tempore in usu fuisse. Crescente vero tempore, crevit
etiam scala. Quod modo de praecepto quattuor lineae produci
debeant, de consilio autem etiam quinque produci possint. Quarum
infima, est ordine prima, et quae sequitur secunda, deinde
tertia, quarta, etc. Eodem passu ipsa quoque spatia numerare noveris.
Sic nempe:
Discipulus:
Video, magister, erectam scalam, video etiam seriem linearum,
sed quid ad lineas ponatur nihil video.
solum
lineae, sed etiam spatia signari debent.
Discipulus:
Itane veterum more, simplicibus punctis signanda erunt?
Magister:
Nequaquam amplius ita fiet. Nam Ioannes de Muris 1 , eximius
quondam philosophus et mathematicus, alias ad canendum notas
invenisse nobisque tradidisse legitur.
Discipulus:
Fac ergo, venerande magister, ut videam notas a Mathematico
nobis traditas ac usu receptas.
1 de Muris ] de Mours
a Mathematico
nobis traditas ac usu receptas.
1 de Muris ] de Mours
Magister:
Videbis omnino, sed non uniformes. Licet enim, ut priori sermone
dixeram tibi, in solo cantu figurali servanda sit temporis mensura,
ex qualitate notarum et signorum cognoscenda, est tamen
etiam in cantu chorali aliqua differentia temporis ex diversitate
notarum commensuranda. Hanc ut observes, praesertim in libris
impressis, attende, qualis est nota. Si est caudata, tunc erit longa, et
vox infra illam diutius
ex qualitate notarum et signorum cognoscenda, est tamen
etiam in cantu chorali aliqua differentia temporis ex diversitate
notarum commensuranda. Hanc ut observes, praesertim in libris
impressis, attende, qualis est nota. Si est caudata, tunc erit longa, et
vox infra illam diutius protrahetur. Si est sine dependente cauda,
tunc erit brevis, et vox nonnihil citius canetur. Si vero est angularis,
tunc erit semibrevis, et vox infra illam citissime absolvi debebit.
Quod si notae breves vel angulares duae aut plures coniungantur
et quasi
aliqua differentia temporis ex diversitate
notarum commensuranda. Hanc ut observes, praesertim in libris
impressis, attende, qualis est nota. Si est caudata, tunc erit longa, et
vox infra illam diutius protrahetur. Si est sine dependente cauda,
tunc erit brevis, et vox nonnihil citius canetur. Si vero est angularis,
tunc erit semibrevis, et vox infra illam citissime absolvi debebit.
Quod si notae breves vel angulares duae aut plures coniungantur
et quasi in uno continuo fluant, ligatae dicentur et denotabunt,
quod syllaba textus infra illas
ut observes, praesertim in libris
impressis, attende, qualis est nota. Si est caudata, tunc erit longa, et
vox infra illam diutius protrahetur. Si est sine dependente cauda,
tunc erit brevis, et vox nonnihil citius canetur. Si vero est angularis,
tunc erit semibrevis, et vox infra illam citissime absolvi debebit.
Quod si notae breves vel angulares duae aut plures coniungantur
et quasi in uno continuo fluant, ligatae dicentur et denotabunt,
quod syllaba textus infra illas posita continuari debeat. Brevibus
aequivalent notae obliquae, hoc est in transversum
longa, et
vox infra illam diutius protrahetur. Si est sine dependente cauda,
tunc erit brevis, et vox nonnihil citius canetur. Si vero est angularis,
tunc erit semibrevis, et vox infra illam citissime absolvi debebit.
Quod si notae breves vel angulares duae aut plures coniungantur
et quasi in uno continuo fluant, ligatae dicentur et denotabunt,
quod syllaba textus infra illas posita continuari debeat. Brevibus
aequivalent notae obliquae, hoc est in transversum signatae,
in quibus solum extrema valent, medium autem nihil, quantumcumque
producantur. Et quia canenti
est sine dependente cauda,
tunc erit brevis, et vox nonnihil citius canetur. Si vero est angularis,
tunc erit semibrevis, et vox infra illam citissime absolvi debebit.
Quod si notae breves vel angulares duae aut plures coniungantur
et quasi in uno continuo fluant, ligatae dicentur et denotabunt,
quod syllaba textus infra illas posita continuari debeat. Brevibus
aequivalent notae obliquae, hoc est in transversum signatae,
in quibus solum extrema valent, medium autem nihil, quantumcumque
producantur. Et quia canenti difficile est de scala in
scalam sine indice transire,
plures coniungantur
et quasi in uno continuo fluant, ligatae dicentur et denotabunt,
quod syllaba textus infra illas posita continuari debeat. Brevibus
aequivalent notae obliquae, hoc est in transversum signatae,
in quibus solum extrema valent, medium autem nihil, quantumcumque
producantur. Et quia canenti difficile est de scala in
scalam sine indice transire, ideo in calce cuiusque scalae, ac etiam
mutatione clavis datur distincta ab aliis nota, dicta custos, vel index,
quae custodiat tonum ac indicet locum ubi subsequens nota
accipi debeat. Vide iam omnes et singulas in exemplo.
producantur. Et quia canenti difficile est de scala in
scalam sine indice transire, ideo in calce cuiusque scalae, ac etiam
mutatione clavis datur distincta ab aliis nota, dicta custos, vel index,
quae custodiat tonum ac indicet locum ubi subsequens nota
accipi debeat. Vide iam omnes et singulas in exemplo.
Discipulus:
Video sat clare exhibitas notas cantus choralis. At quomodo eas
sine voce et textu cantabimus, non video.
Magister:
Scribit
ab aliis nota, dicta custos, vel index,
quae custodiat tonum ac indicet locum ubi subsequens nota
accipi debeat. Vide iam omnes et singulas in exemplo.
Discipulus:
Video sat clare exhibitas notas cantus choralis. At quomodo eas
sine voce et textu cantabimus, non video.
Magister:
Scribit
Magister:
Reliquit sane iussu papae Benedicti Octavi usitatum
Magister:
Manifestabo equidem tibi, quod claves aperiant syllabas sive voces,
quibus notae exprimi debeant, ut cognoscas quae nota sit ut,
2 foedere ] faedere
3
indices sive generales
fuerint sive particulares.
Discipulus:
Duplices ergo claves generales et particulares docebis magister.
Magister:
Docebo omnino dicamque illas claves esse generales quae in exordio
cantus et capite cuiusque scalae expresse signantur; particulares
vero quae vel expresse non signantur, vel si signentur, vim generalis
clavis non obtinent, ut accidit in cantu b-molli.
Discipulus:
Dic ergo, magister, quot sunt claves signabiles?
Discipulus:
Dic ergo, magister, quot sunt claves signabiles?
Magister:
Si de numero quaeris, Graeci quoties quinque lineis utebantur,
semper duabus clavibus cantum praenotabant, nempe ad primam
lineam.. id est G. et ad quartam F. vel F. et C. vel vero G. et C. Uti
vides hic:
Recentiores tamen, qui quattuor lineis utuntur, unicam tantum
clavem signare solent. Sic nempe:
Discipulus:
Observo 4 , magister, in cantu chorali tres claves
Dic ergo, magister, quot sunt claves signabiles?
Magister:
Si de numero quaeris, Graeci quoties quinque lineis utebantur,
semper duabus clavibus cantum praenotabant, nempe ad primam
lineam.. id est G. et ad quartam F. vel F. et C. vel vero G. et C. Uti
vides hic:
Recentiores tamen, qui quattuor lineis utuntur, unicam tantum
clavem signare solent. Sic nempe:
Discipulus:
Observo 4 , magister, in cantu chorali tres claves signabiles, quibus
Dic ergo, magister, quot sunt claves signabiles?
