Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: supra Your search found 2401 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 444-533:444. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] consueto regum uitio assentatoribus facile crediderit se a Romanorum ciuium ueteribus colonis, qui Geticum agrum nunc quoque magna ex parte incolunt, progenitum esse, non immerito sane admiratus Romanę nobilitatis maiestatem, scriptorum quidem monimentis illam mea sententia haud supra ueri fidem illustratam, caeterum iamdiu uetustate obsoletam, militiaeque extinctam fere desuetudine. Qui posteaquam rex creatus est, ante omnia ad diadema recuperandum, utpote quod Hungari inter sacra religione haud postremum habent, animum adiecit, eo magis
445. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] quo externos in suas laudes et scriptis et sermone celebrandas excitaret. Hanc enim uocem crebro etiam inter pocula usurpabat, principem nihil magis decere quam famam et gloriam. Haec satis de eo dicta sint, ne institutum opus a cursu suo nimium declinet, quum praesertim hic princeps longe etiam supra ueri fidem, cum uulgo, tum clarorum scriptorum monimentis, sit celebratus. Extincto Matthia proceres Hungarorum, qui tunc Viannae aderant, bellum, quod ab Alemanis illatum secutum est, mentibus augurantes confestim in arcem conueniunt, de retinenda Austria inter se consultant, utpote
446. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] perorauit, donaria maximi precii rege adhuc uiuente templo illi dicata, omnia ad rem diuinam magna quaque celebritate agendam, ad sacrificiorumque apparatum et sacerdotum ornatum spectantia, e regio deprompta thesauro sunt oblata, quae profecto ab omnibus huius funeris spectatoribus supra quam uiginti millibus aureorum sunt estimata. Nam ut nummos argenteos, simul et aureos praeteream, quos, uti mos est Hungaris, coereis infixos funalibus partim minores sacerdotes, partim hi quos canonicos uocant, atque antistes dono tulit, erant omnes uestes sacerdotales sericae, in queis
447. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] Stephanum seorsum, inter amicos et quibus rem tuto committi credebat, fratris filio Georgio regnum obliqua petiisse oratione - ad id maxime tentandum prouocatus Michaelis Selagii exemplo, qui itidem Transiluanam praefecturam gerens Matthiam Chugniadem Coruinum sororis filium, ut supra dictum est, regem creari Hungaros coegerat ― quo scilicet Stephanus opera sua fratris filio rege titulo tenus constituto regimen rerum omnium sibimet uendicaret. Itaque inculto illo dicendi modo, et a Scytharum more, a quibus Hungari originem ducunt,
448. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 17 | Paragraph | SubSect | Section] summa humanitas, fides iustitiae conseruatrix egregia, comitati mixta seueritas, temperantia illa praesertim aetate admirabilis, pietas in Deum ac religio insignis. Ad haec eius tanta fortunae ac animi bona ― nam corporis dotibus supra mortalem certe conditionem eum excellere nulli dubium est ― accedit quod uel solum ad sumendum hunc regem uos deberet impellere. Id autem est utilitas, quae huic regno ex adiectione Boëmiae nascitur, qua quidem terra uiris ad militiam idoneis nulla est feracior, atque ex
449. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 20 | Paragraph | SubSect | Section] ferebantur, consulto uidear subduxisse. Licet enim affirmare, quoniam quandoque, ut sapientes censent, uel optimos uiros non nisi per erumnas Deus ad summum perducit gradum, et Vuladislauum diuina uoluntate, seu hominibus incognita, seu, ut supra dixi, quo regis ignauia ferocia Hungarorum ingenia mitiora fierent, non sine rerum perturbatione et regni detrimento ad regnum Hungariae accessisse, et Albertho nullius sane fraude illud ablatum , sed potius Pestanorum comitiorum acclamatione, certissimo, ut
450. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 22 | Paragraph | SubSect | Section] est, regiamque fere obtinet potestatem: nam rege absente, aut nondum designato senatum uocandi, quod quidem nulli praeter ipsum licet, ius habet. Declarato igitur senatus principe filium regis interposita publica fide ad colloquium identidem euocant, hortantur, ut diadema, de quo supra dictum est, nobilium conuentui redderet, thesauris, oppidisque et caeteris omnibus locis iure ad rem publicam pertinentibus cederet, malletque gratiam senatus Hungarici quam uim experiri, neu pessimorum hominum fallacibus deceptus consiliis, uanaque
451. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 22 | Paragraph | SubSect | Section] publicam pertinentibus cederet, malletque gratiam senatus Hungarici quam uim experiri, neu pessimorum hominum fallacibus deceptus consiliis, uanaque inflatus spe sese in praeceps daret. Deinde animo prospiceret, quam periculosum peteret imperium, quamque difficilem rem atque supra fortunam suam attentaret, et quae ab ipso neque capi, neque contineri posset. Caeterum cum regulum huiusce adhortationibus nequaquam flecti appareret ― etenim ei adhuc regiis animis inflato, ualde humile uidebatur, opibus suis praesertim nondum aduersa fortuna
452. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 26 | Paragraph | SubSect | Section] eo, unde deflexit oratio, reuertamur.
453. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 28 | Paragraph | SubSect | Section] uertisse. Nec mirum cuiquam uideri debet eo quod inestimabilis fere regis Matthiae suppellex ita perierit. Etenim iusto Dei iudicio, quae inique parantur, male etiam amitti solent. Nam quamuis hic princeps multis animi dotibus, ut supra docuimus, fuerit illustris, non immerito tamen culpari uisus est, quod omnia ferme inani tribuens famae in alendis uarii generis opificibus, coemendis gemmis, et caetera praeciosa suppellectile comparanda non aerarium modo exhaurire, sed etiam noua atque extraordinaria
454. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 32 | Paragraph | SubSect | Section] fuit;
cuius quidem cupiditatem Strigoniensis pontificatus cum quinque et uiginti aliis sacerdotiis explere nequiuit.
455. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 34 | Paragraph | SubSect | Section] quendam pro praesulatu commendat; rex, illum uerbis suis necquidquam mouens, aegre tandem annuit. Caeterum, quoniam decreuerat Ianus, regno a Vuladislauo inito, extemplo praesulatu abire, reliquum uitae in ordine diui Francisci acturus, quod quidem eum fecisse supra demonstrauimus, orat supplex regem, ut in eius locum Volphangum quendam sacerdotem subrogaret, qui sane apud Ianum primum amicitiae locum obtinebat. Verum rex diu uoluntati eius aduersatus ― erat enim molestum regi huius modi amico carere ― conatus est
456. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 40 | Paragraph | SubSect | Section] nullo ex se genito relicto successore (alioqui filius patri superstes iniussu etiam optimatum nulliusque interposita auctoritate regnum inire solet), uniuersa nobilitas a principe senatus conuocata ad Rhacosium campum armata conuenit, quem esse in Pestano agro supra demonstrauimus. Ibi maioris partis consensu regem declaratum Albam Regiam magna deducunt frequentia. Sed priusquam rex urbem ingreditur regni insignia accepturus, ad aedem diuae Virginis extra muros in planitie satis patente sitam diuertit. Est in uestibulo huius templi porticus
457. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 41 | Paragraph | SubSect | Section] est conprobatum, utpote qui a principibus ne conuocati quidem de more fuerunt. Crediderim senatum Hungarorum, haud satis certum de studiis multitudinis in Vuladislauum, minorum gentium nobilitatem Albam Regiam consulto tunc non conuocasse. Nam cum Alberthus prius quam Vuladislauus eius frater, ut supra demonstratum est, rex esset a principibus dictus, dubitarunt optimates, ne consilii eorum mutationem atque inconstantiam improbaret multitudo. Fama enim in uulgus emanarat Alberthum iam regem designatum, ob imperiosius ingenium regno
458. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 49 | Paragraph | SubSect | Section] Ea enim ciuitas Ostricii imperii studiosa Friderico semper dedita fuit, fideque ceteris praestitit, neque iniussu ipsius Friderici in ditionem concesserat Hungarorum. Stephanus Quincithartonus, Sepusiensium princeps atque Austriae, ut supra dictum est, praefectus, ubi Maximilianum aduentare accepit, inops consilii, quod per se nulla re ad propulsandum bellum erat instructus, et quod Vianensium animos haud integra fide in Hungaros esse, atque ad defectionem spectare suspicabatur, clam noctu occulto exitu
459. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 51 | Paragraph | SubSect | Section] Hungarorum
in omne
fere facinus pecunia impelli solent.
460. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 55 | Paragraph | SubSect | Section] Hic autem Ianus, uir et literis et ingenio memorabilis, nobili genere natus fuit, in ea mediterraneae Dalmatiae regione, quae inter Sauum et Drauum amneis sita a Pannonia Drauo dirimitur, nunc a Sclauenis, Transistrana, ut supra demonstratum est, natione incolitur. Iam potitus erat Vesprimio Alemanus, cum ei nuntiatur quosdam equites Hungaros, qui castellum a Paulo Cinisio in Vesprimiensi agro exaedificatum praesidio obtinebant (Vastonem incolae uocant), in eius impedimenta impetum fecisse,
461. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 56 | Paragraph | SubSect | Section] latebat Hungarorum uires non urbium amissione, quae illis rarae sunt, uerum strage exercitus frangi ― triumphantis specie urbem ingreditur, aedemque Deiparae Virginis, sepulcrum diui Stephani Hungarorum regis inuisurus, petit. Vbi forte conspectis Matthiae Coruini insignibus supra tumulum eius de more parieti recens affixis, una cum hac inscriptione: Marmore Matthias hoc Coruinus situs est: quem facta Deum ostendunt, fata fuisse hominem, fleuisse dicitur, siue mutabilem animo reputans fortunam, uariosque mortalium casus, siue
462. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 59 | Paragraph | SubSect | Section] praedium castello et colonis instructum non opifici, sed equiti conuenit, qui scilicet antiquo regum instituto militare cogitur, et regnum ab hostibus armis tutari. Quo circa maxime accusandi uidentur horum temporum quidam reguli, qui supra quam decet his, quibus minime conuenit, largos sese interdum exhibent, quum in ornandis militaribus uiris ac de se bene meritis mirifice parci sint. Per idem fere tempus multi principes uiri,
463. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 61 | Paragraph | Section] abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber quartus
464. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 68 | Paragraph | SubSect | Section] citra cruorem et caedem hominum urbe potiri, obsidebat moenia magis quam oppugnabat, satis gnarus quum extremae famis eorum, qui obsidebantur, tum consilii, uiriumque Maximiliani, qui quidem, Albertho haud parum retuso ac perterrito, ut supra docuimus, per se nihil iam audebat in Vuladislauum moliri, quum praesertim a suis certior esset factus regem Hungarorum exercitum habere in Boëmia conscriptum, numero, uirtute ac fide praestantem, et cui salus regia ac regni fortunae recte committi possent. Porro Boemi
465. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 71 | Paragraph | SubSect | Section] reperta sunt, atque in domum regiam illata. Porro mos est Hungarorum regum nummos penes extinctum antistitem inuentos sibi uendicare, quam quidem consuetudinem, ut sacrilegio sacrilegium multetur, inde exortam esse arbitror, quia nostrae aetatis sacerdotes congerendae pecuniae supra omnes mortales student, eamque ut plurimum aut repositam in nullum usum, quod dementium hominum est, condunt, aut suo ipsorum uel consanguineorum arbitratu magis quam legum praescripto tam uiuentes absumunt quam morientes legant. Sagabriensis antistes paulo minus trecentis
466. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 72 | Paragraph | SubSect | Section] quidem auxilia sacerdotes antiquo debita instituto ad bellum contra Polonos misere. Ad haec autem munia iccirco legibus adstricti sunt, eo quod praedia et commoda regni Hungariae a diuo Stephano, quem primum regem ab Hungaris appellatum supra demonstrauimus, trifariam fere diuisa sunt. Quorum unam partem, et eam quidem potiorem, sacerdotes administrant, aliam nobilitas possidet, tertiam, una cum publicis uectigalibus ac colonorum tributis, rex ipse obtinet. Haec enim regibus et ad pacis ornamenta et ad belli subsidia tribui
467. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 72 | Paragraph | SubSect | Section] sacerdotes administrant, aliam nobilitas possidet, tertiam, una cum publicis uectigalibus ac colonorum tributis, rex ipse obtinet. Haec enim regibus et ad pacis ornamenta et ad belli subsidia tribui neccesse est. Atque quum totum regnum ex duobus et septuaginta conuentibus seu ciuitatibus, ut supra dictum est, constet, omnes in quatuordecim dioceses distributae sunt, quibus singulis suus praeest pontifex. Qui sane partim adaequant opibus nobilitatem, partim longe superant, atque aeque ac caeteri principum in suos uitae necisque obtinent potestatem.
468. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 80 | Paragraph | SubSect | Section] Regibus enim maxime subditorum errata adscribuntur, quae quum non prohibent, ipsi ea committere putantur. Nec iniuria! Quis enim patri familiae totius domus turpitudinem merito non obiciat? Fateor, uiri Hungari, ut supra dixi, animum regis, multo etiam forsan uehementius quam omnium uestrum, commodis regni Hungarici commoueri, atque quodam modo ab honesto rapi. Sed iustitia ad sese illum reuocat, nec turpitudinem admittere sinit, immo cogit neglecto omni emolumento, quod proprium regis est, fidem
469. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 85 | Paragraph | SubSect | Section] sacerdotum cooptatus, non tamen rusticum unquam potuit exuere ingenium, cuius sane proprium est astu ac fraude niti. Cuius quidem fraudis exequendae facultas breui hunc in modum Thomae oblata est. Hungari Transiluani, quos hac quoque tempestate Scythas appellari supra demonstrauimus, omnes in Stephani erant administratione, qui quum essent ab eo asperius tractati ― erat enim uir non modo iusto seuerior, sed etiam trucis irae ― detulerant ad regem saepius querelas, sponte sua an aliorum instinctu, haud compertum habeo.
470. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section] (utpote
salutem fidei Turcarum
471. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 102 | Paragraph | SubSect | Section] narrabimus.
472. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 108 | Paragraph | SubSect | Section] in Romani pontificis redigere potestatem, si bonae spei capacior extitisset, illorumque metu abuti uoluisset. Quamuis, uel si aduersus haereticos Wladislauus mouisset arma, auocasset eum ab hoc incoepto noua Alberthi in Getas expeditio, quos Valacos appellari supra docuimus. Nam ubi audiuit Polonos Valachiam ingressos, confestim Hungariam repetiit. Porro Valachia, cuius pars ad ortum solis aestiuum spectans Moldouia dicitur (antiquis Dacia appellabatur), a Transistrana
473. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 | Paragraph | SubSect | Section] parari, si Christiani appellandi sunt qui nihil praeter nomen habent Christianorum. Mortuo Innocentio Alexander Sextus, pontificatum pecunia adeptus, Gemium in Caroli Octaui, Francorum regis, tunc Neapolitanum regnum petentis, coactus, ut supra dictum est, permisit potestatem, dato ei prius ueneno haud quidem praesentaneo, sed quod ad occultandam facinoris inuidiam aliquot diebus mortem protraheret. Ferunt autem hunc pontificem adeo deplorata uita atque ad extremum perditum fuisse, ut omnia sacra precio uenderet.
474. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 119 | Paragraph | SubSect | Section] Thataris intra Caucasum montem habuisse ― nam et eiusdem fere linguae homines sunt - Thatarosque ad Tanaim fluuium profectos circa Moeotidem consedisse, Turcas uero, meliores sedes expetentes, transgressos Caucasum in Albaniam irrupisse anno salutis humanae quinquagesimo quinto supra septingentesimum. Inde per Albanum agrum ad Cyrum amnem accessisse, moxque Armeniam Maiorem occupasse. Deinde cum Persis et Sarracenis, gente Arabica, diu uaria fortuna decertasse, tandem a Sarracenis pacem sedesque in Asia quietas hac conditione impetrasse, uidelicet ut
475. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 125 | Paragraph | SubSect | Section] aequo ponere. Sed non est uicta cum rege Hungarorum uirtus. Hi nanque Iano Chugniade praefecto constituto adeo obstinatis animis bellum cum Turcis gessere, ut Homurathe e Moesia pulso regnum quoque Dardanorum Georgio, nepoti ex fratre illius Lazari, de quo supra meminimus, restituerint. Hic est ille Georgius, qui, ut proximo uolumine diximus, amisso regno Rhacusam cum magna ui auri se receperat, Rhacusanisque tum consultoribus tum deprecatoribus apud Hungaros usus regnum egregie recuperauerat, Turcis ultro
476. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 126 | Paragraph | SubSect | Section] Quorum alterum in ripis Saui amnis situm est, qua is Sirmiensem agrum Moesicumque interfluit, incolae Sabaciam dicunt; Mehmethes ipse exędificauit, quo inde Pannonios Turcae incursarent. Alterum ad Vrpanum amnem ab Illyricis regulis constructum, Iaizam, ut supra dictum est, uocant. Vtrunque Hungari, duce Matthia Coruino, pulsis inde Turcis, ui coeperunt atque praesidiis nunc quoque obtinent. Bis tantum cum hoste per se acie conflixit: semel cum Hungaris, a quibus haud mediocri caede apud Taurunum oppidum in confluentibus Saui et
477. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 126 | Paragraph | SubSect | Section] Bazethis filii, qui patri in
regnum successit, ueneno sublatum esse, non quod id quisquam pro comperto habet,
sed, ut opinor, ab odio, quo pater filium propter eius ignauiam prosecutus est, ducitur
coniectura. Satis enim constat Mehmethem de necando Bazethe cogitasse, quo Gemius,
de quo supra meminimus, regni haereditatem acciperet. Hunc enim pater propter animi
magnitudinem et unice amabat, et magni faciebat, egregiumque regem eum fore, et qui
Othomanorum nomen summopere esset illustraturus putabat.
