Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: sed Your search found 21252 occurrences
First 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 16271-16506:16271. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] et antea quam te haec perturbasset opinio, et vero nunc etiam postquam te error iste invasit, politicam cum omni aequitate conspicimus coniunxisse. Piget plures alios referre claros viros quos tu omnes haud scio an possis condemnare; non itaque politicae vitium astutia est, sed eorum qui illa utuntur praepostere. At, inquis, ipsa politica astutia est! Noli quaerere; sane id non tantum illae Ciceronis voculae, sed ne tota quidem tua industria evincet; nam quod falsas viarum ambages pravosque illos modos insectaris, id ego non esse
16272. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Piget plures alios referre claros viros quos tu omnes haud scio an possis condemnare; non itaque politicae vitium astutia est, sed eorum qui illa utuntur praepostere. At, inquis, ipsa politica astutia est! Noli quaerere; sane id non tantum illae Ciceronis voculae, sed ne tota quidem tua industria evincet; nam quod falsas viarum ambages pravosque illos modos insectaris, id ego non esse huius quam defendo politicae semper existimavi; germanam quippe genuinamque, non quae doctorum vitiis sit adulterata,
16273. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] eas nunquam praecipiet. At, inquies, Mazarinus, qui praecipuus eius auctor habetur, huiusmodi tradidit? Facete tu quidem in illum; at minus fortasse vere in illum es invectus, quem cum hominem fuisse optimum, tum alterum fere Galliae conservatorem abunde constat. Sed factiones in eum excitavit invidia, libros haereticorum pravitas corrupit. Nec sic contendo ut nunquam eum ad aliquod fraudis genus declinasse defendam; id assero eum eiusmodi dolos sua, non politicae, culpa commisisse. Machiavellum ne memores quidem; nam pseudo-politicus
16274. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sua corruant est necesse; in quo ego sic confido nihil ut facilius a me praestari posse putem, quippe monstrare tibi in quo deceptus sis abunde et ad victoriam. Recte tu quidem prudentiam actiones (ne multum circumeam) et publicas et privatas moderari disserueras, sed in eo vehementer es deceptus quod politicam in privatis tantum versari existimaveris rationibus, cum tamen ubi prudentia, ibi et illa locum semper habeat. Deum immortalem! quot actiones publicas politica confectas scimus, quot servatos exercitus, quot dissipatas
16275. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] universa vox
populi foret "est est, non non,"
16276. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] et prudentiae est. Quo planius perspicitur quam parva inter utrumque sit differentia nisi, subtilius si loquar, dicere velim omnem politicae actum et prudentiae esse, non omnem vero prudentiae actionem et politicae esse; quippe quae insuper quandam ingenii inventionem exigat. Sed haec qui aestimata sint, in parvo discrimine ponam; id constare abunde puto eos, qui politicam meditati sunt, nonnisi prudentiam docere voluisse, pessimo licet fato quod ad fraudes deinde pleraque sunt traducta. Id autem perperam discrevit Alonicus quod eam quae in
16277. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] de qua sermo habetur, politica differre concedo; quippe illic theorice res agitur, politica ad particularia descendit, qualia multa in suis libris Cicero, plura Livius, plurima Tacitus tradidere, ut et de eo convincatur Alonicus quod nullos esse politicae auctores contendit. Sed enim hos quoque sparsim, non ex composito rem egisse fatendum est, ut ipse quoque Aristoteles, qui dum ad particularia devenit quid nisi politica in quinto et sexto libro praecepta tradidit? Aeque igitur late politica atque prudentia patet, atque sicut sibi apud alterum
16278. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quaerere, ita et urbem in fide servare, principem suum populo gratum facere actus politicae est. Longius provectus sum, finiam dum Baronio respondero, ne aliquid uspiam Alonico praesidii relinquatur. Scio equidem Baronium politicorum haeresim pluribus locis nominasse, sed id non morum causa, sed perversae cuiuspiam opinionis quam perperam politicam appellat, nempe esse principi vel spiritualem in suis regionibus potestatem, nec enim Pontifici ullatenus subici; id eius, inquam, opinionis causa ab eo dici pariter scio. Apparuit
16279. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] servare, principem suum populo gratum facere actus politicae est. Longius provectus sum, finiam dum Baronio respondero, ne aliquid uspiam Alonico praesidii relinquatur. Scio equidem Baronium politicorum haeresim pluribus locis nominasse, sed id non morum causa, sed perversae cuiuspiam opinionis quam perperam politicam appellat, nempe esse principi vel spiritualem in suis regionibus potestatem, nec enim Pontifici ullatenus subici; id eius, inquam, opinionis causa ab eo dici pariter scio. Apparuit iam quid politica foret; quod non
16280. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] semper mage pronus. Ante omnia autem id nos minime debet praeterire, de suo potissimum sermo nobis futurus sit, ne incerta hinc inde vagetur oratio et de hoc orsi mox ad aliud nihil conexum incongrua levitate transeamus. Tres mortalium non in Croatia solum, sed per omnem, qua late patet, Christianum orbem sunt condiciones: ut omnis aut religiosus sit aut ecclesiasticus aut saecularis. Primi, quod relictis his negotiorum turbis vitam sectati sunt solitariam, haud nobis curae futuri sunt ad suas illos regulas relegantibus, quae
16281. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] vestro hortatu nec minus, ut spero, benevolentia, ut illud pro posse persequar, quae illorum in actionibus suis regendis esse debeat politica, quis in instituenda omni vita modus. Haec omnis oratio eo pertinebit, non ut in universum ostendam quid quisque pro se agere debeat, sed ut demonstrem qui omnis nostrum uniuscuiusque actio congruiter ad patriam prudenter institui debeat. Itaque, ut strictius loquar, non personalem, ut Mazarinius, sed patriam politicam pertractabo. Ac quoniam de iis, qui in hoc versantur saeculo, sermo mihi futurus est,
16282. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] omni vita modus. Haec omnis oratio eo pertinebit, non ut in universum ostendam quid quisque pro se agere debeat, sed ut demonstrem qui omnis nostrum uniuscuiusque actio congruiter ad patriam prudenter institui debeat. Itaque, ut strictius loquar, non personalem, ut Mazarinius, sed patriam politicam pertractabo. Ac quoniam de iis, qui in hoc versantur saeculo, sermo mihi futurus est, cumque eorum diversa rursus sint genera, de quo potissimum genere sim tractaturus, antea cognoscendum est. De mercenariis et vili opificum grege neque de aliis
16283. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] haec et, ut invidiam expleas, praetereuntur; misero gentis fato quae prona iam in exitium, quid sit, quod illam eo impellat, discriminis, plane ignorat. Periimus profecto, cives, periimus, ni dii et nos meliora: at cunctis quis istud tribuat deus? Mentem quis omnium mutet? Sed erit aliquis fors favor quondam deum; nos cogitationis acerbitate orationem alio avocemus. Inter alia eiusdem gentis vitia non postremum id quoque locum obtinet quod nihil perinde atque aliorum consiliis, vel si patriae sint utilissima, adversari pulchrum ipsis magnumve
16284. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] illud, quoad res fieri patietur, ostendamus qui nec iis quibus ceteri vitiis volutari et a populari abesse indignatione valeamus. Ad quod cum favor superum, tum fortunae indulgentia non levis, postremo nostra opera expeditaque in depromendis consiliis ratio adesse debent. Sed illa quidem ut dare alienum, ita persequi non nostrum est; de posteriori, ut nostra fert imbecillitas, expediamur. Duplicem ego cum inter nostros, tum in omni republica vivendi rationem puto, duram illam et leniorem alteram; cuius exempla cum alibi, tum Romae
16285. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nunc hac nunc illa via reipublicae prodesse in more
habuit. Ac tunc quidem quis uberius reipublicae profuerit, eventus docuit; nam Cato (ut
Plutarchus testatur) manente adhuc concordia importuni, scissa infelicis consiliarii nomen
habuit, dum "per abrupta" (ut ait Tacitus), "sed nullo reipublicae usu ambitiosa morte
inclaresceret."
16286. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] adhuc concordia importuni, scissa infelicis consiliarii nomen
habuit, dum "per abrupta" (ut ait Tacitus), "sed nullo reipublicae usu ambitiosa morte
inclaresceret."
16287. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Romanis rebus infensorum obstitisset, pristinum procul dubio reipublicae statum restituissent. Atque haec quidem ita iam tum evenere; nunc nihil dubii superest quin apertam illam vivendi rationem qui iniisset non apud nostrates tantum, ubi plurimum popularis invidia viget, sed ubique gentium seu regnantium odio seu aemulorum artibus dicto citius interiret. Qua de causa nos quoque eam vivendi normam, ut nobis prorsus incongruam et horum potissimum temporum rationi minime accommodatam, praetereamus; posteriorem, quae sua ad tempus consilia dirigit,
16288. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] in quacunque ministerii genere habeamus, quos et amplior coercendi potestas et discedere haudquaquam permissum est. Suas tamen hoc quoque consilium habet difficultates subestque fugae primum, tum furti rapinarumque periculum suam quemque colonum domum ditare cogitante. Sed illi quidem prudenti domini lenitate occurri potest, quod me ipsum non raro vidisse memini; furtis autem domini vigilantia poenarumque metus modum ponet. Non adferam hic ea quae sive a Cicerone in prima ad Quintum fratrem epistola, sive ab aliis passim auctoribus egregie
16289. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] suis infesta et ad eos fraudandos supra condicionem suam ingeniosa, ut nescias duriusne eos an lenius habere expediat. Atque id quidem experientia iam ostendit nihil eos aeque ac nimiam domini lenitatem extollere insolentesque et ad omne facinoris genus reddere prorsus pronos. Sed mihi natura minime acerbo omniumque, quoad fieri potest, mortalium benevolentiam cupienti durius quidquam hoc in genere constituere non libet, praesertim quod ipse quorundam memini quos minime insolentes domini tamen sui cupidos observavi. Itaque nos quoque eo decet
16290. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ob omne delictum et an severas semper oporteat adhiberi? Mihi quidem barbarus semper et ab omni humanitate alienus mos ille visus est ut feris peius iumentisque coloni tractentur; nam bestias ipsas meliores domini haud unquam adeo caedunt ut quidam nostratum suos colonos. Sed eorum rursus pervicaciam et quod secus in disciplina contineri non posse videantur consideranti dubitare usu venit an non ex necessitate laudari hoc factum debeat. Faciant igitur alii ut aliis placet, ego id mihi hac in re pro norma constitui: ita agere ut neque
16291. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quod ipsis proprium, quia nonnihil durius est, fastidiant, et ista otii potius refugia quam veros labores consectentur. Eludendam reponunt alii simulacris istis mulierum vanitatem ut integra nobis in rebus seriis auctoritas constet. Nec eas opera sibi propria fastidire, sed non eadem decora omnibus. Continuam illam per agros et villam cursitationem, illam exquisitam rerum minimarum curam feminas, quas supra servilem condicionem dii evexerint, nequaquam decere. Cedo enim rusticum aliquem villae praefectum, quid infra haec ab illo exiges? Ne
16292. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] fugiendum ne ad exteram magnificentiam apparatae patrii moris contemptum praeferant. Atque id quidem hactenus prorsus oportuit; nunc, ubi peregrina iam apud complures ornamenta conspici coeptavere, vereor ne re in plures (ut fieri assolet) sensim diffusa non modo supervacuum, sed etiam subrusticum consilium istud evadat. Utcunque sit, nos mores hominum condicionemque temporis oportet aestimare, id autem prorsus vitare ne immoderato in aedificando luxu peccetur; id enim, uti et alia omnia quae conciliando prodigi nomini inserviunt, mirum quam
16293. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quae quis nescit quanta secentur prodigalitate, quanta socordia colligantur, cum in Italia ne virgam quidem per inertiam interire conspicias! Exemplum igitur nos in aliena terra edoctos oportet accipere ut maximam pro modulo suo utilitatem soli capiamus. Sed utinam vel haec, quae nobis sponte sua regio subministrat quodque nostris superest usibus, distrahere liceat! Nihil ambigo posse id omnino impetrari si studium in hoc gentis nostrae exarderet. Sed suas populus ipse miserias calamitatesque ignorat, quae autem utilia sunt,
16294. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] accipere ut maximam pro modulo suo utilitatem soli capiamus. Sed utinam vel haec, quae nobis sponte sua regio subministrat quodque nostris superest usibus, distrahere liceat! Nihil ambigo posse id omnino impetrari si studium in hoc gentis nostrae exarderet. Sed suas populus ipse miserias calamitatesque ignorat, quae autem utilia sunt, sueta gentis ignavia praetermittuntur. Atqui audere nec cassum ignavis querelis remedium implorare, sed agere atque tentare necessum est. Eget princeps: fit nova
16295. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] id omnino impetrari si studium in hoc gentis nostrae exarderet. Sed suas populus ipse miserias calamitatesque ignorat, quae autem utilia sunt, sueta gentis ignavia praetermittuntur. Atqui audere nec cassum ignavis querelis remedium implorare, sed agere atque tentare necessum est. Eget princeps: fit nova tributorum accessio: lamenta inde, exsecrationes, querelis omnia ignavis resonant. Interea nemo est qui vocem mittere, tentare remedium, exorare principem audeat, cum utriusque aeque intersit, et huius ut unde
16296. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nisi ex commercio aes quodpiam in patriam influat, quum tantum illinc quotidie per mille vias efferatur, qui vel aliquid in ea aeris poterit reperiri? Haec iis inculcanda sunt, qui id infra dignitatem suam esse arbitrantur. Lenienda verbis invidia est neque id passim, sed apud eos quos magis ratio regit. Hi primum in sententiam, si fieri potest, nostram traducendi sunt, ut sensim in plures exemplum transeat. Sic populari, quantum fieri potest, invidiae est occurrendum. Atque id quidem non in hoc tantummodo casu, sed universim omnibus in
16297. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] invidia est neque id passim, sed apud eos quos magis ratio regit. Hi primum in sententiam, si fieri potest, nostram traducendi sunt, ut sensim in plures exemplum transeat. Sic populari, quantum fieri potest, invidiae est occurrendum. Atque id quidem non in hoc tantummodo casu, sed universim omnibus in rebus suaserim velut facillimum vitandae popularis invidiae excolendaeque Croatiae modum. Quo in genere id praetermittere haud possum, quin admoneam eos qui extera imbuti disciplina prae ceteris rationi concedunt ut, quoniam nostram in patria
16298. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] equidem et periculis expensisque, depravandi praeterea occasionibus infame; at melius reputanti facile probatum, si cogitaverit et periculis depravationique prudentia posse occurri et expensas ab iis ipsis esse refundendas qui inter alias artes hanc quoque possint didicisse. Sed iam sat de ea parte, quae privatas cuiusque actiones respicit, pro temporis angustia: restat de altera quae in publicis versatur. Infinitus si singula huius capitis distinctionis membra ordinatim prosequi vellem neque vero id temporis brevitas patitur. Itaque congesta
16299. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] contentus si generalia quaedam attulero documenta e quibus singularia multa, etsi in praesens omissa, erui possint. Id autem ante omnia memoria repetendum est nos non in libera quadam republica neque sub optimatibus vivere, sed regibus, quibus ius vitae necisque dii concesserunt, subesse. Supervacaneum itaque fuerit elatos illos spiritus et intempestivam praeseferre libertatem, quin congruos potius tempori condicionique mores assumimus, omniaque, quae pii in principem subditi sunt, officia ex asse
16300. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] cuique ratio constet. Nihil agendum dicendumve est quod vulgatum principis invidiam mereatur. Quod expertus moneo, eo felix quod alieno exemplo id impune mihi licuerit didicisse. Vetus gentilium nostrorum simplicitas et priscus candor dudum iam exolevit, nunc non quid solum, sed et coram quibus dicas faciasve circumspiciendum est. Itaque id quidem omni, qua fieri potest, ratione cavendum est ne a subditi in quodam officio desciscamus; at vero id non minus opinione mea vitandum est ne, dum obligationi subditi non deesse plus nimio contendimus, cives
