Your search found 2400 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1738-2298:

erat Cantabri, qui per Agrippam subjugati sunt Augusto. 4 Sub Romanis permansit Hispania donec occidentale imperium eorum substitit; dein Romanis profligatis per barbaros aliis gentibus paruit Hispania. 5 Eversum sub Romulo Augustulo anno 476 per Haerulos est imperium occidentale; et tunc fundatum est imperium Francicum, Anglicum per Saxones, Pannonicum per Hungaros, Hispanicum. 6 Sub Romanis ergo per 4 saecula fuit Hispania, sub quibus pace usa est; semper cum exteris, et huc floruerunt res

Primi invaserunt Vandali, Suevi et Alani Hispanias imperio occidentali extincto; hi ex Germania receperunt se ad Hispanias. 2 His aliqui etiam Syrnigos adjiciunt, sed cum Alanis idem erant; Vandali et Alani cum initio saeculi 5‑i venerunt in Hispanias 409‑o anno. 3 Hinc dein in Portugalias se receperunt; relicta tardius Europa in Africam migrarunt, in provincias orientalis imperii, circa 428. in regione Carthaginis; hoc regnum eorum duravit usque finem fere saeculi 6‑i; evertit illud Belisarius, Iustiniani imperii

6.1 Imperium Gothicum noviter fundatum amplius semper extensum et ampliatum est; nam in Galliis, ipsa quoque Africa provincias habuerunt, ubi hodie Marocanum Imperium est. 2 Imperium tamen hoc ad tempus extinctum est ineunte saeculo 8‑o seu 711‑o anno, et quidem per Saracenos, seu Mauros; hi incolae Africae erant, Mahomedanaeque religioni addicti (Mahomed ex Arabia oriundus saeculo 6‑o religionem suam fundavit tardiusque totam Africam Asiamque occuparunt eius asseclae); enatis ergo dissensionibus extrudere voluerunt Gothos

Mahomedanaeque religioni addicti (Mahomed ex Arabia oriundus saeculo 6‑o religionem suam fundavit tardiusque totam Africam Asiamque occuparunt eius asseclae); enatis ergo dissensionibus extrudere voluerunt Gothos ex Africa, imo etiam in Hispania eos adorti sunt, et primo 711 anno ipsis successit Gothos subjicere et extrudere ex Hispania. 3 Vitiza rex Gothorum circa 700 post Christum natum decessit, habuit filios, patri tamen non hi, sed Roderigus collateralis sucessit; fraude filii ergo et agnati Vitizae offensi Roterigo, in specie

Castilia, et civitates quoque sibi addictas; fecit ergo irruptionem in Castiliam armatus seque curavit inaugurari jure sponsae suae Iohannae in occupatis civitatibus; Alfonsus tamen destitutus auxilio regis Franciae Ludovici 11‑i, iteratis vicibus cladem accepit ab Ferdinando; anno 1476 ad Taurum totaliter victus est et ejectus est 1479‑o anno ex Hispania, ubi etiam pacem inire coactus est et renunciare juribus in regnum Castilianum una cum sponsa; et cum haereditatem Alfonsus cum Iohanna non acquireret, etiam eam deseruit, et hinc Clarissa monialis

in Castiliam armatus seque curavit inaugurari jure sponsae suae Iohannae in occupatis civitatibus; Alfonsus tamen destitutus auxilio regis Franciae Ludovici 11‑i, iteratis vicibus cladem accepit ab Ferdinando; anno 1476 ad Taurum totaliter victus est et ejectus est 1479‑o anno ex Hispania, ubi etiam pacem inire coactus est et renunciare juribus in regnum Castilianum una cum sponsa; et cum haereditatem Alfonsus cum Iohanna non acquireret, etiam eam deseruit, et hinc Clarissa monialis facta est Iohanna. 11 Iohannes 2‑us eodem anno

anno ex Hispania, ubi etiam pacem inire coactus est et renunciare juribus in regnum Castilianum una cum sponsa; et cum haereditatem Alfonsus cum Iohanna non acquireret, etiam eam deseruit, et hinc Clarissa monialis facta est Iohanna. 11 Iohannes 2‑us eodem anno mortuus est et hinc 1479 anno patri successit Ferdinandus, et hinc unita sunt haec regna, sed nondum incorporata. 12 Hic proprie initium sumit historia statistica Hispaniae; nam Ferdinandus abolito titulo Regis Arragoniae dixit se Regem Hispaniae; felix

pacem inire coactus est et renunciare juribus in regnum Castilianum una cum sponsa; et cum haereditatem Alfonsus cum Iohanna non acquireret, etiam eam deseruit, et hinc Clarissa monialis facta est Iohanna. 11 Iohannes 2‑us eodem anno mortuus est et hinc 1479 anno patri successit Ferdinandus, et hinc unita sunt haec regna, sed nondum incorporata. 12 Hic proprie initium sumit historia statistica Hispaniae; nam Ferdinandus abolito titulo Regis Arragoniae dixit se Regem Hispaniae; felix habebant regnum hi principes

irrepsit in Hispaniam, qui se etiam maxime ad Granatense receperunt regnum; Ferdinandus, Catolicus dictus ingenti flagrabat zaelo religionis, volebat ergo extirpare Judaeismum et Mahomedanismum; maxima vero causa fuit ut jure postliminii reoccuparet Granatense regnum; hinc 1481 anno initium belli factum est, regnante Boabdile calipha apud Saracenos, qui 10 integris annis sustinuit bellum suffultus viribus Africanis; tandem ad solam urbem Granatam restrictus, coactus est se dedere 1491‑o anno.

fuit ut jure postliminii reoccuparet Granatense regnum; hinc 1481 anno initium belli factum est, regnante Boabdile calipha apud Saracenos, qui 10 integris annis sustinuit bellum suffultus viribus Africanis; tandem ad solam urbem Granatam restrictus, coactus est se dedere 1491‑o anno. 14 Quod regnum dein regno Castiliae adjectum est, et sic extinctum est imperium Saracenicum in Hispania, quod 780 annis duravit. 15 Concessum fuit quidem initio exercitium liberum

14 Quod regnum dein regno Castiliae adjectum est, et sic extinctum est imperium Saracenicum in Hispania, quod 780 annis duravit. 15 Concessum fuit quidem initio exercitium liberum religionis incolis Granatensibus; sed 1493 anno renovatum prius decretum et coacti sunt omnes ad fidem catolicam amplectendam, et qui nollent, excederent provincias; quod decretum etiam cum maxima severitate executioni datum est; Iudaeorum ergo magna copia emigravit ex Hispania, et partim in Africam partim in Portugalliam se

Non tamen omnes emigrare potuerunt, aula etiam omni conatu in eo desudavit, ut convertat et retineat subditos suos, hinc partim policitationibus, partim praemiis, coactionibus etc. adegerit multa milia ad remanendum, sic episcopus Toletanus Ximenes 1499‑o anno fertur ipse 50,000 baptisasse; sed fucata tantum fuit haec conversio, ad vexas evitandas, interne tamen plurimi manserunt Iudaei, vel Mahometani; et hanc superstitionem diu continuarunt ad posteros suos, praesertim Iudaei. 17 Paulo post introduxit

imputata fuit rogus, et confiscatio omnium bonorum; valebant in hoc tribunali omnes ocultae delationes, torturae, multique abusus, contra principia juris criminalis sani pugnantes. 20 Propter haec facta Ferdinandi circa religionem Pontifex expedita bulla ad eum anno 1495 ei nomen Chatolici ! attribuit Alexander. 8.1 Sub hoc Rege Christophorus Columbus detexit novem orbis partem, nempe Americam, sumptibus Ferdinandi; Portugalli enim jam prius ausi oceanum ingredi

Peretz Franciscano reginam quoque permovisset, ut 17,000 aureorum resolveret pro hac expeditione, instructis ergo omnibus necessariis tribus navibus iis occidentem versus coepit suos inquisitiones, ubi jam insulae Azores detectae erant. 3 Excessit 3‑a Aug. anno 1492. post 70 dierum iter; jam repperit insulam Antillam, quam Szant Salvador denominavit, anno sequenti redivit domum, ubi admiralis (seu archicallasi) Indiarum titulo honoratus est. 4 Sequenti anno rursus excedens in 4‑a peregrinatione detectis multis aliis

instructis ergo omnibus necessariis tribus navibus iis occidentem versus coepit suos inquisitiones, ubi jam insulae Azores detectae erant. 3 Excessit 3‑a Aug. anno 1492. post 70 dierum iter; jam repperit insulam Antillam, quam Szant Salvador denominavit, anno sequenti redivit domum, ubi admiralis (seu archicallasi) Indiarum titulo honoratus est. 4 Sequenti anno rursus excedens in 4‑a peregrinatione detectis multis aliis insulis littora Americae detexit; redux furente contra eum invidia gloriae suspectus aulae

detectae erant. 3 Excessit 3‑a Aug. anno 1492. post 70 dierum iter; jam repperit insulam Antillam, quam Szant Salvador denominavit, anno sequenti redivit domum, ubi admiralis (seu archicallasi) Indiarum titulo honoratus est. 4 Sequenti anno rursus excedens in 4‑a peregrinatione detectis multis aliis insulis littora Americae detexit; redux furente contra eum invidia gloriae suspectus aulae effectus, et in carceres retrusus est, misere etiam perivit; tandem Americus Vesputius Americam primus ingressus est, et

Neapolitanam, sic dictam Campaniam felicem et Apruciam, Ferdinandus vero Apuliam et Calabriam. 5 Ejectis ergo principibus antiquis Neapolitanis Friderico et Ferdinando filio Fridericus se dedidit Gallis, a quo ! 30,000 aureorum habuit, ubi 1504. anno mortuus est; Ferdinandus filius non destitit post patris obitum; per proditionem tamen traditus est cum urbe Tarento Hispanis per capitaneum; hic vixit usque 1559. Valentiae in captivitate. 6 Sic ergo possederunt aliquo tempore duo reges regnum Neapolitanum;

Galli volebant libenter pacem inire, sed Ferdinandus astutus auxit tempore induciarum exercitum suum in Neapolitano regno et hinc non expectantes inducias adorti sunt Gallos eosque retruserunt; Phillipus quamquam se obsidem obtulerit Gallis, non tamen est acceptatus, sed sequenti anno cum exercitu venit in Hispanias; nihil tamen profecit Ludovicus, sed potius cedere debuit totum regnum Ferdinando; 1504 mortua est Isabella, et tunc Ferdinandus neptem Ludovici 12‑i Germanam Foxanam in uxorem sumpsit, conspicuamque summam pecuniae dedit adhuc Ludovico XII, et

debeat; Philippus Pulcher missus a patre Maximiliano venit statim in Castiliam, ut uxoris suae jus retineat; etiam Ferdinandus comparuit, sed status Philippo concesserunt ibique rex electus est nomine uxoris suae Iohannae; Philippus post septem menses regiminis in Castilia in 28 anno mortus est; habuit jam duos filios, Carolum et Ferdinandum; haereditas ergo Iohannae spectabat ad Carolum qua seniorem; fuit ergo lis de administratore; adfuit Ferdinandus Catolicus ut pater Iohannae, et Maximilianus imperator, ut pater filii defuncti; res sic agitata est ut

et fovit ubique. 11 Ipsi quoque Galli foverunt has turbas, ut in turbido piscari possent. 12 Carolus tamen bonas dispositiones faciens post multas caedes duorumque annorum lapsum fregit seditiosos 1521. 13 Eodem anno Carolus magnam in America fecit occupationem, nempe Mexicanum regnum subjectum est Carolo, quod fuit opulentissimum et florentissimum regnum Hispaniae; post duos annos etiam Peruvianum regnum et Chili regnum occupaverunt, belliduce Ferdinandus Kortecz !; iam enim

permittatur pedem figere, ne suprimat omnes; hinc omni modo egerunt Itali ut Gallos prohibeant ex Italia; belli his occasione ergo Galli ejecti sunt ex Mediolanensi ducatu; duas clades, unam ad Vicociam, et aliam ad Ticinum seu Paviam decretorias Galli acceperunt die 24. Feb. 1525. anno; ubi temere se in pugnam immisit, disperso toto exercitu eius, ipse Franciscus cum plerisque proceribus suis captus est, Madrittumque deductus. 5 Imperator gravissimas conditiones proposuit ei, quas acceptare diu tergiversatus est, et hinc usque 14. Ian.

Haec pacificatio Cameracensis Gallicae Traite de Dammes dicitur, seu Tractatus personarum illustrium sexus foeminaei; munere etiam legatorum utebantur foeminae in hac pace; ex una parte erat Margareta amita Caroli, ex alia persona mater Francisci Ludovica, 1529-i anno. 18.1 Intra hos belli annos in Europa in America felices occupationes et detectiones factae sunt; Carolo nempe regnum Chilense, Peruviense, et Quittense, capto et occiso Attapavita imperatore Peruviensi, per Franciscum Pisarum, qui cum 300 suis

Carolo totum regnum. 3 Cuique equiti 240 marcae auri, pediti 160, argenti decuplo tantum obtigit in divisione hac raptarum opum; Carolo miserunt 30,000 marcarum argenti, et 3000 mar. auri infecti, seu crudi; facti vero argenti 20,000, auri vero 2000, 1538. anno; fertur in his omnibus provinciis ab anno 1520. usque '38. 12 milliones hominum caesos fuisse. 4 Auctus Carolus tantis provinciis ferebatur de eo quod in eius regno nunquam sol occumbat. 5 1530. equitibus Rhodiis, modo Melitensibus,

Cuique equiti 240 marcae auri, pediti 160, argenti decuplo tantum obtigit in divisione hac raptarum opum; Carolo miserunt 30,000 marcarum argenti, et 3000 mar. auri infecti, seu crudi; facti vero argenti 20,000, auri vero 2000, 1538. anno; fertur in his omnibus provinciis ab anno 1520. usque '38. 12 milliones hominum caesos fuisse. 4 Auctus Carolus tantis provinciis ferebatur de eo quod in eius regno nunquam sol occumbat. 5 1530. equitibus Rhodiis, modo Melitensibus, Carolus donationes fecit; scimus hos equites

hunc annum recedit etiam Caroli 5i coronatio Bonnoniae a pontifice Clemente 7-o facta, quae est ultima coronatio imperatorum per pontifices facta. 8 Consuetudo imperatores coronandi per pontificem originem ducit ab 800. anno, quo Carolus Magnus a Silvestro pontifice coronatus et imperator electus est, extincto in Italia et occidente imperio Longobardico; et hinc originem ducit vocula electus regnorum imperator quem adhuc hodie in titulo imperatoris depraehendimus. 9 Eadem

cum hostibus suis, privavit eam libertate sua; ursit etiam pontifex Clemens ut sic Alexandro Medicaeo eam ut feudum donet et Alexander ducat naturalem filiam Margaretham; annuit ergo Carolus et Alexandrum, civem opulentum, fecit ducem Florentiae. 19.1 Anno 1535. suscepit expeditionem Carolus in Africam contra piratos, et in specie contra Hairadium Barbarossam; hic potens et superbus bello fracta respublica Tunaetana Muleasem ducem dejecit trono suo; Carolus ergo refugientem ad se Muleasem ipse in persona reposuit dignitati suae

perpetuum Gallorum cum Turcis; et reipsa tunc maximas molestias causarunt Turcae Carolo; nihilominus tamen fortuna favente et perspicatia sua usque '38. annum grassavit Gallos in ipsa quoque Gallia direpitque ! urbes Gallicas aliquas; anno '38. indutiae celebratae sunt; pontifex etiam egre ferens foedus Christianissimi principis cum Turcis coepit agere de pace inter potentes hos imperantes; hinc inducias primum in unum dein vero in 9‑em annos effecit inter eos; sic dein tamen in amicitiam devenerunt iterum hi

annos effecit inter eos; sic dein tamen in amicitiam devenerunt iterum hi duo imperantes, quae tamen amititia non nisi 4 annis duravit; elapsis enim 4 annis exarsit iterum bellum ob ducatum Mediolanensem, quem Carolus promisit Francisco, non tamen illi dedit. 4 Anno 1541. rursus novam expeditionem in Africam suscepit contra Algirios; haec male successit, qua inconsiderate suscepta fuit, in finem vergente autumnno jam, ubi obstantibus nebulis pluviis, procellis, destructa classe, sua re infecta redire coactus sit. 5

Philippus habuit primo Mariam regis Portugalliae filiam, ex qua Carolum filium habuit jam juniorem his temporibus; Carolus imperator enim voluit in haeredibus et nepotibus suis Angliam cum Hispania . 20.1 Post hoc matrimonium sequenti anno nausea quasi tantorum negotiorum et bellorum affectus, ut se pietati devovere posset depositis omnibus curis suis abdicationeque omnium regnorum solitudinem quaesivit; haereditatem Belgicam primo filio suo Philippo cessit, qui etiam sedem in Belgis fixit, ut vicinior esset

Dein etiam Hispanica regna cum Italicis tradidit Philippo; ultimo etiam imperatoriam dignitatem transtulit in Ferdinandum Primum, qui jam prius rex regnorum a statibus electus fuit; his terminatis monasterium S. Justi Hyeronimitanorum, in Extremadura situm, ingressus est; anno tamen 1556. adhuc inducias fecit cum Francisco ! rege Galliae ad Vancellas ad annos quinque. 21.1 Philippus hic nomine 2-i gubernavit Hispaniam, quia honoris gratia Philippum Pulcrum A. A. D. D.

rege Galliae ad Vancellas ad annos quinque. 21.1 Philippus hic nomine 2-i gubernavit Hispaniam, quia honoris gratia Philippum Pulcrum A. A. D. D. Austriae in unum regem suorum numerarunt; Maria eius uxor anno '58. mortua est, quo etiam parens Carolus mortuus est; et quidem sine prolibus mortuus est; Phylippus ergo sedem suam transtulit in Hispaniam; vix tabulae pacis Vancellensis ratificatae fuissent, jam iterum Galli bellum renovarunt; Philippus cum 50,000 suorum statim obviam

Severitatem Philippi etiam filius eius Carolus, et uxor patris Isabella ; putabat enim Philippus quod Carolus in necem suam perspiraverit; etiam selotipia eum excruciavit; effectus huius fuit quod filium suum sacrae inquisitioni tradiderit, ubi etiam peremptus est, et eodem anno etiam Isabella mortua est, non sine suspitione veneni. 24.1 Ad haec tempora recidit etiam expeditio quam habuit Philippus contra Turcas, qui potentissimi jam erant his temporibus etiam in Europa; subegerunt enim insulam Cyprum, per quam toti Italiae

formidabiles effecti sunt; Pius ergo 5‑us pontifex vigebat omni modo ut unitis viribus agatur contra Turcas; Phylippus ergo cum Venetis et pontifice huic expeditioni praefecit fratrem suum naturalem Iohanem (Don Juan d'Austrie); sub initium optatos effectus habuit, in specie anno 1571. ad Lepanto, non procul Corintho 24.1 non... Corintho additum in MS-to , eximiam victoriam retulerunt de Turcis, ubi capto duce Turcarum eoque contra jura gentium decapitato totam classem eorum destruxerunt et exercitum sparserunt; cum tamen hic

invisibilem classem tam magnitudine quam fortitudine, ultra 3000 tormentorum secum ferentem, et 20,000 classiariorum et 8,000 navarcorum, et omni die in sustentationem huius classis 30,000 aureorum erogavit. 26.1 Anno ergo 1588. classis haec invictissima movit contra Anglos. 2 Conflixerunt in oceano Germanico, quia etiam Belgae conjunxerunt naves suas classi Anglicae; in hoc conflictu victoria stetit penes Anglos, partim fortitudine Anglorum, partim procellis et fluctibus

Anglos. 2 Conflixerunt in oceano Germanico, quia etiam Belgae conjunxerunt naves suas classi Anglicae; in hoc conflictu victoria stetit penes Anglos, partim fortitudine Anglorum, partim procellis et fluctibus destructa classe. 3 Eo dein anno paucissimae naves reverterunt in Hispaniam; hic Philippus accepto nuncio hoc tristissimo fertur dixisse se non contra fluctus et procellas bellum gessisse. 4 Bellum tamen continuatum est pluribus annis cum Elisabetha. 27.1 Sub

dein Phylippo bellum intulit quod, etsi non omni vi et fortitudine geri potuisset, ob debilitatam tantis bellis Galliam, tamen res non contemnendas fecit, praesertim in Belgio Hispanico. 3 Hinc post duos annos pax confecta est, annuentibus libenter Hispanis, anno 1598‑o; qua pace Phylippus Henricum regem Galliae agnovit et utraque ex parte omnia ad statum priorem restituta sunt; Philippus eodem anno mortuus est, aetatis 72 anno. 4 Haereditatem tamen Burgundicam seu Belgicam ante mortem suam donavit Isabellae filiae

contemnendas fecit, praesertim in Belgio Hispanico. 3 Hinc post duos annos pax confecta est, annuentibus libenter Hispanis, anno 1598‑o; qua pace Phylippus Henricum regem Galliae agnovit et utraque ex parte omnia ad statum priorem restituta sunt; Philippus eodem anno mortuus est, aetatis 72 anno. 4 Haereditatem tamen Burgundicam seu Belgicam ante mortem suam donavit Isabellae filiae suae; sperabat enim quod si proprium principem iis dederit, rebellionem cessaturam; Albertus vero archidux Austriae pro ea determinatus est

in Belgio Hispanico. 3 Hinc post duos annos pax confecta est, annuentibus libenter Hispanis, anno 1598‑o; qua pace Phylippus Henricum regem Galliae agnovit et utraque ex parte omnia ad statum priorem restituta sunt; Philippus eodem anno mortuus est, aetatis 72 anno. 4 Haereditatem tamen Burgundicam seu Belgicam ante mortem suam donavit Isabellae filiae suae; sperabat enim quod si proprium principem iis dederit, rebellionem cessaturam; Albertus vero archidux Austriae pro ea determinatus est maritus; magna tamen astutia

Phylippus III; sub hoc evanescere coepit magnitudo Hispaniae; post mortem patris sui habuit duo bella continuanda, Belgicum et Anglicum, sed utrumque misere et infeliciter terminavit; ipse quoque Phylippus III ad res graves natus non fuit; anno ergo 1604. pax confecta est cum Anglis, ubi omnia ad statum priorem restituta sunt, pax cum Iacobo 1‑o confecta est. 6 Cum Belgis quoque libenter pacem composuisset, sed illi nihil de subjectione scire volentes omnia praeter libertatem spreverunt; factae

statum priorem restituta sunt, pax cum Iacobo 1‑o confecta est. 6 Cum Belgis quoque libenter pacem composuisset, sed illi nihil de subjectione scire volentes omnia praeter libertatem spreverunt; factae ergo sunt induciae tamquam cum gente libera ad 12 annos ab anno 1596. 28.1 Anno 1609. magnum errorem politicum commisit Phylippus per relegationem multorum millium Moliscorum, seu descendentium Judaicorum et Turcarum, et sic circiter 900,000 subditorum solum vertere coacti sunt. 2 1616.

confecta est. 6 Cum Belgis quoque libenter pacem composuisset, sed illi nihil de subjectione scire volentes omnia praeter libertatem spreverunt; factae ergo sunt induciae tamquam cum gente libera ad 12 annos ab anno 1596. 28.1 Anno 1609. magnum errorem politicum commisit Phylippus per relegationem multorum millium Moliscorum, seu descendentium Judaicorum et Turcarum, et sic circiter 900,000 subditorum solum vertere coacti sunt. 2 1616. Philippus hic cum domo Austriaca pactus est, nempe

utriusque lineae Austriacae; vi hujus pacti ergo Phylippus suppetias misit Ferdinando contra rebelles Bohemos et Germanos sub duce celebri Ambrosio Spinola, qui subjecto palatinatu inferiori multa fecit pro Ferdinando; praeter haec nil magni a Hispanis gestum est, et Philippus 1621. anno mortuus est. 3 Ei successit Philippus 4‑us filius; hic initio statim adlaboravit ut errores commissos sub patre et languores emendaret, et hinc cardinalem ducem de Lerma, cum omnibus creaturis suis removit a sua statione; aliud eius negotium fuit bellum

et hinc cardinalem ducem de Lerma, cum omnibus creaturis suis removit a sua statione; aliud eius negotium fuit bellum Belgicum, quod cum omni vi industriaque incoatum fuit; verum ob domesticas vicissitudines aliaque bella nihil cum eis efficere potuit. 4 Anno 1629. cum Gallis in Italia bellum incepit Phylippus 4‑us cum Ludovico 13‑o; causa belli fuit successio in ducatu Mantuaniensi. 5 Est hic ducatus feudum domus Austriae, quod stirps Gonsaga habuit, nempe Vincentius 2‑us; qui mascula prole destitutus

conatus est aulam regis sui, quod supressione Hugenotarum domi et immixtione et ingestione in omnia negotia exterorum regnorum efficere conatus est. 7 Enatum est ergo atrox bellum in quo Galli ex sententia negotium suum gesserunt; duravit bellum usque 1632., quo anno Clarasci 27.7 Clarasci in margine additum consentiente Ludovico 13‑o tamquam victore pax confecta est, et Ferdinandus imperator debuit Carolo Néverniensi conferre feudum. 8 Victori Amadaeo duci Sabaudiae partem portionis

Sabaudiae partem portionis Mantuanae, nempe Montem Ferrati cessit Ludovicus 13, ut eum sibi devinceret liberumque transitum haberet per eius comitatum in Italiam; Hispani ergo hoc bello non multum laudabilis fecerunt, sicque regni Hispaniae auctoritas vilescere coepit in Italiam; anno 1633. decessit in Belgio Isabella filia Phylippi 2‑i, improlis quidem, et hinc iterum reciderunt ceterae provinciae ad Hispanos, sub quorum potestate permanserunt usque initium huius saeculi; ceterae vero 7 provinciae nunc nomine Belgii foederati venerunt.

hinc non auditi ab aula coeperunt rebellare; Philippus IV omni ex parte pressus videre debuit quomodo hi se liberam rempublicam effecerunt; Catalauni tamen videntes se non diu posse resistere Hispanis se subjecerunt Gallis eosque juverunt. 31.1 Anno 1640. ex similibus causis rebellare coepit regnum Portugalliae, cum 60 annis subjecti fuissent Hispanis; tantis ergo malis vexatus nullibi quidpiam memorabile efficere potuit, sed tantum vires attritae sunt et auctoritas Hispaniae eviluit. 32.1

qui originem a regibus prioribus ducebat; occisis ergo Hispanis una cum prorege occupatisque urbibus et portubus se in libertatem restituerunt; usque 1668. bellatum est cum Hispanis; quo tempore se diviserunt et a Hispanica aula independentes declarati sunt. 2 Anno 1641. conjurarunt in Hispania proceres Andalusiae videntes oportunitatem ad haec; impedita tamen est haec rebellio et oppressa in semine; omnia haec mala Philippus videns causam eorum omnem in ministerium suum retrusit; hinc remoto etiam primario ministro Gasparo de Gusmalium ei

ad haec; impedita tamen est haec rebellio et oppressa in semine; omnia haec mala Philippus videns causam eorum omnem in ministerium suum retrusit; hinc remoto etiam primario ministro Gasparo de Gusmalium ei suffecit nempe Ludovicum Harem, sed nec hac re multum effecit; nam anno 1647. in regno Neapolitano emersit rebellio, quae usque Siciliam se extendit; per multitudinem bellorum accidit ut penuria in aerario enasceret; hinc ad contributiones exagerrandas, noviter inducendas, deventum est; fiebat id quoque in Neapolitano

omnes vires suas convertit Phylippus in Portugallos, sed parum tamen effecit; nam clam Angli et Galli juverunt ipsos pecunia, armis, munitione etc., imo 1663. ad Almaxial ingentem cladem acceperunt Hispani a Portugallis et 1655. etiam unam ad Montesclaros; eodem anno decessit Phylippus 4., post 40 annorum sat infelix imperium. 34.1 Successit ei Carolus II, filius quadriennis sub tutela matris sui, sub qua imperium capessivit, nempe sub Maria Anna Filippi 4‑i vidua; ut tamen melius negotia irent tutrici ex certo

arces tamen munitas demoliri curavit prius Ludovicus ut sic alia occasione data eo facilius occupare possit; in Flandria vero aliqua loca sibi servavit; enervata sic Hispanorum potentia auctaque Portugallorum potestate per amicitiam Anglorum, pacem confecerunt cum Portugallis eodem anno, et sic Portugalia independens declarata fuit, et in statum priorem restituti sunt, Aquisgrani; unicum locum in Africa, nempe Septam (Ceutam) pro memoria dominii sui in Portugalliam sibi servarunt. 36.1 Rex Franciae videns ad hanc coactam pacem

et sic non expectatus comparuit cum exercitu suo, captis tribus provinciis ipsam Hollandiam invasit, et Amsterodamo minatus est jam ruinam; Hollandi tamen in hoc periculo praeruptis aggeribus et apertis cataractis maritimas aquas immiserunt, et sic se aquis cinxerunt 1672‑o anno; in mari tamen felicius bellarunt Hollandi, insignes enim victorias retulerunt de Gallis. 2 Acta haec Gallorum Hispania non potuit pacato cernere animo ob metum Belgii Hispanici, hic foedus cum Hollandis inire deberunt ! contra Gallos, et sic

regnum Hispaniae, in quod praetensiones putabat se deprehendisse; missa ergo deputatione petierunt comitatum Lutzeburgicum pro equivalenti praentensionum suarum; hoc cum Hispani facere non possent, ne sic Galli totum Belgium ad se attrahent, Ludovicus armata manu irruit 1681‑o anno in hunc comitatum eumque totum sibi subjecit expugnata arce Lutzeburgensi; et eo scivit vi pecuniarum suarum adducere Belgas et Anglos Ludovicus ut, licet garantirisaverint pacem Noviomagensem, tamen non tantum Hispanos non juverint, sed potius Angli juverunt Gallos; contra

Vilhelmo 3‑o restituit; bellum hoc initio horrende afflicti sunt; Galli enim ad viscera Hispaniae jam devenerunt, 1689. sub duce Noely Parcellonem expugnarunt, et jam Madrito approximarunt, et sic usque 1697. sustinuit hoc bellum contra potentissimas potentias Europae; hoc anno pax coaluit Risvicensis, vi cuius cuncta Ludovicus restituere debuit Hispanis; in Anglia vero Vilhelmum 3‑um invitus recognoscere debuit regem Angliae. 2 Non defuit tamen causa politica quare restituit Hispanis omnia, nam Carolus 2. fuit in defectu, nulla

jus suum; solus quidem parum effecisset Leopoldus, sed Angli et Hollandi defecerunt a Ludovico, qui eos delusit spe divisionis provinciarum aliquarum Hispanicarum, dein aegre ferebant arctam hanc unionem potentium imperantium, qui omnibus aliis molestias creare potuissent; anno ergo 1702. foedus initum est inter hos 3 et una eademque die 15‑o Maji bellum denunciatum est Gallis; exarsit ergo bellum attrocissimum tam terra, quam mari, et usque 13 annorum duravit et nomine belli successionis Hispanicae venit; partes belligerentes sibi praefixerunt, ut

pro Arragoniam conieci. sibi subjecerunt; ipsam Madrittum expugnavit, ibique solemniter inauguratus est, proin duos reges Hispania habuit; circa annum decimum tamen infelicius negotia gerebant, et repressi sunt ex tribus provinciis excepta Catalaunia; interim anno 5‑o mortuus est Leopoldus, cui Iosephus 1‑us successit; anno 11‑o mortuus est etiam Iosephus sine haeredibus, solus ergo remansit Carolus; maluit ergo incertam successionem relinquere et certam arripere, quod etiam fecit et sic imperator sub

solemniter inauguratus est, proin duos reges Hispania habuit; circa annum decimum tamen infelicius negotia gerebant, et repressi sunt ex tribus provinciis excepta Catalaunia; interim anno 5‑o mortuus est Leopoldus, cui Iosephus 1‑us successit; anno 11‑o mortuus est etiam Iosephus sine haeredibus, solus ergo remansit Carolus; maluit ergo incertam successionem relinquere et certam arripere, quod etiam fecit et sic imperator sub nomine Caroli 6‑i coronatus est in imperatorem, et regem Hungariae; hoc videntes Angli et

Anna enim tunc temporis regina voluisset exauctoratum Iacobum fratrem suum restituere, hinc etiam tunc indiguisset ope Ludovici 14‑i; quod tamen non contigit, cum Anna prae mortua fuerit; Carolus ergo desertus a foederatis consensit in pacem, quae Utrajecti in Hollandia anno 13 huius saeculi coaluit; non tamen omni ex parte renunciatum est in hac pace juri praetendentiarum; praecipua capita huius pacis consistit in divisione et sumptuum satisfactione; nempe Phylippus 5. sit verus rex Hispaniae Europae; ut tamen duae monarchiae aliquando non

in limitibus; hinc egerunt ut arces suas habere et iis militiam propriam illocare possint; hae urbes dein Barier Städte cognominatae sunt; domus ergo Austriaca hanc servitutem in se recepit, imo etiam stipendia his militibus solvit aula Viennensis; hanc tamen servitutem Iosephus 2. anno 1781. sustulit. 5 Garantiam huius pacis promisit aula Anglica, Gallica, et Hollandi; haec tamen pax Utrajectensis nondum fuit finalis, nam Carolus et Phylippus 5‑us nondum inter se convenerunt; et sic Hispani post paucos annos bellum renovarunt; nempe

erant Galli; mortuo enim ibi Ludovico 14‑o successit pronepos Ludovicus 15., qui sub ducis Aurelianensis Phylippi gubernio regnavit, hic ergo promptus erat ad bellum, ut sibi amicos conciliaret exteros; fuit enim valde lucrosum tutorem esse in Galliam; acceserunt etiam Angli; anno 18‑o cladem navalem Philippo intulerunt, et sic 19‑o anno jam de pace cogitatum est, quae etiam anno 20‑o coaluit penitus; Carolus ergo 6. cuivis juri in Hispaniam formandae ! renunciet; Hispania cum omnibus Americanis provinciis attribuatur Phylippo.

Ludovicus 15., qui sub ducis Aurelianensis Phylippi gubernio regnavit, hic ergo promptus erat ad bellum, ut sibi amicos conciliaret exteros; fuit enim valde lucrosum tutorem esse in Galliam; acceserunt etiam Angli; anno 18‑o cladem navalem Philippo intulerunt, et sic 19‑o anno jam de pace cogitatum est, quae etiam anno 20‑o coaluit penitus; Carolus ergo 6. cuivis juri in Hispaniam formandae ! renunciet; Hispania cum omnibus Americanis provinciis attribuatur Phylippo. 6 Phylippus renunciet juri in omnes priori pace

Phylippi gubernio regnavit, hic ergo promptus erat ad bellum, ut sibi amicos conciliaret exteros; fuit enim valde lucrosum tutorem esse in Galliam; acceserunt etiam Angli; anno 18‑o cladem navalem Philippo intulerunt, et sic 19‑o anno jam de pace cogitatum est, quae etiam anno 20‑o coaluit penitus; Carolus ergo 6. cuivis juri in Hispaniam formandae ! renunciet; Hispania cum omnibus Americanis provinciis attribuatur Phylippo. 6 Phylippus renunciet juri in omnes priori pace amissas provincias. 7

est sibi pro Carolo, filio tertiogenito, nomine feudi; mater enim Caroli huius, seu secunda uxor Phylippi 5‑i, fuit Elisabetha Odoardi 2‑i, ducis Parmensis; imperator etiam annuit huic petito, et hinc neutralis militia, nempe Helvetica, illocata est his ducatibus; haec 20. anno facta sunt, et 25. diplomate publico hoc feudum ei addixit imperator; anno 1724. Phylippus 5. abdicationem fecit regiminis sui et Ludovico 1‑o (amantissimo) filio suo cessit regimen Hispaniae; hic post septem menses regiminis in variolis

huius, seu secunda uxor Phylippi 5‑i, fuit Elisabetha Odoardi 2‑i, ducis Parmensis; imperator etiam annuit huic petito, et hinc neutralis militia, nempe Helvetica, illocata est his ducatibus; haec 20. anno facta sunt, et 25. diplomate publico hoc feudum ei addixit imperator; anno 1724. Phylippus 5. abdicationem fecit regiminis sui et Ludovico 1‑o (amantissimo) filio suo cessit regimen Hispaniae; hic post septem menses regiminis in variolis mortuus est; post eius mortem rursus Phylippus 5., qui primo 41 anni fuit,

5. abdicationem fecit regiminis sui et Ludovico 1‑o (amantissimo) filio suo cessit regimen Hispaniae; hic post septem menses regiminis in variolis mortuus est; post eius mortem rursus Phylippus 5., qui primo 41 anni fuit, regimen suscepit; anno 1725. eruperunt dissensiones inter Phylippum 5., et Ludovicum 15. regem Galliae; causa huius fuit haec: Ludovicus 15. jam jam pubertatem attigit circa hanc aetatem; curator ergo dux Aurelianensis putabat matrimonio conjungendas esse aulas has,

8 Viennae collatis consiliis 1729. compositum est negotium, Iosephus enim rex Portugalliae duxit Mariam Victoriam. 9 Imperator etiam annuit ut educta Helvetica militia ex duobus ducatibus induratur Hispanica militia. 10 Anno 1731. mortuus est Antonis dux Parmensis, et sic statim [ipsi] successit ipsi filius Phylippi 5‑i Carolus; anno vero 35. successit in Hetruria mortuo Gasto. 39.1 Anno 1732. Hispani habuerunt expeditionem in

duxit Mariam Victoriam. 9 Imperator etiam annuit ut educta Helvetica militia ex duobus ducatibus induratur Hispanica militia. 10 Anno 1731. mortuus est Antonis dux Parmensis, et sic statim [ipsi] successit ipsi filius Phylippi 5‑i Carolus; anno vero 35. successit in Hetruria mortuo Gasto. 39.1 Anno 1732. Hispani habuerunt expeditionem in Africam contra pyratas, qui praesidia Oran et Massalquivir 1708. anno ceperunt tempore belli successionalis; belli

Hispanica militia. 10 Anno 1731. mortuus est Antonis dux Parmensis, et sic statim [ipsi] successit ipsi filius Phylippi 5‑i Carolus; anno vero 35. successit in Hetruria mortuo Gasto. 39.1 Anno 1732. Hispani habuerunt expeditionem in Africam contra pyratas, qui praesidia Oran et Massalquivir 1708. anno ceperunt tempore belli successionalis; belli huius eventus optatissimus fuit, pyratae fracti, et praesidia recepta sunt. 40.1 Post hanc

successit ipsi filius Phylippi 5‑i Carolus; anno vero 35. successit in Hetruria mortuo Gasto. 39.1 Anno 1732. Hispani habuerunt expeditionem in Africam contra pyratas, qui praesidia Oran et Massalquivir 1708. anno ceperunt tempore belli successionalis; belli huius eventus optatissimus fuit, pyratae fracti, et praesidia recepta sunt. 40.1 Post hanc expeditionem Phylippus 5. bellum indixit Carolo Sexto; ratio huius fuit Sanctio pragmatica, quam Carolus inducere

subditorum, hanc sanctionem, eamque ab exteris receptam et garantirisatam voluit; in hac sanctione etiam successio limitata est, nempe ut primo succedant descendentes Mariae Theresiae, his deficientibus Iosephi primi succedant descendentes, hos excipiant Leopoldi primi succesores; anno 1724. post comitia Hungarica publicata est haec sanctio. 2 1732. Romanum imperium suscepit hanc successionem; 1725. Hispania, 1727. Russia, 1732. Anglia una cum evictione, 1730. Hollandia una cum evictione, 1732. Dania, 1735. Francia recognovit eam.

est haec sanctio. 2 1732. Romanum imperium suscepit hanc successionem; 1725. Hispania, 1727. Russia, 1732. Anglia una cum evictione, 1730. Hollandia una cum evictione, 1732. Dania, 1735. Francia recognovit eam. 3 Non obstantibus his anno 1733. protestatus est Phylippus 5. contra hanc sanctionem tamquam praejuditiosam; in suas partes traxit regem Sardiniae, Sabaudum et Gallos, qui eo proniores erat, cum Ladislaum Lezcincky mortuo Augusto 2‑o rege Poloniae voluerint trono Polonico intrudere contra Caroli 6‑i