Magister:
Si de numero quaeris, Graeci quoties quinque lineis utebantur,
semper duabus clavibus cantum praenotabant, nempe ad primam
lineam.. id est G. et ad quartam F. vel F. et C. vel vero G. et C. Uti
vides hic:
Recentiores tamen, qui quattuor lineis utuntur, unicam tantum
clavem signare solent. Sic nempe:
Discipulus:
Observo 4 , magister, in cantu chorali tres claves signabiles, quibus
cantus praenotari
Video omnino pro cantu b-molli signatam duplicem clavem, sed
quae erit generalis?
4 observo ] observa
Magister:
Erit b. Quia cantus b-mollis desumit suam denominationem a clavi
b., dummodo b. non alicubi, et in parte tantum, sed per totum cantum,
et in capite cuiusquae scalae associatur clavi C. Aliae autem claves
C. F. G., quasi signatae non essent, particulares dici poterunt.
Discipulus:
Quid igitur dices, ubi b. non per totum cantum, sed
cantu b-molli signatam duplicem clavem, sed
quae erit generalis?
4 observo ] observa
Magister:
Erit b. Quia cantus b-mollis desumit suam denominationem a clavi
b., dummodo b. non alicubi, et in parte tantum, sed per totum cantum,
et in capite cuiusquae scalae associatur clavi C. Aliae autem claves
C. F. G., quasi signatae non essent, particulares dici poterunt.
Discipulus:
Quid igitur dices, ubi b. non per totum cantum, sed alicubi tantum
signatur?
Magister:
Dicam tunc litteram b. nec exhibere figuram clavis generalis, cantum
vero principaliter esse durum, minus autem principaliter b-
-mollem, adeoque mixtum, magis vel minus, prout frequentius aut
rarius b. signabitur. Idem est, si cantus sit b-mollis, et alicubi....quadratum
signetur, mixtus erit.
Discipulus:
Sed quare hoc doces, da discipulo rationem?
Magister:
Quia musici et cantores utuntur b. rotundo, et quadrato non solum
ad denominandum cantum, sed etiam
minus, prout frequentius aut
rarius b. signabitur. Idem est, si cantus sit b-mollis, et alicubi....quadratum
signetur, mixtus erit.
Discipulus:
Sed quare hoc doces, da discipulo rationem?
Magister:
Quia musici et cantores utuntur b. rotundo, et quadrato non solum
ad denominandum cantum, sed etiam ad significandas voces
fictas obiter illapsas. Siquidem b. rotundum vocem fa, ex natura sua
mollem, et quadratum vocem mi, ex natura sua duram repraesentet,
vox igitur mi tibi dura datur, fa mollis
rarius b. signabitur. Idem est, si cantus sit b-mollis, et alicubi....quadratum
signetur, mixtus erit.
Discipulus:
Sed quare hoc doces, da discipulo rationem?
Magister:
Quia musici et cantores utuntur b. rotundo, et quadrato non solum
ad denominandum cantum, sed etiam ad significandas voces
fictas obiter illapsas. Siquidem b. rotundum vocem fa, ex natura sua
mollem, et quadratum vocem mi, ex natura sua duram repraesentet,
vox igitur mi tibi dura datur, fa mollis mellificatur.
Sed quare hoc doces, da discipulo rationem?
Magister:
Quia musici et cantores utuntur b. rotundo, et quadrato non solum
ad denominandum cantum, sed etiam ad significandas voces
fictas obiter illapsas. Siquidem b. rotundum vocem fa, ex natura sua
mollem, et quadratum vocem mi, ex natura sua duram repraesentet,
vox igitur mi tibi dura datur, fa mollis mellificatur.
Discipulus:
Satis, venerande magister, satis miscuisti quadrata rotundis, dedisti
durum cum molli, signasti claves. Iam, quaeso te, exple sitim
ex sola clavi signata. Nam vides, quod claves invicem
(excepta.) tribus tantum lineis distent. His vero cognitis facile alias
litteras locabis, dummodo eas memoriter recitare sciveris.
Discipulus:
Experire me, meumque ingenium magister, si bonae indolis et
animi docilis sim, si optimo magistro dignus discipulus!
Magister:
Recita ergo si potes, discipule, a clavi C. litteras sursum.
Discipulus:
C. D. E. F. G. A. B. C.
Magister:
tua.
Festinemus ergo ad alia.
Dialogus
hac igitur scala vides, discipule, per ternam litterarum replicationem,
(excepta F. quae bis tantum replicatur) esse 10. lineas
ac totidem spatia, adeoque 20. notas, ultra quas in cantu chorali
progredi non poteris, nec vero debebis 5 . Vides etiam utriusque
cantus ascensum et descensum, et si nondum omnia intelligis, interroga
magistrum.
Discipulus:
Pace tua interrogabo, Magister: Quare litteras ter replicaveris, replicatas
diviseris in finales et affinales?
Magister:
Ideo
vides, discipule, per ternam litterarum replicationem,
(excepta F. quae bis tantum replicatur) esse 10. lineas
ac totidem spatia, adeoque 20. notas, ultra quas in cantu chorali
progredi non poteris, nec vero debebis 5 . Vides etiam utriusque
cantus ascensum et descensum, et si nondum omnia intelligis, interroga
magistrum.
Discipulus:
Pace tua interrogabo, Magister: Quare litteras ter replicaveris, replicatas
diviseris in finales et affinales?
Magister:
Ideo ter replicavi
poteris, nec vero debebis 5 . Vides etiam utriusque
cantus ascensum et descensum, et si nondum omnia intelligis, interroga
magistrum.
Discipulus:
Pace tua interrogabo, Magister: Quare litteras ter replicaveris, replicatas
diviseris in finales et affinales?
Magister:
Ideo ter replicavi litteras, quia omnis cantus vel est gravis vel acutus
vel superacutus. Si ambit litteras graves, procedit demisse; si
acutas, procedit altius; si superacutas, procedit altissime.
Magister:
Ideo ter replicavi litteras, quia omnis cantus vel est gravis vel acutus
vel superacutus. Si ambit litteras graves, procedit demisse; si
acutas, procedit altius; si superacutas, procedit altissime. Ideo autem
replicatas divisi in finales et affinales, quia omnis regularis cantus
in una ex 4. finalibus litteris terminatur, quae sunt D. E. F. G.
5 debebis ] nudebis
De quibus suo loco dicemus. Quod si terminetur in littera affinali
A. vel B. vel C. irregularis erit.
Quare autem in scala generali alicui litterae dedisti unam vocem:
ut, alicui duas: fa, ut, alicui etiam tres: sol, fa, ut?
Magister:
Hoc ideo factum puta, quia in loco illo, ubi est solum ut, non potest
alia vox dici quam ut. Et ubi est fa, ut, non potest dici nisi vel
fa vel ut. Ubi autem est sol, fa, ut, solum una ex tribus dici potest
vel sol vel fa vel ut respiciendo clavim superiorem aut inferiorem
directivam, ut sequens tibi exhibet symbolum.
Discipulus:
Video
fa vel ut. Ubi autem est sol, fa, ut, solum una ex tribus dici potest
vel sol vel fa vel ut respiciendo clavim superiorem aut inferiorem
directivam, ut sequens tibi exhibet symbolum.
Discipulus:
Video in symbolo variari voces penes ascensum et descensum,
quem tamen ego non cognosco. Dic ergo quandonam nota ascendat
et quando descendat?
Magister:
Hoc indicant ipsae claves. Nam si nota habet supra se notam in
clavi C. vel F. vel G. tunc ascendit, secus vero descendit.
vel ut respiciendo clavim superiorem aut inferiorem
directivam, ut sequens tibi exhibet symbolum.
Discipulus:
Video in symbolo variari voces penes ascensum et descensum,
quem tamen ego non cognosco. Dic ergo quandonam nota ascendat
et quando descendat?
Magister:
Hoc indicant ipsae claves. Nam si nota habet supra se notam in
clavi C. vel F. vel G. tunc ascendit, secus vero descendit.