16301. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] disserere quibus ministrorum gratia possit occupari; at ego, quoniam non usquequaque vacat, brevissime expediam. Potissima hoc in genere sunt formae naturaeque liberalitas, linguarum, quae in aula floreant, cognitio, et commune his praesertim temporibus refugium: largitio. Sed in eo maxime discrimen adhibere oportet ne idem potissimum officiat quod ad nocendum quam ad iuvandum non minores vires habet. Duo sunt quae hoc in genere omitti sine fraude haudquaquam possunt: primum ut non contentus quis ministrarum promeruisse gratiam eandem litteris
16302. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] in re autem prudentia diiudicare oportet. Iam quoad alia id generale sit ne patrii nos moris fastidiosos unquam demonstremus. Hinc coetus et convivia quaeque alia a nostrae condicionis hominibus frequentari viderimus ne nos quidem prorsus oportet aspernari. Sed quod ad convivia attinet, id potissimum quaeri solet: quid tum faciendum sit cum aut vino obrui contra propositum nostrum, aut praesentium omnium indignationem, popularium autem invidiam subire oportet? Fateor equidem nos occasiones eius modi pro facultate vitare oportere;
16303. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] tenent, pro frivolis (ut sunt) exploduntur. Expertus assero, statim atque id repetieris, te superbi scioli contemptorisque omnium famam assecuturum. Itaque id prorsus fugiendum est illi cui populariter vivere sit constitutum, quippe quod non in placido vultu blandisque verbis, sed in factis popularibus est constitutum. Non aliorum igitur solum opinionem non impugnabit, sed ne suam quidem vel interrogatus, si a vulgi sententia abhorreat, promet is qui me audierit, nec unquam instar magistri et quasi alios docere velit de humanioribus praesertim
16304. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] scioli contemptorisque omnium famam assecuturum. Itaque id prorsus fugiendum est illi cui populariter vivere sit constitutum, quippe quod non in placido vultu blandisque verbis, sed in factis popularibus est constitutum. Non aliorum igitur solum opinionem non impugnabit, sed ne suam quidem vel interrogatus, si a vulgi sententia abhorreat, promet is qui me audierit, nec unquam instar magistri et quasi alios docere velit de humanioribus praesertim litteris sermonem faciet; quin se quoque iis vacare, quoad fieri potest, obteget, nec unquam aliam
16305. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] amicitiam, si qua forte sibi cum aliquo intercedat, qua potest arte occultet; si favorem habeat superioris, eo moderatissime utatur nullaque prorsus cuiusdam quasi dominationis signa ostendat; si eo sit destitutus, nihil in eos, qui eum obtinent, dicere facereve praesumat. Sed id praecipuum est ut ea, quae taceri debent, tacere sciat; nihil enim est quod vitae eius tranquillitatem magis possit perturbare, quam si omnia, quae ab uno exceperit, alteri referre velit; haec enim est amplissima inimicitiarum materies quae, cum in omni vita, tum in
16306. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ex alia facilitatem illam reputavi qua commutatio haec absque ulla reipublicae perturbatione et per ipsum illum principem peracta est qui vesanis adulatorum consiliis in transversum actus eversi patrii systematis auctor fuit, videbar mihi certe videre id nullo humano consilio, sed insigni divinae providentiae favore evenisse. Itaque ego diuturno compressi doloris sensu adhuc rigidus, ad sentiendam inexpectatam felicitatem imparatus, futurorumque potius cura anxius, inter spei metusque argumenta fluctuabam cum festivi inclitae huius universitatis
16307. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ea omnia, quae inde ab obitu Augustae Theresiae innovata sunt, ad priorem legalem statum reponi possint? Solacii huius magnitudinem sola illa consideratio tantisper diminuit quod videam nostram posterorumque felicitatem sola hac providentia non absolvi, sed eo nobis omni studio conitendum esse ut primum quidem, quidquid illegalitatis in aliquam publicae administrationis partem quandocunque irrepsit, id omne in imminente iam nobis diaeta ita deleatur ut eius nec vestigium quidem severus actionum nostrarum iudex, posteritas,
16308. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] legislativam non pertineret potestatem; eodem et subsequis annis potestas executiva magnam Crisiensis, Zagrabiensis, et Syrmiensis Comitatus partem per commissionem sic dictam aulicam statui militari ita incorporavit, ut provinciales ad actum hunc deputati non ad consulendum, sed tantum ad informationes praestandas adhibiti fuerint, ac ea quidem, quae de Syrmiensi et Zagrabiensi decerpta sunt, re ipsa confiniis adiecta fuere, ea tamen, quae de Comitatu Crisiensi resecabantur, non confiniis regni, sed constituto in meditullio iurisdictionis
16309. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ad actum hunc deputati non ad consulendum, sed tantum ad informationes praestandas adhibiti fuerint, ac ea quidem, quae de Syrmiensi et Zagrabiensi decerpta sunt, re ipsa confiniis adiecta fuere, ea tamen, quae de Comitatu Crisiensi resecabantur, non confiniis regni, sed constituto in meditullio iurisdictionis politicae, sic dicto Varasdinensi Generalatui addicta, atque ita addicta sunt, ut iam una eius fimbria Zagrabiensem plane Comitatum a Crisiensi intersecet, quasi iterum erecta alioquin e bonis nobilium confinia regni coordinare
16310. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nomine possessores e bonis suis erga arbitrariam iterum aestimationem et bonificationem etiam invitos proturbare. Non multo post executiva potestas ad effectum tot tantarumque superinde conditarum regni legum aliquam partium maritimarum particulam incorporavit quidem, sed ita incorporavit, ut tota, quae inter modernos politicae iurisdictionis limites et urbem Segniam intercedit, plaga penes statum militarem relicta, sicque vetus illa civitas regia, quarti regni status commembrum, cuius incorporatio tot iam legibus decreta est, militari
16311. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] difficile fuerit ipsam coronationem intermittere, legislativam potestatem privative usurpare et, vel modica vi adhibita, nobis eas, quas pro provinciis arbitrario gubernio de systemate suo obnoxiis scripsit, leges dictare. Sed quid nos e reali potestatis legislativae exercitio adeo facile emovit? Huius enim vero causae partim in potestate executiva, partim in primis eius instrumentis, partim in nobis ipsis et, ne quid dissimulemus, partim in ipsa etiam constitutione nostra sita fuit. Nimirum ea
16312. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] statuit, restringere conetur. Neque tamen haec semper potestati executivae, verum plerumque iis, quibus illa qua primis instrumentis nititur, adscribi possunt: quo enim magis absolutam princeps nanciscitur potestatem, eo minus ad eam exercendam solus sufficit, sed varias eius partes variis individuis concredere debet. Hi cum particulari, quae ipsis obtingit, provinciae se plene pares esse arbitrentur, oderunt legum vincula, et ut ipsi principis nomine arbitrarie agere possint, potestatem eius etiam ultra definitos per constitutionem
16313. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] manca suppleverint; si constitutionis praesidium ad omnem, quae Hungariam incolit, hominum classem extenderint, praesertim vero si in ipsa illa modum, quo contribuens sublevetur, statuerint, sicque in ordinatum compendium missam non modo pro cynosura publicae administrationis, sed et pro basi inauguralium diplomatum stabiliverint: porro, si aut certum et periodicum comitiorum terminum defixerint, aut certe eadem de diaeta in diaetam ita indixerint, ut ad illa repraesentantes nationis absque alia convocatione non
16314. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] inauguralium diplomatum stabiliverint: porro, si aut certum et periodicum comitiorum terminum defixerint, aut certe eadem de diaeta in diaetam ita indixerint, ut ad illa repraesentantes nationis absque alia convocatione non tantum possint, sed et debeant comparere: si denique ipsum modum et formam leges proponendi et perferendi activitati et dignitati potestatis legislativae magis conformaverint, iam se ad reale legislationis exercitium collocabunt. Quae autem ad status in hoc reali legislationis
16315. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] autem ad status in hoc reali legislationis exercitio futuris etiam temporibus conservandos pertinent, ea nunc eo facilius constitui possunt, quod favore Numinis talis nobis princeps obtigerit, qui genuinis sanae philosophiae principiis imbutus non populum propter principem, sed hunc propter populum existere palam profitetur: qui in illa, cui ante imperabat, provincia ipsum criminis laesae maiestatis nomen sustulit, poenam vero amissionis bonorum a rapacitate fisci ortum sumpsisse agnovit, qui denique primus omnium, qui inde ab orbe condito
16316. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] supra ostendimus, submovere sicque efformandam in his comitiis constitutionem ita praemunire, ut nullus etiam successorum eius eam amplius evertere possit. Si id ipsum pro fundamentali lege declaretur, quod princeps nullam prorsus extra diaetam legem perferre, sed eas tantum, quae in comitiis statuuntur, effectui dare possit: si statuatur ut, si quae tamen seu vero, seu specioso praesentaneae necessitatis titulo ordinaverit, ea in primis comitiis ante omnia in examen revocentur, et si quid eorum publico bono non conducere visum
16317. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] autem eiusmodi ordinationes quod nec errectio, cassatio, separatio, coniunctio, aut alio translatio tribunalium aut dicasteriorum, nec alia quaecunque in politicis, oeconomicis, iudicialibus, ecclesiasticis, religionariis, aut litterariis systematica regulatio pertineat, sed haec omnia per potestatem executivam praevie quidem praeparari possint, ante tamen eorum introductionem in diaeta referri, ibi de illis constitui debeat: si decernendum in comitiis tributum, praecipuum legislationis obiectum, nonnisi ad proxima usque comitia duraturum
16318. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] relatum non sit, aut vero si ad privatam talium pertractationem se immiserit, quae ad agenda totius senatus referuntur; ut supremi comitis munus ad mentem Fundamentalis Andreae II Decreti articuli 16. et 30. conferatur, ac alii etiam magistratus non sanguini, sed capacitati et meritis tribuantur; ne iurisdictio militaris et politica; aut haec et iudicialis; immo ne politica quidem et cameralis in unum idemque individuum congerantur, et ne uni soli individuo ulla potestas privative conferatur; denique ut magistratus omnes tanquam
16319. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] onera reipublicae communia sint. In arbitrario imperio concentrata in paucis manibus tota vis publica facilem reddit mandatorum principis effectuationem. In temperata monarchia, ut vis publica quam rarissime adhibeatur adeoque ut singulus civium leges non tantum sponte sua, sed et alacriter exsequatur, interest. Hic est lapis ille Lydius qui ostendit an populus aliquis libertate aut servitute dignus sit. Si enim cives abrogata per potestatem legislativam beneficia dimittere renituntur, si imperata per eandem onera sustinere detrectant, si denique
16320. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] dignus est nec diu eam retinebit; quo enim maior et frequentior est adversus decreta potestatis legislativae renitentia, eo frequentius potestas executiva vim publicam adhibere debet; quo autem frequentius haec id faciendi occasionem habet, eo etiam facilius non tantum legum, sed et propriae voluntatis effectum procurare sicque ad usum leges ferendi, id est ad arbitrarium imperium, pervenire potest. Ut proinde securam ad posteros constitutionem nostram transmittamus, antiquos nos mores resumere oportet; sola enim frugalitate absque avaritia et zelo
16321. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] In deligendo magistratu ego eos, quibus omnia de lege requisita adsunt et qui mihi maxime idonei videbuntur, candide proponam, inclitam autem universitatem exorabo ut in delectu eo advertere velit quod nunc non iam de talibus qui nil nisi violentis modis perficere, sed de talibus magistratualibus deligendis agatur qui dexteritate, moderatione, et prudentia sua res etiam ingratas absque invidia in effectum perducere sciunt. |
Octobris 1776.
contestemur. Illius laboribus eam, qua modo nitet, faciem Universitas Viennensis accepit, ille ea artium scientiarumque jecit fundamenta, ut solidior doctrina liberaliumque artium perfectio jam in plerasque etiam provincias sit propagata, illius conatibus Patria haec… sed hanc nobis fata felicitatem inviderunt. Et tamen si unquam litterae in regionibus nostris ad aliquem provectae fuerint perfectionis gradum, si nos quempiam in erudita Europa locum sumus occupaturi, id totum assiduis Svitenii laboribus, quibus benignas Augustae nostrae
Svitenii laboribus, quibus benignas Augustae nostrae intentiones explere non destitit, in acceptis referemus. Post restauratam Viennensem Universitatem Clementissima Domina nostra reliqua etiam instituenda juventutis subsidia non modo materna providentia collocavit, sed et regia, ut par erat, munificentia exornavit. Seminaria, convictus, Academiae in omnigenum juventutis usum non in metropoli modo, sed in ipsis etiam provinciis magno numero instituta, sunt totidem perennia Regalis Augustae nostrae in juventutis institutionem intensae
Viennensem Universitatem Clementissima Domina nostra reliqua etiam instituenda juventutis subsidia non modo materna providentia collocavit, sed et regia, ut par erat, munificentia exornavit. Seminaria, convictus, Academiae in omnigenum juventutis usum non in metropoli modo, sed in ipsis etiam provinciis magno numero instituta, sunt totidem perennia Regalis Augustae nostrae in juventutis institutionem intensae sollicitudinis monumenta. Sed haec communia fuere illius in omnes sibi subditas gentes studia, id enimvero peculiare est maternae Suae
munificentia exornavit. Seminaria, convictus, Academiae in omnigenum juventutis usum non in metropoli modo, sed in ipsis etiam provinciis magno numero instituta, sunt totidem perennia Regalis Augustae nostrae in juventutis institutionem intensae sollicitudinis monumenta. Sed haec communia fuere illius in omnes sibi subditas gentes studia, id enimvero peculiare est maternae Suae in gentem Hungaram propensionis argumentum, quod eandem, qua adhuc carebat, Universitate exornavit, ut adeo ad perficiendum omni ex parte restaurationis studiorum opus
pro sua quisque Cathedra versatissimorum in respectivis scientiis et disciplinis virorum arbitrio selecti sub auspiciis Illustrissimi Domini Comissarii Regii tamquam sub ipso altissimo Suae Maiestatis obtutu easdem non favore status aut conditionis alicujus praerogativa, sed propriis duntaxat meritis capessatis. Augusta nostra ea vobis stipendia jam in praesens addixit, ut curis rei domesticae levati tranquille et libere litteris vacare valeatis. Ut primum vero aerarium litterarium gravi quidem adhuc in praesens, sed justo sane intertentionis
alicujus praerogativa, sed propriis duntaxat meritis capessatis. Augusta nostra ea vobis stipendia jam in praesens addixit, ut curis rei domesticae levati tranquille et libere litteris vacare valeatis. Ut primum vero aerarium litterarium gravi quidem adhuc in praesens, sed justo sane intertentionis exsociatorum onere tantisper fuerit sublevatum, ampliora adhuc vobis stipendia reservavit. Nec in eo adhuc liberalitas Augustae conquievit, verum insuper iis, qui industriam omnem in explendo munere Suo ad publicam impenderint satisfactionem,
cum juventutis fructu tradantur, quod illa solenni hoc Magistrorum delectu Se munere Suo plene defunctam existimet, in zelo vero, doctrina el probitate vestra tuta conquiescat, ut adeo tam piam ejusdem intentionem non dico negligentia (quis enim id vel ominari praesumat?), sed vel levi aliqua remissione fraudare grande omnino piaculum videatur. Habetis praeclarum, quem vobis Augusta praeposuit quemve ego Altissimo ejus nomine talem hic status, ducem, qui vos confirmare dubitantes, fatigatos excitare, ancipites erigere possit et
est inspectioni. Noli quaeso objectorum, quae tractaturus es, tenuitatem fastidire, verum id tecum continuo reputa, scholarum, quibus praeficeris, utilitatem in plurimam Nationis nostrae partem dimanaturam esse. Me quod attinet, scio ego me non propriis meritis, sed mera Augustae benignitate muneri huic admotum. Notior mihi est virium tenuitas propriarum quam ut me parem regendis tot doctissimis viris putem. Forte si proprio mihi fata indulgere genio permisissent, illustri Coetui vestro adscribi ipse quoque sollicitus collaborassem.
