Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: et Your search found 155641 occurrences
First 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 56834-57251:56834. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [Paragraph | Section]
nullam tamen artem, aut facultatem, si rem penitus inspiciamus, cum historia
conferendam; nullam, quae se ad omnia vitae genera aeque porrigat, inveniemus. Haec
enim non privata solum, verum etiam publica spectat commoda: ex hac petitur
moderatrix et magistra vitae prudentia; cum aliorum eventis, nullo nostro labore,
nullo periculo, non modo sine molestia, verum etiam iucundissime, in otio sedentes
erudimur. ut non immerito eam viri praestantes lucem veritatis, vitae ducem
appellarint. nam cum
praestantes lucem veritatis, vitae ducem
appellarint. nam cum nihil opportune, nihil sapienter, neque privatim, neque publice,
nisi a prudentibus viris, geri posse constet: cui perspicuum non est, ad vitam recte
instituendam, ad rem publicam ipsam recte et ordine gubernandam, nihil utilius esse,
nihil aptius historia? quod quidem et verum esse, et aliter esse non posse, non ego
de multis unus, sed ita multi mecum sentiunt, itāque fatentur, ut, qui nesciat quid
ante quam natus sit acciderit, eum puerum
nihil sapienter, neque privatim, neque publice,
nisi a prudentibus viris, geri posse constet: cui perspicuum non est, ad vitam recte
instituendam, ad rem publicam ipsam recte et ordine gubernandam, nihil utilius esse,
nihil aptius historia? quod quidem et verum esse, et aliter esse non posse, non ego
de multis unus, sed ita multi mecum sentiunt, itāque fatentur, ut, qui nesciat quid
ante quam natus sit acciderit, eum puerum semper esse, hoc est, omnis expertem
prudentiae, ac pene rationis,
neque privatim, neque publice,
nisi a prudentibus viris, geri posse constet: cui perspicuum non est, ad vitam recte
instituendam, ad rem publicam ipsam recte et ordine gubernandam, nihil utilius esse,
nihil aptius historia? quod quidem et verum esse, et aliter esse non posse, non ego
de multis unus, sed ita multi mecum sentiunt, itāque fatentur, ut, qui nesciat quid
ante quam natus sit acciderit, eum puerum semper esse, hoc est, omnis expertem
prudentiae, ac pene rationis, arbitrentur. qui vero ita
ac pene rationis, arbitrentur. qui vero ita versatur in historia, ut,
quid aliis in omni rerum ac temporum varietate contigerit, perattente notet, ad
usumque suum traducat, imperiorum ac maximarum rerum initia, progressus, finem
denique ipsum observet, et haec suas ad caussas omnia referat; nonne is tam accurata,
tamque multiplici observatione non mediocrem sibi in omni genere sapientiam comparat?
nonne, velut in quadam specula constitutus, actiones hominum prospicit, quoque modo,
quove tempore quidque
iacentem erexerunt, magnopere historiarum studia coluisse, proditum est. quo
quidem ipso ex genere quo quisque rerum ante se gestarum cupidior fuit, eo se virum
fortiorem, eo meliorem patriae civem praestitit. Ex quo non minorem esse laudem, immo
vero et longe maiorem eorum qui se ad scribendas historias contulerunt, quam qui
maximis pro patria se periculis obiecerunt, ac vitam denique ipsam profuderunt,
facile licet animadvertere. alteri enim, dumtaxat ei, pro qua decertarunt, rei
publicae
eorum qui se ad scribendas historias contulerunt, quam qui
maximis pro patria se periculis obiecerunt, ac vitam denique ipsam profuderunt,
facile licet animadvertere. alteri enim, dumtaxat ei, pro qua decertarunt, rei
publicae profuerunt: alteros et omnibus quae tunc essent, et iis etiam quae postea
fuere, aut quae umquam erunt, mirabilem attulisse fructum constat. Quod cum apud
Graecos Thucydides, et Xenophon in primis animadverterent, Annibal etiam apud
barbaros, apud Latinos Cato, Sylla,
historias contulerunt, quam qui
maximis pro patria se periculis obiecerunt, ac vitam denique ipsam profuderunt,
facile licet animadvertere. alteri enim, dumtaxat ei, pro qua decertarunt, rei
publicae profuerunt: alteros et omnibus quae tunc essent, et iis etiam quae postea
fuere, aut quae umquam erunt, mirabilem attulisse fructum constat. Quod cum apud
Graecos Thucydides, et Xenophon in primis animadverterent, Annibal etiam apud
barbaros, apud Latinos Cato, Sylla, Lucullus, Caesar, et qui hos sunt
animadvertere. alteri enim, dumtaxat ei, pro qua decertarunt, rei
publicae profuerunt: alteros et omnibus quae tunc essent, et iis etiam quae postea
fuere, aut quae umquam erunt, mirabilem attulisse fructum constat. Quod cum apud
Graecos Thucydides, et Xenophon in primis animadverterent, Annibal etiam apud
barbaros, apud Latinos Cato, Sylla, Lucullus, Caesar, et qui hos sunt consecuti,
Augustus, Hadrianus et Gordianus, summi viri, et principes eximii, tot civitatibus
captis, tot provinciis
tunc essent, et iis etiam quae postea
fuere, aut quae umquam erunt, mirabilem attulisse fructum constat. Quod cum apud
Graecos Thucydides, et Xenophon in primis animadverterent, Annibal etiam apud
barbaros, apud Latinos Cato, Sylla, Lucullus, Caesar, et qui hos sunt consecuti,
Augustus, Hadrianus et Gordianus, summi viri, et principes eximii, tot civitatibus
captis, tot provinciis debellatis, tot victoriis partis, tot triumphis actis minime
contenti, cum his omnibus praestantius quiddam esse ac
aut quae umquam erunt, mirabilem attulisse fructum constat. Quod cum apud
Graecos Thucydides, et Xenophon in primis animadverterent, Annibal etiam apud
barbaros, apud Latinos Cato, Sylla, Lucullus, Caesar, et qui hos sunt consecuti,
Augustus, Hadrianus et Gordianus, summi viri, et principes eximii, tot civitatibus
captis, tot provinciis debellatis, tot victoriis partis, tot triumphis actis minime
contenti, cum his omnibus praestantius quiddam esse ac divinius, historiam condere,
arbitrarentur, omnes
attulisse fructum constat. Quod cum apud
Graecos Thucydides, et Xenophon in primis animadverterent, Annibal etiam apud
barbaros, apud Latinos Cato, Sylla, Lucullus, Caesar, et qui hos sunt consecuti,
Augustus, Hadrianus et Gordianus, summi viri, et principes eximii, tot civitatibus
captis, tot provinciis debellatis, tot victoriis partis, tot triumphis actis minime
contenti, cum his omnibus praestantius quiddam esse ac divinius, historiam condere,
arbitrarentur, omnes cogitationes a bellis
eloquentissimi viri, qui eius libros octies manu sua descripsisse
traditur, tanti esse potuit auctoritas, ne quid ei vitio daretur ab iis qui aliena
quoque corrigere pulchrum putarunt. cui sane hominum generi, gravissimorum virorum
scripta ad rationem et rectam scribendi normam exigenti, non multo minus profecto
debere nos fatendum est, quam illis ipsis quos tantam humanae vitae utilitatem
conficiendi historiis afferre iam diximus. perficiunt enim subtilitate, et acrimonia
iudicii, ut nos quoque, si
virorum
scripta ad rationem et rectam scribendi normam exigenti, non multo minus profecto
debere nos fatendum est, quam illis ipsis quos tantam humanae vitae utilitatem
conficiendi historiis afferre iam diximus. perficiunt enim subtilitate, et acrimonia
iudicii, ut nos quoque, si quando usus veniat, ab indicata quasi fovea declinantes,
laudabilis industriae cursu ad propositam nobis in historia metam pervenire possimus.
Has iudicandi partes inter Latinos non nulli sumpserunt: sed feliciores
Latinos non nulli sumpserunt: sed feliciores aliquanto ab
hac etiam laude Graeci. quorum si nulla praeterea nunc exstarent summae doctrinae
monumenta, quae miserabili vetustatis naufragio plurima periere, unius Dionysii
Halicarnassei, ingenio simul et iudicio praestantis, confractae ac decurtatae tabulae
satis ostendunt, quantum ingenii acumine, quantum doctrina, quantum etiam industria
Graeci omnibus gentibus antecellant. is, ut erat iudicio peracri, cum decem summorum
apud Graecos oratorum
ad
Thucydidem quoque cogitationes convertit. qui cum omnes, ut Cicero etiam testatus
est, dicendi artificio facile vicerit, cumque ita creber sit rerum frequentia, ut
verborum prope numerum sententiarum numero consequatur, ita porro verbis aptus, et
pressus, ut nescias utrum res oratione, an verba sententiis illustrentur: mirum tamen
est, quam non huic nostro satisfaciat. perpendit omnia: pleraque damnat. at quibus
rationibus? mihi quidem ut videtur, omnium firmissimis. quae si attendantur, non
non huic nostro satisfaciat. perpendit omnia: pleraque damnat. at quibus
rationibus? mihi quidem ut videtur, omnium firmissimis. quae si attendantur, non iam
in historia summus Thucydides videbitur; sed, omni tamquam honestate privatus, infimo
loco, et postremo in ordine contemptus iacebit. Hac porro censura dum utitur
Dionysius, praeclaram omnibus texendae historiae normam proponit, et leges quasdam
statuit, quas qui servet, non vulgarem a cunctis laudem ferat. Iam in verborum
ponderibus
si attendantur, non iam
in historia summus Thucydides videbitur; sed, omni tamquam honestate privatus, infimo
loco, et postremo in ordine contemptus iacebit. Hac porro censura dum utitur
Dionysius, praeclaram omnibus texendae historiae normam proponit, et leges quasdam
statuit, quas qui servet, non vulgarem a cunctis laudem ferat. Iam in verborum
ponderibus examinandis quantus est? hoc equidem ausim affirmare, quod Graecae linguae
peritis non dubie patet, Thucydidis scripta, si hoc libro careamus,
Dudithio interprete.
In iis libris, Quinte Aeli Tubero, quos iam antea de imitatione conscriptos emisimus,
tam de iis qui carmine, quam qui soluta oratione scripserunt, quos quidem praeter
ceteros putavimus excellere, disseruimus; et quas quisque tum verborum, tum
sententiarum virtutes haberet, breviter ostendimus. atque illud praeterea
examinavimus, qua maxime in parte quisque a proposito aberrans, se ipso interdum
factus deterior esse videatur: idque, sive quod, quae litteris
deterior esse videatur: idque, sive quod, quae litteris mandaret, parum
scienter delegerit, sive, quod vires ad praestandum defuerint. quae quidem omnia eo
sumus aggressi, ut ii qui bene scribendi, beneque dicendi laudem sequerentur, rectam
aliquam et probatam normam haberent, ad quam suas quocumque in genere exercitationes
dirigerent; neque prorsus omnia, quae apud illos scripta reperiuntur, ad imitationem
sibi proponerent; sed ex illis, si quae sunt dicendi virtutes, caperent, vitia vero
studiose
proponerent; sed ex illis, si quae sunt dicendi virtutes, caperent, vitia vero
studiose declinarent. Atque in illis quidem libris, cum de historicis non nulla
attigissem, etiam ea quae mihi de Thucydide viderentur, ostendi. quae quidem omnia
breviter et summatim sum complexus: non equidem negligentia, neque vero quod earum
rationum, quibus propositum nostrum confirmare ac stabilire possemus, copia me
deficeret; sed quia omnem meam scriptionem ad ea quae maxime opportuna esse, et ad
rem facere
quidem omnia
breviter et summatim sum complexus: non equidem negligentia, neque vero quod earum
rationum, quibus propositum nostrum confirmare ac stabilire possemus, copia me
deficeret; sed quia omnem meam scriptionem ad ea quae maxime opportuna esse, et ad
rem facere viderentur, veluti ad scopum quendam, referebam. quod equidem institutum,
cum de aliis etiam scriptoribus agerem, servavi. neque enim fieri poterat, ut, de
quibus accurate et copiose agere statuissem, eos strictim ac leviter attingerem.
quia omnem meam scriptionem ad ea quae maxime opportuna esse, et ad
rem facere viderentur, veluti ad scopum quendam, referebam. quod equidem institutum,
cum de aliis etiam scriptoribus agerem, servavi. neque enim fieri poterat, ut, de
quibus accurate et copiose agere statuissem, eos strictim ac leviter attingerem. Cum
vero cupere te animadvertissem, ut separatim de Thucydidis historia commentarios
conficerem, in quibus quae in illo animadversione digna sunt, omnia persequerer, eo
libro, quem de
Thucydidis historicorum omnium clarissimi scripta insectando, hominibus patefacere
sum aggressus. de quo quidem scribendi genere multo plura quae dicerem habebam: sed
ero contentus paucis. nam quam sint vera quae attuli. quamque mihi conveniant, et tu
ipse, et qui elegantis doctrinae studio tenentur, iudicabunt. In Thucydidis vero
scriptis excutiendis, non est nostri consilii, eius institutum ac dicendi facultatem
oppugnare. eiusque scripta reprehendere: neque hoc animo ad scribendum aggressus
historicorum omnium clarissimi scripta insectando, hominibus patefacere
sum aggressus. de quo quidem scribendi genere multo plura quae dicerem habebam: sed
ero contentus paucis. nam quam sint vera quae attuli. quamque mihi conveniant, et tu
ipse, et qui elegantis doctrinae studio tenentur, iudicabunt. In Thucydidis vero
scriptis excutiendis, non est nostri consilii, eius institutum ac dicendi facultatem
oppugnare. eiusque scripta reprehendere: neque hoc animo ad scribendum aggressus sum,
ut vitia
aberrat. Ad hanc igitur rationem, ea quae dicuntur, quisque examinet,
neque meum institutum reprehendat, sed eorum quae de dicendi ratione allaturi sumus
aequus sit aestimator. Quod vero non ego primus hoc scribendi genus aggrediar, sed
multi ante me, et nostra et veterum memoria, nulla malevolentia suffusi, sed
veritatis studio ducti, in eadem se palaestra exercuerint, possum sexcentis prope
testibus comprobare. duobus tamen ero contentus, Aristotele, et Platone. atque
Aristoteles quidem non optime
Ad hanc igitur rationem, ea quae dicuntur, quisque examinet,
neque meum institutum reprehendat, sed eorum quae de dicendi ratione allaturi sumus
aequus sit aestimator. Quod vero non ego primus hoc scribendi genus aggrediar, sed
multi ante me, et nostra et veterum memoria, nulla malevolentia suffusi, sed
veritatis studio ducti, in eadem se palaestra exercuerint, possum sexcentis prope
testibus comprobare. duobus tamen ero contentus, Aristotele, et Platone. atque
Aristoteles quidem non optime omnia a
scribendi genus aggrediar, sed
multi ante me, et nostra et veterum memoria, nulla malevolentia suffusi, sed
veritatis studio ducti, in eadem se palaestra exercuerint, possum sexcentis prope
testibus comprobare. duobus tamen ero contentus, Aristotele, et Platone. atque
Aristoteles quidem non optime omnia a magistro suo Platone tradita existimat: qualia
sunt quae Plato de ideis, de ipso bono, de republica disseruit. Plato etiam ipse,
Parmenidis, Protagorae, Zenonis, atque aliorum, qui rerum natura
eos reprehendendos
existimet, qui cuiusque dicendi generis proprietates explicet? nisi siquis tantum
veteribus tribuat, ut iis etiam virtutibus eos ornet, quibus omnino caruerunt?
Superest unum, quod a nobis refelli oporteat, invidiosum illud quidem, et plausibile
in vulgus crimen; eiusmodi tamen, quod in se nihil boni continere, ostendi facile
possit. Non enim si ea qua Thucydides aliique viri polluerunt, ingenii vi ac
praestantia deficimur; iccirco fit ut ea quoque, quae illis fuit, considerandi
et plausibile
in vulgus crimen; eiusmodi tamen, quod in se nihil boni continere, ostendi facile
possit. Non enim si ea qua Thucydides aliique viri polluerunt, ingenii vi ac
praestantia deficimur; iccirco fit ut ea quoque, quae illis fuit, considerandi et
iudicandi, facultate careamus. Nam neque de Apellis, aut Zeuxidis, aut Protogenis,
aut aliorum pictorum, qui fama claruerunt, artibus iudicare non licet iis quos earum
artium scientia cum his ipsis minime conferri potuisse constat: neque de Phidiae,
sermonem
consumam, haec prooemii loco sufficiant. Sed antequam aggrediar ad ea quae de
Thucydide sum dicturus, pauca quaedam libet commemorare de ceteris historicis, tum
vetustioribus, tum iis qui temporibus iisdem, quibus ille, floruerunt. ex quo et
illius in rebus deligendis consilium, quo superiores vicit; et in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
aggrediar ad ea quae de
Thucydide sum dicturus, pauca quaedam libet commemorare de ceteris historicis, tum
vetustioribus, tum iis qui temporibus iisdem, quibus ille, floruerunt. ex quo et
illius in rebus deligendis consilium, quo superiores vicit; et in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus
vetustioribus, tum iis qui temporibus iisdem, quibus ille, floruerunt. ex quo et
illius in rebus deligendis consilium, quo superiores vicit; et in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante
tum iis qui temporibus iisdem, quibus ille, floruerunt. ex quo et
illius in rebus deligendis consilium, quo superiores vicit; et in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca
ille, floruerunt. ex quo et
illius in rebus deligendis consilium, quo superiores vicit; et in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
illius in rebus deligendis consilium, quo superiores vicit; et in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus
deligendis consilium, quo superiores vicit; et in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes
superiores vicit; et in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes
in exponendis
facultas, dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
dilucide patebit. Veteres igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
Lydus, et alii complures; quorum
igitur historici, ante bellum in Peloponneso
gestum, et multi, et multis in locis fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in
fuere: in his Eugaeon Samius, et Deiochus
Proconnesius, et Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in deligendo argumento non
dissimillimum fuit, et facultas pene par. historias porro alii
Eudemus Parius, et Democles Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in deligendo argumento non
dissimillimum fuit, et facultas pene par. historias porro alii Graecas, alii
barbaricas conscripsere; neque has ipsas mutuo inter
Phygeleus, et Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in deligendo argumento non
dissimillimum fuit, et facultas pene par. historias porro alii Graecas, alii
barbaricas conscripsere; neque has ipsas mutuo inter se connectere, sed
Hecataeus Milesius, et
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in deligendo argumento non
dissimillimum fuit, et facultas pene par. historias porro alii Graecas, alii
barbaricas conscripsere; neque has ipsas mutuo inter se connectere, sed per nationes
Acusilaus Argivus, et Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in deligendo argumento non
dissimillimum fuit, et facultas pene par. historias porro alii Graecas, alii
barbaricas conscripsere; neque has ipsas mutuo inter se connectere, sed per nationes
et urbes dividere, et
Charon Lampsacenus, et Melesagoras Chalcedonius. qui autem
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in deligendo argumento non
dissimillimum fuit, et facultas pene par. historias porro alii Graecas, alii
barbaricas conscripsere; neque has ipsas mutuo inter se connectere, sed per nationes
et urbes dividere, et separatim placuit emittere;
paulo ante Peloponnesiaca tempora vixerunt, et ad usque Thucydidem aetate
processerunt, Hellanicus Lesbius, et Damastes Sigieus, et Xenomedes Chius, et Xanthus
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in deligendo argumento non
dissimillimum fuit, et facultas pene par. historias porro alii Graecas, alii
barbaricas conscripsere; neque has ipsas mutuo inter se connectere, sed per nationes
et urbes dividere, et separatim placuit emittere; scopo scilicet eodem sibi
proposito, ut, quae apud incolas
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in deligendo argumento non
dissimillimum fuit, et facultas pene par. historias porro alii Graecas, alii
barbaricas conscripsere; neque has ipsas mutuo inter se connectere, sed per nationes
et urbes dividere, et separatim placuit emittere; scopo scilicet eodem sibi
proposito, ut, quae apud incolas monumenta rerum per nationes atque urbes, sive in
sacris locis, sive in profanis asservata iacebant, ea ipsa, qualia plane accepissent,
nulla re
Lydus, et alii complures; quorum et consilium in deligendo argumento non
dissimillimum fuit, et facultas pene par. historias porro alii Graecas, alii
barbaricas conscripsere; neque has ipsas mutuo inter se connectere, sed per nationes
et urbes dividere, et separatim placuit emittere; scopo scilicet eodem sibi
proposito, ut, quae apud incolas monumenta rerum per nationes atque urbes, sive in
sacris locis, sive in profanis asservata iacebant, ea ipsa, qualia plane accepissent,
nulla re addita, nulla
Genus autem dicendi, qui eadem lingua scripserunt, omnes
idem fere secuti sint; perspicuum, usitatum, purum, breve, ad rerum ipsarum naturam
accommodatum, nullo prorsus, quod quidem emineat, artificio elaboratum. quorum
scripta species quaedam exornat: et venustatis quidem in aliis plus, in aliis minus
elucet. quo fit, ut adhuc eorum scripta vigeant. Herodotus autem Halicarnasseus, qui
ad Peloponnesiaca tempora vitam perduxit, cum paulo ante Persica natus esset, tum
materiam historiae paulo altius
Herodotus autem Halicarnasseus, qui
ad Peloponnesiaca tempora vitam perduxit, cum paulo ante Persica natus esset, tum
materiam historiae paulo altius extulit, atque illustravit; neque unius urbis, aut
unius gentis, sed Europae Asiaeque res gestas, et multas et varias, uno libro
complexus est: (nam a Lydorum imperio exorsus, ad usque bellum Persicum opere
perducto, quaecumque per annos CCXL gesta a Graecis et a barbaris erant, ex iis
illustriora quaeque delegit, et in
autem Halicarnasseus, qui
ad Peloponnesiaca tempora vitam perduxit, cum paulo ante Persica natus esset, tum
materiam historiae paulo altius extulit, atque illustravit; neque unius urbis, aut
unius gentis, sed Europae Asiaeque res gestas, et multas et varias, uno libro
complexus est: (nam a Lydorum imperio exorsus, ad usque bellum Persicum opere
perducto, quaecumque per annos CCXL gesta a Graecis et a barbaris erant, ex iis
illustriora quaeque delegit, et in unum quasi
urbis, aut
unius gentis, sed Europae Asiaeque res gestas, et multas et varias, uno libro
complexus est: (nam a Lydorum imperio exorsus, ad usque bellum Persicum opere
perducto, quaecumque per annos CCXL gesta a Graecis et a barbaris erant, ex iis
illustriora quaeque delegit, et in unum quasi corpus historiae contulit) tum omissas
a superioribus dicendi virtutes ad suam orationem adiunxit. Successit Thucydides. is
neque, ut Hellanicus, quasi desidem esse historiam, et
et multas et varias, uno libro
complexus est: (nam a Lydorum imperio exorsus, ad usque bellum Persicum opere
perducto, quaecumque per annos CCXL gesta a Graecis et a barbaris erant, ex iis
illustriora quaeque delegit, et in unum quasi corpus historiae contulit) tum omissas
a superioribus dicendi virtutes ad suam orationem adiunxit. Successit Thucydides. is
neque, ut Hellanicus, quasi desidem esse historiam, et in uno loco consistere passus
est; neque, Herodoti
et a barbaris erant, ex iis
illustriora quaeque delegit, et in unum quasi corpus historiae contulit) tum omissas
a superioribus dicendi virtutes ad suam orationem adiunxit. Successit Thucydides. is
neque, ut Hellanicus, quasi desidem esse historiam, et in uno loco consistere passus
est; neque, Herodoti exemplo, Graecorum barbarorumque facta ex omni regione in unum
esse colligenda existimavit: cum quidem institutum illud Hellanici ob eam caussam
contemneret, quod abiectum et humile videretur,
desidem esse historiam, et in uno loco consistere passus
est; neque, Herodoti exemplo, Graecorum barbarorumque facta ex omni regione in unum
esse colligenda existimavit: cum quidem institutum illud Hellanici ob eam caussam
contemneret, quod abiectum et humile videretur, planeque eiusmodi, quod legentibus
haud multum utilitatis afferre posset: Herodoti autem rationem ideo non probaret,
quod latior ac fusior esset, quam ut eam humana cogitatio perfecte posset universam
comprehendere. unum autem
eiusmodi, quod legentibus
haud multum utilitatis afferre posset: Herodoti autem rationem ideo non probaret,
quod latior ac fusior esset, quam ut eam humana cogitatio perfecte posset universam
comprehendere. unum autem bellum, quod inter Athenienses et Peloponnenses gestum est,
animo complexus, in eo componendo, cum et corpore et animo aeque valeret, suum
studium industriamque collocavit. cumque ad exitum belli vita processisset, non
quaecumque in sermonibus audisset, sed quibus ipse affuisset,
Herodoti autem rationem ideo non probaret,
quod latior ac fusior esset, quam ut eam humana cogitatio perfecte posset universam
comprehendere. unum autem bellum, quod inter Athenienses et Peloponnenses gestum est,
animo complexus, in eo componendo, cum et corpore et animo aeque valeret, suum
studium industriamque collocavit. cumque ad exitum belli vita processisset, non
quaecumque in sermonibus audisset, sed quibus ipse affuisset, quaeque esset expertus,
in sua scripta retulit: quae vero propter
autem rationem ideo non probaret,
quod latior ac fusior esset, quam ut eam humana cogitatio perfecte posset universam
comprehendere. unum autem bellum, quod inter Athenienses et Peloponnenses gestum est,
animo complexus, in eo componendo, cum et corpore et animo aeque valeret, suum
studium industriamque collocavit. cumque ad exitum belli vita processisset, non
quaecumque in sermonibus audisset, sed quibus ipse affuisset, quaeque esset expertus,
in sua scripta retulit: quae vero propter exsilium suum
argumentum delegit neque simplex omnino, ex uno tantum quasi membro formatum; neque
valde permixtum, in multa atque incongrua capita dissectum: altera, quod fabulosum in
suos libros nihil induxit, neque in eam partem deflexit, ut multitudini fraudem, et
tamquam imposturam faceret. quo in genere superiores omnes peccaverant: qui lamias
commemorarunt nescio quas in silvis et saltibus, e terra prodeuntes; et Naidas in
terra atque aqua pariter degentes ab inferis profectas, pelago innatantes, semiferas,
capita dissectum: altera, quod fabulosum in
suos libros nihil induxit, neque in eam partem deflexit, ut multitudini fraudem, et
tamquam imposturam faceret. quo in genere superiores omnes peccaverant: qui lamias
commemorarunt nescio quas in silvis et saltibus, e terra prodeuntes; et Naidas in
terra atque aqua pariter degentes ab inferis profectas, pelago innatantes, semiferas,
cum hominibus coeuntes, et ex mortali divinoque concubitu semideam sobolem, et alia
quaedam, quae nostra aetas, ut
quod fabulosum in
suos libros nihil induxit, neque in eam partem deflexit, ut multitudini fraudem, et
tamquam imposturam faceret. quo in genere superiores omnes peccaverant: qui lamias
commemorarunt nescio quas in silvis et saltibus, e terra prodeuntes; et Naidas in
terra atque aqua pariter degentes ab inferis profectas, pelago innatantes, semiferas,
cum hominibus coeuntes, et ex mortali divinoque concubitu semideam sobolem, et alia
quaedam, quae nostra aetas, ut incredibilia planeque delira, contemnat.