Discipulus:
Quid si autem nota accidat in ipsa clavi:
gerit, tum nota in ipsa clavi quasi ad se ipsam
descendit. Si non gerit, tunc ascendit ad proximam clavim, quam
supra se habet. Tunc autem litterae C. F. G. munus clavis gerere dicuntur,
quando vel unicam notam infra se habent. Sic infra, in mutationibus
cantus duri, in exemplis sub numero 3. et 4. littera G. exhibet
munus clavis, quia infra se habet notam f. fa. Ergo descendit,
et in descendendo duro habet sol. Similiter sub numero 2. et 6. littera
C. gerit munus clavis, quia infra se habet notam mi, adeoque in
descendendo duro C. habet fa. Sub numero autem 1. et 5. littera G.
ut
proximam clavim, quam
supra se habet. Tunc autem litterae C. F. G. munus clavis gerere dicuntur,
quando vel unicam notam infra se habent. Sic infra, in mutationibus
cantus duri, in exemplis sub numero 3. et 4. littera G. exhibet
munus clavis, quia infra se habet notam f. fa. Ergo descendit,
et in descendendo duro habet sol. Similiter sub numero 2. et 6. littera
C. gerit munus clavis, quia infra se habet notam mi, adeoque in
descendendo duro C. habet fa. Sub numero autem 1. et 5. littera G.
ut non gerit munus clavis, quia infra se nullam notam habet: ergo
ascendit ad clavim, quam
C. F. G. munus clavis gerere dicuntur,
quando vel unicam notam infra se habent. Sic infra, in mutationibus
cantus duri, in exemplis sub numero 3. et 4. littera G. exhibet
munus clavis, quia infra se habet notam f. fa. Ergo descendit,
et in descendendo duro habet sol. Similiter sub numero 2. et 6. littera
C. gerit munus clavis, quia infra se habet notam mi, adeoque in
descendendo duro C. habet fa. Sub numero autem 1. et 5. littera G.
ut non gerit munus clavis, quia infra se nullam notam habet: ergo
ascendit ad clavim, quam supra se habet C. fa. Et similiter sub numero
4. F. fa
sub numero 3. et 4. littera G. exhibet
munus clavis, quia infra se habet notam f. fa. Ergo descendit,
et in descendendo duro habet sol. Similiter sub numero 2. et 6. littera
C. gerit munus clavis, quia infra se habet notam mi, adeoque in
descendendo duro C. habet fa. Sub numero autem 1. et 5. littera G.
ut non gerit munus clavis, quia infra se nullam notam habet: ergo
ascendit ad clavim, quam supra se habet C. fa. Et similiter sub numero
4. F. fa ascendit ad G. sol. Quod bene observandum, praesertim
illis, qui recentiores sequuntur auctores. Nam veteribus perinde
erat, sive
habet sol. Similiter sub numero 2. et 6. littera
C. gerit munus clavis, quia infra se habet notam mi, adeoque in
descendendo duro C. habet fa. Sub numero autem 1. et 5. littera G.
ut non gerit munus clavis, quia infra se nullam notam habet: ergo
ascendit ad clavim, quam supra se habet C. fa. Et similiter sub numero
4. F. fa ascendit ad G. sol. Quod bene observandum, praesertim
illis, qui recentiores sequuntur auctores. Nam veteribus perinde
erat, sive ex data ratione diceretur G. sol vel C. fa sive G. ut vel C.
ut propter clavim superiorem,
praesertim
illis, qui recentiores sequuntur auctores. Nam veteribus perinde
erat, sive ex data ratione diceretur G. sol vel C. fa sive G. ut vel C.
ut propter clavim superiorem,
sive ex data ratione diceretur G. sol vel C. fa sive G. ut vel C.
ut propter clavim superiorem,
Dicam hoc, quod si vel unica nota descendat infra ut, statim vel
mi vel re debebit mutari in la.
Discipulus:
Quare ais: vel haec vel illa nota debebit mutari in aliam?
Magister:
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem
unica nota descendat infra ut, statim vel
mi vel re debebit mutari in la.
Discipulus:
Quare ais: vel haec vel illa nota debebit mutari in aliam?
Magister:
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius
mi vel re debebit mutari in la.
Discipulus:
Quare ais: vel haec vel illa nota debebit mutari in aliam?
Magister:
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque mutationem in exemplis.
Mutationes in cantu duro
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab
±
Discipulus:
Idemne fit etiam in cantu b-molli?
Magister:
Nequaquam idem, sed totum ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
ab opposito 6 . Nempe, in mutatione
quartae, in ascendendo cantu b-molli, post fa, prius canitur sol, deinde
re, et in descendendo prius mi, deinde la. In mutatione autem
±
6 opposito ] apposito
quintae in ascendendo cantu b-molli, post fa, statim canitur re, et
in descendendo la. Haec quoque regula declaratur in exemplis.
Mutationes in cantu b-molli
Discipulus:
In scala cantus generali docuisti, magister, quod infra F. grave ad
litteram b non possit alia vox dici quam mi. In praemissis tamen
exemplis
quod autem in cantu b-molli dici
possit etiam fa est per accidens. Si enim cantus b-mollis a b acuto
descendat ad b grave, naturaliter etiam in b gravi dici debebit fa
propter octavam, quae fit a b ad b ut exponitur in exemplo.
Discipulus:
Comprehensis et animo et oculis praestantissimis tuis tum praeceptis
.........................................................., tum exemplis restat explanare, ducendane erit quinta linea,
quando cantus supra quartas lineas, ac totidem spatia ascendit
vel descendit?
in cantu b-molli dici
possit etiam fa est per accidens. Si enim cantus b-mollis a b acuto
descendat ad b grave, naturaliter etiam in b gravi dici debebit fa
propter octavam, quae fit a b ad b ut exponitur in exemplo.
Discipulus:
Comprehensis et animo et oculis praestantissimis tuis tum praeceptis
.........................................................., tum exemplis restat explanare, ducendane erit quinta linea,
quando cantus supra quartas lineas, ac totidem spatia ascendit
vel descendit?
Magister:
tum praeceptis
.........................................................., tum exemplis restat explanare, ducendane erit quinta linea,
quando cantus supra quartas lineas, ac totidem spatia ascendit
vel descendit?
Magister:
Pro exigentia talis ascensus et descensus solent quidem figuralistae
unam aut plures lineas addere. Nos tamen choralistae non
ita facimus, sed, si cantus supra quartas lineas ascendat, tunc clavim
signatam ad proximam inferiorem lineam movemus. Quod
si neque talis sufficiat, aliam superiorem quinto
unam aut plures lineas addere. Nos tamen choralistae non
ita facimus, sed, si cantus supra quartas lineas ascendat, tunc clavim
signatam ad proximam inferiorem lineam movemus. Quod
si neque talis sufficiat, aliam superiorem quinto loco distantem
signamus anteposito tamen semper et ubique suo custode, quasi
indice indicante locum subsequentis notae. Si verbis nihil attinet
exprimere, adsunt tyroni exempla.
Discipulus:
Clare verbis et praeclare exemplis doces, magister, ad proximam
inferiorem lineam movendam esse clavim
talis sufficiat, aliam superiorem quinto loco distantem
signamus anteposito tamen semper et ubique suo custode, quasi
indice indicante locum subsequentis notae. Si verbis nihil attinet
exprimere, adsunt tyroni exempla.
Discipulus:
Clare verbis et praeclare exemplis doces, magister, ad proximam
inferiorem lineam movendam esse clavim tunc, quando cantus supra
quartas lineas ascendet. Quo autem movebitur tunc, quando
infra quartas lineas descendet?
Magister:
Vice versa, ad proximam superiorem
De intervallis, breviori temporis intervallo exercitationem habituri,
etiam non rogatus intervallum definio: quod sit (
fiat perfecte, veluti ab ut ad re. Vel imperfecte, a mi ad fa.
Discipulus:
Quare dicis perfecte vel imperfecte?
Prima sive unisonus
Magister:
Minime abs re quidquam dico. Duplex enim est secunda, perfecta
et imperfecta. Illa vocatur maior, quia in illa quodammodo maior,
fortior et intensior fit vocis ad vocem commotio, in ista autem remissior.