praelectioni horae integritate. 9. Ex eodem motivo cum pro infima grammatices classe nulla amplius exstarent hactenus praelegi solitorum libellorum exemplaria parte ab una, parte vero ab altera existens hic typographus Trattnerianus eiusmodi mancos quidem, sed qui suppleri facile possint, haberet libros, ut ad usum iuventutis supradictae classis nullo negotio accommodari quirent, interea, donec certius aliquid stabilitum fuerit, delata est Directori Gymnasii provincia ut quid adhuc libris istis addendum sit, videret reque cum
Articulus I.
inter haec unum e praecipuis sit, ut multae a laboribus agriculturae residuae manus adsint: cum denique has in Hungaria adhuc deesse, in Elaborato status actualis §-pho 51. ostensum sit, censebat Deputatio legem illam non tantum porro etiam confirmandam, sed ad alia etiam onera publica extendendam esse. § 2. Imo si ejusmodi coloniae etiam e nativis, observatis, quae Articulo 35. 1791. praescribuntur, conditionibus deductae
Articulo 35. 1791. cautelae. Sub his autem justum esse existimavit ut nativi eodem cum exteris favore perfruantur, praesertim cum non defuerint Jurisdictiones, quae inpopulationes in posterum non per exteros, sed per nativos faciendas esse suaserunt. § 3. Quodsi tamen singulares tantum sessiones per singulares seu exteras, seu etiam, observatis praecitati Articuli
anni facile contribuere potest. Ut tamen rem suam familiarem debite stabilire possit, videtur illi necessaria triennalis a reliquis oneribus publicis immunitas, ut interea et necessaria aedificia erigere, et primam instructionem sibi comparare queat. Sed neque per id reliquis contribuentibus quidquam decedit; supposito enim etiam eo, quod desertam hanc prius alter rusticus possederit, ille tamen reliqua onera publica, utpote labores publicos, tyrones, praejuncturas et portiones nonnisi a proportione domus suae
utpote cum omnes hi sumtus potissimum in emolumentum ejus convertantur. Si proceduram Jurisdictionum illarum, in quarum gremio instituta ejusmodi correspondentem sumtibus utilitatem non produxerunt, attentius examinemus, facile apparebit, id non ex natura instituti, sed e manipulationis defectibus, qui cum exordio singuli instituti plerumque irrepere solent promanasse, prouti id quoad objectum serici, jam provocato status actualis §-pho diserte ostendimus. Patet id vel inde quod e converso, ubi novae ejusmodi culturae
exigit ut in eo per alios impune turbari non possit. Praescriptio hoc in casu obverti non potest, quia haec sine exclusivo possessorio locum non habet. In hoc autem casu vicini nunquam habuerunt exclusivum in tali, quod nunc cingitur, foenili pascui usum, sed illud reciproce exercebatur. Id quod natura sua eam tacitam involvere videtur conditionem, ut quamprimum uni proprietario juri pascui in vicinorum foenilibus renunciare visum fuerit, hi pariter a pascuo in hujus foenili, si illud debite muniverit, debeant
illudque in Comitiis referat. Motivum. Damnosam vinorum Tokayensium adulterationem magis magisque invalescere adeoque malo huic remedium adferendum esse nemo dubitat. Ad hoc autem praestandum non tantum concernentem comitatum, sed alios etiam, qui plurimas notitias locales habent, audiendos esse suapte constat. Jam quidem Articulo 118. 1723. adulteratores praestantiorum vinorum in ejus amissione convincendi statuuntur: verum sola hac dispositione malum hoc sufficienter non
§ 31. Et ut id facilius effici possit, declaratur quod lithantraces etiam illi, qui fundendo metallo idonei sint, sub categoriam metallorum non cadant, adeoque nec obligationi urburae subsint, sed qua ordinarium fossile ad liberam privatorum industriam referantur. Motivum. Optima tantum lithantracum species liquando metallo idonea est; de hac mota fuit in via politica, sub Augusta Maria Theresia, ut
insigne omnino praemium mereatur. Neque enim id pro
impossibili haberi debet, cum sint aliquae Regni partes, quae ad Moscoviticum, aliae quae
ad Italicum clima prope accedunt. Quodsi modum ejusmodi honorata aliqua persona invenerit,
praemium ejusmodi non in pecunia, sed in proportionata honoris accessione consistere
potest.
Articulus XI.
locali jurisdictioni, quia procurat influxum extraneo dicasterio in negotia Hungarica, quod in Regno independente, uti Hungaria est, sustineri non potest; deinde hac ratione residentes in Hungaria Abaldi Officiales contra communem non modo Hungariae, sed omnium aliorum etiam Regnorum legem a jurisdictione ordinariorum localium magistratuum eximuntur. Vitiosa autem ideo est, quia hac ratione omne ejusmodi negotium duplicem circulum peragere debet. Interest itaque ut res ad naturalem suum cursum reducatur, nempe ut
absolvatur. § 36. Si initis jam contractibus contravenerint, aut secus aliqua de illato contribuentibus damno quaestio emergat, non coram judicio delegato aut mixto, sed coram ordinario primae instantiae foro conveniantur. Motivum. In certa de excessibus officialium Pestiensium, posita querela Abaldo jam eo rem deduxerat, ut pro his cognoscendis judicium delegatum mixtum constitutum fuerit. Id
juxta Articulum 57. 1791. jam ipsum etiam crimen laesae Majestatis per ordinaria Regni fora cognoscitur. Residentes in Hungaria Abaldi officiales forum a ratione domicilii sortiuntur, et id quidem non tantum in personalibus, sed in realibus etiam, objectum manipulationis suae, quam in Hungaria exercent, concernentibus, negotiis; sicut vicissim si Hungarus fabricam aliquam in Germanica Provincia possideret, officiales ejus, quoad objectum fabricae, jurisdictioni illius
propriam necessitatem tabacae quantitas suppeditetur; quod qua ratione effici posse Deputatio haec existimet, in propositionibus declarabit. § 39. Caeterum tabacae Hungaricae eductio non tantum per littorale, sed per omnes etiam alios passus libera semper maneat. Motivum. Tabaca non est articulus primae necessitatis, uti frumentum, adeoque ratio conservandarum Germanicarum Provinciarum in eo non subversatur; ut Hungari a percipiendo
Motiva. Dum provocatus articulus conditus est, amictus militaris totus extra Regnum conficiebatur. Postea sic dictae Commissiones oeconomico-militares inductae sunt, quae amictum aliamque militarem supellectilem in Regno quidem, sed ex exteris materialibus et per conductos extraneos opifices plerumque confici curant. Ut materialia, quae haberi possunt, v.g. pannus, in Regno praeferenter procurentur, non tantum justitia, sed ipse etiam commissionum harum scopus, nempe oeconomica
amictum aliamque militarem supellectilem in Regno quidem, sed ex exteris materialibus et per conductos extraneos opifices plerumque confici curant. Ut materialia, quae haberi possunt, v.g. pannus, in Regno praeferenter procurentur, non tantum justitia, sed ipse etiam commissionum harum scopus, nempe oeconomica utilitas exigunt; per id enim transportus sumtuum compendium fiet. An vero id publico praejudicet, quod haec in Regno quidem, sed per conductos extraneos opifices conficiantur, in quaestionem vocari potest.
v.g. pannus, in Regno praeferenter procurentur, non tantum justitia, sed ipse etiam commissionum harum scopus, nempe oeconomica utilitas exigunt; per id enim transportus sumtuum compendium fiet. An vero id publico praejudicet, quod haec in Regno quidem, sed per conductos extraneos opifices conficiantur, in quaestionem vocari potest. Parte enim ex una novi consumentes per id procurantur, impediturque ne distenti nimium militaribus laboribus domestici opifices privatis operam suam exaggerato pretio possint imputare:
mechanicis jam concessit, statuendum esse Deputatio existimabat; si ultro extendatur, jam monopolium sapere videtur. § 47. Eadem ratio fit quoad talia inventa, quae in aliis provinciis jam quidem vigent, sed inde nonnisi magna cura, sumtibus, saepe etiam periculo procurari possunt. Motivum. In aliquibus Regnis certarum utilium admodum machinarum communicatio sub poena mortis prohibita est. Non
sumtibus, saepe etiam periculo procurari possunt. Motivum. In aliquibus Regnis certarum utilium admodum machinarum communicatio sub poena mortis prohibita est. Non tantum qui huic periculo se exponit, sed ille etiam, qui secus ad procurandam aliquam utilem manipulationem magnas molestias aut sumtus tolerare debet, favore privilegii dignus videtur. § 48. Locales
obstantibus vetustiorum caeharum privilegiis praescripta et forte ideo tantum effectui plene mancipata non sunt, quia necdum hactenus in legem abiverunt. Praecipuum autem videtur illud, ne hi coetus sibi ipsi relicti tam facile in excessus prolabi possint, sed habeant sibi praepositum commissarium qui eos et dirigat et observet. Ideo hic via etiam politica jam praescriptus fuit. § 50. Caehae nullas commembris suis taxas
politica jam praescriptus fuit. § 50. Caehae nullas commembris suis taxas imponere aut mulctas exigere ausint; possint tamen e spontaneis oblatis cassam sibi conflare, sed ab hac unam clavim habeat commissarius, aliam caehae magister, ita ut sine illius scitu neque cistae aliquid imponi, neque inde excipi possit. Motivum. Impositiones facere et mulctas dictare est actus jurisdictionis, quae
caehae clanculario tantum induxerunt; quare interest, ut utrumque aboleatur. § 51. Conflatae etiam e spontaneis oblatis pecuniae neque in convivia caehalia neque in sollicitationem negotiorum, sed unice in adjuvamen seu domesticorum pauperum et infirmorum commembrorum, seu in peregrinantium sodalium impendi possunt. Motivum. Caehae augmento cassae suae potissimum propter convivia et sollicitatores, qui eos ad
52. Et ideo commissarius annuas de cassis his rationes inomisse exigat, eas revideat, et cum difficultatibus, aut reflexionibus suis magistratui pro decisione praesentet. Motivum. Et haec via politica jam disposita, sed minus effectuata fuerunt. Forte si in legem abeant, exactius observabuntur. § 53. In assumendis tyronibus testimonium de legitima nativitate non requiratur, pro consequendo magisterio paradigma non
extendatur, salva tamen iis, qui diuturniores peregrinationes sponte suscipere voluerint, facultate. Motivum. His modis Caehae ad efficiendum ex instituto suo monopolium tendebant, sed haec etiam via politica jam abrogata sunt. § 54. Magistratus civitatum, ubi abusus iste viget, determinent certam mulctae quantitatem hancque toties quoties irremisse exigant a tali magistro qui
scopus abusum hunc eradicandi nonnisi per mulctas pecuniarias obtineri posse videtur. § 55. Liceat singulo, quamvis caehae non adscripto, opificii tamen gnaro, opificium suum etiam in civitatibus, sed sine sodalibus exercere. Motivum. Hanc provisionem caehae maxime refugient, non tam propter concurrentiam, quam ideo, quia ordinatio haec eos impediet, ne de pretio artefactorum suorum ita facile condicere possint: verum et
quam
magistrorum de pretio artefactorum suorum condictum, malum autem hoc nec per praecedentium
duorum §-rum dispositionem satis praecaveri possit, censebat Deputatio in casu ejusmodi
limitationem in forma poenae constituendam esse. Cur autem eam non comitatuum sed civitatum
magistratibus deferendam esse existimaverit, §-pho 142 , ubi de limitatione
victualium agetur, rationem reddet.
Articulus XVIII.
Principi subjectae, dicasterium in quamcunque illius Regni negotiorum speciem citra
praejudicium influxum habere; si enim in unam negotiorum speciem influere posset, tunc
posset in omnes; si autem id fiat, tunc Regnum illud non ipsi immediate
Principi, sed posteriori illi Regno aut provinciae subjiceretur, et nonnisi hoc
mediante a Principe dependeret, quod de Hungaria, praesertim cujus independentia
per postremae etiam Diaetae Articulum 10. agnita est, admitti non potest. Sed
nec secus
Principi, sed posteriori illi Regno aut provinciae subjiceretur, et nonnisi hoc
mediante a Principe dependeret, quod de Hungaria, praesertim cujus independentia
per postremae etiam Diaetae Articulum 10. agnita est, admitti non potest. Sed
nec secus ullum inter tricesimalia et alia politica aut judicialia negotia discrimen
subversatur. Sicut enim illa Consilio Locumtenentiali, haec Juridicis Dicasteriis, ita
tricesimalia Camerae Hungaricae per legem delata sunt 1554. Articulo 11.
Motiva.
Primae ferme, quae de objecto commercii in comitiis 1715. et 1723. perlatae sunt leges;
ac in specie 1723. Articuli 115. 116. 117. 118. 119. et 122. totam hanc curam
non in Cameram, sed in Consilium reclinarunt. Ipsam vectigalis elaborationem, ut in
Elaborato Status Actualis §-pho 11. ostensum est, non Camerae, sed primum
Tabulae Regiae, postea Consilio Locumtenentiali detulerant. Evenit tamen subinde, ut
negotium vectigalis totiusque
sunt leges;
ac in specie 1723. Articuli 115. 116. 117. 118. 119. et 122. totam hanc curam
non in Cameram, sed in Consilium reclinarunt. Ipsam vectigalis elaborationem, ut in
Elaborato Status Actualis §-pho 11. ostensum est, non Camerae, sed primum
Tabulae Regiae, postea Consilio Locumtenentiali detulerant. Evenit tamen subinde, ut
negotium vectigalis totiusque usque adeo rei tricesimalis potissimum per Cameram
manipulatum, pleraque objecta, quae fabricas, manufacturas, ducendos canales, aliaque
ostendimus; postquam et inter tres illos portorii
titulos et inter ipsas merces discrimen fieri coepit, legislatio ad specificum
emetiendi pro singula merce portorii laborem se demittere jam
non potuit, sed debuit regulativa tantum principia stabilire, specificam vero portorii
excisionem concernenti magistratui concredere.