quo in genere superiores omnes peccaverant: qui lamias
commemorarunt nescio quas in silvis et saltibus, e terra prodeuntes; et Naidas in
terra atque aqua pariter degentes ab inferis profectas, pelago innatantes, semiferas,
cum hominibus coeuntes, et ex mortali divinoque concubitu semideam sobolem, et alia
quaedam, quae nostra aetas, ut incredibilia planeque delira, contemnat. Neque vero ut
haec dicerem, eo sum adductus, quod illos viros accusem; quibus etiam veniae multum
tribuo, si, cum in
lamias
commemorarunt nescio quas in silvis et saltibus, e terra prodeuntes; et Naidas in
terra atque aqua pariter degentes ab inferis profectas, pelago innatantes, semiferas,
cum hominibus coeuntes, et ex mortali divinoque concubitu semideam sobolem, et alia
quaedam, quae nostra aetas, ut incredibilia planeque delira, contemnat. Neque vero ut
haec dicerem, eo sum adductus, quod illos viros accusem; quibus etiam veniae multum
tribuo, si, cum in explicanda nationum et locorum historia versarentur,
concubitu semideam sobolem, et alia
quaedam, quae nostra aetas, ut incredibilia planeque delira, contemnat. Neque vero ut
haec dicerem, eo sum adductus, quod illos viros accusem; quibus etiam veniae multum
tribuo, si, cum in explicanda nationum et locorum historia versarentur, fabulosa
figmenta receperunt: quandoquidem apud omnes homines, tum communiter de locis, tum
proprie de urbibus, monumenta quaedam servabantur huiusmodi, quas dixi, rerum,
auditione perceptarum: quas filii a patribus
narrationem
inducere non decebat; neque se ad eum errorem quem eiusmodi scripta sua sponte parere
consueverunt, sed potius ad utilitatem legentium accommodare: quod ipse in historiae
prooemio testatum reliquit: quo in prooemio haec scripsit ad verbum: Et auditu
quidem, ut quaeque pars fabularum expers in ipsis est, ita minus iucunda fortasse
videbitur. quicumque autem et praeteritas res, et quantum humano consilio licet,
etiam futuras, praeteritis similes, considerare, planeque inspicere voluerint,
ad utilitatem legentium accommodare: quod ipse in historiae
prooemio testatum reliquit: quo in prooemio haec scripsit ad verbum: Et auditu
quidem, ut quaeque pars fabularum expers in ipsis est, ita minus iucunda fortasse
videbitur. quicumque autem et praeteritas res, et quantum humano consilio licet,
etiam futuras, praeteritis similes, considerare, planeque inspicere voluerint, his,
dum illa utilitatem pariant, satis erit. emolumentumque potius, quod semper idem sit,
quam spectaculum, quod in
legentium accommodare: quod ipse in historiae
prooemio testatum reliquit: quo in prooemio haec scripsit ad verbum: Et auditu
quidem, ut quaeque pars fabularum expers in ipsis est, ita minus iucunda fortasse
videbitur. quicumque autem et praeteritas res, et quantum humano consilio licet,
etiam futuras, praeteritis similes, considerare, planeque inspicere voluerint, his,
dum illa utilitatem pariant, satis erit. emolumentumque potius, quod semper idem sit,
quam spectaculum, quod in praesenti tantum
praeteritis similes, considerare, planeque inspicere voluerint, his,
dum illa utilitatem pariant, satis erit. emolumentumque potius, quod semper idem sit,
quam spectaculum, quod in praesenti tantum oblectet, in scribendo cogitamus. Ac de
ipso quidem, et philosophi, et oratores omnes, aut, si non omnes, plerique certe, ita
consentiunt; de retinenda veritate, cui consecratam esse historiam volumus, plurimum
laborasse; nihil
addidisse rebus, quod iustum non
similes, considerare, planeque inspicere voluerint, his,
dum illa utilitatem pariant, satis erit. emolumentumque potius, quod semper idem sit,
quam spectaculum, quod in praesenti tantum oblectet, in scribendo cogitamus. Ac de
ipso quidem, et philosophi, et oratores omnes, aut, si non omnes, plerique certe, ita
consentiunt; de retinenda veritate, cui consecratam esse historiam volumus, plurimum
laborasse; nihil
addidisse rebus, quod iustum non esset; nihil
addidisse rebus, quod iustum non esset; nihil detraxisse;
nulla in scribendo licentia usum esse.
nihil ad suam libidinem scripsisse; rationem et vitam secutum esse, quae ab
omni prorsus invidia, omnique assentatione, praesertim ubi de insignibus ad laudem
viris iudicat, longissime abesset. Nam cum in primo libro de Themistocle loqueretur,
virtutes, quibus ille floruit, copiose admodum
mentionem in secundo libro faceret,
laudes in eum effudit maximas; eiusmodi scilicet, quas disseminata per orbem terrarum
tanti viri gloria postulabat. eodemque modo cum de Demosthene duce, cum de Nicia
Nicerati, de Alcibiade Cliniae filio, deque aliis, et ducibus et oratoribus, dicendum
ei necessario esset; quae cuique conveniebant, exposuit. quae probare exemplis non
puto mihi opus esse apud eos, qui historias eius peragrarunt. Haec igitur, quae
Thucydides, quod ad res attinet, egregie praestet,
secundo libro faceret,
laudes in eum effudit maximas; eiusmodi scilicet, quas disseminata per orbem terrarum
tanti viri gloria postulabat. eodemque modo cum de Demosthene duce, cum de Nicia
Nicerati, de Alcibiade Cliniae filio, deque aliis, et ducibus et oratoribus, dicendum
ei necessario esset; quae cuique conveniebant, exposuit. quae probare exemplis non
puto mihi opus esse apud eos, qui historias eius peragrarunt. Haec igitur, quae
Thucydides, quod ad res attinet, egregie praestet, possit aliquis
suam ipse conscientiam turpi labe
contaminat. Quae MG: Quae in Thucydide
desiderentur.
Quae in Thucydide
desiderentur.
autem in eo minus absoluta videntur, et in quibus carpitur a non nullis, in
ea historicae materiae parte sunt posita, quae plus habet artificii, atque oeconomiae
nomine appellata, in omnibus, sive quis philosophicam, sive oratoriam materiam
sumpserit, in primis requiritur. Haec vero ea sunt
parte sunt posita, quae plus habet artificii, atque oeconomiae
nomine appellata, in omnibus, sive quis philosophicam, sive oratoriam materiam
sumpserit, in primis requiritur. Haec vero ea sunt quae ad distributionem, ad
ordinem, ad amplificandi studium, et industriam pertinent. Ordiar autem ab ipsa
divisione; praefatus illud, quod, cum superiores historici sua scripta vel locis, vel
temporibus apte continuatis distinxerint; unus hic inventus est, qui ex his
divisionibus neutram probaret. narrationes
sua scripta vel locis, vel
temporibus apte continuatis distinxerint; unus hic inventus est, qui ex his
divisionibus neutram probaret. narrationes enim ita disposuit, ut neque loca
persequeretur, ubi gestae res erant; quod Herodotus, Hellanicusque et alii non nulli
ante illius aetatem historici fecerant; neque tempora; quod eos qui agentem de locis
historiam edidere, secutos esse constat: quibus vel ad regum aut sacerdotum
successiones, vel ad Olympiadum ambitus, vel ad Archontum annuos
esse constat: quibus vel ad regum aut sacerdotum
successiones, vel ad Olympiadum ambitus, vel ad Archontum annuos principatus, suorum
librorum divisionem placuit accommodare. cumque novam quandam, neque ab aliis tritam
viam inire voluisset, in aestates et hiemes historiam partitus
est.
Partitionem
seditione facta, alii Lacedaemonios, alii Athenienses accersiverint,
exponat. neque vero perficit hanc partem; sed omittens inchoatam, de Atheniensium
priori expeditione in Siciliam pauca narrat. postea, cum Atheniensium in Peloponnesum
navigationem, et Lacedaemoniorum adversus Dorienses expeditionem demonstrare esset
exorsus, ad ea quae ad Leucadem a Demosthene duce gesta sunt, et ad Aetolorum bellum
transit. inde Naupactum abit. nec
absolutis bellis quae
de Atheniensium
priori expeditione in Siciliam pauca narrat. postea, cum Atheniensium in Peloponnesum
navigationem, et Lacedaemoniorum adversus Dorienses expeditionem demonstrare esset
exorsus, ad ea quae ad Leucadem a Demosthene duce gesta sunt, et ad Aetolorum bellum
transit. inde Naupactum abit. nec
absolutis bellis quae per continentem gerebantur. Sic. t.
Epiroticis bellis ad exitum perductis, Siciliam rursus
est? totus enim liber ita concisus perpetuam
historiae seriem amisit. Accidit autem id quod consentaneum est, ut vagemur, nec
facile, quae traduntur, studio consequamur; cum ex divulsione rerum perturbata mens,
imperfectas et quasi mutilatas notitias ipsa sibi commode perfecteve referre non
possit. historicam enim narrationem perpetuo veluti filo ductam et colligatam oportet
esse; praesertim ubi res exponuntur et multae, et eiusmodi quae cognosci ac percipi
non facile
est, ut vagemur, nec
facile, quae traduntur, studio consequamur; cum ex divulsione rerum perturbata mens,
imperfectas et quasi mutilatas notitias ipsa sibi commode perfecteve referre non
possit. historicam enim narrationem perpetuo veluti filo ductam et colligatam oportet
esse; praesertim ubi res exponuntur et multae, et eiusmodi quae cognosci ac percipi
non facile queant. non esse autem rectam, qua ille usus est, neque aptam historiae
regulam, satis constat. neque enim de posterioribus historicis,
cum ex divulsione rerum perturbata mens,
imperfectas et quasi mutilatas notitias ipsa sibi commode perfecteve referre non
possit. historicam enim narrationem perpetuo veluti filo ductam et colligatam oportet
esse; praesertim ubi res exponuntur et multae, et eiusmodi quae cognosci ac percipi
non facile queant. non esse autem rectam, qua ille usus est, neque aptam historiae
regulam, satis constat. neque enim de posterioribus historicis, qui sua scripta in
aestates et hiemes distribueret,
ex divulsione rerum perturbata mens,
imperfectas et quasi mutilatas notitias ipsa sibi commode perfecteve referre non
possit. historicam enim narrationem perpetuo veluti filo ductam et colligatam oportet
esse; praesertim ubi res exponuntur et multae, et eiusmodi quae cognosci ac percipi
non facile queant. non esse autem rectam, qua ille usus est, neque aptam historiae
regulam, satis constat. neque enim de posterioribus historicis, qui sua scripta in
aestates et hiemes distribueret, quisquam fuit:
praesertim ubi res exponuntur et multae, et eiusmodi quae cognosci ac percipi
non facile queant. non esse autem rectam, qua ille usus est, neque aptam historiae
regulam, satis constat. neque enim de posterioribus historicis, qui sua scripta in
aestates et hiemes distribueret, quisquam fuit: omnesque potius id consilium sequi
maluerunt, ut ad perspicuas rerum intelligentias tritis itineribus narrationem
perducerent. Sunt MG: Ordo eius et dispositio
qui sua scripta in
aestates et hiemes distribueret, quisquam fuit: omnesque potius id consilium sequi
maluerunt, ut ad perspicuas rerum intelligentias tritis itineribus narrationem
perducerent. Sunt MG: Ordo eius et dispositio
reprehenditur.
Ordo eius et dispositio
reprehenditur.
etiam qui, quod ad ordinem spectat, illum accusent; quod historiam neque quo
opus erat, principio sit ingressus; neque, quo
omnesque potius id consilium sequi
maluerunt, ut ad perspicuas rerum intelligentias tritis itineribus narrationem
perducerent. Sunt MG: Ordo eius et dispositio
reprehenditur.
Ordo eius et dispositio
reprehenditur.
etiam qui, quod ad ordinem spectat, illum accusent; quod historiam neque quo
opus erat, principio sit ingressus; neque, quo decebat, fine concluserit: cum ita
dicant, disponendi laudem non esse
reprehenditur.
etiam qui, quod ad ordinem spectat, illum accusent; quod historiam neque quo
opus erat, principio sit ingressus; neque, quo decebat, fine concluserit: cum ita
dicant, disponendi laudem non esse minimam in eo sitam, si et principium, quo non
aliquid sit prius, capiatur, et eo fine, cui nihil videatur deesse, comprehensa
narratio terminetur: quarum rerum ab ipso neutram satis accurate animadversam esse.
Occasionem porro illis huius accusationis historicus praebuit, qui
ad ordinem spectat, illum accusent; quod historiam neque quo
opus erat, principio sit ingressus; neque, quo decebat, fine concluserit: cum ita
dicant, disponendi laudem non esse minimam in eo sitam, si et principium, quo non
aliquid sit prius, capiatur, et eo fine, cui nihil videatur deesse, comprehensa
narratio terminetur: quarum rerum ab ipso neutram satis accurate animadversam esse.
Occasionem porro illis huius accusationis historicus praebuit, qui cum ita
proposuisset; omnium bellorum, et temporum
capiatur, et eo fine, cui nihil videatur deesse, comprehensa
narratio terminetur: quarum rerum ab ipso neutram satis accurate animadversam esse.
Occasionem porro illis huius accusationis historicus praebuit, qui cum ita
proposuisset; omnium bellorum, et temporum diuturnitate, et multarum calamitatum
eventis, illud fuisse maximum quod in Peloponneso gestum est, in extremo prooemio
caussas primum, unde principium duxit, aggreditur explicare: duasque cum ostendisset,
unam veram, nec tamen vulgo notam,
nihil videatur deesse, comprehensa
narratio terminetur: quarum rerum ab ipso neutram satis accurate animadversam esse.
Occasionem porro illis huius accusationis historicus praebuit, qui cum ita
proposuisset; omnium bellorum, et temporum diuturnitate, et multarum calamitatum
eventis, illud fuisse maximum quod in Peloponneso gestum est, in extremo prooemio
caussas primum, unde principium duxit, aggreditur explicare: duasque cum ostendisset,
unam veram, nec tamen vulgo notam, Atheniensium civitatis
quam tamen Lacedaemonii fingerent, subsidium Corcyraeis adversus Corinthios
ab Atheniensibus missum, non a vera caussa, neque ab ea quam ipse probaret, sed ab
altera sumpsit initium. scripsit enim haec ad verbum: Origo autem ipsius ab
Atheniensibus, et Peloponnesiis, soluto, quod in annos triginta post captam Euboeam
percussum erat, foedere, manavit. qui cur initam foederis societatem diremerint, et
caussas, et dissensiones, primum ostendi, ne quis, unde tantum inter Graecos bellum
exstiterit,
sed ab
altera sumpsit initium. scripsit enim haec ad verbum: Origo autem ipsius ab
Atheniensibus, et Peloponnesiis, soluto, quod in annos triginta post captam Euboeam
percussum erat, foedere, manavit. qui cur initam foederis societatem diremerint, et
caussas, et dissensiones, primum ostendi, ne quis, unde tantum inter Graecos bellum
exstiterit, aliquando posset exquirere. Verissimam enim caussam, licet in sermonibus
occultam,opinor hanc fuisse,quod Atheniensibus eas vires adeptis, ut
altera sumpsit initium. scripsit enim haec ad verbum: Origo autem ipsius ab
Atheniensibus, et Peloponnesiis, soluto, quod in annos triginta post captam Euboeam
percussum erat, foedere, manavit. qui cur initam foederis societatem diremerint, et
caussas, et dissensiones, primum ostendi, ne quis, unde tantum inter Graecos bellum
exstiterit, aliquando posset exquirere. Verissimam enim caussam, licet in sermonibus
occultam,opinor hanc fuisse,quod Atheniensibus eas vires adeptis, ut Lacedaemoniis
enim caussam, licet in sermonibus
occultam,opinor hanc fuisse,quod Atheniensibus eas vires adeptis, ut Lacedaemoniis
formidabiles essent, bellum necessario sit excitatum. quae vero palam iactabantur
caussae, quibus factum est ut foedera rumperentur, et bellum inter eos gereretur,
huiusmodi erant. Epidamnus est urbs ad dextram sita navigantibus in Ionium sinum.
incolunt autem ipsam, Illyrica natio, barbari Taulantii. Mox, quae ad Epidamnum, ad
Corcyram, ad Potidaeam gesta sunt, et Peloponnensium
foedera rumperentur, et bellum inter eos gereretur,
huiusmodi erant. Epidamnus est urbs ad dextram sita navigantibus in Ionium sinum.
incolunt autem ipsam, Illyrica natio, barbari Taulantii. Mox, quae ad Epidamnum, ad
Corcyram, ad Potidaeam gesta sunt, et Peloponnensium conventum in urbem Spartam, et
orationes illic habitas adversus Atheniensium civitatem, commemorat; atque haec ita
producit, ut ad versuum duo milia consumat. quo demum in loco altera de caussa, quae
et est, et ipsi videtur esse vera,
huiusmodi erant. Epidamnus est urbs ad dextram sita navigantibus in Ionium sinum.
incolunt autem ipsam, Illyrica natio, barbari Taulantii. Mox, quae ad Epidamnum, ad
Corcyram, ad Potidaeam gesta sunt, et Peloponnensium conventum in urbem Spartam, et
orationes illic habitas adversus Atheniensium civitatem, commemorat; atque haec ita
producit, ut ad versuum duo milia consumat. quo demum in loco altera de caussa, quae
et est, et ipsi videtur esse vera, disserit; hinc exorsus: Decreverunt autem
Corcyram, ad Potidaeam gesta sunt, et Peloponnensium conventum in urbem Spartam, et
orationes illic habitas adversus Atheniensium civitatem, commemorat; atque haec ita
producit, ut ad versuum duo milia consumat. quo demum in loco altera de caussa, quae
et est, et ipsi videtur esse vera, disserit; hinc exorsus: Decreverunt autem
Lacedaemonii, solutum esse foedus, atque Atheniensibus inferri bellum oportere: non
tam sociorum in eam mentem adducti, quam metu ne nimium crescerent vires
Atheniensium, quorum
ad Potidaeam gesta sunt, et Peloponnensium conventum in urbem Spartam, et
orationes illic habitas adversus Atheniensium civitatem, commemorat; atque haec ita
producit, ut ad versuum duo milia consumat. quo demum in loco altera de caussa, quae
et est, et ipsi videtur esse vera, disserit; hinc exorsus: Decreverunt autem
Lacedaemonii, solutum esse foedus, atque Atheniensibus inferri bellum oportere: non
tam sociorum in eam mentem adducti, quam metu ne nimium crescerent vires
Atheniensium, quorum dicioni
manasse principium belli recordatus esset; scribit haec ad verbum: Post haec autem,
quae iam exposuimus,haud multorum annorum interiecto spatio, consecutae sunt
res Corcyraicae ac Potidaeaticae, et quaecumque huic bello ansam praebuere.
