Your search found 14337 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 696-1087:

nostrum praecepta tradere, quibus, ut ceteris perturbationibus, ita et consolatione, quando res postulabit, auditoris animum afficere possimus, ac laborantibus succurrere eorumque aegritudinem quam commodissime leuare. Nec mihi uanum hunc laborem assumpsisse puto: tametsi multa a peritissimis uiris egregia monumenta exstent in hanc rationem conscripta, ut sunt paene omnes illi et praeclari quidem Boethii De consolatione libri, et Senecae tam ille De consolatione codex

facilitatem contemptu. Tametsi quidam nonnullos maiorum nostrorum ut in ceteris, ita et in hoc ipso inuidiae insimulent. Mihi autem iubetur scientiam absque inuidia communicare et ex percepto talento lucrum uel fenore quaerere, nec pudori esse debere infantibus lac praebere, pro quibus Christus mori non erubuit. Praecipue cum sit ipse dominus non solos philosophos, aut eos dumtaxat qui habiti sunt sapientiores, uerum omnes

afficere, ceterum tunc dumtaxat, cum illius mali species nos apprehensos tenet. Veluti enim mens nostra laetatur numquam nisi cum bonum sibi conueniens praesens recognoscit eiusque commodis se potiri uel putat, uel sperat, itidem nec umquam tristatur nisi cum existimat rem sibi aduersam accidisse aut imminere ineuitabilem eiusque molestias pati . Oportet uero opinionem huiusmodi (ut sapienter monet Zeno)

nocent ratione motus, sed etiam ipsius pestiferi cibi administratione. Illud enim animo nostro res tristes illatae faciunt, quod corpori exhibitum uirus; ex quo liquet, cum nulla aliarum passionum ita infesta face animum impetat, nec ullam aliam esse quae cor hominis deterius exedat. Quippe quae appetitum impedit ne se extra diffundat, necesse est cor uiribus destituatur nec ceteris membris debitum possit praestare

aliarum passionum ita infesta face animum impetat, nec ullam aliam esse quae cor hominis deterius exedat. Quippe quae appetitum impedit ne se extra diffundat, necesse est cor uiribus destituatur nec ceteris membris debitum possit praestare officium. Anima quippe grauiori occupata cura nequit coquendis dirigendisque alimentis uacare nec sanitati necessitatique consulere

necesse est cor uiribus destituatur nec ceteris membris debitum possit praestare officium. Anima quippe grauiori occupata cura nequit coquendis dirigendisque alimentis uacare nec sanitati necessitatique consulere corporis. Itaque exsiccatur ac gelu constringitur humorque eius generis, quem Graeci melancholiam appellant, incrementum capit ac inualescit uehementius; et quoniam siccus quodammodo ac

Itaque exsiccatur ac gelu constringitur humorque eius generis, quem Graeci melancholiam appellant, incrementum capit ac inualescit uehementius; et quoniam siccus quodammodo ac gelidus est, itinera spirituum uitalium occupat, nec foueri membra permittit, atque ita nutrimento subtracto uirere uigereque desinunt et in dies extenuantur magis ac usque ad exinanitionem consumuntur. Hoc est quod Ouidius

patitur uires languor habere suas. Et postquam enumerauit incommoda, quae ob aegritudinem uel maerorem patiebatur, nec iam posse cibum ullum capere nec somnum, intulit:
Vix igitur posses uisos agnoscere uultus,
Quoque ierit, quaeras, qui fuit ante color.
Paruus in exiles sucus mihi peruenit artus,

suas. Et postquam enumerauit incommoda, quae ob aegritudinem uel maerorem patiebatur, nec iam posse cibum ullum capere nec somnum, intulit:
Vix igitur posses uisos agnoscere uultus,
Quoque ierit, quaeras, qui fuit ante color.
Paruus in exiles sucus mihi peruenit artus,
Membraque sunt cera pallidiora

Paruus in exiles sucus mihi peruenit artus,
Membraque sunt cera pallidiora noua. Nec huius mali causam dicit esse immodicum cibum, aut uinum uel ueneris usum, quippe quorum et copiam et appetitum iam olim amiserat; sed ait:

Vnda locusque nocent, et causa ualentior

Contudit enim ingenium (ut ait idem poeta) patientia longa malorum, et pars antiqui longa uigoris abest. Cohartatur namque uoluntas in malis nec se explicare ualet; ac maxime cum spem euadendi amisit, et tamen inter angustias deprehensa, quoad potest, reluctatur; ac ueluti de uentis illis scribit Vergilius:
Circum claustra fremit,

ut poeta ait, praesertim quae diligentius tractandae sunt. Hinc euenit ut homini altius quippiam cogitanti ea, quae narrantur, non intelligat nec, quae in oculis aguntur, aduertat. Idcirco cum homo grauioribus malis oppressus id sedulo agat, in eoque totus uersetur ut illud depellat aut enitet, quo tantopere urgetur, nequit animum ad aliud opus dirigere.

nequit animum ad aliud opus dirigere. Hinc et Ouidius in exilio positus ad amicum ait:
Scribis ut oblectem studio lacrimabile tempus,
nec pereant turpi pectora nostra situ.
Difficile est quod, amice, mones: quia carmina laetum
sunt opus et pacem mentis habere uolunt:
Nostra per aduersas agitur fortuna procellas,
sorte

pereant turpi pectora nostra situ.
Difficile est quod, amice, mones: quia carmina laetum
sunt opus et pacem mentis habere uolunt:
Nostra per aduersas agitur fortuna procellas,
sorte nec ulla mea tristior esse potest.
Exigis ut Priamus natorum funere ludat,
et Niobe festos ducat ut orba choros.
Luctibus an studio uideor debere teneri,
solus in externas iussus adire

quidam ex hoc genere fortunii, qui multa sepius sunt perpessi, quicquid accidit ferunt facilius, ut ille apud Euripidem, qui ait:
Si mihi nunc tristis primum illuxisset dies
nec tam aerumnoso nauigassem salo
esset dolendi causa ut iniecto equi
freno repente tactu exagitantur nouo:
sed iam subiectus miseriis obtorpui.

coniunctam pari prudentia, tamen illum fructum ex his litteris uel maximum coepi quod te praeclare res humanas contemnentem et optime contra fortunam paratum cognoui; quam quidem laudem sapientiae tuae statuo esse maximam, nec aliunde pendere nec extrinsecus aut bene aut male uiuendi suspensas habere rationes. Ille autem pendere extrinsecus merito dicitur, cui spes

pari prudentia, tamen illum fructum ex his litteris uel maximum coepi quod te praeclare res humanas contemnentem et optime contra fortunam paratum cognoui; quam quidem laudem sapientiae tuae statuo esse maximam, nec aliunde pendere nec extrinsecus aut bene aut male uiuendi suspensas habere rationes. Ille autem pendere extrinsecus merito dicitur, cui spes non est in se

in rebus gestis tuis atque in tua grauitate positam existimare." Et recte sane; quicumque enim aliter agit, id agit ne umquam quietus esse possit, nec ullis iocundis fruatur diebus uniuersamque uitam suam sollicitam transigat ac miseram; quippe cuius uota et desideria ab extra pendere incipiunt, mox fortunae praebet dominae uenale caput, illi se subicit,

Haec sunt periuri uerba qui depositum negauerat amico, hi omnium fortunae seruorum sermones. Nec mirum quidem; qui enim sibi ipsis diffidunt, si amittunt quod possident, desperant sua uirtute aliquid amplius umquam comparare. Idcirco quando in discrimen eorum ueniunt, omnibus illa flagitiis et criminibus defendere non

missa non attigit . Etenim tolle cupiditatem et flagitia uniuersa sustuleris; tolle auaritiam et non erit amplius ob quod peterent homines, aut furta latrociniaque exerceant, nec cur fidem uiolent, socium decipiant aut interimant. Sane Xenocrates philosophus quinquaginta auri talenta missa ab Alexandro repudiauit, tametsi ad nullum scelus illis

est ab animo eorum illarum rerum amorem abducamus, ut, si beniuolorum quis uel interitum uel discessum dolet, proderit aliquando, si commode fieri poterit, illos, ob quos ipse tantam maestitiam assumit persuadere ei in amore minime respondisse, nec meritos esse, de quibus adeo uehemens sollicitudo capiatur; ut apud Mantuanum fecit Apollo: "Galle, quid insanis?" inquit; "tua cura Lycoris perque niues alium perque horrida castra secuta est."

tum quod earum potestas etiam pessimis datur, quorum neutrum accideret si diuitiae uera bona essent: nam quod uere bonum est et nouit nocere nemini, id enim malo proprium est; et apud malum pernoctare nescit, quoniam natura secreta sunt nec ea fas est ulla ratione permisceri; ex pauperibus plerosque probos inuenias, ex diuitibus admodum paucos; quod est unde diuitiae bonae possint appellari. Ego uero sicuti illum minime dixerim

ex pauperibus plerosque probos inuenias, ex diuitibus admodum paucos; quod est unde diuitiae bonae possint appellari. Ego uero sicuti illum minime dixerim candorem, quo splendere potest nihil, itidem nec bonum cuius accessu fieri melius potest nihil. Sed hic mihi forsan aliquis illud satyri opponet: Haud facile emergunt quorum uirtutibus obstat res angusta domi.

pensaretur. Sed nonne legisti illam pauperculam, quae duo aera minuta praestitit plus cunctis aliis in thesauros Domini intulisse , ex quo intelligere potes rerum inopia nec ipsam munificentiam excludi posse uirtutemque omnem non ab arca, sed a corde proficisci. Quod uero a sapientibus aliquando usurpatur diuitias bene utentibus bonas esse, nec nos quidem inficiamur, sed hoc ratione defendimus:

ex quo intelligere potes rerum inopia nec ipsam munificentiam excludi posse uirtutemque omnem non ab arca, sed a corde proficisci. Quod uero a sapientibus aliquando usurpatur diuitias bene utentibus bonas esse, nec nos quidem inficiamur, sed hoc ratione defendimus: illud uidelicet quicquid eis bonitatis tribuitur a bonitate possessorum euenire, ipsae uero diuitiae ex se boni habent nihil, nec copia sua ulla ex parte possessores suos reddunt meliores,

aliquando usurpatur diuitias bene utentibus bonas esse, nec nos quidem inficiamur, sed hoc ratione defendimus: illud uidelicet quicquid eis bonitatis tribuitur a bonitate possessorum euenire, ipsae uero diuitiae ex se boni habent nihil, nec copia sua ulla ex parte possessores suos reddunt meliores, quin potius deteriores; opes enim homines praestant superbos, superbia autem facit iniustos; sane ubi iniustitia, ibi nullum deest scelus.

"Iratum procul dubio illi deum esse, ne dubita, cui uniuersa ex uoto fluxerunt." Deus quidem bonos (ut egregie etiam sentit Seneca) probat, illisque fortunam, qua eos exerceat, assignat, at imbecilles et effeminatos respuit, nec dignos ducit a quibus fortuna aliquando uincatur. Hanc sententiam primus Plato posuit, quam cum apud eum legisset Callimachus adeo pudore simul et dolore accensus est, quod ei nihil aduersi accidisset, ut se e muro in mare

mediocritatem in omnibus sectantur, officium consolatoris praecipuum statuunt persuadere afflictis non magna mala pati. Chrysippus uero caput censet in consolando inducere animum maerentis se putet in illo labore iusto ac debito officio fungi, nec ulla contumelia aut iniuria affectum; Cyrenaici lugentem censent admonendum conditionis humanae prudentisque esse officium uniuersas, prius quam accidant, praemeditasse calamitates seque ita comparasse

Quam ob rem huius aegritudinis curatori perinde atque prudenti medico faciendum est, qui non bene cognitum morbum uario pharmaco uel cataplasmate tentat diuersisque medelis experitur nec eorum, quae conducere putat, intentatum quicquam relinquit. Nititurque praecipue scitus medicus morbum tollere funditus, aut, si id nequit, dolorem sedare laborat, aut saltem minuere, et si neque id datur, comprimere eum curat, ne in amplius

a te; et esse melius scio. Sed cui iam ista firmitas contingeret, nisi iam multum supra fortunam elato? Illum quoque ista res uellicabit. Nobis autem ignosci potest prolapsis ad lacrimas si non minime decurrerint, si ipsi illas repressimus. Nec sicci sint oculi amisso amico nec fluant: lacrimandum est, non plorandum." Sed postquam aliis plurimis medicaminibus fomentisque egregiis, quae in illa

cui iam ista firmitas contingeret, nisi iam multum supra fortunam elato? Illum quoque ista res uellicabit. Nobis autem ignosci potest prolapsis ad lacrimas si non minime decurrerint, si ipsi illas repressimus. Nec sicci sint oculi amisso amico nec fluant: lacrimandum est, non plorandum." Sed postquam aliis plurimis medicaminibus fomentisque egregiis, quae in illa epistula adhibuit, uisus est sibi dolorem eius

recipit nos locus aliquis et, quem putamus periisse, praemissus est." Ecce quo modo aegritudinem paenitus tollere uoluit docendo cum Flacco nihil mali actum nec ei quicquam accidisse, propter quod ingemiscendum sit, sed discessum eius, qui ad meliora transiuit, plus gaudii quam molestiae habere. Iuxta hanc eandem rationem, si quis diligentius intuebitur, et Boethii processit

inquam, quoniam naturae munus. Nam, ut in illis libris docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem

sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem malam dixerit, quam qui fructuum filiorumque maturationem culpauerit; aut quis suae compos mentis, cum pira, poma, castaneae, aliaeque nuces decidunt, male tunc cum

constitutae metae, hoc est principii et finis; principii unde incipias, finis ubi desinas; ab ortu uel natiuitate peregrinationis sumitur initium et in morte terminatur; cui incipere placuit, certe nec finire displicere habet; aut qui principium probauit, eadem ratione et exitum comprobet necesse est. Stultissimus utique est qui nauigationem laudat, peruenire autem ad portum contemnat, sicuti et ille qui semper ambulare uellet

id aut nequiuisse tam sapientissimos potentissimosque opifices sani hominis non est asserere. Restat ergo ut si illud, quod toto ipsorum in opere reperitur, malum esse dicatur, nec tamen id prohibeatur uel tollatur, cum possit et noscatur, restat duo ut tam sancti auctores uel inuidiae uel ineptiae aut saltem negligentiae accusentur, quod nimirum affirmari absque summa impietate simul et dementia non potest.