Unde illa proprie tonus a tonando dicitur (tonare enim, ut
Ioannes XXII. C. 8. scribit, est potenter sonare). Ista vero semitonus
quasi minus sonans
Discipulus:
Quare dicis perfecte vel imperfecte?
Prima sive unisonus
Magister:
Minime abs re quidquam dico. Duplex enim est secunda, perfecta
et imperfecta. Illa vocatur maior, quia in illa quodammodo maior,
fortior et intensior fit vocis ad vocem commotio, in ista autem remissior.
Unde illa proprie tonus a tonando dicitur (tonare enim, ut
Ioannes XXII. C. 8. scribit, est potenter sonare). Ista vero semitonus
quasi minus sonans vocatur fitque solum in transitu a mi vel la ad
proximum fa et vicissim. Accipe
maior,
fortior et intensior fit vocis ad vocem commotio, in ista autem remissior.
Unde illa proprie tonus a tonando dicitur (tonare enim, ut
Ioannes XXII. C. 8. scribit, est potenter sonare). Ista vero semitonus
quasi minus sonans vocatur fitque solum in transitu a mi vel la ad
proximum fa et vicissim. Accipe exempla utriusque.
Discipulus:
Interrogare te ausim, magister, quid sit tertia?
Magister:
Tertia est distantia vocis a voce per proximas tres notas, sive saltus,
cum duobus intervallis. Haec si
Discipulus:
Interrogare te ausim, magister, quid sit tertia?
Magister:
Tertia est distantia vocis a voce per proximas tres notas, sive saltus,
cum duobus intervallis. Haec si componatur ex duobus integris
tonis erit maior, et proprie ditonus. Si vero componatur ex
tono et semitono erit minor, semitonus dicta. Habet autem species
solmizationis sequentes.
Secunda
Discipulus:
Digneris magister exponere quartam.
Magister:
te ausim, magister, quid sit tertia?
Magister:
Tertia est distantia vocis a voce per proximas tres notas, sive saltus,
cum duobus intervallis. Haec si componatur ex duobus integris
tonis erit maior, et proprie ditonus. Si vero componatur ex
tono et semitono erit minor, semitonus dicta. Habet autem species
solmizationis sequentes.
Secunda
Discipulus:
Digneris magister exponere quartam.
Magister:
Quarta est distantia quattuor vocum cum
Habet autem species
solmizationis sequentes.
Secunda
Discipulus:
Digneris magister exponere quartam.
Magister:
Quarta est distantia quattuor vocum cum tribus intervallis estque
duplex, vera una, et falsa alia. Vera, proprie diatexeron dicta, componitur
ex duobus tonis et uno semitono. Falsa autem ex tribus integris
tonis, unde a quibusdam tritonus vocatur, ab aliis vero superflua
vel prohibita quarta, quia nullam gratam consonantiam facit,
sed durum quid et asperum auribus
Discipulus:
Digneris magister exponere quartam.
Magister:
Quarta est distantia quattuor vocum cum tribus intervallis estque
duplex, vera una, et falsa alia. Vera, proprie diatexeron dicta, componitur
ex duobus tonis et uno semitono. Falsa autem ex tribus integris
tonis, unde a quibusdam tritonus vocatur, ab aliis vero superflua
vel prohibita quarta, quia nullam gratam consonantiam facit,
sed durum quid et asperum auribus obtrudit. Utramque probabis
canendo.
Tertia
Quarta
duplex, vera una, et falsa alia. Vera, proprie diatexeron dicta, componitur
ex duobus tonis et uno semitono. Falsa autem ex tribus integris
tonis, unde a quibusdam tritonus vocatur, ab aliis vero superflua
vel prohibita quarta, quia nullam gratam consonantiam facit,
sed durum quid et asperum auribus obtrudit. Utramque probabis
canendo.
Tertia
Quarta
Discipulus:
Quartam ordine sequitur quinta, quid autem haec sit?
Magister:
Quinta est distantia quinque vocum cum quattuor intervallis.
probabis
canendo.
Tertia
Quarta
Discipulus:
Quartam ordine sequitur quinta, quid autem haec sit?
Magister:
Quinta est distantia quinque vocum cum quattuor intervallis.
Haec, si componatur ex tribus tonis et uno semitono, vera et perfecta
erit consonantia, dicta diapens. Si vero componatur ex duobus
tonis et duobus semitonis, erit falsa, imperfecta et dissonans,
dicta semidiapens; utriusque species exponunt exempla:
Discipulus:
Quarta
Discipulus:
Quartam ordine sequitur quinta, quid autem haec sit?
Magister:
Quinta est distantia quinque vocum cum quattuor intervallis.
Haec, si componatur ex tribus tonis et uno semitono, vera et perfecta
erit consonantia, dicta diapens. Si vero componatur ex duobus
tonis et duobus semitonis, erit falsa, imperfecta et dissonans,
dicta semidiapens; utriusque species exponunt exempla:
Discipulus:
Audiamus, magister, aliquid
quinta, quid autem haec sit?
Magister:
Quinta est distantia quinque vocum cum quattuor intervallis.
Haec, si componatur ex tribus tonis et uno semitono, vera et perfecta
erit consonantia, dicta diapens. Si vero componatur ex duobus
tonis et duobus semitonis, erit falsa, imperfecta et dissonans,
dicta semidiapens; utriusque species exponunt exempla:
Discipulus:
Audiamus, magister, aliquid de sexta.
Magister:
Sexta est distantia sex vocum
Magister:
Quinta est distantia quinque vocum cum quattuor intervallis.
Haec, si componatur ex tribus tonis et uno semitono, vera et perfecta
erit consonantia, dicta diapens. Si vero componatur ex duobus
tonis et duobus semitonis, erit falsa, imperfecta et dissonans,
dicta semidiapens; utriusque species exponunt exempla:
Discipulus:
Audiamus, magister, aliquid de sexta.
Magister:
Sexta est distantia sex vocum cum quinque intervallis de nota
ad notam
species exponunt exempla:
Discipulus:
Audiamus, magister, aliquid de sexta.
Magister:
Sexta est distantia sex vocum cum quinque intervallis de nota
ad notam faciens saltus sex. Haec si componatur ex quattuor tonis
et uno semitono, vera et perfecta erit, Graece exachordon dicta.
Si vero componatur ex tribus tonis et duobus semitonis, erit falsa
et imperfecta, cuiusvis species considera in exemplis:
Quinta
Discipulus:
Soluta sexta via aperitur ad
Discipulus:
Audiamus, magister, aliquid de sexta.
Magister:
Sexta est distantia sex vocum cum quinque intervallis de nota
ad notam faciens saltus sex. Haec si componatur ex quattuor tonis
et uno semitono, vera et perfecta erit, Graece exachordon dicta.
Si vero componatur ex tribus tonis et duobus semitonis, erit falsa
et imperfecta, cuiusvis species considera in exemplis:
Quinta
Discipulus:
Soluta sexta via aperitur ad septimam.
Magister:
Sexta est distantia sex vocum cum quinque intervallis de nota
ad notam faciens saltus sex. Haec si componatur ex quattuor tonis
et uno semitono, vera et perfecta erit, Graece exachordon dicta.
Si vero componatur ex tribus tonis et duobus semitonis, erit falsa
et imperfecta, cuiusvis species considera in exemplis:
Quinta
Discipulus:
Soluta sexta via aperitur ad septimam.
Magister:
Septima est distantia cum sex intervallis per septem
Sexta est distantia sex vocum cum quinque intervallis de nota
ad notam faciens saltus sex. Haec si componatur ex quattuor tonis
et uno semitono, vera et perfecta erit, Graece exachordon dicta.
Si vero componatur ex tribus tonis et duobus semitonis, erit falsa
et imperfecta, cuiusvis species considera in exemplis:
Quinta
Discipulus:
Soluta sexta via aperitur ad septimam.