inter Corcyram et Potidaeam dissensiones, et quaecumque hoc bellum
suscitarunt. quae simul omnia, et quae inter ipsos, et quae adversus barbarum Graeci
gesserunt, annis summum
quae iam exposuimus,haud multorum annorum interiecto spatio, consecutae sunt
res Corcyraicae ac Potidaeaticae, et quaecumque huic bello ansam praebuere.
inter Corcyram et Potidaeam dissensiones, et quaecumque hoc bellum
suscitarunt. quae simul omnia, et quae inter ipsos, et quae adversus barbarum Graeci
gesserunt, annis summum quinquaginta perfecta sunt, quot a discessu Xerxis ad huius
belli principium
multorum annorum interiecto spatio, consecutae sunt
res Corcyraicae ac Potidaeaticae, et quaecumque huic bello ansam praebuere.
inter Corcyram et Potidaeam dissensiones, et quaecumque hoc bellum
suscitarunt. quae simul omnia, et quae inter ipsos, et quae adversus barbarum Graeci
gesserunt, annis summum quinquaginta perfecta sunt, quot a discessu Xerxis ad huius
belli principium numerantur:
res Corcyraicae ac Potidaeaticae, et quaecumque huic bello ansam praebuere.
inter Corcyram et Potidaeam dissensiones, et quaecumque hoc bellum
suscitarunt. quae simul omnia, et quae inter ipsos, et quae adversus barbarum Graeci
gesserunt, annis summum quinquaginta perfecta sunt, quot a discessu Xerxis ad huius
belli principium numerantur: cum interim Athenienses et principatum confirmarunt, et
res Corcyraicae ac Potidaeaticae, et quaecumque huic bello ansam praebuere.
inter Corcyram et Potidaeam dissensiones, et quaecumque hoc bellum
suscitarunt. quae simul omnia, et quae inter ipsos, et quae adversus barbarum Graeci
gesserunt, annis summum quinquaginta perfecta sunt, quot a discessu Xerxis ad huius
belli principium numerantur: cum interim Athenienses et principatum confirmarunt, et
maiores opes ipsi sibi
suscitarunt. quae simul omnia, et quae inter ipsos, et quae adversus barbarum Graeci
gesserunt, annis summum quinquaginta perfecta sunt, quot a discessu Xerxis ad huius
belli principium numerantur: cum interim Athenienses et principatum confirmarunt, et
maiores opes ipsi sibi compararunt. quod Lacedemonii cum intellegerent, non tamen, ut
obsisterent, nisi ad breve spatium, adducebantur; et maiorem temporis partem
quiescebant: quippe qui nec antea, nisi
quae simul omnia, et quae inter ipsos, et quae adversus barbarum Graeci
gesserunt, annis summum quinquaginta perfecta sunt, quot a discessu Xerxis ad huius
belli principium numerantur: cum interim Athenienses et principatum confirmarunt, et
maiores opes ipsi sibi compararunt. quod Lacedemonii cum intellegerent, non tamen, ut
obsisterent, nisi ad breve spatium, adducebantur; et maiorem temporis partem
quiescebant: quippe qui nec antea, nisi necessitas cogeret, facile bella
belli principium numerantur: cum interim Athenienses et principatum confirmarunt, et
maiores opes ipsi sibi compararunt. quod Lacedemonii cum intellegerent, non tamen, ut
obsisterent, nisi ad breve spatium, adducebantur; et maiorem temporis partem
quiescebant: quippe qui nec antea, nisi necessitas cogeret, facile bella susciperent;
et tunc domesticis etiam contentionibus distinerentur.
interea
opes ipsi sibi compararunt. quod Lacedemonii cum intellegerent, non tamen, ut
obsisterent, nisi ad breve spatium, adducebantur; et maiorem temporis partem
quiescebant: quippe qui nec antea, nisi necessitas cogeret, facile bella susciperent;
et tunc domesticis etiam contentionibus distinerentur.
interea
Verum enimvero cum Athenienses opibus manifesto crescerent, initamque inter
eos societatem laederent: tunc non iam esse
ferendum censuerunt, sed omni
studio conandum, ut eorum potentiam, sumptis armis, si fieri posset, everterent.
Oportebat autem illum, cum belli caussas indagare coepisset, eam quae vera esset,
quaeque ipsi probaretur, primo loco tradere: quandoquidem et natura postulabat ut
priora posterioribus anteirent, vera prius quam falsa discerentur; et ipse
narrationis ingressus, si eiusmodi ordine institutus esset, longe futurus erat
praestantior. non enim, siquis partem illius tueri velit, ea ratione possit
posset, everterent.
Oportebat autem illum, cum belli caussas indagare coepisset, eam quae vera esset,
quaeque ipsi probaretur, primo loco tradere: quandoquidem et natura postulabat ut
priora posterioribus anteirent, vera prius quam falsa discerentur; et ipse
narrationis ingressus, si eiusmodi ordine institutus esset, longe futurus erat
praestantior. non enim, siquis partem illius tueri velit, ea ratione possit uti, quod
vel parvae res essent, nec satis dignae quibus explicandis opera daretur; vel
narrationis ingressus, si eiusmodi ordine institutus esset, longe futurus erat
praestantior. non enim, siquis partem illius tueri velit, ea ratione possit uti, quod
vel parvae res essent, nec satis dignae quibus explicandis opera daretur; vel
communes, et ab aliis antea sic protritae, ut nihil opus esset ab his initium ducere.
ipse enim hunc locum, ut a veteribus praetermissum, historia dignum existimavit, qui
ad verbum ita scripserit: Scripsi autem ea, et ab instituto sermone propterea
diverti,quod
quibus explicandis opera daretur; vel
communes, et ab aliis antea sic protritae, ut nihil opus esset ab his initium ducere.
ipse enim hunc locum, ut a veteribus praetermissum, historia dignum existimavit, qui
ad verbum ita scripserit: Scripsi autem ea, et ab instituto sermone propterea
diverti,quod superiores omnes hunc locum omiserunt, et aut res Graecas ante Medicas,
aut Medicas dumtaxat composuerunt: eas autem res, quas et Hellanicus in Attica
historia persecutus est, neque copiose, neque temporibus
opus esset ab his initium ducere.
ipse enim hunc locum, ut a veteribus praetermissum, historia dignum existimavit, qui
ad verbum ita scripserit: Scripsi autem ea, et ab instituto sermone propterea
diverti,quod superiores omnes hunc locum omiserunt, et aut res Graecas ante Medicas,
aut Medicas dumtaxat composuerunt: eas autem res, quas et Hellanicus in Attica
historia persecutus est, neque copiose, neque temporibus satis accurate distinctis,
explicavit: simul ob eam caussam, quod Atheniensium
historia dignum existimavit, qui
ad verbum ita scripserit: Scripsi autem ea, et ab instituto sermone propterea
diverti,quod superiores omnes hunc locum omiserunt, et aut res Graecas ante Medicas,
aut Medicas dumtaxat composuerunt: eas autem res, quas et Hellanicus in Attica
historia persecutus est, neque copiose, neque temporibus satis accurate distinctis,
explicavit: simul ob eam caussam, quod Atheniensium principatus qua ratione sit
constitutus, harum rerum tractatione declarat. Satis igitur et
quas et Hellanicus in Attica
historia persecutus est, neque copiose, neque temporibus satis accurate distinctis,
explicavit: simul ob eam caussam, quod Atheniensium principatus qua ratione sit
constitutus, harum rerum tractatione declarat. Satis igitur et hinc aperte
colligitur, narrationem ab ipso non optime, id est, non ut natura postulat, esse
digestam. Huc accedit, quod nec historiam quo debuit fine conclusit. cum enim annos
VII et XX bellum comprehenderit; atque hoc quantum temporis est, usque ad
constitutus, harum rerum tractatione declarat. Satis igitur et hinc aperte
colligitur, narrationem ab ipso non optime, id est, non ut natura postulat, esse
digestam. Huc accedit, quod nec historiam quo debuit fine conclusit. cum enim annos
VII et XX bellum comprehenderit; atque hoc quantum temporis est, usque ad belli
exitum ipse vixerit; tamen usque ad annum alterum et vigesimum historia perducta,
octavum librum maritima illa pugna, quae ad eum locum quem Sepulcrum canis apellant,
est
id est, non ut natura postulat, esse
digestam. Huc accedit, quod nec historiam quo debuit fine conclusit. cum enim annos
VII et XX bellum comprehenderit; atque hoc quantum temporis est, usque ad belli
exitum ipse vixerit; tamen usque ad annum alterum et vigesimum historia perducta,
octavum librum maritima illa pugna, quae ad eum locum quem Sepulcrum canis apellant,
est commissa, terminavit.
praesertim
Adde quod, cum in prooemio,
est commissa, terminavit.
praesertim
Adde quod, cum in prooemio, quaecumque hoc in bello gesta sunt, omnia se esse
perscripturum affirmasset; itemque in quinto libro tempora collegisset, et unde ortum
bellum est, et quousque processit, scripsit haec ad verbum: Hoc solum inveniet exitu
comprobatum ex iis quae futura esse ex oraculis affirmabantur semper enim et initio
belli, et usque ad extrema tempora, recordor a multis esse nuntiatum,
praesertim
Adde quod, cum in prooemio, quaecumque hoc in bello gesta sunt, omnia se esse
perscripturum affirmasset; itemque in quinto libro tempora collegisset, et unde ortum
bellum est, et quousque processit, scripsit haec ad verbum: Hoc solum inveniet exitu
comprobatum ex iis quae futura esse ex oraculis affirmabantur semper enim et initio
belli, et usque ad extrema tempora, recordor a multis esse nuntiatum, oportere ad
annos ter
se esse
perscripturum affirmasset; itemque in quinto libro tempora collegisset, et unde ortum
bellum est, et quousque processit, scripsit haec ad verbum: Hoc solum inveniet exitu
comprobatum ex iis quae futura esse ex oraculis affirmabantur semper enim et initio
belli, et usque ad extrema tempora, recordor a multis esse nuntiatum, oportere ad
annos ter novenos bellum perdurare. mihi autem per totum illud tempus vita
suppeditavit: cum et id aetatis essem, ut rerum sensum haberem, et in eam curam
affirmasset; itemque in quinto libro tempora collegisset, et unde ortum
bellum est, et quousque processit, scripsit haec ad verbum: Hoc solum inveniet exitu
comprobatum ex iis quae futura esse ex oraculis affirmabantur semper enim et initio
belli, et usque ad extrema tempora, recordor a multis esse nuntiatum, oportere ad
annos ter novenos bellum perdurare. mihi autem per totum illud tempus vita
suppeditavit: cum et id aetatis essem, ut rerum sensum haberem, et in eam curam
animum intenderem, ut
ex iis quae futura esse ex oraculis affirmabantur semper enim et initio
belli, et usque ad extrema tempora, recordor a multis esse nuntiatum, oportere ad
annos ter novenos bellum perdurare. mihi autem per totum illud tempus vita
suppeditavit: cum et id aetatis essem, ut rerum sensum haberem, et in eam curam
animum intenderem, ut singulas notitias optime consequerer. cumque
annum post quam ad Amphipolim dux fuissem, vigesimum p.
semper enim et initio
belli, et usque ad extrema tempora, recordor a multis esse nuntiatum, oportere ad
annos ter novenos bellum perdurare. mihi autem per totum illud tempus vita
suppeditavit: cum et id aetatis essem, ut rerum sensum haberem, et in eam curam
animum intenderem, ut singulas notitias optime consequerer. cumque
annum post quam ad Amphipolim dux fuissem, vigesimum p.
anno post Amphipolitanam
ut singulas notitias optime consequerer. cumque
annum post quam ad Amphipolim dux fuissem, vigesimum p.
anno post Amphipolitanam expeditionem vigesimo patria mea exsularem, et apud
utrosque, dum res agerentur, nec minus apud Peloponnenses ob exsilium meum, versatus
essem; factum est ut aliquid ego peritius, quam ipsi, potuerim in otio cognoscere.
Dissensionem igitur post decem annos exortam, et foederum perturbationem, et
vigesimo patria mea exsularem, et apud
utrosque, dum res agerentur, nec minus apud Peloponnenses ob exsilium meum, versatus
essem; factum est ut aliquid ego peritius, quam ipsi, potuerim in otio cognoscere.
Dissensionem igitur post decem annos exortam, et foederum perturbationem, et quae
deinde in bello consecuta sunt, explicabo. Praeterea et in ea parte ubi
amplificationibus res persequitur, minus illum esse MG: In capitum tractatione non satis accuratus
et apud
utrosque, dum res agerentur, nec minus apud Peloponnenses ob exsilium meum, versatus
essem; factum est ut aliquid ego peritius, quam ipsi, potuerim in otio cognoscere.
Dissensionem igitur post decem annos exortam, et foederum perturbationem, et quae
deinde in bello consecuta sunt, explicabo. Praeterea et in ea parte ubi
amplificationibus res persequitur, minus illum esse MG: In capitum tractatione non satis accuratus
est.
ob exsilium meum, versatus
essem; factum est ut aliquid ego peritius, quam ipsi, potuerim in otio cognoscere.
Dissensionem igitur post decem annos exortam, et foederum perturbationem, et quae
deinde in bello consecuta sunt, explicabo. Praeterea et in ea parte ubi
amplificationibus res persequitur, minus illum esse MG: In capitum tractatione non satis accuratus
est.
In capitum tractatione non satis accuratus
res persequitur, minus illum esse MG: In capitum tractatione non satis accuratus
est.
In capitum tractatione non satis accuratus
est.
diligentem, et vel ea quae brevitatem postulant, verbosius exponere, vel quae
longiori sunt oratione pertractanda, leviter nimis attingere, multis equidem, iisque
minime dubiis argumentis probare possim: sed paucis tamen utar, et a navalibus primum
Atheniensium
est.
diligentem, et vel ea quae brevitatem postulant, verbosius exponere, vel quae
longiori sunt oratione pertractanda, leviter nimis attingere, multis equidem, iisque
minime dubiis argumentis probare possim: sed paucis tamen utar, et a navalibus primum
Atheniensium Peloponnensiumque pugnis, quae in extremo secundo libro narrantur,
initium capiam: cum Athenienses, contra naves Peloponnensium XLVII, soli XX navium
classe
Phoenicum navibus ad ducentas.
Atque his quidem non dissimilia sunt ea quibus de terrestribus proeliis agit. Nam,
aut longius, quam par sit, oratione provehitur; aut rem praeter modum in angustum
contrahit. Cum enim ea quae ab Atheniensibus circa Pylum et Sphacteriam insulam gesta
sunt, cum obsessos in ea Lacedaemonios Athenienses expugnarunt, in quarto libro
narrare coepisset, atque interim pauca quaedam leviter attigisset, ad ea tum demum
quaesunt post consecuta, sermonem convertit; omnesque ex
Athenienses expugnarunt, in quarto libro
narrare coepisset, atque interim pauca quaedam leviter attigisset, ad ea tum demum
quaesunt post consecuta, sermonem convertit; omnesque ex utraque parte commissas
pugnas, cum neque multi in illis cecidissent, et perpauci sese dedidissent,
diligenter et accurate pluribus quam trecentis versibus est persecutus. quam quidem
pugnam ipse summatim explicans, haec ad verbum scribit: In insula quidem caesi, aut
vivi capti, tot fuerunt. armati in eam traiecerant
narrare coepisset, atque interim pauca quaedam leviter attigisset, ad ea tum demum
quaesunt post consecuta, sermonem convertit; omnesque ex utraque parte commissas
pugnas, cum neque multi in illis cecidissent, et perpauci sese dedidissent,
diligenter et accurate pluribus quam trecentis versibus est persecutus. quam quidem
pugnam ipse summatim explicans, haec ad verbum scribit: In insula quidem caesi, aut
vivi capti, tot fuerunt. armati in eam traiecerant quadringenti omnino et viginti. ex
his vivi
dedidissent,
diligenter et accurate pluribus quam trecentis versibus est persecutus. quam quidem
pugnam ipse summatim explicans, haec ad verbum scribit: In insula quidem caesi, aut
vivi capti, tot fuerunt. armati in eam traiecerant quadringenti omnino et viginti. ex
his vivi capti sunt octo minus trecenti; reliqui occisi. ac ex illis quidem qui vivi
capti fuerant, Spartani erant numero centum viginti: ex Atheniensibus, pauci sunt
interempti. De Niciae autem imperio illata mentione, qui sexaginta
ex
his vivi capti sunt octo minus trecenti; reliqui occisi. ac ex illis quidem qui vivi
capti fuerant, Spartani erant numero centum viginti: ex Atheniensibus, pauci sunt
interempti. De Niciae autem imperio illata mentione, qui sexaginta navibus, et duobus
Atheniensium gravis armaturae milibus in Peloponnesum ductis, ac Lacedaemoniis in
castella conclusis, Cytherios expugnavit; magnamque Peloponnesi partem depopulatus,
ingenti captivorum multitudine abducta, Athenas renavigavit, sic cursim de
Peloponnesi partem depopulatus,
ingenti captivorum multitudine abducta, Athenas renavigavit, sic cursim de rebus ad
Cythera gestis ait: Pugna commissa, Cytherii, cum non diu restitissent, fuga se in
superiorem urbis partem receperunt; ac post, cum Nicia et collegis salutem pacti, se
cum rebus omnibus ei dediderunt. De Aeginetis vero captis, qui Thyreae erant, ita
scribit: Interea Athenienses, cum appulissent, statim omni exercitu admoto, Thyream
capiunt, oppidum incendunt, omnia diripiunt. Aeginetis
adversantes effecerint ut foedus Lacedaemonii
ac,
cum cedere Lacedaemoniis statuissent, missis hac de re legatis, nihil apud eos
effecerunt. De posteriore vero scribens, cum Lacedaemonii captos ad Pylum trecentos,
missa Athenas legatione, recuperare vellent, eam orationem quam Spartanus habuit, et
caussas cur pactionibus non steterint, percenset. Quodsi ergo satis officio suo se
functum arbitratus est, si tantum capita quaedam rerum ab Atheniensium legatis
gestarum, persequeretur, neque adhortationibus, neque orationibus, quibus usi sunt,
nequeo sane
coniicere, cur Laconicam Atticae, hoc est, eam quae posterior esset, ei quae praeiret
tempore, anteferret; cur propriam alienae; cur eam denique quae minorum, quam quae
maiorum calamitatum caussa missa fuerat. Cum vero urbium expugnationes et eversiones,
et homines in servitutem abductos, aliaque eius generis scribere cogitur, ita
interdum animos crudelium, gravissimarum, planeque miserabilium rerum commemoratione
perturbat, ut nullam reliquis historicis, nullam poetis rei altius
cur Laconicam Atticae, hoc est, eam quae posterior esset, ei quae praeiret
tempore, anteferret; cur propriam alienae; cur eam denique quae minorum, quam quae
maiorum calamitatum caussa missa fuerat. Cum vero urbium expugnationes et eversiones,
et homines in servitutem abductos, aliaque eius generis scribere cogitur, ita
interdum animos crudelium, gravissimarum, planeque miserabilium rerum commemoratione
perturbat, ut nullam reliquis historicis, nullam poetis rei altius extollendae
facultatem
civitatibus ageret, summam in illarum calamitatibus
describendis vim adhibuit. ac verba quidem quibus calamitates eorum summis viribus
exaggeravit, non puto necessarium esse nunc in medium adducere. ea vero loca, in
quibus hanc diligentiam vitavit, et aerumnas eorum propemodum extenuat, quod in
historia sua non raro fecit, afferam: Iisdem temporibus Athenienses, Sicyoniis
Scionaeis.
expugnatis, omnem iuventutem deleverunt, et
et aerumnas eorum propemodum extenuat, quod in
historia sua non raro fecit, afferam: Iisdem temporibus Athenienses, Sicyoniis
Scionaeis.
expugnatis, omnem iuventutem deleverunt, et pueris ac mulieribus in
servitutem abductis, regionem ipsam Plataeensibus utendum dederunt. Ac rursum: Cum in
Euboeam duce Pericle pertransissent, universam subegerunt: ac reliqua quidem eius
regionis parte pactionibus in deditionem recepta, Hestiaeis
quidem ex parte prae se ferant. quod quidem cernere
est potissimum in concionibus, in colloquiis, atque aliis eiusmodi elaboratis
orationibus. quae cum omnia diligenter curasset, historiam ipsam reliquisse videtur
imperfectam; quemadmodum Cratippus, qui et eius fuit aequalis, et quae ipse omiserat,
in unum coegit, scriptum reliquit: cum eas orationes ita dicat adhibitas esse, ut non
modo rebus ipsis sint impedimento, verum etiam auditoribus permolestae: idque
sententiam Thucydidem, nullas in ultima
ferant. quod quidem cernere
est potissimum in concionibus, in colloquiis, atque aliis eiusmodi elaboratis
orationibus. quae cum omnia diligenter curasset, historiam ipsam reliquisse videtur
imperfectam; quemadmodum Cratippus, qui et eius fuit aequalis, et quae ipse omiserat,
in unum coegit, scriptum reliquit: cum eas orationes ita dicat adhibitas esse, ut non
modo rebus ipsis sint impedimento, verum etiam auditoribus permolestae: idque
sententiam Thucydidem, nullas in ultima historiae parte orationes
ita dicat adhibitas esse, ut non
modo rebus ipsis sint impedimento, verum etiam auditoribus permolestae: idque
sententiam Thucydidem, nullas in ultima historiae parte orationes adiunxisse, etsi
multa in Ionia, multa Athenis evenissent, quae sermonum et orationum interventu
transigerentur. Quod siquis primum cum octavo libro conferat, neque idem in illis
institutum, neque eandem in explicando vim inesse iudicabit. alter enim, cum paucas
admodum, nec magni momenti res habeat, totus concionibus ad
Quod siquis primum cum octavo libro conferat, neque idem in illis
institutum, neque eandem in explicando vim inesse iudicabit. alter enim, cum paucas
admodum, nec magni momenti res habeat, totus concionibus ad artem factis abundat: in
altero contra, et multis et magnis rebus referto, magna est concionum infrequentia.
Iam vero et in ipsis concionibus lapsum illum in hunc errorem videor animadvertisse,
ut in eodem argumento, eodemque tempore, quae ad rem facerent, omiserit; quae vero
maxime aliena
primum cum octavo libro conferat, neque idem in illis
institutum, neque eandem in explicando vim inesse iudicabit. alter enim, cum paucas
admodum, nec magni momenti res habeat, totus concionibus ad artem factis abundat: in
altero contra, et multis et magnis rebus referto, magna est concionum infrequentia.
Iam vero et in ipsis concionibus lapsum illum in hunc errorem videor animadvertisse,
ut in eodem argumento, eodemque tempore, quae ad rem facerent, omiserit; quae vero
maxime aliena essent, in
neque eandem in explicando vim inesse iudicabit. alter enim, cum paucas
admodum, nec magni momenti res habeat, totus concionibus ad artem factis abundat: in
altero contra, et multis et magnis rebus referto, magna est concionum infrequentia.