Neapolitanum et Siciliam occupaverunt Hispani; interim videns se non sufficere, et ut post obitum suum filiae regnum pacatum relinqueret, tulit sacrificium hostibus suis, nempe regnum Neapolitanum et Siciliam cessit Hispanis, et hinc '35. pax coaluit Viennae; definita vero est pax anno '38. Versaille in Gallia; hinc ergo dux Parmensis Carolus, filius Phylippi 5‑i, factus est rex Neapolis et Siciliae. 4 Horum duorum regnorum loco recepit Carolus 6. ducatum Parmensem et Placentium nomine aequivalentis. 5 Etiam Galli rem

Hetruriae ducatum (Toscannam), quae modo cum morte Gastonis ducis vacans facta est; et sic reipsa etiam commutatio facta est. 6 Et hunc ducatum Lotharingiae cessit Ludovicus 15. Stanislao Lescinckio; post eius mortem vero 1766. incorporatus est coronae Franciae; anno '739. iterum bello se immisit Phylippus 5. cum Anglis ob possessiones eorum in America, et praecipue ob commercia furtiva (heimliches Handel); nam in America viget regula ut populi subjecti tantum cum suis metropolitanis commercium exerceant, nempe subditi Anglicani cum Anglis

(heimliches Handel); nam in America viget regula ut populi subjecti tantum cum suis metropolitanis commercium exerceant, nempe subditi Anglicani cum Anglis tantum etc.; hinc ergo exortum est bellum in Florida et Canada; hoc bellum dein continuatum est per plura regna; anno enim 1740. mortuus est Carolus 6. in Octobri; emersit ergo hic rursus quaestio de successione foeminarum; primi erant Hispani qui protestati sunt contra sanctionem ex eo quod acceptatio eius prior sit praejuditiosa successoribus suis; dixit enim stirpi suae prioritatem competere

est contra hanc pactionem, et fere integram Silesiam pro se praetendit; hoc bellum, licet per 8 integros annos durasset, fortitudine Hungarorum irritum redditum est; ipsi quoque Hollandi, Angli ex parte sua non deerant; eductis enim classibus Hispanos Gallosque fregerunt; ab anno '44‑o Galli deposita larva pro se coeperunt vastare Belgicas provincias Austriacas; post mortem Caroli 6. electus est Carolus dux Bavariae in imperatorem nomine Caroli 7‑i; debilis tamen princeps ejectus per Hungaros ex suis provinciis erumnis et

imperatorem nomine Caroli 7‑i; debilis tamen princeps ejectus per Hungaros ex suis provinciis erumnis et egritudine oppressus mortuus est; et sic Franciscus dux Lotharingiae '45. electus est in imperatorem succesitque in imperio nomine Francisci 1‑i; anno 1746. mortuus est Phylippus 5. in Hispania, ei successit Ferdinandus 2‑us, et ab eo tempore jam segniter bellum hoc ex parte Hispanorum gestum est; caeterum cum potentissimis duobus maritimis potentiis agendum habuerint, ipsos etiam Gallos in America lacessiverunt Angli,

ab eo tempore jam segniter bellum hoc ex parte Hispanorum gestum est; caeterum cum potentissimis duobus maritimis potentiis agendum habuerint, ipsos etiam Gallos in America lacessiverunt Angli, plurimum Borussus astu et fraudibus suis effecit, integram enim fere Silesiam occupavit; anno 1748. pace Aquisgravensi clausum est bellum hoc; Hispani quidquid amiserunt per bellum ad Anglos recuperarunt, et ducatum Parmensem acceperunt a Maria Theresia pro Filippo fratre Ferdinandi 2‑i; hic Filippus fuit parens Isabellae, uxoris primae Iosephi 2‑i; constitutum tamen

apertum in Parmensem ducatum habuit; fuit enim tunc bello septennali involuta, et cum Gallis egit contra Borussum, eo a fortiori, quod Iosepho 2‑o, filio suo, desponsata fuerit Isabella, Phylippi huius filia. 12 Hic Carolus 3‑us regnavit ergo in Hispania; anno 1761. coaluit foedus inter 4 aulas Bourbonicas, nempe Hispaniam, Galliam, regnum Neapolitanum et Parmensem ducatum; nempe arctissimo vinculo se conjunxerunt ad ferendum sibi auxilium in omni casu; vigore huius foederis Carolus 3. rex Hispaniae

est, nam Galli juverunt Austriacos, Borussum juvabat Angli; hinc Galli cum Anglis in America et in mari concurrerunt; hinc etiam Carolus deposita neutralitate hostes esse debuerunt ! Anglorum; Hispani tamen exiguum quid retulerunt boni, imo plurima habebant damna; anno vero '63. pax universalis facta est in Europa; haec pax dicitur Fonteneblö-iensis; Angli hoc bello subegerunt insulam Cubam a Hispanis, hanc repetierunt, acceperunt etiam, sed Floridam in America septentrionali cedere debebant Anglis. 13 Ab anno ergo 1763.

habebant damna; anno vero '63. pax universalis facta est in Europa; haec pax dicitur Fonteneblö-iensis; Angli hoc bello subegerunt insulam Cubam a Hispanis, hanc repetierunt, acceperunt etiam, sed Floridam in America septentrionali cedere debebant Anglis. 13 Ab anno ergo 1763. Carolus [se] pace utens felicitati populorum suorum se dedidit, ad evehendum commercium, oeconomiam et statum militarem, quae omnia neglecta sunt; sacram inquisitionem etiam restruxit et regulavit. 14 Anno '66. domestico tumultu Madrittae exorto

debebant Anglis. 13 Ab anno ergo 1763. Carolus [se] pace utens felicitati populorum suorum se dedidit, ad evehendum commercium, oeconomiam et statum militarem, quae omnia neglecta sunt; sacram inquisitionem etiam restruxit et regulavit. 14 Anno '66. domestico tumultu Madrittae exorto coactus est rus petere, malum tamen suffocatum est praemature. 15 Rationes hae erant: quod ille decreto suo voluerit vestimentum ipsorum reformare, pallia nigra, et decussatos pileos ipsis prohibere, et vestimenta

Remoto ergo ministro Gallico suscepit Hispanum comitem de Aranda et huius perspicacia tumultus compositi sunt; ea occasione ingens suspicio in Iesuitas recidit, quod etiam illi manus in tabula harum discordiarum habuerint, et hinc totus ordo eorum relegatus fuit ex Hispania; anno 1767. una eademque die colligati, navibus impositi, et in Italiam translati sunt, 12‑a Octobris. 17 Haec res graves altercationes cum aula Romana post se traxit; tandem aula Viennensis et Parisina cum Portugallia se conjunxerunt in exstirpationem

sunt, 12‑a Octobris. 17 Haec res graves altercationes cum aula Romana post se traxit; tandem aula Viennensis et Parisina cum Portugallia se conjunxerunt in exstirpationem Iesuitarum, sed Benedictus 13. confirmavit potius ordinem hunc quam ut eum exstirpasset; anno vero '69. cum Ganganelli cardinalis pontifex renunciatus fuisset, anno '73. bulla nova ordinem hunc ecclesiae noxium pronunciavit et sustulit; anno '78. Carolus 3. rex Hispaniae bellum suscipere debuit propter colonias Americanas; coloni enim

cum aula Romana post se traxit; tandem aula Viennensis et Parisina cum Portugallia se conjunxerunt in exstirpationem Iesuitarum, sed Benedictus 13. confirmavit potius ordinem hunc quam ut eum exstirpasset; anno vero '69. cum Ganganelli cardinalis pontifex renunciatus fuisset, anno '73. bulla nova ordinem hunc ecclesiae noxium pronunciavit et sustulit; anno '78. Carolus 3. rex Hispaniae bellum suscipere debuit propter colonias Americanas; coloni enim Americani ab Anglis vehementer praessi sunt, provolarunt ergo ad arma 13

exstirpationem Iesuitarum, sed Benedictus 13. confirmavit potius ordinem hunc quam ut eum exstirpasset; anno vero '69. cum Ganganelli cardinalis pontifex renunciatus fuisset, anno '73. bulla nova ordinem hunc ecclesiae noxium pronunciavit et sustulit; anno '78. Carolus 3. rex Hispaniae bellum suscipere debuit propter colonias Americanas; coloni enim Americani ab Anglis vehementer praessi sunt, provolarunt ergo ad arma 13 provinciae, vinculoque arctissimo se copularunt contra Anglos, libertatem suam quaerebant sub belli duce

se copularunt contra Anglos, libertatem suam quaerebant sub belli duce Vassington; Angli ergo contra eos armis profecti sunt, sed parum fecerunt; rex ergo Franciae videns hoc foedus inivit cum his provinciis commerciale, hinc etiam contra Ludovicum 16‑tum arma sumpserunt Angli anno '75. 18 Carolus ergo 3. rex Hispaniae ob foedus suum cum Gallis debuit arma arripere contra Anglos anno '78., anno '81. et '2. etiam in Hollandos versum est bellum, qui clam vendiderunt arma Gallis et Hispanis; promontorium Gibraltar expugnare volebant

sed parum fecerunt; rex ergo Franciae videns hoc foedus inivit cum his provinciis commerciale, hinc etiam contra Ludovicum 16‑tum arma sumpserunt Angli anno '75. 18 Carolus ergo 3. rex Hispaniae ob foedus suum cum Gallis debuit arma arripere contra Anglos anno '78., anno '81. et '2. etiam in Hollandos versum est bellum, qui clam vendiderunt arma Gallis et Hispanis; promontorium Gibraltar expugnare volebant Hispani, sed nulla ratione potuerunt; insulam tamen Minorcam ceperunt, quam etiam retinuerunt per pacem. 19

fecerunt; rex ergo Franciae videns hoc foedus inivit cum his provinciis commerciale, hinc etiam contra Ludovicum 16‑tum arma sumpserunt Angli anno '75. 18 Carolus ergo 3. rex Hispaniae ob foedus suum cum Gallis debuit arma arripere contra Anglos anno '78., anno '81. et '2. etiam in Hollandos versum est bellum, qui clam vendiderunt arma Gallis et Hispanis; promontorium Gibraltar expugnare volebant Hispani, sed nulla ratione potuerunt; insulam tamen Minorcam ceperunt, quam etiam retinuerunt per pacem. 19 Post hoc

Gibraltar expugnare volebant Hispani, sed nulla ratione potuerunt; insulam tamen Minorcam ceperunt, quam etiam retinuerunt per pacem. 19 Post hoc bellum etiam cum Algiriis, Africanis piratis, habuit bellum, sed et hoc inutile fuit segniterque gestum; anno '88. decessit, ei successit filius Carolus 4‑us secundogenitus, qui modernus est rex; specimina boni regis dedit statim initio; caristia magna fuit, ille ergo magnis expensis summis pretium exaggeratum frumenti restituit ad commune pretium, venationem regiam vehementer

suis. 21 Haec enim debita jam quasi caduca erant et nullus regum curavit exsolutionem eorum; ille ergo in se suscepit exsolutionem. 22 Inter domum Austricam nostram et Hispanicam ergo intercedit vinculum magnum affinitatis; Iosephus enim 2. anno '60. duxit Phylippi, ducis Parmensis, filiam Isabellam; qui fuit frater Caroli Tertii regis Hispaniae. 23 Leopoldus vero 2. duxit filiam Caroli Tertii, et sororem moderni regis Hispaniae Mariam Ludovicam. 24 Mariam vero Amaliam, sororem

filiam Caroli Tertii, et sororem moderni regis Hispaniae Mariam Ludovicam. 24 Mariam vero Amaliam, sororem Leopoldi, duxit Ferdinandus, frater Isabellae et filius Philippi. 41.1 Rex vero Neapolitanus modernus duxit Mariam Carolinam anno '68, Leopoldi 2‑i sororem, filiam Mariae Theresiae. 2 Anno 90‑o Franciscus primogenitus Leopoldi 2‑i duxit Mariam Theresiam, filiam Ferdinandi regis Neapolitano. 3 Eodem anno '90‑o modernus Magnae Hatruriae dux duxit filiam

24 Mariam vero Amaliam, sororem Leopoldi, duxit Ferdinandus, frater Isabellae et filius Philippi. 41.1 Rex vero Neapolitanus modernus duxit Mariam Carolinam anno '68, Leopoldi 2‑i sororem, filiam Mariae Theresiae. 2 Anno 90‑o Franciscus primogenitus Leopoldi 2‑i duxit Mariam Theresiam, filiam Ferdinandi regis Neapolitano. 3 Eodem anno '90‑o modernus Magnae Hatruriae dux duxit filiam Mariam Franciscam, filiam regis Neapoli, Ferdinandi.

Rex vero Neapolitanus modernus duxit Mariam Carolinam anno '68, Leopoldi 2‑i sororem, filiam Mariae Theresiae. 2 Anno 90‑o Franciscus primogenitus Leopoldi 2‑i duxit Mariam Theresiam, filiam Ferdinandi regis Neapolitano. 3 Eodem anno '90‑o modernus Magnae Hatruriae dux duxit filiam Mariam Franciscam, filiam regis Neapoli, Ferdinandi. 42.1 Eodem anno matrimonium initum est inter coronae haeredem Neapolitanum Ianuarium et Mariam Clementinam,

2‑i duxit Mariam Theresiam, filiam Ferdinandi regis Neapolitano. 3 Eodem anno '90‑o modernus Magnae Hatruriae dux duxit filiam Mariam Franciscam, filiam regis Neapoli, Ferdinandi. 42.1 Eodem anno matrimonium initum est inter coronae haeredem Neapolitanum Ianuarium et Mariam Clementinam, filiam Leopoldi 2‑i; vices sponsi subivit Carolus quartogenitus genitus Leopoldi; utraque pars horum est impubes. Finis Hispaniae.

primi erant Alani, eos secuti sunt Vandali et Suevi, qui omnes ex Hispania transiverunt sedesque suas fixerunt; Alani tamen regnum ibi non condiderunt, sed primi erant Svevi qui regnum fundarunt sedesque fixas ibi habuerunt, prouti in Hispania. 3 Eorum regnum ab anno 440. usque 584. floruit in Lusitania; tunc enim a Visigothis extinctum est tam in Hispania, quam in Lusitania sub duce Visigothorum Leovigilco et tunc successit regnum Gothorum in Lusitania; sub initium 8‑i saeculi Saraceni regni Gothici finem

aliquo tempore ergo gubernavit has provincias, tardius Alfonsus 6. filiam suam Theresiam copulavit huic Henrico et ipsis cessit provincias has Lusitaniae; initio videtur tantum usum fructuum ipsis concessisse; nam ipsum dominium primo per testamentum suo genero reliquit Alfonsus 6. anno 1095, quo etiam decessit Alfonsus. 2 Accepit autem sub nexu feudali has provincias, ut suas initio tantum nomine comitatus haberet, non regni, hae provinciae. 3 Ab hoc ergo anno computatur regimen stirpis Burgundiae, quae usque 1383. in

dominium primo per testamentum suo genero reliquit Alfonsus 6. anno 1095, quo etiam decessit Alfonsus. 2 Accepit autem sub nexu feudali has provincias, ut suas initio tantum nomine comitatus haberet, non regni, hae provinciae. 3 Ab hoc ergo anno computatur regimen stirpis Burgundiae, quae usque 1383. in Portugallia praefuit; titulus tamen regis primo sub eius successore invaluit, auctis provinciis per filium huius Henrici; Henricus enim tantum ut feudum possedit comitatum suum, sub onere defensionis cum 300 equitibus

abripuit terras; vixit usque 1112; ei successit Alfonsus 1. filius; hic primus nomen regis suscepit; cum admodum juvenis esset matremque perfidam haberet, quae ad alias proles suas ex secundo matrimonio deducere voluisset provincias, primo 18. aetatis anno successit; Theresia enim mortuo marito Henrico nupsit Ferdinando Paesio, comiti Trassamore; vitricus hic initio quidem ut tutor administravit provincias, dein vero usurpata dignitate ad suos devolvere voluit haeredes; cum vero 18 annorum esset Alfonsus edoctus est per suos

independentem declaravit comitatum suum, contra omnem protestationem Alfonsi 7‑i; ex hoc dein tardius atrox bellum emersit, cum sibi titulum regis attribueret. 4 Complura tamen prius bella gessit Alfonsus contra Saracenos, a quibus complura territoria accepit; anno 1139. contra Ismarum Saracenorum regem insignem retulit victoriam, qui trans Tagum regnum suum habuit, et cum 5 regulis suis vasallis venit contra Alfonsum; Alfonsus in Campo Regio (dictus est Campus Regius, quia in hoc campo prima vice suscepit titulum regium, ut incitaret

suum subjicere velit Pontifici ut feudum velitque tributum solvere; Innocentius ergo reclamantibus Castilianis ei titulum regium tribuit; promissionem suam defuncto Innocentio sub Alexandro 3‑o renovavit et consummavit; hic Pontifex misit ipsi coronam cum bulla solemni, qua etiam anno 1143. Lamaci in comitiis coronatus est; bellum quidem gestum est cum Castilianis, sed favente fortuna semper Lusitanis. 5 Tardius coronatio una cum solutione tributi neglecta est a Portugalis. 6 Decessit

hic casus modo contigit in Portugallia; foeminae tamen clausula sunt circumscriptae, si peregrino principi non nubant; si ergo nubat, ammittit jus haereditatis, ne sic regnum ad peregrinos principes perveniat per foeminam. 3.1 Alfonso Primo successit anno 1185. filius Sanctius I. qui Populator dictus est; hic cum clero et pontificibus in acerbes contentiones incidit; sub priori regimine clerus non tantum magnam auctoritatem, sed etiam opes sibi comparavit in Portugallia, cum ipsorum ope indiguerit Alfonsus; jam omnia

indiguerit Alfonsus; jam omnia adversabantur tardius rationibus politicis, incepit ergo Sanctius modice immunitatem cleri triplicem restringere eosque oneribus publicis subjicere; recurrerunt ad Pontificem clerici et sic lites enatae; de cetero terras suas auxit, melioravit regnum; anno 1212. Salvam urbem munitam Mauris eripuit; ei successit Alfonsus 2. Grassus; hic patris vestigiis inhaerens Alcassar urbem Mauris eripuit cum aliis minoribus terris; continuavit tricas cum Pontifice, nihil enim cessit clero; infelix tamen erat in eo quod excommunicatus sit

regnum, petulantia enim cleri de die in diem crevit; caeterum per 22 annos regnum sustinuit, tamen per Pontificem exauctoratus est, per Innocentium 4‑um, ob obstinatiam suam; cedere ergo fratri suo Alfonso debuit regnum; hic tamen vivo Sanctio 2‑o rex dictus non est, sed regens; anno 1248. decessit Sanctius 2. et sic Alfonsus successit in regno nomine Tertii; hic uxoris nomine comes erat Boloniae, seu Bonnoniae, quae est provincia in Picardia Franciae; uxor eius erat Mathildis; hic territorium suum auxit accessione regni Algardiae anno 1281.

non est, sed regens; anno 1248. decessit Sanctius 2. et sic Alfonsus successit in regno nomine Tertii; hic uxoris nomine comes erat Boloniae, seu Bonnoniae, quae est provincia in Picardia Franciae; uxor eius erat Mathildis; hic territorium suum auxit accessione regni Algardiae anno 1281. 2 Hoc regnum est illud idem a quo hodierni reges Portugalliae se scribunt, nempe Europea Algardia; alia est in Africa, hinc se utriusque Algardiae scribunt reges. 3 Haec Algardia jure postliminii

Ei successit Dionisius, Justus dictus; sub hoc litibus cum clero finis impositus est, cum praejudicio regis; et hinc magis adhuc firmatus est clerus in hoc regno tam quoad immunitates, quam quoad dignitates; imo etiam jus circa sacra concessit Pontifici in suo regno; haec 1289. anno acta sunt cum Nicolao 4‑to pontifice. 6 Sub idem tempus jam contra ordinem templariorum variae accusationes et suspiciones oriebantur; hi erant equites religiosi qui ex voto suo obligabantur decertare contra Turcas tempore expeditionum; erat nobilissimus

e contra clementer cum ipsis egit, et nisi tunc dissolvit ordinem cum 1312. Viennae Gallorum per Pontificem exstinctus fuisset; et tunc ex bonis confiscatis eorum fundavit ordinem Christi in Portugallia multaque monasteria et caenobia fundavit; academiam Coimbricensem etiam fundavit anno 1290, ex qua hodie universitas facta est. 7 In agricultura multum quoque collaboravit, et navigatio per maria ipsius sub regimine incoata est; prius enim tantum littoribus contenti altum maris non petebant ob navium defectum; classis ergo Portugallica prima

navigatio per maria ipsius sub regimine incoata est; prius enim tantum littoribus contenti altum maris non petebant ob navium defectum; classis ergo Portugallica prima egressa est in altum mare; hanc dein navigationem secuti sunt Hispani, et posteri. 8 Dyonisius anno 1325. decessit; ei successit Alfonsus 4‑tus Audax dictus, ob res bello praeclare gestis; nempe Mauri cum Granatensibus Saracenis bellum parabant regi Hispaniae Alfonso 11‑o, ubi 200,000 equitum et 400,000 peditum adducta sunt contra Hispanos; Alfonsus ergo eduxit exercitum

bello praeclare gestis; nempe Mauri cum Granatensibus Saracenis bellum parabant regi Hispaniae Alfonso 11‑o, ubi 200,000 equitum et 400,000 peditum adducta sunt contra Hispanos; Alfonsus ergo eduxit exercitum suum, cui praefixit Alfonsum 4‑tum, regem Portugalliae; ad Tariffam anno '340. ad limites Hispaniae congressum est; Alfonsus ergo ea fortuna et dexteritate egit ut stratis 200,000 Maurorum profligaverit ceteros captis multis milibus; hinc ergo nomen Audacis accepit, quia ab hac victoria pendebat salus Christianorum

ipse parens erat ansa; Petrus enim hic invito patre duxit celebrem virginem Agnem de Castro, quae dein inter sanctas relata est; Alfonsus ergo hanc Agnetem trucidari curavit et hinc turbae enatae sunt, arma corripuit contra patrem eumque throno dejicere voluit; inter has turbas anno 1351. decessit, ei successit Petrus I. filius Rigorosus, et juxta alios etiam Crudelis dictus est, ob nimiam severitatem in exercenda justitia; hinc etiam Iustitiarius dictus est. 10 Maxime saevit in eos, qui ansa erant necis uxoris suae.

II. regis Castiliae, proin non habuit jus ad regnum, Ferdinandus vero 1, rex Portugalliae, fuit filius Beatricis, Sancii 4‑i filiae; proin habuit jus ad coronam Castiliae; bello ergo jus suum quaesivit, sed pluribus annis inutiliter pugnatum est, cum maximo Portugalliae damno; et anno '373. juri suo abdicavit Ferdinandus, imo tardius inivit contractum cum Henrico vi cuius successionem in ipsa Portugallia detulit ad domum Henrici; non enim habuit filium, sed filiam Beatricem; hanc ergo desponsavit Iohanni filio Henrici, et

Beatricem; hanc ergo desponsavit Iohanni filio Henrici, et sic, ut Portugallia devolvatur ad haeredes Iohannis et Beatricis; sed Beatrix fuit ex adulterio nata, uti scimus, ex uxore Kunhai; interim tamen contractus coaluit; hic tractatus dein diuturno bello dedit ansam; Ferdinandus anno '383. decessit, et sic Bourgundica stirps extincta est; ei successit stirps Iohannis Noti, usque 1580. annum. 4.1 Successit ergo Ferdinando 1‑o Iohannes Nothus, qui fuit filius naturalis Petri Crudelis, naturalis frater Ferdinandi, usque '433.

carissimus; hinc unanimi consilio electus est moderator rerum agendarum et domi et contra Castilianos; feliciter ergo gestis rebus profligarunt Castilianos ex tota Portugallia, et sic Iohannes hic Nothus totam Portugalliam sibi purgavit; felicissimam victoriam ad Alinbaratam anno 1385. retulerunt Portugalli de hostibus suis. 2 Et sic in regem electus est jure haereditario a Portugallis in signum gratitudinis ob servatum regnum a jugo Castilianorum; bellum tamen cum Castilianis usque '399. protractum est; eo anno pax quidem coaluit,

victoriam ad Alinbaratam anno 1385. retulerunt Portugalli de hostibus suis. 2 Et sic in regem electus est jure haereditario a Portugallis in signum gratitudinis ob servatum regnum a jugo Castilianorum; bellum tamen cum Castilianis usque '399. protractum est; eo anno pax quidem coaluit, sed etiam post eam renovatum est bellum et duravit usque 1411, et tunc finalis pax coaluit cum Ioanne 2‑o rege Castiliae et Iohanne Notho, qua pace Castiliani in perpetuum renunciarunt suo juri in Portugalliam; hic Iohannes multum contulit ad fortunam

Coimbria residebant ad haec tempora reges Portugalliae, Iohannes tamen hic Ullissiponam (Lisabon) transtulit, ubi et hodie est sedes regum; in hac ergo urbe contraxit morbum pestilentiae, qui tunc grassabatur per Europam occidentalem, et in hoc exstinctus est post laudabile regnum, anno '433; habuit 4 legitimos filios, et unum naturalem; successit ipsi Eduardus coronae princeps; memorari meretur etiam Iohannes, et Henricus Navigator, filius Iohannis Nothi; ille navigationem promovit et ipse navigationem ingressus est; fuit dux

obtinuerunt. 3 Nothus Iohannes sub suo regimine codicem juris Romani, in linguam regni sui traductum, induxit in Portugallia. 4 Eduardus successit patri suo, bellum Africanum fouit, sed non tam bene ei successit ut patri; urbem Tingim anno '437. obsidione cinxit, sed Marocani eos ante urbem ad cladem provocarunt, et ipsos ad internecionem vicerunt; et sic frater eius Ferdinandus Castus obses datus est Marocanis, ubi peste correptus decessit; ipse Eduardus domum revertens hoc morbo corruptus mortuus est; filius

et ipsos ad internecionem vicerunt; et sic frater eius Ferdinandus Castus obses datus est Marocanis, ubi peste correptus decessit; ipse Eduardus domum revertens hoc morbo corruptus mortuus est; filius Eduardi fuit Alfonsus, qui 6 annorum fuit in morte patris; successit ergo anno 1438. patri nomine Alfonsi 5‑ti; data est ergo ipsi Eleonora mater, Ferdinandi regis Arragoniae filia, in tutorem et gubernatricem regni; egressa minorennitate in Africam expeditionem suscepit ulturus cladem patris, recuperavit omnia prius possessa, et novas occupationes fecit

1438. patri nomine Alfonsi 5‑ti; data est ergo ipsi Eleonora mater, Ferdinandi regis Arragoniae filia, in tutorem et gubernatricem regni; egressa minorennitate in Africam expeditionem suscepit ulturus cladem patris, recuperavit omnia prius possessa, et novas occupationes fecit anno '458, et hinc Africanus dictus sit; tardius vero regis utriusquis Algarbiae nomen suscepit, factis maioribus in Africa occupationibus. 5 In incrementum navigationis multum impendit, optimo cum successu; Capitis Viridis insulae in Africa anno '444. detectae

occupationes fecit anno '458, et hinc Africanus dictus sit; tardius vero regis utriusquis Algarbiae nomen suscepit, factis maioribus in Africa occupationibus. 5 In incrementum navigationis multum impendit, optimo cum successu; Capitis Viridis insulae in Africa anno '444. detectae sunt; provincia Ginea (Guinea) etiam his temporibus detecta est in Africa, quae propter fodinas auri percelebris est; tardius etiam Angli eo devenerunt, et ab hac provincia nomen habet moneta Anglica Guinee qui est duplicatus aureus; etiam provinciam Congo

uti in Hispaniae historia vidimus; quod tamen ipsi non successit per matrimonia, uti voluisset; bello dein victus renunciare debuit praetensionibus per uxorem, Henrici regis Castiliae filiam, ei enatis. 5.1 Decessit anno '481; ei successit filius Iohannes 2‑us; sub hoc ad maximum splendorem evecta est Portugallia, hinc Perfectissimus dictus est; vidit ille regimen valde esse restrictum suum, hinc conabatur ante omnia limites potestatis suae extendere, omniaque agere sine statuum et ordinum

se associarunt, inter caeteros Iacob dux Deviseo, qui in secundo gradu erat cognatus Ioanni; alter erat Ferdinandus dux de Braganca, qui erat nepos filii naturalis Ioannis Nothi; haec tamen conspiratio prodita est et capita seditionis incarcerata, nempe principes duo cum ceteris, anno '483‑o; Ferdinandus capite plexus est publice, Iacobus vero ab ipso Iohanne confossus est in carceribus, ceteri plures capite plexi, rex vero continuavit auctoritate propria regere populum suum. 2 Anno '492. ingentem multitudinem exulum Mahomedanorum,

seditionis incarcerata, nempe principes duo cum ceteris, anno '483‑o; Ferdinandus capite plexus est publice, Iacobus vero ab ipso Iohanne confossus est in carceribus, ceteri plures capite plexi, rex vero continuavit auctoritate propria regere populum suum. 2 Anno '492. ingentem multitudinem exulum Mahomedanorum, Judaeorum, et Saracenorum ex Hispania recepit hic rex, salvo usu religionis uniuscuiusque; sed non diu usi sunt hac libertate, nam et ibi coacti sunt ad religionem Christianam; commercium magnopere juvit; provinciam Congo et

nam et ibi coacti sunt ad religionem Christianam; commercium magnopere juvit; provinciam Congo et Ginea fortalitiis et praesidiis firmavit, et novas expeditiones ordinavit, in quibus tandem ad finem Africae pervenerunt, ad promontorium nempe Bonae Spei, per Bartholomaeum Diacz, anno '492; Christophorus dein Columbus fecit prius iter in Americam ex partibus Hispanorum; hinc enatae sunt lites maximae inter Portugallos et Hispanos; Iohannes enim II dicebat se jus exclusivam habere ad detegendas terras incognitas; compositae ergo sunt lites per pontifices ut

ergo sunt lites per pontifices ut hae duae aulae cum exclusione aliarum gentium dividant terras incognitas; nempe ab Asoriis et Capitis Viridis insulis ad 370 milliaria ad occidentem laterem incognitarum terrarum occupent Portugali, hinc vero ad orientem versus occupent Hispani; anno '506. Iulius 2. pontifex hunc Tortesilensem tractatum ratihabuit. 3 Anno '494. decessit Iohannes 2.; ei successit proximus agnatus, cum sine prolibus moreretur; Alfonsus enim eius filius, jam uxoratus, ex equo prolapsus, anno '91‑o mortuus est; duo erant

incognitas; nempe ab Asoriis et Capitis Viridis insulis ad 370 milliaria ad occidentem laterem incognitarum terrarum occupent Portugali, hinc vero ad orientem versus occupent Hispani; anno '506. Iulius 2. pontifex hunc Tortesilensem tractatum ratihabuit. 3 Anno '494. decessit Iohannes 2.; ei successit proximus agnatus, cum sine prolibus moreretur; Alfonsus enim eius filius, jam uxoratus, ex equo prolapsus, anno '91‑o mortuus est; duo erant principes, qui quaerebant successionem: Maximilianus imperator et dux Deviseo Emanuel; hic enim

ad orientem versus occupent Hispani; anno '506. Iulius 2. pontifex hunc Tortesilensem tractatum ratihabuit. 3 Anno '494. decessit Iohannes 2.; ei successit proximus agnatus, cum sine prolibus moreretur; Alfonsus enim eius filius, jam uxoratus, ex equo prolapsus, anno '91‑o mortuus est; duo erant principes, qui quaerebant successionem: Maximilianus imperator et dux Deviseo Emanuel; hic enim dux et Iohannes ex communi stipite descendebant, nempe ex Eduardo, cuius erant nepotes; Maximilianus vero imperator per sexum foemineum fuit conjunctus,

communi stipite descendebant, nempe ex Eduardo, cuius erant nepotes; Maximilianus vero imperator per sexum foemineum fuit conjunctus, mater nempe eius fuit Eleonora, quae fuit filia Eduardi regis Portugalliae, sed Portugalli magis favebant Emanueli, et hinc etiam rex salutatus est anno '495. 4 Hic Magni nominis honore ornatus est, maximum et splendidissimum fuit sub ipso regimen; conjunxit se vinculo affinitatis cum Hispania, ut praesidium quodpiam haberet, et fors regnum Hispaniae devolveret ad ipsum,

qui res suas relinquere non poterant, ad speciem ad sacra Christianorum transiverunt; ipsae proles invitis parentibus captae et baptisatae sunt; Emanuel de caetero auspicatissimum regnum habuit, navigationem et commercium promovit et auxit, Africam totam circumnavigari curavit; anno '497. expeditus fuit Vasco de Gama bellidux cum 4 navibus, hic primus littora Africae orientalia detexit, '98. anno appulit Chalecutium. 8 '99‑o anno rediit Vasco, et admiralis Indiae creatus est a rege; anno '502. suscepit secundam expeditionem cum

captae et baptisatae sunt; Emanuel de caetero auspicatissimum regnum habuit, navigationem et commercium promovit et auxit, Africam totam circumnavigari curavit; anno '497. expeditus fuit Vasco de Gama bellidux cum 4 navibus, hic primus littora Africae orientalia detexit, '98. anno appulit Chalecutium. 8 '99‑o anno rediit Vasco, et admiralis Indiae creatus est a rege; anno '502. suscepit secundam expeditionem cum pluribus navibus et militibus, ultusque est perfidiam Chalecutienseum, qui aliquot suorum trucidarunt, quos ibi reliquit;

regnum habuit, navigationem et commercium promovit et auxit, Africam totam circumnavigari curavit; anno '497. expeditus fuit Vasco de Gama bellidux cum 4 navibus, hic primus littora Africae orientalia detexit, '98. anno appulit Chalecutium. 8 '99‑o anno rediit Vasco, et admiralis Indiae creatus est a rege; anno '502. suscepit secundam expeditionem cum pluribus navibus et militibus, ultusque est perfidiam Chalecutienseum, qui aliquot suorum trucidarunt, quos ibi reliquit; tardius praesidiis se firmarunt Portugalli, et varias

et auxit, Africam totam circumnavigari curavit; anno '497. expeditus fuit Vasco de Gama bellidux cum 4 navibus, hic primus littora Africae orientalia detexit, '98. anno appulit Chalecutium. 8 '99‑o anno rediit Vasco, et admiralis Indiae creatus est a rege; anno '502. suscepit secundam expeditionem cum pluribus navibus et militibus, ultusque est perfidiam Chalecutienseum, qui aliquot suorum trucidarunt, quos ibi reliquit; tardius praesidiis se firmarunt Portugalli, et varias occupationes fecerunt; cum Aegyptiis tamen et Venetis tardius

belliduce Albuquercio, ita ut jam latissime per Mauritaniam, per Guineam usque insulam S. Thomae extenderetur commercium eorum, alia ex parte per omnia littora Asiae, imo usque ad Iaponiam ipsam. 11 Circa haec tempora, nempe 1500, casu detexerunt Brasiliam; anno '501. Americus Vesputius expeditus est ad detegendam Brasiliam penitus, hic ergo pro rege suo Emanuele occupationes fecit, militibus stabilivit munimenta sua; suscepit Emanuel etiam expeditionem contra Marocanos, qui ipsum inquietabant saepe in suis occupationibus, et hoc quoque

Emanuele occupationes fecit, militibus stabilivit munimenta sua; suscepit Emanuel etiam expeditionem contra Marocanos, qui ipsum inquietabant saepe in suis occupationibus, et hoc quoque bene ipsi successit, repetitis enim victoriis fregit ipsos. 6.1 Anno '521‑o decessit Emanuel, et vere nomen Magni meruit, ob multa praeclare facta in Portugallia. 2 Successit ei filius Iohannes Tertius; hic vestigia patris in omnibus pari felicitate pressit; consummata fuit sub ipso apprehensio insularum Molucanarum;

collegium eorum fundavit; inter hos ergo missionarios celeberrimus fuit S. Franciscus Xaverius. 7.1 Hic rex etiam Sacram inquisitionem induxit in regnum, ad exstirpandos Saracenos et Judaeos occultos. 2 Decessit post 35 annorum regimen anno '557, successorem reliquit nepotem Sebastianum infantem; filius enim et coronae haeres Iohannes praemortuus est; initio tutelam gerebat avia Sebastiani, Chatarina, filia Phylippi Pulcri et soror Caroli 5‑i; secundam tutelam, postquam renunciasset Catharina dignitati suae, a

successorem reliquit nepotem Sebastianum infantem; filius enim et coronae haeres Iohannes praemortuus est; initio tutelam gerebat avia Sebastiani, Chatarina, filia Phylippi Pulcri et soror Caroli 5‑i; secundam tutelam, postquam renunciasset Catharina dignitati suae, a '561‑o anno Henricus Cardinalis, filius Emanuelis Magni et frater junior Ioannis 3‑ii gessit; sed etiam sub huius gubernio variae altercationes intercesserunt, cum monachis valde faverit; hinc anno 1567, dum 14. annum aetatis ageret Sebastianus, maiorennis declaratus est, et gubernavit

soror Caroli 5‑i; secundam tutelam, postquam renunciasset Catharina dignitati suae, a '561‑o anno Henricus Cardinalis, filius Emanuelis Magni et frater junior Ioannis 3‑ii gessit; sed etiam sub huius gubernio variae altercationes intercesserunt, cum monachis valde faverit; hinc anno 1567, dum 14. annum aetatis ageret Sebastianus, maiorennis declaratus est, et gubernavit imperium. 3 Generosus, magnanimus, et ultra modum audax princeps fuit hic, per quod maximum reipublicae damnum intulit; per educationem enim fervidum eius temperamentum

quidem ex morbo sub ipsa pugna; tristissimus fuit hic eventus pro regno; totus enim fere exercitus, nobilitas praecipua, ipse rex et cum eo tota regnans familia extincta est; suscepit ergo Henricus cardinalis, ultimus ex stirpe Iohannis Nothi, qui regni gubernacula capessivit anno '578. 4 Vidit se aetate jam fractum, hinc voluit ut se vivente designetur ei successor, et hinc consenserunt etiam status ut evocentur omnes connexae aulicarum praetensiones investigentur, et ipso adhuc vivente judicio statuum et ordinum successor eligatur;

ut se vivente designetur ei successor, et hinc consenserunt etiam status ut evocentur omnes connexae aulicarum praetensiones investigentur, et ipso adhuc vivente judicio statuum et ordinum successor eligatur; optimum tamen hoc coeptum per mortem repentinam Henrici interruptum est; anno '580. 5 In hoc ergo defecit stirps Iohannis Nothi; invaluit ergo hic species interregni in Portugallia, nempe a 30. Ian. '580. usque Phylippus rex Hispaniae Ulissiponae homagium excepit Portugallorum, quod fuit 12‑a Apri. '581. 6

praetendebant; iunior enim neptis Emanuelis M. Catharina nupta fuit Iohanni duci de Braganca. 11.1 5o) fuit domus principum Sabaudiae, Carolus enim Emanuel 1‑us dux Sabaudiae fuit filius Emanuelis, qui eodem anno mortuus est quo Henricus cardinalis. 2 Hic ergo juvenis Carolus Emanuel nomine Beatricis aviae suae, quae nupta fuit Carolo Sabaudiae ducis, avo Emanuelis; hic tamen ob debilem aetatem suam non ursit valde, sed potius consensit in Phylippum 2‑um regem

victus Antonius etiam hinc profligatus est; caeterae ditiones omnes Africae, Americae ultro se subjecerunt potestati Phylippi. 3 Antonius se recepit ad Gallias, ubi aliquo tempore latuit, postquam vero Phylippus 2. exercitum contra Elisabetham reginam Angliae, anno '589. duxit, Antonius subjutus ab Anglis appulit ad insulam Terceram, ut eam sibi subjiceret, sed jam adfuit classis Hispanorum, proin parum effecerunt Angli; recepit se ergo iterum in Franciam, ubi anno 1598. mortuus est sine haeredibus.