ad ea quae intermiseram iam regrediar.
laetiore, ei manum (quod
quidem haud tenue apud Turcas beneuolentiae signum est) porrexit, ducemque iterum
aduersus Polonos magno caeterorum praefectorum dolore creat, eo quod uti aequum, ita
et tutum uisum est ueteri ac perito belli imperatori illam demandari expeditionem, quandoquidem, ut supra demonstratum est, hic uir Poloniae fines Turcis primus aperuerit.
Sed mens hominum successibus coeca haud saepe futuros prouidet euentus.
Nam Balys, nimium suae spei
Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber septimus
Bossinam dicunt,
satrapes erat) Iadestinum agrum, quo Veneti pluribus in locis hostilia arma sentirent,
populari, qui quidem latronis ritu Diomedis promontorium ex improuiso adortus ― nondum enim bellum Venetis Bazethes de more indixerat ― tanta clade eam regionem uastauit, ut supra quinque millia agricultorum capita cum septuaginta millibus pecorum inde abegerit, frumenta insuper omnis generis, uineas, oliueta, et caetera id genus,
unde Iadestinis maximi suppetebant prouentus ― et est ea regio pro habitu Dalmatiae agri
huberis ―
excipi iussisse. Quod ubi praetor
Sicensium cognouit, confestim ad Turcam mittit, qui iniuriam coram expostularet, captosque
ex foedere repeteret: nondum enim Bazethes bellum Venetis, ut paulo ante dictum est, indixerat. Satrapes Graeco astu ― Trapezo enim, ut supra demonstrauimus,
Graecorum colonia erat oriundus ― simulata amicitia uultuque ita composito, ut prae se
ferret grauem in praedones indignationem, captiuos conquiri, repertosque statim reddi
suis iussit, atque quo maritimis Dalmatis prorsus demeret metum ac incursionis
Andraeas
Lauredanus, uir, ut inter Venetos non militiae, sed mercaturae deditos, audacia insignis,
suane sponte an imperatoris iussu ― parum mihi constat, cum tribus ingentis magnitudinis
nauibus, quibus ipse praeerat, Turcaicam nauim, eam ipsam, quam tormentis oneratam supra demonstrauimus, a caeteris aliquantum spacii diductam aggredi statuit, ratus
ea superata non nihil animi suis adici posse, simul et de Turcarum audacia demptum iri.
Ex his autem tribus nauibus Lauredano attributis, una Armeria, alia Cretensis, tertia
Pandaurea, qua ipse
trium
millium passuum interuallo iactis anchoris constiterunt, deliberaturi quid nam postero
die esset agendum: neque enim Turcas ibi praeter unam noctem, ut euenit, moraturos
arbitrabantur. Eodem die paulo ante solis occasum Massiliensis classis, quam a rege
Francorum missam supra docuimus, se cum Veneta classe coniunxit, maximoque clamore ac plausu, laetitiae indice,
ita ut Turcae quoque haud laeto animo id audirent,
excaepta est.
Igitur praefectis nauium, quos
ad Caspim
pertingunt mare, propterea quod Albanos ex Asia in Europam aliquando uenisse
neque Graecis, neque Illyricis, neque Latinis monimentis, quod sciam,
traditum est, et satis constat Albanum haud obscuram Macedoniae urbem supra
Dyrrachium, non procul a montibus, qui Dalmatas ac Dardanos a Macedonibus
dirimunt, sitam fuisse, oramque Macedoniae a Lysso ad Ceraunios montes, quae
Ionio mari abluitur, praesertim regiones Albano urbi appositas, quas
deposito
imperio, Ferrandinum filium creat regem, ratus et sibi nihil ablatum iri, quod in filium
contulisset, et ita suorum ciuium odium magna ex parte deflagraturum, quum filius nulli
unquam iniurius extitisset. Itaque filio rege constituto in Siciliam se contulit, ubi, ut
supra demonstratum est, intra paucos menses animi aegritudine uita excessit, ne filii quidem, ut fertur, miseratione, siue dolorem absconderit, ne populares, quibus pater odio
fuerat, offenderet, siue quia omnes humanos affectus imperandi cupiditas uincat.
Quamquam Alfonsus eo temporis
eorum rex ibi reliquerat, in potestatem suam deditione redacto. Quo facto celebrata in Italia ad illam diem Gallorum fortitudo ad ludibrium redisse uisa est, quippe
quos non uirtute, sed impetu ualere iam inde omnes arbitrati sunt. Et profecto Gallorum
uis animi sicut secundis rebus supra modum
exitum habuisse dicuntur,
propterea quod quemadmodum Lodouicus in expellendo e regno Alfonso Gallis
praestiterat opem, ita Veneti eo ipso ab iisdem Gallis de imperio eiciendo omne studium
contulerunt, quum propter eam iniuriam, qua Veneti se ab illo in rebus Pisanis affectos
esse, ut supra demonstratum est, arbitrabantur, tum uel maxime propter nefarium foedus, quod ille aduersus ipsos Venetos cum Bazethe Turcarum rege percusserat. Iam
insignibus duorum principum casibus ad regum documentum qualicunque oratione ante
oculos legentium propositis ad institutarum rerum
― Turcae enim in hoste nihil contemnunt ― leuorsum aliquot stadiis Argiuum uersus agrum flectens rumorem de industria uulgat se Naupliam iturum oppugnatum, quam
quidem urbem inter Argiuum et Troezenium agrum esse, situque loci ac operibus munitissimam atque iccirco oppugnanti haud promptam supra docuimus.