Iam vero et in ipsis concionibus lapsum illum in hunc errorem videor animadvertisse,
ut in eodem argumento, eodemque tempore, quae ad rem facerent, omiserit; quae vero
maxime aliena essent, in orationem induxerit. cuius generis illud in tertio libro,
ubi de
propterea, quod in magnis urbis calamitatibus, in
quibus multi fortesque ex Atheniensibus viri pugnantes occubuerunt, usitatos luctus
commemorare necesse fuit; sive quod eos qui cecidissent, propter magnas res feliciter
gestas, ex quibus civitati ipsi et vires accesserunt, et gloria est parta,
laudationibus prosequendos existimavit: haec profecto laudatio cuivis alii potius,
quam huic loco convenire videatur. siquidem qui in prima Peloponnensium irruptione
cecidisse in hoc libro memorantur, perpauci
urbis calamitatibus, in
quibus multi fortesque ex Atheniensibus viri pugnantes occubuerunt, usitatos luctus
commemorare necesse fuit; sive quod eos qui cecidissent, propter magnas res feliciter
gestas, ex quibus civitati ipsi et vires accesserunt, et gloria est parta,
laudationibus prosequendos existimavit: haec profecto laudatio cuivis alii potius,
quam huic loco convenire videatur. siquidem qui in prima Peloponnensium irruptione
cecidisse in hoc libro memorantur, perpauci numero Athenienses
ab agris qui vicini urbi erant, prohiberent, nequid ipsis agris
damni inferretur; deinde brevem quandam pugnam ab Atheniensium equitum turma, una cum
Thessalis, in Phrygiis ait esse commissam cum Boeotorum equitibus: in quo conflictu
Athenienses et Thessalos nihilo fuisse inferiores, quoad gravis armaturae militibus
subsidio Boeotis missis, in fugam sint conversi. qua in pugna Thessali atque
Athenienses occubuere pauci: quos tamen illi eodem die sine ulla pactione receperunt:
sequenti vero die
conversi. qua in pugna Thessali atque
Athenienses occubuere pauci: quos tamen illi eodem die sine ulla pactione receperunt:
sequenti vero die Peloponnenses trophaeum erexerunt. At illi quorum in quarto libro
meminit, qui Demosthene duce circa Pylum, et terra et mari contra Lacedaemoniorum
exercitum dimicarunt, ac utriusque pugnae victoriam reportarunt, quae amplam civitati
attulit gloriandi materiam, multo profecto illis et numero et virtute superiores
erant. quod igitur venit in mentem Thucydidi,
qua in pugna Thessali atque
Athenienses occubuere pauci: quos tamen illi eodem die sine ulla pactione receperunt:
sequenti vero die Peloponnenses trophaeum erexerunt. At illi quorum in quarto libro
meminit, qui Demosthene duce circa Pylum, et terra et mari contra Lacedaemoniorum
exercitum dimicarunt, ac utriusque pugnae victoriam reportarunt, quae amplam civitati
attulit gloriandi materiam, multo profecto illis et numero et virtute superiores
erant. quod igitur venit in mentem Thucydidi, ut cum
At illi quorum in quarto libro
meminit, qui Demosthene duce circa Pylum, et terra et mari contra Lacedaemoniorum
exercitum dimicarunt, ac utriusque pugnae victoriam reportarunt, quae amplam civitati
attulit gloriandi materiam, multo profecto illis et numero et virtute superiores
erant. quod igitur venit in mentem Thucydidi, ut cum paucis istis equitibus, qui
neque gloriam ullam, neque potentiam civitati pepererunt, publica monumenta
aperuerit, ac clarissimum oratorem Periclem arduam illam
quorum in quarto libro
meminit, qui Demosthene duce circa Pylum, et terra et mari contra Lacedaemoniorum
exercitum dimicarunt, ac utriusque pugnae victoriam reportarunt, quae amplam civitati
attulit gloriandi materiam, multo profecto illis et numero et virtute superiores
erant. quod igitur venit in mentem Thucydidi, ut cum paucis istis equitibus, qui
neque gloriam ullam, neque potentiam civitati pepererunt, publica monumenta
aperuerit, ac clarissimum oratorem Periclem arduam illam tragoediam
quod igitur venit in mentem Thucydidi, ut cum paucis istis equitibus, qui
neque gloriam ullam, neque potentiam civitati pepererunt, publica monumenta
aperuerit, ac clarissimum oratorem Periclem arduam illam tragoediam induxerit
agentem; illis vero, qui et plures et fortiores erant, quorum opera factum est ut,
qui bellum Atheniensibus intulerant, ii se ad illorum pedes
venit in mentem Thucydidi, ut cum paucis istis equitibus, qui
neque gloriam ullam, neque potentiam civitati pepererunt, publica monumenta
aperuerit, ac clarissimum oratorem Periclem arduam illam tragoediam induxerit
agentem; illis vero, qui et plures et fortiores erant, quorum opera factum est ut,
qui bellum Atheniensibus intulerant, ii se ad illorum pedes
ut,
qui bellum Atheniensibus intulerant, ii se ad illorum pedes
Atheniensibus intulerant, ii se ad illorum pedes
Atticae regiones circuitores, q.
plebem illam ex Attico agro collectam, qui vix decem aut quindecim equitum
numerum explerent; nonne illi Athenienses, eorumque socii, qui in Sicilia cum Nicia
et Demosthene in pugnis, quae terra marique fierent, ac postremo in illa infelici
fuga ceciderunt: nonne, inquam, hi, quibus ne sepultura quidem legitima contigit, cum
paulo essent quadraginta milibus pauciores, multo erant digniores quos et luctu et
cum Nicia
et Demosthene in pugnis, quae terra marique fierent, ac postremo in illa infelici
fuga ceciderunt: nonne, inquam, hi, quibus ne sepultura quidem legitima contigit, cum
paulo essent quadraginta milibus pauciores, multo erant digniores quos et luctu et
ornamentis in funeribus adhiberi solitis prosequeretur? quos tamen viros ita ille
contemptui habuit, ut ne hoc quidem diceret; civitatem publice eos luxisse, ac, quae
in peregrina terra cadentibus iusta fieri
Nicia
et Demosthene in pugnis, quae terra marique fierent, ac postremo in illa infelici
fuga ceciderunt: nonne, inquam, hi, quibus ne sepultura quidem legitima contigit, cum
paulo essent quadraginta milibus pauciores, multo erant digniores quos et luctu et
ornamentis in funeribus adhiberi solitis prosequeretur? quos tamen viros ita ille
contemptui habuit, ut ne hoc quidem diceret; civitatem publice eos luxisse, ac, quae
in peregrina terra cadentibus iusta fieri solent,
alteris
talem in laudationem fingit, ut, qui illam haberet, omnium oratorum praestantissimum
eligeret. Ac sane non decebat Athenienses publice XV hominum casum lugere; iis
at quinque milibus et amplius,
haberet, omnium oratorum praestantissimum
eligeret. Ac sane non decebat Athenienses publice XV hominum casum lugere; iis
at quinque milibus et amplius,
demonstrandum exaggerationes
habet, ut ipsum per se historia quaedam esse videatur. at qui de arte dicendi
praecepta tradiderunt, prooemia ipsa veluti notas quasdam volunt esse, quibus capita
rerum, de quibus est dicendum, commonstremus. quod quidem et hic noster in extrema
prooemii parte, cum narrationem exordiri vellet, videtur paucioribus quam
quinquaginta versibus fecisse. ut satis appareat, nihil opus fuisse ut multa illa,
quae de Graeciae dignitate detraherent, in medium proferret: quod
fas est dicere; optime
prooemium instituisset, si, omnibus, quae in medio sunt posita, sublatis, extremaque
eius parte cum propositione coniuncta, in hunc, qui sequitur, modum confecisset:
Thucydides Atheniensis bellum quod inter se Peloponnenses et Athenienses gesserunt,
conscripsit; incipiens statim exorto eo, et magnum, atque omnium quae umquam antea
gesta sint, memoratu dignissimum existimans; hac coiectura ductus, quod utraque pars
rebus maxime florentibus, omni cum apparatu id gesserit:
quae in medio sunt posita, sublatis, extremaque
eius parte cum propositione coniuncta, in hunc, qui sequitur, modum confecisset:
Thucydides Atheniensis bellum quod inter se Peloponnenses et Athenienses gesserunt,
conscripsit; incipiens statim exorto eo, et magnum, atque omnium quae umquam antea
gesta sint, memoratu dignissimum existimans; hac coiectura ductus, quod utraque pars
rebus maxime florentibus, omni cum apparatu id gesserit: cum videret aliam quidem
Graeciae
rebus maxime florentibus, omni cum apparatu id gesserit: cum videret aliam quidem
Graeciae partem statim alteri parti adhaerere, aliam id facere cogitare. Hic autem
fuit Graecis maximus motus. neque vero illis solum, sed et barbaris, atque adeo
plerisque mortalibus. Ac ea quidem quae ante haec gesta essent, quaeque his essent
vetustiora, plane in apertum produci, propter vetustatem, nulla ratione potuerunt:
sed, quantum ex signis quibusdam colligere licet, equidem, cum
quae dicerent singuli, qui aut gesturi bellum essent,
aut iam gererent, quae aut ipse audivi, aut aliis narrantibus cognovi, difficile
fuerit exacte memorare. verum, ut quisque semper de rebus praesentibus maxime
consentanea dicere mihi videbatur, et proxime ad veritatem accedere, ita a me
commemorata sunt. Res vero in bello gestas, non quas a quocumque audivi, historia
dignas existimavi; nec ut mihi libitum esset; sed eas quibus ipse interfui, quasque
ex aliis quam potui diligentissime
quasque
ex aliis quam potui diligentissime perquisivi. nec facillima fuit inventio: propterea
quod qui singulis gerendis rebus affuerant, non eadem de eidem affirmabant; sed ut
quisque aut in alterutram partem studio propensior erat, aut reminiscebatur. Et
auditu quidem, ut quaeque pars fabularum expers in ipsis est, ita minus iucunda
fortasse videbitur. quicumque autem et praeteritas res, et, quantum humano consilio
licet, etiam futuras, praeteritis similes, considerare, planeque inspicere voluerint,
rebus affuerant, non eadem de eidem affirmabant; sed ut
quisque aut in alterutram partem studio propensior erat, aut reminiscebatur. Et
auditu quidem, ut quaeque pars fabularum expers in ipsis est, ita minus iucunda
fortasse videbitur. quicumque autem et praeteritas res, et, quantum humano consilio
licet, etiam futuras, praeteritis similes, considerare, planeque inspicere voluerint,
his, dum illa utilitatem pariant, satis erit; emolumentumque potius, quod semper idem
fit, quam spectaculum, quod in
eadem de eidem affirmabant; sed ut
quisque aut in alterutram partem studio propensior erat, aut reminiscebatur. Et
auditu quidem, ut quaeque pars fabularum expers in ipsis est, ita minus iucunda
fortasse videbitur. quicumque autem et praeteritas res, et, quantum humano consilio
licet, etiam futuras, praeteritis similes, considerare, planeque inspicere voluerint,
his, dum illa utilitatem pariant, satis erit; emolumentumque potius, quod semper idem
fit, quam spectaculum, quod in praesenti tantum
crebrioribus quam umquam
antea: quae de siccitatibus, unde fames ingens, ex fame vero pestilentia exorta; quae
non mediocribus civitatem malis afflixit: quae simul omnia cum hoc bello civitatem
invaserunt. Origo autem ipsius ab Atheniensibus, et Peloponnesiis, soluto, quod in
annos triginta post captam Euboeam percussum erat, foedere, manavit. qui cur initam
foederis societatem diremerint, et caussas et dissensiones, primum ostendi; ne quis,
unde tantum inter Graecos bellum exstiterit,
afflixit: quae simul omnia cum hoc bello civitatem
invaserunt. Origo autem ipsius ab Atheniensibus, et Peloponnesiis, soluto, quod in
annos triginta post captam Euboeam percussum erat, foedere, manavit. qui cur initam
foederis societatem diremerint, et caussas et dissensiones, primum ostendi; ne quis,
unde tantum inter Graecos bellum exstiterit, aliquando posset exquirere. Haec sunt
quae in Thucydidis scriptis recte, quaque male, quod ad eam partem spectat quae res
continet, composita arbitramur.
quae simul omnia cum hoc bello civitatem
invaserunt. Origo autem ipsius ab Atheniensibus, et Peloponnesiis, soluto, quod in
annos triginta post captam Euboeam percussum erat, foedere, manavit. qui cur initam
foederis societatem diremerint, et caussas et dissensiones, primum ostendi; ne quis,
unde tantum inter Graecos bellum exstiterit, aliquando posset exquirere. Haec sunt
quae in Thucydidis scriptis recte, quaque male, quod ad eam partem spectat quae res
continet, composita arbitramur. nunc ad eam
verborum delectum, per quae ipsae res
explicantur; atque in partium maiorum vel minorum compositionem. Iam horum
unumquodque rursus in alias particulas dispertitur. Delectus enim particularum (ut
ita dicam) elementarium, hoc est, nominalium, verbalium, et coniunctivarum, duabus
est in rebus occupatus: aut in propria elocutione, aut in figurata. compositio vero
tribus in rebus cernitur, incisis, membris, circuitibus. atque huic quidem utrique
parti, hoc est, tam simplicibus insectilibusque,
sic enim
proprium huius viri characterem pernoscere cuiuis licebit. Ac veteres quidem illi,
qui multo antea fuerunt, quique non nisi ex ipsis sunt nominibus noti, quam sint
dicendi rationem secuti, non satis queo coniicere, simplex ne illa fuerit et
inornata, ac nihil supervacaneum, nihil non utile, non necessarium habuerit, aut
contra magnifica fuerit, et referta dignitatis et opificii rhetorici, varioque
ornamentorum fuco depicta. maximae enim partis scripta ad nostra tempora non
antea fuerunt, quique non nisi ex ipsis sunt nominibus noti, quam sint
dicendi rationem secuti, non satis queo coniicere, simplex ne illa fuerit et
inornata, ac nihil supervacaneum, nihil non utile, non necessarium habuerit, aut
contra magnifica fuerit, et referta dignitatis et opificii rhetorici, varioque
ornamentorum fuco depicta. maximae enim partis scripta ad nostra tempora non
pervenerunt; aut si qua ad hanc diem servata sunt, non omnes esse illorum quibus
tribuuntur, existimant: ut sunt illa quae
non nisi ex ipsis sunt nominibus noti, quam sint
dicendi rationem secuti, non satis queo coniicere, simplex ne illa fuerit et
inornata, ac nihil supervacaneum, nihil non utile, non necessarium habuerit, aut
contra magnifica fuerit, et referta dignitatis et opificii rhetorici, varioque
ornamentorum fuco depicta. maximae enim partis scripta ad nostra tempora non
pervenerunt; aut si qua ad hanc diem servata sunt, non omnes esse illorum quibus
tribuuntur, existimant: ut sunt illa quae Cadmo Milesio, quaeque
ornamentorum fuco depicta. maximae enim partis scripta ad nostra tempora non
pervenerunt; aut si qua ad hanc diem servata sunt, non omnes esse illorum quibus
tribuuntur, existimant: ut sunt illa quae Cadmo Milesio, quaeque Aristaeo Proconnesio
et eiusmodi aliis adscribuntur. Scriptores autem qui ante Peloponnesiacum bellum
fuerunt, atque ad Thucydidis usque aetatem pervenerunt, omnes propemodum idem
consilium secuti sunt. quos quidem aut Ionica lingua, ut quae illis temporibus maxime
omnium
vero in sententiis figura aliqua exornandis tantum diligentiae posuerunt, ut supra
communem vulgoque tritam, atque ab omnibus usurpatam dicendi rationem efferrent.
Itaque eas virtutes quas necessarias vocavimus, illorum omnium habet dictio. est enim
et pura, et perspicua, et brevis, satis proprium cuiusque dialecti characterem
servans. eas autem dicendi virtutes quas adiectitias nominavimus, quibus omnis
oratoria vis maxime fit perspicua, neque omnes, neque summas adhibuerunt, sed paucas,
in sententiis figura aliqua exornandis tantum diligentiae posuerunt, ut supra
communem vulgoque tritam, atque ab omnibus usurpatam dicendi rationem efferrent.
Itaque eas virtutes quas necessarias vocavimus, illorum omnium habet dictio. est enim
et pura, et perspicua, et brevis, satis proprium cuiusque dialecti characterem
servans. eas autem dicendi virtutes quas adiectitias nominavimus, quibus omnis
oratoria vis maxime fit perspicua, neque omnes, neque summas adhibuerunt, sed paucas,
ac
figura aliqua exornandis tantum diligentiae posuerunt, ut supra
communem vulgoque tritam, atque ab omnibus usurpatam dicendi rationem efferrent.
Itaque eas virtutes quas necessarias vocavimus, illorum omnium habet dictio. est enim
et pura, et perspicua, et brevis, satis proprium cuiusque dialecti characterem
servans. eas autem dicendi virtutes quas adiectitias nominavimus, quibus omnis
oratoria vis maxime fit perspicua, neque omnes, neque summas adhibuerunt, sed paucas,
ac modice:
sed paucas,
ac modice: sublimitatem videlicet, elegantiam, gravitatem, magnificentiam: neque
neque
excitarentur; neque spiritus
illos magnos et certaminibus aptos, ex quibus illa dicendi species conformatur, quae
Graece
illos magnos et certaminibus aptos, ex quibus illa dicendi species conformatur, quae
Graece
Graece
Unum Herodotum
excipio. is enim et in verborum delectu, et in compositione, atque in ipsa figurarum
varietate, longe ceteris antecelluit, et ita suam orationem instituit, ut vel optimae
poesi solutam orationem faciat, propter suadelam illam et venustatem, ac ad summum
usque perductam voluptatem. qui ne illas quidem maximas, quas diximus, et
praeclarissimas dicendi virtutes omisit, praeter genus illud certaminibus. aptum
idque sive quod natura ab eo dicendi genere abhorrebat, sive quod suis
varietate, longe ceteris antecelluit, et ita suam orationem instituit, ut vel optimae
poesi solutam orationem faciat, propter suadelam illam et venustatem, ac ad summum
usque perductam voluptatem. qui ne illas quidem maximas, quas diximus, et
praeclarissimas dicendi virtutes omisit, praeter genus illud certaminibus. aptum
idque sive quod natura ab eo dicendi genere abhorrebat, sive quod suis quibusdam
rationibus adductus, sponte illud, tamquam historiis minime accommodatum, contempsit.
sive quod suis quibusdam
rationibus adductus, sponte illud, tamquam historiis minime accommodatum, contempsit.
is enim, neque concionibus multis, neque aliis ad contentionem accommodatis
orationibus utitur; neque ullam ad concitandos animorum motus, et res augendas
amplificandasque vim habet. Huic
In hunc et ceteros coniectis oculis Thuc.
, et ceteris quorum superius est facta mentio, superveniens Thucydides, cum,
quas
is enim, neque concionibus multis, neque aliis ad contentionem accommodatis
orationibus utitur; neque ullam ad concitandos animorum motus, et res augendas
amplificandasque vim habet. Huic
In hunc et ceteros coniectis oculis Thuc.
, et ceteris quorum superius est facta mentio, superveniens Thucydides, cum,
quas quisque dicendi virtutes haberet, vidisset, ipse propriam quandam dicendi
formam, ab aliis non animadversam, primus in
accommodatis
orationibus utitur; neque ullam ad concitandos animorum motus, et res augendas
amplificandasque vim habet. Huic
In hunc et ceteros coniectis oculis Thuc.
, et ceteris quorum superius est facta mentio, superveniens Thucydides, cum,
quas quisque dicendi virtutes haberet, vidisset, ipse propriam quandam dicendi
formam, ab aliis non animadversam, primus in historiam induxit; in electione quidem
verborum, cuique
est facta mentio, superveniens Thucydides, cum,
quas quisque dicendi virtutes haberet, vidisset, ipse propriam quandam dicendi
formam, ab aliis non animadversam, primus in historiam induxit; in electione quidem
verborum, cuique genti peculiarem, et obsoletam ac peregrinam dictionem, communi
suoque tempore usitatae linguae anteponens; in iungendis autem, inter seque aptandis
maioribus et minoribus particulis, grandem, austeram, nervosam, firmam, et litterarum
asperitate aures ferientem
ab aliis non animadversam, primus in historiam induxit; in electione quidem
verborum, cuique genti peculiarem, et obsoletam ac peregrinam dictionem, communi
suoque tempore usitatae linguae anteponens; in iungendis autem, inter seque aptandis
maioribus et minoribus particulis, grandem, austeram, nervosam, firmam, et litterarum
asperitate aures ferientem compositionem, pro suavi, molli, et polita, nihilque in se
asperitatis habente, consectatus est. In figuris autem adhibendis, quibus in primis
quidem
verborum, cuique genti peculiarem, et obsoletam ac peregrinam dictionem, communi
suoque tempore usitatae linguae anteponens; in iungendis autem, inter seque aptandis
maioribus et minoribus particulis, grandem, austeram, nervosam, firmam, et litterarum
asperitate aures ferientem compositionem, pro suavi, molli, et polita, nihilque in se
asperitatis habente, consectatus est. In figuris autem adhibendis, quibus in primis
vetustiores superare contendebat, nimiam diligentiam posuit. Totos
dictionem, communi
suoque tempore usitatae linguae anteponens; in iungendis autem, inter seque aptandis
maioribus et minoribus particulis, grandem, austeram, nervosam, firmam, et litterarum
asperitate aures ferientem compositionem, pro suavi, molli, et polita, nihilque in se
asperitatis habente, consectatus est. In figuris autem adhibendis, quibus in primis
vetustiores superare contendebat, nimiam diligentiam posuit. Totos certe viginti
septem annos in illis octo libris, quos solos reliquit,
commutat, atque alia de
aliis dici cogit. Marem significantia, femineo sexui coniungit; ea vero quae sub
feminae genere comprehenduntur, maribus attribuit. quae autem neutrius sunt generis,
ita his connectit, ut tota naturalis illa coaptatio et consecutio divagetur. Nominum
et participiorum casus ab eo quod significare debet, ad id quod est significatum; et
contra, quod est significatum, ad significans transfert. In coniunctivis autem ac
praepositivis particulis, iis praesertim quae
cogit. Marem significantia, femineo sexui coniungit; ea vero quae sub
feminae genere comprehenduntur, maribus attribuit. quae autem neutrius sunt generis,
ita his connectit, ut tota naturalis illa coaptatio et consecutio divagetur. Nominum
et participiorum casus ab eo quod significare debet, ad id quod est significatum; et
contra, quod est significatum, ad significans transfert. In coniunctivis autem ac
praepositivis particulis, iis praesertim quae vocabulorum vires distinguunt, poetica
feminae genere comprehenduntur, maribus attribuit. quae autem neutrius sunt generis,
ita his connectit, ut tota naturalis illa coaptatio et consecutio divagetur. Nominum
et participiorum casus ab eo quod significare debet, ad id quod est significatum; et
contra, quod est significatum, ad significans transfert. In coniunctivis autem ac
praepositivis particulis, iis praesertim quae vocabulorum vires distinguunt, poetica
prorsus utitur licentia. Plurimas etiam in eo figuras invenias, quae personarum
significans transfert. In coniunctivis autem ac
praepositivis particulis, iis praesertim quae vocabulorum vires distinguunt, poetica
prorsus utitur licentia. Plurimas etiam in eo figuras invenias, quae personarum
apostrophis, temporum commutationibus, et localium notationum discrepantia, a communi
consuetudine sint deflexae, ac soloecismorum speciem praeferant. Praeterea, quot in
ipso res videas pro corporibus, et corpora vicissim pro rebus sumi? In enthymematibus
vero, in quibus interpositiones cum
etiam in eo figuras invenias, quae personarum
apostrophis, temporum commutationibus, et localium notationum discrepantia, a communi
consuetudine sint deflexae, ac soloecismorum speciem praeferant. Praeterea, quot in
ipso res videas pro corporibus, et corpora vicissim pro rebus sumi? In enthymematibus
vero, in quibus interpositiones cum multae sint, longo intervallo consecutionem suam
recuperant, adsunt tortuosa illa et perplexa, et inextricabilia, atque alia his
similia. Nec paucas item figuras
speciem praeferant. Praeterea, quot in
ipso res videas pro corporibus, et corpora vicissim pro rebus sumi? In enthymematibus
vero, in quibus interpositiones cum multae sint, longo intervallo consecutionem suam
recuperant, adsunt tortuosa illa et perplexa, et inextricabilia, atque alia his
similia. Nec paucas item figuras theatrales ab eo usurpatas invenias, ut paria
paribus relata, adnominationes, oppositiones: quibus nimis frequenter usus est
Gorgias Leontinus,
praeferant. Praeterea, quot in
ipso res videas pro corporibus, et corpora vicissim pro rebus sumi? In enthymematibus
vero, in quibus interpositiones cum multae sint, longo intervallo consecutionem suam
recuperant, adsunt tortuosa illa et perplexa, et inextricabilia, atque alia his
similia. Nec paucas item figuras theatrales ab eo usurpatas invenias, ut paria
paribus relata, adnominationes, oppositiones: quibus nimis frequenter usus est
Gorgias Leontinus, Polus,
atque alia his
similia. Nec paucas item figuras theatrales ab eo usurpatas invenias, ut paria
paribus relata, adnominationes, oppositiones: quibus nimis frequenter usus est
Gorgias Leontinus, Polus, Lycimnius, et multi alii, qui eodem tempore floruerunt.