alia ratione et forsan non inepta declarabitur inter mala minime computandum. Si enim uera illa est sanctissima sapientum sententia, quam Cicero in Tusculanis refert quaestionibus, neque uiuis neque mortuis quicquam mali euenire, nec eorum res a deo immortali umquam negligi, quomodo igitur nos illud malum appellare audebimus quod optimis amicis Dei datum esse uidemus? Et de quibus ipsos tamquam de ingentibus

labra cibum accipiunt digitis alienis ipse ad conspectum cenae deducere rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo

ipse ad conspectum cenae deducere rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria

suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari?

illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari? Nec tamen mirari habemus eius tam infelicem exitum, cuius dolendum lacrimandumque cognouimus exordium. Lacrimis et ploratu initiatum principium digne aerumnosum luctuosumque sortitur finem, media uero omnis fastidii et calamitatis plena.

illud repetas. Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si sapient, uentrem saginis oneratum uix a mensa refers ad thalamum. Hinc rictus aut uomitus exsecrandi, hinc stomachi uentrisque grauis dolor.

rugitibusque magnis clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita. Hoc enim nostrum uiuere, ut ait Gregorius, cotidie est a uita transire; quippe dum infantia ad pueritiam, pueritia ad

praecipitare grauius; ita pauco interuallo felix fis et infelix; nunc te ridere facit, nunc flere; modo falsa spe erigit, modo certa desperatione prosternit, teque ut ludicrum uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices,

immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit. Haec tibi mors omnia adimit, his te liberat malis, et audes demens dicere te magnis bonis ab ea spoliatum? Pro gratiis conuicia in eam

hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit. Haec tibi mors omnia adimit, his te liberat malis, et audes demens dicere te magnis bonis ab ea spoliatum? Pro gratiis conuicia in eam uesanus

tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis ipsius bonitatis deperit nihil. Hinc prudentissime Boethius

Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis ipsius bonitatis deperit nihil. Hinc prudentissime Boethius fortunam aduersum se induxit ita disserentem: Quid homo tu ream me cotidianis agis querelis? Quam

Quarto igitur loco docebimus illud, quod quis patitur, malum non esse, si ostendemus id mali afferre nihil. Non enim recte uidetur malum nuncupari quod malitiae attulit nihil; si namque malum per malitiam est malum, ubi malitiae nihil est, nec mali quicquam profecto erit; aut quis sanae mentis illud dulce dixerit, quod omnis dulcedinis expers est? Sic certe nec ille prudens esset qui malum illud diceret in quo malitiae uel parum nequiret monstrare.

malum nuncupari quod malitiae attulit nihil; si namque malum per malitiam est malum, ubi malitiae nihil est, nec mali quicquam profecto erit; aut quis sanae mentis illud dulce dixerit, quod omnis dulcedinis expers est? Sic certe nec ille prudens esset qui malum illud diceret in quo malitiae uel parum nequiret monstrare. Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime

nequiret monstrare. Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime optimeque probat. Vnde ergo mors appellabitur mala? Similiter nec in paupertate nec dignitatis rerumque amissione nec in dolore aliquo pars malitiae ulla inhabitat; laboris fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi

Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime optimeque probat. Vnde ergo mors appellabitur mala? Similiter nec in paupertate nec dignitatis rerumque amissione nec in dolore aliquo pars malitiae ulla inhabitat; laboris fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi facibus admotis

Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime optimeque probat. Vnde ergo mors appellabitur mala? Similiter nec in paupertate nec dignitatis rerumque amissione nec in dolore aliquo pars malitiae ulla inhabitat; laboris fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi facibus admotis crebrius ureretur, saepius dixisse

Est enim quintus locus quo probatur casus aliquis malus non esse si declarabitur eorum, quaecumque secum adducit, bona esse uniuersa; siquidem diuina pariter et naturae lege sententia stabilitum est non posse a mala arbore bonos fieri fructus, nec ullum malum parere bonum; nascitur enim semper in legitima procreatione simile ex simili. Si igitur tam ex morte quam ex aliis casibus, quos imprudentes homines infortunia appellant, multa et ingentia bona prouenire explicabimus,

uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit . Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris

expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit . Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse propositam,

immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit . Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse propositam, non est passus

dico, mihi liceret inuenire. Quanta delectatione autem afficerer cum Palamedem, cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis

cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his,

conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid

duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec

ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem

Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi

haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi nihil aliud melius existimo."

capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi nihil aliud melius existimo."

nulla omnino perturbatio metuenda est? Difficillimos labores, maxima pericula uidemus adiri ab hominibus pro his caducis bonis; quibus si potiri contigerit, illas omnes difficultates praecipuas uoluptates appellant; et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad

perturbatio metuenda est? Difficillimos labores, maxima pericula uidemus adiri ab hominibus pro his caducis bonis; quibus si potiri contigerit, illas omnes difficultates praecipuas uoluptates appellant; et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad reliqua

ignes, sagittae, eculei, secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere

eculei, secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt,

secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne

secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne illud

orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne illud praestitit ut nec inter uiros quidem nominentur. Latet enim (ut recte ille poeta ait)
Inque bonis cessat non cognita rebus,
apparet Virtus arguiturque malis.

quandoquidem Ciceronis testimonio uirtus a uiro appellata est, uirtutum autem praecipua et uiro maxime propria fortitudo, cuius munera duo sunt maxima: doloris mortisque contemptio; his qui uti negligit dum usus uenit, procul dubio non potest nec nomen recte uiri retinere. Hac ipsa ratione et paupertatis omniumque aliarum miseriarum ac infortuniorum tolerantiam bonam esse poteris persuadere, quae nunc studio

paruulos baptizatos, quibus certe nihil est innocentius, aliquando sic uexant ut in eis maxime Deo ita sinente monstratur huius uitae flenda calamitas et alterius desideranda felicitas. Iam uero de ipso corpore tot existunt morborum mala ut nec libris medicorum cuncta comprehensa sint, in quorum pluribus ac paene omnibus ipsa etiam argumenta et medicamenta tormenta sunt, ut homines a malis poenarum eruantur auxilio. Nonne ad hoc producit sitientes homines ardor immanis ut urinam

medicamenta tormenta sunt, ut homines a malis poenarum eruantur auxilio. Nonne ad hoc producit sitientes homines ardor immanis ut urinam quoque humanam uel etiam suam biberent, nonne ad hoc fames ut a carnibus hominum se abstinere non possent, nec inuentos homines mortuos, sed propter hoc a se occisos, nec quoslibet alienos, uerum etiam filios matres incredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent.

auxilio. Nonne ad hoc producit sitientes homines ardor immanis ut urinam quoque humanam uel etiam suam biberent, nonne ad hoc fames ut a carnibus hominum se abstinere non possent, nec inuentos homines mortuos, sed propter hoc a se occisos, nec quoslibet alienos, uerum etiam filios matres incredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent. Multa quoque et alia, quae referre longum esset, de hac

quiescentes uitam exhalasse inuenti sunt. Ita et daemonis iudicio mortem non solum non esse malam, sed optimum hominis munus determinatum est, quippe quae hominem tantis liberat malis quantis a uita oneratur. Nec uita haec propitio, sed irato Deo data esse uidetur ipso doctissimo sanctissimoque uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est

autem inopi socio uel pauxillum cauet ac si esset capite interminatum. Dormit quoad auaritia iusserit, quiescit quantum ipsa indulget, uestit, spatiatur, ludit, ambulat, laborat, sedet, denique omnia pro imperio cupiditatis facit. Nec speres hanc militiam infortunatam posse etiam decrepita senectute emereri: immo quanto senesces magis, tanto abs te duriora exiget seruitia, durioribusque grauabit oneribus. Quae expertus

curae, hinc requies animo non fuit ulla meo. Quaerere quae nequeo semper retinere laboro et retinens semper nil tenuisse puto. Nec mirum quidem quoniam, ut Gregorius sapientissime docet, diues omnis semper curru uehitur quattuor uitiorum rotis reuoluto, pusillanimitate, inhumanitate, contemptu Dei, mortisque obliuione. Trahitur autem duobus bobus, tenacitate ac

incendebantur odores, mensae conquisitissimis epulis extruebantur; fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse.

epulis extruebantur; fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse.

fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse. Quo commento calidissimo

tum domesticis suis necessaria esse uidentur. Ex quo tamen uniuerso labore et perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas

perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus.

commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus.

eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus. Ceterum uidendum est uiro sapienti an tam exiguis

est uiro sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura congruum sit praemium dignumque ob quod homo tot et tantas sollicitudines capiat tantis consumatus curis et ueluti Sulla noctes insomnes transigat, timeat omnes, saepius nec uxori nec liberis confidat, numquam uel cibum uel somnum capiat securum. Sed quis saeuissimus diriora inimico suo sciuisset imprecari mala quam quae dominandi cupidi tamquam furiis infernalibus acti sponte sua subeunt?

sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura congruum sit praemium dignumque ob quod homo tot et tantas sollicitudines capiat tantis consumatus curis et ueluti Sulla noctes insomnes transigat, timeat omnes, saepius nec uxori nec liberis confidat, numquam uel cibum uel somnum capiat securum. Sed quis saeuissimus diriora inimico suo sciuisset imprecari mala quam quae dominandi cupidi tamquam furiis infernalibus acti sponte sua subeunt? Hanelas

uilissimi soli passus satis erunt. Moreris demens et, qui uniuerso orbi timori esse laborabas, a muribus spurcissimis sordidissimisque uermibus statim contemneris. Nec speres ad hanc miseriam lento aut consueto mortalium gradu descendere, quandoquidem ad generum Cereris sine cede et uulnere pauci descendunt reges et sicca morte tyranni.

II 17 Contra cupidos laudis Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita

II 17 Contra cupidos laudis Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita se

"Si hominibus", inquit, "placerem, Christi seruus non essem." Vnde nulli dubium est eos Christo seruire non posse qui hominibus optant potius quam Christo placere; contenti ergo interim simus hominibus displicere, tantum ut Christo placeamus; nec eorum laudibus oblectemur qui non alios quam sibi similes laudare consueuerunt. Et hoc modo ostendendo contrarium illius quod dolemus malum esse

inquam, quoniam naturae munus. Nam, ut in illis libris docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem

sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem malam dixerit, quam qui fructuum filiorumque maturationem culpauerit; aut quis suae compos mentis, cum pira, poma, castaneae, aliaeque nuces decidunt, male tunc cum

constitutae metae, hoc est principii et finis; principii unde incipias, finis ubi desinas; ab ortu uel natiuitate peregrinationis sumitur initium et in morte terminatur; cui incipere placuit, certe nec finire displicere habet; aut qui principium probauit, eadem ratione et exitum comprobet necesse est. Stultissimus utique est qui nauigationem laudat, peruenire autem ad portum contemnat, sicuti et ille qui semper ambulare uellet

inquam, quoniam naturae munus. Nam, ut in illis libris docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem

sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae lege distribuuntur, nec minus errabit qui mortem malam dixerit, quam qui fructuum filiorumque maturationem culpauerit; aut quis suae compos mentis, cum pira, poma, castaneae, aliaeque nuces decidunt, male tunc cum

constitutae metae, hoc est principii et finis; principii unde incipias, finis ubi desinas; ab ortu uel natiuitate peregrinationis sumitur initium et in morte terminatur; cui incipere placuit, certe nec finire displicere habet; aut qui principium probauit, eadem ratione et exitum comprobet necesse est. Stultissimus utique est qui nauigationem laudat, peruenire autem ad portum contemnat, sicuti et ille qui semper ambulare uellet

id aut nequiuisse tam sapientissimos potentissimosque opifices sani hominis non est asserere. Restat ergo ut si illud, quod toto ipsorum in opere reperitur, malum esse dicatur, nec tamen id prohibeatur uel tollatur, cum possit et noscatur, restat duo ut tam sancti auctores uel inuidiae uel ineptiae aut saltem negligentiae accusentur, quod nimirum affirmari absque summa impietate simul et dementia non potest.

alia ratione et forsan non inepta declarabitur inter mala minime computandum. Si enim uera illa est sanctissima sapientum sententia, quam Cicero in Tusculanis refert quaestionibus, neque uiuis neque mortuis quicquam mali euenire, nec eorum res a deo immortali umquam negligi, quomodo igitur nos illud malum appellare audebimus quod optimis amicis Dei datum esse uidemus? Et de quibus ipsos tamquam de ingentibus

id aut nequiuisse tam sapientissimos potentissimosque opifices sani hominis non est asserere. Restat ergo ut si illud, quod toto ipsorum in opere reperitur, malum esse dicatur, nec tamen id prohibeatur uel tollatur, cum possit et noscatur, restat duo ut tam sancti auctores uel inuidiae uel ineptiae aut saltem negligentiae accusentur, quod nimirum affirmari absque summa impietate simul et dementia non potest.

alia ratione et forsan non inepta declarabitur inter mala minime computandum. Si enim uera illa est sanctissima sapientum sententia, quam Cicero in Tusculanis refert quaestionibus, neque uiuis neque mortuis quicquam mali euenire, nec eorum res a deo immortali umquam negligi, quomodo igitur nos illud malum appellare audebimus quod optimis amicis Dei datum esse uidemus? Et de quibus ipsos tamquam de ingentibus

labra cibum accipiunt digitis alienis ipse ad conspectum cenae deducere rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo

ipse ad conspectum cenae deducere rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria

suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari?

illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari? Nec tamen mirari habemus eius tam infelicem exitum, cuius dolendum lacrimandumque cognouimus exordium. Lacrimis et ploratu initiatum principium digne aerumnosum luctuosumque sortitur finem, media uero omnis fastidii et calamitatis plena.

illud repetas. Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si sapient, uentrem saginis oneratum uix a mensa refers ad thalamum. Hinc rictus aut uomitus exsecrandi, hinc stomachi uentrisque grauis dolor.

rugitibusque magnis clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita. Hoc enim nostrum uiuere, ut ait Gregorius, cotidie est a uita transire; quippe dum infantia ad pueritiam, pueritia ad

praecipitare grauius; ita pauco interuallo felix fis et infelix; nunc te ridere facit, nunc flere; modo falsa spe erigit, modo certa desperatione prosternit, teque ut ludicrum uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices,

immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit. Haec tibi mors omnia adimit, his te liberat malis, et audes demens dicere te magnis bonis ab ea spoliatum? Pro gratiis conuicia in eam

hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit. Haec tibi mors omnia adimit, his te liberat malis, et audes demens dicere te magnis bonis ab ea spoliatum? Pro gratiis conuicia in eam uesanus

tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis ipsius bonitatis deperit nihil. Hinc prudentissime Boethius

Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis ipsius bonitatis deperit nihil. Hinc prudentissime Boethius fortunam aduersum se induxit ita disserentem: Quid homo tu ream me cotidianis agis querelis? Quam

labra cibum accipiunt digitis alienis ipse ad conspectum cenae deducere rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo

ipse ad conspectum cenae deducere rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria

suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari?

illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari? Nec tamen mirari habemus eius tam infelicem exitum, cuius dolendum lacrimandumque cognouimus exordium. Lacrimis et ploratu initiatum principium digne aerumnosum luctuosumque sortitur finem, media uero omnis fastidii et calamitatis plena.

illud repetas. Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si sapient, uentrem saginis oneratum uix a mensa refers ad thalamum. Hinc rictus aut uomitus exsecrandi, hinc stomachi uentrisque grauis dolor.

rugitibusque magnis clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita. Hoc enim nostrum uiuere, ut ait Gregorius, cotidie est a uita transire; quippe dum infantia ad pueritiam, pueritia ad

praecipitare grauius; ita pauco interuallo felix fis et infelix; nunc te ridere facit, nunc flere; modo falsa spe erigit, modo certa desperatione prosternit, teque ut ludicrum uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices,

immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit. Haec tibi mors omnia adimit, his te liberat malis, et audes demens dicere te magnis bonis ab ea spoliatum? Pro gratiis conuicia in eam

hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit. Haec tibi mors omnia adimit, his te liberat malis, et audes demens dicere te magnis bonis ab ea spoliatum? Pro gratiis conuicia in eam uesanus

tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis ipsius bonitatis deperit nihil. Hinc prudentissime Boethius

Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis ipsius bonitatis deperit nihil. Hinc prudentissime Boethius fortunam aduersum se induxit ita disserentem: Quid homo tu ream me cotidianis agis querelis? Quam

labra cibum accipiunt digitis alienis ipse ad conspectum cenae deducere rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo

ipse ad conspectum cenae deducere rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria

suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari?

illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari? Nec tamen mirari habemus eius tam infelicem exitum, cuius dolendum lacrimandumque cognouimus exordium. Lacrimis et ploratu initiatum principium digne aerumnosum luctuosumque sortitur finem, media uero omnis fastidii et calamitatis plena.

illud repetas. Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si sapient, uentrem saginis oneratum uix a mensa refers ad thalamum. Hinc rictus aut uomitus exsecrandi, hinc stomachi uentrisque grauis dolor.

rugitibusque magnis clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita. Hoc enim nostrum uiuere, ut ait Gregorius, cotidie est a uita transire; quippe dum infantia ad pueritiam, pueritia ad

praecipitare grauius; ita pauco interuallo felix fis et infelix; nunc te ridere facit, nunc flere; modo falsa spe erigit, modo certa desperatione prosternit, teque ut ludicrum uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices,

immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit. Haec tibi mors omnia adimit, his te liberat malis, et audes demens dicere te magnis bonis ab ea spoliatum? Pro gratiis conuicia in eam

hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit. Haec tibi mors omnia adimit, his te liberat malis, et audes demens dicere te magnis bonis ab ea spoliatum? Pro gratiis conuicia in eam uesanus

tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis ipsius bonitatis deperit nihil. Hinc prudentissime Boethius

Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec auferri a quoquam possunt aut labefactari nisi abs te ipso. Nemo autem iuste queritur rerum iacturam alienarum, nec ea bona sua recte appellat, quibus detractis ipsius bonitatis deperit nihil. Hinc prudentissime Boethius fortunam aduersum se induxit ita disserentem: Quid homo tu ream me cotidianis agis querelis? Quam

Quarto igitur loco docebimus illud, quod quis patitur, malum non esse, si ostendemus id mali afferre nihil. Non enim recte uidetur malum nuncupari quod malitiae attulit nihil; si namque malum per malitiam est malum, ubi malitiae nihil est, nec mali quicquam profecto erit; aut quis sanae mentis illud dulce dixerit, quod omnis dulcedinis expers est? Sic certe nec ille prudens esset qui malum illud diceret in quo malitiae uel parum nequiret monstrare.

malum nuncupari quod malitiae attulit nihil; si namque malum per malitiam est malum, ubi malitiae nihil est, nec mali quicquam profecto erit; aut quis sanae mentis illud dulce dixerit, quod omnis dulcedinis expers est? Sic certe nec ille prudens esset qui malum illud diceret in quo malitiae uel parum nequiret monstrare. Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime

nequiret monstrare. Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime optimeque probat. Vnde ergo mors appellabitur mala? Similiter nec in paupertate nec dignitatis rerumque amissione nec in dolore aliquo pars malitiae ulla inhabitat; laboris fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi

Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime optimeque probat. Vnde ergo mors appellabitur mala? Similiter nec in paupertate nec dignitatis rerumque amissione nec in dolore aliquo pars malitiae ulla inhabitat; laboris fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi facibus admotis

Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime optimeque probat. Vnde ergo mors appellabitur mala? Similiter nec in paupertate nec dignitatis rerumque amissione nec in dolore aliquo pars malitiae ulla inhabitat; laboris fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi facibus admotis crebrius ureretur, saepius dixisse

Quarto igitur loco docebimus illud, quod quis patitur, malum non esse, si ostendemus id mali afferre nihil. Non enim recte uidetur malum nuncupari quod malitiae attulit nihil; si namque malum per malitiam est malum, ubi malitiae nihil est, nec mali quicquam profecto erit; aut quis sanae mentis illud dulce dixerit, quod omnis dulcedinis expers est? Sic certe nec ille prudens esset qui malum illud diceret in quo malitiae uel parum nequiret monstrare.

malum nuncupari quod malitiae attulit nihil; si namque malum per malitiam est malum, ubi malitiae nihil est, nec mali quicquam profecto erit; aut quis sanae mentis illud dulce dixerit, quod omnis dulcedinis expers est? Sic certe nec ille prudens esset qui malum illud diceret in quo malitiae uel parum nequiret monstrare. Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime

nequiret monstrare. Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime optimeque probat. Vnde ergo mors appellabitur mala? Similiter nec in paupertate nec dignitatis rerumque amissione nec in dolore aliquo pars malitiae ulla inhabitat; laboris fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi

Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime optimeque probat. Vnde ergo mors appellabitur mala? Similiter nec in paupertate nec dignitatis rerumque amissione nec in dolore aliquo pars malitiae ulla inhabitat; laboris fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi facibus admotis

Atqui perspicuum in morte est nihil malitiae residere, ut Cicero in prima Tusculanarum quaestionum doctissime optimeque probat. Vnde ergo mors appellabitur mala? Similiter nec in paupertate nec dignitatis rerumque amissione nec in dolore aliquo pars malitiae ulla inhabitat; laboris fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi facibus admotis crebrius ureretur, saepius dixisse

Est enim quintus locus quo probatur casus aliquis malus non esse si declarabitur eorum, quaecumque secum adducit, bona esse uniuersa; siquidem diuina pariter et naturae lege sententia stabilitum est non posse a mala arbore bonos fieri fructus, nec ullum malum parere bonum; nascitur enim semper in legitima procreatione simile ex simili. Si igitur tam ex morte quam ex aliis casibus, quos imprudentes homines infortunia appellant, multa et ingentia bona prouenire explicabimus,

loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse

non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse propositam, non est

non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse propositam, non est passus

dico, mihi liceret inuenire. Quanta delectatione autem afficerer cum Palamedem, cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis

cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his,

conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid

duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec

ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem

Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi

haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi nihil aliud melius existimo."

capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi nihil aliud melius existimo."

nulla omnino perturbatio metuenda est? Difficillimos labores, maxima pericula uidemus adiri ab hominibus pro his caducis bonis; quibus si potiri contigerit, illas omnes difficultates praecipuas uoluptates appellant; et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad

perturbatio metuenda est? Difficillimos labores, maxima pericula uidemus adiri ab hominibus pro his caducis bonis; quibus si potiri contigerit, illas omnes difficultates praecipuas uoluptates appellant; et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad reliqua

ignes, sagittae, eculei, secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere

eculei, secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt,

secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne

secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne illud

orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne illud praestitit ut nec inter uiros quidem nominentur. Latet enim (ut recte ille poeta ait) "Inque bonis cessat non cognita rebus, / apparet Virtus arguiturque malis." Et recte sane,

quandoquidem Ciceronis testimonio uirtus a uiro appellata est, uirtutum autem praecipua et uiro maxime propria fortitudo, cuius munera duo sunt maxima: doloris mortisque contemptio; his qui uti negligit dum usus uenit, procul dubio non potest nec nomen recte uiri retinere. Hac ipsa ratione et paupertatis omniumque aliarum miseriarum ac infortuniorum tolerantiam bonam esse poteris persuadere, quae nunc studio

Est enim quintus locus quo probatur casus aliquis malus non esse si declarabitur eorum, quaecumque secum adducit, bona esse uniuersa; siquidem diuina pariter et naturae lege sententia stabilitum est non posse a mala arbore bonos fieri fructus, nec ullum malum parere bonum; nascitur enim semper in legitima procreatione simile ex simili. Si igitur tam ex morte quam ex aliis casibus, quos imprudentes homines infortunia appellant, multa et ingentia bona prouenire explicabimus,

loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse

non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse propositam, non est

non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse propositam, non est passus

dico, mihi liceret inuenire. Quanta delectatione autem afficerer cum Palamedem, cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis

cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his,

conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid

duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec

ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem

Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi

haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi nihil aliud melius existimo."

capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi nihil aliud melius existimo."

nulla omnino perturbatio metuenda est? Difficillimos labores, maxima pericula uidemus adiri ab hominibus pro his caducis bonis; quibus si potiri contigerit, illas omnes difficultates praecipuas uoluptates appellant; et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad

perturbatio metuenda est? Difficillimos labores, maxima pericula uidemus adiri ab hominibus pro his caducis bonis; quibus si potiri contigerit, illas omnes difficultates praecipuas uoluptates appellant; et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad reliqua

ignes, sagittae, eculei, secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere

eculei, secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt,

secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne

secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne illud

orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne illud praestitit ut nec inter uiros quidem nominentur. Latet enim (ut recte ille poeta ait) "Inque bonis cessat non cognita rebus, / apparet Virtus arguiturque malis." Et recte sane,

quandoquidem Ciceronis testimonio uirtus a uiro appellata est, uirtutum autem praecipua et uiro maxime propria fortitudo, cuius munera duo sunt maxima: doloris mortisque contemptio; his qui uti negligit dum usus uenit, procul dubio non potest nec nomen recte uiri retinere. Hac ipsa ratione et paupertatis omniumque aliarum miseriarum ac infortuniorum tolerantiam bonam esse poteris persuadere, quae nunc studio

loqui uiro bono non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse

non expedit, quibus non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse propositam, non est

non immerito mors omnia mala affert, quoniam uita nihil promeruit boni, mali autem plurimum coaceruauit.) De morte ergo proborum loquimur, qui tot a morte cumulantur bonis quot teste Scriptura Nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis umquam ascendit. Horum exiguam minimamque partem cum legisset ille Siculus philosophus apud Platonem bonis uiris esse propositam, non est passus

dico, mihi liceret inuenire. Quanta delectatione autem afficerer cum Palamedem, cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis

cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his,

conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid

duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec

ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem

Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi

haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi nihil aliud melius existimo."

capite damnarer. Nec uos quidem, iudices, hi qui me absoluistis, timueritis: nec umquam enim cuiquam bono mali quicquam euenire potest nec uiuo nec mortuo, nec umquam eius res a diis immortalibus negligentur. Nec mihi ipsi hoc accidit fortuito, nec uero ego his, a quibus accusatus aut a quibus condemnatus sum, habeo quid succenseam nisi quod mihi nocere se crediderunt. Et haec quidem hoc modo mihi nihil aliud melius existimo."

