Your search found 21252 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 19121-19215:

semper versus orientem cursu receptisque successive Bulgariae et Valachiae fluviis, per Turcicas modo olim Hungaricas ditiones Mari Nigro illabitur. Tibiscus in extremo comitatus Marmarossiensis orientali angulo ortus, principio quidem versus occidentem procurrit, sed ut primum vicum Latorcza attigit, cursum suum versus meridiem deflectit directionemque hanc ita postea continuo retinet, ut cum primum ad Nagy-Ivány opposito Pestino punctum attingit postea parallela ferme linea cum Danubio usque suum in hunc influxum decurrat.

comitatum. § X. Quale solum habeat relate ad rem metallurgicam. Solum quod attinet, id in protenso, per plures latitudinis et longitudinis gradus Regno, varium utique et multiplex esse debet. Non modo septemtrionales Hungariae alpes, sed ipsi etiam, quibus ab oriente versus Transylvaniam cingitur, montes, omnis fere speciei metalla et semimetalla, imo varii etiam generis pretiosos lapides et inexhauribilem salem illum lapideum subministrant, sed densis plerumque sylvis teguntur adeoque necessaria ad culturam minerarum ligna

varium utique et multiplex esse debet. Non modo septemtrionales Hungariae alpes, sed ipsi etiam, quibus ab oriente versus Transylvaniam cingitur, montes, omnis fere speciei metalla et semimetalla, imo varii etiam generis pretiosos lapides et inexhauribilem salem illum lapideum subministrant, sed densis plerumque sylvis teguntur adeoque necessaria ad culturam minerarum ligna ultro subministrant. Croaticas, quibus ditio Hungarica a meridie terminatur, alpes nulla adhuc metallurgica manus pertentavit. § XI. Quale relate ad sylvas et

insuper naturae beneficia, quibus solum Hungaricum exercendae rei pecuariae aptius, quam in ullo alio Europaeo regno sit, efficiatur. Primum complures minores salsi lacus, dein quod terra plurimis in locis nitro sit impregnata. Docet id facilitas illa, qua idonea coquendo huic sali terra passim, sed praesertim in luxuriantibus Superioris Hungariae campis reperitur. Cum sal cornutis animalibus et pecudibus plurimum et arrideat et conducat, salsa illa pascua, salsus ille potus utique et numerum eorum augere et qualitatem perficere debent. §XIV.

§XIX. Qualem ad Dalmatiam Venetam. A meridionali Regiminis Licani puncto usque Obrovacz, ubi Croaticum solum iam mare attingit, Dalmatia Veneta Regimen Licanum ambit. Cum Venetis nullus exstat commercialis tractatus, sed is quidem hac parte ne obiectum quidem aliquod habere potest. Facto ipso Generalatus Carolostadiensis eam cum Venetis habet relationem, quod e Dalmatia Veneta triginta circiter millia Dalmatici vini quotannis in illum inferantur quodve viciniores Licani in hyeme animalia sua ex

et Flumine, formalem tamen portum nonnisi Buccari et sic dictus Portus-Regius efficiunt eo discrimine quod Portus-Regius, arte etiam adiutus, non nisi 50 circiter maioribus navibus tutam praebeat stationem. Buccari terno maiorem navium numerum recipiat, sed sibi relictum a borea vehementer infestetur paucisque tantam, quas infra eius ictum se collocare possunt, navibus tutum refugium praestet; ad Flumen sinus est vernacule Radan vocant, in quo maiores naves una hora procul a litore consistere mercesque minoribus naviculis

quas infra eius ictum se collocare possunt, navibus tutum refugium praestet; ad Flumen sinus est vernacule Radan vocant, in quo maiores naves una hora procul a litore consistere mercesque minoribus naviculis et exponere et recipere debent. Segnia aliquam, sed intuti prorsus portus speciem habet. Carolobagi situs, vix aliquam meretur attentionem. Hic itaque Hungaria, non iam unam tantum, sed omnes ferme orbis provincias et populos contingit. Hic iam commercium Hungariae non unius tantum, sed omnium commercialium populorum teloniis

in quo maiores naves una hora procul a litore consistere mercesque minoribus naviculis et exponere et recipere debent. Segnia aliquam, sed intuti prorsus portus speciem habet. Carolobagi situs, vix aliquam meretur attentionem. Hic itaque Hungaria, non iam unam tantum, sed omnes ferme orbis provincias et populos contingit. Hic iam commercium Hungariae non unius tantum, sed omnium commercialium populorum teloniis obnoxium est. Hoc exiguo licet litorali propius adhuc, quam per Mare Nigrum Mediterraneo et Oceano nectitur. Praecipuum enim,