Maxime vero insignia, et ex quibus character eius praecipue cognoscitur, haec sunt;
studere, ut paucissimis verbis quam plurimas res comprehendat, multasque in unum
sententias cogat, ac tum maxime auditorem,
ab eo usurpatas invenias, ut paria
paribus relata, adnominationes, oppositiones: quibus nimis frequenter usus est
Gorgias Leontinus, Polus, Lycimnius, et multi alii, qui eodem tempore floruerunt.
Maxime vero insignia, et ex quibus character eius praecipue cognoscitur, haec sunt;
studere, ut paucissimis verbis quam plurimas res comprehendat, multasque in unum
sententias cogat, ac tum maxime auditorem, cum expectat adhuc aliquid, relinquat. quo
fit ut brevitas
eius praecipue cognoscitur, haec sunt;
studere, ut paucissimis verbis quam plurimas res comprehendat, multasque in unum
sententias cogat, ac tum maxime auditorem, cum expectat adhuc aliquid, relinquat. quo
fit ut brevitas obscuritatem pariat. Sed et haec paucis comprehendam, quattuor esse
in Thucydide animadverti veluti instrumenta eius generis dicendi, quo ille potissimum
delectatur; poeticam quandam verborum structuram; in figuris multiplicem varietatem;
harmoniae et concentus asperitatem
obscuritatem pariat. Sed et haec paucis comprehendam, quattuor esse
in Thucydide animadverti veluti instrumenta eius generis dicendi, quo ille potissimum
delectatur; poeticam quandam verborum structuram; in figuris multiplicem varietatem;
harmoniae et concentus asperitatem quandam; figurarum
Significationis celeritatem: id est, cito et breviter efferre animi sensa.
delectatur; poeticam quandam verborum structuram; in figuris multiplicem varietatem;
harmoniae et concentus asperitatem quandam; figurarum
Significationis celeritatem: id est, cito et breviter efferre animi sensa.
nullis acceleratio vocatur. Colores autem quibus utitur,
sunt acerbus, densus, amarus, austerus, vehemens, gravis, terribilis, ac
formidolosus; atque in primis affectionibus movendis peraccommodatus. Talis quidem
est Thucydides in suo illo charactere, et forma dicendi, qua ceteros
acerbus, densus, amarus, austerus, vehemens, gravis, terribilis, ac
formidolosus; atque in primis affectionibus movendis peraccommodatus. Talis quidem
est Thucydides in suo illo charactere, et forma dicendi, qua ceteros
austerus, vehemens, gravis, terribilis, ac
formidolosus; atque in primis affectionibus movendis peraccommodatus. Talis quidem
est Thucydides in suo illo charactere, et forma dicendi, qua ceteros
superest ut iam ad ea demonstranda nostra
delabatur oratio. Neque vero est consilium, ita de singulis separatim Thucydidis
dicendi formis sermonem facere, ut illius verba subiungam; sed diversis variisque; ex
locis particulas quasdam sumere narrationis et orationum, hisque caussas apponere, ex
quibus facile cognosci queat, quibus in locis, tam in rebus ipsis quam in verbis,
bene maleve se gesserit. Sed illud iterum abs te, Q. Aeli, atque ab aliis elegantis
doctrinae sectatoribus, siqui
pacto eam
comprehendisset, sed communiorem et utiliorem secutus fuisset rationem; atque ita
haec verba collocasset, ut extremam cum prima parte coniungeret, quae vero in medio
iacent, ea
secutus fuisset rationem; atque ita
haec verba collocasset, ut extremam cum prima parte coniungeret, quae vero in medio
iacent, ea
abire, aut irruere in illos possent, levis
armaturae milites, tardiores eos esse factos animadvertentes, facto globo, ac clamore
sublato, confertum in illos impetum fecerunt. ex quo fiebat ut, cum se plurimos esse
cernerent, animus etiam accederet; et, cum non aeque ac prius esse terribiles illos
arbitrarentur, contemptui haberent: quandoquidem non statim, quae expectaverant,
experti sunt, ut, cum primum in terram descenderent, putabant, deiecti animo tamquam
adversus Lacedaemonios pugnaturi.
omnia
nominibus ac figuris maxime accommodatis comprehendit, neque ullam, prope dixerim,
aut ad dictionem, aut ad res spectantem virtutem praetermisit. quas quidem virtutes
denuo enumerare nihil necesse est. In septimo autem libro extremam Atheniensium et
Syracusanorum navalem pugnam narrans, sic et verbis et figuris in explicandis rebus
usus est:
comprehendit, neque ullam, prope dixerim,
aut ad dictionem, aut ad res spectantem virtutem praetermisit. quas quidem virtutes
denuo enumerare nihil necesse est. In septimo autem libro extremam Atheniensium et
Syracusanorum navalem pugnam narrans, sic et verbis et figuris in explicandis rebus
usus est:
neque ullam, prope dixerim,
aut ad dictionem, aut ad res spectantem virtutem praetermisit. quas quidem virtutes
denuo enumerare nihil necesse est. In septimo autem libro extremam Atheniensium et
Syracusanorum navalem pugnam narrans, sic et verbis et figuris in explicandis rebus
usus est:
ἀνείλοντο, καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον ἔστησαν.
ἀνείλοντο, καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον ἔστησαν.
Hoc est; Demosthenes autem, et Menander, et Euthydemus, qui duces in Atheniensium
naves conscenderant, cum se loco movissent, sine mora ad portus fauces, captas iam et
occupatas, adnavigarunt, ut per vim sibi exitum pararent. quibus Syracusani, eorumque
socii, cum totidem navibus occurrerunt: ac primum quidem partem illarum ad exitum
custodiendum collocarunt, altera totum undique portum tutabantur. quod eo
illarum ad exitum
custodiendum collocarunt, altera totum undique portum tutabantur. quod eo faciebant,
ut omni ex parte a peditatu adiuti, quocumque in loco naves constitissent, in
Athenienses irruerent. Praeerant autem classi apud Syracusanos, Sicanus et
Agatharchus, alterum uterque totius exercitus cornu tenens: Pythen, et Corinthii,
medium habebant. atque Athenienses quidem alii, postquam ad fauces subiere, primo
impetu navium, quae ad eum locum erant, potiti, claustra conabantur aperire. sed mox,
tutabantur. quod eo faciebant,
ut omni ex parte a peditatu adiuti, quocumque in loco naves constitissent, in
Athenienses irruerent. Praeerant autem classi apud Syracusanos, Sicanus et
Agatharchus, alterum uterque totius exercitus cornu tenens: Pythen, et Corinthii,
medium habebant. atque Athenienses quidem alii, postquam ad fauces subiere, primo
impetu navium, quae ad eum locum erant, potiti, claustra conabantur aperire. sed mox,
invectis in eos undique Syracusanis ac sociis, non iam pro angustiis
una, alicubi etiam plures, necessario
inter se complicarentur; cum gubernatores partim adoriendis aliis, partim sibi
cavendo, idque non una in parte, sed undequaque, occuparentur. Magnus autem erat
multarum inter se concursantium navium strepitus, qui et terrorem nautis incutiebat,
et earum rerum quae a praefectis iuberentur, auditum auferebat, multa enim utraque ex
parte adhortatio, et ingens praefectorum clamor exaudiebatur, tum ex arte
gubernatoria, tum ex praesenti contentione vincendi: cum
inter se complicarentur; cum gubernatores partim adoriendis aliis, partim sibi
cavendo, idque non una in parte, sed undequaque, occuparentur. Magnus autem erat
multarum inter se concursantium navium strepitus, qui et terrorem nautis incutiebat,
et earum rerum quae a praefectis iuberentur, auditum auferebat, multa enim utraque ex
parte adhortatio, et ingens praefectorum clamor exaudiebatur, tum ex arte
gubernatoria, tum ex praesenti contentione vincendi: cum Athenienses quidem suos, ut
exitum
una in parte, sed undequaque, occuparentur. Magnus autem erat
multarum inter se concursantium navium strepitus, qui et terrorem nautis incutiebat,
et earum rerum quae a praefectis iuberentur, auditum auferebat, multa enim utraque ex
parte adhortatio, et ingens praefectorum clamor exaudiebatur, tum ex arte
gubernatoria, tum ex praesenti contentione vincendi: cum Athenienses quidem suos, ut
exitum sibi per vim pararent, magno clamore incitarent, utque, si umquam alias, nunc
maiore studio ac contentione
exiguo labore partum, arbitraretur: Syracusani vero, num
Athenienses, quos certo sciret de fuga omnino cogitare, hos fugientes ipse fugeret.
Interea dum isti aequo marte navali pugna decertant, utrorumque peditatum qui in
terra stabat, ingens certamen et animi contentio tenebat; Syracusanis quidem, maioris
comparandae gloriae cupiditate incensis; Atheniensibus vero, ne secum peius quam ante
ageretur, non mediocriter timentibus. nam cum omnis in navibus Atheniensium spes
esset, summus de rei exitu erat
maioris
comparandae gloriae cupiditate incensis; Atheniensibus vero, ne secum peius quam ante
ageretur, non mediocriter timentibus. nam cum omnis in navibus Atheniensium spes
esset, summus de rei exitu erat timor;quippe cum pugna videretur anceps, et eam illi
e terra spectare cogerentur. nam cum esset propinquum spectaculum, et non omnes
pariter eodem intuerentur, siqui suos alicubi vincentes aspexissent, animos
attollebant, et ad deorum opem implorandam, ne se desererent, convertebantur. qui
peius quam ante
ageretur, non mediocriter timentibus. nam cum omnis in navibus Atheniensium spes
esset, summus de rei exitu erat timor;quippe cum pugna videretur anceps, et eam illi
e terra spectare cogerentur. nam cum esset propinquum spectaculum, et non omnes
pariter eodem intuerentur, siqui suos alicubi vincentes aspexissent, animos
attollebant, et ad deorum opem implorandam, ne se desererent, convertebantur. qui
vero suos superari videbant, ii magno cum eiulatu lugebant; adeo ut magis ex earum
esset, summus de rei exitu erat timor;quippe cum pugna videretur anceps, et eam illi
e terra spectare cogerentur. nam cum esset propinquum spectaculum, et non omnes
pariter eodem intuerentur, siqui suos alicubi vincentes aspexissent, animos
attollebant, et ad deorum opem implorandam, ne se desererent, convertebantur. qui
vero suos superari videbant, ii magno cum eiulatu lugebant; adeo ut magis ex earum
rerum aspectu, quam illi ipsi qui in opere versarentur, animum
rerum aspectu, quam illi ipsi qui in opere versarentur, animum
nutarent, et
magna ex eo molestia afficerentur. assidue enim exiguum intra spatium aut fugiebant,
aut trucidabantur. licebatque ex Atheniensium exercitu, quam diu aequo marte
pugnabatur, omnia simul exaudire; lamentationes, clamores; victores, victos; et alia
eiusmodi quae magno in periculo magnus exercitus multis modis clamare cogitur. His
aequalia et iis eveniebant qui in navibus erant. Tandem Syracusam ac socii, cum inter
eos diu pugnatum esset, Atheniensium classem in fugam vertunt; strenueque
aut trucidabantur. licebatque ex Atheniensium exercitu, quam diu aequo marte
pugnabatur, omnia simul exaudire; lamentationes, clamores; victores, victos; et alia
eiusmodi quae magno in periculo magnus exercitus multis modis clamare cogitur. His
aequalia et iis eveniebant qui in navibus erant. Tandem Syracusam ac socii, cum inter
eos diu pugnatum esset, Atheniensium classem in fugam vertunt; strenueque invecti,
magno clamore et inhortatione terram versus persequuntur. tunc ex nautico exercitu,
magno in periculo magnus exercitus multis modis clamare cogitur. His
aequalia et iis eveniebant qui in navibus erant. Tandem Syracusam ac socii, cum inter
eos diu pugnatum esset, Atheniensium classem in fugam vertunt; strenueque invecti,
magno clamore et inhortatione terram versus persequuntur. tunc ex nautico exercitu,
alia atque alia parte, quicumque in alto capti non erant, in castra se receperunt.
pedites autem non iam diversi, sed uno eodemque impetu, ea quae iam
terram versus persequuntur. tunc ex nautico exercitu,
alia atque alia parte, quicumque in alto capti non erant, in castra se receperunt.
pedites autem non iam diversi, sed uno eodemque impetu, ea quae iam evenerant, et
luctu et gemitu prosequentes, partim ad subveniendum navibus, partim ad reliquam
murorum partem tuendam contendunt. alii, quorum maxima erat pars, iam qua sibi
salutem parent, pro se ipsis circumspectant. Fuit autem eo tempore tantus pavor, ut
versus persequuntur. tunc ex nautico exercitu,
alia atque alia parte, quicumque in alto capti non erant, in castra se receperunt.
pedites autem non iam diversi, sed uno eodemque impetu, ea quae iam evenerant, et
luctu et gemitu prosequentes, partim ad subveniendum navibus, partim ad reliquam
murorum partem tuendam contendunt. alii, quorum maxima erat pars, iam qua sibi
salutem parent, pro se ipsis circumspectant. Fuit autem eo tempore tantus pavor, ut
maior numquam
nisi quid inopinatum divinitus accideret, omnem in terra salutem
desperabant. Post decertatam acerrime hanc navalem pugnam, in qua multae naves ex
utraque parte, multi viri perierunt, Syracusani eorumque socii, victoria potiti,
navium etiam fragmenta et caesorum corpora obtinuerunt; revectique ad urbem,
trophaeum erexerunt. Haec quidem, hisque similia, digna mihi imitatione in hoc
scriptore visa sunt; in quibus et magnificentiam, et venustatem, et gravitatem, atque
alias virtutes hisce rebus
viri perierunt, Syracusani eorumque socii, victoria potiti,
navium etiam fragmenta et caesorum corpora obtinuerunt; revectique ad urbem,
trophaeum erexerunt. Haec quidem, hisque similia, digna mihi imitatione in hoc
scriptore visa sunt; in quibus et magnificentiam, et venustatem, et gravitatem, atque
alias virtutes hisce rebus accommodatas, perfectissime adhibitas iudicavi; coniectura
inde ducta, quod omnium hominum mentes hoc dicendi genus maxime afficit. neque vero
expers illud rationis
eorumque socii, victoria potiti,
navium etiam fragmenta et caesorum corpora obtinuerunt; revectique ad urbem,
trophaeum erexerunt. Haec quidem, hisque similia, digna mihi imitatione in hoc
scriptore visa sunt; in quibus et magnificentiam, et venustatem, et gravitatem, atque
alias virtutes hisce rebus accommodatas, perfectissime adhibitas iudicavi; coniectura
inde ducta, quod omnium hominum mentes hoc dicendi genus maxime afficit. neque vero
expers illud rationis iudicium, quo iucunda
socii, victoria potiti,
navium etiam fragmenta et caesorum corpora obtinuerunt; revectique ad urbem,
trophaeum erexerunt. Haec quidem, hisque similia, digna mihi imitatione in hoc
scriptore visa sunt; in quibus et magnificentiam, et venustatem, et gravitatem, atque
alias virtutes hisce rebus accommodatas, perfectissime adhibitas iudicavi; coniectura
inde ducta, quod omnium hominum mentes hoc dicendi genus maxime afficit. neque vero
expers illud rationis iudicium, quo iucunda molestave
admodum sunt in civilibus orationibus
exercitati, qui dicere possit quibus aut verbis aut figuris offendatur; aut ex iis
qui sunt exquisiti, quique promiscue multitudinis inscitiam contemnunt, qui dictionis
huius apparatum incusare queat: sed eadem erit et multitudinis et peritorum
sententia. ille enim ex imperita multitudine homo idiota et inscius, molesto illo et
tortuoso atque obscuro dicendi genere non offendetur: ille autem qui raro invenitur,
ac non vulgari aliqua disciplina factus artifex, humile
civilibus orationibus
exercitati, qui dicere possit quibus aut verbis aut figuris offendatur; aut ex iis
qui sunt exquisiti, quique promiscue multitudinis inscitiam contemnunt, qui dictionis
huius apparatum incusare queat: sed eadem erit et multitudinis et peritorum
sententia. ille enim ex imperita multitudine homo idiota et inscius, molesto illo et
tortuoso atque obscuro dicendi genere non offendetur: ille autem qui raro invenitur,
ac non vulgari aliqua disciplina factus artifex, humile illud,
aut figuris offendatur; aut ex iis
qui sunt exquisiti, quique promiscue multitudinis inscitiam contemnunt, qui dictionis
huius apparatum incusare queat: sed eadem erit et multitudinis et peritorum
sententia. ille enim ex imperita multitudine homo idiota et inscius, molesto illo et
tortuoso atque obscuro dicendi genere non offendetur: ille autem qui raro invenitur,
ac non vulgari aliqua disciplina factus artifex, humile illud, minimeque generosum,
et incompositum genus, non damnabit. quo fit, ut tam
ex iis
qui sunt exquisiti, quique promiscue multitudinis inscitiam contemnunt, qui dictionis
huius apparatum incusare queat: sed eadem erit et multitudinis et peritorum
sententia. ille enim ex imperita multitudine homo idiota et inscius, molesto illo et
tortuoso atque obscuro dicendi genere non offendetur: ille autem qui raro invenitur,
ac non vulgari aliqua disciplina factus artifex, humile illud, minimeque generosum,
et incompositum genus, non damnabit. quo fit, ut tam illud quod rationis est
sententia. ille enim ex imperita multitudine homo idiota et inscius, molesto illo et
tortuoso atque obscuro dicendi genere non offendetur: ille autem qui raro invenitur,
ac non vulgari aliqua disciplina factus artifex, humile illud, minimeque generosum,
et incompositum genus, non damnabit. quo fit, ut tam illud quod rationis est expers,
quam quod eiusdem est particeps, iudicium consentiat. a quorum utroque omnia quae ad
artes attinent, iudicari volumus. Ego vero non video quo pacto illa quae magna atque
a quorum utroque omnia quae ad
artes attinent, iudicari volumus. Ego vero non video quo pacto illa quae magna atque
admirabilia quibusdam videntur, laudibus afficiam; quae tantum abest ut primas illas
maximeque communes habeant virtutes, ut, cum et nimiam et inanem diligentiam prae se
ferant, neque iucunditatem neque fructum afferant. ex quibus pauca quaedam exempla
afferam; simul et caussas cur a virtutibus ad vitia declinarint, commonstrabo. Atque
in tertio quidem libro, ubi crudelia illa
quorum utroque omnia quae ad
artes attinent, iudicari volumus. Ego vero non video quo pacto illa quae magna atque
admirabilia quibusdam videntur, laudibus afficiam; quae tantum abest ut primas illas
maximeque communes habeant virtutes, ut, cum et nimiam et inanem diligentiam prae se
ferant, neque iucunditatem neque fructum afferant. ex quibus pauca quaedam exempla
afferam; simul et caussas cur a virtutibus ad vitia declinarint, commonstrabo. Atque
in tertio quidem libro, ubi crudelia illa atque nefaria
videntur, laudibus afficiam; quae tantum abest ut primas illas
maximeque communes habeant virtutes, ut, cum et nimiam et inanem diligentiam prae se
ferant, neque iucunditatem neque fructum afferant. ex quibus pauca quaedam exempla
afferam; simul et caussas cur a virtutibus ad vitia declinarint, commonstrabo. Atque
in tertio quidem libro, ubi crudelia illa atque nefaria facinora, quae in Corcyrensi
seditione contra potentissimos quosque a populo commissa sunt, enarrat, quousque
intra communis
τοῖς τε τῶν δήμων
προστάταις τοὺς Ἀθηναίους ἐπάγεσθαι καὶ τοῖς ὀλίγοις τοὺς Λακεδαιμονίους.
consciverunt. Corcyrensesque septem intra dies, quibus Eurymedon cum sexaginta
navibus est commoratus, quos ex suis inimicos suspicarentur, occiderunt; crimini
dantes, quod statum popularem dissolverent. quidam etiam ob privatas inimicitias;
quidam et a debitoribus, creditarum pecuniarum caussa, interfecti. nullum denique
mortis genus non visebatur: nec fieri quidquam in huiusmodi casu solet, quod tum non
evenerit; immo vero maiora etiam contigerunt. nam pater filium trucidabat:
abstractique a
his adiungit, perplexa sunt, atque eiusmodi quae non facile percipi possint, quaeque
figurarum nexus quosdam, soloecismis similes, aliaque eius generis non pauca habent:
quorum nec illa aetate, neque vero post, cum maxime civilis floreret eloquentia et
dicendi vis, ullus erat usus. atque ea nunc ostendam.
ἐπιχειρήσεων περιτεχνήσει καὶ τῶν τιμωριῶν ἀτοπίᾳ.