Legislatio Hungarica jam anno 1723. tria ejusmodi regulativa principia stabilivit; primum
Articulo 14. ne nobiles seu ab inductis, seu ab
habere, aut vero illa in vicem productorum suorum accipere posset, idem scopus obtentus
fuit, uti in Elaborato Status Actualis §-pho 59. apparuit; denique nulla lex
Hungaris imponit, quod producta sua tantum ad Germanicas Provincias distrahere debeant; sed
per prohibitam talium materialium, quibus Germanicae Provinciae egent, ad extra evectionem
idem magna sui parte procuratum est, ut id in
vectigal ad justum inter haec duo membra commercii
aequilibrium conservandum dirigi debeat, nemo inficiari potest. Verum id vicissim
ipsa aequilibrii significatio ostendit quod illud non in totali commercii
subordinatione, sed in reciprocis quoad certos uni aut alteri membro magis
proficuos articulos vectigalis favoribus consistere debeat; aequilibrium enim,
et totalis commercii subordinatio sibi ad invicem repugnant; ubi illud viget,
hoc locum habere non
dirigi,
in Elaborato Status actualis a §-pho 54. usque 60. abunde ostendimus) sustineri
possit, doceri deberet: 1-mo. Quod bonum totius in complexu sumtae
Monarchiae non aequilibrium, sed totalem commercii Hungarici
subordinationem exposcat. – 2-do. Quod id salva Regni constitutione fieri
possit.
Ad primum edocendum adfertur a) fertilitas Hungariae, et activus ejusdem
commercii status.
ejus plus nimio increscat. Ostendimus enim jam
eodem §-pho quod quo minus futurum est Hungaricum commercii
activum, eo minus per politicos, quos ibi indicavimus, canales in Germanicas
Provincias refluxurum sit.
Sed concedamus quod stabilito favorabili pro Hungaria vectigali, bilanx ejus commercii
notabiliter increscat: propterea tamen Germanicae Provinciae haud exhaurientur. Constat
enim quod cursum circulantis pecuniae non solum commercium regat, sed quod ille plures
alios
refluxurum sit.
Sed concedamus quod stabilito favorabili pro Hungaria vectigali, bilanx ejus commercii
notabiliter increscat: propterea tamen Germanicae Provinciae haud exhaurientur. Constat
enim quod cursum circulantis pecuniae non solum commercium regat, sed quod ille plures
alios canales habeat, per quos non tantum profluens e commercio beneficium absorberi, sed
longe major adhuc pecuniae vis effluere potest. Quinam hi relate ad Hungariam canales sint,
in toties provocato Elaborato § 88. in specifico
notabiliter increscat: propterea tamen Germanicae Provinciae haud exhaurientur. Constat
enim quod cursum circulantis pecuniae non solum commercium regat, sed quod ille plures
alios canales habeat, per quos non tantum profluens e commercio beneficium absorberi, sed
longe major adhuc pecuniae vis effluere potest. Quinam hi relate ad Hungariam canales sint,
in toties provocato Elaborato § 88. in specifico ostendimus; ostendimus etiam
quod levissimo calculo politico canales hi totum activum commercii absorbeant;
ad Hungariam canales sint,
in toties provocato Elaborato § 88. in specifico ostendimus; ostendimus etiam
quod levissimo calculo politico canales hi totum activum commercii absorbeant; ostendimus
denique quod omnes hae pecuniae non in exteras sed iterum in Germanicas
Provincias refluant. Apparet itaque quod metus exhauriendarum, si favorabilius pro
Hungaria vectigal constituatur, Germanicarum Provinciarum nihil realitatis habeat; quod
aequum non sit, ut sub hoc praetextu Hungaricum commercium
graviora publica onera
supportent? vel a posteriori facile decidi potest; constat enim e theoria
impositionum publicarum quod ad quaestionem hanc decidendam non sufficiat physicam tantum
respectivarum impositionum quantitatem comparare, sed quod insuper harum ad
internas respectivorum incolarum vires proportio in considerationem venire
debeat. Ut horum vires universim eruantur, non est opus specifica singuli
individui facultatum conscriptione; sufficit ut id eruatur, an in
qui tamen graviori prae Hungarico urbario
subjacent, commodius habitent, nitidius vestiantur, melioribus vescantur alimentis.
Neque opponere juvat quod omnia haec non major circulantis pecuniae massa,
circulationisque celeritas, sed industria illorum incolarum
producat. Industria enim (si non de particularibus aliquot individuis, sed de integro
populo sermo sit) adeo relativa est ad massam circulantis pecuniae circulationisque
celeritatem, ut hae se mutuo producant, et sicut sine
alimentis.
Neque opponere juvat quod omnia haec non major circulantis pecuniae massa,
circulationisque celeritas, sed industria illorum incolarum
producat. Industria enim (si non de particularibus aliquot individuis, sed de integro
populo sermo sit) adeo relativa est ad massam circulantis pecuniae circulationisque
celeritatem, ut hae se mutuo producant, et sicut sine hac nulla industria existere potest:
ita haec vicissim illam adaugeat; et ideo dum unum populum alio industriosiorem
bilanx, nec onera Germanicarum Provinciarum Hungaricum Germanico commercio subordinari
exposcat, restat ut paucis edoceatur quod id salva Regni Constitutione nec fieri possit.
Hungaria qua Regnum liberum eidem, qui Germanicis Provinciis imperat, Principi sponte,
sed ita se subjecit, ut nullam ab ipsis Germanicis Provinciis, id est ab eorum dicasteriis
aut tribunalibus, dependentiam unquam agnoverit. Cum Augustus Josephus II. in sequelam
praeconceptae a se uniformitatis systematis influxum in res Hungaricas iisdem tantisper
commercio Hungarico possunt arbitrari?
Atque haec sunt motiva, haec momenta, cur Deputatio haec a systemate moderni vectigalis,
quod commercium Hungaricum, ut jam supra ostensum est, Germanico ex integro
subordinatum reddit, non modo recesserit, sed et recedere debuerit. Superest
ut ejus etiam rationem reddat, cur pro novo vectigali conficiendo ideam perfecti
reciproci adoptarit?
Legislatio unius licet independentis Regni impedire non potest, ne aliud perinde
independens Regnum
§-phum ostendimus in Elaborato status actualis §-pho
54. quod jam sub Augusta Maria Theresia aliquae exoticae merces extra
quaestum positae, idest inductio earum vetita fuerit; quod postea a principio
prohibitionis recessum, sed merces, quarum inductio impediri intendebatur,
portorio 30 pro 100 gravatae exstiterint. Apparuit etiam e §§-phis 59. et
63. ejusdem Elaborati , quod sub Augusto Josepho II. non tantum quamplurimae,
quarum surrogatum Germanicae Provinciae
exstiterint. Apparuit etiam e §§-phis 59. et
63. ejusdem Elaborati , quod sub Augusto Josepho II. non tantum quamplurimae,
quarum surrogatum Germanicae Provinciae dare poterant, exoticae merces
extra quaestum positae, sed praeter has notabilis insuper aliorum exoticorum
articulorum numerus portorio 30. 40. 50. 60. pro 100. gravatus, idest
indirecte prohibitus fuerit.
Si prohibitiones hae in abstracto spectentur, an illae vel Germanicis Provinciis
quam ex Hungaria, habere
possunt, prohibitio (si quae tamen intercessit) in Germanico vectigali reseretur.
Caeterum nocivas illas commercio Hungarico prohibitiones legislatio Hungarica eo potiori
jure abrogare potest, quod hae citra ullum non modo suum, sed Hungaricorum etiam
dicasteriorum influxum emanarint, quodve contra jam praeexstantem Regni legem
intercesserint. Dum enim Articulo 116. 1723. statuitur, ut Consilium prospiciat
quo naturalia quoque in sortem mercium inducendarum a quaestoribus
prospiciat
quo naturalia quoque in sortem mercium inducendarum a quaestoribus
acceptentur, nihil utique aliud per id intelligi potest, quam ut merces tales, quae
productorum Hungaricorum exportationem promovere possunt, non tantum non prohibeantur, sed
potius inductio eorum per constituenda ipsis modica portoria facilitetur. Et hoc sensu
acceptam hanc legem ipsa Augusta Maria Theresia pro principio
confecti 1754. vectigalis adoptavit, prout id ex hujus praeambulo
nonnisi tunc
restringere potest, quando id salus publici absolute deposcit, v. gr. si
tempore famis et belli frumentum evehi, aut rebus turbatis, bellicos apparatus seu in- seu
evehere publici non intersit; in his enim casibus non tantum quaestores, sed omnes etiam
privatos ab ejusmodi articulis in- aut evehendis legislatio inhibere potest. Justum tamen
est ut parte ex una talium, velut domestico commercio nocivorum, inductio etiam pro
proprio usu difficilior tantisper efficiatur; parte vero ex
ut vinum est,
articuli transportus expensae debuissent utique vini Croatici pretium notabiliter elevare;
nunc reserata curruli communicatione sumtus transportus adminus in dimidio minuetur,
adeoque pretium etiam vini Croatici ab eadem proportione decrescet. Sed concedatur, quod
hoc etiam non obstante majus tantisper sit futurum vini Croatici quam
Dalmatici pretium: hoc certe titulo tam notabilis pecuniae in exteros status
evectio admitti non potest; vinum enim non est productum primae
consuleretur rationibus totius Monarchiae si loco ejus, ut
Hungarica artefacta in Germanicis Provinciis et vicissim dimidium exotici
portorii persolvant, moderata potius reciproca portoria pro utriusque ordinis
artefactis defigerentur. Sed cum id, qua parte Germanicas Provincias respicit, constituere
activitatem legislationis Hungaricae excedat, Deputatio interea reciprocum
tantum proponendum esse demisse existimavit.
§ 77.
declarati adeoque per lineam tricesimalem a
reliquo Provinciali Croatico praeclusi sunt, et in his plane locis exigua etiam illa, quae
hactenus viget, piscatura exercetur. Interest itaque ut libertas illa, quae in reliquis per
lineam tricesimalem non praeclusis sed piscatoribus ferme destitutis locis suapte viget, ad
hos etiam portus extendatur.
§ 78.
Merces, quae in Germanico vectigali ab omni seu in- seu eductionali
portorio
Hungaria
distrahere possunt, eductio ad extra sibi facilitetur, lanae vero domesticae,
tamquam pro fabricis suis necessariae, aggravetur. E converso, cum Hungaria laneis fabricis
careat, hujus interest ut lanae Hungaricae eductio non tantum in Germanicas, sed etiam
exoticas Provincias facilitetur. In ejusmodi casibus quod reciprocum locum
habere et possit, et debeat, quisque facile agnoscet.
Articulus
Germanicas
Provincias invehuntur, quae vectigal Germanicum ejusdem speciei articulis defixit, si per
Germanicas Provincias Hungariae inferantur.
§ 86
Quodsi vero aliqui seu Hungarici, seu exotici, sed Hungariae necessarii articuli per
vectigal Germanicum graviori portorio transituali subjiciantur, in vectigali Hungarico quoad
alios aequipollentes articulos reciprocum constituatur.
Motivum.
Ostendimus in
in Elaborato
status actualis §-pho 66. ostendimus. Proinde ut defigenda portoria intentum
promovendi commercii scopum re ipsa procurare possint, aequanimis mercium aestimatio
institui debet. Norma aestimationem hanc peragendi jam quidem 1788. edita fuit; sed dum
haec elaboraretur, Germani tantum quaestores audiebantur, quibus omnium in Hungaria
currentium mercium pretia constare non poterant, aut si constabant, poterant hi cupidine
proprii lucri sinistras suppeditare informationes.
portoria circumstantiis temporis attemperari
debent. Substantialis in cursu commercii mutatio raro intercedere solet, et tamen a 1775.
usque 1788-um, adeoque intra 13 annos, tria nova vectigalia Germanica edita sunt. Hungaricum
1754-ti substetit quidem per 30 annos, sed ita alteratum, ut ea tantum vectigalis hujus
puncta, quae Hungarico commercio officiebant, in suo vigore relicta fuerint, uti id in
Elaborato status actualis §-pho 54. et 55. demonstrata sunt. Postea intra 4 annos
duo etiam Hungarica nova vectigalia edita
obligare debeat, tempus praefigi consueverit; si exigua tantum portorii mutatio
intercedat, id quidem rationibus mercatorum parum officere potest. Verum minutae ejusmodi
mutationes plerumque non ex solidis dirigendi commercii principiis, sed e
theoreticis tantum speculationibus, aut praepostero augendi proventus tricesimalis studio
proponuntur, et nullum ferme realem in cursu commercii effectum producunt; quodsi vero
notabilis portorii mutatio decernatur, neque tamen sufficiens, quo ordinatio haec
notabilis portorii mutatio decernatur, neque tamen sufficiens, quo ordinatio haec obligare
debeat, terminus praefiniatur, id jam complures mercatores, qui sub confidentia prioris
portorii de notabili talis mercis quantitate contractus iniverunt, non tantum affligere,
sed plane prosternere potest. Itaque hac in re, notabilis portorii mutatio cum
prohibitione eandem plane subit considerationem, adeoque sicut relate ad
prohibitionem provisionem hanc necessariam esse §-pho 80. Projecti hujus
Portus Tergestinus et Fluminensis pro
liberis declarati sunt, pares utrique favores concessi: restituto tamen Anno
1776. Hungaricae jurisdictioni littorali Croatico, favores hi quoad Portum
Fluminensem revocati; sed per vectigal 1784. eidem restituti fuerint, quodve
iisdem hodiedum perfruatur: quare ne favores hi littorali Hungarico iterum
adimi possint, principium hoc in legem referendum esse videbatur. Caeterum possunt quidem
circumstantiae
95.
Pro ea littoralis Hungarici parte, quae adhuc militari jurisdictioni subjacet, idem
vectigal, quod pro toto Regno elaboratum fuerit, stabiliatur. Tricesimae ejates ab Hungarica
Tricesimali directione dependeant, et proventus earum non bancali Viennensi, sed Camerali
Hungaricae cassae inferantur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato Status Actualis §-pho 57. et 59. quod per vectigal A.
1784. et 1788. confinio Carlostadiensi, et illi Comitatus Zagrabiensis parti, quae
suscipere expediens videatur,
denominentur in Diaeta totidem deputati, quot Sua Majestas a parte Germanicarum Provinciarum
benigne delectura est, et hi tale reciproci vectigalis systema concertent, ut nec Hungaricum
Germanico commercio nec vicissim subordinetur, sed ut concedendi in respectivo vectigali uni
parti favores, in alio per aequipollentes favores mutuo compensentur.