nulla omnino perturbatio metuenda est? Difficillimos labores, maxima pericula uidemus adiri ab hominibus pro his caducis bonis; quibus si potiri contigerit, illas omnes difficultates praecipuas uoluptates appellant; et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad

perturbatio metuenda est? Difficillimos labores, maxima pericula uidemus adiri ab hominibus pro his caducis bonis; quibus si potiri contigerit, illas omnes difficultates praecipuas uoluptates appellant; et mortem, qua nec facilius nec uelocius est quicquam, subire perhorrescimus, qua nobis ad illa uera immortaliaque supercaelestium bona certum est iter? Felices homines si sua bona cognoscerent et si ratione magis quam sensu ducerentur! Sed de his postea; ad reliqua

ignes, sagittae, eculei, secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere

eculei, secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt,

secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne

secures, atque alia tormenta et numero et genere perhorrenda? Tanta his omnibus tribulatio et poena contulit, quanta nullae uoluptates et deliciae nec Sardanapalo, nec Epicuro, nec Croeso, nec reliquis orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne illud

orientalibus regibus conferre umquam potuerunt. Immo his, quos modo commemorauimus, et aliis omnibus qui mollius uiuentes indulgere sibi studuerunt, otium segne illud praestitit ut nec inter uiros quidem nominentur. Latet enim (ut recte ille poeta ait) "Inque bonis cessat non cognita rebus, / apparet Virtus arguiturque malis." Et recte sane,

quandoquidem Ciceronis testimonio uirtus a uiro appellata est, uirtutum autem praecipua et uiro maxime propria fortitudo, cuius munera duo sunt maxima: doloris mortisque contemptio; his qui uti negligit dum usus uenit, procul dubio non potest nec nomen recte uiri retinere. Hac ipsa ratione et paupertatis omniumque aliarum miseriarum ac infortuniorum tolerantiam bonam esse poteris persuadere, quae nunc studio

paruulos baptizatos, quibus certe nihil est innocentius, aliquando sic uexant ut in eis maxime Deo ita sinente monstratur huius uitae flenda calamitas et alterius desideranda felicitas. Iam uero de ipso corpore tot existunt morborum mala ut nec libris medicorum cuncta comprehensa sint, in quorum pluribus ac paene omnibus ipsa etiam argumenta et medicamenta tormenta sunt, ut homines a malis poenarum eruantur auxilio. Nonne ad hoc producit sitientes homines ardor immanis ut urinam

medicamenta tormenta sunt, ut homines a malis poenarum eruantur auxilio. Nonne ad hoc producit sitientes homines ardor immanis ut urinam quoque humanam uel etiam suam biberent, nonne ad hoc fames ut a carnibus hominum se abstinere non possent, nec inuentos homines mortuos, sed propter hoc a se occisos, nec quoslibet alienos, uerum etiam filios matres incredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent."

auxilio. Nonne ad hoc producit sitientes homines ardor immanis ut urinam quoque humanam uel etiam suam biberent, nonne ad hoc fames ut a carnibus hominum se abstinere non possent, nec inuentos homines mortuos, sed propter hoc a se occisos, nec quoslibet alienos, uerum etiam filios matres incredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent." Multa quoque et alia, quae referre longum esset, de hac

quiescentes uitam exhalasse inuenti sunt. Ita et daemonis iudicio mortem non solum non esse malam, sed optimum hominis munus determinatum est, quippe quae hominem tantis liberat malis quantis a uita oneratur. Nec uita haec propitio, sed irato Deo data esse uidetur ipso doctissimo sanctissimoque uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est

autem inopi socio uel pauxillum cauet ac si esset capite interminatum. Dormit quoad auaritia iusserit, quiescit quantum ipsa indulget, uestit, spatiatur, ludit, ambulat, laborat, sedet, denique omnia pro imperio cupiditatis facit. Nec speres hanc militiam infortunatam posse etiam decrepita senectute emereri: immo quanto senesces magis, tanto abs te duriora exiget seruitia, durioribusque grauabit oneribus. Quae expertus

curae, hinc requies animo non fuit ulla meo. Quaerere quae nequeo semper retinere laboro et retinens semper nil tenuisse puto. Nec mirum quidem quoniam, ut Gregorius sapientissime docet, diues omnis semper curru uehitur quattuor uitiorum rotis reuoluto, pusillanimitate, inhumanitate, contemptu Dei, mortisque obliuione. Trahitur autem duobus bobus, tenacitate ac

incendebantur odores, mensae conquisitissimis epulis extruebantur; fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse.

epulis extruebantur; fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse.

fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse. Quo commento calidissimo

tum domesticis suis necessaria esse uidentur. Ex quo tamen uniuerso labore et perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas

perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus.

commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus.

eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus. Ceterum uidendum est uiro sapienti an tam exiguis

est uiro sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura congruum sit praemium dignumque ob quod homo tot et tantas sollicitudines capiat tantis consumatus curis et ueluti Sulla noctes insomnes transigat, timeat omnes, saepius nec uxori nec liberis confidat, numquam uel cibum uel somnum capiat securum. Sed quis saeuissimus diriora inimico suo sciuisset imprecari mala quam quae dominandi cupidi tamquam furiis infernalibus acti sponte sua subeunt?

sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura congruum sit praemium dignumque ob quod homo tot et tantas sollicitudines capiat tantis consumatus curis et ueluti Sulla noctes insomnes transigat, timeat omnes, saepius nec uxori nec liberis confidat, numquam uel cibum uel somnum capiat securum. Sed quis saeuissimus diriora inimico suo sciuisset imprecari mala quam quae dominandi cupidi tamquam furiis infernalibus acti sponte sua subeunt? Hanelas

uilissimi soli passus satis erunt. Moreris demens et, qui uniuerso orbi timori esse laborabas, a muribus spurcissimis sordidissimisque uermibus statim contemneris. Nec speres ad hanc miseriam lento aut consueto mortalium gradu descendere, quandoquidem ad generum Cereris sine cede et uulnere pauci descendunt reges et sicca morte tyranni.

II 17 Contra cupidos laudis Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita

II 17 Contra cupidos laudis Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita se

"Si hominibus", inquit, "placerem, Christi seruus non essem." Vnde nulli dubium est eos Christo seruire non posse qui hominibus optant potius quam Christo placere; contenti ergo interim simus hominibus displicere, tantum ut Christo placeamus; nec eorum laudibus oblectemur qui non alios quam sibi similes laudare consueuerunt. Et hoc modo ostendendo contrarium illius quod dolemus malum esse

paruulos baptizatos, quibus certe nihil est innocentius, aliquando sic uexant ut in eis maxime Deo ita sinente monstratur huius uitae flenda calamitas et alterius desideranda felicitas. Iam uero de ipso corpore tot existunt morborum mala ut nec libris medicorum cuncta comprehensa sint, in quorum pluribus ac paene omnibus ipsa etiam argumenta et medicamenta tormenta sunt, ut homines a malis poenarum eruantur auxilio. Nonne ad hoc producit sitientes homines ardor immanis ut urinam

medicamenta tormenta sunt, ut homines a malis poenarum eruantur auxilio. Nonne ad hoc producit sitientes homines ardor immanis ut urinam quoque humanam uel etiam suam biberent, nonne ad hoc fames ut a carnibus hominum se abstinere non possent, nec inuentos homines mortuos, sed propter hoc a se occisos, nec quoslibet alienos, uerum etiam filios matres incredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent."

auxilio. Nonne ad hoc producit sitientes homines ardor immanis ut urinam quoque humanam uel etiam suam biberent, nonne ad hoc fames ut a carnibus hominum se abstinere non possent, nec inuentos homines mortuos, sed propter hoc a se occisos, nec quoslibet alienos, uerum etiam filios matres incredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent." Multa quoque et alia, quae referre longum esset, de hac

quiescentes uitam exhalasse inuenti sunt. Ita et daemonis iudicio mortem non solum non esse malam, sed optimum hominis munus determinatum est, quippe quae hominem tantis liberat malis quantis a uita oneratur. Nec uita haec propitio, sed irato Deo data esse uidetur ipso doctissimo sanctissimoque uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est

quiescentes uitam exhalasse inuenti sunt. Ita et daemonis iudicio mortem non solum non esse malam, sed optimum hominis munus determinatum est, quippe quae hominem tantis liberat malis quantis a uita oneratur. Nec uita haec propitio, sed irato Deo data esse uidetur ipso doctissimo sanctissimoque uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est

autem inopi socio uel pauxillum cauet ac si esset capite interminatum. Dormit quoad auaritia iusserit, quiescit quantum ipsa indulget, uestit, spatiatur, ludit, ambulat, laborat, sedet, denique omnia pro imperio cupiditatis facit. Nec speres hanc militiam infortunatam posse etiam decrepita senectute emereri: immo quanto senesces magis, tanto abs te duriora exiget seruitia, durioribusque grauabit oneribus. Quae expertus

curae, hinc requies animo non fuit ulla meo. Quaerere quae nequeo semper retinere laboro et retinens semper nil tenuisse puto. Nec mirum quidem quoniam, ut Gregorius sapientissime docet, diues omnis semper curru uehitur quattuor uitiorum rotis reuoluto, pusillanimitate, inhumanitate, contemptu Dei, mortisque obliuione. Trahitur autem duobus bobus, tenacitate ac

autem inopi socio uel pauxillum cauet ac si esset capite interminatum. Dormit quoad auaritia iusserit, quiescit quantum ipsa indulget, uestit, spatiatur, ludit, ambulat, laborat, sedet, denique omnia pro imperio cupiditatis facit. Nec speres hanc militiam infortunatam posse etiam decrepita senectute emereri: immo quanto senesces magis, tanto abs te duriora exiget seruitia, durioribusque grauabit oneribus. Quae expertus

curae, hinc requies animo non fuit ulla meo. Quaerere quae nequeo semper retinere laboro et retinens semper nil tenuisse puto. Nec mirum quidem quoniam, ut Gregorius sapientissime docet, diues omnis semper curru uehitur quattuor uitiorum rotis reuoluto, pusillanimitate, inhumanitate, contemptu Dei, mortisque obliuione. Trahitur autem duobus bobus, tenacitate ac

incendebantur odores, mensae conquisitissimis epulis extruebantur; fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse.

epulis extruebantur; fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse.

fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse. Quo commento calidissimo

tum domesticis suis necessaria esse uidentur. Ex quo tamen uniuerso labore et perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas

perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus.

commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus.

eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus. Ceterum uidendum est uiro sapienti an tam exiguis

est uiro sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura congruum sit praemium dignumque ob quod homo tot et tantas sollicitudines capiat tantis consumatus curis et ueluti Sulla noctes insomnes transigat, timeat omnes, saepius nec uxori nec liberis confidat, numquam uel cibum uel somnum capiat securum. Sed quis saeuissimus diriora inimico suo sciuisset imprecari mala quam quae dominandi cupidi tamquam furiis infernalibus acti sponte sua subeunt?

sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura congruum sit praemium dignumque ob quod homo tot et tantas sollicitudines capiat tantis consumatus curis et ueluti Sulla noctes insomnes transigat, timeat omnes, saepius nec uxori nec liberis confidat, numquam uel cibum uel somnum capiat securum. Sed quis saeuissimus diriora inimico suo sciuisset imprecari mala quam quae dominandi cupidi tamquam furiis infernalibus acti sponte sua subeunt? Hanelas

uilissimi soli passus satis erunt. Moreris demens et, qui uniuerso orbi timori esse laborabas, a muribus spurcissimis sordidissimisque uermibus statim contemneris. Nec speres ad hanc miseriam lento aut consueto mortalium gradu descendere, quandoquidem ad generum Cereris sine cede et uulnere pauci descendunt reges et sicca morte tyranni.

incendebantur odores, mensae conquisitissimis epulis extruebantur; fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse.

epulis extruebantur; fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse.

fortunatus sibi Damocles uidebatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum dimitti iussit, ut impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulchros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam; iam ipse defluebant coronae. Denique exorauit tyrannum ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse. Quo commento calidissimo

tum domesticis suis necessaria esse uidentur. Ex quo tamen uniuerso labore et perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas

perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus.

commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus.

eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus. Ceterum uidendum est uiro sapienti an tam exiguis

est uiro sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura congruum sit praemium dignumque ob quod homo tot et tantas sollicitudines capiat tantis consumatus curis et ueluti Sulla noctes insomnes transigat, timeat omnes, saepius nec uxori nec liberis confidat, numquam uel cibum uel somnum capiat securum. Sed quis saeuissimus diriora inimico suo sciuisset imprecari mala quam quae dominandi cupidi tamquam furiis infernalibus acti sponte sua subeunt?

sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura congruum sit praemium dignumque ob quod homo tot et tantas sollicitudines capiat tantis consumatus curis et ueluti Sulla noctes insomnes transigat, timeat omnes, saepius nec uxori nec liberis confidat, numquam uel cibum uel somnum capiat securum. Sed quis saeuissimus diriora inimico suo sciuisset imprecari mala quam quae dominandi cupidi tamquam furiis infernalibus acti sponte sua subeunt? Hanelas

uilissimi soli passus satis erunt. Moreris demens et, qui uniuerso orbi timori esse laborabas, a muribus spurcissimis sordidissimisque uermibus statim contemneris. Nec speres ad hanc miseriam lento aut consueto mortalium gradu descendere, quandoquidem ad generum Cereris sine cede et uulnere pauci descendunt reges et sicca morte tyranni.