ὀνομάτων ἀξίωσιν ἐς τὰ ἔργα ἀντήλλαξαν τῇ δικαιώσει. Hoc est; Et aggressionum
artificio, et ultionis insolentia, usitatisque rerum vocabulis ad facinorum
excusationem immutatis . Quod autem in hoc perplexo ac difficili nexu intelligi vult,
tale est: Multa illis est facta accessio ad cognoscendam rem aliquam
ὀνομάτων ἀξίωσιν ἐς τὰ ἔργα ἀντήλλαξαν τῇ δικαιώσει. Hoc est; Et aggressionum
artificio, et ultionis insolentia, usitatisque rerum vocabulis ad facinorum
excusationem immutatis . Quod autem in hoc perplexo ac difficili nexu intelligi vult,
tale est: Multa illis est facta accessio ad cognoscendam rem aliquam novam, quae ad
aggressionum
insolentia, usitatisque rerum vocabulis ad facinorum
excusationem immutatis . Quod autem in hoc perplexo ac difficili nexu intelligi vult,
tale est: Multa illis est facta accessio ad cognoscendam rem aliquam novam, quae ad
aggressionum artes, et ad exquisitas poenas valeret. quae vero vulgo rebus vocabula
tribuebantur, ea ipsi immutantes, alia ratione res ipsas appellandas esse censebat.
nam haec verba
μέλλησις δὲ προμηθὴς δειλία εὐπρεπής
similia sunt:
exitum praetextus habebatur suspectus . In his rursus illud
incertum est, cui vocabulum
ὅπως μηδὲν αὑτῷ δεήσει, τῆς ἑταιρίας διαλυτὴς καὶ τοὺς ἐναντίους ἐκπεπληγμένος
ἐκπεπληγμένος. Hoc
est; Cui porro insidiae succedebant, hic erat prudens; et eo prudentior, si alterius
insidias providisset: qui vero providebat ut nihil eorum opus haberet, societatis
dissolutior, et adversarios timens . Hic quid sibi illud
τὸν μέλλοντα κακόν τι δρᾶν ἐπῃνεῖτο καὶ ὁ
ἐπικελεύσας τὸν μὴ διανοούμενον Id est; Omnino autem qui in nocendo alterum
praevenisset, laudabatur; et qui ad hoc non cogitantem inhortatus esset . Mox poetica
illa figura usus est quam
τὸ ἑτοιμότερον εἶναι ἀπροφασίστως τολμᾶν. Id est; Quin etiam propinquitas sodalitio
alienior erat, quod promptius sine excusatione auderet . Hoc in exemplo
ἐχόντων ἄλλοθεν δύναμιν. Hoc est; Iusiurandum siquod interponebatur de fide
reconciliationis, tam diu valebat quam diu nihil aliunde virium accedebat . In his
inest et Hyperbatum, et Periphrasis, sive Circumlocutio. nam
ἐχόντων ἄλλοθεν δύναμιν. Hoc est; Iusiurandum siquod interponebatur de fide
reconciliationis, tam diu valebat quam diu nihil aliunde virium accedebat . In his
inest et Hyperbatum, et Periphrasis, sive Circumlocutio. nam
ἀπάτῃ περιγενόμενος συνέσεως ἀγώνισμα προσελάμβανε: Hoc est: Extemplo siquis audendo
alterum occupasset, quem securum vidisset, iucundius eum ob fidem ulciscebatur, quam
si aperta vi id faceret: quod et tutum arbitrabatur; et, quia fraude vicisset,
prudentia se certasse existimabat . Hic
Hoc est: Extemplo siquis audendo
alterum occupasset, quem securum vidisset, iucundius eum ob fidem ulciscebatur, quam
si aperta vi id faceret: quod et tutum arbitrabatur; et, quia fraude vicisset,
prudentia se certasse existimabat . Hic
ἀγάλλονται. Hoc
est; Facilius improbi, quorum magnus est numerus, industrii, quam imperiti boni
vocantur: et in hoc quidem homines erubescunt, illo vero etiam gaudent . Hac, contorte
ac breviter dicta cum sint in obscuro latentem habent sententiam. non enim facile est
intelligere, quos indoctos, quosque bonos esse significet. nam si imperitos malis
qui sint isti qui gaudeant, incertum est.
Nam, si haec de utrisque accipi vult, nullum illius verba habebunt sensum. neque enim
improbis boni laetantur; neque ob imperitos mali erubescunt. Atque hic quidem
obscurae ac perplexae dictionis est character et forma, in qua magna est toti
sententiae tenebras offundens orationis perturbatio; quae quidem ad centum usque
versus porrigitur. apponam autem et ea quae sequuntur; nihil iam de meo adiiciens:
neque ob imperitos mali erubescunt. Atque hic quidem
obscurae ac perplexae dictionis est character et forma, in qua magna est toti
sententiae tenebras offundens orationis perturbatio; quae quidem ad centum usque
versus porrigitur. apponam autem et ea quae sequuntur; nihil iam de meo adiiciens:
ἃ γνώμῃ ἔξεστιν, ἄφρακτοι μᾶλλον διεφθείροντο
Nam qui in civitatibus erant principes, honesto
utrique nomine, alteri statum popularem, aequalitatem civilem alteri, paucorum
imperium, optimatum appellantes, praeferebant; cum populum quidem verbis pascerent,
ipsi vero inter se contenderent. Et cum omni, qua posset, ratione, alter alterum
superare contenderet, gravissima quaeque audebant, ac poenas atrociores irrogabant;
non illas quidem ex modo iustitiae, aut ex utilitate civitatis; sed sua semper
voluptate metientes. atque illam quidem
ob invidiam, quod superstes foret, occid.
quod malorum esset immunis, ob invidiam occidebatur. ita propter seditiones
omne facinoris genus in Graecia exstitit. et simplicitas quidem, cuius plurimum
generositas participat, cum ludibrio exterminabatur: mutuo vero inter se sententiis
pugnare, praeclarum quidam putabatur. nulla enim res erat, neque oratio; nullam
denique quamvis horribile iusiurandum, quod ullam
cogitatione ad diffidendum potius quam ad fidendum essent propensiores, omnes eo
intendebant, ut cavere potius ne quid detrimenti caperent, quam credere cuiquam
mallent. fiebat autem ut, qui consilio inferiores essent, ut plurimum vincerent:
quippe qui et suae imbecillitatis sibi conscii, et adversariorum prudentiam
intelligentes, veriti ne illorum et disertae orationi essent impares, et ingenii
praestantia superarentur, audacter ad res gerendas aggrediebantur. at illi, tum prae
horum contemptu, quod
ad fidendum essent propensiores, omnes eo
intendebant, ut cavere potius ne quid detrimenti caperent, quam credere cuiquam
mallent. fiebat autem ut, qui consilio inferiores essent, ut plurimum vincerent:
quippe qui et suae imbecillitatis sibi conscii, et adversariorum prudentiam
intelligentes, veriti ne illorum et disertae orationi essent impares, et ingenii
praestantia superarentur, audacter ad res gerendas aggrediebantur. at illi, tum prae
horum contemptu, quod longius providerent, tum quia non
cavere potius ne quid detrimenti caperent, quam credere cuiquam
mallent. fiebat autem ut, qui consilio inferiores essent, ut plurimum vincerent:
quippe qui et suae imbecillitatis sibi conscii, et adversariorum prudentiam
intelligentes, veriti ne illorum et disertae orationi essent impares, et ingenii
praestantia superarentur, audacter ad res gerendas aggrediebantur. at illi, tum prae
horum contemptu, quod longius providerent, tum quia non oportebat ea quae consilio
agere licet, facto aggredi, incauti
quam credere cuiquam
mallent. fiebat autem ut, qui consilio inferiores essent, ut plurimum vincerent:
quippe qui et suae imbecillitatis sibi conscii, et adversariorum prudentiam
intelligentes, veriti ne illorum et disertae orationi essent impares, et ingenii
praestantia superarentur, audacter ad res gerendas aggrediebantur. at illi, tum prae
horum contemptu, quod longius providerent, tum quia non oportebat ea quae consilio
agere licet, facto aggredi, incauti magis opprimebantur. Possem
Possem equidem multis
praeterea exemplis perspicuum facere, hunc nostrum, cum communem usitatamque dicendi
formam in narrationibus retinet, maiorem laudem mereri; tum vero, cum abducit a
consuetudine sermonem, ac ad peregrina quaedam vocabula, et quasi per vim figuras
fertur, quarum non nullae etiam soloecismi praebent speciem, multo deteriorem fieri.
sed, ne nostra longius labatur oratio, his ero contentus. Quoniam vero polliciti
sumus, etiam quod nostrum de illius concionibus esset
Concionum examen.
MG: Concionum examen.
ostendere, in quibus summam quandam inesse vim non nulli opinantur; totam hanc
tractationem in duas partes distribuentes, in eam scilicet quae ad res, et eam quae
ad verba pertinet, de iis utrisque separatim agemus, ab ea parte quam ad res
pertinere diximus, initium sumentes. cuius quidem pars prima est enthymematum et
sententiarum inventio: secunda vero, in usus rerum quae inventae sunt, consumitur.
totam hanc
tractationem in duas partes distribuentes, in eam scilicet quae ad res, et eam quae
ad verba pertinet, de iis utrisque separatim agemus, ab ea parte quam ad res
pertinere diximus, initium sumentes. cuius quidem pars prima est enthymematum et
sententiarum inventio: secunda vero, in usus rerum quae inventae sunt, consumitur.
atque illa quidem prior, omnem a natura vim habet; haec, accipit ab arte. Harum in
altera, quae scilicet plus habet a natura quam ab arte, quaeque minus eget
vim habet; haec, accipit ab arte. Harum in
altera, quae scilicet plus habet a natura quam ab arte, quaeque minus eget
disciplina, admirabilis sane fuit Thucydides. affert enim, ac velut ex uberrimo
quodam fonte, ingentem ac prope infinitum sententiarum et enthymematum acervum secum
trahit. quae quidem et ampla exquisitaque apud illum, et peregrina atque admirabilia
sunt. Illa vero pars altera, quam plus artis habere diximus, quaeque efficit ut illa
altera etiam praestantior esse videatur, multis in
quae scilicet plus habet a natura quam ab arte, quaeque minus eget
disciplina, admirabilis sane fuit Thucydides. affert enim, ac velut ex uberrimo
quodam fonte, ingentem ac prope infinitum sententiarum et enthymematum acervum secum
trahit. quae quidem et ampla exquisitaque apud illum, et peregrina atque admirabilia
sunt. Illa vero pars altera, quam plus artis habere diximus, quaeque efficit ut illa
altera etiam praestantior esse videatur, multis in rebus in eo minor est quam par
sit. Quicumque autem
quam ab arte, quaeque minus eget
disciplina, admirabilis sane fuit Thucydides. affert enim, ac velut ex uberrimo
quodam fonte, ingentem ac prope infinitum sententiarum et enthymematum acervum secum
trahit. quae quidem et ampla exquisitaque apud illum, et peregrina atque admirabilia
sunt. Illa vero pars altera, quam plus artis habere diximus, quaeque efficit ut illa
altera etiam praestantior esse videatur, multis in rebus in eo minor est quam par
sit. Quicumque autem eum plus aequo admirantur, atque
cupiditas videtur a furore non multum
abesse. Illi enim rei, cuius amore capti sunt, eas pulchritudines, quas egregiae
habent formae, omnes inesse arbitrantur: ac, si quis est qui aliquod in ea vitium
reprehendere conetur, ab eo, tamquam ab invido et calumniatore, sibi cavent. Atque hi
quidem, hac una orationis virtute decepti, omnia etiam ea quibus caret, huic
scriptori attribuunt. neque id mirum. nam quae quisque illi quod amat et admiratur,
inesse vult, eadem re ipsa inesse arbitratur. At qui
aliquod in ea vitium
reprehendere conetur, ab eo, tamquam ab invido et calumniatore, sibi cavent. Atque hi
quidem, hac una orationis virtute decepti, omnia etiam ea quibus caret, huic
scriptori attribuunt. neque id mirum. nam quae quisque illi quod amat et admiratur,
inesse vult, eadem re ipsa inesse arbitratur. At qui iudicio sunt minime depravato,
et rationes ad rectas regulas examinant; sive id naturali quodam iudicio faciunt;
sive
quidem, hac una orationis virtute decepti, omnia etiam ea quibus caret, huic
scriptori attribuunt. neque id mirum. nam quae quisque illi quod amat et admiratur,
inesse vult, eadem re ipsa inesse arbitratur. At qui iudicio sunt minime depravato,
et rationes ad rectas regulas examinant; sive id naturali quodam iudicio faciunt;
sive
quod etiam disciplinis iudicium confirmatur
quod, firmam stabilemque iudicandi
quod etiam disciplinis iudicium confirmatur
quod, firmam stabilemque iudicandi rationem secuti, ita sunt disciplinis
exculti, neque omnia ex aequo laudibus prosequuntur, neque ex omnibus offensionem
molestiamque capiunt: se rebus bene et cum ratione adhibitis meritas laudes tribuunt;
ea vero in quibus peccatum est, commendatione indigna arbitrantur. Quapropter, quod
antea feci, ut omnibus meis commentationibus regulas quasdam
versatum esse concesserim: ita altera in parte, quae in
collocationis ac distributionis arte consumitur, eum excelluisse non facile dederim,
nisi in perpaucis quibusdam concionibus, quarum in verbis quoque vitia, de quibus
antea dixi, plurima et maxima animadverto. siquidem insunt in illis plurima cuiusque
linguae propria, et peregrina, ac facta vocabula: figurae vero perplexae, contortae,
coactaeque non paucae. Quam vero haec, qua attuli, rationi sint consentanea, tu, et
quilibet alius, qui
arte consumitur, eum excelluisse non facile dederim,
nisi in perpaucis quibusdam concionibus, quarum in verbis quoque vitia, de quibus
antea dixi, plurima et maxima animadverto. siquidem insunt in illis plurima cuiusque
linguae propria, et peregrina, ac facta vocabula: figurae vero perplexae, contortae,
coactaeque non paucae. Quam vero haec, qua attuli, rationi sint consentanea, tu, et
quilibet alius, qui haec ad rerum ipsarum examinationem accommodabit, iudicare
poterit. Exempla vero
antea dixi, plurima et maxima animadverto. siquidem insunt in illis plurima cuiusque
linguae propria, et peregrina, ac facta vocabula: figurae vero perplexae, contortae,
coactaeque non paucae. Quam vero haec, qua attuli, rationi sint consentanea, tu, et
quilibet alius, qui haec ad rerum ipsarum examinationem accommodabit, iudicare
poterit. Exempla vero ita mihi apponenda statui, ut, quae optima iudico, cum iis
conferam quae neque quod ad ipsam dispositionem, neque quod ad elocutionem attinet,
accommodabit, iudicare
poterit. Exempla vero ita mihi apponenda statui, ut, quae optima iudico, cum iis
conferam quae neque quod ad ipsam dispositionem, neque quod ad elocutionem attinet,
culpa vacent. In secundo igitur libro, Lacedaemoniorum et sociorum contra Plataeenses
bellum scripturus, subjungit, missam a Plataeensibus ad Archidamum, Lacedaemoniorum
regem, legationem, cum ille regionem vastare ac diripere vellet. quo loco orationem,
quam verisimile est ab utrisque habitam, personis
sociorum contra Plataeenses
bellum scripturus, subjungit, missam a Plataeensibus ad Archidamum, Lacedaemoniorum
regem, legationem, cum ille regionem vastare ac diripere vellet. quo loco orationem,
quam verisimile est ab utrisque habitam, personis illis et rebus accommodatam, ac
neque modum excedentem, neque infra modum subsistentem, affingit. ibi tum locutione
pura admodum, perspicua, ac brevi, adhibitis aliis, quae in hoc genere requiruntur,
virtutibus, usus est; tum, qui ex his enascitur, concentum,
Nam Pausanias Lacedaemonius, Cleombroti filius, qui Graeciam
Medorum dominatu liberavit, cum iis Graecis qui pugnae apud nos commissae ultro
subiere discrimen, victimis in foro Plataeensi Iovi liberatori immolatis,
convocatisque omnibus sociis, et urbem et agrum Plataeensibus reddidit, uti suis
legibus viverent, ne quis iniuste, neve dominandi caussa, arma illis inferret:
alioqui eos qui aderant socios pro viribus auxilio futuros. Haec patres vestri,
virtutis ergo, operaeque strenue navatae,
Nam Pausanias Lacedaemonius, Cleombroti filius, qui Graeciam
Medorum dominatu liberavit, cum iis Graecis qui pugnae apud nos commissae ultro
subiere discrimen, victimis in foro Plataeensi Iovi liberatori immolatis,
convocatisque omnibus sociis, et urbem et agrum Plataeensibus reddidit, uti suis
legibus viverent, ne quis iniuste, neve dominandi caussa, arma illis inferret:
alioqui eos qui aderant socios pro viribus auxilio futuros. Haec patres vestri,
virtutis ergo, operaeque strenue navatae, dedere
virtutis ergo, operaeque strenue navatae, dedere nobis. At vos contra quam illi
agitis qui cum Thebanis nobis infestissimis, ad redigendos nos in servitutem
venistis. itaque deos, tum illos per quos tunc foedus iuratum est, tum vestros
patrios, et nostros indigenas testati, dicimus vobis, nequod agro Plataeensi damnum
inferatis, neve iusiurandum violetis, sed nostro nos iure, quemadmodum Pausanias
statuit, vivere permittatis. Haec tantum locutis Plataeensibus, excepit Archidamus:
statuit, vivere permittatis. Haec tantum locutis Plataeensibus, excepit Archidamus:
Aequa dicitis, viri Plataeenses, si verbis facta respondebunt. Quemadmodum enim
Pausanias vobis, ut vestris legibus vivatis, concessit: ita vos eorum libertatem, qui
et periculorum et iusiurandi vobis ea tempestate participes fuerunt, nunc vero
Atheniensibus serviunt, adiuvate: quorum caussa, et ut ceterorum libertati
consulatur, tantus est apparatus, tantumque bellum excitatum. Cuius liberationis si
simul curam
permittatis. Haec tantum locutis Plataeensibus, excepit Archidamus:
Aequa dicitis, viri Plataeenses, si verbis facta respondebunt. Quemadmodum enim
Pausanias vobis, ut vestris legibus vivatis, concessit: ita vos eorum libertatem, qui
et periculorum et iusiurandi vobis ea tempestate participes fuerunt, nunc vero
Atheniensibus serviunt, adiuvate: quorum caussa, et ut ceterorum libertati
consulatur, tantus est apparatus, tantumque bellum excitatum. Cuius liberationis si
simul curam susceperitis,
facta respondebunt. Quemadmodum enim
Pausanias vobis, ut vestris legibus vivatis, concessit: ita vos eorum libertatem, qui
et periculorum et iusiurandi vobis ea tempestate participes fuerunt, nunc vero
Atheniensibus serviunt, adiuvate: quorum caussa, et ut ceterorum libertati
consulatur, tantus est apparatus, tantumque bellum excitatum. Cuius liberationis si
simul curam susceperitis, ita maxime iusiurandum servaveritis: sin minus, eadem quae iam antea hortamur, otium
apparatus, tantumque bellum excitatum. Cuius liberationis si
simul curam susceperitis, ita maxime iusiurandum servaveritis: sin minus, eadem quae iam antea hortamur, otium
agite, colentes, quae vestra sunt; neque ab altera parte state; et tamen utrosque pro
amicis recipite. Haec sat nobis erunt. Quae cum esset locutus, tum legati
Plataeenses, ingressi in urbem, re cum multitudine communicata, Archidamo
responderunt; facere se non posse quae suaderentur, sine Atheniensibus; apud eos
Archidamo
responderunt; facere se non posse quae suaderentur, sine Atheniensibus; apud eos
ipsorum liberi atque uxores essent. timere quoque se toti civitati; ne scilicet illis
digressis, aut Athenienses venirent, talia non permissuri; aut Thebani, qui et ipsi
iureiurando continebantur, dum utraque pars recipitur, rursus urbem occupare
conarentur. Illo, bene eos sperare iubens, respondit: Vos vero urbem ac domos nobis
Lacedaemoniis tradite; fines agri demonstrate; arbores, et quidquid aliud
aut Thebani, qui et ipsi
iureiurando continebantur, dum utraque pars recipitur, rursus urbem occupare
conarentur. Illo, bene eos sperare iubens, respondit: Vos vero urbem ac domos nobis
Lacedaemoniis tradite; fines agri demonstrate; arbores, et quidquid aliud potest sub
numerum cadere, numerate: ipsi, quocumque libuerit, abscedite, quoad bellum fuerit:
quo confecto, reddemus vobis quaecumque acceperimus, habebimusque ea interim pro
deposito; colemus, vobisque fructus, qui ad usum vitae
sed pro viribus adiuturos: vosque iurisiurandi admonent, quo vestri se
patres obstrinxere, nihil novi se, quod ad societatem attineat, tentaturos. Haec cum
legati renuntiassent, Plataeenses statuerunt, non prodere Athenienses, sed resistere,
et, si etiam res ferat ut vel ante ipsorum oculos agri vastentur, atque alia
quaecumque accidant, pati; neque ullum emittere, sed de muro respondere, ea quae
Lacedaemonii vellent, se facere nullo modo posse. Qui cum respondissent, tum vero
Archidamus rex
votis apud vos nuncupatis, Medos superaverunt, quamque vos propitii
adiutricem Graecis in proelio praestitistis; neque nunc nos, si quid faciemus,
iniuste facturos. nam multis eos iustisque rationibus adhortati, nihil profecimus.
itaque concedite, ut et ii qui iniuriam facere coeperunt, poenas luant; et, qui
merito punire parant, poenas sumere queant. His deos precatus, militi bellum
permittit. Iam huic tam praeclare tamque exquisite conscripto dialogo, alium quendam,
quem isti eius characteris
vos propitii
adiutricem Graecis in proelio praestitistis; neque nunc nos, si quid faciemus,
iniuste facturos. nam multis eos iustisque rationibus adhortati, nihil profecimus.
itaque concedite, ut et ii qui iniuriam facere coeperunt, poenas luant; et, qui
merito punire parant, poenas sumere queant. His deos precatus, militi bellum
permittit. Iam huic tam praeclare tamque exquisite conscripto dialogo, alium quendam,
quem isti eius characteris admiratores maxime extollunt, conferamus. is autem
cum Meliorum
senatoribus venisse, in quo de belli solutione ageretur: cumque ab ipso statim
initio, quae ab utrisque dicta sunt, ex sua persona indicasset, in uno tantum
responso narratione usus continua, post toto dialogo personas inducit loquentes, et
veluti drama quoddam efficit. ita autem Atheniensis exorditur:
soloecismos, qui vel in numeris, vel in casibus admittuntur, figuras
dicendi vocet. Nam cum praeposuisset,
deinde ad singulare, et nominandi casu prolatum, accommodasset ea quae
multitudinis numero efferuntur,
pronomen malit dicere. nam neque si cum illo
quod in feminae sexu, unius numero, ac nominandi casu prolatum est, neque si cum illo
iungatur quod multitudinis numerum, ac neutrius generis accusandi casum habet, aptam
efficiet compositionem et ordinem. Quodsi ita dixisset, aptam et cohaerentem atque
congruam orationem effecisset:
cum illo
quod in feminae sexu, unius numero, ac nominandi casu prolatum est, neque si cum illo
iungatur quod multitudinis numerum, ac neutrius generis accusandi casum habet, aptam
efficiet compositionem et ordinem. Quodsi ita dixisset, aptam et cohaerentem atque
congruam orationem effecisset:
δοκοῦντας τραπέσθαι
opinatus, ita inquit:
ξύνοδος καὶ περὶ
σωτηρίας ἤδη πάρεστι, καὶ ὁ λόγος, ᾧ προκαλεῖσθε τρόπῳ, εἰ δοκεῖ, γιγνέσθω
animum.