Caeterum peruastato Naupliensi agro in Arcadiam conuertit iter, regionis amoenitate atque commeatuum copia inuitatus. Ea regio in medio ferme Peloponneso sita crebris montibus distincta est, fontibusque saluberrimis abundat, equis insuper alendis
propter pabuli
spe ingentium donorum illecti, tum quo se classiariis praeferrent (uerebantur enim ne a mari uictoria inciperet) periculi prorsus obliti in hostem iam uigiliis,
certamine, uulneribus fessum metuque attonitum ruebant. Igitur oppidani partim maritimo illo ad portum tumultu, ut supra memorauimus, coorto ab stationibus auersi, partim hostium telis ac impetu e propugnaculis magna ex parte dirutis submoti, in media
urbe consilii inopes, stupentibus similes, ita tamen armis instructi consistunt, ut ni animus, cui coecus timor uim omnem penitus extinxerat, ad repugnandum
quibusdamque ignobilibus amnibus accaeptis per confinia Illyrici ac Macedoniae
fluit, duobusque ostiis
in mare euolutus insulam, in qua Lyssum oppidum nostra
aetate, ut supra diximus, exędificatum est, efficit. Drilo uero, cui Slaueni a pestilenti eius
aura Boianę nomen indiderunt, e lacu effluens Lygni
quaedam antiquae familiae a Romanis ciuibus
originem ducentes cremata patria ad munitiorem locum commigrauere, in quo haud
multis post annis Polimirum Belum Slauenorum regem, Roma, ubi aliquamdiu exulauerat, in Illyricum a principibus regionum accitum, urbem Rhacusam condidisse supra
demonstrauimus. Et profecto urbes quoque ea lege statuuntur, ut aliquando, aeque ac
caetera mortalium opera, consenescant atque etiam intereant, quamquam urbes ipsas
restitui ac reuiuiscere interdum uidemus.
solo nomine ac fama
Hungaricae magnitudinis adiuuabantur. Ad haec cura Italicarum rerum ipsos a Turcis
auertebat. Iam enim Lodouicus Aureliensis Duodecimus, Francorum rex, Italia
Circumpadana atque Mediolanensi imperio occupato, diuiserat cum Ferdinando
Hispano rege, ut supra diximus, regnum Neapolitanum, eiecto inde Friderico, Alfonsi
Secundi fratre. Quos sane reges uel per se graues accolas, nedum immixtos Italiae rebus
intolerandos fore existimabant.
Sed nec Turcae, maxime qui honestioris fortunae erant, bellum pace
uentum est, intra unius ferme mensis spatium, Hispanis in oppidum maritimum Appuliae, Barletum incolae uocant, haud memorabili praelio compulsis, regnum
Galli occuparunt.
Erat Hispanis dux Consaluus Adigarius, sicut pacis artibus uir insignis, ita omni bellica laude dignissimus, quem supra diximus Cephaleniam de Turcis coepisse. Qui quum
uidisset Italos Francis conciliari, iamque in eorum ditionem totum regnum concessisse,
statuit quoad Galli simul incolarum fauore, simul suis ipsorum uiribus florerent, certamine supersedere,
uiro,
cuius uxorem, quod satis constat, ipse adulterauerat. Qui ut magnis sceleribus rudimentum poneret, Gemium, Mehmethis Turcarum regis filium, iussu parentis, ut fama obtinuit, ueneno sustulit, dum una cum Turca quasi obses a patre datus Carolum Octauum,
Francorum regem, regnum Neapolitanum, ut supra demonstrauimus, petentem, inuitus
sequitur.
Ab hac immanitate facinora sua incipiens cum fratris uxore consuetudinem habuit.
Quae res quum fratri natu maximo, Candiensium duci, querela ipsius, qui iniuria afficiebatur, innotuisset, adulterum saeua oratione increpuit, malumque
uel per sese principes adeundo orare,
ut sociatis armis repeterent a Venetis, quae per iniuriam occupata possiderent, nec
Romano imperatori tantam ignominiam inustam uellent, quum praesertim nemo
Christianorum regum sit, quem illi non lacessierint. Igitur octauo et quingentesimo supra
milesimum humanae salutis anno, auctore Iulio Secundo, Romano pontifice, omnes fere
Christiani principes partim per se, partim per legatos indicto concilio Samarobrinam
conuenere, ibique inter illos ad internitionem Veneti nominis foedus ictum est.
Porro Samarobrinam nunc
socialis fidei ratione
habita Veneti toties affecere, haud inhoneste etiam condonare potes, modo absit ignauiae
suspicio, et id clementia potius sit atque humanitas quam animi remissio ac dissolutio.
Ecclesiae certe detrimenta negligere, nisi a tuis maioribus degenerare uelis, non potes.
Supra demonstraui pontificem quietis consiliis apud Venetos nihil profecisse, eius auctoritatem
apud omnes Christianos sanctam Venetis ludibrio esse. Horum contemptus
caue ne latius emanet, neue a Romano pontifice ad reges facili descensu perueniat. Et profecto
Ecclesiam unquam pertinuit, uoluntaria item omnium deditione in potestatem pontifex
redegit. Eodem quoque tempore Alfonsus Ferrariensium dux, Franciscusque Mantuanus
marchio, quicquid Veneti de eorum imperio ad illam diem tenuerant, recuperarunt.