Magister:
Septima est distantia cum sex intervallis per septem notas;
aeque duplex vera, sive
cuiusvis species considera in exemplis:
Quinta
Discipulus:
Soluta sexta via aperitur ad septimam.
Magister:
Septima est distantia cum sex intervallis per septem notas;
aeque duplex vera, sive maior, et falsa, sive minor. Maior, Graece
ettachordon componitur ex ditono et diapense, hoc est ex quinque
tonis et uno semitono: minor vero ex quattuor tonis et duobus semitonis.
Cuiusvis species dant exempla:
Discipulus:
Superest
Discipulus:
Soluta sexta via aperitur ad septimam.
Magister:
Septima est distantia cum sex intervallis per septem notas;
aeque duplex vera, sive maior, et falsa, sive minor. Maior, Graece
ettachordon componitur ex ditono et diapense, hoc est ex quinque
tonis et uno semitono: minor vero ex quattuor tonis et duobus semitonis.
Cuiusvis species dant exempla:
Discipulus:
Superest exponenda octava.
Magister:
Octava est
aperitur ad septimam.
Magister:
Septima est distantia cum sex intervallis per septem notas;
aeque duplex vera, sive maior, et falsa, sive minor. Maior, Graece
ettachordon componitur ex ditono et diapense, hoc est ex quinque
tonis et uno semitono: minor vero ex quattuor tonis et duobus semitonis.
Cuiusvis species dant exempla:
Discipulus:
Superest exponenda octava.
Magister:
Octava est distantia octo vocum cum septem intervallis. Haec si
Septima est distantia cum sex intervallis per septem notas;
aeque duplex vera, sive maior, et falsa, sive minor. Maior, Graece
ettachordon componitur ex ditono et diapense, hoc est ex quinque
tonis et uno semitono: minor vero ex quattuor tonis et duobus semitonis.
Cuiusvis species dant exempla:
Discipulus:
Superest exponenda octava.
Magister:
Octava est distantia octo vocum cum septem intervallis. Haec si
constet ex quinque tonis et duobus semitonis,
vero ex quattuor tonis et duobus semitonis.
Cuiusvis species dant exempla:
Discipulus:
Superest exponenda octava.
Magister:
Octava est distantia octo vocum cum septem intervallis. Haec si
constet ex quinque tonis et duobus semitonis, erit vera et perfecta
Sexta
Septima
diapason. Secus, si constet ex quattuor tonis et tribus semitonis,
erit falsa et imperfecta. Sed nulla sine exemplis:
Discipulus:
Traditis ac exemplificatis omnibus 8. consonantiis,
semitonis.
Cuiusvis species dant exempla:
Discipulus:
Superest exponenda octava.
Magister:
Octava est distantia octo vocum cum septem intervallis. Haec si
constet ex quinque tonis et duobus semitonis, erit vera et perfecta
Sexta
Septima
diapason. Secus, si constet ex quattuor tonis et tribus semitonis,
erit falsa et imperfecta. Sed nulla sine exemplis:
Discipulus:
Traditis ac exemplificatis omnibus 8. consonantiis, transeamus,
magister, ad alia.
Superest exponenda octava.
Magister:
Octava est distantia octo vocum cum septem intervallis. Haec si
constet ex quinque tonis et duobus semitonis, erit vera et perfecta
Sexta
Septima
diapason. Secus, si constet ex quattuor tonis et tribus semitonis,
erit falsa et imperfecta. Sed nulla sine exemplis:
Discipulus:
Traditis ac exemplificatis omnibus 8. consonantiis, transeamus,
magister, ad alia.
Magister:
Macte animo, transeamus. Operae
octava.
Magister:
Octava est distantia octo vocum cum septem intervallis. Haec si
constet ex quinque tonis et duobus semitonis, erit vera et perfecta
Sexta
Septima
diapason. Secus, si constet ex quattuor tonis et tribus semitonis,
erit falsa et imperfecta. Sed nulla sine exemplis:
Discipulus:
Traditis ac exemplificatis omnibus 8. consonantiis, transeamus,
magister, ad alia.
Magister:
Macte animo, transeamus. Operae pretium erit.
Octava
ac exemplificatis omnibus 8. consonantiis, transeamus,
magister, ad alia.
Magister:
Macte animo, transeamus. Operae pretium erit.
Octava
Dialogus V.
De perfectione et imperfectione tonorum
Magister:
Tonus Graecorum olim lex fuerat, musicorum deinde modus factus
est, nobis vero regula erit, qua omnis cantus, (etsi nec antiphona, nec
responsorium, nec introitus sit) cuius sit toni, cognosci poterit.
Quare olim quaterni, nunc vero sunt octoni?
Magister:
Quia omnis fere veterum cantus in una ex quattuor finalibus
litteris, quae sunt D. E. F. G. terminabatur. Totidem ergo regulae
sive modi cognoscendi cantum esse debebunt. Et quidem, si ultima
finalis nota cantus terminabatur in D., tunc erat toni primi in
E. secundi in F. tertii in D. quarti. Primus Graece vocabatur prothus. Secundus deuterus. Tertius tritus. Quartus tetrardus. Qui, quia
ob nimium ascensum admodum difficiles
sive plagales?
Magister:
Etiam ex quattuor lineis D. E. F. G. cognoscemus. Nam in quacunque
littera terminatur dominus tonus authenticus, in eadem
terminari debet servus suus plagalis. Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus tetrardus, suusque servus,
id est tonus 7. et 8. in G.
Ex quibus perspicuum est illos solos tonos authenticos esse, qui
ex quattuor lineis D. E. F. G. cognoscemus. Nam in quacunque
littera terminatur dominus tonus authenticus, in eadem
terminari debet servus suus plagalis. Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus tetrardus, suusque servus,
id est tonus 7. et 8. in G.
Ex quibus perspicuum est illos solos tonos authenticos esse, qui
imparibus numeris scribuntur, alios autem, qui paribus scribuntur,
esse
terminatur dominus tonus authenticus, in eadem
terminari debet servus suus plagalis. Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus tetrardus, suusque servus,
id est tonus 7. et 8. in G.
Ex quibus perspicuum est illos solos tonos authenticos esse, qui
imparibus numeris scribuntur, alios autem, qui paribus scribuntur,
esse plagales. Quae omnia ut eo tenacius memoria retineas, iure
plagalis. Nempe.
Dominus prothus suusque servus,
id est tonus 1. et 2. in D.
Dominus deuterus, suusque servus,
id est tonus 3. et 4. in E.
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus tetrardus, suusque servus,
id est tonus 7. et 8. in G.
Ex quibus perspicuum est illos solos tonos authenticos esse, qui
imparibus numeris scribuntur, alios autem, qui paribus scribuntur,
esse plagales. Quae omnia ut eo tenacius memoria retineas, iure
magistri hos tibi versus trado:
Fines cunctorum, cantor, dignosce tonorum.
Nam finem
authenticos esse, qui
imparibus numeris scribuntur, alios autem, qui paribus scribuntur,
esse plagales. Quae omnia ut eo tenacius memoria retineas, iure
magistri hos tibi versus trado:
Fines cunctorum, cantor, dignosce tonorum.
Nam finem primi D. continet atque secundi.
Tertius E. regitur et quarti finis habetur.
Quintus in F. finem, sextus quoque ponit eundem.
Septimus octavusque tonus cognoscitur ex G.
Discipulus:
Si ita est, ut doces, magister, quod tonus authenticus et plagalis
in una eademque littera terminentur, quomodo ergo dignosci
Nam finem primi D. continet atque secundi.
Tertius E. regitur et quarti finis habetur.
Quintus in F. finem, sextus quoque ponit eundem.
Septimus octavusque tonus cognoscitur ex G.
Discipulus:
Si ita est, ut doces, magister, quod tonus authenticus et plagalis
in una eademque littera terminentur, quomodo ergo dignosci
poterunt?