exercitum contra Elisabetham reginam Angliae, anno '589. duxit, Antonius subjutus ab Anglis appulit ad insulam Terceram, ut eam sibi subjiceret, sed jam adfuit classis Hispanorum, proin parum effecerunt Angli; recepit se ergo iterum in Franciam, ubi anno 1598. mortuus est sine haeredibus. 12.1 Habuit Phylippus molestias maximas in Portugallia; adhuc comparuerunt enim 4 in ordine, qui se dixerunt Sebastianum, qui in Africa putabatur occubisse; hi ingentem Portugallorum nacti sunt sectariorum

copiam, libenter enim jugum Hispanorum dejecissent collo suo Portugalli; vigilantia tamen Phylippi factum est, ut omnes caperentur, depraehensi enim duos fuisse eremitas et unum pistorem. 2 Quartus vero comparuit 20 annis tardius, nempe eo anno, quo Phylippus mortuus est; hic comparuit Venetiis, ubi se aperte regem Sebastianum dixit; aula Hispanica id audiens, eum astu Florentiam evocari fecit, ibi interceptus et in Hispaniam deductus est, ubi in squalidissimos conjectus carceribus,

vero per hoc etiam alias occupationes fecerunt, et Portugallos ubique fregerunt; inter haec decessit Phylippus 2, ei successit Phylippus 3‑us, qui, ut scimus, languidum admodum habuit imperium; in Portugallia commercium magis magisve concidere coepit, et ipsum regnum exhauriri; ab anno 1598, quo Phylippus decessit, usque 1605. ipsis insulis Molucanis Portugallorum potiti sunt Hollandi, cum ceteris fere omnibus possessionibus orientalibus eorum, in quibus se positis munimentis et citadelis magis semper et magis fundarunt. 2 Hollandi per hoc

adhuc existit nomine Ost indische Compagnie, quae ad tantas excrevit divitias, ut cuicumque regno comparari possint; animati per Belgas Angli etiam profecti sunt ad Indias cum magno Portugallorum damno; videns Phylippus 3. pacem facere coactus est anno 1604. et '5‑o, qua tamen Phylippus nihil ex amissis recuperavit, et cum Hollandis '609‑o inducias inire coactus est; Phylippo 3‑o successit 4‑tus anno '621.; terminabantur hic induciae cum Hollandis, recruduit ergo bellum, quod rursus ex sententia gestum est ex parte

per Belgas Angli etiam profecti sunt ad Indias cum magno Portugallorum damno; videns Phylippus 3. pacem facere coactus est anno 1604. et '5‑o, qua tamen Phylippus nihil ex amissis recuperavit, et cum Hollandis '609‑o inducias inire coactus est; Phylippo 3‑o successit 4‑tus anno '621.; terminabantur hic induciae cum Hollandis, recruduit ergo bellum, quod rursus ex sententia gestum est ex parte Hollandorum; Phylippus enim 4. distractus bellis per totam Europam non potuit jacturam Portugalliae reparare, hinc Hollandi

domi diversis malis vexati sunt Portugalli, praemebantur enim diversis exactionibus ob perpetua Hispanorum bella per totam Europam, et ultimatim considerabantur ut populus armorum jure oppressus; expectarunt ergo ultro occasionem jugum hoc intolerabile dejiciendi; hinc jam '638. anno coeperunt quaedam civitates se in libertatem adserere, sed suppressi sunt a Hispanis cum non adfuerit adhuc communis consensus; meliorem tamen occasionem nacti sunt sub Phylippo 4‑o, qui bellis ubique pressus etiam domi cum Catalaunis lites

provinciae se opposuit quidem cum suis Hispanis, sed captus et trucidatus est, et sic exiguum post tempus tota Portugallia a Hispanis purgata est, regnum ipsum sequutae sunt omnes possessiones Americanae, et Africanae; sola Septa seu Certa in Africa mansit sub potestate Hispanorum; anno '641. congregati sunt in comitiis Portugalli, et de rege eligendo actum est; aderat princeps Iohannes dux de Bragancza, conspicuus vir, et Iohannis Nothi descendentibus !, nempe ex Alfonso filio Notho Iohannis; hic ergo omnibus carus rex salutatus est sub nomine

amplius vexentur provinciae earundem; uterque enim populus pro libertate sua egit; adhaesit tamen utraque pars circa occupatas terras et provincias a Hollandis; bonum tamen commune poscebat, ut pax circa hostilitates, et induciae circa occupationes Hollandorum ineatur, et sic anno sequenti etiam foedus iniverunt ad se invicem defendendas, et hinc comparuit etiam conspicua classis Hollandica Lissabonae, ad defendendos Portugallos, ad 10 vero annos induciae factae sunt circa ditiones occupatas; has tamen inducias neutra pars

inter has nationes, Hollandos et Portugallos; Portugalli vero in usu libertatis suae permanserunt usque nostra tempora semper; Iohannes hic 4‑us rem aerarii optime administravit, suasque non exiguas divitias omnes in bonum reipublicae convertit, et 56 milliones reliquit in 6. anno regni cum anno '653. mortuus esset; successit ei secundogenitus filius Alfonsus, nam Theodosius senior ei praemortuus est; hic Alfonsus nomine 6‑ti venit et per 12 annos regnavit; fuit 13 annorum cum parente privaretur; tutrix eius fuit Ludovica Guzman mater, ex stirpe

nationes, Hollandos et Portugallos; Portugalli vero in usu libertatis suae permanserunt usque nostra tempora semper; Iohannes hic 4‑us rem aerarii optime administravit, suasque non exiguas divitias omnes in bonum reipublicae convertit, et 56 milliones reliquit in 6. anno regni cum anno '653. mortuus esset; successit ei secundogenitus filius Alfonsus, nam Theodosius senior ei praemortuus est; hic Alfonsus nomine 6‑ti venit et per 12 annos regnavit; fuit 13 annorum cum parente privaretur; tutrix eius fuit Ludovica Guzman mater, ex stirpe illustri ducum Medinae

sunt, propter quas ipse Alfonsus renunciare debuit regimini; mater enim eius ita coepit negotium educationis, et regiminis, ut illa aut semper aut tamen in longius tempus gubernare possit provincias filii loco; alii dicunt ipsum Alfonsum mentis debilitate et hebetudine laborasse; anno '661, cum majorennis declararetur rex, mater coepit ipsius debilitatem statibus et ordinibus proponere; alii dicunt matrem unum intellexisse cum monachis, qui eam etiam suffoverunt; ordines tamen his non moti urserunt regis institutionem, et hinc '662. rex proclamatus est, quo

Anglos se converterunt, qui dein pacem confecerunt inter Belgas et Portugallos; pax haec favens fuit Belgis; debuerunt enim renunciare possessionibus Belgarum in Indiis orientalibus, imo intuitu Brasiliae ipsis aequivalens stipulati sunt Portugalli, anno 1661; haec tamen pactio effectum non habuit, sed iterum recruduit bellum, anno vero '69. finalis pax inita est; procedente bello Phylippus, cum se liberasset a Gallis, omnes vires convertit contra Portugallos, sed nil effecit, adjuti enim erant ab Anglis, Gallis et Belgis.

pax haec favens fuit Belgis; debuerunt enim renunciare possessionibus Belgarum in Indiis orientalibus, imo intuitu Brasiliae ipsis aequivalens stipulati sunt Portugalli, anno 1661; haec tamen pactio effectum non habuit, sed iterum recruduit bellum, anno vero '69. finalis pax inita est; procedente bello Phylippus, cum se liberasset a Gallis, omnes vires convertit contra Portugallos, sed nil effecit, adjuti enim erant ab Anglis, Gallis et Belgis. 16.1 Interim domi frater Alfonsi Petrus vestigia pressit

adjuti enim erant ab Anglis, Gallis et Belgis. 16.1 Interim domi frater Alfonsi Petrus vestigia pressit matris suae contra Alfonsum, instigabant enim monachi et adulatores Petrum quod Alfonsus non sit eius mentis, et hinc altercationes enatae sunt; anno 1666. procurarunt Alfonso uxorem Mariam Franciscam Elisabetham ex stirpe Nemosiorum; cum hac ergo Maria conspiravit Petrus adversus Alfonsum, ut eum loco et throno deturbent; Maria enim erat magnanimis, vivax foemina, Alfonsus vero fractus, debilis; facile ergo aures praebuit

status; Petrus ergo nomine regentis administravit regnum et 1668. Petrus duxit reginam in uxorem, Alfonsus vero arctissima custodia in remota urbe custoditus est in insula Tercera, dein vero in urbe Sintra 16.1 in... Sintra in margine adscriptum. ; anno '683. decessit Alfonsus in captivitate sua, ab hoc vero anno Petrus titulum regis publice assumpsit; anno 1668. finis impositus est belli Hispanici, nam Ludovicus 14. rex Galliae post mortem Phylippi 4. regis Hispaniae bello lacessere coepit Hispanos ad obtinendas 13 provincias

et 1668. Petrus duxit reginam in uxorem, Alfonsus vero arctissima custodia in remota urbe custoditus est in insula Tercera, dein vero in urbe Sintra 16.1 in... Sintra in margine adscriptum. ; anno '683. decessit Alfonsus in captivitate sua, ab hoc vero anno Petrus titulum regis publice assumpsit; anno 1668. finis impositus est belli Hispanici, nam Ludovicus 14. rex Galliae post mortem Phylippi 4. regis Hispaniae bello lacessere coepit Hispanos ad obtinendas 13 provincias Belgii titulo dotis pro uxore sua, Hispani ergo labefactati

Alfonsus vero arctissima custodia in remota urbe custoditus est in insula Tercera, dein vero in urbe Sintra 16.1 in... Sintra in margine adscriptum. ; anno '683. decessit Alfonsus in captivitate sua, ab hoc vero anno Petrus titulum regis publice assumpsit; anno 1668. finis impositus est belli Hispanici, nam Ludovicus 14. rex Galliae post mortem Phylippi 4. regis Hispaniae bello lacessere coepit Hispanos ad obtinendas 13 provincias Belgii titulo dotis pro uxore sua, Hispani ergo labefactati tot jam bellis ad servandum Belgium copias

Portugalliae; interim ne Ludovicus 14. valde potens evaderet, conspirarunt Sueci, Angli, Hollandi cum Hispanis et sic Acquisgrani pacem subscribere debuit Ludovicus 14, et tunc etiam hac pace Acquisgranensi res composita est etiam per Anglos inter Hispanos et Portugallos, 1668. anno; hac ergo pace Portugalli in integrum restituti sunt, Hispani agnoverunt majestatem Portugalliae, et ex Septa (Ceuta) in Africa nil sibi reservarunt, omnes etiam aulae Europeae recognoverunt majestatem Portugalliae. 2

sed Petrus politica usus sequutus est semper eas partes a quibus plurimum sperandum erat et minimum metuendum, et sic extorsit se ex bello ad quod incautum foedus vel altercatio ipsum praecipitare potuisset. 4 Hinc bello Hispanico immortuus est Petrus; anno enim 1706‑o mortuus est; successit ei filius Iohannes 5‑tus; hic fuit filius senior Petri ex secundo matrimonio cum Maria Sophia ex domo Palatino Neoburgica; adivit regnum flagrante bello, quod usque annum '713. protractum et utiliter pro Portugallis gestum est; pace

multos milliones, quos ex fodinis adamantum in Brasilia percepit, profudit in monachos et moniales (indoles Ioannis inde conjici potest quod rex Borussiae scribat de eo, quod a Pontifice impetraverit potestatem missam celebrandi usque ad elevationem). 3 Anno 1716. fundavit patriarchatum in regno suo; institutio haec patriarchatus erat paradoxa, nam totum regnum erat jam divisum in diaeceses et archiepiscopatus; Ullissipona erat sub jurisdictione archiepiscopi, hinc egit Iohannes, ut Pontifex capellam suam aulicam elevaret ad

locus Extremadurae; in hac ergo insula palatium splendidum ligneum exstructum est, et ad aequalitatem gentium observandam duplex ingressus factus est ad palatium, ut sic quivis regum solus sine alterius praejudicio intrare potuerit in pompam. 18.1 Anno '722. Iohannes in graves simultates devenit cum Pontifice; omnes enim aulae utuntur jure cardinalem praesentandi Pontifici; hoc jus postulabat etiam Iohannes pro archiepiscopo Pichio, Inocentius 13. ei denegavit generalem repulsam dando; litem hanc continuavit etiam Benedictus

imo ipsum legatum ammandavit, hinc ad arma deventum est, primi Hispani in limitibus Portugalliae et Brasiliae hostilitates exercuerunt; Portugalli ergo refugerunt ad Anglos, qui etiam negotiatione et belli apparatu pacem Hispanis extorserunt. 19.1 Anno '41. enatum est bellum successionis Austriacum in Europa; belli huius occasione neutralitatem tenuit Portugallia; profuit tamen Mariae Theresiae aula Portugallia quod magnam vim pecuniarum crediderit ei ad bellum continuandum; incidit ad haec in morbum Iohannes, quo multis annis

est bellum successionis Austriacum in Europa; belli huius occasione neutralitatem tenuit Portugallia; profuit tamen Mariae Theresiae aula Portugallia quod magnam vim pecuniarum crediderit ei ad bellum continuandum; incidit ad haec in morbum Iohannes, quo multis annis vexabatur; anno '748. peculiari titulo a Benedicto 14‑o pontifice ornatus est, nempe regis fidelissimi; sub rege hoc languido et aegroto ipsa negotia, quae sub Franciscani pontifice Caspari regimine fiebant, languida erant; decessit 1750; successit ei Iosephus Emanuel filius; hic usque '72.

ipsa negotia, quae sub Franciscani pontifice Caspari regimine fiebant, languida erant; decessit 1750; successit ei Iosephus Emanuel filius; hic usque '72. annum regnavit; hic adjecit animo, ad mendanda ea quae male aut languide sub patre gesta sunt, maxime sub ministerio Bombalii; anno '753. cum Hispania se in tractatum immisit propter insulam S. Sacramenti, ob quam multae controversiae prius enatae sunt; cessit nempe eam Hispanis, hi vero partem Paragvariae cedebant Portugallis; excitatae sunt tamen turbae inter commissarios, qui per seditiosos incolas

incolas dispersi sunt, recidit dein tota suspitio ad Iesuitas excitati tumultus; sed et ex Hispanis multi nolebant hoc cambium fieri, sic ipse Carolus rex Neapoleos, frater Iosephi, protestatus est huic cambio; illi ergo incurrerunt magnam notam per hoc. 2 Anno '55. urbs Ulissiponensis per terremotum et inde exortum incendium 1‑a Novembris fere tota deleta est; anno '58. tamen maior infelicitas Iosephum mansit, ad necem enim se peti publice videre debuit; cum enim ex distractione domum reverteretur ex dumetis 9 scloporum explosiones

nolebant hoc cambium fieri, sic ipse Carolus rex Neapoleos, frater Iosephi, protestatus est huic cambio; illi ergo incurrerunt magnam notam per hoc. 2 Anno '55. urbs Ulissiponensis per terremotum et inde exortum incendium 1‑a Novembris fere tota deleta est; anno '58. tamen maior infelicitas Iosephum mansit, ad necem enim se peti publice videre debuit; cum enim ex distractione domum reverteretur ex dumetis 9 scloporum explosiones factae sunt in caretam eius, sed tamen ex omnibus unicus globus in brachio sinistro eum tetigit; redux

ergo hactenus est num regina hoc ex gratia vel justitia fecerit. 4 In contrarium vero hoc dubium creat quod camerarius ducis Arejro, qui sincellus ducis fuit, fuga se salvaverit, cum omnes interciperentur sub Josepho, et nulla diligentia intercipi potuit donec anno 1783. Ulissiponae in hospitali in articulo mortis revelaret confessario omnia ea esse vera et certa, quae haero suo objecta sunt, regicidii causa; Iosephus mascula prole destitutus solicitus fuit ut Mariae Franciscae filiae suae regnum procuret; hinc procuravit matrimonium inter

regicidii causa; Iosephus mascula prole destitutus solicitus fuit ut Mariae Franciscae filiae suae regnum procuret; hinc procuravit matrimonium inter Petrum, fratrem suum, et filiam, coronae principem; Petrus frater eius fuit prior ordinis Melitensis et prior de Crato; hoc accidit anno '760, anno '61. natus est filius Franciscus, qui anno '88. decessit, sed '62. natus est alter filius; Iosephus habuit cum pontifice Clemente 13. summas altercationes ob ordinem Jesuitarum cassatum et Pontifici transmissum ad Italiam; haec

causa; Iosephus mascula prole destitutus solicitus fuit ut Mariae Franciscae filiae suae regnum procuret; hinc procuravit matrimonium inter Petrum, fratrem suum, et filiam, coronae principem; Petrus frater eius fuit prior ordinis Melitensis et prior de Crato; hoc accidit anno '760, anno '61. natus est filius Franciscus, qui anno '88. decessit, sed '62. natus est alter filius; Iosephus habuit cum pontifice Clemente 13. summas altercationes ob ordinem Jesuitarum cassatum et Pontifici transmissum ad Italiam; haec sponsalia etiam

fuit ut Mariae Franciscae filiae suae regnum procuret; hinc procuravit matrimonium inter Petrum, fratrem suum, et filiam, coronae principem; Petrus frater eius fuit prior ordinis Melitensis et prior de Crato; hoc accidit anno '760, anno '61. natus est filius Franciscus, qui anno '88. decessit, sed '62. natus est alter filius; Iosephus habuit cum pontifice Clemente 13. summas altercationes ob ordinem Jesuitarum cassatum et Pontifici transmissum ad Italiam; haec sponsalia etiam erant contra jus canonicum; offensus

conati sunt Portugallos in foedus suum, et contra Anglos excitare, sed Josephus observata stricta neutralitate elusit ipsos; hinc '62. Hispani coeperunt lacessere Portugallos, sed Angli causam belli scientes prompti ferendis auxiliis erant, repraesseruntque Hispanos, et eodem dein anno pax universalis composita est. 20.1 Iosephus omni severitate jura majestatica sua, praesertim circa sacra versantia, erexit et confirmavit, quod Romanus Pontifex nullo modo ferre voluit; edidit ergo bullam anno '65. in favorem Iesuitarum, recte tunc,

repraesseruntque Hispanos, et eodem dein anno pax universalis composita est. 20.1 Iosephus omni severitate jura majestatica sua, praesertim circa sacra versantia, erexit et confirmavit, quod Romanus Pontifex nullo modo ferre voluit; edidit ergo bullam anno '65. in favorem Iesuitarum, recte tunc, cum Hispania et Portugallia eum urgeret ! ad sufferendum hunc ordinem; qua bulla sollemni ordinem hunc tamquam ecclesiae summe necessarium in perpetuum confirmavit; Iosephus vero sub poena capitis prohibuit episcopis

eum exauctoratum ad publicos carceres perpetuos [eum] condemnavit; hae acerbitates inter duas aulas durarunt usque mortem Clementis 13; ei successit cardinalis Ganganeli sub nomine Clementis 14‑i; hic praestantissimus vir, aliorum longe principiorum quam Romanus Pontifex prior anno '73. concordatis initis pacem restituit, ordinemque Jesuitarum extinxit tamquam ecclesiae et civitatibus noxium. 2 '769. cum Marocanis in belli contentiones venit Iosephus; hi enim populi plurimum ex praedis et rapinis vivunt, hinc in perpetuo statu belli

vindictam summere voluit de rege; nihil enim praeter asellum unum habuit, quo merces deportando per montes se intertenuit, non valens tributum solvere; collectores etiam hunc assellum ademerunt ei. 3 Circa rem literariam bonas ordinationes effecit Josephus; anno 1777. decessit, postquam solatium haeredum nactus fuisset ex sua filia; imo etiam nepoti suo Francisco copulavit cum juniore filia sua Maria Beatrice, sed satis inconsulte; nam Maria fuit multo senior marito suo, hinc sterile mansit matrimonium; defuncto Josepho successit eius

et Belgas; Portugalli tamen in statu indifferenti manserunt; etiam in eo prudenter et politice se gesserunt Portugalli, quod in neutralitatem armatam, quam Russica imperatrix procuravit, se non immiserint; Angli tamen renunciare debebant colonistis suis Americanis sicque pax '83. anno coaluit. 4 '86. decessit Petrus conjunx et patruus Franciscae. 5 '88. decessit etiam filius Petri Franciscus et quidem improlis, postquam maxima indicia et specimina magni ingenii et praestantis legislatoris dedisset; ab eo tempore

iterum Belgium adjunctum est. 2.1 Tempore eo, ubi regnum Germaniae electivum effectum est, saepe enatae sunt lites inter Germanos et Francos de provinciis Belgicis; tandem inter Othonem 2-um imperatorem, ex stirpe Saxonica, et Lotharium regem Franciae anno 980. conventio inita est de his provinciis (Othonem 2-um dico imperatorem, ante Othones enim controversia erat inter reges Franciae et Germaniae de hoc titulo; cum enim etiam reges Franciae Caroli Magni descendentes fuerint, etiam ii usi sunt hoc titulo, sed Pontifex Germanis

severitatem suam crescente semper numero haereticorum auxit etiam semper, nihilque de mediis lenioribus cogitavit. 2 Maxime exarsit odium omnium cum reducta inquisitione in Belgium multa milia morti tradidisset post abitum suum in Hispania mortua uxore sua prima anno 1559. 3 Constituit etiam in Belgio consilium ex sacerdotibus et monachis constans, qui inquirerent in haereticos, et quamquam hoc tribunal nomine inquisitionis sacrae (exosae summopere Belgis) non uteretur, tamen procedura

esse ad permovendum Philippum, coeperunt proceres inter se communicare consilia suaeque saluti prospicere; decreverunt ergo foedus inter se inire viresque omnes conferre ad succurrendum, si aliquis eorum ad inquisitionem traheretur, aut periculum alterutri imminueret; hoc foedus anno [anno] 1565. factum est sub nomine Compromissi; hoc Compromissum in scriptum redactum est pluribusque articulis auxerunt securitatis propriae causa, et haec quidem omnia ad Dei gloriam et regis bonum et felicitatem promovendam; hoc ergo adhuc non animo seditionis

ad permovendum Philippum, coeperunt proceres inter se communicare consilia suaeque saluti prospicere; decreverunt ergo foedus inter se inire viresque omnes conferre ad succurrendum, si aliquis eorum ad inquisitionem traheretur, aut periculum alterutri imminueret; hoc foedus anno [anno] 1565. factum est sub nomine Compromissi; hoc Compromissum in scriptum redactum est pluribusque articulis auxerunt securitatis propriae causa, et haec quidem omnia ad Dei gloriam et regis bonum et felicitatem promovendam; hoc ergo adhuc non animo seditionis

ergo duci Albano, ut forti stipatus exercitu in Belgium digrediatur, lenisque admodum Margarethae vices ut gubernator Belgii suppleat, et quidem cum plena potentia, observet tamen haec duo, ut haereticos exstirpet, dioecesiumque novam divisionem exsequetur; advenit ergo '557. anno Bruxellas; eo initium fecit quod plures nobiles suspecti ut primipili carceribus mancipati sunt, una cum comitibus pluribus; omnia acta protestantum, ipsum etiam Compromissum eorum, declaravit crimen laesae majestatis divinae et regis esse, consequenter omnes in his versati

in insulas, in Helvetiam aliamque Germaniam; caeteri vero absentes rei citati sunt ab hoc tribunali, et cum non comparuerint, ut contumaces rei convicti, bona eorum confiscata sunt; interim Vilhelmus Aransionensis collectis aliquot milibus in Germania cogitavit succurrere suis; anno ergo '568. primas copias induxit Ludovicus comes Nassoviae, frater principis Aransionensis; obviam ei init comes Arenberg, qui gubernator Frisiae fuit; prima pugna 23-a Maji accidit et haec pugna pro Geisiis faustissima fuit, in campis Heilicher Lee; audiens hoc Albanus ipse se

Albanus tamen superbus bellidux contempsit hoc voce Hispanica (Nada) nihil, et tamen ex hoc nihil prodivit tota respublica Hollandiae; hinc versum hunc in perennem rei memoriam tardius fecerunt crevit in immensum, quod fuit ante nihil; occupavit vero Brielam comes Bergensis anno 1572; anno eodem ceperunt Lissingam in insula Valchria Zeelandiae, et tardius Campoveriam urbem munitam; animati per hoc alii protestantes plures urbes rebellare coeperunt, et sic exiguum post tempus tota Hollandia, excepta Schenhooia et Amsterodamensi urbe rebellare coepit; hae

tamen superbus bellidux contempsit hoc voce Hispanica (Nada) nihil, et tamen ex hoc nihil prodivit tota respublica Hollandiae; hinc versum hunc in perennem rei memoriam tardius fecerunt crevit in immensum, quod fuit ante nihil; occupavit vero Brielam comes Bergensis anno 1572; anno eodem ceperunt Lissingam in insula Valchria Zeelandiae, et tardius Campoveriam urbem munitam; animati per hoc alii protestantes plures urbes rebellare coeperunt, et sic exiguum post tempus tota Hollandia, excepta Schenhooia et Amsterodamensi urbe rebellare coepit; hae ergo

occubuerunt; suffecit ei Ludovicum Recesnensis, commendatorem ordinis equestris S. Iacobi, et gubernatorem tunc temporis ducatus Mediolanensis; hic mitioris animi aliquantum res Hispanorum melioravit, in adventu suo quidem tota classis Hispanorum deleta fuit per Geisos maritimos anno '73; hac deleta portum Ramecensem expugnarunt una cum urbe eiusdem nominis et per hanc totam insulam Valcriam sibi subjecerunt. 6.1 Anno tamen 1575. negotia magis ex sententia cesserunt Ludovico cum Geisiis

adventu suo quidem tota classis Hispanorum deleta fuit per Geisos maritimos anno '73; hac deleta portum Ramecensem expugnarunt una cum urbe eiusdem nominis et per hanc totam insulam Valcriam sibi subjecerunt. 6.1 Anno tamen 1575. negotia magis ex sententia cesserunt Ludovico cum Geisiis terrestribus; conflixit enim cum exercitu rebellium et hoc proelio ad internecionem victi sunt in Mokerheide ad Goavam urbem die 14-a Ap; in hoc proelio ipse Ludovicus comes Nassoviae cum fratre suo Henrico

suum ad Lugdunum Batavorum expugnandam admovit, incolae se ex desperatione vehementer defendebant, pressit tamen fame, jam jam se dedere coacti fuissent, nisi alii Belgae effossis aggeribus fluvii Mosae inundassent exercitum Hispanorum, sicque coegissent solvere obsidionem; anno 1576. imperator Maximilianus 2-us se obtulit mediatorem, hortatus est regem Hispaniae et etiam status Belgii, ut condescendant ad pacem; misit ergo ad urbem Bredam legatos suos; non alienus erat Philippus, sed a suo proposito recedere nullo modo voluit, nullum ergo effectum

Philippi viderent, Hollandia et Zeelandia, provinciae praecipuae Belgii, arctissimo vinculo se colligarunt, principem Aransionensem ducem belli sibi elegerunt illimitata cum potestate, gaudeatque omnibus juribus et praerogativis, quibus vicarii regis gaudebant; inter haec eodem anno decessit gubernator Ludovicus Reccesnensis; post eius mortem consilium status suscepit gubernationem negotiorum ad interim; odium interim Belgarum adversus Hispanos, quos pro apertis hostibus habebant, mirum in modum crevit; Hispanicus enim miles ex defectu victualium et

inclinabant in Iohannem; tandem etiam Hollandi et Zelandi retracti sunt ad partes Iohannis sub ea conditione, ut foedus Gandanense solemni edicto nomine Philippi regis ratihabeatur per gubernatorem. 7.1 Hoc edictum a Hispanis Edictum perpetuum dictum fuit, anno '577. fuit promulgatum; interim paulo post apparuit non vanam fuisse suspicionem Hollandorum; Iohannes enim non multo post hoc edictum hostiliter se gessit, castellum Namuriense expugnavit militiamque Hispanicum illocavit; offensi per hoc Belgae Iohannem hostem reipublicae

qui etiam comparuit; auctoritatem tamen eius circumscripserunt status et ordines, dein ei ut locumtenentem ad latus collocarunt dominum Aransionensem; haec tamen omnia summe displicuerunt Philippo; misit ergo Iohanni novas copias et suppetias, quas Alexander dux Farnese adduxit anno '578; eodem anno conflixerunt partes ad urbem Gemblusium; hoc in conflictu Hispani rursus profligarunt Belgas, diversas urbes collimitaneas expugnarunt, spoliarunt; uti Lovanium (Löwen), Philippopolis (Philipsbourg), Limburgum. 2 Videntes se ubique vinci

auctoritatem tamen eius circumscripserunt status et ordines, dein ei ut locumtenentem ad latus collocarunt dominum Aransionensem; haec tamen omnia summe displicuerunt Philippo; misit ergo Iohanni novas copias et suppetias, quas Alexander dux Farnese adduxit anno '578; eodem anno conflixerunt partes ad urbem Gemblusium; hoc in conflictu Hispani rursus profligarunt Belgas, diversas urbes collimitaneas expugnarunt, spoliarunt; uti Lovanium (Löwen), Philippopolis (Philipsbourg), Limburgum. 2 Videntes se ubique vinci Belgae

ut provincias Valonicas, tunc adhuc vacillantes, abstraheret a rebellibus conjungeretque cum Hispanis. 4 Caeterae vero provinciae in urbe Utrajectensi congregati ! foedus arctissimum iniverunt, excepta Artesia, Hannonia et parte Flandriae; foedus hoc anno 1579. initum est inter Geldriam, Hollandiam, Zeelandiam, Frisiam et Utrajectum; harum provinciarum exemplum secuta est paulo post Transisalana et Groninga; hoc foedere constitutum est, ut provinciae hae unitis viribus suam libertatem vindicare velint; 2-o) si quocunque tempore

ipsi foedus hoc; ceterae tamen provinciae exceptis his 7 se Philippo subjecerunt. 6 Post haec ergo bellum apertum exarsit inter Hispanos ceterosque eis subjectas provincias et inter foederatos; agitata fuit inter foederatos quaestio de imperante, hinc anno '581. convenerunt provinciae, tunc Philippum declararunt exauctoratum; die 26-a Iulii publico instrumento expositisque causis se liberos et independentes declararunt, ex eo quod Philippus leges et consuetudines, quas jure jurando manutenendas promisit, violaverit.

recidant hae provinciae ad Gallos; hanc ultimam conditionem nullo modo susceperunt Belgae; hinc maximae dissensiones inter eum et Belgas enatae sunt; ultimo ipse Alenconius cum dedecore cum omnibus suis excedere coactus est ex Belgio, et in Galliam se recipere, ubi etiam anno '83. occubuit; videntes se delusos a Gallis imperium summum Vilhelmo Aransionensi detulerunt, ob magna eius merita; dum de his ageretur, in urbe Delforum Vilhelmus manu Caspari Gerhard pistoleta occidit 10-a Maji 1583; per eius mortem vehementer consternatae erant provinciae;

interteneat; Belgae suo tempore aequivalens pro copiis et expensas belli ipsis restituant, et in majorem securitatem Belgae tres urbes maritimas eis in pignus dare debebant, nempe Brieram, Vlissingam, et Ramecum; hae civitates usque 1626. manserunt in potestate Anglorum, eo vero anno 1,000,000 imperialium redemerunt eas Belgae; additum etiam fuit id, ut Anglus bellidux praeesset non tantum his copiis, sed etiam toti exercitui; misit ergo Elisabetha comitem Leicestriae (vulgo Robertus Dudlei dictus); venienti delata est omnis

sua delusus est; Belgae enim in desperationem acti, non tantum se ipsi non subjecerunt, sed ipsi detecta nova in Indias orientales via totum commercium aromatum, ejectis Hispanis et Portugallis, ad se adtraxerunt; tentarunt illi ergo ad oras orbis septemtrionales novam viam detegere anno '594, '95. et '96, ad declinandas insidias Portugallorum et Hispanorum, et ut sic compendium temporis et expensarum habeant; sed frigora et glacies obstabant illis, et re infecta redire debebant; decreverunt ergo non obstante periculo omni via ordinaria ad Indias orientales

'95. et '96, ad declinandas insidias Portugallorum et Hispanorum, et ut sic compendium temporis et expensarum habeant; sed frigora et glacies obstabant illis, et re infecta redire debebant; decreverunt ergo non obstante periculo omni via ordinaria ad Indias orientales proficiscendi, anno ergo '595. pervenerunt usque insulam ! Bonae Spei, quam etiam ductu Cornelii Routmann expugnarunt, sicque sibi clavim ad Indias reppererunt; hoc promontorio sibi subjecto feliciter pervenerunt ad Indias orientales, et non obstantibus Hispanis in usum commercium

feliciter pervenerunt ad Indias orientales, et non obstantibus Hispanis in usum commercium collocarunt, plures provincias expugnarunt, Hispanosque ubique represserunt; eodem adhuc saec. 16-o diversae societates mercantiles coaluerunt ad commercium evehendum, quae dein societates anno 1602-o in unam magnam societatem contractae sunt; haec societas incredibiles divitias corrasit, ad haec usque tempora, sed modo in praeceps ruere tendit. 9.1 Philippus defuncto duci Farnese gubernatori

jam Philippus ob provectam aetatem Isabellae, imo, ut aliqui volunt, cum per medicamenta sterilis reddita sit, scivit ipsam heredes non habituram, hinc recidisset statim post mortem Isabellae Belgium foederatum ad Hispanos; Belgae tamen dolum detegentes non susceperunt eam; eodem anno '98. decessit Philippus; post eius mortem non minori fortuna usi sunt Belgae contra Hispanos ductu Mauritii, sic anno 1600. statuit urbem Neoportum expugnare; Hispanis interfuit impedire ne id fiat; Lebertus ergo copias adduxit contra Mauritium, et fessis adhuc suis copiis

ipsam heredes non habituram, hinc recidisset statim post mortem Isabellae Belgium foederatum ad Hispanos; Belgae tamen dolum detegentes non susceperunt eam; eodem anno '98. decessit Philippus; post eius mortem non minori fortuna usi sunt Belgae contra Hispanos ductu Mauritii, sic anno 1600. statuit urbem Neoportum expugnare; Hispanis interfuit impedire ne id fiat; Lebertus ergo copias adduxit contra Mauritium, et fessis adhuc suis copiis aggressus est Mauritium, sed luit etiam; fractis enim eius legionibus dispersit totum exercitum Alberti; post hoc infelix

cogitaruntque in portu classem obpugnare, successit negotium, succenderunt classem eamque fere totam exusserunt ductu Iacobi Heems Kherg, admiralis Belgarum, Spinola vero fuit Hispanorum admiralis; hoc facinoroso actu effectuato diversas urbes Mauritius in continenti cepit, sequenti anno Spinola aliquot urbes cepit; postea ad urbem Antverpiensem expugnandam animum adjecit, succurrit Mauritius oppugnatis, conflixit cum Spinola, sed victus est ab eo; hoc tamen non multum obfuit Belgis; Philippus 3-us videns se viribus non valere cogitavit de compositione harum

proin consilium status ei subordinatum est. 6 Duas universitates fundarunt, 1575. Lugdunum (Leiden), altera est Franequerensis 1585. fundata; ad hanc epocham pertinet etiam institutum religionis libertatis pro omnibus provinciis. 7 Anno 1609. erecta est mensa argentaria (Bancc) pro commercii bono. 10.1 Vix Hispanis cum pax composita est ad tempus, jam rursus in belli contentiones inciderunt cum Germanis, ob duos ducatus in limitibus Germaniae sitos, Iuliacensem nempe et

ad fratrem eius Fridericum; hic ergo princeps Aransionensis cum vicariatu 5 provinciarum evasit, et omnes Mauritii dignitates et honores inter copias obtinuit; hic Hispanos ex Sudfania et Transisalana provincia extrusit circa '29. annum, etiam munitam urbem Silvanducis cepit; anno 1629. Belgae classem argentariam Hispanorum interceperunt, nempe eam classem, qua quotannis argentum et aurum ex America in Hispaniam advehunt; Belgarum dux fuit Petrus Hein, qui insidiatus diu huic classi, tandem eam feliciter cepit, et haec adquisitio non fuit reipublicae

et dedit; quae omnia mirum in modum profuerant Belgis; Vilhelmus enim interea diversa loca expugnavit, classem Hispanorum delevit, copiasque Spinolae sublatas intercepit, detectis planis per proditores. 12.1 Anno sequenti, nempe '632, Pappenheim Belgarum dux cladem accepit, sed '33. Limburgum expugnavit, '34. vero iterum receperunt Hispani hanc urbem. Anno '633. decessit Isabella improlis; et ab eo tempore Ferdinandus cardinalis, frater Philippi 4-i, praefectus est his provinciis; anno

Spinolae sublatas intercepit, detectis planis per proditores. 12.1 Anno sequenti, nempe '632, Pappenheim Belgarum dux cladem accepit, sed '33. Limburgum expugnavit, '34. vero iterum receperunt Hispani hanc urbem. Anno '633. decessit Isabella improlis; et ab eo tempore Ferdinandus cardinalis, frater Philippi 4-i, praefectus est his provinciis; anno '35. Ludovicus 13. apertum hostem se declaravit, bellumque indixit Hispanis et Germanis, et hinc cum Belgis et Suecis apertum foedus inivit; hoc

Anno sequenti, nempe '632, Pappenheim Belgarum dux cladem accepit, sed '33. Limburgum expugnavit, '34. vero iterum receperunt Hispani hanc urbem. Anno '633. decessit Isabella improlis; et ab eo tempore Ferdinandus cardinalis, frater Philippi 4-i, praefectus est his provinciis; anno '35. Ludovicus 13. apertum hostem se declaravit, bellumque indixit Hispanis et Germanis, et hinc cum Belgis et Suecis apertum foedus inivit; hoc foedere decretum est provincias Belgicas Hispanicas occupare et dividere inter foederatos Belgas et Gallos; interim hoc foedus per non

decretum est provincias Belgicas Hispanicas occupare et dividere inter foederatos Belgas et Gallos; interim hoc foedus per non usum exstinctum est, nam ipsi Belgae diffidebant Gallis et metuebant eorum vicinam praepotentiam; initio tamen ipsis profuit hoc foedus, nam Vilhelmus anno '37-o Bredam expugnavit, Brasiliam fere totam circa '39. annum ceperunt Belgae maritimi, Delaminham in Affrica expugnarunt, victoriasque multas de Hispanis retulerunt in mari; Societas Commercialis Indiae orientalis Japoniam ad se adtraxit, exclusitque ex ea Portugallos et

'37-o Bredam expugnavit, Brasiliam fere totam circa '39. annum ceperunt Belgae maritimi, Delaminham in Affrica expugnarunt, victoriasque multas de Hispanis retulerunt in mari; Societas Commercialis Indiae orientalis Japoniam ad se adtraxit, exclusitque ex ea Portugallos et Hispanos; anno '641. Malaccam insulam expugnarunt, anno '639. Martonus Tromp Belgarum bellidux classem potentem Hispanorum destruxit, haec classis occultam expeditionem minata est Suecis cum Danis conjucta; contigit id in freto Anglicano Manss. 2 Anno '40. Catalaunia

circa '39. annum ceperunt Belgae maritimi, Delaminham in Affrica expugnarunt, victoriasque multas de Hispanis retulerunt in mari; Societas Commercialis Indiae orientalis Japoniam ad se adtraxit, exclusitque ex ea Portugallos et Hispanos; anno '641. Malaccam insulam expugnarunt, anno '639. Martonus Tromp Belgarum bellidux classem potentem Hispanorum destruxit, haec classis occultam expeditionem minata est Suecis cum Danis conjucta; contigit id in freto Anglicano Manss. 2 Anno '40. Catalaunia rebellavit, et Philippo 4-o ingentes molestias

Portugallos et Hispanos; anno '641. Malaccam insulam expugnarunt, anno '639. Martonus Tromp Belgarum bellidux classem potentem Hispanorum destruxit, haec classis occultam expeditionem minata est Suecis cum Danis conjucta; contigit id in freto Anglicano Manss. 2 Anno '40. Catalaunia rebellavit, et Philippo 4-o ingentes molestias facessivit; hos secuti sunt Portugalli; interea etiam Ferdinandus cardinalis mortuus est, et haec omnia summe favorabilia erant Belgis; anno '44. Aggerem Gandanensem (Saß von Gent) munimentum forte expugnarunt,