Vrbes item regni Neapolitani pignori, ut supra demonstrauimus, datae pulsis Venetis in
fidem Hispani regis uenerunt. Satis creditur Cretenses Cypriosque descituros fuisse si, ad
quem deficerent, habuissent; idem consilium maritimae Dalmatiae urbes coepissent, nisi
Vuladislaui Casimiri regis ignauia obstitisset.
Porro non solum
de suo numerare non recuset. Itaque regni Neapolitani praefectus delectu habito,
equitum frenatorum mille, peditum cum Hispana legione duodecim millia confecit
atque magnis itineribus Bononiam contendit, quae paucis ante mensibus, pontifice, ut
supra demonstrauimus, in fugam a Gallis coniecto, ab imperio ipsius pontificis defecerat, Bentiuolis in patriam restitutis. Porro Iulius pontifex, ut alio loco diximus, ueteribus
inimicitiis incitatus, magno Bentiuolas odio prosequebatur, seu animi morbo indulgens nam ex hominibus, et his
Venetorum, tumultuantur et gressum referunt.
aperteque ab Othomanis deficiens uicinas
regiones latrociniis infestas reddebat, praedicabatque se quoque ut pastorem quondam
Othomanum a Deo in magnam uocari fortunam. Etenim Othomanus, cuius soboles
multis Asiae atque Europae regionibus nunc imperat, ex pastore latro, ut supra
demonstrauimus, effectus successu rerum prospero ad regium fastigium accesserat.
Itaque Corguthis suasu latro fit obuiam Halidi in radicibus Dindymi montis, quo,
priusquam Achimathes regiis opem laturus, quem Amyso iam profectum constabat, eo cum
copiis suis accessisset,
facere. Commisso certamine atrox editur cędes, ut fieri
necessario solet inter eos, qui et rari loricis corpora inter pugnandum muniunt, et ad
mortem, insita animo ferocia, promptissimi sunt. Ibi Halys, dum in primam aciem prouectus equo hortatur suos, a Cichanis filio, de quo supra meminimus, per dolum interficitur
eo consilio, ut regiis audita ducis nece pauor et consternatio iniceretur. Is autem Bazethis
ex filio nepos, quamuis esset patris iussu inter regia auxilia, tamen Cichane inter hunc
tumultum repentina morte, dum inter epulas cum aequalibus
ostenderet tenui cultu, quod
uulgo gratissimum est, se esse contentum, ex Lydia Constantinopolim aduectus patrem
adit, eum ut ad se regnum deferret uaria fatigat oratione, ostendit demum regnum auitum nulli magis quam sibi conuenire, quippe quod, ut ante demonstrauimus, ipse patri
dedisset. Sane supra docuimus Corguthem, si quid iuris ea res in regni successione
acquirenda sibi comparare potuit, ab auo Mechmethe in Asiam proficiscente
Constantinopoli relictum fuisse, auoque ibi extincto locum regium tenuisse, quoad pater
Bazethes ex Amasya
uelle patriis uestigiis insistere.
Caeterum Selynes ueritus, ne pater rei indignitatem aegre ferens prouinciarum praefectos (nempe quos ipse ad praefecturas prouexisset) concitaret, bellumque sibi eodem
tempore a patre simul et Achimathe oriretur, opera Ionae, cuius supra meminimus ― et
erat illi idoneus fallendi locus, quia Bazethes ei maxime fidebat ― patrem iter Dymam
uersus facientem, ueneno clam dato, sustulit, aurumque Bizantio exportatum ad se referri extemplo iubet, eo laetior, quia neminem sibi patris mortem sceleri daturum, sed eius
extemplo mouit. Quem ubi
Selynes sex circiter millibus passuum ab castris suis abesse cognouit, et ipse obuiam hosti
acie instructa proficiscitur. Postquam eo uentum est, unde praelium committi posset,
Mussias, quem captum atque in amicorum numerum recoeptum ab Achimathe supra
demonstrauimus, cum tribus aliis insignibus uiris, equis admissis auersisque transfugarum
ritu lancearum cuspidibus ad Selynem transfugiunt, eo consilio repentene capto, an ex
composito, parum comperii. Transfugae ab Selyne benigne excępti monent, iubeat suos
clamorem tollere,
alias declaratum est, innocentiam laudari quidem, audaciam uero ac
celeritatem rebus gerendis aptissimam esse.
cum fide agere, eis
Bartholomaeum Aluianum, strenuum ac nobilem ex Vrsina gente uirum, et Andraeam
Grittium, ciuem quidem Venetum ac mercatorem, atque ob id belli artium rudem, sed
animi magnitudine cuilibet summae fortunae uiro parem, sine precio dimissos restituit.
Horum alter, ut supra demonstratum est, in receptione Brixiae quum ad Venetos defecit,
a Gallis captus fuerat; alter in praelio ad Abduam cum hoc ipso rege infeliciter commisso, quippe quo Venetorum opes fractae sunt, in hostium uenerat potestatem.
fortuna elati Alemani in gratiam Maximiliani Caesaris arma in
Venetos conuertunt. Quos quum aequo campo congredi non ausos Patauinis muris inclusos cognouissent, adiunctis sibi Hispanis sociis urbem obsidere instituunt. Et quia ea
urbs, utpote ualido praesidio ac operibus, ut supra demonstratum est, munita, difficilis
oppugnatu uisa est, relicta obsidione Hispani praesertim ad populationem Veneti agri
conuersi sunt. Quem adeo per triennium fere euastarunt, ut Vincentia, nobili eius regionis urbe, ab omnibus principibus, qui genere ac diuitiis clariores erant,
finibus feruntur, semper obuiam ierunt, existimantes mercatoribus nauticam magis quam imperium conuenire ― quippe quae conuehendis
mercibus ualde commoda est ― quum imperium sine armis ac uiribus, et
his quidem, ut
supra demonstratum est, non externis, aut mercede conductis, sed, ut ita dixerim, domi
natis, neque parari, neque conseruari possit.
tum Thomae cardinalis imprudentiam, ne dicam calliditatem ― nam et ipse e corpore plebeorum erat ― tum
cuiusdam Georgii cognomento Scythe improbitatem. Qui dum Tauruni in praesidio
eques satis strenuus agit ― est autem id oppidum in confluentibus Saui et Danubii, ut
supra demonstratum est, situm, Nanderalbam aetas nostra appellat ― forte una Turcarum
equitum turma Samandria egressa praedandi studio agrum Taurunensem ingreditur.