Motiva.
Ut constitutionalis Regni Hungariae independentia salva maneat, nullum
superest medium,
vero in §§-phis 69.
77.
80.
91. et 95. veluti Hungariae particularia pro Hungarico tantum
vectigali retineantur.
Fieret hac ratione ut Hungaricum Germanico commercio non subordinetur, sed salva
constitutionali Hungariae independentia justum inter utrumque Monarchiae
membrum commercii aequilibrium inducatur; fieret etiam ut utraque Monarchiae
parte ad naturalem suum statum reposita solutum modernis vinculis commercium
viis, utpote quae transennis
et transportando bellico commeatui per intervalla tantum deserviunt, perfici et conservari
debeant.
Dantur tamen adjacentes Germanicis Provinciis comitatus, quos nullos capitalium illorum
ductuum contingit, sed qui potissimum cum aliquo adjacentis Germanicae Provinciae emporio
commercium exercent. Respectu horum, ut ducens ad tale emporium via, etiamsi nullus in illa
postalis cursus existat, pro principali reputetur, et prae alia seu
collaterali
§ 100.
Necessaria in viis non teloniatis pro pontibus ligna adjacentia dominia juxta aequanimem
comitatus repartitionem subministrabunt.
Motivum.
Viae publicae non tantum plebis, sed nobilium etiam usui perinde deserviunt. Cum hi
insuper immunitate a teloniis gaudeant, non dubitavit Deputatio quod exiguum hoc bono
publico sacrificium ultro facturi sint, praesertim cum usus hic in nonnullis comitatibus
alioquin sponte invaluerit. Quodsi enim
numero subsistunt.
Constat quod ante non multos adhuc annos primum capitalem commercii Hungarici
ductum Vienna et Posonio ad littorale quatuor naula impediverint, in Mura,
Dravo, Savo, et Colapi; sed et constat quod
languidus fuerit tempore illo commercii cursus. Post instratos pontibus fluvios illos
commercium in hoc ductu in duplo adminus accrevit. Si neglectis his pontibus naula denuo
reducantur, ejus cursus ab eadem certe proportione diminuetur. Verum
tamen est, quod
complura illegalia telonia partim adhuc vigeant, partim post investigationes illas
irrepserint. Interest itaque novas ad effectum tot patriarum legum investigationes
suscipere.
In sensu legum Regni telonia usu acquiri non possunt, sed proprietarii tenore
Articulorum 23. Sigismundi Decr. VI.
Art. 87. Vladisl. Decr.
destituitur,
adeoque tale telonium eo ipso cassari debet.
Sicca quoque telonia etiamsi privilegio provisa numerosis jam legibus
abrogata sunt, quia collatio proventus telonialis non est pure lucrosum
privilegium, sed est partim etiam onerosum, idest reparandi alicujus pontis
aut viae onere affectum. Proinde ubi nullus oneri ejusmodi locus est, ibi
meritum telonii cessat, adeoque nec proventus telonii exigi potest. Per
mutationes autem fluviorum evenit
cadere debeat, per orgias
determinaverit. Et ideo variae hac de re quaestiones, et frequentes inter jurisdictiones
publicas et teloniorum possessores differentiae, ut in jam provocato Elaborato et
§-pho ostendimus, suboriuntur. Sed et secus provisio haec non praebet justam inter
ipsa teloniata dominia proportionis mensuram. Cui enim in loco minus frequentato longior
pons obtigit, is minus privilegii sui beneficium sentit quam alter, cui brevior pons in
loco frequentioris commeatus obvenit.
comitatuum
relationibus planum efformare, ubi et cum quali tariffa telonia publica defigi deberent, ad
id, ut propositi duo fines obtineantur. Ut autem institutum hoc fixam accipiat basim,
deberet utique sanctionem legis in proximis comitiis obtinere.
Sed etiamsi non omnes fortasse possessores teloniorum ad ea cedenda disponi possent,
sperat tamen Deputatio quod notabilis eorum pars nobile hoc sui in bonum publicum zeli
argumentum ultro editura sit. In hunc autem casum juvat experiri, an non aliquis pro
redimendis
salva parti, decisione hac non contentae,
praetensionem suam solenni juris via in forma novi prosequendi facultate. Quaestiones tamen,
quae circa causatum proprietario mercium propter has ad stipulatum tempus non advectas
damnum emergent, non summaria, sed ordinaria juris via coram
competenti foro pertractentur.
Motiva.
Provisio haec tantum ad modernae vecturisationis statum refertur. Postquam fora
mercantilia, quorum organisationis elaboratio Deputationi
e mercantili in civilis
objecti naturam transiise videbitur.
Et haec est ratio cur e converso exorituras de enato propter non advectas ad praefixum
tempus merces damno non ad locales jurisdictiones et summariam discussionem, sed ad
ordinariam juris viam relegandas esse Deputatio existimavit. Quaestiones enim hae tantis
circumstantiis implicari possunt ut praetensiones ejusmodi civile potius, quam mercantile
objectum constituere videantur.
Caeterum tota haec provisio ad eos
Pestino, per Pettovium, Tergestum via quatuor postis
longior, et secus etiam sumtuosior sit, quam Pestino per Canisam, Carlostadium ad
Littorale Hungaricum, vix tamen aliquid Articulorum exoticorum hac adhuc via
Pestinum importetur, sed tota ferme exotica importatio Tergesto per Pettovium
Pestinum hodiedum procedat. Et cum exportatio ad importationem
naturalem habeat relationem, quod major etiam productorum Hungariae pars, veluti
Tabaca,
et vectores reperire admodum molestum, et
merces iis concredere periculosum est.
Deinde quod defixis Pettovii jam pluribus intermediis mercatoribus quaestor Pestiensis
non debeat a primo plane Tergestino mercatore merces sibi procurare, sed eas a
Pettoviensi erga moderatam provisionem commodius obtinere possit. In
Fluminensi autem via in nulla adhuc intermedia civitate, imo ne in ipso quidem Carlostadio,
mercatores ejusmodi exstent.
Primum in via Tergestina ea solum
vecturam habere possit. Donec
itaque id ipsum in via Fluminensi constituatur, nunquam haec concurrentiam
Tergestinae sustinebit, adeoque Hungaria tot transportuum jacturam eousque semper patietur.
Alterum nec Pettovii uno ictu effectum fuit; sed prout commercii cursus per regulatam
vecturisationem accrevit, ita id ipsum plures mercatores eo sensim allicuit. Si per
regulandam in via Fluminensi rem vecturariam commercii cursus continuo increscat, eadem
causa eundem effectum hic quoque producet, defigentque
hic in monopolium degenerare possit, interest commercii ut stante etiam hoc
coetu singulo mercatori libertas relinquatur alias etiam vecturas penes distinctos
contractus conducendi.
Objicient se quidem effectuationi instituti hujus complures difficultates; sed has
superare non ad legislationis, sed ad administrationis publicae partes pertinebit.
Articulus XXXIII.
commercii ut stante etiam hoc
coetu singulo mercatori libertas relinquatur alias etiam vecturas penes distinctos
contractus conducendi.
Objicient se quidem effectuationi instituti hujus complures difficultates; sed has
superare non ad legislationis, sed ad administrationis publicae partes pertinebit.
Articulus XXXIII.
nulla alia
nautices subsidiaria scientia illic tradebatur, ita ut cathedra haec ad
formandos potius eos, qui officia in re navali jam obibant, quam ad formandos pro instituto
hoc alumnos deserviverit. Interest itaque ut non sola nautices, sed omnes una
subsidiariae ejus cathedrae in Littorali Hungarico stabiliantur. Quod qua ratione effici
possit? ad objectum Deputationis litterariae refertur. Forte tamen et hoc
objectum in mixto cum Deputatione hac consessu pertractari deberet.
naves mercibus dimidium tantum
exoticae inductionis proponit, non ejus est sensus, ut retento illis, quae
domesticis navibus invehentur, mercibus moderno exotico portorio, iis articulis, qui
exteris navibus advehentur, alterum adhuc tantum imponatur; sed ut merces domesticis
navibus inductae dimidium tantum moderni portorii persolvant. Secus enim evenire posset, ut
domestica navigatione necdum satis instaurata exteris vero mercatoribus portoriorum
gravitate alienatis Littorale Hungaricum totius exoticae
adaequatas circa ejusmodi objecta
relationes Consilio praestare, istud vero fundatas superinde opiniones Suae Majestati
submittere possit, jurisdictiones quidem, ubi labores ejusmodi occurrunt, idoneo, et non
tantum geometriae et geodesiae, sed et hydraulicae
principiis sufficienter instructo individuo, si eodem adhuc destituuntur, erga stipulandum
per mutuam conventionem ejus salarium se providebunt. Pro ejusmodi vero geometra nemo per
jurisdictiones suscipi possit, nisi bonum suum profectum,
geometrae ita constituantur, ut singulo Hungariae circulo unus,
partibus vero adnexis itidem unus obveniat. Neque tamen aut dirigentes hi a
Departamento Hydraulico; neque comitatenses geometrae a
dirigentibus; sed hi quidem a Consilio; comitatenses vero ab ipsis comitatibus
dependeant, ab his tantum ordinationes recipiant, et iis vicissim relationes suas praestent.
Consilium tamen submissas per comitatus geometrarum suorum relationes, si e re
existimaverit,
a dirigentibus geometris, hi vero a Departamento Hydraulico
dependeant. – Si enim id constituetur, posset ipsum iterum hoc Departamentum alteri extra
Regnum constituto officio ita subjici, ut externum hoc officium intra limites depromendae
opinionis non subsistat, sed in ordinandis etiam et inspiciendis laboribus
jurisdictionem in Regno contra constitutionalem ejus
independentiam exerceat; Consilium vero et comitatus simplices tantum
canales efficiantur, per quos ordinationes exteri
etiam, cujus interest, difficultas obmoveatur, Consilium recurrentes sufficienter audiet, et
si hi novam petant revisionem, ad hanc peragendam unum ex adjunctis, sumtibus
reclamantis, ad faciem loci exmittet, et hujus opinionem non jam solus director, sed totum
simul Departamentum revidebit. Si Consilium erga hanc etiam relationem opus bono publico
proficuum fore judicaverit, effectuationem ejus concernenti jurisdictioni committet. Quodsi
tamen recurrens se ulteriorem ad Suam Majestatem recursum sumere velle
necessarias discrepantias haec difficilior efficiatur.
Debet etiam ad locales singuli fluvii circumstantias adverti, quia hae distinctam in uno
aliove puncto exposcere possunt provisionem.
Omnia quidem haec hactenus politica tantum via tractabantur, sed plane ideo, quia legis
sanctione carebant, saepe difficilis, quandoque impossibilis etiam erant executionis.
Interest itaque ut Consilium opus hoc in Comitiis referat, quo illud, postquam revisum
fuerit, in legem referri possit.
compossessorum deferatur. Nisi enim opus reipsa
utile sit, pluralitas compossessorum in illud non consentiet. Accedit quod in ejusmodi casu
ne proportionalis quidem processus locum habeat, cum labores ejusmodi per
ratas suscipi non possint, sed totum in complexo opus ad semel absolvi debeat. Pro reliquis
§-phi hujus clausulis eadem motiva militant, quae ad immediate praecedentem jam allata
sunt.
§ 133.
Si occasione exsiccationis
satisfaciat, suscipere et exercere potest. Officinam etiam aperire,
aut merces sub tuguriolo exponere, qui vulgo Ständler appellantur, absque ulla seu apud
judicem, seu apud magistratum insinuatione singulo civi in propria civitate liberum est.
Quodsi tamen regnicola, sed alterius jurisdictionis incola officinam in aliqua civitate
aperire velit, praevie concivilitatem, quam magistratus eidem recusare non possit, assumere
debet; irritantur proinde omnia illa nonnullarum civitatum statua, per quae seu obligatio
insinuationis in ejusmodi
limites
restringitur. Quanta autem provisio pro tota, ad quam se ejusmodi mercatoris distractio
extendit, peripheria necessaria sit, id magistratus civitatis calculare non
potest. Ipsa haec provisionis necessitas eosdem limites semper non retinet, sed cum
populationis incremento assurgit. Fit itaque per ejusmodi numeri mercatorum restrictionem
ut beneficium, e quo plures cives honeste subsistere potuissent, paucorum cupiditati in
forma monopolii tradatur. Ubi e converso si plena commercio
subsistere non potest. Certum etiam
est, quod, si majores quaestores ejusdem qualitatis articulum leviori pretio
distrahant, minuti nullum emtorem invenient. Cum illi remedium hoc in
potestate habeant, et tamen his praevalere non possint, sed ad eos supprimendos legis
auxilium implorent, patet evidenter quod majores quaestores aut deterioris
qualitatis merces habeant, aut illas altiori distrahant, aut forte iis, quos minuti
manipulant, articulis nec provisi sint; in his enim
id excludit, quod paucis tantum privatis
lucrum, toti autem publico detrimentum adfert.
Proprietas autem nonnisi e legitimo possessorii
titulo enascitur, qui si absit, usus aliquis non pro proprietate, sed pro mera
usurpatione haberi debet. Jam vero primus, qui usum jus quaestus vendendi
exercere coepit, non potuit habere legitimum possessorii titulum, quia usus
hic in restrictione numeri mercatorum ita, ut
tamquam formale statutum Principi submissa, qua tale consueta
in ejusmodi casibus styli formalitate confirmetur, id quod de restrictione numeri
mercatorum et facultate jus quaestus vendendi vix aliqua civitas remonstrabit.
Sed etsi id nefors remonstraret, statutum hoc in ipsa sui origine invigorosum fuit, quia
praejudicium tertii involvebat; singulus enim nativus civis per nativitatem,
adjecticius autem per assumtam concivilitatem omnium civilium
anno exercuit, depositam pro jure summam sibi jam
compensaverit. In locis enim illis, ubi ejusmodi monopolium viget, quaestus adeo lucrosus
esse solet, ut deposita pro jure summa intra exiguum tempus resarciatur, sicque emtores
nequidem de damno vitando, sed tantum de lucro captando agere
apparet; ut autem hoc obtineant, legislatio trabalem adeo abusum stabilire non potest.
Nec obstat quod tales etiam emtores quandocunque ad casum fallimenti delabantur; id enim
non e defectu utilitatis emti
tantum de lucro captando agere
apparet; ut autem hoc obtineant, legislatio trabalem adeo abusum stabilire non potest.