Danis conjucta; contigit id in freto Anglicano Manss. 2 Anno '40. Catalaunia rebellavit, et Philippo 4-o ingentes molestias facessivit; hos secuti sunt Portugalli; interea etiam Ferdinandus cardinalis mortuus est, et haec omnia summe favorabilia erant Belgis; anno '44. Aggerem Gandanensem (Saß von Gent) munimentum forte expugnarunt, etiam Vulsam in potestatem suam redegerunt. 13.1 Ipsi Galli circa haec tempora Gravelingam et Dunquercem portum opportunissimum ceperunt. 2 Portugalli

classis Belgica in portu Ulissiponensi, et interea indutiae in decem annos initae sunt circa Americanas provincias. 3 Quae tamen indutiae a neutra parte servatae sunt, imo etiam hostilitates et bella enata sunt inter eos, ob commercium. 4 Anno '47. Fridericus Henricus gubernator Belgarum mortuus est, eo cum solatio, quod opus libertatis patriae suae consumaverit, quod parens eius Vilhelmus 1-us incoavit; nam sequenti anno '48. desperans Philippus 4. Belgas numquam debellandi, eos liberos

bella enata sunt inter eos, ob commercium. 4 Anno '47. Fridericus Henricus gubernator Belgarum mortuus est, eo cum solatio, quod opus libertatis patriae suae consumaverit, quod parens eius Vilhelmus 1-us incoavit; nam sequenti anno '48. desperans Philippus 4. Belgas numquam debellandi, eos liberos declaravit; adeo enim circa haec tempora fuit afflictus Philippus 4-tus tam domesticis, quam exteris turbis, ut nullam videret spem Belgas subjugandi, hinc terminato bello tricennali in Vestfallia etiam Belgae

tempore versus Amsterodamum proficisci, sed detecta hac eius intentione, apertis cataractis excluserunt eius copias, interim status generales, ut ipsius animum expleant, Biccerum consulem Amsterodamensem dignitate sua removerunt, una cum ceteris 6 incarceratis; dum haec fervebant, anno '650. decessit 6-a Novembris, octo diebus post eius mortem conjux eius enixa est filium Vilhelmum, qui postea nomine 3-ii patri successit; status attoniti abusibus dignitatis vicarialis decreverunt eam vacantem relinquere, ne successores ipsos plane subjugare possint; coacti

mortem conjux eius enixa est filium Vilhelmum, qui postea nomine 3-ii patri successit; status attoniti abusibus dignitatis vicarialis decreverunt eam vacantem relinquere, ne successores ipsos plane subjugare possint; coacti sunt tamen tardius eam restituere. 2 Anno '652. in molestum bellum inciderunt cum Angliae usurpatore Cromvellio; voluit enim ille etiam ab exteris agnosci ut legitimus imperans, dein cum Scotis etiam habuit bellum; illi enim rebellarunt contra Cromvellium et subesse volebant legitimis

ex domo principum Aransionensium vicarios deligant, ipsamque hanc dignitatem in perpetuum exstinguant; et hoc quoque promiserunt Belgae cum maxima sui ignominia, provincia vero Hollandiae hunc ultimum articulum publico decreto firmarunt, quod decretum Lex exclusionis nuncupatum est, anno ergo '654. 9-a Ap. tabulae pacis subsignatae sunt; ab hoc ergo tempore ipsae provinciae munus vicariale exercebant, militaria vero negotia curabant status generales, sed valde etiam negligebatur exercitus, ob nimiam oeconomiam statuum. De caetero vero negotia domestica eorum

habito; suscitarunt ergo Danos contra Carolum spe auxiliorum, interim Carolus ipsos quoque Danos fregit, ipsam classem Belgicam, quae pro Danis excurrit, devicit; Haffniam tamen (Koppenhagen) tuiti sunt ab obsidione; collaborarunt ergo Belgae in eo, ut pacem conficiant, quae etiam anno '660. coaluit inter Danos et Suecos, quin vel Dani vel Sveci quidpiam utilitatis aut honoris referrent. 3 Anno '61. contra pyratas expeditionem susceperunt Belgae sub ductu admiralis Ruiter, qui intra duorum annorum decursum eos fregit; eodem anno '61.

pro Danis excurrit, devicit; Haffniam tamen (Koppenhagen) tuiti sunt ab obsidione; collaborarunt ergo Belgae in eo, ut pacem conficiant, quae etiam anno '660. coaluit inter Danos et Suecos, quin vel Dani vel Sveci quidpiam utilitatis aut honoris referrent. 3 Anno '61. contra pyratas expeditionem susceperunt Belgae sub ductu admiralis Ruiter, qui intra duorum annorum decursum eos fregit; eodem anno '61. pactio pacis confecta est cum Portugallis intercedentibus Anglis; qua Portugalli omnibus juribus suis renunciarunt Belgisque cesserunt

quae etiam anno '660. coaluit inter Danos et Suecos, quin vel Dani vel Sveci quidpiam utilitatis aut honoris referrent. 3 Anno '61. contra pyratas expeditionem susceperunt Belgae sub ductu admiralis Ruiter, qui intra duorum annorum decursum eos fregit; eodem anno '61. pactio pacis confecta est cum Portugallis intercedentibus Anglis; qua Portugalli omnibus juribus suis renunciarunt Belgisque cesserunt omnes occupationes suas; cum tamen ad ratificationem huius pacis deventum esset, rursus enatis difficultatibus enatum est bellum rursus,

Portugallis intercedentibus Anglis; qua Portugalli omnibus juribus suis renunciarunt Belgisque cesserunt omnes occupationes suas; cum tamen ad ratificationem huius pacis deventum esset, rursus enatis difficultatibus enatum est bellum rursus, quod usque '69. annum duravit; eo tamen anno pax finalis composita est, intercedente Carolo 2-o rege Angliae. 4 Anno '69. Carolus 2. ulturus injuriam, quam Belgae ei jussu Cromvelii intulerunt, quod eum exulem excedere provincias suas jusserint, bellum Belgis intulit, occasio se ei obtulit, quod

cesserunt omnes occupationes suas; cum tamen ad ratificationem huius pacis deventum esset, rursus enatis difficultatibus enatum est bellum rursus, quod usque '69. annum duravit; eo tamen anno pax finalis composita est, intercedente Carolo 2-o rege Angliae. 4 Anno '69. Carolus 2. ulturus injuriam, quam Belgae ei jussu Cromvelii intulerunt, quod eum exulem excedere provincias suas jusserint, bellum Belgis intulit, occasio se ei obtulit, quod Ludovicus 14 rex Galliae dotem pro uxore sua quaerens bellum intulisset Hispanis pro provinciis

provinciis Belgico-Hispanicis; ne ergo ab aliis potentiis in hoc suo coepto turbatur, conatus est Belgas et Anglos bello implicare, quod etiam profusis multis millionibus aliisque stratagematibus politicis effecit, eo facilius quod Carolus 2. rex Angliae pronus ad id fuerit; primo anno Angli magno fervore rem inchoarunt et bis victores evaserunt, secundo tamen anno, cum ordines Anglicani viderent privati odii et rancoris animi causa gerri, et non ex justa causa, coeperunt tepide concurrere sumptibus, et hinc Belgae victores ubique

conatus est Belgas et Anglos bello implicare, quod etiam profusis multis millionibus aliisque stratagematibus politicis effecit, eo facilius quod Carolus 2. rex Angliae pronus ad id fuerit; primo anno Angli magno fervore rem inchoarunt et bis victores evaserunt, secundo tamen anno, cum ordines Anglicani viderent privati odii et rancoris animi causa gerri, et non ex justa causa, coeperunt tepide concurrere sumptibus, et hinc Belgae victores ubique evaserunt, imo ipsam urbem Londinensem terrore maximo inundarunt; fluminis enim

depopulatus est; felix hic progressus eius attentos reddidit Belgas et Anglos, sibique prospiciendum esse censebant; hinc extemplo pacem inter se et foedus contra Ludovicum 14. confecerunt ipsosque Suecos in societatem suam attraxerunt '667, sicque Ludovicus etiam coactus est anno '68. Aquisgrani pacem inire cum Hispanis, et sic ipsum removerunt Belgae foederati ex sua vicinia; paucis enim retentis locis omnia restituere debuit Hispanis; decrevit tamen Ludovicus ultionem gravem de Belgis sumere, quos scivit authores fuisse eversorum suorum projectorum.

publicum protractos consecuerunt, et dilacerarunt. 15.1 Postea Vilhelmus 22 annorum juvenis vicarius renunciatus est, bellum magna circumspectione gessit contra Gallos; terra interim non multas victorias retulit, sed mari meliori Marte pugnatum est; anno tamen sequenti '73. Galli coacti sunt Belgium deserere ex eo, quod Brandeburgicus elector et Leopoldus imperator succurrerit Belgis; tres provincias avulsas per intercessionem Vilhelmi iterum in foedus assumpserunt 4 caeterae provinciae; Vilhelmus ursit per amicos suos ut ipsi

pacem cum Belgis, ne sic Ludovicus 14. nimis viribus excrescant, et illi incassum vires suas atterant; dein ipse Leopoldus imperator duos principes Germaniae abstraxit a foedere Gallico, nempe archiepiscopum Coloniensem et episcopum Monasteriensem, metu proscriptionis, et sic '75. anno liberati sunt Belgae a caeteris hostibus, et cum solo Ludovico 14-o negotium habuerunt; tandem '78. etiam cum eo pax composita est, qua Belgae in integrum restituti sunt. 16.1 Occasione huius belli, quod solummodo in sui conservationem gestum est,

facessendas, contulerunt ergo negotium cum statibus Angliae, et post multas deliberationes conclusum est Vilhelmum throno Anglico imponere, sicque Angliam abstrahere a foedere cum Gallis, Belgiumque liberare. 18.1 Digressus Vilhelmus cum classe Belgica anno '689. ab Anglis prono exceptus est animo, solioque regio impositus consentientibus statibus et parlamentis, intercedentibus variis conventionibus, inter quas erat etiam ea, ut stirps Jacobi Stuard a throno excludatur; Jacobum hunc 2-um

domus Bourbonicae si haec duo regna conjungerentur, desiderarunt ut hereditas Hispanica dividatur et pars eius detur tantum Philippo nepoti Ludovici, interim Ludovicus viribus suis confidens tergiversatus est in conventionibus donec moram protraheret usque mortem Caroli 2-i anno 1700; eo defuncto illico Philippum in Hispaniam induxit ipsumque inaugurari fecit; videntes Belgae et Angli se delusos esse spe divisionis provinciarum, mutarunt consilia et se domi Austriacae adjunxerunt, quae sub initium sola bellum gerebat contra Ludovicum; Belgae et Angli

esse spe divisionis provinciarum, mutarunt consilia et se domi Austriacae adjunxerunt, quae sub initium sola bellum gerebat contra Ludovicum; Belgae et Angli insignes progressus fecerunt, optatissimumque pro iis exitum habuisset bellum nisi Anglia a hoc foedere descivisset; nam anno '702-o mortuus est Vilhelmus 3-us absque descendentibus, ergo juxta factam dispositionem successit affinis Anna, soror conjugis suae Mariae, junior nempe filia Jacobi 2-i exauctorati. 2 Anna haec erat matrimonio juncta Georgio Daniae regi. Per mortem

vel frater eius throno Anglico reimponatur post mortem suam; in hanc rem Ludovicum inclinare scivit Anna, benevolentiam ergo eius aucupatura descivit a foedere contra eum inito, non quidem aperte, sed ita remisit a belli fervore ut nemo dubitaret eam contrariae intentionis esse; imo anno '711. clam pacisci cum aula Gallica coepit et '712. aperte descivit a foedere priori; per belli huius molestias id unicum reportarunt Belgae, quod in Belgio Hispanico diversae urbes ipsis attributae sint per modum obicis contra omnes hostiles irruptiones, cum servitute militiam

etiam Friso suscepit titulum hunc; lis haec pluribus annis duravit; decretum est ut amicabili conventione componatur haec lis, sed haec litis compositio per mortem Iohannis Frisonis exstincta est; ille enim cum naves lustraret impingens in funem tensum per eum in mare ejectus est, anno 11-o saeculi huius, reliquit filium minorennem, qui permansit in possessione eorum quae parens eius tenuit, partem tamen hereditatis Vilhelmi 3-ii rex Borussiae occupavit, ipse Ludovicus 14. principatum Aransionensem ipsum occupavit pro se; compositis his turbis decreverunt

sibi obligaverint hac re, ille vicissim hanc societatem suam exstinguere velit, quod etiam tardius accidit; hinc se conjunxerunt cum hoc foedere quadruplici, et post aliquot annos, cum scilicet sanctionem suam pragmaticam urgeret Carolus, exstinxit societatem hanc mercatoriam anno '730. ut devinciret sibi Belgas. 2 Anno '33-o erupit rursus belli flamma in Europa ob successionem Austriacam in Germaniam, et regni Poloniae hereditatem, in his circumstantiis Belgae strictissimam neutralitatem observarunt, tam quoad territorium suum, quam

suam exstinguere velit, quod etiam tardius accidit; hinc se conjunxerunt cum hoc foedere quadruplici, et post aliquot annos, cum scilicet sanctionem suam pragmaticam urgeret Carolus, exstinxit societatem hanc mercatoriam anno '730. ut devinciret sibi Belgas. 2 Anno '33-o erupit rursus belli flamma in Europa ob successionem Austriacam in Germaniam, et regni Poloniae hereditatem, in his circumstantiis Belgae strictissimam neutralitatem observarunt, tam quoad territorium suum, quam quoad activitatem et auxilia sua, et hinc etiam Belgium

suum, quam quoad activitatem et auxilia sua, et hinc etiam Belgium Hispanicum tutum fuit a belli calamitatibus. 3 Inter haec Vilhelmus 4. Frisonis filius adolescere coepit, fuit is hereditarius vicarius duarum provinciarum post mortem patris, sed primo '47-o anno factus est generalis vicarius omnium provinciarum. 21.1 In insula Valcria familia Aransiensis possedit duas urbes titulo marchionis, hae ergo urbes obnoxiae erant jure et dominio pleno familiae Aransionensi, et modo Nassoviensi; hoc videbatur

Aransionensi, et modo Nassoviensi; hoc videbatur ignominiosum, ut florentes civitates subsint privato domino, status ergo Zeelandiae eripuerunt ei has urbes et ei 100,000 obtulerunt titulo aequivalentis, urbes hae erant Campoveria et Gressinga; Vilhelmus 4-tus id tolerare debuit. Anno '740. decessit Carolus 6. imperator; eius mors novis molestiis cumulavit domum Austriacam Saxonensem; Hispani, Galli, Borussi omni ex parte lacessiverunt provincias Austriacas, Belgae ergo et Angli fideliter succurrerunt Mariae Theresiae pecuniis et militiis, anno vero '44-o,

tolerare debuit. Anno '740. decessit Carolus 6. imperator; eius mors novis molestiis cumulavit domum Austriacam Saxonensem; Hispani, Galli, Borussi omni ex parte lacessiverunt provincias Austriacas, Belgae ergo et Angli fideliter succurrerunt Mariae Theresiae pecuniis et militiis, anno vero '44-o, cum Ludovicus 15. in ipso Belgio Austriaco quaerere coepisset pro se, coacti sunt Belgae etiam in apertum bellum condescendere cum Gallis, huius belli occassione Belgae in continenti rursus infeliciter pugnabant, variasque faciebant Galli occupationes, ob neglecta

generalium vivunt. Talis urbs generalitatis fuit Berga ad Zonam; status Hollandiae primi erant, qui Vilhelmo jure hereditario et quidem ad utrumque sexum deferri statuerunt vicariatum et capitaneatum, ut scilicet Georgio regi Angliae faverent, cuius gener erat Vilhelmus; et sic anno '47. et '8-o ab omnibus provinciis ei delata est haec dignitas jure hereditario; imo etiam speciali titulo vicarii generalis provinciarum generalitatis ornatus est, quem nullus adhuc habuit; anno '48. claudebatur bellum Acquisgrani ob successionem Austriacam; Galli omnia

ut scilicet Georgio regi Angliae faverent, cuius gener erat Vilhelmus; et sic anno '47. et '8-o ab omnibus provinciis ei delata est haec dignitas jure hereditario; imo etiam speciali titulo vicarii generalis provinciarum generalitatis ornatus est, quem nullus adhuc habuit; anno '48. claudebatur bellum Acquisgrani ob successionem Austriacam; Galli omnia restituere debebant Belgis et Austriacis, Barrier Städte quidem maxima ex parte demoliti sunt Galli, urserunt ergo Belgae, ut Maria Theresia reparari curet, sed ea se excusavit defectu sumptuum, et

privatis; jam generatim omnes tales exarendationes tributorum sanae politicae contrariae sunt; tumultus hic tamdiu duravit donec accisae haec sublatae fuissent, sed paulo post restitui debuerunt propter necessitates publicas, sed sine elocatione. 22.1 Anno '751. decessit Vilhelmus 4; reliquit filium minorennem, qui modo adhuc nomine Vilhelmi 5-i praeest Belgio; hinc mater ut tutrix administravit eius munere, nempe Anna, Georgii regis Angliae filia; munera militaria princeps Ludovicus Brunsvicensis administravit; exorto anno

Anno '751. decessit Vilhelmus 4; reliquit filium minorennem, qui modo adhuc nomine Vilhelmi 5-i praeest Belgio; hinc mater ut tutrix administravit eius munere, nempe Anna, Georgii regis Angliae filia; munera militaria princeps Ludovicus Brunsvicensis administravit; exorto anno '60. inter Borussum et Austriacos bello se non miscuerunt, sed principio suo constanter inhaerebant, et totos se commercio dabant. Anno '63. Vilhelmus 5. 16 annorum agens inductus est in conventum statuum; anno '66. qua 18 perfecte annorum

nempe Anna, Georgii regis Angliae filia; munera militaria princeps Ludovicus Brunsvicensis administravit; exorto anno '60. inter Borussum et Austriacos bello se non miscuerunt, sed principio suo constanter inhaerebant, et totos se commercio dabant. Anno '63. Vilhelmus 5. 16 annorum agens inductus est in conventum statuum; anno '66. qua 18 perfecte annorum majorennis declaratus est, duci Brunsvicensi titulum conspicuum mareschalli dederunt; paulo post uxorem duxit Vilhelmus Fridericam Sophiam, moderni regis Borussiae Vilhelmi

Brunsvicensis administravit; exorto anno '60. inter Borussum et Austriacos bello se non miscuerunt, sed principio suo constanter inhaerebant, et totos se commercio dabant. Anno '63. Vilhelmus 5. 16 annorum agens inductus est in conventum statuum; anno '66. qua 18 perfecte annorum majorennis declaratus est, duci Brunsvicensi titulum conspicuum mareschalli dederunt; paulo post uxorem duxit Vilhelmus Fridericam Sophiam, moderni regis Borussiae Vilhelmi sororem, defunctus rex Borussiae Fridericus cessit ei titulo dotis dominium

se quidem indifferentes declararunt, sed spe lucri semper supportarunt Americanis et Hispanis munitiones, arma etc. 24.1 Angli videntes de 13 provinciis jam desperatum esse cogitarunt ultionem de Belgis sumere ut hostibus occultis; hinc anno '782. eis bellum indictum est inopinatissimum, naves ipsorum, quae in omnibus maribus hinc inde vagabantur, ut gentis neutralis, intercipi curarunt, ingentiaque damna Belgis intulerunt sibique profuerunt; anno vero '83. pacem fecerunt; defectus fuit classis, quamquam status

esse cogitarunt ultionem de Belgis sumere ut hostibus occultis; hinc anno '782. eis bellum indictum est inopinatissimum, naves ipsorum, quae in omnibus maribus hinc inde vagabantur, ut gentis neutralis, intercipi curarunt, ingentiaque damna Belgis intulerunt sibique profuerunt; anno vero '83. pacem fecerunt; defectus fuit classis, quamquam status generales commiserunt Vilhelmo adornationem classis, arguebant ergo Vilhelmum, quod ille colludat cum Anglis et sponte non adornet classim, haec res internas turbas causavit in Belgio confecta jam pace, factae enim

misit ad Belgicas provincias, quo viso intra paucos dies dissipatus est totus exercitus adveneruntque Amsterodamum Borussi; status generales haec videntes consenserunt in omnia quae rex Borussiae postulabat, et sic triumphabat factio vicarialis, Vilhelmus in integrum restitutus est anno '787; ex rebellibus multi cassati sunt; et rex Angliae et Borussiae in se assumpsit evictionem huius restitutionis vicarialis. Finis statisticae Belgii foederati. Statistica

binas expeditiones suscepit in Brittanniam 50 annis ante Christum natum, neutra tamen effectum habuit; recessit ergo Caesar, obsides tamen secum accepit, securitatis in Gallia vicina gratia; nempe Britae interim invadant Galliam. 2.1 Post Christum natum anno 46. regnante Claudio imperatore, Paulus Plautius bellidux tertiam expeditionem suscepit profligatisque incolis subegit imperatori suo partem huius insulae; fixo semel pede in insula hac, sub diversis imperatoribus susceptae sunt expeditiones, sic 78. anno Vespasiano regnante

Post Christum natum anno 46. regnante Claudio imperatore, Paulus Plautius bellidux tertiam expeditionem suscepit profligatisque incolis subegit imperatori suo partem huius insulae; fixo semel pede in insula hac, sub diversis imperatoribus susceptae sunt expeditiones, sic 78. anno Vespasiano regnante Iulius Agricola dimidiam jam huius insulae partem, nempe totam Angliam hodiernam, subegit; hic Agricola primus detexit Albion perfectam insulam esse, quod ad ea tempora Romani ignorabant. Scotia ergo tamquam montosa, invia

vallis et postremo etiam ducto muro se adversus Caledones munire intra Dumbritoniam et Edinburgum; dein sub Hadriano linea haec rectificata et magis extensa est. 2 Sub Antonino Pio tertium vallum ductum est per Lollium Urbicum, sed nec hoc absterruit Caledones; anno ergo 208. regnante Septimio Severo solidus altus murus erectus est ex vallo Hadriani, nihilominus tamen continua bella intercesserunt inter hos populos, donec conjuncti fuissent sub communi imperio. 3 Intermedio tempore religio, mores, lingua Romanorum

inducta est in Angliam; exstincto imperio occidentali Romano per barbararum gentium peregrinationes negligebant Romani Brittanniam tamquam remotam provinciam, militiam inde eduxerunt, ipsos incolas, qui armis tractandis idonei erant, educebant, sicque desolatam Valentinianus 3-us anno 446-o dereliquit penitus; sicque defensoribus imperanteque destituti erant Brittae; coaluerunt ergo ut summum imperium deferant principi Vortiger, qui dux Cornubiae erat; hic ergo bellum cum Scotis sustinuit, eos tamen arcere non potuit; hinc decretum est vicinas gentes aliquas

fuissent; hinc Romam se recepit et monachus factus est. 3 Saxones et Angli firmati in Brittannia nomen hocce aboleverunt, et regnum hoc primi Angliam dixerunt, in hac tamen Anglia 7 regna minora erant, nempe: regnum Cantium erat primum regnum per Hengistum 457-o anno fundatum. 4 Sussex, hoc condidit 491-o Ella. 5 VestSex, hoc condidit Cerdicus anno 519. 6 Essex, ab Erquino anno 527. fundatum. 7 Nordhumbria, Ida, anno 547, illud erexit. 8

aboleverunt, et regnum hoc primi Angliam dixerunt, in hac tamen Anglia 7 regna minora erant, nempe: regnum Cantium erat primum regnum per Hengistum 457-o anno fundatum. 4 Sussex, hoc condidit 491-o Ella. 5 VestSex, hoc condidit Cerdicus anno 519. 6 Essex, ab Erquino anno 527. fundatum. 7 Nordhumbria, Ida, anno 547, illud erexit. 8 Ostanglia condidit Uffa 575. 9 Mercia Cridda anno 582. illud fundavit. 10 Haec

in hac tamen Anglia 7 regna minora erant, nempe: regnum Cantium erat primum regnum per Hengistum 457-o anno fundatum. 4 Sussex, hoc condidit 491-o Ella. 5 VestSex, hoc condidit Cerdicus anno 519. 6 Essex, ab Erquino anno 527. fundatum. 7 Nordhumbria, Ida, anno 547, illud erexit. 8 Ostanglia condidit Uffa 575. 9 Mercia Cridda anno 582. illud fundavit. 10 Haec regna seorsim gubernabantur a suis regulis, conjuncta

Cantium erat primum regnum per Hengistum 457-o anno fundatum. 4 Sussex, hoc condidit 491-o Ella. 5 VestSex, hoc condidit Cerdicus anno 519. 6 Essex, ab Erquino anno 527. fundatum. 7 Nordhumbria, Ida, anno 547, illud erexit. 8 Ostanglia condidit Uffa 575. 9 Mercia Cridda anno 582. illud fundavit. 10 Haec regna seorsim gubernabantur a suis regulis, conjuncta tamen erant; haec regna diversa subibant fata per nuptias,

5 VestSex, hoc condidit Cerdicus anno 519. 6 Essex, ab Erquino anno 527. fundatum. 7 Nordhumbria, Ida, anno 547, illud erexit. 8 Ostanglia condidit Uffa 575. 9 Mercia Cridda anno 582. illud fundavit. 10 Haec regna seorsim gubernabantur a suis regulis, conjuncta tamen erant; haec regna diversa subibant fata per nuptias, hereditates, et vim armorum donec ex heptarchia tardius enata fuisset monarchia. 11 Religio

provulgari ipsis, ut adhuc ante finem Heptarchiae tota Anglia Christianae religioni addicta fuerit; imo pulcherrima instituta religionis ex temporibus heptarchiae repetenda est !; ipse Denarius S. Petri per Idam regem Vestsexiae anno 725. fundatus est, et quidem 19-a pars omnium facultatum quotannis; anno 780. Offa rex Merciae idem fecit; haec praestatio sub initium Elemosina regis dicta est, tardius vero Peterpenz seu Denarius S. Petri dicta est; communis facta est sub Etelvolfo haec praestatio anno 828.,

Christianae religioni addicta fuerit; imo pulcherrima instituta religionis ex temporibus heptarchiae repetenda est !; ipse Denarius S. Petri per Idam regem Vestsexiae anno 725. fundatus est, et quidem 19-a pars omnium facultatum quotannis; anno 780. Offa rex Merciae idem fecit; haec praestatio sub initium Elemosina regis dicta est, tardius vero Peterpenz seu Denarius S. Petri dicta est; communis facta est sub Etelvolfo haec praestatio anno 828., cum in monarchiam coalesceret Anglia. 4.1

Vestsexiae anno 725. fundatus est, et quidem 19-a pars omnium facultatum quotannis; anno 780. Offa rex Merciae idem fecit; haec praestatio sub initium Elemosina regis dicta est, tardius vero Peterpenz seu Denarius S. Petri dicta est; communis facta est sub Etelvolfo haec praestatio anno 828., cum in monarchiam coalesceret Anglia. 4.1 Regna haec aliquo tempore permanserunt numero 7-o, sed sensim partim per nuptias, per hereditates, et bella coaluerunt in unam monarchiam, sub Egberto Vest- et Sussexiae rege, anno 828.; mutavit dein

haec praestatio anno 828., cum in monarchiam coalesceret Anglia. 4.1 Regna haec aliquo tempore permanserunt numero 7-o, sed sensim partim per nuptias, per hereditates, et bella coaluerunt in unam monarchiam, sub Egberto Vest- et Sussexiae rege, anno 828.; mutavit dein titulum suum seque primus regem Angliae dixit; Egberto hoc regnante Dani (populus septemtrionalis Europae) littora Angliae infestare coeperunt; tandem ad interiora ausi grandes molestias causarunt Anglis, qui eos exturbare non potuerunt e suo regno; hoc 877.

anno 828.; mutavit dein titulum suum seque primus regem Angliae dixit; Egberto hoc regnante Dani (populus septemtrionalis Europae) littora Angliae infestare coeperunt; tandem ad interiora ausi grandes molestias causarunt Anglis, qui eos exturbare non potuerunt e suo regno; hoc 877. anno accidit; fixerunt ergo in Nordhumbria sedes Dani ibique tolerari debuerunt, pace cum ipsis inita; Egberto anno 836. mortuo successit filius Etelvolfus, qui Denarium S. Petri intulit, decessit 858; aderant duo seniores filii Etelbaldus et Etelbertus, qui regnum diviserunt.

Europae) littora Angliae infestare coeperunt; tandem ad interiora ausi grandes molestias causarunt Anglis, qui eos exturbare non potuerunt e suo regno; hoc 877. anno accidit; fixerunt ergo in Nordhumbria sedes Dani ibique tolerari debuerunt, pace cum ipsis inita; Egberto anno 836. mortuo successit filius Etelvolfus, qui Denarium S. Petri intulit, decessit 858; aderant duo seniores filii Etelbaldus et Etelbertus, qui regnum diviserunt. 2 Etelbaldus anno 860. mortuus est, consequenter eius portionem Etelbertus occupavit; is

in Nordhumbria sedes Dani ibique tolerari debuerunt, pace cum ipsis inita; Egberto anno 836. mortuo successit filius Etelvolfus, qui Denarium S. Petri intulit, decessit 858; aderant duo seniores filii Etelbaldus et Etelbertus, qui regnum diviserunt. 2 Etelbaldus anno 860. mortuus est, consequenter eius portionem Etelbertus occupavit; is decessit anno 866, successit ei Ethelregus, tertius filius Egberti; hoc regnante eggressi sunt Dani ex Nordhumbria Anglosque bello lacessere coeperunt; et Angli necessitate circumventi pacem annuo tributo

836. mortuo successit filius Etelvolfus, qui Denarium S. Petri intulit, decessit 858; aderant duo seniores filii Etelbaldus et Etelbertus, qui regnum diviserunt. 2 Etelbaldus anno 860. mortuus est, consequenter eius portionem Etelbertus occupavit; is decessit anno 866, successit ei Ethelregus, tertius filius Egberti; hoc regnante eggressi sunt Dani ex Nordhumbria Anglosque bello lacessere coeperunt; et Angli necessitate circumventi pacem annuo tributo emere debuerunt; haec contributio Danegeld appellata fuit; anno 872. mortuus est

occupavit; is decessit anno 866, successit ei Ethelregus, tertius filius Egberti; hoc regnante eggressi sunt Dani ex Nordhumbria Anglosque bello lacessere coeperunt; et Angli necessitate circumventi pacem annuo tributo emere debuerunt; haec contributio Danegeld appellata fuit; anno 872. mortuus est Etelregus, ei successit Etelfredus vel Alfredus, 4-tus filius Etelvolfi; hic prudentia sua, arte bellandi, coepit erigere res Anglorum, a tributo Danorum eos liberavit, Danosque repressit tardius, postquam illi ipsum sub initium fere ex tota Anglia repressissent

ei successit Etelfredus vel Alfredus, 4-tus filius Etelvolfi; hic prudentia sua, arte bellandi, coepit erigere res Anglorum, a tributo Danorum eos liberavit, Danosque repressit tardius, postquam illi ipsum sub initium fere ex tota Anglia repressissent 3 Anno 900. Alfredo successit filius Eduardus 1-us; anno 924. mortuus est, eique in ordine successunt tres filii; Athelstanus senior filius primus successit; anno 940. successit Edmundus, 946. successit ei tertius Edredus; sub tribus his nihil memoratu dignum recurrit; Edredus hic se

filius Etelvolfi; hic prudentia sua, arte bellandi, coepit erigere res Anglorum, a tributo Danorum eos liberavit, Danosque repressit tardius, postquam illi ipsum sub initium fere ex tota Anglia repressissent 3 Anno 900. Alfredo successit filius Eduardus 1-us; anno 924. mortuus est, eique in ordine successunt tres filii; Athelstanus senior filius primus successit; anno 940. successit Edmundus, 946. successit ei tertius Edredus; sub tribus his nihil memoratu dignum recurrit; Edredus hic se primus dixit regem Magnae Brittaniae, evanuit tamen

liberavit, Danosque repressit tardius, postquam illi ipsum sub initium fere ex tota Anglia repressissent 3 Anno 900. Alfredo successit filius Eduardus 1-us; anno 924. mortuus est, eique in ordine successunt tres filii; Athelstanus senior filius primus successit; anno 940. successit Edmundus, 946. successit ei tertius Edredus; sub tribus his nihil memoratu dignum recurrit; Edredus hic se primus dixit regem Magnae Brittaniae, evanuit tamen hic titulus iterum; anno 955. regnum devenit ad filios Edmundi, nempe ad Eduinum. 4

eique in ordine successunt tres filii; Athelstanus senior filius primus successit; anno 940. successit Edmundus, 946. successit ei tertius Edredus; sub tribus his nihil memoratu dignum recurrit; Edredus hic se primus dixit regem Magnae Brittaniae, evanuit tamen hic titulus iterum; anno 955. regnum devenit ad filios Edmundi, nempe ad Eduinum. 4 959. regnum Brittaniae devenit ad Edgarem Pacificum; hunc singularibus laudibus cumulant scriptores, hic usque 975. vixit; ei successit Eduardus 2-us martyr, nam

ad Edgarem Pacificum; hunc singularibus laudibus cumulant scriptores, hic usque 975. vixit; ei successit Eduardus 2-us martyr, nam instigante noverca sua ex insidiis trucidatus est, ut ex Elfrida noverca eius natus filius succederet, et reipsa 978. anno ei successit Ethelregus; ad haec usque tempora pace fruebantur Angli a Danis, sed huius sub regis dominatu prorumperunt ex Nordhumbria, itaque terruerunt Anglos, ut Danos Lord Danes, seu Dominos compellare coacti fuerint; diffusi sunt etiam Dani jam his temporibus per totam

Nordhumbrianis suis conjunxit, et sic internecina clade Ethelredum fregit, eumque ultimario ! e regno suo excedere coegit, quamquam multa praestanter gesserit et viriliter contra Danos, sed optima eius coepta perfidia generi sui Edvini de Stercia prodita sunt Zvenoni; anno ergo 1012-o se recepit Ethelredus ad Brittanniam minorem Galliae; anno 1014. occisus est in Anglia Zveno victor totius Angliae (fertur in exspoliatione ecclesiae Divi Edmundi repentino ictu, quasi ab angelo capite plexus esse). 5 Post huius funestam mortem

fregit, eumque ultimario ! e regno suo excedere coegit, quamquam multa praestanter gesserit et viriliter contra Danos, sed optima eius coepta perfidia generi sui Edvini de Stercia prodita sunt Zvenoni; anno ergo 1012-o se recepit Ethelredus ad Brittanniam minorem Galliae; anno 1014. occisus est in Anglia Zveno victor totius Angliae (fertur in exspoliatione ecclesiae Divi Edmundi repentino ictu, quasi ab angelo capite plexus esse). 5 Post huius funestam mortem successit ei filius Canuthus; comparuit tamen Ethelredus cum exercitu,

Anglia Zveno victor totius Angliae (fertur in exspoliatione ecclesiae Divi Edmundi repentino ictu, quasi ab angelo capite plexus esse). 5 Post huius funestam mortem successit ei filius Canuthus; comparuit tamen Ethelredus cum exercitu, sed rejectus decessit anno 1017. 6 Ethelredo successit Ethmundus, qui ferrei lateris dictus est, seu Ironside; continuatum est ergo bellum inter hos duos, belloque diu gesto convenerunt ut duello dirimerent litem sanguinique suorum parceret; huius

responderent filios et fratrem Ethmundi nihil superesse juris in regnum, Canuthus cum consensu Anglorum regnum totum obtinuit; mortua ergo uxore sua duxit Emmam, viduam juvenem Ethelredi regis, laudabiliterque gubernavit usque dies vitae suae Angliam, Daniam et Norvegiam; decessit anno 1036, tria sua regna divisit inter tres filios suos; Anglia obtigit Haraldo Leporipedi (ob cursum velocem sic dictum); hic nulla re innotuit, imo nimia voracitas eius a scriptoribus exploditur; interque commessandum repente decessit, tantaque

imo nimia voracitas eius a scriptoribus exploditur; interque commessandum repente decessit, tantaque voluptate et gaudio affecti sunt eius subditi ut publicis festivitatibus celebrarent eius mortem; evocatus ergo est Canuthus 2-us frater eius ex Dania, qui Durus dictus est, hic anno 1042. decessit, et cum eo stirps Danica exstincta est Anglique liberati sunt a jugo Danorum. 2 Ancipites Angli cui regnum suum deferrent, inter proceres erat conspicuus comes Cantii qui ex stirpe Anglo-Saxonicorum principum descendit; hic suasit ut regnum

in defectu, successionem ergo destinavit Etgardo Atheling, Eduardi filio, nepoti Edmundi Ironside, hic unicus supererat ex stirpe Anglo-Saxonica; aliqui scriptores dicunt quod Eduardus Vilhelmum 2-um ducem Normanniae, qui eius cognatus fuit, obtulerit successorem; decessit Eduardus anno 1066; post eius mortem citra dubium jure sanguinis haeres fuit Etgardus, qui tamen infans erat, tutela eius commissa fuit Haraldo comiti Vestsexiae, qui Godvini comitis Cantii filius fuit; hic non contentus munere tutoris se ipsum regem obtulit populo, suppresso pupillo suo,

1-um excitatus fuit, sed res ad violentias non devenit; recepto ergo filio supplici in gratiam, cogitavit ultionem sumere de Philippo qui ei tantas molestias caussavit; et reipsa etiam vires suos convertit in Gallos domandos; hoc bello sibi mortem contraxit, febri enim correptus anno 1087. decessit. 7.1 Reliquit tres filios: Vilhelmum Rufum, Robertum Normanniae ducem, et Henricum Clericum. 2 Vilhelmo reliquit Angliam, Roberto vero Normanniam; Vilhelmus hic 2. usque 1100. annum regnavit, praeterito fratre suo

disperso toto exercitu ipse Malcolmus cum filio suo seniore obiit; legitur etiam principatum Valliae sibi subjecisse, interim hoc tardius evenit; obnoxios reddidit eos, tributumque jam prius debitum ultro quoque solvere coegit; decessit Vilhelmus anno 1100. 5 Sagitta in venatione trajectus est casu per nobilem quempiam Tirrel. 6 Mortuo eo, cum Robertus abesset in expeditione cruciata, Henricus Clericus regnum sibi arripuit nomine Henrici 1-i, quod etiam usque 1135. tenuit, partim

in Franciam suscipere; pax tamen paulo post confecta est ea conditione, ut Vilhelmo filio Roberti detur expectativa ad comitatum Flandriae, Normannia vero cedat Vilhelmo filio Henrici Clerici; Vilhelmus tamen Roberti filius in conflictu occubuit, cum jura sua ultro prosequi vellet; anno 1120. naufragio perivit Vilhelmus filius Henrici, una cum tota familia sua; hoc Henricum mirum in modum afflixit cum unicus eius filius esset, cogitavit ergo ad Mathildam filiam suam successionem devolvere; eam ergo Henrico 5-o imperatori in uxorem dedit, sed Henricus improlis

et sponte amicam obtulit, coaluitque pax, ut donec Stephanus viveret permaneat in throno Angliae, verum eo defuncto ad successores Mathildae devolvatur; et reipsa 1154. decessit Stephanus Blesensis, ei successit Henricus 2. fundator stirpis regnantis Plantageneticae; quae stirps 331 anno regnavit; Henricus hic usque 1189. regnavit; fuit filius Mathildae et Godofredi Plantagenetae comitis Antegavensis (Anjou); hic inter potentissimos reges Angliae recensendus est, auxit limites regni sui, hereditate cum Anglia conjunxit Normanniam ut unicus Mathildae haeres;

eique homagium praestari fecit per ordines; filius hic per malevolos excitatus, quasi parens omne jus et imperium in se detulisset, ille ergo inconsultus suffultus a Gallis collectis copiis contra patrem suum processit; hoc videntes Scoti etiam irruperunt in Angliam; hoc bellum anno 1183. emersit; Henricus tamen res laudabiliter gessit, repressit bis ambos hostes, in Scotia amplam provinciam Huntingthon occupavit, Gallosque recedere coegit; post hoc bellum decessit Henricus eius filius, jus ergo successionis devolutum est ad Richardum secundogenitum; hic