Distant autem haec duo inter se oppida uiginti circiter millia passuum, atque utrunque
in ripis Danubii conditum,
plaerique Hungarorum huic affinitati, ne regnum ad Alemanum perueniret,
ualde aduersarentur.
Igitur Vuladislauus (neque enim erat adeo hebeti ingenio, quin interdum prospiceret,
quae in rem suam essent) communicato cum amicis consilio, his maxime, qui Sepusiensem
supra modum crescere nolebant, misit ad Maximilianum legatos, qui postularent, ut in
confinibus utriusque imperii locum colloquio deligeret,
uelle sese de summis rebus ad
utrumque pertinentibus cum eo agere. Qui quum non
repulsi iterum maiore manu coacta fines
Lithuaniae adorti sunt, Smolencumque oppidum, adiuti quorundam Graeci ritus oppidanorum proditione, occuparunt, plurimis ex suis in ea oppugnatione amissis.
Hoc autem magnae rei successu Moschouius elatus cum ingentibus copiis (ferunt
enim supra octuaginta millia equitum contraxisse) fines Polonici regni est ingressus,
atque ad Panticapem amnem progressus regiones flumini adiacentes castris ibi positis late
depopulatus est. Porro Panticapes, quem nunc Scythae Beresinam nuncupant, et
Borysthenes, e diuersis
qui inter Panticapem et Borystenem interiacet, hostis exactus. Nec contenti fuga hostium Poloni, sed consternatione eorum abutendum rati ultra Borystenem
hostes insequuntur, ac prius quam a pauore sese colligerent iterato praelio eadem fortuna cum Moscouio confligunt. Itaque ex Moscouiis supra triginta millia hominum
cecidere, paucissimis admodum ex Polonica acie caesis.
Poloni direptis hostium castris cum magna quum rerum, tum hominum captorum
praeda ad regem suum tanta uictoria laetum reuersi sunt. Nempe in ea pugna praeter
duo millia nobilium
Sigismundum misit. Quandoquidem Polonorum amicitiam non minus sibi quam
Hungarorum necessariam censeret, propterea quod regem Hungarum, utpote ex fratre
Sigismundi natum, non modo cum Polono foedere, sed etiam sanguine iunctum haud
ignorabat, cum quo sane pacem habere, ut supra demonstratum est, magnopere
cupiebat, quoad cum Ismahele Sopheno debellatum foret. Atque eo magis Selynes cum
Polono amicitiam facere optabat, quia compertum habebat Lodouicum, Hungarorum
regem, qui tunc puer admodum erat, omnia ex praescripto patrui atque eo auctore agere,
nec
pertinent curabat, sed etiam de publicis ac priuatis controuersiis cognoscebat,
maiestateque, imperio, ac potentia secundus a rege habebatur. Reges igitur Aegypti, quos
Machomethani
agere. Extorto caliphi regno,
quum seruorum imperium ad ducentos fere annos durasset, tandem a Turcis hunc in
modum deletum est.
regia posuit, quandoquidem classis quoque
e Constantinopoli profecta, Pelusiaco ostio appulsa Nilumque inuecta nuntiabatur. Hanc
autem urbem quidam exules a Mesopotamia profugi, partim Babylonii, partim
Carrenses, latere Arabiae, ex aduerso Memphiticae urbis olim dirutae, paulo supra
deltam, in sinistra Nili ripa sursum uersus nauigando, condidere, permissuque
Aegyptiorum regum ibi sedes posuere amplexi ingens terrae spatium muris, urbemque
binominem appellarunt. Nempe altera eius pars, in qua arx sita est, Babylopolis a
Babyloniis, altera a
a
Babyloniis, altera a Carrensibus Caërium nuncupata est. Quę quidem urbs seu coeli
salubritate, seu soli hubertate, seu in mutandis mercibus solertia adeo opibus ac multitudinis incremento coaluit, ut incolarum frequentia diuitiisque cum maximis regnis certet.
Et quamquam supra decies centena millia hominum urbem incolant, pauci tamen
admodum, et hi omnes serui, ut dictum est, militiam exercent; caeteri aut opifices, aut
mercatores sunt, nullam prorsus reipublicae partem curantes.
Thomas insignitus regio nomine, inito militum numero, quum
Itaque
hospitali fide ac religione uiolata, nullaque suae dignitatis habita ratione, Thomam uinctum hostibus Abdias, summus Machomethanorum sacerdos, tradidit, imitatus
Alexandrum Sextum, pontificem Romanum, qui ingenti ui nummum aureorum a
Bazethe, Selynis patre, accepta, ut supra demonstratum est, Gemium, Mehmethis filium,
ueneno sustulit. Pari tamen in scelere Machomethanus Christiano minus turpis extitit:
alter enim metu, alter auaritia ab honesto recessit, quamquam sunt, qui affirmant
Thomam fide interposita ad Selynem perductum
Selynem
delata est, accitum in castra Ionam indicta causa telis praetorianorum ira furens obiecit,
exprobrata ei praeter inobedientiam atque auaritiam paterna nece, quandoquidem graui
odio magnorum scelerum ministri, quasi facinus semper exprobrantes, aspiciuntur.
Nempe Selynis iussu, ut supra demonstratum est, Ionas uenenum Bazethi dederat.