II 17 Contra cupidos laudis Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita

II 17 Contra cupidos laudis Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita se

"Si hominibus", inquit, "placerem, Christi seruus non essem." Vnde nulli dubium est eos Christo seruire non posse qui hominibus optant potius quam Christo placere; contenti ergo interim simus hominibus displicere, tantum ut Christo placeamus; nec eorum laudibus oblectemur qui non alios quam sibi similes laudare consueuerunt. Et hoc modo ostendendo contrarium illius quod dolemus malum esse

diuitiis ad quas illa turba intenta anhelabat. Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita

quas illa turba intenta anhelabat. Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita se

"Si hominibus", inquit, "placerem, Christi seruus non essem." Vnde nulli dubium est eos Christo seruire non posse qui hominibus optant potius quam Christo placere; contenti ergo interim simus hominibus displicere, tantum ut Christo placeamus; nec eorum laudibus oblectemur qui non alios quam sibi similes laudare consueuerunt. Et hoc modo ostendendo contrarium illius quod dolemus malum esse

quae apud Deum non potest esse nitida aut omnino noxa immunis; quippe, ut ipsemet postea fatetur, in cuius oculis neque caeli mundi sunt. Vnde Isidorus: Scito, o homo, nullum tibi aduersari potuisse nisi Deus potestatem dedisset, nec habuisset in te potestatem aduersarius nisi permitteret Deus. Vniuersa quae tibi accidunt absque Dei non ueniunt uoluntate. Iniquorum potestas super te ex Dei datur licentia; qui tibi aduersantur Dei consilio faciunt. Indignatio Dei te

in cupiditatibus mundi, flagras in terreno amore, congeris res perituras, nescit satiari, nescit expleri tuae cupiditatis sitis; nouis te quotidie peccatis inuoluis, nouis facinoribus et ueteribus auges, non diluis scelus sed dilatas, nec satiaris umquam flamma libidinosae concupiscentiae. O te infelicem, non te pudet multas aspergere libidines, corruptor luxuriose, adulter; sic in flagitio perseueras, sic in libidine perduras, sic in luxuria permanes, sic in carnali amore

recognoscit. III 3 Secundus locus a uoluntate diuina Ex quo loco ille secundus rite nascitur, quo itidem mortales curis non magnopere mouentur nec ea intolerabilia ducunt, puta quae uoluntate Dei acciderunt. Haec enim patienter ferunt, uel propter hoc quod ea, quae ab ipso sunt, iusta esse cognoscuntur, uel quia ipsi licet de luto suo disponere uti uult; quoniam, ut sapiens ait:

Haec enim patienter ferunt, uel propter hoc quod ea, quae ab ipso sunt, iusta esse cognoscuntur, uel quia ipsi licet de luto suo disponere uti uult; quoniam, ut sapiens ait: Sicut lutum in manu figuli, sic homo in manu eius qui creauit se; nec debet lutum figulo dicere: quare me ita formasti? Ex hac ratione Creusa Aeneam apud egregium poetam consolasse uidetur: Non haec sine numine

figulo dicere: quare me ita formasti? Ex hac ratione Creusa Aeneam apud egregium poetam consolasse uidetur: Non haec sine numine diuum eueniunt; nec te comitem hinc asportare Creusam fas, haud ille sinit superi regnator Olympi. Hinc et illud Ouidii est: "Immensa finemque potentia caeli

de sublato gaudere; ab illo Dominus postulauit, a te tulit; ille iussioni paruit: tu uoluntati consentis; illum per obedientiam illicita lege naturae probauit sibi deuotum: te autem per licitam conditionem mortalitatis annotet gloriosum. Nam si nec uoluntate nec ratione compelleris deuotionis Deo aliquid exhibere, in qua parte Christianum te poterit approbare? Hic Hieronymus, tametsi alios locos

ab illo Dominus postulauit, a te tulit; ille iussioni paruit: tu uoluntati consentis; illum per obedientiam illicita lege naturae probauit sibi deuotum: te autem per licitam conditionem mortalitatis annotet gloriosum. Nam si nec uoluntate nec ratione compelleris deuotionis Deo aliquid exhibere, in qua parte Christianum te poterit approbare? Hic Hieronymus, tametsi alios locos prudenter

quae nunc tibi est tanti causa maeroris, haec eadem tranquillitatis causa esse debuisset. Reliquit enim te quam non relicturam nemo umquam poterit esse securus. An uero tu pretiosam existimas abituram felicitatem et cara est tibi forma praesens nec manendi fida et, cum discesserit, allatura maerorem? Quod si nec ex arbitrio retineri potest et calamitosos fugiens facit, quid est aliud fugax quam futurae quoddam calamitatis indicium? Neque enim, quod ante oculos est situm, sufficit

causa esse debuisset. Reliquit enim te quam non relicturam nemo umquam poterit esse securus. An uero tu pretiosam existimas abituram felicitatem et cara est tibi forma praesens nec manendi fida et, cum discesserit, allatura maerorem? Quod si nec ex arbitrio retineri potest et calamitosos fugiens facit, quid est aliud fugax quam futurae quoddam calamitatis indicium? Neque enim, quod ante oculos est situm, sufficit intueri: rerum exitus prudentia metitur eademque in alterutro

arbitrio retineri potest et calamitosos fugiens facit, quid est aliud fugax quam futurae quoddam calamitatis indicium? Neque enim, quod ante oculos est situm, sufficit intueri: rerum exitus prudentia metitur eademque in alterutro mutabilitatis nec formidandas fortunae minas nec exoptandas facit esse blanditias. Postremo aequo animo tolleres oportet quid intra fortunae aream geritur cum semel iugo eius colla submiseris. Quod si manendi abeundique scribere legem uelis ei, quam tu tibi

fugiens facit, quid est aliud fugax quam futurae quoddam calamitatis indicium? Neque enim, quod ante oculos est situm, sufficit intueri: rerum exitus prudentia metitur eademque in alterutro mutabilitatis nec formidandas fortunae minas nec exoptandas facit esse blanditias. Postremo aequo animo tolleres oportet quid intra fortunae aream geritur cum semel iugo eius colla submiseris. Quod si manendi abeundique scribere legem uelis ei, quam tu tibi dominam sponte elegisti, nonne

Ideo autem explicatio conditionis fortunae confert ad consolationis officium, quo tristitia lenitur, quoniam per talem fortunae commemorationem inducitur homo ad credendum ea, quae sibi euenerunt, iure quodammodo euenisse nec inde se aliqua iniuria affectum. III 6 Quintus locus a conditione humana Quamobrem quinto loco exponere expedit naturam generis humani, cuius

fata uocant metasque dati peruenit ad aeui." Sic et Iuuenalis ait amico: Si nullum in terris tam detestabile factum ostendis, taceo nec pugnis cedere pectus te ueto nec plana faciem contundere palma. Sed si cuncta uides simili fora plena querela, si decies lectis diuersa in parte tabellis uana superuacui dicunt chirographa ligni,

aeui." Sic et Iuuenalis ait amico: Si nullum in terris tam detestabile factum ostendis, taceo nec pugnis cedere pectus te ueto nec plana faciem contundere palma. Sed si cuncta uides simili fora plena querela, si decies lectis diuersa in parte tabellis uana superuacui dicunt chirographa ligni, arguit ipsorum quos littera gemmaque

Quo magis est aequum tumulis mandare peremptos firmo animo et luctum lacrimis finire diurnis. Vanus est enim dolor, ut sapientissime inquit Hieronymus, "qui nec primus uidetur esse nec solus." Hinc et philosophia ait apud Boethium: delicias tuas ferre non possum, qui abesse aliquid tuae beatitudini tam luctuosus

mandare peremptos firmo animo et luctum lacrimis finire diurnis. Vanus est enim dolor, ut sapientissime inquit Hieronymus, "qui nec primus uidetur esse nec solus." Hinc et philosophia ait apud Boethium: delicias tuas ferre non possum, qui abesse aliquid tuae beatitudini tam luctuosus atque anxius conquereris. Quis est enim

erunt qui te maxima earum copia iuuabunt". Hac ratione comicus Graecus usus est cum inquit: Si malorum medicamentum lacrimae essent semperque flens a labore quiesceret, aurum pro lacrimis penderemus; nunc uero molestiae has nec respiciunt nec intendunt, here, sed siue fleas siue non, eandem tamen ingrediuntur uiam. Ista atque alia eiusmodi apud prudentes animos multum angorem sedare

te maxima earum copia iuuabunt". Hac ratione comicus Graecus usus est cum inquit: Si malorum medicamentum lacrimae essent semperque flens a labore quiesceret, aurum pro lacrimis penderemus; nunc uero molestiae has nec respiciunt nec intendunt, here, sed siue fleas siue non, eandem tamen ingrediuntur uiam. Ista atque alia eiusmodi apud prudentes animos multum angorem sedare

latissime extenderunt? Dimitto enumerare gloriosam Epaminondae mortem, Harmodii, Aristogitoni, Themistoclis, Bruti, et aliorum ducum clarissimorum tam Graecorum quam Latinorum nec non etiam barbarorum, cum apud hos omnes non solum duces aut alias singulares personas, uerum etiam et totos exercitus certae morti sese deuouisse legimus et, quae imbecillioris sunt sexus, feminae pleraeque magnanimitate simili uiros

et illud Aeneae ad Lausum: Hoc tamen infelix miseram solabere mortem: Aeneae magni dextra cadis. et illud: At non, Euandre, pudendis uulneribus pulsum aspicies nec sospite dirum optabis nato funus patri. Hac ratione et Xenophon se ipsum est consolatus, cui sollemne sacrificium peragenti cum nuntiatum esset

sacrificium constantissimo animo persoluit. Simile huic, sed quanto sexu infirmior, tanto uirtute ualidior illa Lacaena mulier fecit, quae postquam accepit nuntium mortis filii strenuissimi, nullos femineos edidit eiulatus, immo nec illacrimata est, uerum laeto constantique uultu respondit: "Diis equidem ingentes ago gratias quod talem genuerim qui mortem ob patriam oppetere non dubitauit. " Hoc

" Hoc animo in iactura suorum et alii multi fuerunt esseque omnes debent qui turpi utilitati honestum damnum anteponunt, uel, ut uerius dicamus, qui illud utilissimum putant quod constat esse honestissimum, nec lucrum ullum absque honestate suscipiunt, quippe quam unam et ducem et comitem ipsius recte arbitrantur. "Ad ferendum igitur dolorem", ut Cicero ait, "placite atque

facilesque fiunt. Hinc Cicero ad Lentulum ait: Illustrabit, mihi crede, tuam dignitatem hominum iniuria. Et Ouidius uxorem aptissime consolatur: Nec tibi, quod saeuis ego sum Iouis ignibus ictus, purpureus molli fiat in ore pudor. Sed magis in curam nostri consurge tuendi exemplumque mihi coniugis esto bonae, materiamque tuis tristem uirtutibus

inuitant, habentque locum dumtaxat in publicis aut apertis casibus, et qui in conspectu populi sunt constituti; ceterum quid de priuatis occultisque dicemus malis et quae intra cubiculum uel domus uel cordis patimur? Sed consolatori sapienti nec in his quidem consolandi deerit ratio. Nam etsi homo ex suis aduersitatibus nihil aliud referat emolumenti, illud tamen unum ac maximum esse debet ut per tolerantiam malorum potissimam uirtutum fortitudinem

Seneca recte aegrotum est consolatus dicens: Non in mari tantum aut in proelio uir fortis apparet; exhibetur et in lectulo uirtus. Nec te moueat quod uirtus tua in obscuro degit nec per ora populi uolitet; eo enim, ut santissime ait Cicero, pulchrior est et magis integra si uacet populo, neque plausum captans se tamen ipsa delectet,

dicens: Non in mari tantum aut in proelio uir fortis apparet; exhibetur et in lectulo uirtus. Nec te moueat quod uirtus tua in obscuro degit nec per ora populi uolitet; eo enim, ut santissime ait Cicero, pulchrior est et magis integra si uacet populo, neque plausum captans se tamen ipsa delectet, neque ullum theatrum uirtute et

induxit exemplum; quae quamuis causam partus non absque ingenti sciat dolore transire, quia auiditate nimia liberos cupit, dolores tormentum spernit dum, quod satis diligit, concupiscit et ante gaudet ex prole quam contristetur ex partu, nec recusat fecunditatis exordia, quamuis certa sit ea non absque magnis angoribus euentura, quoniam, dum maius gaudium cogitat, tristitiae curas amplectitur. Sic et in omnibus paene rebus humanis difficile potest esse laetitiam nisi tristitia

post languoris recuperatur incommodum et a qualibet maiore spe laboris necessitate ad ampliorem solet felicitatem uenire. Sic qui litterarum scientiam desiderat habere, si discendi non susceperit taedia, peritiae gaudia adipisci non poterit. Nec cuiuslibet eruditionis quisquam habere poterit gloriam nisi aestus fuerit ante perpessus. Agricola quandoque de ubertate frugum laetari non poterit nisi prius terram multo labore confecerit et tanto magis prosperitatis spem congerit, quanto

dolorum asperioris hiemis procella concusserit; tanto ampliorem aestatis fructum delaturi, quanto in praesenti frigore uitam habere contingerit acriorem. Digerit enim austeritate, qua poterat reseruare, quicquid primo impetu erumpit in exitum. Nec ulla nos insurgens pelagi debet terrere tempestas cum uentura sit etiam numquam finienda tranquillitas. Domini est enim illa uox dicentis: Beati estis cum uos maledixerint et persecuti uos fuerint et dixerint omne malum aduersum uos;

suae curas non cum ingenti gaudio suscipit, certum est hunc aut infidelitate aut imperitia laborare. Optandum est etiam, quamuis sit amarum, quod lucrum parit et cum laetitia maiore sumendum quicquid ampliorem potest generare mercedem. Nec congestio laboris euitanda est quae est augumentatio commodorum. Sic namque negotiator amplioris quaestus cura nec maria pertimescit nec terrena discrimina, quae interdum etiam causae solent esse damnorum, et propter maioris lucri spem

est etiam, quamuis sit amarum, quod lucrum parit et cum laetitia maiore sumendum quicquid ampliorem potest generare mercedem. Nec congestio laboris euitanda est quae est augumentatio commodorum. Sic namque negotiator amplioris quaestus cura nec maria pertimescit nec terrena discrimina, quae interdum etiam causae solent esse damnorum, et propter maioris lucri spem nauigationis et peregrinationis incommoda libenter assumit. Quia quamuis magnus, facile contemnitur labor ubi non tam

sit amarum, quod lucrum parit et cum laetitia maiore sumendum quicquid ampliorem potest generare mercedem. Nec congestio laboris euitanda est quae est augumentatio commodorum. Sic namque negotiator amplioris quaestus cura nec maria pertimescit nec terrena discrimina, quae interdum etiam causae solent esse damnorum, et propter maioris lucri spem nauigationis et peregrinationis incommoda libenter assumit. Quia quamuis magnus, facile contemnitur labor ubi non tam laboris quantitas quam

testati sumus, magis hoc in opere curandum duximus res illas, quae ad officium consolandi faciunt, tradere, quam illa subtiliora dialectica ratione de earum differentiis aut generibus disputare. Ista quippe non est praesentis negotii speculatio nec ad leuandum cuiuspiam luctum satis idonea, ad quod propositum praesens iste labor noster pergit. Hi sunt igitur loci praecipui, quantum meo ingenio colligere licuit,