et recipere debent. Segnia aliquam, sed intuti prorsus portus speciem habet. Carolobagi situs, vix aliquam meretur attentionem. Hic itaque Hungaria, non iam unam tantum, sed omnes ferme orbis provincias et populos contingit. Hic iam commercium Hungariae non unius tantum, sed omnium commercialium populorum teloniis obnoxium est. Hoc exiguo licet litorali propius adhuc, quam per Mare Nigrum Mediterraneo et Oceano nectitur. Praecipuum enim, quod navigationi Litoralis huius obstabat impedimentum, pyraticam nempe barbarorum Africanorum pie

Hungaria continuis perinde, qua externis qua internis motibus agitata, legislatio omnem commercii, quod pace tantum alitur, curam deposuit; si plures civitates barbarum illud et quod solum commercium omne suffocare poterat, ius depositorii impetrare potuerunt; si tricesima non pro freno commercii, sed pro aerariali proventu tractabitur; denique, si in ipsis diaetis plurimae commercio heterogeneae leges perlatae sunt. Verum vix turbo ille, qui Hungariam per duo saecula agitaverat, desaeviit; vix Imperator Carolus VI perruptis Styriacis et Carniolicis alpibus, Germanicis provinciis ad Mare

in eadem nonnisi duae commerciales leges perferri potuerint, nimirum art. 27, quo portorii, quod status vicinarum Germanicarum provinciarum ab illatis in eas Hungaricis productis exigebant, diminutio adeoque horum in eas inductionis facilitatio promittebatur; boum vero quaestus non tantum in has, sed in ipsum etiam Imperium Germanicum liber admittebatur, et art. 29, quo subditorum Ottomannicorum per Hungariam quaestus ad mentem praeexstantis cum Aula Turcica tractatus regulabatur. Legislatio anni 1751. etiam ad publica potissimum obiecta animum advertit. Unica art. 17 commercialis lex

quod si transsectis, qui inter Mogyorod et Nagy Kanizsa intercedunt, collibus et paludibus Balatoniensibus, ad Kanisienses canalis duci sicque utraeque ad Kakompa in Muram emitti possent; non tantum internae communicationi, sed externo etiam commercio consuletur. Hac enim ratione notabili comitatuum Szaladiensis, Veszprimiensis, Albensis et Sümeghiensis parti, directa in Danubium adeoque Mare etiam Nigrum, navigatio procuraretur. Quod omnia

Veszprimiensis, Albensis et Sümeghiensis parti, directa in Danubium adeoque Mare etiam Nigrum, navigatio procuraretur. Quod omnia haec necdum sufficiant pro necessaria interna, sine qua nullum externum commercium existere potest, communicatione; sed quod debeant insuper et comitatus inter se et ipsi hi fluvii, uti et ducendi canales per vias collaterales necti, viae autem in Tibiscanis partibus ob defectum materialium, ut § 7. vidimus, aegerrime possint instaurari. Quod Tibiscanae paludes, cum irregulari

Quod cum Hungaria praeter exiguam, quae Austriam contingit, plagam, altissimis undique et longo spatio porrectis montibus concludatur, per axem commodum tantum cum Austria commercium possit exercere. Quod Hungaria unicum Mare Adriaticum immediate contingat; sed ab hoc etiam protensis octo postarum spatio alpibus (ut §-pho 20.) intercludatur. Mare Balticum per Popradum, qui in Vistulam influit (ut § 5.) contingit quidem; sed ipse hic fluvius a comitatibus illis, qui obiecta eductionis praebere

Quod Hungaria unicum Mare Adriaticum immediate contingat; sed ab hoc etiam protensis octo postarum spatio alpibus (ut §-pho 20.) intercludatur. Mare Balticum per Popradum, qui in Vistulam influit (ut § 5.) contingit quidem; sed ipse hic fluvius a comitatibus illis, qui obiecta eductionis praebere deberent, longiori adhuc asperrimorum montium intervallo praecluditur. Unicum itaque est Mare Nigrum, in quo quaestor, et Germanus et Hungarus (ut § 17.), per Danubium continua navigatione pervenire potest.