9 Legitur ipse Henricus parens occultos amores coluisse cum Adela; per hoc ergo Richardus incensus arma contra patrem corripuit turbasque concitavit contra patrem, his malis correptus in gravem incidit morbum, in quo etiam decessit anno 1189; ei successit Richardus (Cor Leonis) filius; pacifice regnum adivit, sed 1190. progressus est in expeditionem sacram cum Philippo 2-o rege Franciae pluribusque aliis principibus minoribus; anno sequenti '92-o Tolomaidem oppugnarunt, hic jam inter ipsos principes enatae sunt

contra patrem, his malis correptus in gravem incidit morbum, in quo etiam decessit anno 1189; ei successit Richardus (Cor Leonis) filius; pacifice regnum adivit, sed 1190. progressus est in expeditionem sacram cum Philippo 2-o rege Franciae pluribusque aliis principibus minoribus; anno sequenti '92-o Tolomaidem oppugnarunt, hic jam inter ipsos principes enatae sunt turbae, nempe inter Leopoldum archiducem Austriae et Richardum, dein etiam inter Philippum et Richardum, qui Philippus ceteroquin offensus fuit Richardo, quod sororem Adelam non duxerit; cum enim

quo Richardus fracto Ioanne regnum suum, sed desolatum recepit; sed in Gallia eo peius stabant negotia; Philippus enim domum rediit, Normanniam invasit; expeditionem ergo suscepit in Gallos eosque reppulit ex suis provinciis, sed in obsidione oppidi exigui sagitta vulneratus perivit anno 1199. 10 Post eius mortem, cum Richardus heredes non haberet, Iohannes frater ei successit, quamvis ex Godofredo fratre seniore Iohannis adesset Arthur filius, ad quem spectabat jus succedendi; hic ergo nomine Ioannis 1-i (Sine terra) successit cooperante

et matre sua; Arthur fuit jure matris suae Constantiae dux Brittanniae minoris; cum ipse viribus destitueretur, appellavit ad Philippum 2-um regem Galliae, juratum Angliae regni hostem, reipsa emersit bellum, quod tamen Iohannes ex sententia gessit, anno tamen 3-o et 4-o belli Galli feliciores multas occupationes fecerunt, hinc Philippo optimas pacis conditiones obtulit, nempe cessit filio Philippo omnia loca occupata in provinciis feudatariis Gallicis, si is Blancam sororis Ioannis filiam duxerit (Blanca haec Alfonsi ducis

Charta magna Libertatum; Pontifex vero, cum recurreret Ioannes ad eum ob limitatam et annihilatam activitatem suam, Chartam hanc Libertatum delevit et annihilavit; emersit ergo bellum attrocissimum in ipsa Anglia ob quod, cum neminem adhaerentem haberet, fugit in Scotia ubi etiam anno 1216. decessit. 8.1 Emersit ergo lis inter Ludovicum filium Philippi 2-i, cui status Angliae deferebant, et filium Iohannis Henricum; aderant tamen aliqui ex proceribus Angliae, qui Henrico favebant infanti; plurimum tamen in flectendis animis statum

vi armorum Gallicorum se throno Angliae intrudere voluit; reipsa Vilhelmus ad Lincolnam eximiam victoriam retulit de Gallis in continenti, dein etiam copias auxiliares mari vicit et dissipavit, Ludovicumque coegit pedem referre in Galliam, et sic anno 1218. Ludovicus juri suo renunciavit; anno 1224. majorennis declaratus est Henricus 3-us et ab eo tempore solus gubernavit Angliam; prima cura Henrici fuit antiquas injurias a Gallis illatas circa feudorum amissionem in Gallia vindicare, hinc binam expeditionem suscepit in

Angliae intrudere voluit; reipsa Vilhelmus ad Lincolnam eximiam victoriam retulit de Gallis in continenti, dein etiam copias auxiliares mari vicit et dissipavit, Ludovicumque coegit pedem referre in Galliam, et sic anno 1218. Ludovicus juri suo renunciavit; anno 1224. majorennis declaratus est Henricus 3-us et ab eo tempore solus gubernavit Angliam; prima cura Henrici fuit antiquas injurias a Gallis illatas circa feudorum amissionem in Gallia vindicare, hinc binam expeditionem suscepit in Galliam, sed irrito cum effectu; hinc anno '59.

anno 1224. majorennis declaratus est Henricus 3-us et ab eo tempore solus gubernavit Angliam; prima cura Henrici fuit antiquas injurias a Gallis illatas circa feudorum amissionem in Gallia vindicare, hinc binam expeditionem suscepit in Galliam, sed irrito cum effectu; hinc anno '59. pacem facere debuit ob injurias et turbas domi exortas, sicque renunciare debuit juri in 5 provincias Galliae; Ludovicus tamen 9-us rex Galliae cessit Henrico ex parte Aquitaniae aliquas urbes et praedia. 2 Praecipua causa turbarum in Anglia enatarum

marcarum percepit; ingens multitudo Itallorum irrepsit in Angliam circa haec tempora, ob jus patronatus Romani Pontificis in Angliam, leguntur enim simul et semel 300 Itali missi fuisse in Angliam, ut ibi accomodantur; hae ergo causae exosum reddebant regem toti populo; exarsit ergo anno 1260. bellum in Anglia, rebelles sibi elegerunt Simonem Montforcium; victus tamen et captus est a Simone Montforcio una cum fratre Richardo et filio Eduardo ad Leves anno 1264; rex fere per annum detentus est in carceribus; filius tamen eius Eduardus elapsus est reperitque modum

missi fuisse in Angliam, ut ibi accomodantur; hae ergo causae exosum reddebant regem toti populo; exarsit ergo anno 1260. bellum in Anglia, rebelles sibi elegerunt Simonem Montforcium; victus tamen et captus est a Simone Montforcio una cum fratre Richardo et filio Eduardo ad Leves anno 1264; rex fere per annum detentus est in carceribus; filius tamen eius Eduardus elapsus est reperitque modum sibi ingentem numerum asseclarum comparandi, validas copias comparavit congressusque est anno '265. cum Montforcio; in hoc conflictu Eduardus solemnem victoriam retulit

captus est a Simone Montforcio una cum fratre Richardo et filio Eduardo ad Leves anno 1264; rex fere per annum detentus est in carceribus; filius tamen eius Eduardus elapsus est reperitque modum sibi ingentem numerum asseclarum comparandi, validas copias comparavit congressusque est anno '265. cum Montforcio; in hoc conflictu Eduardus solemnem victoriam retulit ad Evesham; sic patrem et patruum suum liberavit; victis rebellibus Eduardus invitavit rebelles ad arma deponenda pacemque cum rege ineundam, confirmatio Chartae Magnae fuit fundamentum pacificationis;

anno '265. cum Montforcio; in hoc conflictu Eduardus solemnem victoriam retulit ad Evesham; sic patrem et patruum suum liberavit; victis rebellibus Eduardus invitavit rebelles ad arma deponenda pacemque cum rege ineundam, confirmatio Chartae Magnae fuit fundamentum pacificationis; anno ergo '266. facta est pax, vixit postea usque '272. annum intra limites potestatis suae pacifice; ad tempora huius Henrici 3-ii referri debet origo parlamenti inferioris; prius enim in parlamento tantum status et ordines tam ecclesiastici, quam proceres residebant; anno vero

anno ergo '266. facta est pax, vixit postea usque '272. annum intra limites potestatis suae pacifice; ad tempora huius Henrici 3-ii referri debet origo parlamenti inferioris; prius enim in parlamento tantum status et ordines tam ecclesiastici, quam proceres residebant; anno vero '264. etiam deputatis communitatum et urbium locus perpetuus datus est nomine parlamenti inferioris. 4 Simon enim Montfortius convocavit primus etiam deputatos civitatum et communitatum adversus Henricum, et ab eo tempore

convocavit primus etiam deputatos civitatum et communitatum adversus Henricum, et ab eo tempore permanserunt perennes duae camerae. 9.1 Defuncto Henrico 3-o successit filius Eduardus 1-us post Conquestorem, absens erat in expeditione, hinc fere integro anno vacabat thronus; sine tamen difficultate adimit regimen suum; hic formidabilis fuit exteris Gallis et Scotis, suis vero carissimus; jura enim eorum intacta reliquit; Valensem populum subegit, legibusque Angliae subegit, defecit enim stirps ducum Valliae anno '284. enatisque domi

hinc fere integro anno vacabat thronus; sine tamen difficultate adimit regimen suum; hic formidabilis fuit exteris Gallis et Scotis, suis vero carissimus; jura enim eorum intacta reliquit; Valensem populum subegit, legibusque Angliae subegit, defecit enim stirps ducum Valliae anno '284. enatisque domi turbis Eduardus in rem suam usus turbis eorum eos subjugavit; et ab eo tempore primogenitus, seu haeres coronae gaudet titulo principis Valliae; anno '290. incertum ex qua causa ex omnibus provinciis suis ejecit Iudaeos. 2 Suscepit etiam

eorum intacta reliquit; Valensem populum subegit, legibusque Angliae subegit, defecit enim stirps ducum Valliae anno '284. enatisque domi turbis Eduardus in rem suam usus turbis eorum eos subjugavit; et ab eo tempore primogenitus, seu haeres coronae gaudet titulo principis Valliae; anno '290. incertum ex qua causa ex omnibus provinciis suis ejecit Iudaeos. 2 Suscepit etiam expeditionem in Scotiam, eamque jure clientelari subjugavit; in Scotia enim extincta est stirps regnans, aderant tamen familiae duae, quae cognationis vinculum allegabant,

conquerebantur ergo Galli, quod Aquitaniae incolae violentias exerceant in Gallos; Philippus ergo tum quam vasallum suum evocavit Eduardum ad componendam causam hanc, et cum non staret citationi bellum ei intulit Philippus, hoc bellum non optime gessit Eduardus, imo '297-o anno coactus est indutias inire cum Philippo ut contra Scotos se convertere possit, et tunc Isabella filia Philippi desponsata fuit Eduardo principi Valliae filio Eduardi regis. 10.1 Defuncto anno '307-o Eduardo ei successit filius Eduardus 2. qui sub

hoc bellum non optime gessit Eduardus, imo '297-o anno coactus est indutias inire cum Philippo ut contra Scotos se convertere possit, et tunc Isabella filia Philippi desponsata fuit Eduardo principi Valliae filio Eduardi regis. 10.1 Defuncto anno '307-o Eduardo ei successit filius Eduardus 2. qui sub tutela matris sui ! regimen adivit, nuptiae statim contrectatae sunt cum Isabella filia Philippi, per sponsam suam recepit Aquitaniam totam a Gallis; maiorennitatem attingens spes a se conceptas fefellit suorum,

attingens spes a se conceptas fefellit suorum, ad arbitrium enim suum omnia dirigens odium incursit omnium, posthabitis omnibus proceribus totus ad astu Petri Gavasto Galli pendebat ipse rex, urgebant parlamenta remotionem huius viris, sed incassum. 2 Anno '314. bellum adversus Robertum Bruceum Scotum restauravit Eduardus 2; Scoti totis viribus resistentes reppulerunt Anglos feliciter quamquam 30,000 Scotorum contra 100,000 Anglorum pugnare coacti sint; haec infausta expeditio auxit odium nationis in Eduardum; decessit interim

cum rege faciendum sit, productis gravaminibus suis, conclamatum ergo est ut rex abdicare cogatur filio suo dignitatem regiam; necessitati cedere coactus in Eduardum 3-um filium suum transtulit regnum suum; ipse vero Eduardus ductus de carcere in carcerem per ludibrium tandem '327o anno occisus est, eius vero fautores Spenserii cum ceteris cunctis occisi sunt omnes. 3 Eduardus 3-us sub tutela matris suae et Mortimerii gubernavit regnum; primum curae fuit Isabellae Scotos, qui mirum in modum se jam erexerunt, reprimat rursus; ut ergo se

occisi sunt omnes. 3 Eduardus 3-us sub tutela matris suae et Mortimerii gubernavit regnum; primum curae fuit Isabellae Scotos, qui mirum in modum se jam erexerunt, reprimat rursus; ut ergo se reficere possint Angli, pacem cum Scotis inire cogitarunt, et quidem anno '29. renunciarunt Angli omni juri in Scotiam paxque composita est; pax tamen haec non diu floruit, videbatur enim praejudiciosa pax Eduardo regi, hinc ingens odium contraxit in matrem suam et Mortimerium, maiorennis enim evadens remota ab aula matre ab anno '333. in arctissima

cogitarunt, et quidem anno '29. renunciarunt Angli omni juri in Scotiam paxque composita est; pax tamen haec non diu floruit, videbatur enim praejudiciosa pax Eduardo regi, hinc ingens odium contraxit in matrem suam et Mortimerium, maiorennis enim evadens remota ab aula matre ab anno '333. in arctissima custodia eam habuit usque '59. annum, quo defecit, Mortimerium vero publice suspendi curavit Eduardus; inter haec fomes dissensionum accensus est inter Gallos et Anglos, ob exstinctam lineam regnatricem in Gallia; Eduardus ergo praetendit titulo matris suae

praestiti homagii comparuit Eduardus ut rex Angliae corona, castro et calcaribus ornatus, jussus est ergo deponere diadema suum, quod juvenis perplexus etiam fecit, mordebat haec ignominia Eduardum, irritatus est etiam per aulicos suos, quod tam facilis fuerit in cessione sua; anno ergo '336. renovavit jus suum, imo titulum et scutum regis Franciae assumpsit, bellumque Philippo indixit; etiam in Scotia bellum exarsit circa haec tempora, regnante Davide Bruczeo, quaesivit ipse Eduardus occasionem belli, ut jura sua antiqua in Scotiam recuperare possit,

reposuit, qui in gratitudinem contestandam ei homagium praestitit, dominumque suum directum agnovit; movit post hac composita valido cum exercitu, per Hannoniam et Flandriam irrupit in Franciam; bellum hoc diuturnum fuit inter has duas nationes perque plures reges continuatum; anno '340. Angli solennem victoriam retulerunt de Gallis, ad quam multum contulit, quod comes Robertus Artesius, maximus hactenus Eduardi hostis, diversis machinationibus a partibus Philippi avulsus Eduardo se adjunxerit; Philippus enim 40,000 suorum beneficionarium Flandriam versus

in Scotiam; annus tamen citius elapsus est quam aliquid decerni in Scotia potuisset, hinc Davidem coactus est in solio relinquere; redivit ergo in Galliam, ubi in Normannia praecipue magnas progressiones fecit, continuatum est bellum usque '46, quin aliquid notabile contingeret, anno vero hoc die 26-a Augusti ad opidum Crepiacum in Piccardia Angli conspicuam victoriam de Gallis retulerunt, in hac pugna 30,000 Anglorum 100,000 ad internecionem ceciderunt, solummodo in loco pugnae 30,000 Gallorum permanserunt, cecidit comes Alenconius frater Philippi cum 1500

David Bruczeus injuriam sibi inlatam ulciscere volens cum 60,000 Scotorum irruptionem in Angliam fecit, sed contra ipsum processit valido cum exercitu Isabella uxor Eduardi eumque non modo reppulit, sed ipsum Davidem captum Londinum deducit. 12.1 Anno '346. praeclaras res gesserunt Angli in Francia, plurima loca in Aquitania et Pictavio expugnarunt; anno '348. Caletum urbem expugnarunt Angli; pari fortuna bellum continuatum est usque '356. annum, quo anno Eduardus rex filium suum Eduardum Nigrum

sed contra ipsum processit valido cum exercitu Isabella uxor Eduardi eumque non modo reppulit, sed ipsum Davidem captum Londinum deducit. 12.1 Anno '346. praeclaras res gesserunt Angli in Francia, plurima loca in Aquitania et Pictavio expugnarunt; anno '348. Caletum urbem expugnarunt Angli; pari fortuna bellum continuatum est usque '356. annum, quo anno Eduardus rex filium suum Eduardum Nigrum misit ad res Gallicanas gerendas, hic a lateribus patris sui semper erat, exercitatissimusque erat in

ipsum Davidem captum Londinum deducit. 12.1 Anno '346. praeclaras res gesserunt Angli in Francia, plurima loca in Aquitania et Pictavio expugnarunt; anno '348. Caletum urbem expugnarunt Angli; pari fortuna bellum continuatum est usque '356. annum, quo anno Eduardus rex filium suum Eduardum Nigrum misit ad res Gallicanas gerendas, hic a lateribus patris sui semper erat, exercitatissimusque erat in negotiis belli; Eduardus hic Niger per res praeclare gestas in Gallia ingens nomen sibi peperit,

suum Eduardum Nigrum misit ad res Gallicanas gerendas, hic a lateribus patris sui semper erat, exercitatissimusque erat in negotiis belli; Eduardus hic Niger per res praeclare gestas in Gallia ingens nomen sibi peperit, praesertim per victoriam anno '357. relatam; hoc anno in Galliis regnavit jam Ioannes Bonus post Philippi decessum; eo anno 8,000 Anglorum circumdata erant per 60,000 Gallorum, Angli ergo de victoria desperantes pacis conditiones proposuerunt, Galli vero superbientes eas res respuerunt; Angli ergo

Nigrum misit ad res Gallicanas gerendas, hic a lateribus patris sui semper erat, exercitatissimusque erat in negotiis belli; Eduardus hic Niger per res praeclare gestas in Gallia ingens nomen sibi peperit, praesertim per victoriam anno '357. relatam; hoc anno in Galliis regnavit jam Ioannes Bonus post Philippi decessum; eo anno 8,000 Anglorum circumdata erant per 60,000 Gallorum, Angli ergo de victoria desperantes pacis conditiones proposuerunt, Galli vero superbientes eas res respuerunt; Angli ergo decreverunt se fortunae et virtuti

hic a lateribus patris sui semper erat, exercitatissimusque erat in negotiis belli; Eduardus hic Niger per res praeclare gestas in Gallia ingens nomen sibi peperit, praesertim per victoriam anno '357. relatam; hoc anno in Galliis regnavit jam Ioannes Bonus post Philippi decessum; eo anno 8,000 Anglorum circumdata erant per 60,000 Gallorum, Angli ergo de victoria desperantes pacis conditiones proposuerunt, Galli vero superbientes eas res respuerunt; Angli ergo decreverunt se fortunae et virtuti suae committere, Eduardus 8,000 suorum intra vineas infra montes

in fugam acti maxima damna in peditatu Gallico fecerunt, sic turbatum exercitum Angli adorti sunt junctis viribus, internecinamque cladem ipsis intulerunt; ipse rex Galliae Ioannes et eius filius junior captus est ab Anglis, tres vero seniores eius filii fuga se salvarunt; eodem hoc anno David Scotiae regno restitutus est, praestito litro 100,000 librarum sterling, et cum scriptores nil memorent de aliis conditionibus, videtur Eduardus rursus renunciasse juri suo eminenti. 13.1 Interim filius Eduardus felicissime res in Galliis gessit;

per potentiam suam evecti inauditas conditiones ipsis praescripserunt; interim Galli domi turbis distracti cum nullo modo se sustinere potuerint, cedere necessitati coacti, amplexi sunt pacis conditiones, intermediatione Pontificis; conventus ergo legatorum habitus est Bretignii anno '360, ubi 8-a Maji bellum, quod 24 annis arserat, terminatum est. 2 Conditiones pacis erant hae: Galli omnia ea cedebant Anglis, quae intra hos 24 annos occuparunt Angli, proin mansit Anglis Aquitania, Pictavia, provincia

persolvere, summam pro iis temporibus stupendam; dein coacti sunt pignora securitatis relinquere personas illustres 30, inter quos erat filius regis Ludovicus, et frater regis; et erga omnia haec Eduardus juri suo in Franciam renunciavit. 3 Rex ergo Ioannes anno '360. redivit negotiaque regni sui moderatus est usque '64. anno, quo anno ipse Ioannes Londinum reversus est e dubia causa, nam obses filius eius Ludovicus ex Anglia profugit, se ipsum ergo obsidem dedit, incertum an ex metu vel alia de causa; aliqui scriptores asserunt eum

sunt pignora securitatis relinquere personas illustres 30, inter quos erat filius regis Ludovicus, et frater regis; et erga omnia haec Eduardus juri suo in Franciam renunciavit. 3 Rex ergo Ioannes anno '360. redivit negotiaque regni sui moderatus est usque '64. anno, quo anno ipse Ioannes Londinum reversus est e dubia causa, nam obses filius eius Ludovicus ex Anglia profugit, se ipsum ergo obsidem dedit, incertum an ex metu vel alia de causa; aliqui scriptores asserunt eum amoribus matronae cuiusdam irretitum fuisse in captivitate sua, et

securitatis relinquere personas illustres 30, inter quos erat filius regis Ludovicus, et frater regis; et erga omnia haec Eduardus juri suo in Franciam renunciavit. 3 Rex ergo Ioannes anno '360. redivit negotiaque regni sui moderatus est usque '64. anno, quo anno ipse Ioannes Londinum reversus est e dubia causa, nam obses filius eius Ludovicus ex Anglia profugit, se ipsum ergo obsidem dedit, incertum an ex metu vel alia de causa; aliqui scriptores asserunt eum amoribus matronae cuiusdam irretitum fuisse in captivitate sua, et ad eam

domino suo directo Carolo, ob imposita tributa et onera; hac occasione usus Carolus diem dixit Henrico regi Angliae ad se defendendum, superbo responso remissi sunt ablegati, hinc ex contumacia convictum exutum declaravit omnibus feudis paxque superior irrita pronunciata est anno '368. 5 Eduardus in Angliam discedens belli dispositiones fecit, verum iis inmortuus est; interim Carolus adscitis animis suorum fere totam Aquitaniam Anglis eripuit; interim anno '377. ipse Eduardus rex animi dolore oppressus est, ei

convictum exutum declaravit omnibus feudis paxque superior irrita pronunciata est anno '368. 5 Eduardus in Angliam discedens belli dispositiones fecit, verum iis inmortuus est; interim Carolus adscitis animis suorum fere totam Aquitaniam Anglis eripuit; interim anno '377. ipse Eduardus rex animi dolore oppressus est, ei successit infans 11 annorum Richardus 2-us nepos, filius Eduardi Nigri; administrabatur regnum per tutores, concurrentibus tamen sinistris his circumstantiis Galli felicissimos progressus

eum, et in ipsa Anglia turbas excitarunt: sed cum unionem eorum impediret prudentia sua, fregit utramque partem malecontentorum; profugi rebelles se in Scotiam receperunt, et cum his paulo post proruperunt in Angliam, sed et ex hac parte sibi securitatem procuravit; inter haec anno '413. decessit; reliquit filium Henricum nomine 5-ti; hic in prima aetate sua exiguas spes de se fecit, admotus tamen regimini eminentissimus Angliae regum evasit, curam suam eo direxit, ut nomen et gloriam gentis suae recuperaret in Gallia; praetextum belli sumpsit ex jure

sororem Caroli Delfini ei in uxorem dedit, constitutumque est, ut vivente Carolo 6-o Henricus tantum titulo administratoris et regentis gaudeat, eo vero defuncto succedat Henricus; ipse rex debilis persuasus est ad ratihabenda haec, imo ipsum parlamentum adactum est haec subscribere anno 1420; his oleum igni affusum est, bellum enim omni ex parte exarsit; Henricus, cum in aestu maiore exercitu suo acceleraret iter, contraxit morbum, in quo etiam defecit anno '422; ei successit filius Henricus 6-us, qui etiam a rebellibus ut rex Franciae agnitus est; erat quidem

ipse rex debilis persuasus est ad ratihabenda haec, imo ipsum parlamentum adactum est haec subscribere anno 1420; his oleum igni affusum est, bellum enim omni ex parte exarsit; Henricus, cum in aestu maiore exercitu suo acceleraret iter, contraxit morbum, in quo etiam defecit anno '422; ei successit filius Henricus 6-us, qui etiam a rebellibus ut rex Franciae agnitus est; erat quidem minorennis, hinc patrui duo Ioannes dux Betforczius, qui Francia praeerat, dux vero Godfredus Glocester in Anglia praeerat; primis annis ad

Philippum Bonum et Betforcium, ob quas Philippus reconciliatus est Carolo eique adhaesit contra Anglos; causa dissidiarum fuit Iacobina, quae duci Glocesterio nupsit repudiato Ioanne marito suo proximo agnato Philippi, Philippus ergo Bonus bello in ipsa Anglia petiit Glocesterium; anno '431. Henricus Parisiis quidem coronatus est in regem Galliae, sed hoc non multum praefuit, in praeceps enim ruebant negotia Anglorum in Gallia; videntes enim urbes Galliae res Caroli erectas esse, sponte se ei subjecerunt; ipsa Parisina urbs, postquam 17 annis subesset Anglis,

anno '431. Henricus Parisiis quidem coronatus est in regem Galliae, sed hoc non multum praefuit, in praeceps enim ruebant negotia Anglorum in Gallia; videntes enim urbes Galliae res Caroli erectas esse, sponte se ei subjecerunt; ipsa Parisina urbs, postquam 17 annis subesset Anglis, anno '436. Carolum recepit ut regem legitimum; his temporibus, nempe '444, indutiae initae sunt cum Gallis, et tunc jam in Anglia enatae sunt turbae et conjurationes adversus Henricum; enatis his turbis Carolus sub praetextu excessuum ab Anglis patratorum indutias rupit, et sic

profugit, ibi valido exercitu comparato irrupit in Angliam contra Richardum; occassione huius conflictus Richardus captus est et trucidatus cum multis aliis eiusque exercitus fractus, seditiosi tamen filium Richardi Eduardi ! titulo regio insignitum substituerunt parenti anno '61; hic devicta regina dissipatisque aliis rex proclamatus est nomine Eduardi 4-ti, primusque fuit ex Eboracensi stirpe; Henricus 6-tus fugit in Scotiam elapsus ex carceribus, comparuitque cum exercitu, tam felici cum successu, ut cogeret Eduardum Londino excedere et in Belgium

capta est ipsa regina una cum filio suo 18 annorum; Eduardus hic juvenis in conspectu patris sui Henrici 6. trucidatus est, dein ipse Henricus manu propria fratris Richardi tranfossus est, regina vero magna summa pecuniae restituta est Gallis; anno ergo '471. terminata est haec tragoedia; anno '72. bello petitus est Eduardus 4. contra ! Ludovicum 11. regem Galliae instigante Carolo Audaci duce Burgundiae, ut Ludovicus 11. ad limites reduci possit, sed Ludovicus corruptis ministris Eduardi effecit ut Eduardus

suo 18 annorum; Eduardus hic juvenis in conspectu patris sui Henrici 6. trucidatus est, dein ipse Henricus manu propria fratris Richardi tranfossus est, regina vero magna summa pecuniae restituta est Gallis; anno ergo '471. terminata est haec tragoedia; anno '72. bello petitus est Eduardus 4. contra ! Ludovicum 11. regem Galliae instigante Carolo Audaci duce Burgundiae, ut Ludovicus 11. ad limites reduci possit, sed Ludovicus corruptis ministris Eduardi effecit ut Eduardus exiguum quid bello contra ipsum effecerit,

est Eduardus 4. contra ! Ludovicum 11. regem Galliae instigante Carolo Audaci duce Burgundiae, ut Ludovicus 11. ad limites reduci possit, sed Ludovicus corruptis ministris Eduardi effecit ut Eduardus exiguum quid bello contra ipsum effecerit, imo dein recesserit etiam; anno '478. Eduardus etiam fratrem suum Georgium curavit trucidari; sub idem tempus contra Scotos bellum gessit, qui prioribus temporibus semper Henrico adhaeserunt; eos devicit, urbem Barbic cum territorio, quod Henricus eis cessit, recepit. 2 Interim Ludovicus

eos devicit, urbem Barbic cum territorio, quod Henricus eis cessit, recepit. 2 Interim Ludovicus 11. fracta domi suae liga in se conflata sprevit Eduardum eiusque petitiones surdis auribus excepit; hinc Eduardus ei bellum inferre decrevit, sed ei immortuus est anno '483; ei successit filius 11 annorum Eduardus 5; eius tutor fuit matris frater, C. Richmundus, sed hic paulo post per Richardum fratrem Eduardi 4-i ejectus est tutela sua, non tamen contentus tutela invasit ipse regnum favente comite Buccincanio, potenti viro, eo potissimum ex

Austriae; Anna enim Brittaniae desponsata fuit Maximiliano, interim Carolus 8. eam persuasit, ut relicto Maximiliano ei nuberet, quod etiam contigit; alia causa fuit, quod occiso in bello Carolo Audaci duce Burgundiae Carolus 8. sequestraverit Burgundiam ut feudum Gallicum; anno ergo '489. bellum ei illatum est; hoc tamen bellum non omni ex parte bene gestum est, cum rursus in Anglia turbae enatae sunt, malecontenti enim producebant larvatum hominem, quem dicebant Richardum principem, quem tamen Richardus rex occidi

dein Henricus in Scotiam irrupit, Iacobum ad internecionem vicit eumque ad pacem coegit; tandem ubique pressus se gratiae Henrici commisit, qui eum incarcerari curavit, profugum vero in furcam agi curavit; hoc tempore ultimum principem Eduardum ut perduellem capite plecti curavit anno '497. 3 Et ab hoc laudabiliter gessit imperium; inter ! Iacobum regem Scotiae sibi reconciliatum procuravit anno '501. matrimonium cum sua filia Margaretha, ex hoc matrimonio ducebant praetensiones suas reges Angliae tardius in Scotiam; dein etiam

eum incarcerari curavit, profugum vero in furcam agi curavit; hoc tempore ultimum principem Eduardum ut perduellem capite plecti curavit anno '497. 3 Et ab hoc laudabiliter gessit imperium; inter ! Iacobum regem Scotiae sibi reconciliatum procuravit anno '501. matrimonium cum sua filia Margaretha, ex hoc matrimonio ducebant praetensiones suas reges Angliae tardius in Scotiam; dein etiam inter filium suum Arthurum et Catharinam Arragonicam regis Hispaniae Ferdinandi Chatolici conciliavit matrimonium, haec tamen nuptiae non sunt

suum Arthurum et Catharinam Arragonicam regis Hispaniae Ferdinandi Chatolici conciliavit matrimonium, haec tamen nuptiae non sunt consumatae, nam praemortuus est Arthur; et sic desponsavit Henricus 7. eam filio sui juniori Henrico, qui dein patri successit. 4 Anno '509. decessit Henricus 7-us postquam ob praeclare facta sua nomen Salomonis Angliae sibi promeritus fuisset; avaritiae tamen summae notam a se avertere non potuit; successit ei Henricus 8-us; sequenti anno nuptias cum ea celebravit, non ex amore, sed magis ex reverentia erga

filio sui juniori Henrico, qui dein patri successit. 4 Anno '509. decessit Henricus 7-us postquam ob praeclare facta sua nomen Salomonis Angliae sibi promeritus fuisset; avaritiae tamen summae notam a se avertere non potuit; successit ei Henricus 8-us; sequenti anno nuptias cum ea celebravit, non ex amore, sed magis ex reverentia erga patrem suum; secundum eius factum fuit populi desideriis satisfacere circa onera et oppressiones, et reipsa duos finantiae ministros patris sui Hambson et Iudley anno '510. publice capite plecti curavit.

potuit; successit ei Henricus 8-us; sequenti anno nuptias cum ea celebravit, non ex amore, sed magis ex reverentia erga patrem suum; secundum eius factum fuit populi desideriis satisfacere circa onera et oppressiones, et reipsa duos finantiae ministros patris sui Hambson et Iudley anno '510. publice capite plecti curavit. 5 Circa haec tempora fervebat Liga Cameracensis, ex qua dein Liga Sancta enata fuit, huic Ligae Sanctae etiam Henricus 8. adstitit ob socerum suum Ferdinandum Chatolicum, et pontificem Iulium 2-um, nihil tamen memorabilis

curavit. 5 Circa haec tempora fervebat Liga Cameracensis, ex qua dein Liga Sancta enata fuit, huic Ligae Sanctae etiam Henricus 8. adstitit ob socerum suum Ferdinandum Chatolicum, et pontificem Iulium 2-um, nihil tamen memorabilis actum est per hoc bellum, anno dein '513. pacem plane inivit cum Gallis, quod maxime cardinali Volsejo, qui primarius minister Henrici erat et a Gallis obligatus fuit, adscribi debet, indolique Henrici, quae valde mutabilis erat et inconstans. 6 Anno '513. Scotae irruperunt in Angliam,

memorabilis actum est per hoc bellum, anno dein '513. pacem plane inivit cum Gallis, quod maxime cardinali Volsejo, qui primarius minister Henrici erat et a Gallis obligatus fuit, adscribi debet, indolique Henrici, quae valde mutabilis erat et inconstans. 6 Anno '513. Scotae irruperunt in Angliam, sed repressi sunt anno '14. et '15. accepta clade. 7 Cum Francisco rege Galliae etiam initum est foedus, quo Henricus renunciavit pro se et suis successoribus juri in provincias Gallicas, Franciscus vero 50,000 imperialium

pacem plane inivit cum Gallis, quod maxime cardinali Volsejo, qui primarius minister Henrici erat et a Gallis obligatus fuit, adscribi debet, indolique Henrici, quae valde mutabilis erat et inconstans. 6 Anno '513. Scotae irruperunt in Angliam, sed repressi sunt anno '14. et '15. accepta clade. 7 Cum Francisco rege Galliae etiam initum est foedus, quo Henricus renunciavit pro se et suis successoribus juri in provincias Gallicas, Franciscus vero 50,000 imperialium annue pendendorum promisit; haec '526. et '7-o agebantur.

divortium, cui dein maxime obfuit card. Volseus, quamquam initio favisset sententiae regis-- voluit enim Henrico conciliare sororem Francisci regis Galliae; hoc cum innotuisset Henrico, eum ex gratia sua ejecit, imo tardius capite plecti curasset eum, si in via mortuus non fuisset; anno ergo '32. duxit Annam Bolenam; enatae sunt ergo lites gravissimae inter Clementem 7-um et Henricum, unusque alium omni possibili modo vexavit; Henricus annatas et confirmationes abolevit, reditusque Pontificis ex Anglia restrixit et prohibuit; Pontifex vero anno '534. edidit

mortuus non fuisset; anno ergo '32. duxit Annam Bolenam; enatae sunt ergo lites gravissimae inter Clementem 7-um et Henricum, unusque alium omni possibili modo vexavit; Henricus annatas et confirmationes abolevit, reditusque Pontificis ex Anglia restrixit et prohibuit; Pontifex vero anno '534. edidit bullam qua matrimonium primum Henrici declaravit non incaestuosum, sed validum; Henricus ergo anno '35. sustulit appellationes ad sedem Romanam fieri consuetas, quae semper cum taxis conjunctae erant; interim ipsi status et ordines consentientibus episcopis se

et Henricum, unusque alium omni possibili modo vexavit; Henricus annatas et confirmationes abolevit, reditusque Pontificis ex Anglia restrixit et prohibuit; Pontifex vero anno '534. edidit bullam qua matrimonium primum Henrici declaravit non incaestuosum, sed validum; Henricus ergo anno '35. sustulit appellationes ad sedem Romanam fieri consuetas, quae semper cum taxis conjunctae erant; interim ipsi status et ordines consentientibus episcopis se separarunt ab ecclesia Romana schismaque fecerunt, proin [Pontifici] omnia jura adempta sunt Pontifici regique delata

regem; rex vero sui loco constituit Thomam Cromvell, generalem vicarium in spiritualibus (hic Cromvell ex filio fabri ferarii factus est archiepiscopus, comes Essexiae, et supremus cancellarius); huius ergo opera curavit ea peragi, quae ipse peragere non potuit in sacris; anno '38-o omnium monasteriorum sublationem decrevit rex cum statibus, et hinc ultra 640 monasteria sunt secularisata eorumque bona in fiscum redacta sunt; opes et thesauros ecclesiarum corrasit in fiscum suum; clerici Anglicani conventum celebrabant sub Cromvelii praesidio

confirmati sunt sub poena capitis; visque sic illata est conscientiis. 18.1 Hinc multa hominum superstitum Chatolicorum copia enecata fuit, praesertim cum dein circa transsubstantiationem enatae fuissent lites inter Anglos. 2 Anno '40. multa alia regulavit Henricus, sacerdotibus matrimonia admisit, pias fundationes sequestravit, et eorum capitalia in alios usus convertit, seminaria erexit, episcopatus fundavit 6 novos; principatus Valliae sub Henrico incorporata est Angliae omniaque jura et privilegia

incorporata est Angliae omniaque jura et privilegia extensa sunt in hunc principatum; insulae Hiberniae, quae prius Dynastia compellabatur, titulo regni ornata est ab Henrico, in Pontificis vexationem; putabatur enim ad ea tempora tantum Pontificem posse titulos regis concedere; anno '42. recruduit bellum cum Scotis, quod feliciter admodum gesserunt Angli, ipse Iacobus 5-us rex Scotiae in flore aetatis decessit ex aegritudine animi; heredem hic Iacobus reliquit Mariam, hanc voluit Henricus desponsare Eduardo 6-o filio suo, verum hanc rem Galli tardius

inivit in ordine 6 matrimonia; primum erat cum Chatharina Arragonica cum qua 20 annis vixit, et genuit Mariam cum ea; divortium cum ea fecit; haec usque '536-tum annum vixit. 4 2-a eius uxor fuit Anna Bolenna, haec filiam Elisabetham ei genuit, cum hac ab anno '32. usque '36. vixit, quo eam decapitari curavit, adulterii accusatam. 5 3-a eius uxor fuit Iohanna Sejmuria, haec Eduardum ei genuit, et enixo eo eodem anno decessit '537-o. 6 4-a fuit Anna Clivia, Ioannis 3-ii ducis Clivensis filia,

4 2-a eius uxor fuit Anna Bolenna, haec filiam Elisabetham ei genuit, cum hac ab anno '32. usque '36. vixit, quo eam decapitari curavit, adulterii accusatam. 5 3-a eius uxor fuit Iohanna Sejmuria, haec Eduardum ei genuit, et enixo eo eodem anno decessit '537-o. 6 4-a fuit Anna Clivia, Ioannis 3-ii ducis Clivensis filia, hanc anno '40. duxit, sed paulo post eam remisit, ut fertur intactam, ob corporis vitium. 7 5-a fuit Chatarina Hovarda, Edmundi ducis Nordfolci filia, hanc

'32. usque '36. vixit, quo eam decapitari curavit, adulterii accusatam. 5 3-a eius uxor fuit Iohanna Sejmuria, haec Eduardum ei genuit, et enixo eo eodem anno decessit '537-o. 6 4-a fuit Anna Clivia, Ioannis 3-ii ducis Clivensis filia, hanc anno '40. duxit, sed paulo post eam remisit, ut fertur intactam, ob corporis vitium. 7 5-a fuit Chatarina Hovarda, Edmundi ducis Nordfolci filia, hanc adulterii accusatam, cum eam nauseasset, capite plecti curavit; post hanc 6-tam duxit Chatarinam Baar, Ioannis

prouti odebat matres, ita odium in liberos eorum derivavit, hinc Mariam et Elisabetham incapaces regiminis declaravit voluitque Eduardum tertiogenitum succedere; morti tamen proximus mutavit consilium, filias declaravit capaces regiminis, cum videret etiam filium imbecilem esse; anno '547. decessit Henricus; ei successit Eduardus, qui sex annis tantum regnavit; regnum sub tutela Ioannis Seymurii avunculi sui gubernavit, qui Protectoris nomine gubernavit regnum; hic maxime curavit, ut projectatae a Henrico nuptiae inter Eduardum et Iacobi, Scotiae regis,

11 Verum coacti sunt ex parlamento excedere, et se fuga salvare; excitarunt ergo in limitibus regni turbas et tumultus, qui armorum vi consopiri debebant; ipse Suffoltius et maritus Ioannae Grayae Dudleus captus est, omnes capite plexi sunt die 13. et 12. Aprilis anno '554-o. 12 His confectis rursus negotium religionis aggressa est; egit cum aula Romana, cum pontifice Paulo 5-o in gratiam redivit, qui ad eam cardinalem Pol ut nuncium misit, qui interdicta, excommunicationes resolvit, remisit omnia; editum est decretum vi