Magister:
Antequam respondeam tibi, scias velim discipule omnem cantum
tam authenticum, quam plagalem, ut perfectus sit, debere octo
notis ascendere vel descendere. Unus
Antequam respondeam tibi, scias velim discipule omnem cantum
tam authenticum, quam plagalem, ut perfectus sit, debere octo
notis ascendere vel descendere. Unus tamen ab altero dignoscitur
per hoc quod authenticus supra finalem notam ascendat octo notis.
Plagalis vero solum ascendat quinque et descendit quattuor.
Quae simul unitae faciunt octo notas. In cuius rei auxilium singulorum
inspice exempla:
Discipulus:
Egregie, tam praeceptis, quam exemplis declarasti, magister, ut,
si cantus supra notam finalem ascendat notis octo, erit
Discipulus:
Egregie, tam praeceptis, quam exemplis declarasti, magister, ut,
si cantus supra notam finalem ascendat notis octo, erit authenticus,
plagalis vero, si infra finalem descendat notis quattuor, ac
uterque perfectus. Qualis autem erit ille, qui et supra notam finalem
pluribus ascendet quam octo notis et pluribus descendet
quam quattuor?
Magister:
Uterque erit plus quam perfectus, quemadmodum esset imperfectus,
si paucioribus ascenderet vel descenderet.
±
tam praeceptis, quam exemplis declarasti, magister, ut,
si cantus supra notam finalem ascendat notis octo, erit authenticus,
plagalis vero, si infra finalem descendat notis quattuor, ac
uterque perfectus. Qualis autem erit ille, qui et supra notam finalem
pluribus ascendet quam octo notis et pluribus descendet
quam quattuor?
Magister:
Uterque erit plus quam perfectus, quemadmodum esset imperfectus,
si paucioribus ascenderet vel descenderet.
±
Discipulus:
Concurrentibus duobus tonis
descenderet.
±
Discipulus:
Concurrentibus duobus tonis perfectis vel imperfectis, quomodo,
quaeso te, cognoscere potero, an sit potius authenticus quam
plagalis vel e contra?
Magister:
Iterum in ascensus et descensus odiosam repetitionem cogis me
redire, discipule. Dixi enim tibi quod tonus authenticus unice ex
ascensu, plagalis vero ex descensu cognoscatur. Concurrentibus
itaque duobus tonis perfectis, videndum est, an frequentius cantus
ascendat ad octavam vel descendat ad quartam. Si
Magister:
Iterum videndum est, an supra notam finalem habeat diapense,
sive quintam veram, vel forte habeat diatexeron, id est quartam. Si
habet quintam, tunc est authenticus, si vero habet quartam, est plagalis.
Toni enim authentici procedunt laete et vivaciter, quod proprium
est quintae per tertiam, plagales vero procedunt maeste et
affectuose, quod proprium est quartae.
Discipulus:
Interpellare tandem te ausim, optime magister, qualis iam ille erit
cantus, qui nec per quintam, nec per quartam
diapense,
sive quintam veram, vel forte habeat diatexeron, id est quartam. Si
habet quintam, tunc est authenticus, si vero habet quartam, est plagalis.
Toni enim authentici procedunt laete et vivaciter, quod proprium
est quintae per tertiam, plagales vero procedunt maeste et
affectuose, quod proprium est quartae.
Discipulus:
Interpellare tandem te ausim, optime magister, qualis iam ille erit
cantus, qui nec per quintam, nec per quartam ascendit?
Magister:
Erit talis qualem indicabit
chorda. Est autem chorda, tertia nota
supra finalem, ut vides hic.
Si ergo supra chordam fuerint plures notae quam infra illam, erit
authenticus, secus erit plagalis.
Discipulus:
Posset contingere cantus in quo solum una nota esset supra chordam
et alia infra chordam qualis autem erit tunc?
Magister:
Semper et ubique videndum est an cantus una solum nota ascendat,
per tonum vel per semitonum. Si ascendat per tonum, descendat
vero per semitonum, erit authenticus. Et vice versa, si ascendat
per
plures notae quam infra illam, erit
authenticus, secus erit plagalis.
Discipulus:
Posset contingere cantus in quo solum una nota esset supra chordam
et alia infra chordam qualis autem erit tunc?
Magister:
Semper et ubique videndum est an cantus una solum nota ascendat,
per tonum vel per semitonum. Si ascendat per tonum, descendat
vero per semitonum, erit authenticus. Et vice versa, si ascendat
per semitonum, descendat vero per tonum, erit plagalis quod si pari
passu procedat ita ut discerni non possit,
una nota esset supra chordam
et alia infra chordam qualis autem erit tunc?
Magister:
Semper et ubique videndum est an cantus una solum nota ascendat,
per tonum vel per semitonum. Si ascendat per tonum, descendat
vero per semitonum, erit authenticus. Et vice versa, si ascendat
per semitonum, descendat vero per tonum, erit plagalis quod si pari
passu procedat ita ut discerni non possit, dicendus est potius authenticus,
quam plagalis, quia servus plagalis in pari concursu debet cedere
domino suo, qui est authenticus. Nos vero cedamus utrique
campum amantem cantus
ducam discipulum meum. Campus erit chorus, ratio modulandi
intonationes. Sine quarum notitia chorum quidem ascendere
licebit, ac chori directorem agere minime licebit.
Discipulus:
Quid fuit illud arduum, quod superavimus, et quid hoc amoenum,
ad quod amplectendum tantopere me provocas, magister?
Magister:
Arduum sane fuerat generaliter omnem cantum, cuius sit toni,
ex nota finali et vario notarum ascensu ac descensu cognoscere.
Amoenum autem et facile est visa solum nota
Discipulus:
Quid fuit illud arduum, quod superavimus, et quid hoc amoenum,
ad quod amplectendum tantopere me provocas, magister?
Magister:
Arduum sane fuerat generaliter omnem cantum, cuius sit toni,
ex nota finali et vario notarum ascensu ac descensu cognoscere.
Amoenum autem et facile est visa solum nota finali antiphonae et
initiali EUOUAE, cuius sit toni, cognoscere. Est autem EUOUAE
vox, ex vocalibus
arduum, quod superavimus, et quid hoc amoenum,
ad quod amplectendum tantopere me provocas, magister?
Magister:
Arduum sane fuerat generaliter omnem cantum, cuius sit toni,
ex nota finali et vario notarum ascensu ac descensu cognoscere.
Amoenum autem et facile est visa solum nota finali antiphonae et
initiali EUOUAE, cuius sit toni, cognoscere. Est autem EUOUAE
vox, ex vocalibus
ad quod amplectendum tantopere me provocas, magister?
Magister:
Arduum sane fuerat generaliter omnem cantum, cuius sit toni,
ex nota finali et vario notarum ascensu ac descensu cognoscere.
Amoenum autem et facile est visa solum nota finali antiphonae et
initiali EUOUAE, cuius sit toni, cognoscere. Est autem EUOUAE
vox, ex vocalibus
ponitur, ut iuxta illam intonatio fiat, sive deinde
tota antiphona decantetur, sive initium tantum.
Discipulus:
Dicis omnia ad captum meum, magister! Dic modo quod solerter
te dicturum promisisti, quomodo ex nota finali antiphonae et
initiali EUOUAE cognoscere possim, cuius sit toni antiphona?
Magister:
Hoc modo: si finalis nota antiphonae finiat in re et initialis EUOUAE
incipiat in la per quintam ascendentem, tunc tam antiphona
quam psalmus erit primi toni. Si vero
omnia ad captum meum, magister! Dic modo quod solerter
te dicturum promisisti, quomodo ex nota finali antiphonae et
initiali EUOUAE cognoscere possim, cuius sit toni antiphona?
Magister:
Hoc modo: si finalis nota antiphonae finiat in re et initialis EUOUAE
incipiat in la per quintam ascendentem, tunc tam antiphona
quam psalmus erit primi toni. Si vero antiphona finiat in re
et EUOUAE incipiat in fa per tertiam, tunc erit secundi toni, mi,
fa, per sextam tertii, mi, fa per quartam quarti, fa, fa, vel ut, sol, b-
molle per
cognoscere possim, cuius sit toni antiphona?