: Nos vero nostri imperii etiamsi finem conspiciamus, illius interitu animum
non despondebimus . cuius rei caussam affert; etiamsi Lacedaemonii imperium ipsorum
dissolvant, veniam tamen daturos esse; quippe qui et ipsi multa faciant talia. Sed
ponam etiam ipsa eius verba:
nostrae, qui praesumus,
argumentum subditis praebet . Prava sane argumentatio, atque implicite prolata. quodsi
quis eius sententiam exquirat talis erit: Si enim amici nobis sitis, efficietis ut
alii imbecilles esse videamur: sin vos inimicos nobis et hostes praebeatis,
efficietis ut ab omnibus potentes iudicemur. Non enim, ut diligentibus nos, sed ut
metuentibus imperemus, quaerimus. His iterum affectata quaedam et amara respondentes
subiungit Melios, communem esse inimicis belli fortunam; ei vero
nobis sitis, efficietis ut
alii imbecilles esse videamur: sin vos inimicos nobis et hostes praebeatis,
efficietis ut ab omnibus potentes iudicemur. Non enim, ut diligentibus nos, sed ut
metuentibus imperemus, quaerimus. His iterum affectata quaedam et amara respondentes
subiungit Melios, communem esse inimicis belli fortunam; ei vero qui cesserit, nullam
iam spem superesse; inter agendum autem, adhuc melioris fortunae spem esse. Ad quae
Atheniensis respondet quaedam ipsis labyrinthis
estis, quorumque nunc
salus est in extremum ad lucta discrimen, ne velitis evenire; neque iis similes esse,
qui, cum adsit facultas, quatenus homini licet, evadendi, omni aperta spe destituti,
ad obscura se conferunt, veluti ad divinationem, ad oracula, et siqua sunt huius
generis, quae homines spe illectos perdunt . Haec sane nescio qua ratione quis ita
laudet, ut ea ab Atheniensium ducibus dici oportuisse putet; homines nimirum, quam in
deis spem collocant, ea persaepe frustrari, neque eos aut
huc tamen eius oratio
videtur spectare; numen quidem ipsum opinione omnes cognoscere; quae vero inter
homines iusta sint, communi naturae lege iudicari; quae quidem lex eam vim habeat, ut
iis aliquis imperet, quos
δυνάμεις ἐπεσπάσατο ἡσσηθεῖσι
τοῦ ῥήματος ἔργῳ συμφοραῖς ἀνηκέστοις ὁρῶντας περιπεσεῖν
in ipso quoque libri prooemio
se facturum profitetur, ut, quae vera essent, diceret. Num igitur, quemadmodum illa
Meliis de libertate oratio conveniebat, qua Athenienses admonebant ne civitatem
Graecam, quae nihil mali admisisset, servire cogerent; ita et illa altera
Atheniensium ducibus erat accommodata, qui de rebus iustis nec quaerere nec dicere
permittebant, sed violentiae atque avaritiae legem invehentes, ea demum iusta esse
dicebant in imbecilliores, quae potentioribus viderentur? Equidem ducibus
civitatis incolae, qui nihil illustre
umquam praestituerunt, maiorem dignitatis quam securitatis suae rationem habuisse,
ac, nequid indignum facere cogerentur, ad omnia gravissima perferenda prompti fuisse
videantur: Athenienses vero, qui Persico bello et civitatem et regionem omnem
relinquere, quam turpi alicui Persarum mandato obtemperare malebant, Meliorum
stultitiam reprehendant, qui idem, quod ipsi ante fecissent, sibi proponerent.
Existimo equidem, si quis haec coram Atheniensibus, qui communem
qui nihil illustre
umquam praestituerunt, maiorem dignitatis quam securitatis suae rationem habuisse,
ac, nequid indignum facere cogerentur, ad omnia gravissima perferenda prompti fuisse
videantur: Athenienses vero, qui Persico bello et civitatem et regionem omnem
relinquere, quam turpi alicui Persarum mandato obtemperare malebant, Meliorum
stultitiam reprehendant, qui idem, quod ipsi ante fecissent, sibi proponerent.
Existimo equidem, si quis haec coram Atheniensibus, qui communem hominum vitam
orationem ipsis
futuram fuisse permolestam. His sane caussis adductus hanc orationem cum illa altera
conferens, minime laudo. in illa enim Archidamus Lacedaemonius ad ea facienda quae
iusta essent, Plataeenses hortatur, dictione utens pura, et dilucida, quaeque nullam
dicendi figuram habeat vel coactam, vel inconsequentem: in hac vero, Graecorum omnium
sapientissimi turpissimas sententias, maxime iniucunda oratione comprehendunt. nisi
forte Thucydidem odio ac malevolentia, propterea quod
comprehendunt. nisi
forte Thucydidem odio ac malevolentia, propterea quod eum eiecissent, hac ignominiae
labe civitatem suam aspersisse dicamus, ut omnibus eam invisam redderet. quae enim
civitatum principes, quibus tantarum rerum erat concredita summa, et sentire et
dicere de sua patria apud alias civitates consueverunt, ea omnes communia arbitrantur
esse eius civitatis quae eos legasset. Sed de dialogis quidem hactenus. Ex
concionibus vero illam magnopere sum admiratus, in primo libro Athenis a
nisi
forte Thucydidem odio ac malevolentia, propterea quod eum eiecissent, hac ignominiae
labe civitatem suam aspersisse dicamus, ut omnibus eam invisam redderet. quae enim
civitatum principes, quibus tantarum rerum erat concredita summa, et sentire et
dicere de sua patria apud alias civitates consueverunt, ea omnes communia arbitrantur
esse eius civitatis quae eos legasset. Sed de dialogis quidem hactenus. Ex
concionibus vero illam magnopere sum admiratus, in primo libro Athenis a Pericle
αὐτῆς ἔχομαι, μὴ εἴκειν Πελοποννησίοις
αὐτῆς ἔχομαι, μὴ εἴκειν Πελοποννησίοις
id est; sententiam equidem eandem semper retineo, Athenienses, ne Lacedaemoniis
cedamus . quae quidem oratio, et quod ad sententias attinet, divine est enuntiata; et,
quod ad compositionem partium, et figurarum non cohaerentium et coactarum mutationes
spectat, minime auribus est molesta, omnesque illas virtutes quae concionibus
usurpantur, adhibitas in ea videmus. Eodem modo suspicio illam Niciae ducis concionem
id est; sententiam equidem eandem semper retineo, Athenienses, ne Lacedaemoniis
cedamus . quae quidem oratio, et quod ad sententias attinet, divine est enuntiata; et,
quod ad compositionem partium, et figurarum non cohaerentium et coactarum mutationes
spectat, minime auribus est molesta, omnesque illas virtutes quae concionibus
usurpantur, adhibitas in ea videmus. Eodem modo suspicio illam Niciae ducis concionem
Athenis habitam, qua de mittenda in
spectat, minime auribus est molesta, omnesque illas virtutes quae concionibus
usurpantur, adhibitas in ea videmus. Eodem modo suspicio illam Niciae ducis concionem
Athenis habitam, qua de mittenda in Siciliam expeditione agit: et epistolam ab eodem
ad Athenienses missam; in qua epistola, cum morbo laboraret, auxilium et successorem
sibi dari postulat: item exhortationem illam qua ante postremum proelium navale usus
est ad milites: et consolationem illam, cum amissis triremibus
concionibus
usurpantur, adhibitas in ea videmus. Eodem modo suspicio illam Niciae ducis concionem
Athenis habitam, qua de mittenda in Siciliam expeditione agit: et epistolam ab eodem
ad Athenienses missam; in qua epistola, cum morbo laboraret, auxilium et successorem
sibi dari postulat: item exhortationem illam qua ante postremum proelium navale usus
est ad milites: et consolationem illam, cum amissis triremibus omnibus, exercitum
terrestri itinere vellet abducere; ac siquae sunt aliae eius generis
qua de mittenda in Siciliam expeditione agit: et epistolam ab eodem
ad Athenienses missam; in qua epistola, cum morbo laboraret, auxilium et successorem
sibi dari postulat: item exhortationem illam qua ante postremum proelium navale usus
est ad milites: et consolationem illam, cum amissis triremibus omnibus, exercitum
terrestri itinere vellet abducere; ac siquae sunt aliae eius generis conciones, purae
ac dilucidae, et ad veras contentiones accommodatae. Illam profecto Plataeensium
responsionem supra
item exhortationem illam qua ante postremum proelium navale usus
est ad milites: et consolationem illam, cum amissis triremibus omnibus, exercitum
terrestri itinere vellet abducere; ac siquae sunt aliae eius generis conciones, purae
ac dilucidae, et ad veras contentiones accommodatae. Illam profecto Plataeensium
responsionem supra omnes, quae septem libris continentur, admiratus sum; nullam aliam
ob causam magis, quam quod nullis fucatis, et curiose conquisitis, sed veris et
naturalibus coloribus
sunt aliae eius generis conciones, purae
ac dilucidae, et ad veras contentiones accommodatae. Illam profecto Plataeensium
responsionem supra omnes, quae septem libris continentur, admiratus sum; nullam aliam
ob causam magis, quam quod nullis fucatis, et curiose conquisitis, sed veris et
naturalibus coloribus sit depicta. Sententiae in ea sunt commiserationibus plenae;
ipsa vero dictio minime aures offendit: compositio iucunda, figurae rebus in primis
aptae. Atque haec quidem sunt e Thucydide ad
purae
ac dilucidae, et ad veras contentiones accommodatae. Illam profecto Plataeensium
responsionem supra omnes, quae septem libris continentur, admiratus sum; nullam aliam
ob causam magis, quam quod nullis fucatis, et curiose conquisitis, sed veris et
naturalibus coloribus sit depicta. Sententiae in ea sunt commiserationibus plenae;
ipsa vero dictio minime aures offendit: compositio iucunda, figurae rebus in primis
aptae. Atque haec quidem sunt e Thucydide ad imitationem assumenda, quae historiam
scribentibus proposita esse debent. Illam vero Periclis orationem in secundo libro,
qua respondet Atheniensibus ad iracundiam commotis, quod eis, ut bellum susciperent,
persuasisset, non plane totam probo. neque vero illas quae tertio libro a Theone et
Diodoto de Mytilenaeorum civitate sunt habitae; neque Hermocratis Syracusani ad
Camarinaeos; neque Euphemi Atheniensis legati, quae huic est adversaria; neque alias,
quae his sunt consimiles, conciones laudo. alias praeterea, quae ad eandem dicendi
nunc enumerare non placet. Sed ne cui videar res dicere
eiusmodi, quas demonstrare nequeam, cum multa alia, quibus fidem orationi meae
facerem, afferre queam; ne tamen longius excurrat oratio, duabus concionibus ero
contentus, Periclis defensione, et Hermocratis ad Camarinaeos Atheniensium urbis
accusatione. ac Pericles quidem haec:
Existimo equidem si tota civitas recte se
habeat, multo cum civibus melius agi privatim, quam si contra cives ipsi singuli bene
habeant, civitas vero universa male sit affecta. Nam cum patria evertitur, is, cui
privatim bene est, non minus tamen et ipse una cum ea interit; qui autem fortuna non
optima utitur, is in patria fortunata, multo magis incolumis servatur . Siqui cives
privatim detrimenta caperent; ipsa vero respublica praeclare se haberet; haec bene
dixisset: sed, cum omnes in
praesertim concionibus, quae vel in iudiciis, vel ad populum habentur: in
quibus non praemiis, sed de poenis est periculum. tum enim non solum aliis molestiam,
verum etiam, dum multitudinis invidiam concitant, infortunium sibi parant. Nam qui
eosdem et iudices habet, et accusatores; ni hoc ipso, ut eos ad audiendum sibi
benevolos reddat, infinitis lacrymis ei opus est. sed hic noster orator hisce rebus
minime contentus, curiosius etiam rem persequitur, et quae dicta sunt, latius
explicat:
quae vel in iudiciis, vel ad populum habentur: in
quibus non praemiis, sed de poenis est periculum. tum enim non solum aliis molestiam,
verum etiam, dum multitudinis invidiam concitant, infortunium sibi parant. Nam qui
eosdem et iudices habet, et accusatores; ni hoc ipso, ut eos ad audiendum sibi
benevolos reddat, infinitis lacrymis ei opus est. sed hic noster orator hisce rebus
minime contentus, curiosius etiam rem persequitur, et quae dicta sunt, latius
explicat:
sibi parant. Nam qui
eosdem et iudices habet, et accusatores; ni hoc ipso, ut eos ad audiendum sibi
benevolos reddat, infinitis lacrymis ei opus est. sed hic noster orator hisce rebus
minime contentus, curiosius etiam rem persequitur, et quae dicta sunt, latius
explicat:
an aliquis, ut haec vera esse fatebitur, ita Pericli convenire
existimabit, praesertim ad irritatos Athenienses verba facienti. Neque enim
sententiarum, aut optimorum argumentorum inventio ipsa per se multo studio digna
videtur, nisi etiam rebus, et personis, ac temporibus, ceterisque rebus omnibus
conveniant: sed, quemadmodum initio quoque dicebam, quae sua esset de Periclis
virtutibus sententia, ostendere cupiens Thucydides, hanc illi intempestivam orationem
affingit. Oportebat autem ipsum
declarare; deinde
vero eidem in periculo versanti orationem, qua iracundiam deprecaretur, humilem
adiungere. Hoc sane facere decebat eum historicum, qui veritatem imitari vellet. illa
vero permolesta sunt, quae puerilia dictionis ornamenta, et nomina quaedam in
sententiis valde perplexa et intricata habent:
orationem, qua iracundiam deprecaretur, humilem
adiungere. Hoc sane facere decebat eum historicum, qui veritatem imitari vellet. illa
vero permolesta sunt, quae puerilia dictionis ornamenta, et nomina quaedam in
sententiis valde perplexa et intricata habent:
non modo fiducia pleni, sed etiam confidentes occurramus. siquidem fiducia ex
improvisa aliqua prosperaque fortuna etiam in ignavum aliquem cadit: confidentia eius
est unius, qui suo se consilio adversarium superare credit: quod quidem nobis inest.
Et prudentia, quae ab animi magnitudine oritur, in pari fortuna tutiorem reddit
audaciam; in spe vero minorem fidem habet, cuius omnis est vis in dubio; sed in
consilio, quod e rebus praesentibus sumitur, cuiusque providentia firmior est . Hic
vides
prudentia, quae ab animi magnitudine oritur, in pari fortuna tutiorem reddit
audaciam; in spe vero minorem fidem habet, cuius omnis est vis in dubio; sed in
consilio, quod e rebus praesentibus sumitur, cuiusque providentia firmior est . Hic
vides et ipsas sententias frigidiores esse, et eiusmodi quae Gorgiae potius instituto
convenire videantur. nominum expositio plane sophistica, ac prorsus inepta est. haec
vero,
oritur, in pari fortuna tutiorem reddit
audaciam; in spe vero minorem fidem habet, cuius omnis est vis in dubio; sed in
consilio, quod e rebus praesentibus sumitur, cuiusque providentia firmior est . Hic
vides et ipsas sententias frigidiores esse, et eiusmodi quae Gorgiae potius instituto
convenire videantur. nominum expositio plane sophistica, ac prorsus inepta est. haec
vero,
sane pugnant inter se: siquidem, quod dolorem
illis faciebat, id praesentem iam sensum habebat; utilitatis vero significatio adhuc
aberat. Sed quemadmodum haec, neque quod ad res ipsas, neque quod ad verba attinet,
laudo; ita ista, ut acute excogitata, et excellenter exposita, iucundeque
coagmentata, admiror:
integrum deponere; etiamsi quis vestrum, hoc veritus, quietam vitam agere
institueret. siquidem imperium iam veluti tyrannidem administratis: quam sumere
quidem, videtur iniurium esse; relinquere vero, periculosum. atque alia his similia,
quaecumque et nominum et figurarum mediocres immutationes, neque affectatas neque
difficiles, habent . In Hermocratis vero concione illa praeclara, videntur laudanda,
in quibus hic noster se praeclare gessit:
deponere; etiamsi quis vestrum, hoc veritus, quietam vitam agere
institueret. siquidem imperium iam veluti tyrannidem administratis: quam sumere
quidem, videtur iniurium esse; relinquere vero, periculosum. atque alia his similia,
quaecumque et nominum et figurarum mediocres immutationes, neque affectatas neque
difficiles, habent . In Hermocratis vero concione illa praeclara, videntur laudanda,
in quibus hic noster se praeclare gessit:
aut quemlibet alium, commutantes, serviunt;
sed Dores, liberos homines, e libera Peloponneso, Siciliam habitantes. an expectamus
quoad omnes oppidatim capiamur; cum sciamus hac una nos ratione in potestatem venire
posse? Haec cum in perspicuo et puro orationis genere sint prolata, fulmina quaedam
verborum, et pulchritudinem, et vim, et magnificentiam, et acrimoniam habent; suntque
affectibus ad concertationes accommodatis referta; quibus quidem et in foro, et in
concionibus, et in amicorum
homines, e libera Peloponneso, Siciliam habitantes. an expectamus
quoad omnes oppidatim capiamur; cum sciamus hac una nos ratione in potestatem venire
posse? Haec cum in perspicuo et puro orationis genere sint prolata, fulmina quaedam
verborum, et pulchritudinem, et vim, et magnificentiam, et acrimoniam habent; suntque
affectibus ad concertationes accommodatis referta; quibus quidem et in foro, et in
concionibus, et in amicorum collocutionibus, locus esse potest. Praeterea ad haec
quoque
Peloponneso, Siciliam habitantes. an expectamus
quoad omnes oppidatim capiamur; cum sciamus hac una nos ratione in potestatem venire
posse? Haec cum in perspicuo et puro orationis genere sint prolata, fulmina quaedam
verborum, et pulchritudinem, et vim, et magnificentiam, et acrimoniam habent; suntque
affectibus ad concertationes accommodatis referta; quibus quidem et in foro, et in
concionibus, et in amicorum collocutionibus, locus esse potest. Praeterea ad haec
quoque accedunt:
Siciliam habitantes. an expectamus
quoad omnes oppidatim capiamur; cum sciamus hac una nos ratione in potestatem venire
posse? Haec cum in perspicuo et puro orationis genere sint prolata, fulmina quaedam
verborum, et pulchritudinem, et vim, et magnificentiam, et acrimoniam habent; suntque
affectibus ad concertationes accommodatis referta; quibus quidem et in foro, et in
concionibus, et in amicorum collocutionibus, locus esse potest. Praeterea ad haec
quoque accedunt:
an expectamus
quoad omnes oppidatim capiamur; cum sciamus hac una nos ratione in potestatem venire
posse? Haec cum in perspicuo et puro orationis genere sint prolata, fulmina quaedam
verborum, et pulchritudinem, et vim, et magnificentiam, et acrimoniam habent; suntque
affectibus ad concertationes accommodatis referta; quibus quidem et in foro, et in
concionibus, et in amicorum collocutionibus, locus esse potest. Praeterea ad haec
quoque accedunt:
venire
posse? Haec cum in perspicuo et puro orationis genere sint prolata, fulmina quaedam
verborum, et pulchritudinem, et vim, et magnificentiam, et acrimoniam habent; suntque
affectibus ad concertationes accommodatis referta; quibus quidem et in foro, et in
concionibus, et in amicorum collocutionibus, locus esse potest. Praeterea ad haec
quoque accedunt:
posse? Haec cum in perspicuo et puro orationis genere sint prolata, fulmina quaedam
verborum, et pulchritudinem, et vim, et magnificentiam, et acrimoniam habent; suntque
affectibus ad concertationes accommodatis referta; quibus quidem et in foro, et in
concionibus, et in amicorum collocutionibus, locus esse potest. Praeterea ad haec
quoque accedunt:
cum in perspicuo et puro orationis genere sint prolata, fulmina quaedam
verborum, et pulchritudinem, et vim, et magnificentiam, et acrimoniam habent; suntque
affectibus ad concertationes accommodatis referta; quibus quidem et in foro, et in
concionibus, et in amicorum collocutionibus, locus esse potest. Praeterea ad haec
quoque accedunt:
οὐ γὰρ οἷόν τε ἅμα τῆς τε ἐπιθυμίας καὶ τῆς τύχης τὸν αὐτὸν ὁμοίως ταμίαν γενέσθαι
siquis aut invidet nobis, aut
nos metuit (haec enim utraque faciunt inferiores) et ob id Syracusas vult damno
affici, ut nos modestiores fiamus; ac superesse, ut tutius degat; is non ea quae in
humana sunt potestate, sperat. non enim possunt homines et desiderium et fortunam in
suo arbitrio habere . Deinde, quae in extrema oratione sunt collocata:
invidet nobis, aut
nos metuit (haec enim utraque faciunt inferiores) et ob id Syracusas vult damno
affici, ut nos modestiores fiamus; ac superesse, ut tutius degat; is non ea quae in
humana sunt potestate, sperat. non enim possunt homines et desiderium et fortunam in
suo arbitrio habere . Deinde, quae in extrema oratione sunt collocata:
ἆθλον ἢ τὸν τὴν νίκην παρασχόντα λήψονται
οὐκ ἔρημος ἀγωνιεῖται· τόν τε ᾿Αθηναῖον μὴ τὴν τοῦ Συρακοσίου ἔχθραν
κολάσασθαι
is cogitet, dum pugnat in mea, non
magis pro mea se, quam pro sua ipsius pugnare: idque eo tutius, quod me non iam
perditum, sed socium habens, non destitutus pugnabit. cogitet item, Atheniensem nolle
ulcisci inimicitiam Syracusanorum . Haec sane et puerilia, et nimium studiose
conquisita, et iis quae aenigmata vocantur, obscuriora sunt. Illa praeterea:
dum pugnat in mea, non
magis pro mea se, quam pro sua ipsius pugnare: idque eo tutius, quod me non iam
perditum, sed socium habens, non destitutus pugnabit. cogitet item, Atheniensem nolle
ulcisci inimicitiam Syracusanorum . Haec sane et puerilia, et nimium studiose
conquisita, et iis quae aenigmata vocantur, obscuriora sunt. Illa praeterea:
mea se, quam pro sua ipsius pugnare: idque eo tutius, quod me non iam
perditum, sed socium habens, non destitutus pugnabit. cogitet item, Atheniensem nolle
ulcisci inimicitiam Syracusanorum . Haec sane et puerilia, et nimium studiose
conquisita, et iis quae aenigmata vocantur, obscuriora sunt. Illa praeterea:
sit, Thucydidis dictionem tum maxime, ut optimam,
laudandam esse, cum verbis a consuetudine remotis modice utitur, primasque ac
necessarias virtutes retinet; tum vero pessimam iudicandam, cum a communi verborum ac
figurarum usu plurimum recedit, et peregrina quaedam ac minime cohaerentia
consectatur: quo fit ut nulla aliarum virtutum suam in dicendo vim queat ostendere.
quod genus orationis, neque in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica
cohaerentia
consectatur: quo fit ut nulla aliarum virtutum suam in dicendo vim queat ostendere.