Maria solicitata est etiam ad bellum contra Gallos gerendum, in societate cum marito suo Philippo; hoc bellum dispendiosum fuit pro Anglis, amiserunt Caletum cum toto territorio, quod in Gallia possederunt, Anglique omnes ejecti sunt ex Gallia, relictis omnibus suis; huic bello anno '58. immortua est Maria post sterile matrimonium; jus ergo successionis respiciebat Elisabetham; haec per Mariam incarcerata detinebatur, et in constanti vitae periculo fuit, propter religionem Mariae contrariam; dissuaserunt tamen hoc complures alii, praesertim Hispani; si enim

viros tales ! a suis consiliis sciret non alienos esse; Mathaeum Barker [virum] praestantissimum virum, accatolicum, archiepiscopum Cantuariensem creavit, etiam Nicolao Bacco plurimum usa est; pacem cum Gallis composuit, tamque Anglia ceteroquin noxio in bello ; anno '59. in oppido Cambresiae coaluit pax, ea conditione, ut Elisabetha juri suo quidem non renunciet, sed in 8 annos cedat possessioni ! Caleti Gallis; haec pacificatio potissimum per Philippum coaluit, qui spe nuptiarum laetabatur; ursit Philippus negotium; quae ut se

maxime, cum caeteroquin episcopi fuerint creaturae aulae; haec constitutio Anglica circa religionem appellata est Ecclesia sublimis vel Episcopalis. 3 Etiam liturgia Anglicana determinata fuit, nempe ritus et ceremoniae ecclesiasticae, convocatus fuit sinodus anno '563, ubi omnia hactenus constituta roborata novaque quaepiam determinata sunt, quae omnia nomine Legis uniformitatis veniebant et hinc ipsi Angli initium reformationis computat ab his temporibus Elisabethae. 4 Facta tamen est scissio in ipsa Anglia inter

per comitem Muray turbis in Scotia, eas Elisabetha fovit efficaciter; comes enim Iacobus Muray frater Mariae religioni Helveticae addictus fuit eamque conatus est promovere, Maria vero Chatolica erat; invidebat dein sorori suae conspicuam dignitatem, qua ipse privabatur; inter haec anno '560. mortuus est Franciscus rex Galliae Mariaque redivit ad Scotiam, et ab hoc tempore abstinuit a titulo reginae Angliae, ut sic Elisabetham sibi devincat; in Gallia circa haec tempora etiam turbae enatae erant inter Guisios et Ligam Sanctam,

2-o cedere regnum; Jacobus erat infans unius anni, eius tutor electus est Iacobus Muraviae comes; elapsa est quidem regina ex carceribus, fortunam suam ibi tentavit, sed victa rursus fuga se coacta est salvare ad Elisabetham cognatam suam, a qua sperabat meliorationem sortis suae, anno '68. 6 Enata est interim suspicio ipsa Anglia contra Mariam, quod illi contra Elisabetham quidpiam moliatur; habuit enim occultam correspondentiam cum Pontifice, cum Liga Sacra in Gallia; objiciebatur Mariae, quod in necem

illi contra Elisabetham quidpiam moliatur; habuit enim occultam correspondentiam cum Pontifice, cum Liga Sacra in Gallia; objiciebatur Mariae, quod in necem Mariae ! conspiraverit cum comite Nordfolcio, Catolico, cui nubere voluit Maria; anno '69. Elisabeta excommunicata fuit a Pio 5-o et subditi absoluti sunt a vinculo subjectionis, hoc factum suspicioni Elisabethae contra Mariam magnum pondus addidit, scivit enim eam correspondere cum aula Romana; hinc Mariam incarcerari curavit Elisabetha, commercium litterarum ei

excommunicata fuit a Pio 5-o et subditi absoluti sunt a vinculo subjectionis, hoc factum suspicioni Elisabethae contra Mariam magnum pondus addidit, scivit enim eam correspondere cum aula Romana; hinc Mariam incarcerari curavit Elisabetha, commercium litterarum ei interdictum fuit, anno '570; Maria tamen occulte epistolas expedivit, quae dein interceptae sunt, et hoc ursit mortem eius; interim Philippus 2-us omnes modos quaesivit Elisabetham vexandi, fovit profugos Catolicos in Belgis conspiravitque adversus Elisabetham; non pepercit aequa regina Angliae

Philippus vero coepit fovere rebelles Chatolicos in Hibernia circa '578. annum, involutus fuit Philippus etiam turbis Gallicis, quas Elisabetha fovit diligenter, ut Hispanos ibi detineat; ad extremum vero Elisabetha apertum foedus inivit cum Belgis tamquam gente libera anno '585-o; inter haec in Anglia variae conjurationes propullulabant in favorem Mariae, detectae tamen sunt omnes, proin in semine suffocatae; una ex periculosissimis fuit ea quam excitare ferebatur legatus Gallicanus; detectae sunt litterae manu Mariae exaratae quibus statuebatur

sunt judices qui Mariae processum formarent, cuius finis fuit sententia capitis in Mariam lata, tamquam criminis laesae majestatis ream; adhaesit diu Elisabetha donec subscriberet eius morti, persuasa tamen per ministros de justitia facti subscripsit, sic ergo capite plexa est Maria anno '587. 5-a Feb. post carceres 16 annorum; et haec fuit causa principalis quod Philippus postea bellum indixerit Elisabethae; ipse Iacobus rex Scotiae minabatur attrocissimum bellum, sed Elisabetha conscientia tacta promisit Iacobo quod velit regnum Angliae devolvere in eum, et

quod Philippus postea bellum indixerit Elisabethae; ipse Iacobus rex Scotiae minabatur attrocissimum bellum, sed Elisabetha conscientia tacta promisit Iacobo quod velit regnum Angliae devolvere in eum, et hinc etiam caelebs permansit Elisabetha ad dies vitae, et his delinitus fuit; anno '588. Philippus suscepit expeditionem illam notam classe sua invincibili, propter adjutos Belgas rebelles; quod Maria in articulo mortis vindicem Deum et Philippum provocaverit omneque jus ei cesserit; dein quod Pontifex executorem sententiae

'596-um annum, ubi C. Essex, celebris belli dux Elisabethae, cladem accepit a Hibernis; comes tamen Mond-Schoa, devictis auxiliariis Hispanis, fregit rebelles cepitque ducem eorum Tirpoen, caput seditionis, et sic tamen circa '602. redivit Hibernia ad obedientiam decapitato Tirpoen; anno '603, anno aetatis 70, post 45 regiminis annos, ante mortem suam coram parlamento eo rem perduxit, ut Jacobus rex Scotiae eligeretur successor eius in regno. 2 Regina haec a protestantibus laudium ! cumulis ad astra effertur, Chatolici ad imum

ubi C. Essex, celebris belli dux Elisabethae, cladem accepit a Hibernis; comes tamen Mond-Schoa, devictis auxiliariis Hispanis, fregit rebelles cepitque ducem eorum Tirpoen, caput seditionis, et sic tamen circa '602. redivit Hibernia ad obedientiam decapitato Tirpoen; anno '603, anno aetatis 70, post 45 regiminis annos, ante mortem suam coram parlamento eo rem perduxit, ut Jacobus rex Scotiae eligeretur successor eius in regno. 2 Regina haec a protestantibus laudium ! cumulis ad astra effertur, Chatolici ad imum reprimunt;

Ipsa regnante efflorescere coepit commercium Angliae in Russia; manufacturae, fabricae praestantissimae erigebantur per Belgas profugos ex sua provincia, circa pannos, materiasque sericeas. 5 Commercii Persici quoque originem Angli Elisabethae debent '569-o anno; item et commercium Levantinum (ad partes maris Mediterranei orientalis); fundavit societatem Levantinam; rem monetariam ad meliora principia reduxit, detectis Gineae littoribus, in quibus detecta est magna auri vi, primi aurei nummi in Anglia

regnum habuit in Scotia, et continuis bellis se lacessiverant; si tamen periculum externum imminuit, causam communem faciebant; ad extremum per exstinctionem regnantis familiae Pictorum devolutum est ad Kennetum regem Scotiae etiam regnum Pictorum, jure et nomine matris suae anno 838, et ab eo tempore tantum Scotiae regnum cernitur; ab hoc aetate incipit 2-a epocha, quae ad 1289. extenditur; usque 1034. continua serie succedebant mares jure masculino, 15 reges, ultimus ex iis fuit Malcolmus 2-us cum quo expiravit

Eduardi 3-ii sororem; Robertus '329. decessit. 2 Successit ei David, sed sub tutela Eduardi Baliol; hic provocando ad jus patris sui usurpavit ipse regiam dignitatem opera Eduardi 3-ii, et hinc idem juramentum subjectionis juravit regis Angliae; interim '342. anno David opera Gallorum recuperavit regnum suum; comparuit ergo Philippina Eduardi 3-ii uxor, quae fregit '46. Davidem eumque captum ad Angliam retulit, ubi 11 annis incarceratus detinebatur, postea vero, '357-o nempe anno, regno restitutus est; non habuit descendentes, egit

juramentum subjectionis juravit regis Angliae; interim '342. anno David opera Gallorum recuperavit regnum suum; comparuit ergo Philippina Eduardi 3-ii uxor, quae fregit '46. Davidem eumque captum ad Angliam retulit, ubi 11 annis incarceratus detinebatur, postea vero, '357-o nempe anno, regno restitutus est; non habuit descendentes, egit ergo ut ad Robertum, sororis suae Majoriae filium, deducat successionem; anno ergo '371-o incoatur nova epocha stirpis Stuardianae, quae usque '603. annum duravit; Maioria enim haec Roberti filia

Eduardi 3-ii uxor, quae fregit '46. Davidem eumque captum ad Angliam retulit, ubi 11 annis incarceratus detinebatur, postea vero, '357-o nempe anno, regno restitutus est; non habuit descendentes, egit ergo ut ad Robertum, sororis suae Majoriae filium, deducat successionem; anno ergo '371-o incoatur nova epocha stirpis Stuardianae, quae usque '603. annum duravit; Maioria enim haec Roberti filia et soror Davidis nupta fuit Valtero Stuard, qui ex ea filium Robertum suscepit; hic Robertus 2-us successit Davidi; regnavit

hic Robertus 2-us successit Davidi; regnavit pacifice usque ad '390. annum; ei successit Robertus 3-us; hic '406. ex animi morbo decessit, ob infelicia fata et bella sua; eius filius Iacobus 18 annis detinebatur captus apud Anglos, hinc interregnum erat. 3 Anno '424. restitutus est regno, Vilhelmus Atoliae comes eum trucidavit per seditionem; successit ei filius Iacobus 2-us, qui anno '460. in bello Anglicano occubuit; ei successit Iacobus 3-us; hic astrologiae summe deditus neglexit curas regni, hinc offensi cives in eum

morbo decessit, ob infelicia fata et bella sua; eius filius Iacobus 18 annis detinebatur captus apud Anglos, hinc interregnum erat. 3 Anno '424. restitutus est regno, Vilhelmus Atoliae comes eum trucidavit per seditionem; successit ei filius Iacobus 2-us, qui anno '460. in bello Anglicano occubuit; ei successit Iacobus 3-us; hic astrologiae summe deditus neglexit curas regni, hinc offensi cives in eum conjurarunt; victus a seditiosis peremptus est in fuga '488. anno; ei successit filius Iacobus 4-tus; hic usque '513. annum vixit,

comes eum trucidavit per seditionem; successit ei filius Iacobus 2-us, qui anno '460. in bello Anglicano occubuit; ei successit Iacobus 3-us; hic astrologiae summe deditus neglexit curas regni, hinc offensi cives in eum conjurarunt; victus a seditiosis peremptus est in fuga '488. anno; ei successit filius Iacobus 4-tus; hic usque '513. annum vixit, pugnando contra Anglos occubuit; ei successit Iacobus 5-tus, hic decessit '548. in flore aetatis; cum ipso in sexu masculo exstincta est stirps. 4 Reliquit Mariam filiam, quae ei successit

exstincta est stirps. 4 Reliquit Mariam filiam, quae ei successit sub tutela Iacobi Hamilton comitis Aramiae; hic reformatae religioni addictus infensum reddidit sibi clerum et viduam reginam, hinc eiectus est etiam ex tutela et Maria mater suscepit tutelam; anno '556. decessit Maria tutrix, et filia regina proclamata est; nupta fuit Francisco regi Galliae, qui '60. anno decessit; redux in Scotiam nupsit cognato suo Henrico Darley, ex quo genuit Iacobum 6-tum. 5 Henricus hic Darley consentiente uxore jugulatus est

comitis Aramiae; hic reformatae religioni addictus infensum reddidit sibi clerum et viduam reginam, hinc eiectus est etiam ex tutela et Maria mater suscepit tutelam; anno '556. decessit Maria tutrix, et filia regina proclamata est; nupta fuit Francisco regi Galliae, qui '60. anno decessit; redux in Scotiam nupsit cognato suo Henrico Darley, ex quo genuit Iacobum 6-tum. 5 Henricus hic Darley consentiente uxore jugulatus est per Iacobum Botevell, cui nupsit Maria; Iacobus [comes] Muraviae comes, frater naturalis Mariae, seditionem

Henricus hic Darley consentiente uxore jugulatus est per Iacobum Botevell, cui nupsit Maria; Iacobus [comes] Muraviae comes, frater naturalis Mariae, seditionem movit contra Mariam, quae victa bello incarcerata est, profugit tamen ad Angliam, ubi capite plexa est anno '587-o. 6 Ei successit Iacobus 6-tus ab anno '566; habuit 4 tutores; prius erat Iacobus Muraviae comes, qui '570. ex insidiis occisus est; dein tutelam gessit Mathias Stuard, comes Lenociae, qui '71. ex insidiis occisus est; ei sucessit Iacobus Arrestui

est per Iacobum Botevell, cui nupsit Maria; Iacobus [comes] Muraviae comes, frater naturalis Mariae, seditionem movit contra Mariam, quae victa bello incarcerata est, profugit tamen ad Angliam, ubi capite plexa est anno '587-o. 6 Ei successit Iacobus 6-tus ab anno '566; habuit 4 tutores; prius erat Iacobus Muraviae comes, qui '570. ex insidiis occisus est; dein tutelam gessit Mathias Stuard, comes Lenociae, qui '71. ex insidiis occisus est; ei sucessit Iacobus Arrestui comes Marniae, qui '72. mortus est; Iacobus Duglas comes Morton,

Mathias Stuard, comes Lenociae, qui '71. ex insidiis occisus est; ei sucessit Iacobus Arrestui comes Marniae, qui '72. mortus est; Iacobus Duglas comes Morton, qui usque '587. tutelam gessit, quo maiorennis evasit Iacobus; regnavit ad '603. annum in sola Scotia; mortua vero eo anno Elisabetha successit ei etiam in Anglia; et ab hoc tempore incipit nova epocha, nempe Unionis; regnavit ergo ab anno '603. nomine Iacobi 1-i in Magna Brittannia; Historia Magnae Brittaniae

'72. mortus est; Iacobus Duglas comes Morton, qui usque '587. tutelam gessit, quo maiorennis evasit Iacobus; regnavit ad '603. annum in sola Scotia; mortua vero eo anno Elisabetha successit ei etiam in Anglia; et ab hoc tempore incipit nova epocha, nempe Unionis; regnavit ergo ab anno '603. nomine Iacobi 1-i in Magna Brittannia; Historia Magnae Brittaniae resumitur conatus est omni modo haec duo regna connectere, effectuare tamen id nequivit, ob jurium disparitatem;

11 Per hoc steriles tractus terrae cultores suos acceperunt, et in Anglia imminutus est numerus, quod multi vitio vertebant, cum per hoc fabricae, agricultura in ipsa Anglia deffecerit; ad haec tempora recidit institutio Mensae Argentariae Londinensis 1609. anno (Bancc); '611. anno Iacobus novam speciem nobilitatis, prius in Scotia usuatam tantum, induxit in Angliam, nempe barones, qua re se non parum exosum reddidit, secundum taxas enim vendidit hanc nobilitatem, interressentiae ! causa. 12 Commercium

Per hoc steriles tractus terrae cultores suos acceperunt, et in Anglia imminutus est numerus, quod multi vitio vertebant, cum per hoc fabricae, agricultura in ipsa Anglia deffecerit; ad haec tempora recidit institutio Mensae Argentariae Londinensis 1609. anno (Bancc); '611. anno Iacobus novam speciem nobilitatis, prius in Scotia usuatam tantum, induxit in Angliam, nempe barones, qua re se non parum exosum reddidit, secundum taxas enim vendidit hanc nobilitatem, interressentiae ! causa. 12 Commercium in Indias

et reipsa decrevit se ! Iacobus bello contra Hispanos, sed immortuus est, proin et contractus cessavit, sed ante mortem suam Georgius Viliers procuravit nuptias inter Ludovici 13-ii regis Galliae sororem, et hoc matrimonium cum Henrici 4-ti filia ratihabitum est; anno 1624. mortuus est Jacobus, ei successit Carolus 1-us, qui usque '49. annum regnavit sat infeliciter; odium in patrem constitutum in se mox devolveret retinendo ministrum Viliers, duxit Henrici 4-ti filiam Henricam, per quam ingens multitudo Chatolicorum irrepsit in Angliam;

incepit, quod praesbiteriani non ferebant; perfregit tamen Jacobus voluntate sua et tunc statim episcopatus induxit, prout in Gallia erant; idem fecit filius Carolus, qui episcopos confirmavit, bona ipsis restitui jussit a privatis familiis; anno '25. bellum inchoavit Carolus contra Hispanos, et '26. contra Gallos bellum movit; fovendos enim suscepit Hugonotas contra Ludovicum 13. 14 Eventus tamen utriusque belli sat sinister erat, cuius causa rursus in regem et ministrum Buccincanium retrusa

ex Scotia, turbae iterum enatae sunt, quae etiam compositae sunt, liturgiaque introducta est Anglica, male tamen contenti erant non tantum sacerdotes, sed et parlamenta et nobilitas, quae bona episcoporum restituere debebant; adhaesit tamen res usque '36. et '7-um annum; hoc anno edito novo decreto confirmavit ecclesiam episcopalem, libros precatorios, Chatechismam induxit, et promulgari curavit; per hoc eo deventum est ut ad arma provolaretur in provinciis Scoticis; Alexander Lesleus, bellidux celebris, se ducem saeditiosis praebuit, eos animavit, ut

induxit, et promulgari curavit; per hoc eo deventum est ut ad arma provolaretur in provinciis Scoticis; Alexander Lesleus, bellidux celebris, se ducem saeditiosis praebuit, eos animavit, ut titulo defendendae religionis agerent pro conscientiae libertate; habita fuit '38. anno Sinodus Blascoviae et anno '39. Edinburgae, in his sinodis omnia Caroli decreta abolita sunt, reductaque est ecclesia praesbiteriana decretumque est hanc sinodi constitutionem omnibus modis et viribus defendendam et sustinendam etiam contra ipsum regem; haec decreta in

curavit; per hoc eo deventum est ut ad arma provolaretur in provinciis Scoticis; Alexander Lesleus, bellidux celebris, se ducem saeditiosis praebuit, eos animavit, ut titulo defendendae religionis agerent pro conscientiae libertate; habita fuit '38. anno Sinodus Blascoviae et anno '39. Edinburgae, in his sinodis omnia Caroli decreta abolita sunt, reductaque est ecclesia praesbiteriana decretumque est hanc sinodi constitutionem omnibus modis et viribus defendendam et sustinendam etiam contra ipsum regem; haec decreta in scripturam redacta sunt, et

bellum se exosum reddidit, convertit enim se ad Chatolicos, ab iis auxilia militaria et pecuniaria exposcebat; hinc ipsi Angli negotia cum Scotis agere coeperunt communemque rem effecerunt; Carolus haec videns remittere debuit a suo fervore, et cum Scotis transigere coactus est anno '639. novumque parlamentum et sinodus convocanda statutum est, in hoc sinodo communi omnia prius decreta per status confirmata sunt et per parlamentum roborata, Caroli vero statuta omnia annihilata sunt; inter haec interceptae sunt litterae, quas seditiosi Scotae miserunt ad

quod ii causam communem cum eo facturi sint eique assistant Scotos debellare volenti, sed spe delusus est; praesbiteriani enim Angli supresserunt eius praetensionem volebantque gravaminibus statuum Angliae obviam iri priusquam ad haec digrederentur; hinc rex re infecta '640. anno cassavit parlamentum. 25.1 Ad haec tempora Carolus legatum Scoticum, qui occulte delituit in Anglia concitavitque status, incarcerari curavit; hoc factum Scotos rursus ad arma adegit; Carolus ergo suffultus per Chatolicos ipse in persona exercitum

habeat; haec omnia Carolus inermis ratihabere debuit, una cum sententia capitis in Staffordiae comitem lata; post haec vectigalia alia regi ademerunt sibique appropriarunt, imperium circa classem et exercitum cum caeteris juribus maiestaticis ei ademerunt. 2 Anno '41. conjuratio Chatolicorum contra protestantes in flammam apertam erupit multaque milia utraque ex parte caesa sunt, recidit ergo suspicio in regem, quod haec eo consentiente facta sint; videns Carolus se lenitate nihil efficere posse, rigore et severitate usus est,

MS , erexerunt militarem turmam ad tuendum parlamentum, arces et praesidia sibi subjecerunt; rex quidem varias propositiones fieri curavit ad mutuam pacem et tranquilitatem reducendam, sed nihil confieri potuit; ipse ergo rex cogitavit de colligendo exercitu contra rebelles anno '45. et '6-o; exercitus tamen illius debilis admodum erat respectu rebellium neque communicationem habuit cum exteris, cum omnes portus in manibus rebellium exstiterint; Carolus tamen solennem victoriam retulit de rebellibus initio, ipse tamen multos suorum amisit, cum e

consistens inductum est, cui omnis potestas delata est, exauctorata curia inferiore; videntes praesbiteriani tanta mala per independentes fieri ad arma provolarunt pro rege defendendo; primi erant Valliae incolae et Scoti; eventus huius belli unica pugna decisus est anno '48, hac pugna Cronvellius devicit et Scotos et Valenses, capto celebri duce Scotorum Hamiltonio; interim status Curiae minoris se immiserunt in tractatum cum rege aderatque spes unionis, sed unicum punctum, abrogatio nempe ecclesiae episcopalis, consilia omnium intervertit

summumque imperium ei delatum est, qui sub nomine protectoris illimitate gubernavit Angliam; scivit enim nomen regis exosum esse populo, hinc illud non suscepit nec se coronari sivit, ut specie libertatis tam religionis, quam civilis obcecet populum. 2 Haec anno '653. gesta sunt; felix generatim habuit gubernium, Belgas ad internecionem vicit, ut pacem petere coacti fuerint cum maxima sui ignominia, per quod sibi in tota Europa maximum nomen peperit, ita ut eius amicitiam omnes expeterent, quam tamen prius spreverunt.

cum Gallis inivit contra Hispanos, nempe cum Ludovico 14-o contra Philippum 4. 4 Bella feliciter gesta sunt; Dunquercam et Mardiccum in Belgio Hispanico expugnarunt, et sibi servarunt; Jamaicam expugnarunt classemque argentariam interceperunt a Hispanis; anno eodem '56. convocavit parlamentum novum, hoc proprio motu ei coronam et nomen regium obtulerunt, quod tamen depraecatus est. 5 Sed et hoc parlamentum ante tempus dimisit, nempe '58. anno in Februario; ipse vero Cronvellus 3-a Sept. '58. expiravit morte

Jamaicam expugnarunt classemque argentariam interceperunt a Hispanis; anno eodem '56. convocavit parlamentum novum, hoc proprio motu ei coronam et nomen regium obtulerunt, quod tamen depraecatus est. 5 Sed et hoc parlamentum ante tempus dimisit, nempe '58. anno in Februario; ipse vero Cronvellus 3-a Sept. '58. expiravit morte naturali, postquam 5 annis mira sapientia sagacitateque gubernasset usurpatas provincias suas. 31.1 Post mortem Cronvelli usque 29. Maji 1660. species anarchiae invaluit in

motus facere coeperunt, convocando membra parlamenti independentium, quae Cronvellum authoritate exuit; per hoc ergo parlamentum Richardo adempta est dignitas protectoris; post hoc urserunt milites ut ex graemio sui comissio securitatis deputetur, in quam deferatur summa potestas anno '659; inter haec in Scotia saniora consilia agitare coeperunt proceres 31.1 proceres procerunt MS cogitabantque de remediis, plurimum agente comite Moncc generali, qui classem Anglicanam

fugata commissione securitatis, convocatumque est parlamentum novum quod declarabat hunc conventum esse illegalem, cum desit curia superior, et multa desiderentur membra curiae inferioris, et sic convocatum est integrum parlamentum. 2 Hoc parlamentum 8-a Maji anno '60. Carolum salutavit regem Angliae missique sunt legati ad eum salutandum, qui 29-a comparuit rexque salutatus est cumque novo hoc parlamento negotia publica agere coepit; amnistia generalis publicata est omnibus exceptis iis 59, qui morti

coaluit ergo pax inter eos, et cum Suecis, Hispanis foedus iniverunt contra Ludovicum, qui pacem Aquisgravensem recipere coactus est. 32.1 Per huius belli decursum ingens incendium exortum est in urbe Londinensi quod 3 diebus duravit '666. anno, et leguntur 12,000 aedium conflagrasse; hoc incendium Chatolicis adscribebatur. 2 Anno '69. instituit Carolus consilium secretum cabineti pro negotiis exteris gerendis, quod tantum ex 5 personis

32.1 Per huius belli decursum ingens incendium exortum est in urbe Londinensi quod 3 diebus duravit '666. anno, et leguntur 12,000 aedium conflagrasse; hoc incendium Chatolicis adscribebatur. 2 Anno '69. instituit Carolus consilium secretum cabineti pro negotiis exteris gerendis, quod tantum ex 5 personis constabat, quae suspectae erant protestantibus; inter eos praecipuus fuit Jacobus frater Caroli, de quo, quod Chatolicus fuerit, nemo dubitavit. 3

est cum Gallis contra Belgas, quod bellum ex parte Caroli misere gestum est; in varias contentiones incidit Carolus cum suis parlamentis, praecipue ex eo quod nimium faveat Chatolicis, numerus eorum mirum in modum augeatur per regnum; quod Jacobus dux Eboracensis frater Caroli anno '71. publicam fidei Chatolicae professionem elicuerit, quod Jacobus mortua prima uxore aliam Chatolicam duxerit ducis Modinensis filiam, quem tum succedere sciverunt, cum Carolus legitimis destitueretur liberis; sic constitutis animis repente spargebatur rumor quod Chatolici

usus est in omnes eos qui urgebant exclusionem Jacobi, inter quos ipse Jacobus dux de Montmut erat, qui filius naturalis Caroli erat, et qui in exilium missus est, cum alii supplicio afficerentur. 2 Inter haec non sine suspicione veneni decessit Carolus anno '685-o; cum sine heredibus moreretur Carolus, successit ei frater Jacobus dux Eboracensis, cui maxime favebant episcopi et exercitus Scotensis; habuit ille mox altercationes cum Jacobo duce Montmut filio naturali Caroli, qui exul in Belgio erat, et qui copiosos adhaerentes in

qui copiosos adhaerentes in Belgia habuit et in Anglia. 3 Hic ergo Jacobus cum exercitu venit in Angliam, comes vero Argileus eius adhaerens in Scotiam irrupit, sed delusi sunt spe. 4 Argileus enim eodem anno victus et captus fuit in Scotia, et capite plexus; Jacobus Montmutius etiam victus et captus est, capiteque plexus et cum illis complures alios mortis poena mansit. 34.1 Sub finem '85-i anni jam incepit contra jus jurandum Test dictum varios ab

captus est, capiteque plexus et cum illis complures alios mortis poena mansit. 34.1 Sub finem '85-i anni jam incepit contra jus jurandum Test dictum varios ab episcopali religione alienos et ipsos Chatolicos ad munera publica admovit !; '86. anno Commissionem ecclesiasticam constituit, cui incumberent negotia religionis, cuius membra quam plurima Chatolicae religioni addicta erant; hinc maxime exulceravit animos suorum, quia pro Chatolicis sustulit hoc jus jurandum propria auctoritate; anno '87. legatum Romam misit,

!; '86. anno Commissionem ecclesiasticam constituit, cui incumberent negotia religionis, cuius membra quam plurima Chatolicae religioni addicta erant; hinc maxime exulceravit animos suorum, quia pro Chatolicis sustulit hoc jus jurandum propria auctoritate; anno '87. legatum Romam misit, ut cum ecclesia et aula Romana reconciliationem constituat; ipse pontifex misit nuntium apostolicum Card. Dada, qui solemniter exceptus est a Jacobo; Chatolicis scolas publicas indulsit, ecclesias aperuit ipsis, Jesuitis Londini collegium aperuit,

in provinciis, hinc coactus est parlamentum convocare, quod vehementer contra omnia facta Jacobi processit; interim Jacobus publico edicto Chatolicis libertatem religionis admisit, et 7 episcopos, qui eius voluntati refragarent, incarcerari curavit, et ipsum parlamentum cassavit anno '88-o; ipsum amicitiae vinculum cum Ludovico 14. non parum contulit ad perniciem Jacobi; interim Angli haec omnia adhuc pertulerunt; cum viderent Jacobum destitutum esse prolibus praeter duas filias, quas ex prima uxore suscepit, nempe Mariam, quae nupta fuit Vilhelmo duci

vacuam detulerunt Mariae, ut legitimo heredi, cum soboles sit suspecta neonata, legesque fundamentales violatas esse per Jacobum patrem; Vilhelmus ergo nomine uxoris suae regni gubernacula capessivit; et si deficeret Vilhelmus et Maria, substituta est Anna eiusque descendentes anno '689-, et hoc anno etiam Hiberniae gubernacula in eum translata sunt; ipsi dein Scotae sequenti anno secuti sunt Anglos Vilhelmumque cum Maria receperunt; ipsi tamen Hiberni non transiverunt ad partes Vilhelmi, sed, ut erant plerumque Chatolici cum pro-rege suo Tirconel

Mariae, ut legitimo heredi, cum soboles sit suspecta neonata, legesque fundamentales violatas esse per Jacobum patrem; Vilhelmus ergo nomine uxoris suae regni gubernacula capessivit; et si deficeret Vilhelmus et Maria, substituta est Anna eiusque descendentes anno '689-, et hoc anno etiam Hiberniae gubernacula in eum translata sunt; ipsi dein Scotae sequenti anno secuti sunt Anglos Vilhelmumque cum Maria receperunt; ipsi tamen Hiberni non transiverunt ad partes Vilhelmi, sed, ut erant plerumque Chatolici cum pro-rege suo Tirconel Jacobo 2-o fideles

violatas esse per Jacobum patrem; Vilhelmus ergo nomine uxoris suae regni gubernacula capessivit; et si deficeret Vilhelmus et Maria, substituta est Anna eiusque descendentes anno '689-, et hoc anno etiam Hiberniae gubernacula in eum translata sunt; ipsi dein Scotae sequenti anno secuti sunt Anglos Vilhelmumque cum Maria receperunt; ipsi tamen Hiberni non transiverunt ad partes Vilhelmi, sed, ut erant plerumque Chatolici cum pro-rege suo Tirconel Jacobo 2-o fideles adhaeserunt; hic ergo Vilhelmus ab '689-o ad '702. annum regnavit, princeps hic in

gessit cum Gallis; cum Hispanis et Leopoldo imperatore in foedus condescendit contra Ludovicum; initio favit quidem fortuna Jacobo, qui in persona in Hiberniam digressus est, quam intra exiguum tempus totam sibi subjectam habuit; conspicuam navalem victoriam retulit de Belgis, anno tamen '90. fortuna eum destitit, accepta enim clade ad fluvium Boin pedem referre coactus est ex Hibernia; missae sunt quidem suppetiae per Gallos in Hiberniam, sed nihil proficere poterant; nam anno '91. die 13-a Julii alteram internecinam cladem retulerunt a Vilhelmo

totam sibi subjectam habuit; conspicuam navalem victoriam retulit de Belgis, anno tamen '90. fortuna eum destitit, accepta enim clade ad fluvium Boin pedem referre coactus est ex Hibernia; missae sunt quidem suppetiae per Gallos in Hiberniam, sed nihil proficere poterant; nam anno '91. die 13-a Julii alteram internecinam cladem retulerunt a Vilhelmo postquam omnes Galli ejecti sunt ex Hibernia; his in Anglia confectis Vilhelmus in Belgium transivit, ibique Gallos in continenti pressit; anno '95-o decessit Maria absque liberis, sed Angli generosi

per Gallos in Hiberniam, sed nihil proficere poterant; nam anno '91. die 13-a Julii alteram internecinam cladem retulerunt a Vilhelmo postquam omnes Galli ejecti sunt ex Hibernia; his in Anglia confectis Vilhelmus in Belgium transivit, ibique Gallos in continenti pressit; anno '95-o decessit Maria absque liberis, sed Angli generosi Vilhelmo regni possessionem reliquerunt, etsi nullum jus sanguinis haberet ad coronam Angliae; sub idem tempus periculosam conjurationem fecerunt Galli et Jacobitae contra Vilhelmum,

Angliae; sub idem tempus periculosam conjurationem fecerunt Galli et Jacobitae contra Vilhelmum, interim vigilantia Anglorum detectum est periculum, elusaque intentio conjuratorum, qui collecti, incarcerati sunt, et acerba executio suscepta est in eos. 3 Anno '97. pax confecta est Risvici, qua pace omnia partibus litigantibus restituta sunt et Ludovicus coactus est Vilhelmum legitimum M. Brittaniae regem recognoscere; sub Vilhelmo magna copia Hugonotarum ex Gallia migravit in Angliam propter sublationem aedicti Navetensis; inter

est. 4 Circa haec tempora Ludovicus 14. solicitus fuit ut nepotem suum Philippum regno Hispanico imponeret, quod per defectum Caroli 2-i vacans erat, hinc Belgas et Anglos spe divisionis provinciarum conatus est in partes suas pertrahere; hinc defuncto anno '699-o Carolo, vel potius '700. anno Ludovicus induxit Philippum in Hispaniam; videntes ergo Angli se delusos, conjunxerunt se cum Austriacis contra Ludovicum anno '701. et '2-o anno, Ludovicus vero mortuo anno '701. in Francia Jacobo 2-o praetendente seniore coepit filium

haec tempora Ludovicus 14. solicitus fuit ut nepotem suum Philippum regno Hispanico imponeret, quod per defectum Caroli 2-i vacans erat, hinc Belgas et Anglos spe divisionis provinciarum conatus est in partes suas pertrahere; hinc defuncto anno '699-o Carolo, vel potius '700. anno Ludovicus induxit Philippum in Hispaniam; videntes ergo Angli se delusos, conjunxerunt se cum Austriacis contra Ludovicum anno '701. et '2-o anno, Ludovicus vero mortuo anno '701. in Francia Jacobo 2-o praetendente seniore coepit filium eius Jacobum 3-um ut praetendentem

vacans erat, hinc Belgas et Anglos spe divisionis provinciarum conatus est in partes suas pertrahere; hinc defuncto anno '699-o Carolo, vel potius '700. anno Ludovicus induxit Philippum in Hispaniam; videntes ergo Angli se delusos, conjunxerunt se cum Austriacis contra Ludovicum anno '701. et '2-o anno, Ludovicus vero mortuo anno '701. in Francia Jacobo 2-o praetendente seniore coepit filium eius Jacobum 3-um ut praetendentem juniorem efferre eumque regem Angliae declarare; ipse vero Vilhelmus anno '702-o infeliciter ex equo prolapsus mortem opetiit, quin

Belgas et Anglos spe divisionis provinciarum conatus est in partes suas pertrahere; hinc defuncto anno '699-o Carolo, vel potius '700. anno Ludovicus induxit Philippum in Hispaniam; videntes ergo Angli se delusos, conjunxerunt se cum Austriacis contra Ludovicum anno '701. et '2-o anno, Ludovicus vero mortuo anno '701. in Francia Jacobo 2-o praetendente seniore coepit filium eius Jacobum 3-um ut praetendentem juniorem efferre eumque regem Angliae declarare; ipse vero Vilhelmus anno '702-o infeliciter ex equo prolapsus mortem opetiit, quin successores

provinciarum conatus est in partes suas pertrahere; hinc defuncto anno '699-o Carolo, vel potius '700. anno Ludovicus induxit Philippum in Hispaniam; videntes ergo Angli se delusos, conjunxerunt se cum Austriacis contra Ludovicum anno '701. et '2-o anno, Ludovicus vero mortuo anno '701. in Francia Jacobo 2-o praetendente seniore coepit filium eius Jacobum 3-um ut praetendentem juniorem efferre eumque regem Angliae declarare; ipse vero Vilhelmus anno '702-o infeliciter ex equo prolapsus mortem opetiit, quin successores relinqueret; facta tamen est

se delusos, conjunxerunt se cum Austriacis contra Ludovicum anno '701. et '2-o anno, Ludovicus vero mortuo anno '701. in Francia Jacobo 2-o praetendente seniore coepit filium eius Jacobum 3-um ut praetendentem juniorem efferre eumque regem Angliae declarare; ipse vero Vilhelmus anno '702-o infeliciter ex equo prolapsus mortem opetiit, quin successores relinqueret; facta tamen est dispositio prius, ut Anna succedat, quae etiam in defectum versabatur, hinc decreto perpetuo sub Vilhelmo adhuc statutum est, ut omnes Chatolici in perpetuum excludantur; 2-o)

2 Anna haec negotium unionis duorum regnorum Angliae et Scotiae aggredi coepit et feliciter effectuavit; quae unio incorporativa in unam civitatem utrique nationi profuit, et in qua omnes eius praedecessores inutiliter desudarunt, anno '707-o; hoc enim anno tractatus jam anno '706. per commissarios elaboratus per parlamenta utrique et reginam roboratus est. 3 Hinc illud: Henricus Rosas, Jacobus Nomina, Anna autem regna copulavit. 4 Anno '708. mortuus est Georgius maritus

haec negotium unionis duorum regnorum Angliae et Scotiae aggredi coepit et feliciter effectuavit; quae unio incorporativa in unam civitatem utrique nationi profuit, et in qua omnes eius praedecessores inutiliter desudarunt, anno '707-o; hoc enim anno tractatus jam anno '706. per commissarios elaboratus per parlamenta utrique et reginam roboratus est. 3 Hinc illud: Henricus Rosas, Jacobus Nomina, Anna autem regna copulavit. 4 Anno '708. mortuus est Georgius maritus Annae, cum quo 6

duorum regnorum Angliae et Scotiae aggredi coepit et feliciter effectuavit; quae unio incorporativa in unam civitatem utrique nationi profuit, et in qua omnes eius praedecessores inutiliter desudarunt, anno '707-o; hoc enim anno tractatus jam anno '706. per commissarios elaboratus per parlamenta utrique et reginam roboratus est. 3 Hinc illud: Henricus Rosas, Jacobus Nomina, Anna autem regna copulavit. 4 Anno '708. mortuus est Georgius maritus Annae, cum quo 6 proles genuit

inutiliter desudarunt, anno '707-o; hoc enim anno tractatus jam anno '706. per commissarios elaboratus per parlamenta utrique et reginam roboratus est. 3 Hinc illud: Henricus Rosas, Jacobus Nomina, Anna autem regna copulavit. 4 Anno '708. mortuus est Georgius maritus Annae, cum quo 6 proles genuit quidem Anna, sed omnes emortuae sunt; post mortem mariti Anna voluisset multas mutationes in Anglia facere, sed obfuit ei factio Vihgs, quae propugnabat jura et libertates; factio vero Doris assistabat regiae

satis tamen Toris his temporibus potentior erat alia, hinc effectum est ut regina multos amoverit ex consilio qui erant de factione Vihgs, in ipsa electione membrorum parlamenti factio Toris regnabat, suppressis aliis. 5 Effectus huius mutationis fuit quod anno '711. Anna foedus iniverit cum Ludovico 14. contra Hispanos et domum Austriacam; qua aliantia factum est ut pax anno '713. confieri debuerit, et Ludovicus effectuaverit coeptum suum; ipsi quoque Angli praeter Columnas Herculis, insulam Minorcam, Terram novam, et sinum

erant de factione Vihgs, in ipsa electione membrorum parlamenti factio Toris regnabat, suppressis aliis. 5 Effectus huius mutationis fuit quod anno '711. Anna foedus iniverit cum Ludovico 14. contra Hispanos et domum Austriacam; qua aliantia factum est ut pax anno '713. confieri debuerit, et Ludovicus effectuaverit coeptum suum; ipsi quoque Angli praeter Columnas Herculis, insulam Minorcam, Terram novam, et sinum Hudsonis acceperunt a Hispanis portusque Dunquercensis demoliri statutum est; et Ludovicus recognovit Annam legitimam

protestanticum recognovit Hispania et Gallia. 6 Protestantes tamen contenti minime erant hac ministerii mutatione, et hinc gliscebat jam sub cineribus seditio inter factiones; Anna enim non obscure egit de restituendo fratre suo Jacobo 3-o; interim anno 1714. mortem opetiit Anna; cum successores non relinqueret, ad thronum vocatus est Georgius dux Hanoveranus, qui usque '727. regnavit, qui fuit filius Sophiae et ducis Hanoverani Ernesti; hic ergo nomine Georgii 1-i successit praemortua matre sua, et cum hoc nova stirps

aliqui male mulctati sunt; interim non deerat fatuorum qui communicantes cum aula Gallicana restituere volebant stirpem Stuardam, exstincta Brunsvicensi; et reipsa in omnibus tribus regnis enatae sunt turbae, quae tamen Georgii perspicatia et favente fortuna suppressae sunt; anno '715; fractis una die 13-a 9-bris Scotis et Anglis, ipse Jacobus ex Anglia redire coactus est. 7 Parlamentum enim 100,000 Ł Sterling statuit in praemium pro eius capite; multi ex celeberrimis nobilibus in utroque regno

seditiosi praevaleant; hinc se immisit in tractatum, qui intercessit inter Carolum 6-tum et Belgas; foedus copulavit cum Austriacis Gallis et Belgis, contra Philippum 5. Hispaniae regem, qui non contentus divisione Hispanicarum provinciarum bellum parabat. 8 Anno '22. nova molestia ei parata fuit a Chatolicis Jacobitis, sed et haec conjuratio per ministrum Valpol detecta et supressa fuit. 9 Anno '25. rursus imminebat bellum toti Europae propter repudiatam filiam Philippi 5-i per Ludovicum 15-um; Georgius tamen