Nec obstat quod tales etiam emtores quandocunque ad casum fallimenti delabantur; id enim
non e defectu utilitatis emti quaestus, sed vel ex inscitia rei mercantilis, vel e
negligentia, rerumque suarum incuria, vel e nimis lauta vivendi ratione, vel denique e
fortuito aliquo infortunio promanare solet: id autem suapte consequitur quod abolito jus
quaestus vendendi abusu jus hoc in casu
quaestus ad certum tantum mercatorum numerum restrictum est;
et tunc quo jure potest beneficium hoc uni e sistematisatis mercatoribus
concedi? alteri vero negari? dicetur fortasse quod facultas illa vendendi non ad
domesticos cives sed ad exteros referatur. Verum huic quoque
eadem difficultas obstat; si enim plena quaestum exercendi facultas Pestini jam viget,
casus ejusmodi venditionis nunquam emergere potest. Si certus tantum mercatorum numerus
defixus est, cur aliquibus ex his
Cujus iterum, si allegati illic duo casus ad vivum excutiantur,
nullam praeter merum arbitrium rationem reddere poterit. Apparet denique, quod hoc non
obstante status mercantilis Pestiensis non postulet, ut abusus jus quaestum
vendendi aboleatur, sed tantum ut certa quoad illum principia defigantur.
Ubi e contra alii abolitionem abusus hujus Deputationi diserte proposuerunt. Nimirum erunt
e Pestiensibus complures, qui jus quaestus ipsi emerunt, adeoque nollent lucello illo
nollent lucello illo
privari, quod e venditione ejus, si circumstantiae eorum id postulent, sibi promittunt;
alii vero mercatores extra casum ejus rei forte versantur. Verum Legislatio non id, quod
unius aut alterius civitatis quaestoribus, sed quod commercio
in genere conducit, spectare debet; hujus autem promotio non restrictionem
ad certa tantum individua, sed plenam quaestus libertatem requirit, quae usum jus quaestus
vendendi suapte excludit. Per nulla certe regulativa principia id
casum ejus rei forte versantur. Verum Legislatio non id, quod
unius aut alterius civitatis quaestoribus, sed quod commercio
in genere conducit, spectare debet; hujus autem promotio non restrictionem
ad certa tantum individua, sed plenam quaestus libertatem requirit, quae usum jus quaestus
vendendi suapte excludit. Per nulla certe regulativa principia id unquam efficietur, ut
abusus jus quaestus vendendi desinat esse nocivum promotioni commercii
monopolium, ut per illa omne
mercatores in porrectis Deputationi huic
reflexionibus postularunt. Verum hi per id nonnisi proprium lucrum respexerunt; Deputatio e
contra domalem quaestum et ad libertatem commercii et ad regnicolarum
commoditatem pertinere, adeoque eum non abolendum, sed regulandum tantum esse existimavit.
Hac autem in re id primum definiendum occurrit: an domalis quaestus cum omnibus vel
aliquibus tantum; et si ita, cum quibus mercibus exerceri possit? Relate ad id communiter
quidem id statui solet, ut quaestus hic ad minutiores
curru merces, quae pro integra officina sufficiant, per Regnum circumvehi, sicque
major commercii pars vaga effici, quod systema regularis commercii non
admittit. Nec obstat, quod per restrictionem hanc nulla inter voluminosas et parvae quidem
molis, sed pretiosas merces proportio instituatur. Haec enim non secus defigi posset, quam
si certa summae quantitas stabiliatur, ultra quam nec cum voluminosis, nec cum minoris
molis mercibus domalem quaestum liceat exercere; ejusmodi autem legis executioni intendendi
locum habet, adeoque his ille jam jure
interdici potest.
§ 139.
Domestici fabricantes artefacta sua seu in loco fabricae, seu in nundinis, seu etiam
domatim non tantum all ingrosso, sed etiam alla minuta distrahere
possunt. Extraneis tamen fabricantibus fabricata sua in nundinis quidem nonnisi all
ingrosso, domatim vero nulla ratione distrahere liceat; quoad fabricantes autem Germanicarum
Provinciarum reciprocum observetur.
minuta eadem divendant. Verum
raro fabricae alicui ea felicitas obtingit, ut principio statim omnes suas merces all
ingrosso distrahere possit; quodsi autem notabilis earum pars invendita remaneat, cum
fabricarum erectio sumtuosa sit, hae facile labefactantur. Sed nec ipsa commercii libertas
admittit ut consumentes impediantur, quominus merces quascunque a prima manu sibi possint
comparere. Opponent quidem mercatores quod id citra detrimentum status
mercantilis admitti non possit. Verum in ejusmodi casibus
fabricans ipse subit vices
mercatoris primae manus, publicum autem non eget quaestoribus secundae
manus, donec illos habere potest. Secus posset status mercantilis praetendere ut
nec opificibus liceat erga paratam solutionem laborare, sed quod hi artefacta sua primo
alicui mercatori vendere, consumens vero eadem ab hoc debeat comparare.
Quoad extraneos fabricantes eadem est ratio, quae quoad quaestores; sicut
his §-pho 136. nonnisi quaestus all ingrosso
aliquam quaestus speciem exerceat?
Id tamen justum est ut in tali casu ab utroque beneficio contribuat. Cum tamen mercatores
Pestienses opificibus jam id pro quaestu imputent, si necessaria pro opificio suo
materialia de casu in casum ex eorum officinis non accipiant, sed de his sibi in nundinis,
aut alibi, ubi ea leviori habere possunt, provisionem faciant, et si hanc totam consumere
forte non possit, remanentiam divendat, videbatur id diserte clarificari debere. Opponent
quidem mercatores quod sub titulo remanentiae
opificii sui quaestum possint exercere. Verum id observare, et si reipsa
eveniat opificem talem etiam a beneficio quaestus taxare, ad partes localis magistratus
pertinebit.
Exponunt etiam mercatores Pestienses quod opifices non tantum analogos opificio suo, sed
jam alios etiam articulos vendere incipiant. Verum minutia haec attentionem legis non
meretur. Hic quoque eadem, quam supra pro aliis minutis quaestoribus attulimus, ratio
obtinet. Dent majores mercatores, uti possunt, minori pretio eosdem articulos, et opifices
uti possunt, minori pretio eosdem articulos, et opifices
nec pro remanentia materialium opificii sui, nec pro aliis sibi minus analogis mercibus
emtorem invenient.
§ 141.
Non tantum in annuis, sed in hebdomadalibus etiam nundinis, praeter victualia alias quoque
cujuscunque speciei merces venui exponere licet; adeoque discrimen etiam omne inter
ordinarias et pecuarias nundinas suffertur.
nundinis
vendere licet, quae speciali eatenus privilegio provisa sunt.
Cum proinde politicae Hungariae circumstantiae sublationem nundinarum necdum admittant,
interest ut adminus Legislatio eas quam maxime liberas efficiat, et quidem non annuas
tantum, sed etiam hebdomadales. Publici enim nihil interest, an annuae vel
hebdomadales nundinae magis floreant; interest autem vel maxime ut quo
promptior sit mercium, et quod consequens est, pecuniae circulatio. Jam vero Legislatio, ut
ad scopum
Ex
opificiis labor murarius et asciarius, et in casum quo aliquam caeham de
pretio artefactorum suorum condixisse eveniat, omnis etiam ejusmodi cujuscunque speciei
labor.
Horum tamen omnium limitatio nec ad semel, nec periodice suscipiatur; sed prouti alicujus
articulorum horum pretium ultra justos limites elevatum fuerit, ita eidem remedium de casu
ad casum adferatur. Et primum quidem tententur omnes alii, per quos pretium ejusmodi
restringi possit, politici modi; si nullum jam aliud medium supersit, tum
statuant, id quod illa nonnisi per generales et periodicas
limitationes impedire potest. Altera epocha est dum aucta populatione et opificum numero
notabilior jam venditorum concurrentia enata est, et tunc sicut non ubique, et omnium
primae necessitatis articulorum, sed jam hic, jam ibi, jam unius, jam alterius articuli
pretia exorbitare solent: ita administratio etiam publica in illis tantum locis, ubi casus
enascitur, et illius tantum, cujus pretium nimium assurgit, articuli partialem tantum
limitationem suscipere debet. Tertia
possit, id est, quod in Hungaria necdum tanta, quanta apud populos
illos, venditorum concurrentia vigeat. Itaque Hungaria in secunda adhuc epocha versatur,
adeoque non interest ejus ut seu generalem et periodicam limitationem continuet, seu eam
simpliciter aboleat, sed ut remedium hoc in specificis tantum casibus et articulis
adhibeat.
Temperamentum hoc ea etiam ratio commendat, quod generalis omnium primae necessitatis
victualium et artefactorum limitatio, ut justa evadat, non secus institui possit, quam si
non habeat
frumenti necessitatem, et tamen hujus pretium non solet limitari. E converso
e communi populo plures vino, quam bubula utuntur, et tamen haec cadit, illud non cadit sub
limitationem. Tota itaque res ad usum recidere videtur. Sed ne hic quidem hactenus
uniformis fuit; alii enim comitatus plura, alii pauciora objecta ad limitationem
revocabant. Ita e victualibus alicubi plane vitulina limitabatur, qua certe
rustici, adeoque major populi pars, non utuntur. Ex
spectat. Exiguorum a proportione, qui illic habitant
nobilium, consideratio id exigere non potuit. Civitatem enim in substantia cives efficiunt;
nobilium, qui non sunt simul cives in illis habitatio est accessorium. Itaque
limitatio non ad horum, sed ad illorum commoda dirigi debet; civium autem utilitati
prospicere certe non ad comitatensis, sed ad Civici Magistratus provinciam refertur. Sed
nec illa ratio tenet, quasi stabilita in civitate limitatio pro regula toti comitatui
deservire deberet, hocque titulo
potuit. Civitatem enim in substantia cives efficiunt;
nobilium, qui non sunt simul cives in illis habitatio est accessorium. Itaque
limitatio non ad horum, sed ad illorum commoda dirigi debet; civium autem utilitati
prospicere certe non ad comitatensis, sed ad Civici Magistratus provinciam refertur. Sed
nec illa ratio tenet, quasi stabilita in civitate limitatio pro regula toti comitatui
deservire deberet, hocque titulo ad magistratum comitatus pertineret. Constat enim, quod
alia plerumque pro civitate, alia pro rure
nobilium, qui non sunt simul cives in illis habitatio est accessorium. Itaque
limitatio non ad horum, sed ad illorum commoda dirigi debet; civium autem utilitati
prospicere certe non ad comitatensis, sed ad Civici Magistratus provinciam refertur. Sed
nec illa ratio tenet, quasi stabilita in civitate limitatio pro regula toti comitatui
deservire deberet, hocque titulo ad magistratum comitatus pertineret. Constat enim, quod
alia plerumque pro civitate, alia pro rure victualium pretia defigantur.
hocque titulo ad magistratum comitatus pertineret. Constat enim, quod
alia plerumque pro civitate, alia pro rure victualium pretia defigantur.
Denique nec ea ratio subsistit quod ad civitates victualia per provinciales homines
comportentur; hi autem non civili sed comitatus jurisdictioni subsint. Cum enim civitas
territoriali jurisdictione gaudeat, quicunque in hac aliquid vendit, quoad
ipsum venditionis actum jam ejus jurisdictionem sortitur.
Unica adhuc illa reflexio superest, quod cum saepe aliqua
domalis tamen quaestus etiam cum illis articulis, qui in officina
ejusmodi prostant, aliis per dominum terrestrem interdici non potest; non potest etiam
dominus terrestris coemtionem alicujus articuli in terreno suae jurisdictionis ad unum
tantum mercatorem restringere, sed haec libera semper omnibus patere debet.
Motiva.
Quod in arbitrio domini terrestris situm sit officinae erectionem admittere vel
prohibere, id ex ipsa libera fundo suo utendi potestate
sicque totum sensim internum
commercium unice dominis terrestribus in monopolium cedere posset, id, quod nec legi nec
rationi congruit.
Ex omnibus autem his apparet quod nec potestas dominica, nec praerogativae nobilitares in
legali sensu acceptae, sed promanantes tantum ex detorto earum intellectu abusus promotioni
commercii in Hungaria obstent. Contineatur jus praeemtionis dominorum terrestrium intra
legales, qui sequenti §-pho explicabuntur limites: conserventur caeteroquin
coloni in plena, quam
Quod favores attinet: scopum quidem commercii universim utilitas
efficit, haec sola satis excitat ad planum illud, nullis aut paucis admodum
difficultatibus expositum commercium, quale est officinariorum, aut vagus
etiam, sed minutus quaestus, et ideo professionem hanc sufficit pro ingenua
declarare.
Verum ut majora nonnisi magna pecuniarum vi gerenda, variis impraevisis casibus et
periculis obnoxia, adeoque nonnisi multa prudentia, et assiduo ordinatoque labore,
solent; hi autem
jam ex indole sua honoris stimulis agitantur, et nisi hunc per majora negotia assequendi
spem habeant, facile ineunt aliud vitae institutum, quod ipsis viam ad honores, etsi minori
cum utilitate, pandit. Axioma hoc non in sola rationis subtilitate, sed in ipsa omnium
populorum et seculorum experientia fundatur; nam prout Status Mercantilis apud aliquem
populum majori aut minori honore gaudebat gaudetque, ita etiam pauciora aut plura magna
negotia et olim gerebantur, et hodiedum geruntur. Interest itaque ut
Favores Articulo 17. §-pho 1.
majoribus et minoribus fabricantibus concessi etiam ad eos
extenduntur, qui merces Hungaricas exportant, seu deinde ejusmodi quaestor
domesticus, seu recentius illocatus sed necdum naturalisatus,
seu etiam simpliciter exter fuerit. Domestici, et recentius
illocati sed necdum naturalisati, si majorem quampiam fabricam erigant aut
commercium exportationis all ingrosso
extenduntur, qui merces Hungaricas exportant, seu deinde ejusmodi quaestor
domesticus, seu recentius illocatus sed necdum naturalisatus,
seu etiam simpliciter exter fuerit. Domestici, et recentius
illocati sed necdum naturalisati, si majorem quampiam fabricam erigant aut
commercium exportationis all ingrosso exerceant, insuper in concivilitatem
gratis assumantur. Simpliciter vero exteri, aut recentius quidem illocati, sed
illocati sed necdum naturalisati, si majorem quampiam fabricam erigant aut
commercium exportationis all ingrosso exerceant, insuper in concivilitatem
gratis assumantur. Simpliciter vero exteri, aut recentius quidem illocati, sed
necdum naturalisati majores ejusmodi quaestores aut fabricantes etiam absque
indigenatu, vel ante terminum naturalisationis, armales erga
duorum comitatuum aut civitatum commendationem impetrare possint.
absque indigenatu, qui sumtuosior et altiori conditioni magis analogus est, hi vero ante
naturalisationis terminum nobilitatem per armales consequi
possint. Ac terminus quidem naturalisationis nulla adhuc lege defixus est,
sed nunc primum erga Deputationis politicae relationem determinabitur. Cum
tamen beneficium hoc illis statim, qui se primi illocant, concedendum haud esse, tuto
existimare liceat per provisionem hanc exteris etiam et recentius illocatis mercatoribus
favor
Regnum in
passivo versatur; id autem si perduret, internae Regni vires quotannis diminuuntur.
In moderna enim Europae situatione pecunia pro nervo gerendarum rerum jure
optimo reputatur, cum non tantum bella ingentibus sumtibus gerantur, sed et omnium, quae
utilia sunt, publicorum institutorum introductio magnam pecuniae vim requirat. Et ideo
omnis prosperitatis publicae studiosa legislatio commercium exportationis
prae importatione fovet; illi omnes, quos in potestate
ad eum, quem cernimus, florem sunt provectae. Itaque et ratio, et vicinum recensque
adeo exemplum ostendit, quod intersit ut Hungarica quoque Legislatio curas favoresque suos
commercio exportationis impendat.