12 DE TERTIA CONSOLANDI RATIONE Tertiam rationem curandi aegritudinem esse diximus quae angorem queat minuere. Multi enim tales contingunt quos prae uehementia ac magnitudine nec tollere ullo modo queas nec mitigare; proinde sequenti loco laborandum oratori est ut angorem, quem aut auferre aut lenire nequit, reddat saltem minorem . Id uero maxime ea ratione

Tertiam rationem curandi aegritudinem esse diximus quae angorem queat minuere. Multi enim tales contingunt quos prae uehementia ac magnitudine nec tollere ullo modo queas nec mitigare; proinde sequenti loco laborandum oratori est ut angorem, quem aut auferre aut lenire nequit, reddat saltem minorem . Id uero maxime ea ratione consequemur si malum ipsum paruum esse

id, quod accidit, reuera exiguum esse detrimentum contingit. Quod Iuuenalis amico suo, cui depositum negatum fuerat, persuadere est conatus illo carmine quo ait: Ponamus nimios gemitus. Flagrantior aequo non debet esse dolor uiri nec uulnere maior: tu quamuis leuium minimam exiguamque malorum particulam uix ferre potes Sic et nos dicere uulgo solemus: "Quid tu faceres si grauiora

fuisse et cum res publica occideret, uita excessisse. Quibus uerbis prudentissime Ciceronem persuadere uoluit filiam eius amplius uiuere non oportuisse, nec fas esse re publica extincta ipsam superstitem optare, cum post casum eius honeste uiuere nequiuisset; atque ex eo insinuat oportunissimo tempore ipsam a uita destitutam.

Praestat quoque desiderium sui amicis quam nausiam aut satietatem relinquere. Praeterea, ut recte Seneca inquit, Quicumque ad extremum sui fati uenit, senex moritur. Non enim refert quae sit hominis aetas, sed quae sit uita. Nec re multum interest quot annos habeam, sed quot acceperim; si plus uiuere non possum, haec est senectus mea. – et Cicero: Nemo parum diu uixit qui uirtutis perfectae perfecto functus est munere.

licet nunc non accidisset, paulo post tamen necesse futurum. Idcirco talem casum non esse uiro prudenti aegre ferendum propterea quod nihil iure diuturnum dixeris quod finem habet. Nec distare utrum hoc nunc pereat an postea, quod tandem, uelis nolis, perdere habes. Atque ut sapientissima Senecae complexione utar: Nonne tibi uidetur stultissimus omnium qui queritur quod ante annos mille non uixerit? Eque stultus est

perdere habes. Atque ut sapientissima Senecae complexione utar: Nonne tibi uidetur stultissimus omnium qui queritur quod ante annos mille non uixerit? Eque stultus est qui flet quod post annos mille non uiuit; haec paria sunt. Non eris nec fuisti: utrumque tempus alienum est. In hoc punctum coniectus es, quod ut extendas, quousque tandem extendes? – aut quidnam lucri uel commodi reportaturus? Qua re Nestor puerum in

Hic Senecae est discursus; sed ille Ciceronis non indoctior: Quae uero aetas longa est? Aut quid omnino homini longum? Nonne modo pueros, modo adulescentes in cursu a tergo insequens Nec opinantes assecuta est senectus? Si, quia nihil ultra habemus, hoc longum dicimus; omnia ista, perinde ut cuique data sunt pro rata parte aut uita longa aut breui abducuntur. Apud Hypanum fluuium, qui ab Europae parte in Pontum fluit,

positas a rege coronas ubi apprime conduceret alios uel aequales uel potiores cum ruinis eorum sigillatim recensere qui grauiora mala perpessi sunt. Nec solum contenti esse debemus priuatas recensuisse personas, sed principes, reges, imperatores, ciuitates, prouincias, gentes, populos, et alias potentias quascumque quibus aliquid cladis aut exitii aut infortunii maximum accidisse

quod potentissimis quondam miserrimum est, prius ignominia seruitutis quam hostili mucrone confossi sunt. Dicat aliquis: "Regum talis conditio est, feriuntque summos fulgura montes." Ad priuatas ueniam dignitates nec de his loquar qui excedunt biennium atque, ut ceteras praetermittam, sufficit nobis trium nuper consularium diuersos exitus scribere. Abundantius egens Pityunte exultat; Rufini caput pilo Constantinopolim gestatum est et abscissa manu dextra

te uidet in somnis, tua sacra et maior imago humana turbat pauidum cogitque fateri. Hi sunt qui trepidant et ad omnia fulgura pallent cum tonat, exanimes primo quoque murmure caeli, non quasi fortuitu nec uentorum rabie, sed iratus cadat in terras et uindicet ignis; illa nihil nocuit, cura grauiore timetur proxima tempestas uelut hoc delata sereno. Praeterea lateris iuguli cum febre dolorem

usurpatur ualetque ad minuendum dolorem plurimum uel quod eius magnitudo extenuat cetera uniuersa, uel quod reputatione ipsius uilescunt nobis cuncta, uel quod animum inducimus ad credendum iam nobis tantis miseriis destinatis nihil boni nec posse dari nec deberi. Ita ex proprio maerore nostro ad communem omnium euocamur; quem quamuis grauiorem censeamus,

extenuat cetera uniuersa, uel quod reputatione ipsius uilescunt nobis cuncta, uel quod animum inducimus ad credendum iam nobis tantis miseriis destinatis nihil boni nec posse dari nec deberi. Ita ex proprio maerore nostro ad communem omnium euocamur; quem quamuis grauiorem censeamus, leuius tamen toleramus, quandoquidem multos socios nos habere uidemus ut

habent, tristes umbrae, sed amoena piorum
concilia Elysiumque colo. In tali ergo ratione admonendi sunt amici ut aequo animo ferant, nec uelint dolendo tantam eis felicitatem inuidere. Quod si dicant "Nostras, qui ab eis deserti sumus, non illorum dolemus uices", tu hic apte subicies quam sit iniquum sua commoda ex amici incommodis spectare et salutem suam immeriti interitu

dummodo ualeant quod cupiunt a suis pignoribus adipisci, et, ut ad palatia pergant, peregrinantur ad studia dignitatis. Nauigant ad quaerendas diuitias uel ad causas patrimonii aliquas explicandas et periculo proficiscentes omnes impelluntur: nec secum natare, quos diligunt, patiuntur et ut ad palatia caeli, ad studia Christi, ad honorem uitae perpetuae et patrimonium possessionis aeternae cum securitate ualeant peruenire; nemo filios suos libenter ab se gratulatur abscedere. Propter

interea uero toto tempore circum haec loca errare. Quod etiam doctissimus poeta testatus est: Haec omnis, quam cernis, inops inhumataque turba est; portitor ille Charon his, quos uehit unda, sepulti. Nec ripas datur horrendas nec rauca fluenta transportare prius quam sedibus ossa quierunt. Centum errant annos uolitantque haec litora circum; tum demum admissi stagna exoptata reuisunt.

toto tempore circum haec loca errare. Quod etiam doctissimus poeta testatus est: Haec omnis, quam cernis, inops inhumataque turba est; portitor ille Charon his, quos uehit unda, sepulti. Nec ripas datur horrendas nec rauca fluenta transportare prius quam sedibus ossa quierunt. Centum errant annos uolitantque haec litora circum; tum demum admissi stagna exoptata reuisunt.

Mater quoque Euryali apud eundem poetam apte ex eadem ratione inducitur querens se in morte filii uel illo saltem solacio destitutam quod non presserat oculos ipsius morientis aut uulnera lauerat. Nec mirum esse debet si mortales in pompa funerum tantam curam suscipiant cum huiusmodi opus ipse quoque Saluator inter pietatis munera annumerauerit commendaueritque illam quae in sepulturam suam unguento

certe aliunde quam ex diuersa uiuentium uoluntate aut opinione, ad quos, ut uel ex hoc ipso deprehendi potest, omnis tumulandi ratio pertinet, ad ipsos uero mortuos omnino nihil, quia, ut sapienter colligit Seneca: Si nihil mortui sentiunt, nec profecto insepulti corporis poenam; sin uero aliquis relinquitur sensus, homini sepultura tormentum est. Hoc et Augustinus sensit cum de hac ipsa re in primo libro de

uerebatur et in uasto pelago extorrem crudeli morte extingui. Eiusdem generis et illa Ouidii lamentatio fuit: Tam procul ignotis igitur moriemur in oris et fierent ipso tristia fata loco; nec mea consueto languescent corpora lecto, depositum qui me non fleat ullus erit; nec dominae lacrimis in nostra cadentibus ora accedent animae tempora grata meae; nec mandata dabo, nec cum clamore supremo

Ouidii lamentatio fuit: Tam procul ignotis igitur moriemur in oris et fierent ipso tristia fata loco; nec mea consueto languescent corpora lecto, depositum qui me non fleat ullus erit; nec dominae lacrimis in nostra cadentibus ora accedent animae tempora grata meae; nec mandata dabo, nec cum clamore supremo labentes oculos condet amica manus.

ipso tristia fata loco; nec mea consueto languescent corpora lecto, depositum qui me non fleat ullus erit; nec dominae lacrimis in nostra cadentibus ora accedent animae tempora grata meae; nec mandata dabo, nec cum clamore supremo labentes oculos condet amica manus. Est enim hominibus in desideriis uanitatis illud quoque haud postremum ut a

loco; nec mea consueto languescent corpora lecto, depositum qui me non fleat ullus erit; nec dominae lacrimis in nostra cadentibus ora accedent animae tempora grata meae; nec mandata dabo, nec cum clamore supremo labentes oculos condet amica manus. Est enim hominibus in desideriis uanitatis illud quoque haud postremum ut a suis morientes

latitantes ac consortia hominum deuitantes totam uitam luctuosam peragunt dicentes se non debere ullis uoluptatibus oblectari quando amici eorum illis erant priuati; eadem ratione multi nec solem nec caelum toto tempore suspiciunt. Sed mitius Aegyptii in simili re insaniunt, siquidem apud hos, dum homo alicuius momenti decedebat, familiae suae omnis muliebris sexus caput sibi et uultum oblinibat luto. Deinde

ac consortia hominum deuitantes totam uitam luctuosam peragunt dicentes se non debere ullis uoluptatibus oblectari quando amici eorum illis erant priuati; eadem ratione multi nec solem nec caelum toto tempore suspiciunt. Sed mitius Aegyptii in simili re insaniunt, siquidem apud hos, dum homo alicuius momenti decedebat, familiae suae omnis muliebris sexus caput sibi et uultum oblinibat luto. Deinde relicto domi

cum luctus conficiat lugentes malusque eis sit, non est uerisimile ut defuncti amici eo delectentur, immo doleant magis." Quod uero ad rationem Dei pertinet, longe se aliter habet. Deus enim miserorum cruciatibus minime gaudet nec cupit ut se quisquam conficiat uel enecet; sed placet ei cum mortales male actorum paeniteat, atque illos, qui alta sapiebant, si in sui cognitionem deuenerint ac ueniam ab eo humilius fuerint deprecati.

pretium boni si non sit a bono auctore administratum sed ab ignauo aut indigno; si non diligitur aut magni fit ab aliis et praecipue bonis; si non spectat ad probos; si non bene ordinatum aut concinne positum; si non debito tempore exhibitum nec oportuno loco impensum, nec nostri sed alterius gratia. Praeter hos hic inducere poteris omnes fere mansuetudinis locos, de quibus suo loco disputauimus. Etenim singulis propemodum rationibus, quibus ira

bono auctore administratum sed ab ignauo aut indigno; si non diligitur aut magni fit ab aliis et praecipue bonis; si non spectat ad probos; si non bene ordinatum aut concinne positum; si non debito tempore exhibitum nec oportuno loco impensum, nec nostri sed alterius gratia. Praeter hos hic inducere poteris omnes fere mansuetudinis locos, de quibus suo loco disputauimus. Etenim singulis propemodum rationibus, quibus ira mitigatur, aegritudo quoque aut

gratia. Praeter hos hic inducere poteris omnes fere mansuetudinis locos, de quibus suo loco disputauimus. Etenim singulis propemodum rationibus, quibus ira mitigatur, aegritudo quoque aut maeror animi uel tollitur uel minuitur, nec iniuria quidem. Nam omnis ira angor animi est, sed non omnis angor ira; addit enim ira ad angorem ulciscendi spem. Siquidem irascimur nemini nisi de quo uindictam aliquo pacto sumere speramus. Hinc nemo maioribus, ut