Philippum 5. Hispaniae regem, qui non contentus divisione Hispanicarum provinciarum bellum parabat. 8 Anno '22. nova molestia ei parata fuit a Chatolicis Jacobitis, sed et haec conjuratio per ministrum Valpol detecta et supressa fuit. 9 Anno '25. rursus imminebat bellum toti Europae propter repudiatam filiam Philippi 5-i per Ludovicum 15-um; Georgius tamen composuit litigantes; his tractatibus tamen Georgius immortuus est anno '727; ei successit Georgius 2. filius, qui usque '60. annum regnavit, hic tractatus

et haec conjuratio per ministrum Valpol detecta et supressa fuit. 9 Anno '25. rursus imminebat bellum toti Europae propter repudiatam filiam Philippi 5-i per Ludovicum 15-um; Georgius tamen composuit litigantes; his tractatibus tamen Georgius immortuus est anno '727; ei successit Georgius 2. filius, qui usque '60. annum regnavit, hic tractatus patris continuavit et terminavit. 10 Anno '33. novum bellum exarsit inter Carolum et Hispanos propter successionem in Polonia, quo bello regnum Neapolis et Siciliae amisit

repudiatam filiam Philippi 5-i per Ludovicum 15-um; Georgius tamen composuit litigantes; his tractatibus tamen Georgius immortuus est anno '727; ei successit Georgius 2. filius, qui usque '60. annum regnavit, hic tractatus patris continuavit et terminavit. 10 Anno '33. novum bellum exarsit inter Carolum et Hispanos propter successionem in Polonia, quo bello regnum Neapolis et Siciliae amisit propter Sanctionem pragmaticam. 11 Paulo post enatae sunt turbae inter Hispanos et Anglos, ob vicinitatem Americanarum

in Polonia, quo bello regnum Neapolis et Siciliae amisit propter Sanctionem pragmaticam. 11 Paulo post enatae sunt turbae inter Hispanos et Anglos, ob vicinitatem Americanarum provinciarum et ex hac enato furtivo commercio, auxit hoc bellum mors Caroli 6-i anno '40; debebant enim Angli ut evictores defendere Mariam Theresiam. 12 Galli anno '44. et '5-o evocarunt Roma Carolum Eduardum seniorem filium Jacobi, ipsumque statuerunt trono Anglico imponere, excitata ergo est conjuratio in Anglia per Jacobitas, cui

Paulo post enatae sunt turbae inter Hispanos et Anglos, ob vicinitatem Americanarum provinciarum et ex hac enato furtivo commercio, auxit hoc bellum mors Caroli 6-i anno '40; debebant enim Angli ut evictores defendere Mariam Theresiam. 12 Galli anno '44. et '5-o evocarunt Roma Carolum Eduardum seniorem filium Jacobi, ipsumque statuerunt trono Anglico imponere, excitata ergo est conjuratio in Anglia per Jacobitas, cui multi adhaerebant, praecipue in Scotia grassabantur; ipsam enim capitalem urbem Edinburgum ceperunt

excitata ergo est conjuratio in Anglia per Jacobitas, cui multi adhaerebant, praecipue in Scotia grassabantur; ipsam enim capitalem urbem Edinburgum ceperunt Jacobitae, qua capta in Angliam discesserunt et fere ad viscera Angliae pervenit, nudata enim erant haec regna militibus; anno tamen '46. comparuit validus exercitus contra Eduardum, praesertim ex Germania, quo exercitu fractus est Eduardus et eodem anno ejectus est ex Anglia, et ex ipsa Scotia tardius, ex quo Romam se recepit rursus. 13 Bellum exterius feliciter pro Anglis

urbem Edinburgum ceperunt Jacobitae, qua capta in Angliam discesserunt et fere ad viscera Angliae pervenit, nudata enim erant haec regna militibus; anno tamen '46. comparuit validus exercitus contra Eduardum, praesertim ex Germania, quo exercitu fractus est Eduardus et eodem anno ejectus est ex Anglia, et ex ipsa Scotia tardius, ex quo Romam se recepit rursus. 13 Bellum exterius feliciter pro Anglis terminatum est, post quod se curis domesticis impendit, praesertim commercium, fabricas excoluit feliciterque regnavit suos; anno

eodem anno ejectus est ex Anglia, et ex ipsa Scotia tardius, ex quo Romam se recepit rursus. 13 Bellum exterius feliciter pro Anglis terminatum est, post quod se curis domesticis impendit, praesertim commercium, fabricas excoluit feliciterque regnavit suos; anno '56. bellum intulit Georgius 2-us Gallis propter negotia successionis Mariae Theresiae, gesto per triennium feliciter admodum bello mortus est anno '760; ei successit Georgius 3-us, nepos Georgii 2-i et filius Friderici; sub hoc bellum Gallicanum prospere continuatum est,

Anglis terminatum est, post quod se curis domesticis impendit, praesertim commercium, fabricas excoluit feliciterque regnavit suos; anno '56. bellum intulit Georgius 2-us Gallis propter negotia successionis Mariae Theresiae, gesto per triennium feliciter admodum bello mortus est anno '760; ei successit Georgius 3-us, nepos Georgii 2-i et filius Friderici; sub hoc bellum Gallicanum prospere continuatum est, praesertim in America, etiam in Germania, imo etiam Portugalliam tuitus est Georgius contra Hispanos et Gallos; anno '63. pax universalis coaluit;

feliciter admodum bello mortus est anno '760; ei successit Georgius 3-us, nepos Georgii 2-i et filius Friderici; sub hoc bellum Gallicanum prospere continuatum est, praesertim in America, etiam in Germania, imo etiam Portugalliam tuitus est Georgius contra Hispanos et Gallos; anno '63. pax universalis coaluit; Anglia lucrata est Canadam, caput Bretonis, partem provinciae Luisianae; insulam S. Vincenti, Tobago; in Affrica Senegaliam; ex parte Hispaniae acceperunt Floridam. 14 Circa '766-tum annum

sequentibus annis in diversa bella incidit haec societas, et ipsius negotia societatis quoque convulsa sunt; enatis ergo quaerelis in parlamento negotia politica huius societatis subordinata sunt parlamento, cum tamen prius independens esset in omnibus. 16 Anno '769. enatum est bellum Russos inter et Turcas, felicia Russiae arma attonitos reddebant omnes potentias maritimas, Anglia tamen neutralitatem observavit, excepto eo, quod Russicis navibus portus suos aperuerit, anno tamen '74. agentibus maxime Anglis pax confecta est, pace

prius independens esset in omnibus. 16 Anno '769. enatum est bellum Russos inter et Turcas, felicia Russiae arma attonitos reddebant omnes potentias maritimas, Anglia tamen neutralitatem observavit, excepto eo, quod Russicis navibus portus suos aperuerit, anno tamen '74. agentibus maxime Anglis pax confecta est, pace hac insula Crimea (Chersonesus Taurica) pro independenti declarata est, quam dein ipse chanus huius peninsulae subjecit Chatharinae 2-ae. 17 Anno '73. inter colonias Americanas et populum

eo, quod Russicis navibus portus suos aperuerit, anno tamen '74. agentibus maxime Anglis pax confecta est, pace hac insula Crimea (Chersonesus Taurica) pro independenti declarata est, quam dein ipse chanus huius peninsulae subjecit Chatharinae 2-ae. 17 Anno '73. inter colonias Americanas et populum metropolitanum Anglicum novae altercationes incoatae sunt; exacerbati enim erant animi Americanorum per priores exactiones, hinc abstinebant ab iis mercibus, quas ab Anglis emere debebant, hinc fabricantes et opifices adhaeserunt in

reducantur; longa haec cunctatio suspirium Americanis praebuit seque contra Anglos tuendi; ad extremum cum partes convenire non potuerint, consenserunt in id, ut ipsi regi detur optio; Georgius ergo bellum praelegit; expedita ergo est classis bellumque exarsit in America anno '775-o. 20 Hoc bellum inde ab origine male cessit Anglis; Angli enim, ut potentia navalis, exiguam habebant campestrem militiam, cetera parum valebant in visceribus Americae; milites climati non assueti infirmabantur, colonistae vero pro libertate

omnes machinationes Hispanorum ; ipsa tamen diuturnitas nocuit Anglis; videntes Angli se renunciare debere 13 provincias, ut ultionem sumerent de perfidis Belgis, ipsis bellum indixerunt omnesque naves eorum, ubicunque interceptas, occuparunt et spoliarunt; hoc confecto anno '86-o pax coaluit inter omnes, 13que provinciae amissae sunt in perpetuum; insula Minorca Hispanis cessa est. 21 Provinciae 13 haec sunt: Neuhamtpsir, Massakuzetz, Rode Island, Kanektikut, Neu Jork, Neu Jersej, Pensilvania, Delavare, Mariland, Virginia,

sunt: Neuhamtpsir, Massakuzetz, Rode Island, Kanektikut, Neu Jork, Neu Jersej, Pensilvania, Delavare, Mariland, Virginia, Nord Karolina, Süd Karolina, Georgia; extensio harum provinciarum ad 44368 milliaria  computatur, impopulatio tamen exigua respectu tantae extensionis; anno '90-o enatae sunt dissensiones inter Anglos et Hispanos, et jam jam bellum erupit propter Americae aliquas pagas incultas et nullius adhuc, opera tamen ministrorum Pitt in Anglia et Florida Blanca in Hispania coaluit pax partesque

Eduardus; Carolus praetendens junior dictus est, fecit enim excensionem in Scotia et Anglia, sed repulsus est; sub Ludovico 15. vi pacificationis cum Anglis initae discedere debebant ! ex Gallia Romamque discessit, ubi 24,000 fl. pensionis habuit (12,000 scudi); anno '74. Roma discedens Florentiam discessit ibique nomen comitis Albani suscepit. 3 Anno '772. Adolfi principis Stolberg filiam Ludovicam duxit, sed paulo post divortium fecit, anno '88. 31-a Jan. mortuus est. 4 Reliquit filiam

est; sub Ludovico 15. vi pacificationis cum Anglis initae discedere debebant ! ex Gallia Romamque discessit, ubi 24,000 fl. pensionis habuit (12,000 scudi); anno '74. Roma discedens Florentiam discessit ibique nomen comitis Albani suscepit. 3 Anno '772. Adolfi principis Stolberg filiam Ludovicam duxit, sed paulo post divortium fecit, anno '88. 31-a Jan. mortuus est. 4 Reliquit filiam naturalem, quae comitissae Albaniae nomen gerit. 37.1 Henricus Eduardus junior frater

ex Gallia Romamque discessit, ubi 24,000 fl. pensionis habuit (12,000 scudi); anno '74. Roma discedens Florentiam discessit ibique nomen comitis Albani suscepit. 3 Anno '772. Adolfi principis Stolberg filiam Ludovicam duxit, sed paulo post divortium fecit, anno '88. 31-a Jan. mortuus est. 4 Reliquit filiam naturalem, quae comitissae Albaniae nomen gerit. 37.1 Henricus Eduardus junior frater factus est ecclesiasticus Romae ubi etiam cardinalis factus est a Benedicto 14-o; hic nomen

secus, quam collecti, et hinc est mos status certis temporibus convocandi, ex quibus comitia oriuntur; et hinc reges, qui extra usum positas volebant leges fundamentales, intermiserunt status convocare; sic scimus in Gallia ab anno 1667. non fuisse congregatos status usque ad annum 1789. 3 Per legum fundamentalium non-observantiam degenerat saepe regiminis forma vel in despotismum vel in anarchiam, quorum utrumque pessimum in suo genere est. 4 Despotismus erit,

licet, Acciae dicuntur, pro his datur schaeda testimonialis a societate, quod nempe societas haec vel illa huius vel illius acciam susceperit, et haec schaeda dicitur etiam accia. 5 Dividens lucri sunt pro cento illa, quae ex lucro pro quovis 100 obveniunt omni anno, e.g. si lucrum societatis tantum sit, ut 10 / 40, 25 procento portet, tunc haec summa 10 vel 25 erit dividens. 6 Acciae in commercio vices pecuniae subeunt, et circulant, et jam maiorem, jam minorem valorem habent, prout maior vel minor species est lucri

e.g. si lucrum societatis tantum sit, ut 10 / 40, 25 procento portet, tunc haec summa 10 vel 25 erit dividens. 6 Acciae in commercio vices pecuniae subeunt, et circulant, et jam maiorem, jam minorem valorem habent, prout maior vel minor species est lucri pro anno, imo saepe nec eo suscipiuntur in valore, quam habent internum; si nempe societas magna damna habeat aliquo anno, tunc non tantum dividens non adest lucri, sed imo damnum dividitur inter socios, proin acciae non nisi cum Rabat emuntur et recipiuntur, seu cum detractione certae

6 Acciae in commercio vices pecuniae subeunt, et circulant, et jam maiorem, jam minorem valorem habent, prout maior vel minor species est lucri pro anno, imo saepe nec eo suscipiuntur in valore, quam habent internum; si nempe societas magna damna habeat aliquo anno, tunc non tantum dividens non adest lucri, sed imo damnum dividitur inter socios, proin acciae non nisi cum Rabat emuntur et recipiuntur, seu cum detractione certae summae ex valore interno. Si vero sit species lucri, emuntur cum Aggio, seu plus datur quam sit valor internus

celebre; ad insulas has excolendas Anglia maximos sumptus jam a duobus saeculis fecerant, sed ingentem etiam usum eorum habebant jam. 10.1 Magna Brittania continet ergo tria regna; quae nomenclatura jam sub Jacobo 1--o cepit invalescere, donec anno 7. huius saeculi facta unione incorporativa omnium trium regnorum hoc nomen civitate donatum fuisset; nomine vero Angliae venit antiqua Anglia Saxonica, haec in septem provincias subdivisa est, quae provinciae prius regna integra et diversa a se invicem erant; tota Anglia

§ 2 De incolis. 1.1 Generatim in tota monarchia Angliae ingens est populi numerus; prioris saeculi in fine Viliam Peti in sola Anglia 7 360 000 incolarum statuit; tardius vero 7 055 706 prodierunt; anno 1777. nova computatio facta est, 6 354 015 prodierunt; huius imminutionis causa est quod emigraverint Angli copiosi in Americam. 2.1 In Scotia ante paucos annos computati sunt 1 300 000, alii 200 000 plus

2.1 In Scotia ante paucos annos computati sunt 1 300 000, alii 200 000 plus adnotant, et communiter tenetur 1 500 000 esse incolarum. 2 In Hybernia computantur a Petio 1 200 000; de anno 1776. nova conscriptione instituta computatum est Catolicorum ad capita 1 410 115, protestantia vero 751 169, consequenter 2 161 514. 3.1 Totius ergo Magnae Brittaniae populus ad 10 000 000 computatur, praescindendo tamen a provinciis omnibus

Est Constitutio quae Petitio juris compellatur, et 1628. per Carolum 1--um confirmata est; dicitur Petitio, quia dicebant Angli laesa esse jura sua per priores reges, ergo petebant restitutionem. 5--o) Huc pertinet Jusjurandum quod Test appellatur et a Carolo 2--o anno 1673. inductum est; hoc excluduntur omnes a muneribus qui ecclesiae episcopali addicti non sunt. 6--o) Constitutio, quae Habeas Corpus dicitur; haec 1679. edita est, qua peculiaris praerogativa conceditur nobilibus et omnibus Anglis, vi cuius nempe sine causa

regni hereditatem capessere possit. 5 Anni minorennitatis ante Henricum 8. determinati non erant, sed hic voluit testamento suo ut filius eius usque 18 annum maneret sub curatela. 6 Dein anno '751. defixa est per parlamenti confirmationem 18 annis; idem etiam '765. anno determinatum est; regis arbitrio relictum est tutores et regentes declarare per testamentum; ubi autem rex non determinat, parlamentum solet eligere; reges absentes vel impediti ipsi reges

ante Henricum 8. determinati non erant, sed hic voluit testamento suo ut filius eius usque 18 annum maneret sub curatela. 6 Dein anno '751. defixa est per parlamenti confirmationem 18 annis; idem etiam '765. anno determinatum est; regis arbitrio relictum est tutores et regentes declarare per testamentum; ubi autem rex non determinat, parlamentum solet eligere; reges absentes vel impediti ipsi reges constituunt regentes, plerumque uxores suas, si vero in morbum gravem vel maniam

post hanc praeces funduntur, et sic actus coronationis terminatur. 9 Etiam apud Anglos solet regina, si adsit, honoris gratia coronari. 10 Clenodia regni Anglici sunt: duae coronae, una, qua sanctus Eduardus Confessor coronatus est anno 1046, haec imperialis dicitur. Alia est corona status (Staatskrone); hac corona cinctus comparet rex cum regina coronatur imperiali corona. 11 Sceptra tria, unum cum cruce superne; alterum habet columbam albam; tertium est baculus sancti Eduardi.

non formant duos status, sicut in Hungaria, sed unicum statum, proin nulla est aemulatio, nulla invidia; saeculares jure hereditario gaudent hac praerogativa, ecclesiastici vi officii sui habent eam; saecularis tamen solummodo tempore majorennitatis, nempe 21--o aetatis anno, gaudet hac praerogativa, dein debent esse Helveticae confessionis et quidem episcopales; ex Scotia tantum 16 eliguntur per ceteros Lords, qui nomine omnium intersunt parlamento. 2 Generatim numerum parium non habentur definitus quia rex pro arbitrio

et comes Antegavensis hos titulos reservavit; subacta Hybernia per eundem Henricum 1172. se dynastam Hyberniae dixit; Eduardus 3. jus praetendit in universam Franciam nomine matris suae, et hinc assumpsit titulum regis Franciae 1340; anno tamen 1369. tempore pacis confectae cum Joanne Bono deposuit hunc titulum; restaurato vero bello sub Carolo 5. filio Joannis Boni titulum regis Franciae reassumpsit Eduardus et ad haec usque tempora permansit. 4 Henricus 8. a Leone 10. accepit titulum

tempore pacis confectae cum Joanne Bono deposuit hunc titulum; restaurato vero bello sub Carolo 5. filio Joannis Boni titulum regis Franciae reassumpsit Eduardus et ad haec usque tempora permansit. 4 Henricus 8. a Leone 10. accepit titulum Defensoris fidei anno 1521--o solemni edita bulla. Idem Henricus dein, ut affligat Pontificem propter non admissum divortium uxoris suae, se regem Hyberniae adpellavit, et Caput ecclesiae; tempore Jacobi 1--i accessit titulus regis Scotiae, sed Jacobus se cepit jam regem Magnae Brittaniae

edita bulla. Idem Henricus dein, ut affligat Pontificem propter non admissum divortium uxoris suae, se regem Hyberniae adpellavit, et Caput ecclesiae; tempore Jacobi 1--i accessit titulus regis Scotiae, sed Jacobus se cepit jam regem Magnae Brittaniae apellare; qui titulus ab anno 7--o huius saeculi est in usu; a suis generatim Sire compellatur; proles vero regis generatim filii et filiae Magnae Brittaniae compellantur; primogenitus princeps Valliae et dux Cornubiae dicitur; principis Valliae titulus speciali regis diplomate datur, expleta

dicitur; Jacobus 5. rex Scotiae 1596. fundatus est !, in hoc ordine sunt 12 equites; magister magnus est 13, ad imitationem 12 apostolorum et Christi; exspiravit jam ordo hic; Anna tamen regina restauravit ordinem hunc anno 1703, Georgius 1. ipsum confirmavit; insigne illius est S. Andreas cum radiis aureis in alba cruce Andrei, geritur ex catena aurea, cuius anuli referunt ramos et folia vitium colore viridi opere encaustico; symbolum est Nemo me impune lacesset. 3

aliorum, immo prioribus temporibus nullus fuit exercitus stativus, sed sub Vilhelmo 7000 concessa regi per parlamentum, in Hybernia vero 12 000; tardius per bella coacti sunt ad 16 374 capita augere exercitum; successive vero ad 18 857 capita excrevit exercitus campestris; anno 1772. status exercitus Anglici campestris fuit: duae cohortes equites per 320 capita; duae cohortes pyrobolariorum equestrium, per 270 capita; una legio turmae regiae equestris per 290 capita; una legio dragoner per 316; una legio Gardae reginae, cum adnexa cohorte dragoner

7 et 8--i tempora vix naves bellicas Anglos habuisse dicere possumus, proin nec classem habuerunt; Henricus 8. prius collegium admiralitatis instituit, et regulavit militiam navalem, iisque stipendia assignavit; temporibus Elisabethae ingens incrementum cepit potentia marina; anno 1603--o erant 42 naves bellicae et militiae navalis 8526 capita, anno '678. regnante Carolo 2. naves 83 erant, et 18 323 capita. 4 Regnante Jacobo 2--o anno '688. erant 173 naves et 42 003, et 6930 tormenta

collegium admiralitatis instituit, et regulavit militiam navalem, iisque stipendia assignavit; temporibus Elisabethae ingens incrementum cepit potentia marina; anno 1603--o erant 42 naves bellicae et militiae navalis 8526 capita, anno '678. regnante Carolo 2. naves 83 erant, et 18 323 capita. 4 Regnante Jacobo 2--o anno '688. erant 173 naves et 42 003, et 6930 tormenta habebant. 5 Anno '702. regnante Vilhelmo 225 naves, 53 921 caput militiae, 10 678 tormenta

ingens incrementum cepit potentia marina; anno 1603--o erant 42 naves bellicae et militiae navalis 8526 capita, anno '678. regnante Carolo 2. naves 83 erant, et 18 323 capita. 4 Regnante Jacobo 2--o anno '688. erant 173 naves et 42 003, et 6930 tormenta habebant. 5 Anno '702. regnante Vilhelmo 225 naves, 53 921 caput militiae, 10 678 tormenta numerabatur. 6 Regnante Anna anno '714. 232 naves, 49 800 capita, tormenta 9954; anno

et militiae navalis 8526 capita, anno '678. regnante Carolo 2. naves 83 erant, et 18 323 capita. 4 Regnante Jacobo 2--o anno '688. erant 173 naves et 42 003, et 6930 tormenta habebant. 5 Anno '702. regnante Vilhelmo 225 naves, 53 921 caput militiae, 10 678 tormenta numerabatur. 6 Regnante Anna anno '714. 232 naves, 49 800 capita, tormenta 9954; anno '727. regnante Georgio 1--o 235 naves, 64 514 capita, 10,082

18 323 capita. 4 Regnante Jacobo 2--o anno '688. erant 173 naves et 42 003, et 6930 tormenta habebant. 5 Anno '702. regnante Vilhelmo 225 naves, 53 921 caput militiae, 10 678 tormenta numerabatur. 6 Regnante Anna anno '714. 232 naves, 49 800 capita, tormenta 9954; anno '727. regnante Georgio 1--o 235 naves, 64 514 capita, 10,082 tormenta; anno '763. erant primae classis 3 naves, tormenta in his a 100 ad 120, militia in his a 700 ad 780 capita; 2--ae

2--o anno '688. erant 173 naves et 42 003, et 6930 tormenta habebant. 5 Anno '702. regnante Vilhelmo 225 naves, 53 921 caput militiae, 10 678 tormenta numerabatur. 6 Regnante Anna anno '714. 232 naves, 49 800 capita, tormenta 9954; anno '727. regnante Georgio 1--o 235 naves, 64 514 capita, 10,082 tormenta; anno '763. erant primae classis 3 naves, tormenta in his a 100 ad 120, militia in his a 700 ad 780 capita; 2--ae classis naves 15; tormenta 90, militia inter 600 et 660

regnante Vilhelmo 225 naves, 53 921 caput militiae, 10 678 tormenta numerabatur. 6 Regnante Anna anno '714. 232 naves, 49 800 capita, tormenta 9954; anno '727. regnante Georgio 1--o 235 naves, 64 514 capita, 10,082 tormenta; anno '763. erant primae classis 3 naves, tormenta in his a 100 ad 120, militia in his a 700 ad 780 capita; 2--ae classis naves 15; tormenta 90, militia inter 600 et 660 capita; 3--ae classis 103 naves, quibus a 64 usque 80 inposita erant tormenta, numerus militiae 400; 4--ae

momenti summarie decidere possunt; praeterea debent politiae curam habere, item reos accusatos comprehendendi, et inquisitionem generalem in eos instituere; tribunal secundi ordinis consistit ex congregatis omnibus pacis judicibus, quod omni anno quater fit, et ex omni comitatu congregatur; hoc collegium ordinariam exercet jurisdictionem; assumuntur 12 jurati cives ut assessores; hoc collegium habet jus speciale examen instituendi adversus incarceratos, et ipsis processum solemnem formandi et sententiam ferendi.

centum desumuntur tot partes, quot parlamentum designat. 2--a rubrica est ex hordeo tosto (Maltz), ex quo cerevisia coquitur; harum duarum rubricarum quantitas non est defixa, quia non sunt defixae semel pro semper, licet jam a saeculo in usu sint, dein nec quantum pro omni anno est aequale. 4 Ex his titulis calculantur reditus publici Angliae horum temporum: ex teloniis circiter 2 000 000; ex accisa omnium objectorum 4 600 000; ex praestatione fundorum immobilium 2 000 000, ex hordeo tosto 113 000 Ł; ex ceteris adhuc

debitorum, dein [pro] reliquae erogationes; fit quandoque ut Lista civilis erogationibus aulae non sufficiat; si hoc sit, rex contrahit debita, et parlamento futuro proponat ea exsolvenda. 4.1 Magna Brittania debita publica ingentia habet; anno 1--o huius saeculi fere ad 7 milliones aestimabantur debita, anno 14. ad 53 milliones et 600 000 excreverunt, anno 53. ad 72 milliones, [anno] 62. anno 110 milliones, anno 74. ad 137 milliones Ł, modo levi calculo 150 Ł milliones debitorum subsummi possunt; anno 17--o

civilis erogationibus aulae non sufficiat; si hoc sit, rex contrahit debita, et parlamento futuro proponat ea exsolvenda. 4.1 Magna Brittania debita publica ingentia habet; anno 1--o huius saeculi fere ad 7 milliones aestimabantur debita, anno 14. ad 53 milliones et 600 000 excreverunt, anno 53. ad 72 milliones, [anno] 62. anno 110 milliones, anno 74. ad 137 milliones Ł, modo levi calculo 150 Ł milliones debitorum subsummi possunt; anno 17--o huius saeculi imminuerunt census, et residuum converterunt in

hoc sit, rex contrahit debita, et parlamento futuro proponat ea exsolvenda. 4.1 Magna Brittania debita publica ingentia habet; anno 1--o huius saeculi fere ad 7 milliones aestimabantur debita, anno 14. ad 53 milliones et 600 000 excreverunt, anno 53. ad 72 milliones, [anno] 62. anno 110 milliones, anno 74. ad 137 milliones Ł, modo levi calculo 150 Ł milliones debitorum subsummi possunt; anno 17--o huius saeculi imminuerunt census, et residuum converterunt in exsolutionem debitorum; modernus minister Pitt multum

et parlamento futuro proponat ea exsolvenda. 4.1 Magna Brittania debita publica ingentia habet; anno 1--o huius saeculi fere ad 7 milliones aestimabantur debita, anno 14. ad 53 milliones et 600 000 excreverunt, anno 53. ad 72 milliones, [anno] 62. anno 110 milliones, anno 74. ad 137 milliones Ł, modo levi calculo 150 Ł milliones debitorum subsummi possunt; anno 17--o huius saeculi imminuerunt census, et residuum converterunt in exsolutionem debitorum; modernus minister Pitt multum adlaboravit circa

futuro proponat ea exsolvenda. 4.1 Magna Brittania debita publica ingentia habet; anno 1--o huius saeculi fere ad 7 milliones aestimabantur debita, anno 14. ad 53 milliones et 600 000 excreverunt, anno 53. ad 72 milliones, [anno] 62. anno 110 milliones, anno 74. ad 137 milliones Ł, modo levi calculo 150 Ł milliones debitorum subsummi possunt; anno 17--o huius saeculi imminuerunt census, et residuum converterunt in exsolutionem debitorum; modernus minister Pitt multum adlaboravit circa exsolutionem

proponat ea exsolvenda. 4.1 Magna Brittania debita publica ingentia habet; anno 1--o huius saeculi fere ad 7 milliones aestimabantur debita, anno 14. ad 53 milliones et 600 000 excreverunt, anno 53. ad 72 milliones, [anno] 62. anno 110 milliones, anno 74. ad 137 milliones Ł, modo levi calculo 150 Ł milliones debitorum subsummi possunt; anno 17--o huius saeculi imminuerunt census, et residuum converterunt in exsolutionem debitorum; modernus minister Pitt multum adlaboravit circa exsolutionem debitorum, sed parum

habet; anno 1--o huius saeculi fere ad 7 milliones aestimabantur debita, anno 14. ad 53 milliones et 600 000 excreverunt, anno 53. ad 72 milliones, [anno] 62. anno 110 milliones, anno 74. ad 137 milliones Ł, modo levi calculo 150 Ł milliones debitorum subsummi possunt; anno 17--o huius saeculi imminuerunt census, et residuum converterunt in exsolutionem debitorum; modernus minister Pitt multum adlaboravit circa exsolutionem debitorum, sed parum effecit. 2 Fides tamen publica non obstantibus enormibus his debitis, quibus

5.1 Pro commercio hoc florente habentur plures societates commerciales; antiquissima est societas Russica, quae 16. saeculo florere cepit et cum Russis commercium habent utilissimum. 2 Alia est Levantina seu Turcica, quam Iacobus 1--us anno 1606. fundavit, et quidem cum jure exclusivo fundavit hanc societatem; quod tamen privilegium lapsu temporis ademptum est, nam cuique civi Anglicano permissum fuit commercium exercere in partibus Levantinis; antea enim restrictus fuit numerus civium, dein vero 20 Ł

fuit commercium exercere in partibus Levantinis; antea enim restrictus fuit numerus civium, dein vero 20 Ł persolutis quisquis fieri potuit membrum. 3 Tertia est societas Africana, quae a Carolo 2--o anno 1666. fundata est, sed abolita paulo post anno tamen '672. restaurata est; anno vero '751. parlamentum cassavit privilegium huius societatis. 6.1 Societas Indiae Orientalis omnium est antiquissima, quae 1600. ab Elisabetha fundata est, haec

Levantinis; antea enim restrictus fuit numerus civium, dein vero 20 Ł persolutis quisquis fieri potuit membrum. 3 Tertia est societas Africana, quae a Carolo 2--o anno 1666. fundata est, sed abolita paulo post anno tamen '672. restaurata est; anno vero '751. parlamentum cassavit privilegium huius societatis. 6.1 Societas Indiae Orientalis omnium est antiquissima, quae 1600. ab Elisabetha fundata est, haec societas ob abusus in maximo fuit periculo

numerus civium, dein vero 20 Ł persolutis quisquis fieri potuit membrum. 3 Tertia est societas Africana, quae a Carolo 2--o anno 1666. fundata est, sed abolita paulo post anno tamen '672. restaurata est; anno vero '751. parlamentum cassavit privilegium huius societatis. 6.1 Societas Indiae Orientalis omnium est antiquissima, quae 1600. ab Elisabetha fundata est, haec societas ob abusus in maximo fuit periculo exstinctionis, hinc ad excitandam

enim tam publicas quam privatas etiam coemit banc temporibus iis, in quibus valor earum decrevit, et mutatis circumstantiis cum lucro illas erogant. 10.1 Ad commercium adjuvandum habentur etiam portus; Londinensis portus est florentissimus; anno '669. exportatio mercium ad 6 788 166 Ł, pretium invectarum mercium ad 5 707 milium; proin divitiae nationales ultra medium secundum milionis excreverunt; hoc saeculo exportatio ad 13 369 853 Ł, invectio ad 8 093 472 Ł aestimabatur, proin

6 788 166 Ł, pretium invectarum mercium ad 5 707 milium; proin divitiae nationales ultra medium secundum milionis excreverunt; hoc saeculo exportatio ad 13 369 853 Ł, invectio ad 8 093 472 Ł aestimabatur, proin lucri bilanx in 5 303 381 Ł; anno 70. huius saeculi exportatio fuit 16 159 412 Ł; invectarum ad 13 298 452 Ł S; differentia fuit 2 860 960 Ł S; anno 73. huius saeculi exportatae sunt 13 226 740 Ł, invectarum pretium 11 832 469 Ł, proin 1 394 271 Ł fuit lucrum; bilanx ergo numerica lucri ceteris

ultra medium secundum milionis excreverunt; hoc saeculo exportatio ad 13 369 853 Ł, invectio ad 8 093 472 Ł aestimabatur, proin lucri bilanx in 5 303 381 Ł; anno 70. huius saeculi exportatio fuit 16 159 412 Ł; invectarum ad 13 298 452 Ł S; differentia fuit 2 860 960 Ł S; anno 73. huius saeculi exportatae sunt 13 226 740 Ł, invectarum pretium 11 832 469 Ł, proin 1 394 271 Ł fuit lucrum; bilanx ergo numerica lucri ceteris paribus ad 2 000 000 aestimatur, patet ergo commercium Anglicanum sensim deficere, idque potissimum propter 13 provinciarum

ceterae vero monetae instar mercium examinantur et ponderantur, non adtento stigmate principis; Portugallicae tamen eximuntur monetae ob magnum commercium. 3.1 Regnante Elisabeta massa circulantium monetarum fuit ad 4 000 000 Ł S. aestimata. Anno '684. ad 18 000 000 Ł, anno '748. aestimabatur ad 30 000 000 Ł, quae et hodie est massa. Chartarum circulant 150 000 000 Ł S. 4.1 In Scotia a tempore unionis eadem est monetae ratio; habent libras, marcas (medias libras, solidos et denarios).

instar mercium examinantur et ponderantur, non adtento stigmate principis; Portugallicae tamen eximuntur monetae ob magnum commercium. 3.1 Regnante Elisabeta massa circulantium monetarum fuit ad 4 000 000 Ł S. aestimata. Anno '684. ad 18 000 000 Ł, anno '748. aestimabatur ad 30 000 000 Ł, quae et hodie est massa. Chartarum circulant 150 000 000 Ł S. 4.1 In Scotia a tempore unionis eadem est monetae ratio; habent libras, marcas (medias libras, solidos et denarios). 2 In

in 13 synodos divisa est provinciales, quaelibet synodus continet sua praesbiteria 20, 30 etiam; quodvis praesbiterium complectitur 15, 20 etiam parochias; praeter haec habentur enim synodus nationales seu universales, qui sunt complexus omnium 13 synodorum, Edinburgi omni anno habentur; ex quovis praesbiterio mittuntur praesbiteri et seniores pro magnitudine praesbiterii jam plures jam pauciores, et pro ratione urbium etiam in praesbiterio contentorum; in hoc nationali synodo omnia negotia ecclesiastica deciduntur; rex tamen est caput

media et subsidia ad litteras; habent bibliothecas, musea, instrumenta, stipendia tam publica quam privata quibus industria excitatur et fovetur. 3 In Anglia duae sunt universitates, Oxoniensis et Cambrigensis; Alfredus Magnus, rex Anglosaxonum, fertur anno 887. vel '90. fundasse, proin est antiquissima in Europa post Parisiensem; Alfredus 4 scolas fundavit, pro theologia, pro grammatica et rethorica, pro logica, philosophia, et musica; et tandem geographia et mathematica. 4 Hodie in Oxoniensi

praeter universitates habentur etiam scolae diffusae per omnia 3--a regna; gymnasia et lycaea non habentur, nam haec in universitatibus habentur. 3.1 Ars oratoria est una cui maxime se dedicant Angli, maximus enim est eius usus in parlamento; ab anno 1660. habentur omnes sermones in parlamento habiti expressi in plurimis tomis. 2 Anglus tamen in sua oratione plus logicus est quam orator, magis soliditatem et vim verborum, quam eorum amoenitatem curat: in poesi magis celebratur ars Anglorum, quam in

perfectae sunt ab Anglis plerumque; Galli quidem ipsis palmam praeeripuisse anhelant in pictura, architectura. 7 Unicum Iligo Iones ! reputant Galli inter magnos architectos; modernus rex Georgius 3. novam fundavit accademiam artium liberalium anno 1769. ad excolendos juvenes in his. 8 In typographia summam adepti sunt perfectionem, nam Londinenses et Edinburgenses editiones in tota Europa sunt praestantissimae. § 12 De diversis collegiis.

Frisiam lambit, in longitudine habet 15 milliaria et in tota periferia 50; Belgis utilissimus est hic sinus pro commercio interno; in Hollandia est Lacus Harlamensis, item aquae, quas Ij appellant, et sunt ultra Amsterodamum, formantque lacum; habetur etiam lacus Bisbos, hic anno 1421, 19. novembris enatus est, 72 pagi absorpti sunt cum omnibus incolis. 4 Multos jam exsiccarunt lacus; praeter haec canales factitii copiosi habentur pro commercii et vecturarum facilitate; sed sanitati et aeris salubritati non omni ex parte

in Sumatra insula possident 2 munimenta Palimban et Iamblin, per haec sunt in dominio totius commercii; in insula Timor habent depositorium munitum; insula Macassar seu Celeps cum omnibus populis et regulis dominium supremum Belgarum recognoscunt, tributum solvunt, et ab anno '667. cum Belgis solis commercium faciunt; ipsa urbs Macassar Belgarum est. 7.1 Insulae Molucae etiam spectant ad Belgas; primaria ex his est Ambuina, quae 3 adnexas habet insulas, quae communi nomine

quae distincta est a Belgica; talis in Frisia locum habet. § 3--ius De legibus fundamentalibus 1.1 Septem provinciae Belgicae unica lege fundamentali, nempe foedere Utrajectensi nectuntur; huius foederis de anno '579. haec sunt specialia: hae provinciae nectuntur tam arcto nexu ac si una esset provincia, absque tamen imminutione praerogativorum, jurium et independentiae singularum provinciarum. 2--o) Harum omnium defendendarum causa provinciae mutua auxilia sibi pollicentur contra

jure utuntur omnes provinciae septem. 3 Ad exercenda jura omnium olim toties quoties congregabantur status universi provinciarum Utrajecti, conventus isti durabant tamdiu, quamdiu non terminabatur negotium, proin hi conventus non erant stati, non fixi; ab anno 1593. hi conventus statuum generales sunt fixi et perpetui, Hagae Conventum, substitutique sunt congregationi statum universalium. 4 Numerus deputatum ex consuetudine determinatus est, sic Utrajectensis provincia mittit 3, Frisia 5, Transisalana 5,

esset, et ab hoc tempore permansit vicarius praecipua dignitas in Belgio, exsecutorque decretorum statuum; habuit tamen haec dignitas multos adversarios, uti in historia vidimus, hinc exstincta aliquoties est haec dignitas generalis vicarii; sed semper restituta est, et hinc anno '747. Vilhelmus creatus est generalis vicarius omnium provinciarum et in simul vicarius provincialis uniuscuiusque provinciae haereditariaque effecta est pro utroque sexu penes stirpem Nassoviensem; ordo ergo successionis est

est, habet 2 status, nobilitatem et urbes 13; est divisa provincia in 3 quarteria: Noviomagense, Sudfaniense et Aramatense; status horum quarteriorum quotannis suos conventus particulares celebrant in praecipua quarterii urbe; ex omnibus dein quarteriis conveniunt etiam omni anno ad provincialem conventum; praeses huius conventus est bourggravius Noviomagensis. 7.1 In Hollandia, quae cum Frisia occidentali juncta est, 2--o sunt status aeque, nobilitas et 18 urbes, 11 Hollandiae et 7 Frisiae; hic status seorsim non

§ 4 De ceteribus iuribus etc. 1.1 Dignitatum quarumcunque in Belgio nunquam et nulla obtinet haereditas, idque ex forma libera reipublicae. 2 Vicarius generalis inde a 47--o huius saeculi anno jure haereditario tenet dignitatem suam. 3 Titulus diversus est in Belgio pro diversitate imperantium; statuum generalium titulus conspicuus quidem est, sed simplex: nempe Hochmögende Herren Generel-Statten der Vereinigten Niederlanden: Celsi ac

diversus est in Belgio pro diversitate imperantium; statuum generalium titulus conspicuus quidem est, sed simplex: nempe Hochmögende Herren Generel-Statten der Vereinigten Niederlanden: Celsi ac potentes vel praepotentes domini ordines generalis foederati Belgii; hos titulos anno '629. ipsi Belgae defixerunt; rex Franciae ipsos compellat Percari et Grandes Amici Confoederati; Hispania eos compellat: Domini Status Generales; interim ab anno '29. tribuitur ipsis ordinarius titulus Celsi ac Potentes; imperator primus fuit Iosephus 1. qui anno 10.