Neque utilitatis tantum, sed ipsius etiam justitiae ratio id
commendat. Si enim importationem exter exerceat, nocet is nationali
industriae; quia nisi ille hunc commercii ramum praeoccupasset, arripuisset certe illum
domesticus aliquis, et tunc lucrum
se objicere
solent, difficultates superare, idest commercium exportationis suscipere;
justum itaque est ut domesticus etiam quaestor, qui difficilius hoc, et magis arduum
commercium exercet, majores etiam legis favores experiatur.
Sed nec res ipsa admittit ut propositi pro exportatione favores etiam ad
importationem extendantur; si enim illi exteris, qui hanc
exercebunt, concedantur, hi eam commercii partem totam ad se pertrahent, sicque
in singulo comitatu cassa publica constitui debeat? In hoc enim varios esse
jurisdictionum sensus Deputatio e submissis sibi projectis observavit; et prouti Legislatio
quaestionem hanc deciderit, ita etiam distincta conflandi fundi publici ratio iniri debebit.
Sed etiamsi unicam pro toto Regno cassam publicam stabiliendam supponamus, adhuc praevie
decidi deberet, an ea absque ullo tituli discrimine generaliter pro omnibus
Regni necessitatibus ita erigi debeat ut inde erogationes pro re nata ad quosvis Regni usus
quidem fundis, de quibus
legislatio proprio arbitrio disponere potest, in hypothesi
stabiliendarum opiniorum suarum projectum etiam Articuli proponat; quoad spontaneum
autem oblatum, id an majorem sed ad semel tantum dependendam, vel vero
minorem sed per plures annos continuandam summam offerre expediat, uti et summae ipsius
quantitatem generoso Statuum Regni in bonum publicum zelo integram relinquat, adeoque
spontanei oblati nonnisi genericam in proponendo
arbitrio disponere potest, in hypothesi
stabiliendarum opiniorum suarum projectum etiam Articuli proponat; quoad spontaneum
autem oblatum, id an majorem sed ad semel tantum dependendam, vel vero
minorem sed per plures annos continuandam summam offerre expediat, uti et summae ipsius
quantitatem generoso Statuum Regni in bonum publicum zelo integram relinquat, adeoque
spontanei oblati nonnisi genericam in proponendo Articulo mentionem injiciat. Deinde tamen
circa ipsam
quod cassa commercialis
ab ea, quae pro eventualibus Regni necessitatibus destinabitur
distingui, et pro singula distincti, et analogi fundi stabiliri; pro
necessitatibus vero bellicis nulla peculiaris cassa formari, sed pro his
consueta ab olim, et in Diaeta de casu ad casum determinanda, subsidia
reservari debeant.
Ut cassa commercialis et eventualis e distinctis fundis conflentur, et
separatim administrentur, ipse modernus usus commendat.
hydraulicis et commercialibus, indigenatus vero et exterorum,
qui beneficia ecclesiastica in Regno obtinuerunt, taxa pro
eventualibus Regni necessitatibus convertebantur, et distinctam habuerunt
administrationem. Sed et res ipsa id exigere videtur. Nisi enim id
constituatur, erit perpetua inter commerciales et alias eventuales
necessitates lucta. Quando, et qua parte una alteri cedere debeat, aut per
casu controversiam
ejusmodi decidat, non semper in promtu est; alterum variis de causis vix expedire videtur.
Quod summum est, proposuimus supra §-pho 128. ut non tantum planum regulandae et
capitalis et collateralis navigationis, sed et ipse qua serie
suscipiendorum laborum ordo, singulique laboris sumtuum schemata seorsim elaborentur, et
postquam hic per legislationem definitus fuerit, labores eadem serie suscipiantur; ut id
perfici, optatumque successum habere possit, Deputatio illa, quae hunc
habere possit, Deputatio illa, quae hunc laborum ordinem
elaborabit, debet aliquam circa quantitatem fundi commercialis, cui labores ejusmodi
commensurari possint, habere cynosuram. Hanc autem habere non posset, si nullus distinctus
commercialis fundus exstaret, sed per longas primo ambages decidi deberet quotta pars
generalis fundi publici pro usibus
commercii quotannis exscindi debeat.
§ 149.
In hac distincta Commercialis
In hac distincta Commercialis et Eventualis
Cassae hypothesi, cum nullum e submissis seu per jurisdictiones, seu per
privatos projectis aliquod seu inter cassas, idest circa propositorum fundorum applicationem
discrimen faciat, sed omnia hydraulicos tantum labores aut alios commerciales usus
respiciant, Deputatio etiam eadem universim tantum expendenda, et tum primum propriam de quo
fundo? ad quam cassam applicando? opinionem subjungendam esse demisse existimavit.
Comitatus
propriam de quo
fundo? ad quam cassam applicando? opinionem subjungendam esse demisse existimavit.
Comitatus Sümeghiensis et Baranyensis schedarum bancalium
excusionem proponunt; ille quidem ad 10, hic vero ad 20 millionum valorem. Sed neuter
illorum manipulationem delicatae hujus operationis projectat: videntur tamen eo
collimasse, quod ad procurandum his schedis cursum sola Statuum cautio
sufficiat, quin alia speciali cassa, in cujus realitate creditum
cassa, in cujus realitate creditum earum
fundetur, opus sit. Deputatio e contra haec per simplicem Statuum fidejussionem
schedis his circulationem minime procurandam fore, adeoque sub hac fiducia eas excudere non
tantum inutile, sed plane periculosum esse arbitratur. Cujus
sententiae antequam rationem reddat Deputatio, ipsam instituti schedarum
bancalium theoriam paucis exponendam esse existimavit.
Institutum hoc varias quidem formas recipere potest,
aes, obtineant valorem, et cum illae majorem insuper et conservationis et
transportus facilitatem habeant, ut eaedem etiam appetantur. Hunc schedis his valorem
legislatio imperative procurare non potest, sed debet tantam iis
securitatem praestare ut illae valorem hunc in idea populi suapte
consequantur. Securitas autem haec duobus potissimum modis procuratur; primum si in cassis
publicis omnes solutiones cum schedis his instar paratae acceptentur; dein si
hoc debet certa inter massam circulantis pecuniae et schedarum harum quantitatem
proportio observari, quae ad nullum quidem fixum principium reduci, per usum tamen ipsum
facile determinari potest. Nimirum interest ut principio haud adeo magna schedarum summa
emittatur, sed prouti eas amplius quaeri observatur, ita earum numerus sensim augeatur,
donec apparuerit, quod plures jam sint, qui eas in paratam convertere student, quam qui eas
quaerunt. Quodsi proportio haec haud multum excedatur, ipse naturalis rerum
cursus justum
casu in casum fieri queat.
In Hungaria nec taxa indigenatus, veluti nec minutis Regni necessitatibus
sufficiens, nec contributio, nec auctio pretii salis, velut in
alios fines jam destinata, pro tali cassa reputari potest; sed nec Statuum
cautio vices ejus supplere valet. Haec enim in casum sinistri eventus longam et
ancipitem juris viam post se traheret; cujus solius metus tantam
in publico diffidentiam produceret, ut nemo sit,
suffocare industriam,
exiguum denique illud, quod adhuc viget commercium, perimere.
Tristes hi effectus eo certius consequerentur, quod dum regiae bancales
schedae emissae sunt, jam tum ad massam circulantis non tantum in Germanicis Provinciis, sed
in ipsa etiam Hungaria pecuniae reflexum fuerit; adeoque quod in ipsa jam Hungaria justa
inter offerentes et acceptantes schedas ejusmodi proportio
vigeat. Quidquid proinde absque praevia reali cassa nomine Statuum
consequens, aut schedae regiae in eadem quantitate
revocari, aut schedae Statuum in ipsa sui nativitate nullum creditum, adeoque nullum etiam
cursum habere possent.
Non erat ignotum, quod supra memoravimus, axioma, illi, qui schedarum emissionem perinde,
sed nonnisi conflata praevie reali et proportionata, pro earum securitate
cassa, ut mox referemus, proposuit. Cum tamen hic erectionem realis hujusmodi cassae in
spontaneis Statuum oblatis fundet, opinio ejus in secunda objecti hujus parte
inventori, alia fundi
proprietario, tertia principi cedat; aut si idem sit et
inventor et fundi proprietarius, una huic, altera medietas
principi competat. Imo si res non in pecunia aut clenodiis, sed in utensilibus aureis aut
argenteis consistat, titulo antiquitatum totum principi cedere solet. Interea
non est dubium, quin usus hic per legem, si principis assensus accedat, mutari possit. Verum
inventi thesauri, praesertim notabilioris, casus post tot
Regni collocare non expedit;
secus enim ille omnibus, qui defixam taxam deponere volunt, promiscue conferri deberet, id
quod rationibus Regni minus conduceret. Quodsi autem eo tantum fine taxa haec augeatur, ut
quo pauciores indigenatum ambiant, tunc non in augmentum, sed in diminutionem proventuum
Regni cedet. Quare Deputatio haec taxam illam tamquam accessorium et mere eventualem
proventum, in quo parum aedificari possit, considerandum esse arbitratur.
Taxam exterorum beneficiatorum abolendam potius quam augendam
recenti lege vetiti sunt, ipsius publici interesse videtur ut haec adminus
passionem hanc domi exercendi occasio melius habenti regnicolarum classi ex eo etiam
aperiatur, ne haec privatorum passio publico per evectionem pecuniarum nociva
evadat, sed eidem aliquod potius per auctionem fundi publici adferat emolumentum.
§ 153.
Proponit etiam nonnemo pro fundo publico – 1. Omnes pecuniarias mulctas. – 2. Ut singulo
seu donationis seu armalium impetratori praeter
judici aliquam e poena, quam dictaturus est,
utilitatem addicere non expediat. Stipendia autem eorum politica, cui status salarialis
elaboratio commissa est, Deputatio rationi moderni temporis indubie conformabit. Moderna
etiam legis dispositio nulli determinato privato, sed omnibus, si ad casum legis deveniant,
jus ad ejusmodi mulctas attribuit, adeoque nullus etiam privatus in illis jus
proprietatis potuit nancisci. Potest igitur Legislatio, quin vel in proprietatem
alicujus involet, vel judicibus injuriam inferat,
Principis et Statuum tractatu ex illius temporis auctione salis constituta sint; cum
nativorum Hungarorum viduae vix aliquando fructum cassae illius capiant; denique cum cassa
hac jam alioquin exassignata Principis proventibus nihil decedat, si illa non in modernum,
sed in alium potius finem convertatur, possent Status viduali illi beneficio renunciare, hoc
vero facto, assensum Suae Majestatis sollicitare, ut hic quoque vulgo arhalis
proventus dictus pro fundo publico convertatur.
nullitate testamenti legare
teneatur, nihil obstare videtur, quominus similis lex pro praelatis, magnatibus, et
nobilibus relate ad fundum publicum feratur. Duae tamen cautelae in hunc casum adhibendae
videntur; primum, ut pro casu etiam intestati certa, sed exigua quotta,
v.gr. medius a 100 defigatur, quam haeres fundo publico dependere debeat;
secus enim onus hoc non in omnes dimanaret, quod justitiae distributivae adversari videtur.
Deinde ut modus stabiliatur, quo concernentibus jurisdictionibus de
unius quidem ab animalium, medii autem
denarii a pecorum carnis libra; ita tamen, ut haec de Diaeta tantum ad Diaetam stabiliatur.
Id quod institutum hoc invidiosi habet tam per hoc, quam eo motivo elui posse arbitratur,
quod accisa haec non coacte, uti 1681 Artic. 12, sed libere offeratur. Et cum practicam in
tam vasto et undique aperto Regno instituti hujus manipulationem plurimam projecto huic
difficultatem allaturam esse praevideret, hanc per id levare conatur, ut taxa libratim non
desumatur, sed classificentur animalia, et in
haec non coacte, uti 1681 Artic. 12, sed libere offeratur. Et cum practicam in
tam vasto et undique aperto Regno instituti hujus manipulationem plurimam projecto huic
difficultatem allaturam esse praevideret, hanc per id levare conatur, ut taxa libratim non
desumatur, sed classificentur animalia, et in singula classe certus moderatus pro singulo
frusto librarum numerus ita defigatur, ut singulum animal in pagis a minimo, in oppidis a
majori, in civitatibus a maximo librarum numero assumatur, et juxta hunc calculum certa
singulo frusto
publicorum numerum conquisivisset, constituti sunt, exigui licet adhuc, archivi
hujus regestrantes, quorum stipendia totum ferme residui adhuc capitalis proventum usque
Diaetam 1791. absumebant. In Diaeta hac accessit quidem notabilis e taxis indigenatus summa,
sed haec pro diurnis ordinatarum in iisdem comitiis systematicarum deputationum assignata
est. Apparet itaque quod necessitates cassae hujus hactenus constiterint in reparatione
Domus Regnicolaris, diurnis limitanearum aliarumque extraordinariarum Deputationum, et in
hydraulicis usibus perpetuo addixit; nec multo post
enascituras etiam apud quaestores Turcicos contrabandas eidem fundo adjecit. Atque ita
primum distinctus ab eventuali cassa Fundus Commercialis enatus est. Verum cum commercium
sola navigatione non absolvatur, sed insuper vias facile permeabiles requirat, ad utrumque
autem hoc ne duo quidem illi fundi suffecerint, enatus est sensim usus ille, ut et
hydraulici labores, qua parte materiales sunt, et viae operis publicis
perficiantur. Augustus Josephus II. principio
requirat, ad utrumque
autem hoc ne duo quidem illi fundi suffecerint, enatus est sensim usus ille, ut et
hydraulici labores, qua parte materiales sunt, et viae operis publicis
perficiantur. Augustus Josephus II. principio incameraverat quidem fundum salis, sed non
multo post de rei aequitate informatus, eundem non modo pristinae iterum destinationi
restituit, sed 8 insuper x-ris in uno centenario auxit. Imo cum ejus sollicitudine
commercium majorem tantisper fecisset progressum, decernendarum primarum
hydraulici labores, qua parte materiales sunt, et viae operis publicis
perficiantur. Augustus Josephus II. principio incameraverat quidem fundum salis, sed non
multo post de rei aequitate informatus, eundem non modo pristinae iterum destinationi
restituit, sed 8 insuper x-ris in uno centenario auxit. Imo cum ejus sollicitudine
commercium majorem tantisper fecisset progressum, decernendarum primarum
exemplum pro iis, qui producta Hungarica per Mare Nigrum evexerint, primus edidit.
Inventores tamen
sollicitudine
commercium majorem tantisper fecisset progressum, decernendarum primarum
exemplum pro iis, qui producta Hungarica per Mare Nigrum evexerint, primus edidit.
Inventores tamen utilium institutorum non pecuniis, sed decennali immunitate,
gratuito hospitii et necessarii terreni usu remunerari solebat. Interea majores etiam
aliquot commerciales pontes, quorum conservatio proventus telonii excedebat, adeoque a
privatis sustineri non poterant, ad Fundum Commercialem recepti fuerunt.
destinata pro eventualibus Regni necessitatibus, cassa augenda.