Has scelestus homo poenas luit quum ob recens flagitium, tum ob paricidium admissum in Bazethem, regum Othomanorum sanctissimum, ac de hoc ipso Iona optime meritum, quippe qui
suorum adscripserat. Vnde nemo minore hominum
misericordia, quamquam et inauditus, et egregiam nuper operam in oppugnatione
Caërensi Selyni nauauerat, interemptus est. Vix enim ullis meritis proditionis, ingratitudinis ac paricidii immane scelus compensari potest. Igitur Cahirio, quem supra demonstrauimus ad Turcas transfugisse, Caërensibus praeposito, eique equitum ac peditum
satis ualido praesidio ex Turcaicis copiis adiuncto, quo et urbem simul et ipsum praefectum in potestate haberet, classeque in Europam dimissa in Syriam profectus est,
Iamberdino secum
suae labem inustum iri, nisi tam infestae ac uicinae gentis excidio latrociniis mare liberaret.
Sub idem tempus Rhacusae (urbs Dalmatiae est, de cuius origine ac institutis supra meminimus) ex ingenti ac
diutino terrae motu maximus extitit terror. Qui quidem urbem ipsam atque
adiacentes ei regiones adeo uehementer concussit, ut multos mortalium
prolapsa exanimarint aedificia. Et quia diutius terra
quum sint tam Turcaicis, quam Sophenorum finibus in
Asia appositi, multo maiore studio in Sophenos, Turcarum hostes, quam in Turcas inclinant, credentes Othomanos superbe nimium, simul et auare uictis imperitare ― cum
Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est, legatione
duxit, quibus pater Selynes pacem cum illis fecerat, ne Hungari interim Salomonis
absentiam in consilio habentes aut aliquid Turcaici agri armis occuparent, aut incursionibus fines uexarent. Sed quum Hungari, qui in
et sibi apud Hungaros beneuolentiam conciliatum iri, et agrestes in nobilitatem de integro concitari posse. Non enim eum fugiebat inter agricultores et nobiles
magnas intercedere simultates, ex eo iam tempore, quo plebs in nobilitatem Georgio
Scytha duce, ut supra demonstratum est, coniurarat.
negligentia et hostili fraude adempta est.
Lodouicus interim, misso cum parua manu ― iustus enim exercitus inopia stipendii et
terrore omnia complente subito contrahi nequiuit ― ad Drauum amnem Stephano
Bothere Iuniore naderespano (hic, ut supra demonstrauimus, summus est post regem apud
Hungaros magistratus), qui regiones Syrmiensi agro adiectas tueretur. Ipse cum paucis
equitibus, qui praesto erant, Danubium, qua is Budam Pestumque intersecat, traiecit, edixitque ut omnes nobiles pro suis quisque facultatibus armis et
castris positis collocaturus,
quo pluribus e partibus oppugnationem intentando et maiorem oppidanis metum
incuteret, et Hungaros a ferendo ea parte obsessis auxilio deterreret. Caeterum eo ponte
ui tempestatis deiecto atque amnis rapiditate in Danubium ablato, alium pontem facere
paulo supra Taurunum oppidum instituit, quamquam ea res apud quosdam Turcarum in
religionem uersa est, qui metu, ut fit, interprete censebant nec pontem reficiendum,
nec regem exercitumue in Syrmium transuehendum. Quippe in multorum animis
fugae sese mandarunt. Itaque Balys, comperta hostium paucitate auctis copiis iterum ad deuastandum hosticum agrum profectus,
quum hostem non inuenisset, ad uicos et oppida, quae Turcarum metu cultores in intimum regnum refugientes deseruerant, delenda ― et ita Salomon, ut foeminae, de qua supra
diximus, fraudem ulcisceretur, faciendum mandarat ― animum adiecit. Igitur Copenicum,
Demetrias, Baricium, Perquasium, Carlouium, Slancamenium, Petrouaradinum, egestis
prius rebus, quas incolae, quo expeditiores aufugerent, reliquerant, igni iniecto ultionis
praetextu, ut ira
lapideas pilas ad insulam Turcarum conatibus impediendis emittente, eo quod nullum tale tormentum oppidani habebant, quo obuiam hosticis tormentis iretur. Nempe Ioannes, Sepusiensium princeps, Transyluanus praefectus, omnia ferme
maiora aenea tormenta ad Chaualam oppugnandam, ut supra demonstratum est,
Tauruno exportarat, atque a Turcis inde repulsus, dum inconsulte fugit, hostibus reliquerat, nec loco amissorum alia Hungarorum principum negligentia restituta erant.
At oppidani, qui omnes fere Moesi erant, non modo pro nudata moenibus patria
corpora
ne
uiderer omisisse, quam quod crederem a Venetis admissam.
Quis enim adduci potest,
ut credat quenquam Christianum adeo insanae mentis esse, perditumue, morisque
Turcaici imperitum, ut aut malit Turcaicum quam Christianum supra modum crescere
imperium, aut nesciat a Turcis uictoria sua et regni amplitudine non socios amicosue, sed
seruos quaeri. Nempe gens Othomana, fera et iuris humani expers, omninoque insociabilis, etiam liberos suos seruorum prope loco habet, nedum cum alienigenis, bello praesertim imparibus,
Romano designato atque in Germaniam
profecto regendis Hispaniis praepositus prouinciam sibi commissam integerrime administrauit. Quam ob rem haud secus quam pater a Caesare diligebatur. Sed de his alias.
Balys Iachius, cuius, ut supra demonstrauimus, Salomon in Syrmiensi expeditione
forti opera usus fuerat, et ob id ei ampliorem in Moesia attribuerat prouinciam, ubi
accepit Turcas in Transistranis Hungarorum regionibus haud leui clade affectos, ne
Hungari eo successu insolescerent,
uolebant in nolebant mutat. M: nolebant
g
25
** caeterum (supra
uerum scriptum) M: uerum g:
caeterum KZ
26
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.