Niederlanden: Celsi ac potentes vel praepotentes domini ordines generalis foederati Belgii; hos titulos anno '629. ipsi Belgae defixerunt; rex Franciae ipsos compellat Percari et Grandes Amici Confoederati; Hispania eos compellat: Domini Status Generales; interim ab anno '29. tribuitur ipsis ordinarius titulus Celsi ac Potentes; imperator primus fuit Iosephus 1. qui anno 10. huius saeculi dedit Belgis competentem titulum, vocula tamen Domini emanet semper; in contextu Euer Hochmögende, Vestra Potentia; Belgium vindicat sibi locum post

hos titulos anno '629. ipsi Belgae defixerunt; rex Franciae ipsos compellat Percari et Grandes Amici Confoederati; Hispania eos compellat: Domini Status Generales; interim ab anno '29. tribuitur ipsis ordinarius titulus Celsi ac Potentes; imperator primus fuit Iosephus 1. qui anno 10. huius saeculi dedit Belgis competentem titulum, vocula tamen Domini emanet semper; in contextu Euer Hochmögende, Vestra Potentia; Belgium vindicat sibi locum post reges et rempublicam Venetam, proin ante electores Imperii; hi tamen contrarii fuerunt, et obtinuerunt

in singulis provinciis habetur ea, in quibus status conveniunt quotannis; Haga comitum (Grafen Haagen vel Haagen) est metropolis communis; est autem tantum pagus, sed is ingens, magnus, splendidusque et elegans; adest in ea palatium nobilissimum, Princen Hof, a Vilhelmo anno 1250. aedificatum, et ab eo tempore exornatum; narratur quod ligna a saeculo 13. necdum sint a vermibus corrosa; in hoc palatio vicarius habet residentiam et status consident; alias potissimum in bonis suis in Silva Ducis residet; ibi residet et consilium status et camera

coepit in tantum ut coacti fuerint tardius peregrinam militiam suscipere. 2 Singulae tamen provinciae statarium militem intertenere debent etiam pacis tempore; exercitus tamen belli tempore communiter 100 000 est, pacis tempore a 30 000 usque 40 000; anno '770. militiae equestris unum escadron, militiae praetorianae vicari a 174 hominibus; 2 centurias turmae Hollandicae ad 258 capita, 6 legiones equestris militiae, singula legio a 336 capitibus, proin 2016; 3--a regimina dragonera 1008, tota ergo ad 3456 capita; militiae

Helvetarum ad 3600; una legio militiae marinae ad 720; 1 legio tormentariorum 1800 capita; 4 companiae cunicularii (Minörs) ad 208; ingeneurs ad 97; tota militia ergo 32 825 capita. 3 Praeter hanc militiam in Hollandia sola 10 000 provincialis militia anno '760. inducta est. 4 Tempore belli a Germanicis principibus erga annua subsidia conducunt sibi exercitum. 2.1 Respublica Belgica copiosis praesidiis munita est; in Geldria est Neomagum, Arenacum et Zutfania. In Transisalana

2 Ad haec ergo Austriaca fortalitia ex conventione Caroli 6. miles Belgicus illocatus fuit, et imperator militiam alere debuit; bello Austrico-successionis desolatae sunt hae provinciae a Gallis; Iosephus 2. anno 83--o via facti exegit militiam Belgicam ex his provinciis. 3.1 Belgae in 3 classes dividunt munimenta sua; in prima sunt maxima munimenta, quae Guvernemente apellant et sunt 14; in 2--a sunt 30, quae Commendantenplätzen dicunt; in 3a

Frisiae, quod Leobardae residet, vicarius creat membra. 5 Quintum est Transisalanum, in hac provincia 3 urbes efficiunt tribunal; a judicibus ergo pedaneis ad magistratum 3 urbium appellatur. 6 Sexto est Groningense tribunal; ab anno '749. fit etiam apellatio a magistratibus ad hoc tribunal, prius ad consilium provinciale; a provincialibus tribunalibus datur recursus ad consilium provinciale. 3.1 Quod provincias generalitatis adtinet, unum residet Hagae tribunal, aliud

generalitatis; 2--o) praestationes teloniales omnes omniumque provinciarum; 3--o) illud, quod quotannis detrahi solet ex lucro societatum commercialium; si hi reditus non sufficiant 4--o) contribuunt 7 provinciae in simul. 3 Haec tamen subsidia omni anno renovari debent; consilium nempe status generale cum vicario in fine anni rationes ineunt quantae expensae futuro anno necessariae sint, hic calculus per rubricas proponitur statibus generalibus, demptisque percipiendis fit repartio in singulas provincias secundum normalem

solet ex lucro societatum commercialium; si hi reditus non sufficiant 4--o) contribuunt 7 provinciae in simul. 3 Haec tamen subsidia omni anno renovari debent; consilium nempe status generale cum vicario in fine anni rationes ineunt quantae expensae futuro anno necessariae sint, hic calculus per rubricas proponitur statibus generalibus, demptisque percipiendis fit repartio in singulas provincias secundum normalem praefixam; haec clavis est sequens: si 100 floreni contribuendi sunt, Geldria dat 5 f. solidos 11 et 2 den. (solidus =

2.1 Extraordinarie praestatio quae fundis imponitur triplicatur vel quadruplicatur; accipitur 100 vel 200 vel etiam 50 pars omnium rerum; exigitur etiam capitatio. 2 Olim omnes istae rubricae erant exarendatae; cum tamen anno '748. in rebellionem abiret pleps ! propter exactiones arendatorum, elocatio reditum publicorum prohibita fuit, exceptis accisis. 3.1 Tota haec res publica magnis gravatur debitis, partim propter multa bella, partim ob malam

suam; perampla haec occupatio novissimis temporibus valde imminuta est, respublica tamen omni possibili modo fovet hanc hominum occupationem. 3 Tertia piscatio est Cetria, Wallfischfang, haec parva piscatura dicitur, cum paucos homines respective occupent: anno '615. in finem huius piscationis coaluit societas piscatoria septentrionalis, quae tamen anno '645. cessavit; modo ad litora Grenlandiae piscantur hunc piscem; olim 160, etiam 200 naves occupabantur ea, hodie aegre 100; haec piscatio est valde pretiosa, 35 000 f. una solum

possibili modo fovet hanc hominum occupationem. 3 Tertia piscatio est Cetria, Wallfischfang, haec parva piscatura dicitur, cum paucos homines respective occupent: anno '615. in finem huius piscationis coaluit societas piscatoria septentrionalis, quae tamen anno '645. cessavit; modo ad litora Grenlandiae piscantur hunc piscem; olim 160, etiam 200 naves occupabantur ea, hodie aegre 100; haec piscatio est valde pretiosa, 35 000 f. una solum navis constat pro hoc negotio. 4.1 Fabricae, manufacturae,

ad superanda omnia impedimenta quae Hispani, Portugallique ipsis objiciebant in hoc commercio; enatis autem pluribus societatibus cum sibi ipsi impedimento essent perque concursum pretium mercium ipsi adaugerent, hic societates hae minores conjunctae sunt in unam magnam anno '602--o privilegioque firmata est; fundus huius societatis fuit antea 6 million et 600 000 fl., sed tardius reductus est ad 6 milliones 441 000 fl. qui fundus in 2147 accias divisus est, proin quaevis accia ex 3000 fl. constat; haec societas, uti scimus, amplissimas

Sex istae camerae subordinantur collegio 17 virorum qui ex singula camera eliguntur; sic Amsterodamensis eligit 8 membra, Midelburgensis 4, reliquae camerae singulae seorsim 1; decimus septimus alternatim a minoribus eligitur cameris. 10 Omni anno ter congregatur hoc collegium alternatim Amsterodami et Midelbourgi. 11 Datur etiam collegium 10--virale quod instar cancellariae magni collegii habetur, nam hoc executioni dare solet decreta collegii 17

rursus habent suos gubernatores, qui subsunt consilio status. 2 Opes huius societatis sunt amplae in commercio; juxta pretium emptionis aestimatae sunt merces invectae ad 360 milliones, quae ab origine societatis invectae sunt; 1260 milliones lucrati sunt; anno 1672. lucrum ad 10 milliones aestimatum est, modo vero ad 3 aureorum milliones aestimatur lucrum quotannis. 3 Habet societas suas 35 vel 40 naves commerciales, quae diversis anni temporibus expediuntur; modo tamen male geri negotia socialia fertur,

commerciales, quae diversis anni temporibus expediuntur; modo tamen male geri negotia socialia fertur, large agi cum pecuniis socialibus. 8.1 Alia est societas occidentalis Indica, quae in America et Africa commercium exercet; haec societas anno '621. coaluit et fundus eius ad 7 milliones et 200 000 aestimatur; haec societas '628. classem argentariam Hispanicam intercepit, quae ad 11 milliones aestimabatur; haec tamen societas anno '674. cassata est, ob exortas turbas anno tamen '675. nova societas fundata est,

occidentalis Indica, quae in America et Africa commercium exercet; haec societas anno '621. coaluit et fundus eius ad 7 milliones et 200 000 aestimatur; haec societas '628. classem argentariam Hispanicam intercepit, quae ad 11 milliones aestimabatur; haec tamen societas anno '674. cassata est, ob exortas turbas anno tamen '675. nova societas fundata est, quae hodie adhuc viget, sed rursus in turbis existit. 9.1 Omne commercium Bellgicum facilitat Banco Amsterodamense quod '609. erectum est; communiter pecuniae in hac

et Africa commercium exercet; haec societas anno '621. coaluit et fundus eius ad 7 milliones et 200 000 aestimatur; haec societas '628. classem argentariam Hispanicam intercepit, quae ad 11 milliones aestimabatur; haec tamen societas anno '674. cassata est, ob exortas turbas anno tamen '675. nova societas fundata est, quae hodie adhuc viget, sed rursus in turbis existit. 9.1 Omne commercium Bellgicum facilitat Banco Amsterodamense quod '609. erectum est; communiter pecuniae in hac mensa argentaria existentes ad 400

Scimus negotia religionis non ultimam causam esse cui existentiam et consistentiam huius reipublicae adtribuamus; ab eo statim tempore summa libertas religionis et conscientiae inducta est, sicque diversissimae religiones enatae. 2.1 Anno '579. in foedere Utrajectensi actum quoque est de negotiis religionis, decisum quoque est cuique provinciae integrum esse cuique adhaerere religioni, frequentissimi tamen reformatae religioni se addixerunt. 2 Haec res

unam formant, Trencia provincia ultimam. 5 Classes in 9 synodibus sunt 53, praedicatorum numerus ad 1572 capita; si omnes 9 synodus conveniant, habetur synodus nationalis generalis, in qua negotia omnia fidei et ipsa dogmata deciduntur; unica fuit '618-19. anno synodus nationalis Dorderacensis. 6 Haec regiminis ecclesiastici ratio nulla lege definita fuit, sed solummodo consuetudine invaluit; reformati, qui non secundum Dorderacensis synodus decreta vivunt, distinctam ecclesiam formant, et sunt tantum

solvuntur lectiones ab auditoribus, liberum est unicuique qui viribus suis fidit materiam quamcumque tradere, quod institutum aemulationem quidem progignit inter professores, sed et mater multorum malorum est. 5 Habentur etiam societates eruditae ab anno 52. huius saeculi in Belgio, Harlemi celeberrima earum residet; ad exemplum huius in diversis urbibus exsurrexerunt aliae quoque societates, sic Lugduni, Lissingae, Amsterodami et Roterodami. 2.1 Studium theologicum insigniter elaboratum habetur

inter se; vivunt autem homines hi in statu strictissimo subjectionis. § 2 De incolis. 1.1 Hispania Europea prius populosissima fuit, hodie tamen totus numerus populi ad 7 500 000 hominum aestimatur; anno '757. repertus fuit numerus 10 000 000 hominum. 2 Causa exiguae impopulationis plerumque in bellis copiosis, emigrationibus in America, relegatio Judaeorum, Maurorum, inquisitio sacra; huc pertinet monachorum utriusque sexus ingens copia, onerum

2 Causa exiguae impopulationis plerumque in bellis copiosis, emigrationibus in America, relegatio Judaeorum, Maurorum, inquisitio sacra; huc pertinet monachorum utriusque sexus ingens copia, onerum publicorum gravitas, nativa feminarum sterilitas; 30 enim anno aetatis jam steriles fiunt feminae; concubinatus et coelibatus etiam plurimum faciunt. 3 Hispani statura corporis sunt mediocres, staturae bonae, color corporis fuscus, ex ore fatentur plerumque; indoles animis diversa est pro diversitate nationum ex

regnum Hispaniae ex diversissimis coaluisse regnis quae omnia suas leges distinctas habebant; sensim tamen Castilianae leges sunt factae universales. 2 Tales sunt leges de indivisibilitate regni Castiliani, 2--a de jure primogeniturae in successione; anno '252. sunt hae leges latae, quae omni tempore confirmatae sunt. 3 Carolus 5. et Phylippus 2. ad universam extenderunt Hispaniam has leges, virtute harum legum tota monarchia est haereditaria pro utroque sexu, imprimis succedit

et hae excludunt fratres suorum genitorum. 4 Phylippus 5. rex Hispaniae primus induxit ordinem successionis mixtum abolito cognatico, nempe ut omnes prius mares succedant, dein exstinctis omnibus primo feminae. 2.1 Carolus 3. anno '776. decrevit ut si filii regum ducant uxorem statui suo non competentem, eius descendentes ex hac femina successionis capaces non sint; reliqua circa successionem dependent ab arbitrio regum; annus 14 defixus est pro maiorennitate; rex vel status determinat tutorem vel

sunt: magnus elemosinarius, supremus aulae praefectus, camerariorum magister, stabulis praefectus, falconariorum magister et venatorum magister. 8.1 Inter ordines Hispaniae eminet ordo Aurei Velleris (vom goldenem Fliess); hunc ordinem anno 1431. in Flandriae urbe Bruga fundavit Phylippus Bonus; jura haec Bourgundica pervenerunt per matrimonium, uti scimus, ad domum Austriacam, nempe Carolum 5. regem Hispaniae, proin etiam ordo hic ad Hispaniam translatus est; exstincta domo Austriaca in Hispania et Phylippus

sunt exuviae agni, geruntur ex catena aurea, hac catena calibem et silicem alternatim repraesentat in suis articulis; extra solemnitatem ex rubra vel aurea ligula geritur; hic ordo est prius in Europa et honorificentissimus. 9.1 Recentissimus ordo anno 1771. fundatus est a Carolo 3. tempore nativitatis nepotis; insigne est stella in medio hominis effigie Beatae Mariae Virginis, in parte postica est nomen fundatoris Caroli, geritur ex ceruleo-lucida ligula cum limbo albo ad dextrum latus. 2 Habentur

bibliotheca existat praecipue in manuscriptis Arabicis. § 5 Externae securitatis media 1.1 Pernecessaria est regno huic potentia utraque tam maritima quam campestris. 2 Anno '778. fuit una navis a 112 tormentis, 6 cum 80, 41 navis cum 70 tormentis, 5 cum 64, et 6 cum 60 tormentis; praeter has lineales naves complures aliae; 32 fregattae intra 20 et 32 tormenta; 12 minores intra 12 et 30; 4 tormentariae naves cum 8 tormentis, 3 galleon cum 6

Feroll, cum aliis minoribus. 2.1 Militia campestris ex propriis subditis copiosa non est, sed ex peregrinis colligi debet; hinc ex Italis, Helvetis, Hibernis, et Volonibus ! conscriptum habent exercitum; totus exercitus Hispaniae hic erat anno '778. 9900 capita garde, 46 legiones pedestres in quibus 61 421 complectebatur, 3350 capita tormentariorum, ingeneurs 150; totum corpus equitum ad 13,200 capita; 29,700 capita provincialis militiae. 2 Habetur etiam militia urbana pro securitate

Gothorum rex Ericus saec. 5 primus scriptas leges tulit, consuetudinesque colligi curavit; tardius secundus prodivit codex, quem Sisenandus circa 630. colligi curavit; Castilia suas proprias leges habuit, quarum collectio 1263. adornata fuit; anno 1496. Ferdinandus Chatolicus secundum codicem adornari curavit; hic codex 1505. auctus et emendatus est per Ferdinandum, et hic Codex Tauri dicitur et est ultimus codex, corpusque iuris et legum Hispanicarum; leges

et teloniis in-, ex-, et transportatis; 4--o) ex nonnullis regalibus, uti posta, jure monetandi, stempel; 5) reditus ex monopoliis, uti tabacae, salis, mercurii, pulveris pyrei, et plumbi; 6--o) ex venditione bullae cruciatae. 3 Calixtus 5. '457. anno bullam dedit regi Castiliae Henrico 4, qua ei indulgentiam plenariam, et omnibus, qui 200 maravedi conferret pro cruciatis expeditionibus, haec bulla tantum pro 4 annis data fuit, et renovari debuit omni 4. anno; ab anno vero

5. '457. anno bullam dedit regi Castiliae Henrico 4, qua ei indulgentiam plenariam, et omnibus, qui 200 maravedi conferret pro cruciatis expeditionibus, haec bulla tantum pro 4 annis data fuit, et renovari debuit omni 4. anno; ab anno vero '505--o illimitate venduntur exemplaria huius bullae a 200 maravedi. 4 Septimo, ex minoribus reditibus habetur etiam amplae summae, sic ex arendatione praediorum, educilli regis etc. 5 Huc pertinet praestatio

'457. anno bullam dedit regi Castiliae Henrico 4, qua ei indulgentiam plenariam, et omnibus, qui 200 maravedi conferret pro cruciatis expeditionibus, haec bulla tantum pro 4 annis data fuit, et renovari debuit omni 4. anno; ab anno vero '505--o illimitate venduntur exemplaria huius bullae a 200 maravedi. 4 Septimo, ex minoribus reditibus habetur etiam amplae summae, sic ex arendatione praediorum, educilli regis etc. 5 Huc pertinet praestatio quam

cameratricos percipiuntur. 3 In Hispania diversae familiae habent jus colligendi accisas pro diversis districtibus, reges enim bene meritis civibus saepe concedebat. 4 Totius Hispaniae reditus anno *** calculati sunt 23 535 888; hi reditus aucti sunt ad 40 milliones, modo ad 56 milliones aestimantur escudos debellon. § 8 De industria et commercio. 1.1 Populum Hispanicum antiquitus summe industrium

Hispani gregatim relicta Europa Americam petierunt, sic defecit populatio, defecit industria; accedit etiam onerum publicorum magnitudo et molestia. 2 Denique fundamentalis ratio repetenda est ex mala regiminis forma, neglecta financia et commercio; anno tamen '776. instituta est Coronae societas agricolaris, quae elaborat in evehenda agricultura suffulta ab aula. 2.1 Manufacturae et fabricae celeberrimae habebantur in Hispania tempore Saracenorum, iis exstinctis evanuerunt usque Phylippi 5--i

imo nec ipsi sibi adferunt necessitates suas, sed etiam vecturarum utilitatem cedunt exteris; paucae comparent naves Hispanicae in Gallia, Italia, hodie etiam Angliam et Africae oras petunt, a quibus religionis Mahometanae aversio eos ad haec usque tempora arcebat, sic anno 1786. primum pedem fixit in Hispaniam Constantinopolitanae aulae legatus, cum quo tractatus commercii initi sunt; in America meridionali aliquod habent commercium Hispani. 4.1 Commercium, quod cum coloniis suis Americanis habent, est

in Hispania, nempe dispensiosa ! ubique, et quidem invectionis pecuniarum et evectionis proportio est = 1:5, proin omni millione lucri 4 damni habent. 5.1 Societates mercatoriae et commerciales nullae habentur. 2 Anno '729. in S. Sebastian adest exigua societas, quae in insulis Canariis quaestum exercet, et potissimum cum cacao exercet commercium. 3 Anno '757. Barcellonae erecta est maior societas, quae quoad objecta commercii quidem restricta non est, sed quoad

habent. 5.1 Societates mercatoriae et commerciales nullae habentur. 2 Anno '729. in S. Sebastian adest exigua societas, quae in insulis Canariis quaestum exercet, et potissimum cum cacao exercet commercium. 3 Anno '757. Barcellonae erecta est maior societas, quae quoad objecta commercii quidem restricta non est, sed quoad territoria commercii. 4 Portus Hispania copiosas habet tam in Europa, quam America, sic in Europa habent Malaga, Aliganthae, Barcino, Fanum S.

Piaster tamen Americanae leviores sunt quam Hispanicae, sed puriores sunt hae monetae. 3.1 Universim monetae Hispanicae spectato valore interno valde sunt malae; differt enim vehementer valor externus ab interno. 2 Anno '750. edita est lex publica qua evectio omnis auri et argenti prohibita est, sed satis ridicule; vidimus enim bilancem evectionis et invectionis esse ut 5:1; stante hac bilanca impossibile est hanc legem observare, imo ea

unica deprehenditur religio Chatolica, neque alteri conceditur usus; ipsi referunt Hispani Chatolicam religionem primas cepisse radices in hoc regno, ferunt eam per apostolum Iacobum introductam esse, qui etiam patronus tutelaris totius monarchiae est; Carolus quidem 3--us anno '760. cum jurasset immaculatam conceptionem Beatae Mariae Virginis eam insimul pro patrona tutelari totius regni constituit, et hic duplex habetur patronus. 2 Hispani maximo cultu venerantur ea quae ad religionem spectant, copiosissimi hic monachi,

clerus, 6 nempe metropolitae: S. Domingo in Mexico, Quadimala, Lima, Carcos, et Santa fee, et 28 suffraganei episcopi. 2.1 Ius publicum ecclesiasticum duabus nititur concordatis, unum inter Carolum 5. imperatorem et Hadrianum 6. et Clementem 7. de anno '524; alterum est inter Benedictum 14. et Ferdinandum 2. de anno '753--o. 2 Olim pontificum summa erant jura in Hispania, pontifices enim omnia jura majestatica circa sacra exercebant; sed per concordata haec jura

suffraganei episcopi. 2.1 Ius publicum ecclesiasticum duabus nititur concordatis, unum inter Carolum 5. imperatorem et Hadrianum 6. et Clementem 7. de anno '524; alterum est inter Benedictum 14. et Ferdinandum 2. de anno '753--o. 2 Olim pontificum summa erant jura in Hispania, pontifices enim omnia jura majestatica circa sacra exercebant; sed per concordata haec jura vindicata sunt regibus; confirmatione tamen pontificis opus est; pontifici reservati sunt 52 pingues

52 pingues canonicatus, hos pontifex confert, in ceteris rex aut conventione aliorum renunciat; etiam annatis et juri spolii renunciarunt pontifices; nuncius pontificis hodie adhuc tribunal suum Madritti habet, in quo causae nomine pontificis deciduntur. 3 Anno '761. Carolus 3. solemne decretum edidit, solemniterque cavit nullas bullas, nullum breve pontificum per diaeceses circulare, quin judicio et revisioni regio substernantur; placetum ergo regium anno primo '61. introductum est in Hispaniam. 4 Praecipuum

habet, in quo causae nomine pontificis deciduntur. 3 Anno '761. Carolus 3. solemne decretum edidit, solemniterque cavit nullas bullas, nullum breve pontificum per diaeceses circulare, quin judicio et revisioni regio substernantur; placetum ergo regium anno primo '61. introductum est in Hispaniam. 4 Praecipuum pontificis reique ecclesiasticae fulcrum est inquisitio sacra, seu sanctum tribunal inquisitionis haereticae pravitatis; hoc officium a temporibus Ferdinandi Chatolici viget Seviliae, anno '478. vel

ergo regium anno primo '61. introductum est in Hispaniam. 4 Praecipuum pontificis reique ecclesiasticae fulcrum est inquisitio sacra, seu sanctum tribunal inquisitionis haereticae pravitatis; hoc officium a temporibus Ferdinandi Chatolici viget Seviliae, anno '478. vel '80. 5 Primus inquisitor fuit Thomas Torquemada monachus Dominicanus, ad hoc ergo tribunal adhibebantur meri Dominicani. 6 Imprimis ergo tantum ad Iudaeos et Mahometanos restrictum est hoc tribunal, tardius ad omnes

ipse rex saepissime praesens fuit, celebrabatur prius sacrum; ad mortem damnati ducebantur in medio ad locum suplicii; actus hic Auto da fee (Actus fidei) compellatur; leguntur intra 14 anos a fine saec. 15. et initium 16. combusta fuisse 6000 hominum. 2 Anno '782. et '3. lectum quidem est inquisitionem cessasse in Hispania, sed anno '784. adhuc solemne Auto da fe celebratum est; plebs veneratur hoc tribunal, eruditiores tamen aversantur totum institutum, sed nihil in contrarium possunt; ea tamen ex parte prodest hoc tribunal,

ducebantur in medio ad locum suplicii; actus hic Auto da fee (Actus fidei) compellatur; leguntur intra 14 anos a fine saec. 15. et initium 16. combusta fuisse 6000 hominum. 2 Anno '782. et '3. lectum quidem est inquisitionem cessasse in Hispania, sed anno '784. adhuc solemne Auto da fe celebratum est; plebs veneratur hoc tribunal, eruditiores tamen aversantur totum institutum, sed nihil in contrarium possunt; ea tamen ex parte prodest hoc tribunal, quod populus in obsequio retineatur, et omnia praecaveantur mala, quae ex

De educatione et scholis. 1.1 Educatio in Hispania privata magis est quam publica. 2 Habentur in Hispania 23 universitates et 3 in America, ex his tamen tantum 3 sunt veri nominis universitates: Madritensis, hanc Phylippus 4. anno '625. fundavit, Carolus vero 3 formavit eam magis anno '770; alia est in urbe Alcala dehenaros; 3. Salamancae; insigniter dotatae sunt omnes 3; praeter has academiae diversae habentur, copiosae gymnasiae, et scholae triviales in

Educatio in Hispania privata magis est quam publica. 2 Habentur in Hispania 23 universitates et 3 in America, ex his tamen tantum 3 sunt veri nominis universitates: Madritensis, hanc Phylippus 4. anno '625. fundavit, Carolus vero 3 formavit eam magis anno '770; alia est in urbe Alcala dehenaros; 3. Salamancae; insigniter dotatae sunt omnes 3; praeter has academiae diversae habentur, copiosae gymnasiae, et scholae triviales in omni fere loco; Phylippus 5. Madritti fundavit 3

Congo et Angolo habent possessiones; in partibus orientalibus Africae olim per universa littora dominabantur, hodie in Zanquever et regione Afrorum habent quasdam possessiones; compluresque reguli sunt vasalli Portugallorum; arcem Magaczan in regno Marocano deseruerunt anno '769.; in Asia hodie possident in peninsula cis Gangem fluvium [habent] urbem Diu, Damanum, Basam et Goam et Chaul; in insula Sinensi Macao habent urbem eiusdem nominis cum territorio; in America possident amplissimas plagas ad 500 facile milliaria in longum in littoribus

et tabacam optimam, gossipium, pelles animalium; cacao, vanilia, ligna varia tam colorifera, tam aedilia, variae species aromaticae, indigo, variae species farmaceuticae; preciosi lapides copiosi qui topas vocantur et adamantes; etiam auri fodinae detectae sunt uberrimae, anno '740. ad 18 milliones florenorum erutum est auri; etiam argenti fodinae detectae sunt, quas privati colunt. § 2 De incolis. 1.1 In Portugallia incolarum numerus non

De juribus municipalibus 1.1 Leges municipales tantum duae notae sunt in Portugallia: 1--o) leges Lamacenses, quae in comitiis anni 1334. Alfonsus 1. condidit, 22 articulos; 2--um est manifestum quod anno 1641. status in defectione ab aula Hispanica condiderunt. 2 Articulis Lamacensibus Portugalli Alfonso 1--o regis titulum asserunt provinciamque suam regnum appellant; ordinem successionis determinant, exercendae jurisdictionis modum statuunt, jura

sunt 2 dracones, dexter fert vexillum argenteum, in quo sunt iterum 5 scutula cum suis 5 maculis; sinister tenet vexillum rubrum cum 7 castellis aureis. 3 Totum hoc scutum mysteriosum est, et fundatur in apparitione quam Alfonsus 1us se habuisse ferebat anno 1139. ante pugnam cum Saracenis, cum regis titulum assumpsit; 5 scutula denotant 5 vulnera Christi; albae maculae denotant nummos, quibus Iudas vendidit Christum; interim 5 scutula denotant etiam memoriam victoriae, quam Alfonsus tunc super 5 regulis Saracenis retulit; per

3 Ecclesiastici cum secularibus praecedentiam alternatim habent; ad ritus et pompam aulae plurimum faciunt ordines equestres, qui sunt sequentes: Ordo Avizensis ab urbe Avizeum, quae huic ordini ab Alfonso 2. donata fuit, sic dictus; fundabatur hic ordo anno 1147. et cum ordine Hispaniae Calatrava idem fuit; Alfonsus 1. equites Portugalliae filiales reddidit a Hispanico; tandem Ioannes 1. separavit penitus hunc ordinem. 4 Olim frequens fuit hic ordo multasque commendaturas habuit, hodie tamen non nisi 49

hunc ordinem. 4 Olim frequens fuit hic ordo multasque commendaturas habuit, hodie tamen non nisi 49 habet commendaturas. 5.1 Secundus est ordo sancti Iacobi; hic erat idem cum ordine sancti Iacobi de Compostella in Hispania; anno 1290. Dionysius rex Portugalliae separavit suos equites a Castilianis, ipsis magnum magistrum creari permisit; numerat ordo hic 150 commendaturas. 6.1 Tertius est ordo Christi, hunc fundavit 1319. Dionysius rex

Dionysius rex ex bonis Templariorum, hic 454 commendaturas numerat, sedes ordinis huius est Thomar. 7.1 Vota horum ordinum praeter communionem bonorum, castitatem et paupertatem fuit ! etiam perpetui belli contra Saracenos; Alexander 6. anno 1496. dispensavit hos equites a voto castitatis et eos saecularisavit. 2 Singuli hi ordines habebant suos magnos magistros, Ioannes tamen 3. hanc dignitatem propter authoritatem et proventus eorum amplissimos conjunxit cum corona; subinde tamen

Singuli hi ordines habebant suos magnos magistros, Ioannes tamen 3. hanc dignitatem propter authoritatem et proventus eorum amplissimos conjunxit cum corona; subinde tamen indulserunt reges, praesertim Hispanici tempore subjectionis, ut alios eligerent magnos magistros, sic anno 1749. est electus alter. 3 Praeter 3 hos ordines etiam Iohannitarum ordo est in Portugallia, qui ordo 29 commendaturas habet, ex quibus eminet prioratus de Crato, qui plerumque principibus obtingit. 8.1 Olim Coimbriae

principibus obtingit. 8.1 Olim Coimbriae residebant reges, 1383. Ioannes 2. Ulissiponam transtulit sedem regem; urbs haec sita est ad orificium Tagi, ad limites Portugalliae, et quidem in 7 collibus; urbs est ampla et conspicua aedium magnificentia; anno '755. die 1--a Novembris tota fere urbs desolata est terraemotu et incendio, hodie tamen jam restaurata est. 2 Urbs haec divisa est in antiquam et veterem ! urbem seu orientalem et occidentalem, et quidem in omnibus publicis actis sub poena

portum navalem, ceteri portus non nisi commerciales sunt. 3.1 Militia campestris aeque neglecta fuit sub Ioanne 5; Iosephus 1--us per ministrum Bombal auxit ad 15, 18, imo etiam 20 000 hominum, qui tamen exercitus aliquando ad 8000 decrevit; anno '767. 33 cohortes peditum et 26 cohortes equitum, omnes in simul pedites 26 000, equites vero 4000; anno '772. 38 legiones peditum numerabantur cum 821 capite, omnes 31 198 capita; 12 legiones equitum cum 400 capitibus, omnes ergo 4800 capita. 2

campestris aeque neglecta fuit sub Ioanne 5; Iosephus 1--us per ministrum Bombal auxit ad 15, 18, imo etiam 20 000 hominum, qui tamen exercitus aliquando ad 8000 decrevit; anno '767. 33 cohortes peditum et 26 cohortes equitum, omnes in simul pedites 26 000, equites vero 4000; anno '772. 38 legiones peditum numerabantur cum 821 capite, omnes 31 198 capita; 12 legiones equitum cum 400 capitibus, omnes ergo 4800 capita. 2 Praeter has copias habetur etiam militia provincialis, ex rusticis coalescens, qui certis temporibus exercentur

et jure privato 1.1 Portugalli prout omnes aliae gentes per leges consuetudinarias et leges Romanas regebant suos; Emmanuel Magnus prius solicitus fuit de collectione sparsarum legum, et ex his consuetudinariis legibus fecit leges positivas; anno '63. Phylippus 3. rex Hispaniae novam compilationem legum adornavit fusiorem et ampliorem et nomine ordonanczas de Portegal venit; praeter has leges etiam Iustinianeus Codex legum Romanorum in usu est; eodem modo jus ecclesiasticum in pleno vigore est in Portugallia.

pertinebant etiam causae ex Brasilia, sed Iosephus 1. in ipsa Brasilia fundavit tribunal. 7 Utrique foro par est potestas tam in criminalibus quam politicis, imo inter ipsa haec fora in certis causis gravioribus concessa est reciproca appellatio; anno '696. Petrus 2. constituit ut si valor substrati 250 millereis in immobilibus valeat, tunc appellatio fieri possit a Portensi ad Ulissiponense, in mobilibus vero 300. 8 Vicissim vero fiat appellatio si 350 in immobilibus, 400 vero millereis valeat in

Conspicuos reditus habet regia stirps ex bonis familiae Bragantinae; 2--o) ex domaniis; 3--o) qua magnus magister 3 ordinum equestrium; 4--o) ex vectigalibus et teloniis per 20 p.c; 5--o) in lucro cudendorum monetarum; 6--o) lucrum ex diversis monopoliis, tabacae anno '674. introductum; 7--o) lucrum ex venditione officiorum publicorum; 8--o) proventus ex venditione bullae cruciatae per Phylippum 2. tempore subjectionis invecti. 3.1 Ex peculio privato, titulo praestationum, quae fundis immobilibus inhaerent;

eorum commercium est, sed nec hoc ad optimas commercii regulas exactum est, permittunt enim etiam ibi nomine suo exteris commercium. 3.1 Sub initium liberum fuit cuicunque Portugallo commercium exercere in Brasiliam, Iosephus vero rex anno '55. fundavit mercatoriam societatem ad portus Groapara et Maranha restrictam; huic societati in annos 20 dedit privilegium, ab his ergo exclusi erant ceteri; anno '59. fundavit aliam et concessit ei in portu Paraiba, et Barmanduco commercium exercere.

Sub initium liberum fuit cuicunque Portugallo commercium exercere in Brasiliam, Iosephus vero rex anno '55. fundavit mercatoriam societatem ad portus Groapara et Maranha restrictam; huic societati in annos 20 dedit privilegium, ab his ergo exclusi erant ceteri; anno '59. fundavit aliam et concessit ei in portu Paraiba, et Barmanduco commercium exercere. 2 Hae tamen societates non profuerunt Portugalliae, nam multae familiae ad mendicitatem redacti ! sunt per restrictum commercium. 3

et Barmanduco commercium exercere. 2 Hae tamen societates non profuerunt Portugalliae, nam multae familiae ad mendicitatem redacti ! sunt per restrictum commercium. 3 Post mortem eius regina moderna cassavit has societates; anno '56. instituit etiam domesticam societatem, penes quam erat monopolium vini coemendi et vendendi. 4 Quae societas etiam summe obfuit Portugalliae; hodie ergo nulla subsistit societas. 5 Totum commercium Brasiliense aestimantur ad

qui 4 habet suffraganeos. 7 Archiepiscopi cum marchionibus, episcopi vero cum comitibus habent praerogativam, et hinc alternant in functionibus; patriarcha omnes praecedit. 8 Pontifices magna semper jura habebant in Portugallia; anno tamen '554. regnante Emmanuele Magno per conventionem cum pontifice initam etiam regibus concessa sunt multa jura circa sacra; sic jus episcopos, archiepiscopos creandi regibus cessum est, sed confirmari debent; 4--tam partem redituum ecclesiasticorum trahit rex, quos in

eadem sunt quae in Hispania; haec tamen tantum de domesticis, exteros tamen tolerant. 2 Bona confiscata dividebantur inter cameram et tribunal ipsum, Iosephus tamen restrinxit solum ad poenam mortis confiscationem anno 1775; exsecutio aeque solemniter fit ac in Hispania. 3 900 monasteria numerantur in exiguo hoc regno, Cistercitarum monasterium de Alco Bacza ab Alfonso 1--o fundatum celeberrimum est, plerumque nobiles depauperati hic suscipiuntur; numerus monachorum

et clausa fuit donec recentioribus primo annis restaurata fuisset. 3 Altera Eborae residet, eam Henricus Cardinalis fundavit, quae proprie accademia est tantum, 1558. fundata est. 4 Gymnasia, scolae triviales copiosae habentur, anno '720. Ioannes 5. fundavit societatem eruditam historiae Portugallicae Ulissiponae; anno '21. societatem problematicorum; societatem generalem anno '52. Tomari fundavit Iosephus. 5 Habetur etiam artis poeticae et rhetoricae societates sub diversis

Altera Eborae residet, eam Henricus Cardinalis fundavit, quae proprie accademia est tantum, 1558. fundata est. 4 Gymnasia, scolae triviales copiosae habentur, anno '720. Ioannes 5. fundavit societatem eruditam historiae Portugallicae Ulissiponae; anno '21. societatem problematicorum; societatem generalem anno '52. Tomari fundavit Iosephus. 5 Habetur etiam artis poeticae et rhetoricae societates sub diversis nominibus; in poesi maxime excellunt, cuius studium ipsis etiam carissimum est; reliquae

quae proprie accademia est tantum, 1558. fundata est. 4 Gymnasia, scolae triviales copiosae habentur, anno '720. Ioannes 5. fundavit societatem eruditam historiae Portugallicae Ulissiponae; anno '21. societatem problematicorum; societatem generalem anno '52. Tomari fundavit Iosephus. 5 Habetur etiam artis poeticae et rhetoricae societates sub diversis nominibus; in poesi maxime excellunt, cuius studium ipsis etiam carissimum est; reliquae scientiae segniter pertractantur, et theologiae instar multis

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report