§ 1. Taxa indigenatus ad destinatam pro eventualibus Regni necessitatibus cassam porro
quoque influet. Exteri tamen, si iis beneficia ecclesiastica conferri contingat, non jam
usualem hactenus taxam, sed quartam proventuum suorum partem quotannis cassae huic
importabunt.
§ 2. Si inventor thesauri sit simul proprietarius fundi, in quo ille repertus est,
dimidium ejus huic, alia vero medietas praedictae cassae cedet; sin – tunc Cassae una tantum
tertia
exercendo, inhibentur. Qui secus egisse
compertus fuerit, omnes merces suas amittat, et e harum pretio quarta pars denuncianti, aut
contrabandam talem apprehendenti, residuum Cassae Commerciali cedat. Confiscatio vero
ejusmodi non tantum per tricesimatores regios, sed per quamcunque etiam aliam politicam aut
dominalem jurisdictionem peragi possit, domesticis quaestoribus omnis cum Turcicis subditis
quaestus
societas prohibetur, et utprimum vel id evenerit, quod
videatur, ab impetratione ejusmodi facile abstinere potest.
Jam vero si Princeps competentem aerario suo taxam relaxet, impetrans quottam fundi
publici tanto facilius praestare potest. Et cum hanc ingenuus animus non qua
onus invito sibi impositum, sed qua spontaneum bono patriae suae
factum oblatum considerare supponatur, nihil obstat, quo minus quotta haec in
illum etiam casum, quo Princeps taxam suam remittat, stabiliatur.
Caeterum perceptionis et transpositionis pecuniarum
evenire
potest, quam si quis in officio tali consitutus decoquat; non interest autem, ut leges
decoctoribus patrocinentur. Institutum proinde hoc systemati Hungarico non congruit: et
ideo hactenus etiam paucorum Hungarorum viduae beneficium cassae hujus senserunt, sed
illatis in generalem arharum fundum Hungaricis etiam detractis, vel in aliis
provinciis servientium, vel certe admotorum in obversum legis, Hungaricis officiis
extraneorum viduae e fundo hoc pensiones consequebantur.
Cum tamen
illa, quae in textu recensentur,
leges nobilitatem tantum, non vero possessorium requirunt, adeoque in his saepius casus
egestatis viduarum etiam absque omni mariti culpa evenire potest. Quoad haec itaque
institutum Cassae Vidualis porro etiam retinendum, sed cassam hanc a generali arharum fundo simpliciter separandam, per Cameram Hungaricam
administrandam, et exinde pensiones nonnisi viduis Hungarorum decernendas esse Deputatio
existimavit.
Ut hoc tanto magis per legem determinari
quidem forent omnia, quae
circa institutum hoc vigent normalia, utpote circa tempus, a quo salaria decurrere
incipiant, circa detractam carentialem et characterialem, circa mensem emortualem, et his
similia, cum in his saepius variatum sit. Verum id non ad hujus, sed Politicae
Deputationis sphaeram pertinere videbatur.
Ad §-phum 7. Cum onus erectionis et conservationis viarum ac pontium
commercialium cassam hanc mansurum sit, naturale est, ut regulandorum etiam in sensu
§-phi
et commercium jam effloruerint,
complures ex iis forte supervacaneae evadent; verum commercii distincta est hac in parte ab
omnibus aliis Legislationis objectis ratio. In aliis enim objectis Legislatio futura
prospicere, et leges non tantum moderni, sed futuri etiam temporis rationi
accomodare debet. Quoad commercium vero praesentem tantum statum respicere,
ordinationes suas huic accomodare, has, prout novae circumstantiae emergunt, mutare, et
novis circumstantiis, novas semper leges aptare debet. Et
nisi consentienti nobili, taxa aliqua imponatur. Verum
an limitata ejusmodi Legislatio vel existere possit, disquirere, non est hujus
loci. Quod ipse articulus 8. 1741. non de ephemeris ejusmodi et
spontaneis oblatis, sed de formali et perenni
contributione intelligi debeat, facile esset remonstare. Sed haec omnia ad vivum
resecare in voluminosam degeneraret dissertationem. Usus optimus legum interpres est. Itaque
id tantum indagare juvat: quis hactenus hac
possit, disquirere, non est hujus
loci. Quod ipse articulus 8. 1741. non de ephemeris ejusmodi et
spontaneis oblatis, sed de formali et perenni
contributione intelligi debeat, facile esset remonstare. Sed haec omnia ad vivum
resecare in voluminosam degeneraret dissertationem. Usus optimus legum interpres est. Itaque
id tantum indagare juvat: quis hactenus hac in re usus viguerit? Quod, relate ad
substantiam immunitatis, titulus, quo aliqua
certe inter hunc et priores titulos differentia eo minus assignari
potest, quod oblatum hoc in proprium singuli nobilis commodum cedat. Si consensus Statuum
Regni ad id non sufficeret, eodem jure sustineri posset, quod nec congregationum
comitatensium assensus sufficiat, sed quod singulus in individuo nobilis debeat consentire;
id autem vix aliquis sustinebit. In tam vasto, ut Hungaria est, regno debet natio suam,
praesertim quoad ea, quae publicas impositiones concernunt, voluntatem in
politicum aliquod corpus transfundere;
suscipiendam proponit.
Si tanta aerarialium articulorum, qui omnes a telonio immunes sunt, quantitas per canalem
hunc quotannis devehatur, desumendum a reliquis privatorum mercibus telonium vix tantum
proferet, quantum auctor primi projecti pollicetur. Sed largiamur certitudinem elaborandi
sumtuum schematis; largiamur accuratam adeo canalis directionem et constructionem, ut nullus
prorsus error intercedat, qui postea magnis sumtibus debeat reparari; largiamur florentem et
nec per telonii gravitatem, nec per aliam
denique tam fidelem sumtuum erectionis et conservationis canalis, uti et
telonialium proventuum administrationem, ut investiendum capitale larga interusuria
producat; si omnia haec admittamus, adhuc projectum hoc non pro fundo erigendae cassae
publicae, sed pro plano conflandae utilis commercialis societatis
haberi potest.
Jam primum omnia haec, aut complura ex iis, aliter atque supponimus evenire possunt, et
tunc projectum hoc ne realem quidem utilitatem producet; stabiliendus autem per
tunc projectum hoc ne realem quidem utilitatem producet; stabiliendus autem per
legislationem fundus certus esse debet. Deinde si projectatum telonium etiam
ultra 5 pro 100 producat, lucrum hoc in systemate projecti hujus non publico,
sed privatis actionariis cedet, et in omni novo opere nova ejusmodi
manipulatio suscipi deberet. Praeterea titulus telonii pro viis tantum et canalibus
deservire, et pro his ipsis raro sufficientem fundum proferre solet; ostendimus autem
pagina
Huius editionis pagina 420.
quod promotio commercii multas praeterea erogationum rubricas complectatur.
Ostendimus etiam in motivis ad §-phum 126. quod hydraulici labores non
carptim, jam hic, jam alibi, sed systematice juxta elaborandum
navigationis planum suscipi debeant; ostendimus denique in motivis ad §-phum 128.
tuto praevideri posse, quod in hoc primum regulatio capitalium fluviorum, tum efformandi per
exsiccationem majorum stagnorum
elocasset, residuos vero 70 florenos
donasset. Hoc autem stante, cur deberet administratio cassae publicae talium etiam
capitalium, quae sibi nullum lucrum proferunt, manipulatione gravari, et vel hoc nomine
sumtuosior effici? Expediret itaque statuere non ut quartam, sed ut septem quartae decimas
proventuum suorum nobiles ad fundum publicum conferant, et tunc prodiret purum
quottae hujus gratuitum oblatum. Mutuum in privatis tantum negotiis
v.gr. emtionibus bonorum, et mercantilibus
interusurium dependit; sicut e
converso, qui cassae publicae erga minus, quam sit usuale, interusurium pecunias credit, in
re ipsa totam illam summae partem, pro qua nihil ex usuali interusurio
obtingit, cassae huic donat.
Sed etsi purum in septem unius quartae proventuum decimis gratuitum
oblatum assumamus, adhuc non expediret projectatum conflandi hujus oblati modum
adoptare. Pro hac enim proventuum quotta determinanda vel deberet Legislatio clavim aliquam
Vel vero id proprio singuli arbitrio
relinqueretur, et ex hoc summa enasceretur improportio, et exigua indubie summa prodiret. In
utroque casu projectata proventus, qui mille florenos non excedit, ab oblato hoc exemtio
totam adhuc operationem magis implicaret; sed nec sufficiens pro exemtione hac argumentum
adferri posse videtur; siquidem in eos, qui minorem hac summa proventum habent, beneficium
melioris propter auctum commercium productorum suorum distractionis perinde redundaret,
sicut vicissim illis, quorum proventus altius
elaborandae pro justa et aequali repartitione clavis, haec autem per
factam subsidii pro bello Gallico decreti repartitionem jam sublata, sicque gratuitum
oblatum practicabile effectum est.
3. Fundus hic non est vagus, eventualis et variis casibus obnoxius, sed certus
et determinatus.
4. Fundus hic nec implicitam, nec magis, ac oportet, sumtuosam reddit cassae commercialis
administrationem; quia illam nullis interusuriis dependendis, nulla mercantili manipulatione
onerat, sed ad
sed certus
et determinatus.
4. Fundus hic nec implicitam, nec magis, ac oportet, sumtuosam reddit cassae commercialis
administrationem; quia illam nullis interusuriis dependendis, nulla mercantili manipulatione
onerat, sed ad planam perceptionis et erogationis operationem reducit.
5. Haec conflandi fundi publici modalitas non laedit jus proprietatis, quia
qui per talem, cui jus se repraesentandi detulit, aliquid promittit, ipse etiam in id
consensisse censetur.
et Ordinum judicio, cognito in bonum publicum zelo, et innato genti
Hungarae generosi animi ductui, ultro submittit: in casum tamen illum, quo oblatum semel pro
semper, etiamsi in 4 millionibus, fiat, summam hanc non statim in occurrentes commerciales
usus expendendam, sed elocandam, eadem vero occasione, cum benigno Suae Majestatis assensu,
excudendas esse schedas bancales ad vires interusurii offerendae summae, v.gr.
4 millionum, cum ea Statuum Regni assecuratione, quod hae ab earum possessoribus, dum et
quando alicui
numerus cum schedis Statuum eodem tempore
ad concurrentiam ponatur, id harum successum admodum dubium efficere possit.
3. Fundus hic in praevio non augendarum schedarum regiarum supposito est practicabilis.
Cum enim schedae hae non ad milliones, sed tantum ad 200 000 sensim excudendae sint,
dubitare vix licet, quin accedente patriotico Statuum zelo eaedem statim in cursum non
deducantur, praesertim cum Status Mercantilis Temessiensis de pluribus bancalibus schedis ad
circulationem ponendis postulatum
hoc detrimentum capere possunt. Vel enim statim principio nemo has
schedas acceptabit, et tunc Status nullam sentient seu utilitatem, seu detrimentum; id
tamen, cum schedae hae reali fundo tectae sint, ne supponere quidem licet.
Vel habebunt aliquo tempore cursum, sed postea creditum ita amittent, ut notabilis earum
pars redimi debeat; et tunc si vigesima tantum earundem pars pro redimendo adferatur, haec
ex currenti illius anni interusurio exsolvi poterit. Si plus redimi debeat, cassa erga
hypothecam praehabitarum obligatoriarum
ita diminuetur, ut quisque paratam tantum pecuniam, velut in arduis
ejusmodi circumstantiis praesentaneis necessitatibus magis accommodam anhelet, adeoque omnes
omnino schedae hae redimi debeant. Et tunc non poterunt quidem illae parato exsolvi, sed
proprietarii per activas cassae obligatorias excontentari debebunt. Verum in
communi ejusmodi calamitate eadem sors omnes etiam privatos creditores
manebit; nam ne hi quidem a debitoribus suis paratam habere poterunt solutionem, adeoque
Numinis, nonnisi raro et per longiora intervalla evenire soleat, cassa totam illam summam,
pro qua hactenus schedas erogavit, lucri faciet.
Vel denique in optimo casu schedae hae non tantum per decem, intra quos ex iis 4 milliones
conflabuntur, sed per plures etiam annos facilem cursum retinebunt. Et tunc Cassa
Commercialis, calculatis ut supra ejus fundis, intra decennium septem milliones erogare
poterit, et adhuc pro subsequis annis, donec schedae hae decurrerint, annuus medii millionis
fundus eidem ita
oportet, dispensentur, commercium
Hungaricum ad notabilem perfectionis gradum perduci potest.
5. Fundus hic convenit dignitati legislationis; nullam enim mercantilem
operationem involvit, adeoque e legislatore mercatorem non efficit, sed
fundatur unice in bancali manipulatione, quae indoli legislationis omnino
congruit.
Et haec est demissa Deputationis hujus circa modalitatem conflandi fundi publici opinio.
Possent aliae etiam, forte magis lucrosae, sed tanto
non efficit, sed
fundatur unice in bancali manipulatione, quae indoli legislationis omnino
congruit.
Et haec est demissa Deputationis hujus circa modalitatem conflandi fundi publici opinio.
Possent aliae etiam, forte magis lucrosae, sed tanto intricatiores, pluribusque fortuitis
casibus expositae bancales ejusmodi manipulationes proponi: Deputatio tamen haec, spectata
moderna, quae in statu actuali delineata est, politica tam Regni, quam et regnicolarum
situatione, hanc unam et
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
16357. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16358. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16359. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16360. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16361. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16362. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16363. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16364. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16365. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16366. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16367. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16368. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16369. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16370. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16371. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16372. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16373. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16374. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16375. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16376. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16377. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16378. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16379. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16380. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16381. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16382. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16383. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16384. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16385. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16386. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16387. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16388. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16389. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16390. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16391. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16392. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16393. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16394. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16395. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16396. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16397. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16398. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16399. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16400. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16401. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16402. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16403. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16404. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16405. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16406. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16407. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1266 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16408. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16409. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16410. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16411. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16412. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16413. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16414. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16415. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16416. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16417. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16418. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16419. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16420. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16421. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16422. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16423. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16424. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16425. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16426. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16427. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16428. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16429. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16430. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16431. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16432. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16433. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16434. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16435. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16436. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16437. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16438. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16439. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16440. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16441. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16442. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16443. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16444. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16445. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16446. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16447. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16448. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16449. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16450. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16451. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16452. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16453. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16454. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16455. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16456. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16457. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16458. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16459. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16460. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16461. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16462. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16463. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16464. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16465. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16466. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16467. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16468. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16469. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16470. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16471. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16472. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16473. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16474. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16475. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16476. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16477. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16478. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16479. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16480. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16481. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16482. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16483. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16484. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16485. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16486. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16487. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16488. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16489. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16490. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16491. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16492. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16493. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16494. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16495. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16496. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16497. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16498. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16499. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16500. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16501. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16502. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16503. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16504. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16505. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16506. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].
First 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 Last
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.