Sed hoc non alio pacto commode fieri poterit nisi si bona, quae supersunt, multo uberiora praestantioraque esse explicabimus, adeo ut non debeat minorum iactura tantopere commoueri. Hoc facere uoluit ille poeta qui ait: Sed nec tam tenuis tibi census contigit, ut mediocris iacturae te mergat onus et illa ueneranda mulier apud Boethium: "si, quod in omni

elucet ingenii? Cum igitur praecipua sit mortalibus uitae cura retinendae, o te (si tua bona cognoscas) felicem cui suppetunt etiam nunc quae uita nemo dubitat esse cariora. Quare sicca iam lacrimas; nondum est ad unum omnis exosa fortuna nec tibi nimium ualida tempestas incubuit, quando tenaces haerent anchorae quae nec praesentis solamen nec futuri spem temporis abesse patiantur." "Quam multos esse

o te (si tua bona cognoscas) felicem cui suppetunt etiam nunc quae uita nemo dubitat esse cariora. Quare sicca iam lacrimas; nondum est ad unum omnis exosa fortuna nec tibi nimium ualida tempestas incubuit, quando tenaces haerent anchorae quae nec praesentis solamen nec futuri spem temporis abesse patiantur." "Quam multos esse coniectas qui sese proximos caelo arbitrentur si de fortunae tuae reliquiis pars eis

felicem cui suppetunt etiam nunc quae uita nemo dubitat esse cariora. Quare sicca iam lacrimas; nondum est ad unum omnis exosa fortuna nec tibi nimium ualida tempestas incubuit, quando tenaces haerent anchorae quae nec praesentis solamen nec futuri spem temporis abesse patiantur." "Quam multos esse coniectas qui sese proximos caelo arbitrentur si de fortunae tuae reliquiis pars eis minima contingat? Nam is ipse locus,

magnam facultatem sis habiturus nobiscum et cum omnibus tuis uiuendi ac si dicat: "Tu qui haec tanta ac talia habes miserum te uel infortunatum appellare minime debes, nec tantis bonis stipatus maerere, quorum uel media pars si alteri daretur, felicem se dicere non dubitaret." Cuius perspicuum esse potest quantum diminuitur opinio accepti detrimenti

reliqua esse uoluit." Quo in casu ideo homo solacium accipit, immo nonnumquam et se ipsum consolatur, quod dirior pernicies discriminis ac tempestas uehementior omnia absorbere poterat ac per eam cuncta sublata erant uel diruta, nec aduersus eam nostrum aut consilium aut opera satis erat; quod ergo incolume superfuit, id iure in lucro deputatur ac fortunae uel Dei potius munus esse existimatur.

pati difficilia atque ad omnia ardua subeunda me comparaui." Hanc itaque praecipuam rationem putant Cyrenaici ad quemlibet luctum comprimendum: quam nimirum nec nos respuimus, dicimus tamen istam rationem non posse a consolatore praecipue post acceptum damnum adhiberi quandoquidem illum, qui iacturam est passurus, ea multo ante ratione se ita comparasse oportet ut, cum aduersa euenerint, non ueniant

et admirationem sunt consecuti. Vt fuit Pericles princeps Atheniensium, qui cum intra quadriduum duobus praestantissimis filiis esset spoliatus, nullum neque in uultu neque in sermone signum maeroris ostendit, quin immo eundem ornatum retinuit nec quicquam ex ueteri ritu immutauit. Similiter et Paulus Aemilius duobus filiis orbatus, quorum alter ante triumphum patris quarto die decessit, alter in triumphali curru conspectus post

illis mulierculis dabis uix retractatis a rogo, uix a cadauere reuulsis, cui lacrimae in totum mensem durauerunt? Nulla res citius in odium uenit quam dolor, qui recens consolatorem inuenit et aliquos ad se adducit, inueteratus uero deridetur, nec immerito: aut enim simulatus aut stultus est. et rursum in eadem epistula: 'Quid ergo?' inquis 'obliuiscar amici?' Breuem illi apud te memoriam promittis si

Nemo libenter ad id redit quod non sine tormento cogitaturus est. Quibus rebus omnibus tam Cicero quam Seneca ostendere nituntur constantiam uiri in sua manu positam, nec multo negotio posse acquiri. Proinde ea uacare tanto fit turpius quanto haberi potest facilius. Atque ita in repressione luctus tres loci tractandi sunt, quorum unus a pudore sumitur,

enim omnes uirtutes ad comprimendum quemuis angorem, ut Cicero praeclare in Tusculanis quaestionibus docuit. Vbi ait: Quare si (ut mihi initio concessisti) turpitudo peius est quam dolor, nihil est plane dolor. Nam tibi dum turpe nec dignum uiro uidebitur gemere eiulare lamentari frangi debilitari dolore, tum honestas, tum dignitas, tum decus aderit; cum in ea intueberis, te continebis. Cedet profecto uirtuti dolor et animi inductione languescet.

et apud Mantuanum: solane perpetua maerens carpere iuuenta? Idcirco et in consolando uulgo usurpatur: "Ne crucia te neue sponte eneca; nec uelis amicis liberis omnibusque tuis maerori esse aut eos affligere diutius." Ad quem locum et illud Seruii ad Ciceronem spectat: Quod si quis etiam inferis est sensus, qui illius in te amor fuit pietasque in

immo et te ipsum tuamque generationem uniuersam aspernaris, inimicos autem tuos diligere et illorum potius desiderio deperire qui iustas soluentes poenas obierunt. Nam si Absalom uicisset et imperium firmissime tenuisset et nullius nostrum nec cadauer quidem superesse passus fuisset. Omnes enim a filiis tuis sumpto initio neci traditi fuissemus nullo hostium nostrorum flente, sed potius omnibus laetantibus ac iubilantibus; et si quis forte nostri miseratus fuisset, nullus impune

quod dolet." Idem et Boethius attigit quando ait: uos deo mente consimiles ab rebus infimis excellentis naturae ornamenta captatis, nec intelligitis quantam conditori uestro iniuriam faciatis. Ille genus humanum terrenis omnibus praestare uoluit, uos dignitatem uestram infra infima quaeque detruditis.

flebant, uos coryli testes et flumina Nymphis, atque deos atque astra uocat crudelia mater. non ulli pastos illis egere diebus frigida, Daphni, boues ad flumina; nulla neque amnem libauit quadrupes nec graminis attigit herbam. Daphni, tuum Poenos etiam ingemuisse leones interitum montesque feri siluaeque loquuntur. His carminibus nihil fere

. Vnde aliquos maerentes delectant solitudines, ut apud Homerum Bellerophontem, apud Vergilium uero Latini uxorem; alii se sponte cruciatibus uel doloribus deputant, ut ille Terentianus Demea; alii nec uoluptatibus nec ullis ornamentis uti uolunt. Quoniam illa in tantis malis putant sibi minime conuenire, ut Ouidius libellum suum facere monet: Vade, sed incultus, qualem decet

maerentes delectant solitudines, ut apud Homerum Bellerophontem, apud Vergilium uero Latini uxorem; alii se sponte cruciatibus uel doloribus deputant, ut ille Terentianus Demea; alii nec uoluptatibus nec ullis ornamentis uti uolunt. Quoniam illa in tantis malis putant sibi minime conuenire, ut Ouidius libellum suum facere monet: Vade, sed incultus, qualem decet exulis esse infelix habitum temporis huius habe,

uti uolunt. Quoniam illa in tantis malis putant sibi minime conuenire, ut Ouidius libellum suum facere monet: Vade, sed incultus, qualem decet exulis esse infelix habitum temporis huius habe, nec te purpureo uelent uaccinia suco, non est conueniens luctibus ille color; nec titulus minio nec cedro charta notetur candida nec nigra cornua fronte geras nec fragili geminae poliantur pumice frontes

suum facere monet: Vade, sed incultus, qualem decet exulis esse infelix habitum temporis huius habe, nec te purpureo uelent uaccinia suco, non est conueniens luctibus ille color; nec titulus minio nec cedro charta notetur candida nec nigra cornua fronte geras nec fragili geminae poliantur pumice frontes hirsutus sparsis ut uideare comis; felices ornent haec instrumenta libellos,

monet: Vade, sed incultus, qualem decet exulis esse infelix habitum temporis huius habe, nec te purpureo uelent uaccinia suco, non est conueniens luctibus ille color; nec titulus minio nec cedro charta notetur candida nec nigra cornua fronte geras nec fragili geminae poliantur pumice frontes hirsutus sparsis ut uideare comis; felices ornent haec instrumenta libellos,

decet exulis esse infelix habitum temporis huius habe, nec te purpureo uelent uaccinia suco, non est conueniens luctibus ille color; nec titulus minio nec cedro charta notetur candida nec nigra cornua fronte geras nec fragili geminae poliantur pumice frontes hirsutus sparsis ut uideare comis; felices ornent haec instrumenta libellos, fortunae memorem te decet esse meae.

habitum temporis huius habe, nec te purpureo uelent uaccinia suco, non est conueniens luctibus ille color; nec titulus minio nec cedro charta notetur candida nec nigra cornua fronte geras nec fragili geminae poliantur pumice frontes hirsutus sparsis ut uideare comis; felices ornent haec instrumenta libellos, fortunae memorem te decet esse meae.

optime testatur Cicero, "cum se in luctu esse uellent, aliquid fecerunt humanius aut si hilarius locuti sunt, reuocant se rursum ad maestitiam peccatisque se insimulant quod dolorem intermiserint. Pueros uero castigare matres et magistri solent nec uerbis solum, sed etiam uerberibus, si quid in domestico luctu hilarius factum ab his est aut dictum," ut minus illo tempore et ea rerum conditione dignum. Vnde et Sappho,

Inspice quid portem; nihil hic nisi triste uidebis, Carmine temporibus conueniente suis. Claude quod alterno subsidunt carmina uersu et pedis hoc ratio uel uia longa facit. Quod neque sum cedro cultus nec pumice leui, erubui domino dulcior esse meo. His itaque liquet quare lamentari prodest maerentibus. Quod cum ita sit, prouocandi sunt a

tauri, segetes ut pinguibus aruis tu decus omne tuis. Idem poeta cum uellet matrem et parentes Marcelli consolari, qui puer adhuc extinctus est, nec per aetatem ulla uirtutis monumenta dedisset, accommodatissime finxit uirtutes eius quas, si superuixisset, praestiturus erat, et eas per commiserationem recensendo puerum apte laudauit: Tum pater Anchises lacrimis ingressus

uisa potens, superi, propria haec si dona fuissent. Quantos ille uirum magnam Mauortis ad urbem campus aget gemitus! uel quae, Tyberine, dedistis funera cum tumulum praeterlabere recentem! Nec puer Iliaca quisquam de gente Latinos in tantam spem tollet auos, nec Romula quondam ullo se tantum tellus iactabit alumno. Heu pietas, heu prisca fides inuictaque bello dextera! Non illi se quisquam impune

Quantos ille uirum magnam Mauortis ad urbem campus aget gemitus! uel quae, Tyberine, dedistis funera cum tumulum praeterlabere recentem! Nec puer Iliaca quisquam de gente Latinos in tantam spem tollet auos, nec Romula quondam ullo se tantum tellus iactabit alumno. Heu pietas, heu prisca fides inuictaque bello dextera! Non illi se quisquam impune tulisset obuius armato, seu cum pedes iret in hostes

in corporis morbis petendum est foris. Hinc et Seruium maerore leuare cupiens ad hanc inuitat ita scribens: Reliqua sunt in te ipso neque mihi ignota nec minima solacia. Et quidem ego sentio multo maxima, quae experiens quotidie sic probo ut ea mihi salutem afferre uideantur, te autem ab initio aetatis memoria teneo summe omnium doctrinarum studiosum

Tertius locus a spe futuri boni Rursum igitur reuocare et hac re maestum a dolore poterimus si inicere ei curauerimus spem cuiuspiam non mediocris boni ac persuadere magna ipsum bona nec dubia manere. Quod quidem quantum ualeat, uel ex illo Veneris cognosce: Hoc equidem occasum Troiae tristesque ruinas solabar fatis contraria fata rependens.

dicto sapienter declarat praestare homini uel falsam spem habere quam ueram desperationem. Desperatio enim enecat, spes uero qualiscumque refocillat et nutrit. Hinc Hieronymus inquit ad Tyrasium: Numquam spes cum dolore concordat nec fides aliquando sentit quantamcumque iacturam. Et alibi simile quid scribit: Mihi crede, semper in omnibus incredulitas maeret et sicut non

De tribus locis qui a persona accipiuntur inimici quorum primus a uindicta est Praeter hos uero locos sunt adhuc reliqui tres, qui a persona inimici accipiuntur, proinde religiosis uiris et probis non multum conueniunt nec salua cum sua, tum ipsorum dignitate consolator mentes eorum temptare poterit. Hos tamen recensere uoluimus cum quod his maiores nostri usi sunt, tum quod exercitatum

"Nullane periuri capitis fraudisque nefandae
poena erit?" abreptum crede hunc grauiore catena
protinus et nostro (quid plus uelit ira?) necari
arbitrio; manet illa tamen iactura nec umquam
depositum tibi sospes erit, sed corpore trunco
inuidiosa dabit nimius solacia sanguis. et post adiecit:

perfidus et nigri patietur carceris uncum
aut maris Aegei rupem scopulosque frequentes
exulibus magnis. Pena gaudebis amara
nominis inuisi tandemque fatebere laetus
nec surdum nec Tiresiam quemquam esse deorum. Hac ipsa ratione et Dido se consolabatur:
"Spero equidem mediis, si quid pia numina

perfidus et nigri patietur carceris uncum
aut maris Aegei rupem scopulosque frequentes
exulibus magnis. Pena gaudebis amara
nominis inuisi tandemque fatebere laetus
nec surdum nec Tiresiam quemquam esse deorum. Hac ipsa ratione et Dido se consolabatur:
"Spero equidem mediis, si quid pia numina

cum Demosthenes saeuientem in Athenienses Alexandrum mitigare cuperet, non habuit maiorem laudem ad quam eum adhortaretur aut quod ei pro clementia ipsius dignum pretium polliceretur quam quod ait: "Nihil habet fortuna tua maius quam ut possis, nec nostra melius quam ut uelis conseruare quam plurimos." Quam sententiam propter praestantiam et singularitatem eius postea Cicero Caesari retulit. Hac

ducibus ac principibus dicam? Nonne hi omnes parcendo potius quam uincendo sunt habiti admirabiliores? Et recte sane, quoniam dare ueniam ac salutem diuinum est munus, denegare uero aut tollere et impium et crudele. Nec est egregii animi aut nobilis uindictam appetere, sed, ut sapientissime Aristoteles docet, timidi ac uilis. Vnde merito illud Xenophontis laudatur quod cuidam maledicenti retulit: "Tu", inquit, "potens es maledicere, ego uero tua maledicta