Magister:
Hoc modo: si finalis nota antiphonae finiat in re et initialis EUOUAE
incipiat in la per quintam ascendentem, tunc tam antiphona
quam psalmus erit primi toni. Si vero antiphona finiat in re
et EUOUAE incipiat in fa per tertiam, tunc erit secundi toni, mi,
fa, per sextam tertii, mi, fa per quartam quarti, fa, fa, vel ut, sol, b-
molle per quintam quinti, fa, la per tertiam sexti, ut, sol, per quintam
septimi, ut, fa, per quartam octavi. Quos omnes in gratiam
mei discipuli hisce
fa, la concedito sexto.
Septimus est ut, sol; ut, fa capit inde supremus.
Quod si discipulo meo doctrina non placet, nec placerent versus,
placebit forte omnium tonorum symbolum ac singulorum
exempla:
Discipulus:
Placent admodum omnia tua dicta, et facta magister, solum unico
adhuc premor angore: quare nimirum plures notae supra EUOUAE
signantur, dum unicam sufficere dicis ad cognoscendum tonum?
Magister:
Mitte angorem, fili mi! Nam paterno te affectu docet magister
ideo plures notas quam unicam,
unicam sufficere dicis ad cognoscendum tonum?
Magister:
Mitte angorem, fili mi! Nam paterno te affectu docet magister
ideo plures notas quam unicam, ex qua tonus cognoscitur, signari,
ut in unica, eaque prima supra EUOUAE signata (in festis simplicibus,
et in feriis dumtaxat) incipias psalmum, in reliquis autem
notis eiusdem psalmi versum apte termines. Dico apte, quia si versus
plures syllabas contineat quam praescriptae notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim non tam medium quam
initium et finis consideratur.
signata (in festis simplicibus,
et in feriis dumtaxat) incipias psalmum, in reliquis autem
notis eiusdem psalmi versum apte termines. Dico apte, quia si versus
plures syllabas contineat quam praescriptae notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim non tam medium quam
initium et finis consideratur.
Discipulus:
Si toni psalmorum in festis simplicibus et feriis habent intonationes
ab initiali nota EUOUAE, quales autem habent in festis duplicibus?
Magister:
Primus tonus habet fa,
versum apte termines. Dico apte, quia si versus
plures syllabas contineat quam praescriptae notae requirant,
in unisono accipiendae erunt. Hic enim non tam medium quam
initium et finis consideratur.
Discipulus:
Si toni psalmorum in festis simplicibus et feriis habent intonationes
ab initiali nota EUOUAE, quales autem habent in festis duplicibus?
Magister:
Primus tonus habet fa, sol, la, sextus et idem.
Ut, re, fa, octavus, sic tertius atque secundus.
La, sol, la, quartum dant, ut, mi, sol,
Discipulus:
Si toni psalmorum in festis simplicibus et feriis habent intonationes
ab initiali nota EUOUAE, quales autem habent in festis duplicibus?
Magister:
Primus tonus habet fa, sol, la, sextus et idem.
Ut, re, fa, octavus, sic tertius atque secundus.
La, sol, la, quartum dant, ut, mi, sol, tibi quintum.
Septimus at tonus fa, mi, fa, sol, tibi monstrat.
Ad quorum maiorem intelligentiam ne quidpiam desideres, subnecto
exempla:
Atque hae intonationes psalmorum per
ne quidpiam desideres, subnecto
exempla:
Atque hae intonationes psalmorum per omnes passim ecclesias
ritus Romani habentur. In choro tamen almae cathedralis ecclesiae
Zagrabiensis in Regno
psalmorum per omnes passim ecclesias
ritus Romani habentur. In choro tamen almae cathedralis ecclesiae
Zagrabiensis in Regno
omnes passim ecclesias
ritus Romani habentur. In choro tamen almae cathedralis ecclesiae
Zagrabiensis in Regno
vero in
plures ac diversos exitus, sive EUOUAE perduxeris.
Magister:
Nihil in posterum mireris, chare discipule. Nam diversi exitus pro
diversis festivitatibus instituti sunt, quod nempe aliter die festo duplici
vel semiduplici, et aliter simplici vel feriali versus psalmorum
terminari debeant. Quamobrem talismodi terminationes seu exitus
differentiae vocantur. Aliqui vero dicunt diversos exitus, sive differentias
esse a diversa modulatione antiphonae. Quacumque ex
ratione id factum sit,
ex
ratione id factum sit, scias velim, si forte nescivisti hactenus, discipule,
a legislatoribus cuiuscumque facultatis nihil frustra, nihil,
quod ratione fundatum non sit, institutum fuisse.
Discipulus:
Forte non frustra, nec sine ratione antiphonae et psalmi, per octo
tonos
Forte non frustra, nec sine ratione antiphonae et psalmi, per octo
tonos
possent?
Magister:
Minime gentium frustra decantantur. Sed ex diversitate materiae,
atque rerum, diversos quoque et varios convenit esse tonos.
Primus enim tonus Dorius dictus partim tristis, partim iucundus;
convenit ergo, ut contineat materias graves et sententiosas. Secundus
gentium frustra decantantur. Sed ex diversitate materiae,
atque rerum, diversos quoque et varios convenit esse tonos.
Primus enim tonus Dorius dictus partim tristis, partim iucundus;
convenit ergo, ut contineat materias graves et sententiosas. Secundus
materiae,
atque rerum, diversos quoque et varios convenit esse tonos.
Primus enim tonus Dorius dictus partim tristis, partim iucundus;
convenit ergo, ut contineat materias graves et sententiosas. Secundus
esse tonos.
Primus enim tonus Dorius dictus partim tristis, partim iucundus;
convenit ergo, ut contineat materias graves et sententiosas. Secundus
est flebilis, et gravis; appropriabit ergo sibi res tristes
et lamentabiles.
Tertius
ergo sibi res tristes
et lamentabiles.
Tertius
tristes
et lamentabiles.
Tertius
Quintus
est gravis ac devotus vultque habere materias
devotas vel funebres et calamitosas. Septimus
habere materias
devotas vel funebres et calamitosas. Septimus
Grates ago Deo, Beatae Virgini, ac tibi, magistro meo, quod in
omnibus plene me institutum sentiam, quamoptime autem in eo
quod antiphonae a materia, psalmi autem ab antiphonis regulentur,
ut cuiuscunque toni sit antiphona, necesse est ut eiusdem toni
sit et psalmus. Itane magister?
Magister:
Ita quidem, et si secus fiat, tonus irregularis erit, utpote a regulis
nobilissimae artis deficiens. Atque talis est psalmus: In exitu Israel
de
plene me institutum sentiam, quamoptime autem in eo
quod antiphonae a materia, psalmi autem ab antiphonis regulentur,
ut cuiuscunque toni sit antiphona, necesse est ut eiusdem toni
sit et psalmus. Itane magister?
Magister:
Ita quidem, et si secus fiat, tonus irregularis erit, utpote a regulis
nobilissimae artis deficiens. Atque talis est psalmus: In exitu Israel
de
Ita quidem, et si secus fiat, tonus irregularis erit, utpote a regulis
nobilissimae artis deficiens. Atque talis est psalmus: In exitu Israel
de
Dum canitur per antiphonam Nos qui vivimus, sumit
enim initium ex tono quarto medium ex sexto et finem ex tertio.
Qui a quibusdam peregrinus dici consuevit, non quidem ideo
quod ab extraneis peregrinis allatus esset, sed quod peregrinationem
populi Israelitici contineat et raro canatur.
Discipulus:
Curiosus essem videndi hunc rarum peregrinum.
Magister:
Spe plena curiositas tua magnum animo meo attulit solatium.
Vide ergo, quod statim videre volebas:
Prout autem idem psalmus in
In exitu fuit Israel de
ne simus nos, quaeso te, de choro
antequam sciat discipulus tuus, quomodo cognoscantur toni introituum
eorumque versuum?