animas ad quadratum milliare obvenire, cum in Tyroli non nisi 1.356, in Carinthia vero 1.385 obveniant. Paradoxi huius causa in eo versatur, primum, quod in illis plane partibus, quae maxime desertae videntur, illocatio eam relate ad agriculturam, vitiosam acceperit directionem, ut rara quidem, sed ultra modum vasta oppida et possessiones, veluti Ketskeméth, Vásárhely etc. exsurrexerint, quorum numerosi incolae, cum re agraria et pecuaria vitam unice sustentent, magna utique egent terreni extensione. Dein, quod in montanis ac praesertim septemtrionalibus comitatibus maior

attigit perfectionis gradum. Liquores vulgo Ausbruch, qui antea in solis Tokaiensibus vineis conficiebantur, iam in plerisque generosioribus promontoriis, veluti Soproniensi, St. Georgiensi, Rusthensi, Somloiensi etc. apparantur; sed id ipsum magnam diminuendae apud exteros genuini Tokajiensis existimationis occasionem praebet. Universim immoderatum vineas excolendi studium eo iam processit, ut plurimae in collibus, qui minus idoneum pro planta hac solum praebent, imo in planis etiam campis collocatae

soli varia est; dictus mercator procreatas in Sclavoniae comitatibus dilaudat easque Carinthiacas in bonitate aequare affirmat. Post has Bácsienses, deinde Debreczinenses locat. Universim ea pollent qualitate, ut si debite filentur, pro crassioribus telis idoneum praestent materiale, sed cum breves sint, pro velis et funibus nauticis minus quadrant. Ideo distributo sumptibus Aerarii Regii, per diversa loca Italico semine, factum est periculum longas illas et usui maritimo maxime idoneas canabes procreandi. Et respondit conatibus eventus, tantum quod idem mercator

XXXVII. Cultura serici. Bombyces, illud Hungarico climati exclusive homogeneum productum, quod nullo prorsus agriculturae detrimento coli, quod per pueros, aut decrepitos etiam viros et feminas perfici potest, cuius praesens utilitas non in paucos aliquos, sed in omnem rusticorum, qui lenioris climatis comitatus habitant, posset dimanare; hoc inquam tam pretiosum productum, ut promoveat piae memoriae Imperatrix, nullis sumptibus pepercit. Generali instituti huius inspectori stipendium ex Aerario Regio constituit, necessaria hunc in finem aedificia et

Et haec de iis, de quibus hactenus constat Regni vegetabilis productis. Quod Regnum animale adtinet. § XLI. Cultura cornutorum animalium. Cornutis pecoribus Hungaria non tantum ad domesticam necessitatem, sed etiam ad quaestum provisa est. Ut tamen quantitatem illam, quam exterum commercium requirit expleat, magnum insuper eorum numerum a Gallicia, Valachia et Moldavia comparare debet. Boum Hungaricorum insignis est species, vaccae a copia lactis non commendantur. Equorum, pro varia soli indole,

bonum effectum produxit, ubi cura eius, zeloso et versato in hac manipulatione individuo commissa fuit; in aliis laboris et expensarum iactura facta est. Iam nunc, ex equatio regio Mezö-Hegyesiensi admissarii in vere ad vicinos comitatus expediri iisque rusticorum caballae admitti solent; sed nec haec ratio optatum effectum producere fertur. § XLII. Cultura ovium. Hungaria sufficienti ovium numero provisa est, verum lana earum infimam, raro mediocrem qualitatem attingebat. Ad hanc meliorandam piae memoriae Imperatrix

crescat. Nam anno 1767. usque 1774. singulo anno per diametrum nonnisi 189.980 floreni hoc titulo elati sunt; ab anno vero 1775. usque 1784. iam 274.464 floreni evehebantur. § XLVI. Status manufacturarum. Exstat etiam regnicolaris, sed incompleta, de anno 1786. fabricarum conscriptio, iuxta quam 12 fabricae numerari, hae vero 9.395 personas occupare debuissent. Quamvis tabellae huic plene acquiesci non possit vel ex ea tamen satis apparet, quod plane earum fabricarum, cuius primo materiali Hungaria abundat, et

nundinae iam pro primo interni commercii vehiculo considerari possunt. § XLVIII. Per nundinas annuales. Maius adhuc et huic et externo etiam commercio vehiculum praestant nundinae annuales. Ad has non iam victualia, sed alia omnis generis producta, animalia, nec non artefacta conferuntur; neque res penes domesticas merces subsistit. Veniunt insuper e Germanicis provinciis (exoticos enim flos commercii necdum allicuit) mercatores, qui illarum provinciarum artefacta oe devehunt. Harum occasione, cum

tantisper diminui soleant, non tantum privati, necessarias usui suo merces comparare, non tantum secundarii mercatores, qui e remotioribus partibus confluxerunt, eas, quas se in districtu suo cariori posse vendere vident, seu domesticas seu exteras merces coëmere; sed ipsi etiam primarii quaestores, hac occasione reciprocos, de maiori mercium quantitate contractus, concludere sicque maiora negotia conficere solent. § XLIX. Progressivus commercii cursus per sic dictas scalas. Nimirum