quod genus orationis, neque in concionibus utilitatem habet, in quibus de pace, de
bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad
rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de
morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt,
penes quos harum est rerum potestas. nullus, inquam, his in locis eiusmodi
voluisse videamur. Ac neque civilibus certaminibus, neque familiaribus
collocutionibus hanc illius dicendi formam convenire, omnes, sana mente praediti,
fatentur. Sed sunt sophistae quidam haud obscuri, qui ad populares quidem se
congressus parantibus, et de rebus iustis disserere volentibus, minime accommodatam
esse hanc dicendi formam; sed iis qui ad historicas res tractandas accedunt, quae
magnifico quodam ac sublimi dicendi genere, quod admirabilitatem faciat, opus habent,
omnino aptum esse dicant:
historicas res tractandas accedunt, quae
magnifico quodam ac sublimi dicendi genere, quod admirabilitatem faciat, opus habent,
omnino aptum esse dicant: quibus quidem maxime omnium convenire, ut in hoc se
dictionis genere exerceant, in quam non usitata, et obsoleta vocabula, et tropi, ac
figurae a communi consuetudine abhorrentes, et peregrinae, et magnificum quiddam
habentes, inducuntur. Non enim haec forensibus, aut eiusmodi hominibus qui
sedentarias (ut vocant) et manuarias artes exercent, aut aliis
accedunt, quae
magnifico quodam ac sublimi dicendi genere, quod admirabilitatem faciat, opus habent,
omnino aptum esse dicant: quibus quidem maxime omnium convenire, ut in hoc se
dictionis genere exerceant, in quam non usitata, et obsoleta vocabula, et tropi, ac
figurae a communi consuetudine abhorrentes, et peregrinae, et magnificum quiddam
habentes, inducuntur. Non enim haec forensibus, aut eiusmodi hominibus qui
sedentarias (ut vocant) et manuarias artes exercent, aut aliis qui nulla liberali
quod admirabilitatem faciat, opus habent,
omnino aptum esse dicant: quibus quidem maxime omnium convenire, ut in hoc se
dictionis genere exerceant, in quam non usitata, et obsoleta vocabula, et tropi, ac
figurae a communi consuetudine abhorrentes, et peregrinae, et magnificum quiddam
habentes, inducuntur. Non enim haec forensibus, aut eiusmodi hominibus qui
sedentarias (ut vocant) et manuarias artes exercent, aut aliis qui nulla liberali
doctrina sint exculti; sed viris in omni disciplinarum
faciat, opus habent,
omnino aptum esse dicant: quibus quidem maxime omnium convenire, ut in hoc se
dictionis genere exerceant, in quam non usitata, et obsoleta vocabula, et tropi, ac
figurae a communi consuetudine abhorrentes, et peregrinae, et magnificum quiddam
habentes, inducuntur. Non enim haec forensibus, aut eiusmodi hominibus qui
sedentarias (ut vocant) et manuarias artes exercent, aut aliis qui nulla liberali
doctrina sint exculti; sed viris in omni disciplinarum genere, tum in
genere exerceant, in quam non usitata, et obsoleta vocabula, et tropi, ac
figurae a communi consuetudine abhorrentes, et peregrinae, et magnificum quiddam
habentes, inducuntur. Non enim haec forensibus, aut eiusmodi hominibus qui
sedentarias (ut vocant) et manuarias artes exercent, aut aliis qui nulla liberali
doctrina sint exculti; sed viris in omni disciplinarum genere, tum in rhetorica aut
philosophia exercitatis; quibus nihil novum, nihil peregrinum videri potest; scripta
esse affirmant. Sunt etiam
in quibus aut consilia capiuntur, aut iudicia exercentur,
utilitatem ullam affert: ad quae quidem certamina neque senatores, neque iudices
eiusmodi convenire solent quales vult Thucydides. Ad eos igitur, qui Thucydidis
orationem ab eruditis tantum viris et legi et intelligi debere arbitrantur, haec
habeo quae dicam: eos qui res necessarias atque omnibus utiles (nihil autem his est
aut utilius, aut magis necessarium) e communi vita tollunt, ac paucis tantum
quibusdam
aut consilia capiuntur, aut iudicia exercentur,
utilitatem ullam affert: ad quae quidem certamina neque senatores, neque iudices
eiusmodi convenire solent quales vult Thucydides. Ad eos igitur, qui Thucydidis
orationem ab eruditis tantum viris et legi et intelligi debere arbitrantur, haec
habeo quae dicam: eos qui res necessarias atque omnibus utiles (nihil autem his est
aut utilius, aut magis necessarium) e communi vita tollunt, ac paucis tantum
quibusdam hominibus
sine grammatica explicatione
consequantur. Ad eos autem qui Thucydidis orationem ad veterem atque illis temporibus
usitatam dicendi rationem referunt, neque obscuro neque prolixo mihi sermone opus
erit. quibus illud dici potest; cum multi essent Athenis et oratores, et philosophi,
quo tempore bellum inter Peloponnenses atque Athenienses gerebatur, neminem tamen
repertum esse, qui hunc dicendi modum usurparit, neque Andocidem, neque Antiphontem,
neque Lysiam, qui oratores erant; neque Critiam, neque
explicatione
consequantur. Ad eos autem qui Thucydidis orationem ad veterem atque illis temporibus
usitatam dicendi rationem referunt, neque obscuro neque prolixo mihi sermone opus
erit. quibus illud dici potest; cum multi essent Athenis et oratores, et philosophi,
quo tempore bellum inter Peloponnenses atque Athenienses gerebatur, neminem tamen
repertum esse, qui hunc dicendi modum usurparit, neque Andocidem, neque Antiphontem,
neque Lysiam, qui oratores erant; neque Critiam, neque Antisthenem,
qui hanc dicendi formam affectarit. quod eo fecit,
ut omnibus aliis historicis in dicendo praestaret. quam quidem rationem cum
mediocriter ac parce adhibet, ita se admirabilem praestat, ut nemo cum eo conferri
posse videatur: cum vero eam inepte et ad satietatem usque assumit, ut ne temporis
quidem rationem ducat, tum vero reprehensione carere non debet. Equidem neque
squalidam et incomptam, aut rudem in historia tractanda orationem probo; sed talem,
quae poeticum quiddam habeat, neque vero
mediocriter ac parce adhibet, ita se admirabilem praestat, ut nemo cum eo conferri
posse videatur: cum vero eam inepte et ad satietatem usque assumit, ut ne temporis
quidem rationem ducat, tum vero reprehensione carere non debet. Equidem neque
squalidam et incomptam, aut rudem in historia tractanda orationem probo; sed talem,
quae poeticum quiddam habeat, neque vero omnino sit poetica, sed tamen paullo extra
communem usum evagetur. nihil enim est molestius, nihil satietate iniucundius. modus
quae poeticum quiddam habeat, neque vero omnino sit poetica, sed tamen paullo extra
communem usum evagetur. nihil enim est molestius, nihil satietate iniucundius. modus
autem rebus in omnibus utilis est. Superest adhuc, ut de iis oratoribus et
historicis, qui hunc nostrum sunt imitati,
Thucydidem imitati qui sunt.
MG: Thucydidem imitati qui sunt. aliquid dicam: quod ad huius operis nostri absolutionem vel maxime
absolutionem vel maxime
requiri videtur. quae quidem res verendum nobis esse monet, ne quam reprehensionis
occasionem iis praebeamus qui omnia calumniari solent; qui talem postea aliquam de
nobis accusationem proponant, quae a nostra modestia, quam et in moribus, et in
sermonibus semper secuti sumus, longissime absit. quibus statim odio ac malevolentia
facere videbimur, si quos in medium proferamus, qui rectam Thucydidis imitandi viam
ignorarunt; eorumque scripta producamus, quibus illi magnopere
vel maxime
requiri videtur. quae quidem res verendum nobis esse monet, ne quam reprehensionis
occasionem iis praebeamus qui omnia calumniari solent; qui talem postea aliquam de
nobis accusationem proponant, quae a nostra modestia, quam et in moribus, et in
sermonibus semper secuti sumus, longissime absit. quibus statim odio ac malevolentia
facere videbimur, si quos in medium proferamus, qui rectam Thucydidis imitandi viam
ignorarunt; eorumque scripta producamus, quibus illi magnopere gloriantur, ac
ergo veterum nullus, quod equidem sciam, Thucydidem est
imitatus, in iis in quibus ille maxime differre ab aliis videtur: quae quidem haec
sunt: Vocabulorum quae non ab omnibus passim, sed proprie ab aliqua gente usurpantur;
item vetustarum, et poeticarum, peregrinarumque dictionum usus; hyperbata, et
perplexitates quaedam, sententiae breves, quae paucis plurimarum rerum
significationem comprehendant; in quibus redditiones, quae priori particulae
respondeant, longe petuntur: praeterea rudes
est
imitatus, in iis in quibus ille maxime differre ab aliis videtur: quae quidem haec
sunt: Vocabulorum quae non ab omnibus passim, sed proprie ab aliqua gente usurpantur;
item vetustarum, et poeticarum, peregrinarumque dictionum usus; hyperbata, et
perplexitates quaedam, sententiae breves, quae paucis plurimarum rerum
significationem comprehendant; in quibus redditiones, quae priori particulae
respondeant, longe petuntur: praeterea rudes atque a naturali connexione abhorrentes
quae tum omnes venustates corrumpit, tum orationis
virtutibus tenebras offundit. Ex oratoribus vero Demosthenes repertus est unus, qui
ut alios quoque, qui magnum aliquid atque illustre in oratione habere viderentur, ita
et Thucydidem in multis est rebus imitatus, ac civilibus orationibus eas ab illo
sumptas virtutes adiunxit, quas neque Antipho habuit, neque Lysias, neque Isocrates,
oratorum sui temporis principes: illa, inquam, quae veluti fulmina quaedam sunt in
in multis est rebus imitatus, ac civilibus orationibus eas ab illo
sumptas virtutes adiunxit, quas neque Antipho habuit, neque Lysias, neque Isocrates,
oratorum sui temporis principes: illa, inquam, quae veluti fulmina quaedam sunt in
oratione, et maximam quandam vim obtinent; atque illa quae acerbum quiddam, et
austerum, et acrimoniam illam habent; quae ad motus animi concitandos plurimum
valent. Illam autem obscuram, quae unius alicuius gentis est peculiaris, et
peregrinam, ac poeticam
ab illo
sumptas virtutes adiunxit, quas neque Antipho habuit, neque Lysias, neque Isocrates,
oratorum sui temporis principes: illa, inquam, quae veluti fulmina quaedam sunt in
oratione, et maximam quandam vim obtinent; atque illa quae acerbum quiddam, et
austerum, et acrimoniam illam habent; quae ad motus animi concitandos plurimum
valent. Illam autem obscuram, quae unius alicuius gentis est peculiaris, et
peregrinam, ac poeticam dictionem, veris certaminibus minime aptam ratus, omisit.
virtutes adiunxit, quas neque Antipho habuit, neque Lysias, neque Isocrates,
oratorum sui temporis principes: illa, inquam, quae veluti fulmina quaedam sunt in
oratione, et maximam quandam vim obtinent; atque illa quae acerbum quiddam, et
austerum, et acrimoniam illam habent; quae ad motus animi concitandos plurimum
valent. Illam autem obscuram, quae unius alicuius gentis est peculiaris, et
peregrinam, ac poeticam dictionem, veris certaminibus minime aptam ratus, omisit.
neque, quod in figuris
quaedam sunt in
oratione, et maximam quandam vim obtinent; atque illa quae acerbum quiddam, et
austerum, et acrimoniam illam habent; quae ad motus animi concitandos plurimum
valent. Illam autem obscuram, quae unius alicuius gentis est peculiaris, et
peregrinam, ac poeticam dictionem, veris certaminibus minime aptam ratus, omisit.
neque, quod in figuris vagum est, et a consequentia naturali aberrat, ac soloecismi
speciem prae se fert, id adamavit: sed, quae consuetudine recepta essent, in
illam habent; quae ad motus animi concitandos plurimum
valent. Illam autem obscuram, quae unius alicuius gentis est peculiaris, et
peregrinam, ac poeticam dictionem, veris certaminibus minime aptam ratus, omisit.
neque, quod in figuris vagum est, et a consequentia naturali aberrat, ac soloecismi
speciem prae se fert, id adamavit: sed, quae consuetudine recepta essent, in
orationem suam induxit, commutationibus ac varietate eam exornans, cum nullam
sententiam simpliciter ac sine aliqua figura
aberrat, ac soloecismi
speciem prae se fert, id adamavit: sed, quae consuetudine recepta essent, in
orationem suam induxit, commutationibus ac varietate eam exornans, cum nullam
sententiam simpliciter ac sine aliqua figura proferat. perplexas vero et intricatas
illas sententias, quae brevibus multa significant, quaeque in longum protenduntur,
atque admirabilia enthymemata habent, et imitatus est, et in forensem ac civilem
orationem intulit. quae quidem parcius in privatis, copiosius in publicis
ac varietate eam exornans, cum nullam
sententiam simpliciter ac sine aliqua figura proferat. perplexas vero et intricatas
illas sententias, quae brevibus multa significant, quaeque in longum protenduntur,
atque admirabilia enthymemata habent, et imitatus est, et in forensem ac civilem
orationem intulit. quae quidem parcius in privatis, copiosius in publicis ac
popularibus orationibus adhibuit. Ex multis autem pauca quaedam exempla proferam;
quae tamen iis qui in eius scriptis versati sunt,
eam exornans, cum nullam
sententiam simpliciter ac sine aliqua figura proferat. perplexas vero et intricatas
illas sententias, quae brevibus multa significant, quaeque in longum protenduntur,
atque admirabilia enthymemata habent, et imitatus est, et in forensem ac civilem
orationem intulit. quae quidem parcius in privatis, copiosius in publicis ac
popularibus orationibus adhibuit. Ex multis autem pauca quaedam exempla proferam;
quae tamen iis qui in eius scriptis versati sunt, satis esse queant.
αὐτῶν ἐπισχεῖν δεομένους
σῴζειν καὶ εὖ εἰδέναι πάντας ἥξοντας ἔστι
δεομένους
σῴζειν καὶ εὖ εἰδέναι πάντας ἥξοντας ἔστι
σῴζειν καὶ εὖ εἰδέναι πάντας ἥξοντας ἔστι
εἰδέναι πάντας ἥξοντας ἔστι
incolumem fore.
proinde si vos vocabitis, rogandi erunt: ac si preces non valebunt, spe decidetis;
sin autem, copiis instructis, vestra continueritis, rogantes servabitis: neque dubium
est quin omnes ad vos venturi sint . Haec quidem a communi et usitata dicendi forma
abhorrent, atque iis praestantiora sunt quibus multitudo uti consuevit; neque tamen
ita sunt obscurata, ut enarratione egeant. Ab ipso autem belli apparatu exorsus, haec
subiungit:
ἀπεβλέψατε εἰς ἀλλήλους, ὡς αὐτὸς μὲν οὐ ποιήσων, τὸν δὲ πλησίον
τὰ δέοντα πράξοντα, οὐδὲν πώποτε ὑμῖν ἐγένετο
Hoc est; Prima itaque et maxima instructionis pars, Athenienses, haec est; ut quisque
ultro alacriter omni officio fungi velit. illud enim videtis, Athenienses; quaecumque
umquam universi vos voluistis, et postea quisque pro se gerenda existimavit, nihil
umquam vobis e manibus est elapsum. quae vero voluistis quidem, post autem alius
alium respexistis, tamquam ipse nihil, proximus omnia facturus esset; in iis nihil
umquam praestitistis . Haec
sed
vere tamen dici possit. Ego, si, quod maxime contra rem publicam foret, oratores
omnes suadere, vosque suffragiis vestris comprobare voluissetis, nihilo deteriore
loco, quam nunc est, fuisse rempublicam futuram arbitror . His similia sunt et illa:
qui fuerint illi ad quos merito ac iure eorum quae evenerunt, caussa referri debeat;
ii sane in omnibus civitatibus, isti, non mihi, similes esse reperientur: qui, cum
adhuc parvae, nec satis firmae essent Philippi vires, etsi nos, quae optima essent,
et doceremus, et ad ea hortaremur, ipsi tamen, privati ac turpis lucri caussa,
singulis decipiendis ac suis civibus corrumpendis, communem utilitatem perdiderunt;
donec eos servos effecerunt . Possem equidem sexcenta ex iis Demosthenis orationibus,
illi ad quos merito ac iure eorum quae evenerunt, caussa referri debeat;
ii sane in omnibus civitatibus, isti, non mihi, similes esse reperientur: qui, cum
adhuc parvae, nec satis firmae essent Philippi vires, etsi nos, quae optima essent,
et doceremus, et ad ea hortaremur, ipsi tamen, privati ac turpis lucri caussa,
singulis decipiendis ac suis civibus corrumpendis, communem utilitatem perdiderunt;
donec eos servos effecerunt . Possem equidem sexcenta ex iis Demosthenis orationibus,
quae vel in
satis confirmatam putamus. Illud interim eos qui se in civilibus
orationibus exercent, quique iudicio sunt integro, admonere non pigebit, ut
Demosthene, quem omnium oratorum optimum fuisse scimus, consiliario usi, ea tantum ab
illo petant, in quibus et brevitas, et acrimonia, et vis, et robur, et magnificentia,
aliaeque his affines virtutes omnibus perspectae insunt: aenigmatica autem illa, et
intellectu difficilia, ac grammaticis enarrationibus indigentia, quaeque figuras
nimis curiose conquisitas
putamus. Illud interim eos qui se in civilibus
orationibus exercent, quique iudicio sunt integro, admonere non pigebit, ut
Demosthene, quem omnium oratorum optimum fuisse scimus, consiliario usi, ea tantum ab
illo petant, in quibus et brevitas, et acrimonia, et vis, et robur, et magnificentia,
aliaeque his affines virtutes omnibus perspectae insunt: aenigmatica autem illa, et
intellectu difficilia, ac grammaticis enarrationibus indigentia, quaeque figuras
nimis curiose conquisitas et soloecismi
Illud interim eos qui se in civilibus
orationibus exercent, quique iudicio sunt integro, admonere non pigebit, ut
Demosthene, quem omnium oratorum optimum fuisse scimus, consiliario usi, ea tantum ab
illo petant, in quibus et brevitas, et acrimonia, et vis, et robur, et magnificentia,
aliaeque his affines virtutes omnibus perspectae insunt: aenigmatica autem illa, et
intellectu difficilia, ac grammaticis enarrationibus indigentia, quaeque figuras
nimis curiose conquisitas et soloecismi similes
interim eos qui se in civilibus
orationibus exercent, quique iudicio sunt integro, admonere non pigebit, ut
Demosthene, quem omnium oratorum optimum fuisse scimus, consiliario usi, ea tantum ab
illo petant, in quibus et brevitas, et acrimonia, et vis, et robur, et magnificentia,
aliaeque his affines virtutes omnibus perspectae insunt: aenigmatica autem illa, et
intellectu difficilia, ac grammaticis enarrationibus indigentia, quaeque figuras
nimis curiose conquisitas et soloecismi similes habent, neque
eos qui se in civilibus
orationibus exercent, quique iudicio sunt integro, admonere non pigebit, ut
Demosthene, quem omnium oratorum optimum fuisse scimus, consiliario usi, ea tantum ab
illo petant, in quibus et brevitas, et acrimonia, et vis, et robur, et magnificentia,
aliaeque his affines virtutes omnibus perspectae insunt: aenigmatica autem illa, et
intellectu difficilia, ac grammaticis enarrationibus indigentia, quaeque figuras
nimis curiose conquisitas et soloecismi similes habent, neque
Demosthene, quem omnium oratorum optimum fuisse scimus, consiliario usi, ea tantum ab
illo petant, in quibus et brevitas, et acrimonia, et vis, et robur, et magnificentia,
aliaeque his affines virtutes omnibus perspectae insunt: aenigmatica autem illa, et
intellectu difficilia, ac grammaticis enarrationibus indigentia, quaeque figuras
nimis curiose conquisitas et soloecismi similes habent, neque admirentur, neque
imitanda sibi proponant. atque (ut paucis dicam) si quis et ea quae obscuritatem
et brevitas, et acrimonia, et vis, et robur, et magnificentia,
aliaeque his affines virtutes omnibus perspectae insunt: aenigmatica autem illa, et
intellectu difficilia, ac grammaticis enarrationibus indigentia, quaeque figuras
nimis curiose conquisitas et soloecismi similes habent, neque admirentur, neque
imitanda sibi proponant. atque (ut paucis dicam) si quis et ea quae obscuritatem
habent, et quae cum aliis virtutibus etiam perspicuitate sunt praedita, pariter
imitanda statuat; id rectum non est.
insunt: aenigmatica autem illa, et
intellectu difficilia, ac grammaticis enarrationibus indigentia, quaeque figuras
nimis curiose conquisitas et soloecismi similes habent, neque admirentur, neque
imitanda sibi proponant. atque (ut paucis dicam) si quis et ea quae obscuritatem
habent, et quae cum aliis virtutibus etiam perspicuitate sunt praedita, pariter
imitanda statuat; id rectum non est. necesse est enim fateri, perfectiora
imperfectis, clariora obscuris esse meliora. Quo igitur argumento
intellectu difficilia, ac grammaticis enarrationibus indigentia, quaeque figuras
nimis curiose conquisitas et soloecismi similes habent, neque admirentur, neque
imitanda sibi proponant. atque (ut paucis dicam) si quis et ea quae obscuritatem
habent, et quae cum aliis virtutibus etiam perspicuitate sunt praedita, pariter
imitanda statuat; id rectum non est. necesse est enim fateri, perfectiora
imperfectis, clariora obscuris esse meliora. Quo igitur argumento Thucydidis
universam dicendi formam
id rectum non est. necesse est enim fateri, perfectiora
imperfectis, clariora obscuris esse meliora. Quo igitur argumento Thucydidis
universam dicendi formam laudamus; quaeve nos ratio cogit, ut illum suae tempestatis
hominibus, quibus nimirum illa et nota esset et usitata, conscripsisse; nostri vero,
qui post eramus futuri, nullam rationem habuisse dicamus? Neque vero omnem Thucydidis
orationem, tamquam inutilem e foro atque iudiciis eiiciendam esse putamus; sed eam
quidem partem, quae in
non est. necesse est enim fateri, perfectiora
imperfectis, clariora obscuris esse meliora. Quo igitur argumento Thucydidis
universam dicendi formam laudamus; quaeve nos ratio cogit, ut illum suae tempestatis
hominibus, quibus nimirum illa et nota esset et usitata, conscripsisse; nostri vero,
qui post eramus futuri, nullam rationem habuisse dicamus? Neque vero omnem Thucydidis
orationem, tamquam inutilem e foro atque iudiciis eiiciendam esse putamus; sed eam
quidem partem, quae in narrationibus
eiiciendam esse putamus; sed eam
quidem partem, quae in narrationibus consumitur, praeter pauca quaedam mirabiliter
adhibitam, atque ad omnes usus accommodatam, confitemur: eam vero quae conciones
habet, non plane omnem ad imitandum idoneam esse; et quae eiusmodi est, facilem
quidem omnibus ad intelligendum esse, sed imitatione prorsus exprimi nequaquam posse.
His ego tibi, Q. Aeli Tubero, vir optime, iucundiora quidem de Thucydide potuissem
scribere, non tamen veriora.
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.