Magister:
Hoc scies facile ex nota finali introitus et initiali subsequentis versus.
Nam si introitus ultima nota fuerit re, et versus prima fa, uterque
erit primi toni. Si illi fuerit ultima nota re, et huic prima ut, dabitur
secundus tonus. Finalis mi, et initialis sol, faciunt tertium tonum.
Mi, la, per quartam ascendentem, faciunt quartum. Fa, re, fa,
vel ut, mi, sol per tertiam et quintam, dant tonum quintum.
cognoscantur toni introituum
eorumque versuum?
Magister:
Hoc scies facile ex nota finali introitus et initiali subsequentis versus.
Nam si introitus ultima nota fuerit re, et versus prima fa, uterque
erit primi toni. Si illi fuerit ultima nota re, et huic prima ut, dabitur
secundus tonus. Finalis mi, et initialis sol, faciunt tertium tonum.
Mi, la, per quartam ascendentem, faciunt quartum. Fa, re, fa,
vel ut, mi, sol per tertiam et quintam, dant tonum quintum. Fa, sol,
sol, fa, per secundam denotant sextum. Septimum advertes quando
Magister:
Hoc scies facile ex nota finali introitus et initiali subsequentis versus.
Nam si introitus ultima nota fuerit re, et versus prima fa, uterque
erit primi toni. Si illi fuerit ultima nota re, et huic prima ut, dabitur
secundus tonus. Finalis mi, et initialis sol, faciunt tertium tonum.
Mi, la, per quartam ascendentem, faciunt quartum. Fa, re, fa,
vel ut, mi, sol per tertiam et quintam, dant tonum quintum. Fa, sol,
sol, fa, per secundam denotant sextum. Septimum advertes quando
introitus finem accipiet in ut, et versus initium in fa,
introitus ultima nota fuerit re, et versus prima fa, uterque
erit primi toni. Si illi fuerit ultima nota re, et huic prima ut, dabitur
secundus tonus. Finalis mi, et initialis sol, faciunt tertium tonum.
Mi, la, per quartam ascendentem, faciunt quartum. Fa, re, fa,
vel ut, mi, sol per tertiam et quintam, dant tonum quintum. Fa, sol,
sol, fa, per secundam denotant sextum. Septimum advertes quando
introitus finem accipiet in ut, et versus initium in fa, vel ut, fa,
mi, fa, sol. Octavum tandem habebis si et illi finalis et huic initialis
fuerit ut. Etsi vero octavus eiusdem sit
tonus. Finalis mi, et initialis sol, faciunt tertium tonum.
Mi, la, per quartam ascendentem, faciunt quartum. Fa, re, fa,
vel ut, mi, sol per tertiam et quintam, dant tonum quintum. Fa, sol,
sol, fa, per secundam denotant sextum. Septimum advertes quando
introitus finem accipiet in ut, et versus initium in fa, vel ut, fa,
mi, fa, sol. Octavum tandem habebis si et illi finalis et huic initialis
fuerit ut. Etsi vero octavus eiusdem sit intonationis cum secundo,
non sunt tamen idem, quia initialis secundi toni est C. ut. Octavi
autem toni est G. ut. Quod perspicies in
per quartam ascendentem, faciunt quartum. Fa, re, fa,
vel ut, mi, sol per tertiam et quintam, dant tonum quintum. Fa, sol,
sol, fa, per secundam denotant sextum. Septimum advertes quando
introitus finem accipiet in ut, et versus initium in fa, vel ut, fa,
mi, fa, sol. Octavum tandem habebis si et illi finalis et huic initialis
fuerit ut. Etsi vero octavus eiusdem sit intonationis cum secundo,
non sunt tamen idem, quia initialis secundi toni est C. ut. Octavi
autem toni est G. ut. Quod perspicies in substratis exemplis:
faciunt quartum. Fa, re, fa,
vel ut, mi, sol per tertiam et quintam, dant tonum quintum. Fa, sol,
sol, fa, per secundam denotant sextum. Septimum advertes quando
introitus finem accipiet in ut, et versus initium in fa, vel ut, fa,
mi, fa, sol. Octavum tandem habebis si et illi finalis et huic initialis
fuerit ut. Etsi vero octavus eiusdem sit intonationis cum secundo,
non sunt tamen idem, quia initialis secundi toni est C. ut. Octavi
autem toni est G. ut. Quod perspicies in substratis exemplis:
Discipulus:
Adhuc
Discipulus:
Adhuc unicum est, quod impensius te rogo,
Magister:
docebis me
quomodo tonos responsoriorum cognoscere potero.
Magister:
Poteris facile, uti prius, ex nota finali responsorii et initiali versus.
Nam si responsorium finit in re, et versus incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
est, quod impensius te rogo,
Magister:
docebis me
quomodo tonos responsoriorum cognoscere potero.
Magister:
Poteris facile, uti prius, ex nota finali responsorii et initiali versus.
Nam si responsorium finit in re, et versus incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus
tonos responsoriorum cognoscere potero.
Magister:
Poteris facile, uti prius, ex nota finali responsorii et initiali versus.
Nam si responsorium finit in re, et versus incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in
in re, et versus incipit vel in la, vel
in re, la, habebis primum tonum. Si finalis responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in eodem F. fa initium sumit, dabitur sextus tonus. Finalis
responsorii ut, et initialis versus sol, causant septimum tonum. Octavus
erit quando responsorium pro ultima nota habebit ut, et
responsorii est re, et initialis
versus est idem re, vel ut, facient secundum tonum. Mi, fa, in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in eodem F. fa initium sumit, dabitur sextus tonus. Finalis
responsorii ut, et initialis versus sol, causant septimum tonum. Octavus
erit quando responsorium pro ultima nota habebit ut, et versus
pro prima vel ipsum ut, vel fa. Nihil te doceo sine exemplis:
in
saltu per sextam facient tertium mi, la, per quartam, quartum. Si
vero responsorium terminatur in F. fa gravi, et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in eodem F. fa initium sumit, dabitur sextus tonus. Finalis
responsorii ut, et initialis versus sol, causant septimum tonum. Octavus
erit quando responsorium pro ultima nota habebit ut, et versus
pro prima vel ipsum ut, vel fa. Nihil te doceo sine exemplis:
Discipulus:
Postremum est, quod te rogo, dic mihi, magister, quare
et versus incipit in C.
fa acuto, erit quintus tonus. Si responsorium desinit in F. fa, et versus
etiam in eodem F. fa initium sumit, dabitur sextus tonus. Finalis
responsorii ut, et initialis versus sol, causant septimum tonum. Octavus
erit quando responsorium pro ultima nota habebit ut, et versus
pro prima vel ipsum ut, vel fa. Nihil te doceo sine exemplis:
Discipulus:
Postremum est, quod te rogo, dic mihi, magister, quare supra
aliquam syllabam textus plures notae farciuntur?
Magister:
quare supra
aliquam syllabam textus plures notae farciuntur?
Magister:
Ratio petenda est ex ipsis verbis textus. Quae enim verba maioris
sunt contemplationis, in iis syllaba aut in longius canitur aut
in altius elevatur: servata nihilominus semper et ubique tam toni
quam harmoniae proportione. Atque haec de amabili arte musices
amantissimo meo discipulo pro modulo dicta sufficiant.
Discipulus:
Si putas haec tuo sufficere discipulo, magister, nihil aliud iam
superest quam ut, pro impensis in me
Discipulus:
Si putas haec tuo sufficere discipulo, magister, nihil aliud iam
superest quam ut, pro impensis in me vigiliis tuis, mille tibi grates
reddam. Accesseram quidem timidus studii difficultate perterritus,
sed modo solum exultantis animi signis, laetus et securus
a te discedo.
Magister:
Amabo te, ne discedas, discipule, donec una grates non agamus
Deo, cuius beneficio auream hanc scientiam adepti sumus ac in signum
gratitudinis nostrae quaterna voce decantemus Romanum
Te Deum laudamus.
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.