Ad quod respondit dicens: Nempe haec indocti quorum praecordia nullis interdum aut leuibus uideas flagrantia causis; quantulacumque adeo est occasio, sufficit irae. Chrysippus non dicit idem nec mite Thaletis ingenium dulcique senex uicinus Hymetto qui partem acceptae saeua inter uincla cicutae accusatori nollet dare. Plurima felix paulatim uitia atque errores exuit omnes prima

ac iaculari consueuerunt. Ex quorum numero est illud Iob: Pereat dies in qua natus sum et nox in qua dictum est conceptus est homo. Dies illa uertatur in tenebras non requirat eum Dominus desuper et non sit in recordatione nec illustretur in lumine. Ceterum haec atque eiusmodi uix et raro salua Dei reuerentia ac ipsius hominis dignitate fieri posunt. Qua de re consolatorem monemus ut hunc

locus a frustratione Solent et ex tertia ratione aduersarii aliquod solacium captare homines, quae contingit ex frustratione aut uanis conatibus inimici, puta cum conatur magna mala inferre aut uniuersis exspoliare bonis, nec tamen potest efficere; ex hoc se consolantur homines tamquam quandam ultionem ex hoste sumpsissent, sed uident eum non omnino uoti sui compotem factum. Istorsum spectat quod Ouidius

ratione et complures Dominici sanguinis testes, dum ab impiis tortoribus uariis cruciatibus eum negare compellerentur, se ipsos consolati sunt illudendo hostibus suis ac dicendo: Frustra laboratis, nec quod cupitis ullo poenarum genere a nobis extorquebitis; etsi in corpus potestatem habetis, at nos potestatem in animum habemus, quem uestra furia uel insania nequit attingere. Qua ex re haud mediocre solacium capiebant,

potestatem uenirent inimicorum, et, si eis ex sententia contigit, pro magno solacio habuisse. Ex hoc genere solacii est et illud quod ei accidit qui insequendo quempiam aut appetendo fugientem aut defendere uel resistere conantem nec omnino incolumis id quiuit tentare. In tali negotio persequens licet paruo potitus, tamen uictorem se putat atque illo uel tenui successu solatur. Vt apud Ouidium Phoebus:
Cui deus: "At quoniam

hi tres loci uix aut raro sapientibus et uiris religiosis conueniunt, itidem sunt alii tres qui uix aut raro, immo fere numquam aliis quam uiris sapientibus et religiosis congruunt, ab aliorum uero natura omnino abhorrent, quippe qui nec pie nec sapienter quicquam uel pensare uel cogitare queunt. Istorum autem locorum primum sanctissima gignit pietas, duos uero reliquos

hi tres loci uix aut raro sapientibus et uiris religiosis conueniunt, itidem sunt alii tres qui uix aut raro, immo fere numquam aliis quam uiris sapientibus et religiosis congruunt, ab aliorum uero natura omnino abhorrent, quippe qui nec pie nec sapienter quicquam uel pensare uel cogitare queunt. Istorum autem locorum primum sanctissima gignit pietas, duos uero reliquos

qui discipulus, qui domesticus Christi esse uult, necesse est opprobria, detractiones, derisiones, flagella, plagas sustineat ac aequo animo ferat omnia quae pro nobis pertulit magister et Dominus noster. Qui uero haec pati renuit, nec discipulum eius se depromere habet, nec filium, nec domesticum, neque seruum. Nec illam denique debet sperare gloriam, quae etiam Christo nisi passo non est data, quandoquidem oportuit pati et ita

esse uult, necesse est opprobria, detractiones, derisiones, flagella, plagas sustineat ac aequo animo ferat omnia quae pro nobis pertulit magister et Dominus noster. Qui uero haec pati renuit, nec discipulum eius se depromere habet, nec filium, nec domesticum, neque seruum. Nec illam denique debet sperare gloriam, quae etiam Christo nisi passo non est data, quandoquidem oportuit pati et ita intrare in gloriam suam. Ille

est opprobria, detractiones, derisiones, flagella, plagas sustineat ac aequo animo ferat omnia quae pro nobis pertulit magister et Dominus noster. Qui uero haec pati renuit, nec discipulum eius se depromere habet, nec filium, nec domesticum, neque seruum. Nec illam denique debet sperare gloriam, quae etiam Christo nisi passo non est data, quandoquidem oportuit pati et ita intrare in gloriam suam. Ille

derisiones, flagella, plagas sustineat ac aequo animo ferat omnia quae pro nobis pertulit magister et Dominus noster. Qui uero haec pati renuit, nec discipulum eius se depromere habet, nec filium, nec domesticum, neque seruum. Nec illam denique debet sperare gloriam, quae etiam Christo nisi passo non est data, quandoquidem oportuit pati et ita intrare in gloriam suam. Ille innocens, immaculatus, sanctus, qui

quae etiam Christo nisi passo non est data, quandoquidem oportuit pati et ita intrare in gloriam suam. Ille innocens, immaculatus, sanctus, qui testimonio prophetae peccatum non fecit, nec inuentus est dolus in ore eius, pro nobis peccatoribus impiis sceleratis perinde ac facinorosissimus reus uel atrocissimus grassator ab iniquissimis latronibus iudicatur, conspuitur,

gaudere debemus, ut pote indubiis ualidisque bonorum meritis, eisdem exacerbamur insani et tristamur uolentes ex crapulis et plumis per otium et uoluptates ad caelos euolare ad quos nemo umquam, immo nec ipsorum caelorum conditoris filius nisi ex carceribus tormentis et cruce per sanguinem et uarias tribulationes conscendit. Harum atque similium rerum pia reputatio, credite mihi, ita animum nostrum omnibus

conquirendas opes, magistratus ambiendos, aedificandas urbes, imperiumue in homines exercendum; uel ad aliud quippiam ex humanis rebus possidendum consequendumque? Atqui horum quaedam nobis cum brutis communia sunt, reliqua uero nec perpetuo haberi neque illo pauculo et exiguo tempore sine magnis laboribus comparari queunt, sine ingenti fastidio administrari et sine grauissimis curis anxietatibusque retineri . Non

tempestatum, latronum, piratarum, aestuum, imbrium pericula ad caducas tam diuitias properantes; et ego per minora aut etiam longe grauiora, si esse possunt, ad illas sempiternas uerasque diuitias pergere non festinabo, quas mihi nec tempestas labefactari aut corrumpere, nec tyrannus eripere, nec fures subtrahere, nec demoliri tinea, nec aerugo exedere ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima

imbrium pericula ad caducas tam diuitias properantes; et ego per minora aut etiam longe grauiora, si esse possunt, ad illas sempiternas uerasque diuitias pergere non festinabo, quas mihi nec tempestas labefactari aut corrumpere, nec tyrannus eripere, nec fures subtrahere, nec demoliri tinea, nec aerugo exedere ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima spolia et uictum infelicem

ad caducas tam diuitias properantes; et ego per minora aut etiam longe grauiora, si esse possunt, ad illas sempiternas uerasque diuitias pergere non festinabo, quas mihi nec tempestas labefactari aut corrumpere, nec tyrannus eripere, nec fures subtrahere, nec demoliri tinea, nec aerugo exedere ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima spolia et uictum infelicem petere non dubitant,

properantes; et ego per minora aut etiam longe grauiora, si esse possunt, ad illas sempiternas uerasque diuitias pergere non festinabo, quas mihi nec tempestas labefactari aut corrumpere, nec tyrannus eripere, nec fures subtrahere, nec demoliri tinea, nec aerugo exedere ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima spolia et uictum infelicem petere non dubitant, et ego bona illa quae nec oculus uidit, nec

ego per minora aut etiam longe grauiora, si esse possunt, ad illas sempiternas uerasque diuitias pergere non festinabo, quas mihi nec tempestas labefactari aut corrumpere, nec tyrannus eripere, nec fures subtrahere, nec demoliri tinea, nec aerugo exedere ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima spolia et uictum infelicem petere non dubitant, et ego bona illa quae nec oculus uidit, nec auris audiuit,

subtrahere, nec demoliri tinea, nec aerugo exedere ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima spolia et uictum infelicem petere non dubitant, et ego bona illa quae nec oculus uidit, nec auris audiuit, nec in cor hominis ascendit sanguine meo et periculo capitis quaerere uerear? Quid mea si uituperor, si blasphemor, si irrideor, si affligor, uerberor, enecor, occidor; animum nemo potest

nec demoliri tinea, nec aerugo exedere ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima spolia et uictum infelicem petere non dubitant, et ego bona illa quae nec oculus uidit, nec auris audiuit, nec in cor hominis ascendit sanguine meo et periculo capitis quaerere uerear? Quid mea si uituperor, si blasphemor, si irrideor, si affligor, uerberor, enecor, occidor; animum nemo potest occidere; quin

ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima spolia et uictum infelicem petere non dubitant, et ego bona illa quae nec oculus uidit, nec auris audiuit, nec in cor hominis ascendit sanguine meo et periculo capitis quaerere uerear? Quid mea si uituperor, si blasphemor, si irrideor, si affligor, uerberor, enecor, occidor; animum nemo potest occidere; quin immo haec atque

nefas est ei procul dubio uitam suam, quam Domino debet a quo eam et acceperat, adimere. Quod si ademerit, iure ab eo Dominus pro perfidia aut temeritate meritas poterit sumere poenas; nec poteris causari te inutilem ei fuisse aut ne ipsum offenderes subtraxisse, quia non est pecudis de se ipsa iudicare ad quem usum domino sit, sed pastoris; et figulus uasa probat et usibus quibus lubet accommodat

huic nostrae disputationi uniuerse aptissimum uisum est, totam hanc sermocinationem, quam longius quam sperabamus produximus, uoluimus concludere. Ait ergo Cicero: Extremum illud est ut te horter et obsecrem animo ut sis maximo nec ea solum memineris quae ab aliis magnis uiris accepisti, sed illa etiam quaeque ipse ingenio studioque peperisti; quae si colliges et sperabis omnia optime et, quae accident, qualiacumque erunt, sapienter feres.

IIIv) Hoc tibi, digne pater, Leonardus scripsit habendum:
edidit antistes Modrussiensis opus;
scriptor eius seruus semper deuotus utique est,
quodque sui domini sis memor usque rogat.
Nec mirere sui domini si commoda quaerit:
Nam quae sunt domini, iudicat esse sua. Notae Prologus tit. e V1

ubi uestra pro nostra legitur I.3.22 dirigere pro intendere I.3.23 Ov. Trist. 5,12,1-16, ubi 2 ne pro nec; 7 natorum a funere; 9 a pro an; 10 extremos iussus abire; 12 Anyto...reo I.3.26 perturbat V1

I.4.18 post premuntur delevit incommodis I.4.20 Cic. fam. 5,13,1, ubi paratum armatumque; non aliunde pro nec aliunde I.5.3 cf. Cic. fam. 5,13,2 I.5.5 Cic. fam.

totius orbis auro delevit I.6.11 attigit corr. ex attigerunt | cf. Val. Max. 4,3,4-5 I.6.12 nec pro uel I.6.13 Sane Xenocrates pro Xenocrates uero | cf. Val. Max. 4 3ext 3 I.6.17-18

II.11.14 deest in V1 | Ov. trist. 4,3,79-80 II.11.15 uirtutum ] uirtutis V1 | fortitudo ] fortitudo est V1 | nec... retinere ] nomen retinere uiri V1 II.12.1 sapientes... expetere ] ut sapientes uiri... expetant 1

II.11.14 deest in V1 | Ov. trist. 4,3,79-80 II.11.15 uirtutum ] uirtutis V1 | fortitudo ] fortitudo est V1 | nec... retinere ] nomen retinere uiri V1 II.10.2 imprudentes pro ignari | prouenire pro procedere ab his... notam pro mali notam ab his | ad V1 ] a V2 |

II.11.14 deest in V1 | Ov. trist. 4,3,79-80 II.11.15 uirtutum ] uirtutis V1 | fortitudo ] fortitudo est V1 | nec... retinere ] nomen retinere uiri V1 II.11.2 Vulg. 1 Cor. 2,9 II.11.3 quod...

II.11.14 deest in V1 | Ov. trist. 4,3,79-80 II.11.15 uirtutum ] uirtutis V1 | fortitudo ] fortitudo est V1 | nec... retinere ] nomen retinere uiri V1 II.12.1 sapientes... expetere ] ut sapientes uiri... expetant 1

III.10.5 insiliit sic | uoluntaria ] spontanea V1 | extenderunt ] protenderunt V1 | cf. Val. Max. 5,6 ext,4 III.10.6 nec non etiam ] ac etiam V1 | nedum ] non tantum V1 III.10.7 Aut... insigni Verg. Aen. 10,449-50 | Hoc... cadis Verg. Aen. 10,829-30 | At

III.24.5 Ov. trist. 3,3,81-84, ubi 83 cinerem III.24.6 Verg. Aen. 6,325-30, ubi 326 hi pro his; 327 et pro nec III.24.6 Verg. Aen. 5,871, ubi Palinure, iacebis

III.25.3 Verg. Aen. 1,94-96 III.25.4 Ov. trist. 3,3,37-44, ubi 37 Iam pro Tam; 38 fient pro fierent; 40 nec me qui; 42 tempora parua III.25.5 defleantur... sepeliantur ] defleatur... sepeliatur V1 | adeo deest in V1 | se pręstare V1

illam IV.9.10 post necesse est delevit unumquenque IV.9.11 post alii nec delevit nullis IV.9.11 Ov. trist. 1,1,3-6, 9-10, 7-8, ubi 6 fuco pro suco IV.9.12 Cic.

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report