versus Litorale, centrum hoc nullam in Hungaria scalam habet, verum pro hac, ipsi Petovium in Styria, imo inverso plane ordine, Vienna deservit. E defectu Hungaricae huiusmodi scalae evenit, ut maxima pars Hungaricarum mercium non ad Hungaricum, sed ad Germanicum Litorale evehatur, et ut ipsa illa, quae inter inferiores comitatus et Litorale Hungaricum per Carolostadium, exigua licet communicatio viget respectu Pestini sit excentrica, neque immediatum, cum generali commercii Hungarici cursu nexum habeat. Per

effluere consueverunt. § L. Saepe tamen aliam accipit directionem. Neque tamen progressivus hic commercii cursus, ita fixus et regularis est, ut non aliam saepe accipiat directionem. Quandoque aliquis commercii articulus, non Pestini, sed alibi centrum sibi defixit, prout id de frumento mox videbimus; saepe etiam primarii, praesertim Pestienses mercatores Hungarica illa producta, quorum facilis est in Germanicis provinciis distractio, per mandatarios suos, quorum plerique Iudaei sunt aut Rasciani, in

iam etiam Germanici negotiatores producta Hungarica hac ratione colligere et ex iis in respectivis Germanicis provinciis depositoria formare consueverunt. Imo opifices ipsi Germani, licet haud magnam qua egent productorum Hungaricorum quantitatem, non ex intermediis illis scalis neque e centro, sed e prima manu sibi incipiunt procurare. Haec de domesticis. Quod exteras merces attinet, industria et facultates quaestorum Hungarorum necdum eo pervenerunt, ut hi tantam seu Germanicarum seu exoticarum mercium quantitatem sibi comparare possint, qua omnes Regni incolas valeant providere: quare

passivam rubricam efficit; qualiscunque enim diameter formetur, semper eius inductio superat eductionem in uno et ultra millione. Inducitur haec potissimum e Silesia Bohemica, et ideo cum hac Hungaria in passivo versatur. Inducitur etiam e fabrica Linciensi; e Gallicia non tantum Polonica, sed et Russica tela invehitur. Circumferunt has telas per celebriores Regni nundinas Germani quaestores; ipsi tamen etiam primarii Hungariae mercatores notabili eius quantitate se providere et hanc ad nundinas Pestienses deducere solent. Hic illa a secundariis scalarum, quas supra

hoc titulo quotannis efferuntur 739.756 floreni. § LIV. Reliqua linea et lanea fabricata, si in unam rubricam contrahantur, ducto ultimi decenni diametro 744.812 florenorum quotannis e Regno exportant invehunturque ex omnibus Germanicis provinciis, sed potissimum e depositoriis Viennensibus. § LV. Gosypium in Germanicas provincias e Turcia per Hungariam axe defertur et tamen ducto per ultimum decennium diametro, de gosypiaceis fabricatis, quotannis plus Regno infertur quam inde effertur pro

in Regno consummitur annue pro 555.739 florenis. Caeterum omnium horum fabricatorum et inductio et per Regnum distractio eadem ferme, quae § 52 expressa est, modalitate procedit. § LVII. Fabricata coriacea iam non tantum e Germanicis provinciis, sed etiam e Turcia, et quidem potissimum per passum Zemliniensem inducuntur. Pelles potissimum Turcicae in ea specie, quae cordován et szattyán appellantur consistunt. Has enim praeparandi modum Turcae proprium sibi habuerunt. Quoad cordován,

pro 68.836 florenis annue plus inducitur quam educitur. Utramque hanc mercem Styria ex urbe Graecensi potissimum suppeditat; exstant enim in hac urbe magna huius articuli depositoria, e quibus vicinorum Hungariae et Croatiae civitatum mercatores non tantum in nundinis, sed alias etiam tantam sibi comparant quantitatem, qua adiacentem districtum providere possint. § LX. Minutioribus Norimbergensibus dictis, uti et iis, quae galanterie nuncupantur universisque isque adeo, quae extra Germanicas provincias

intermedias scalas, Carolostadiensem, Zagrabiensem, Varasdinensem, Kanisensem Pestinum promoveantur, ex hoc vero centro omnes Regni partes per respectivas scalas iisdem provideantur, res ipsa tamen taliter se habet: aliqui quidem mercatores Pestienses merces has immediate e Litorali, sed non Flumine, per Varasdinum, ast Tergesto per Petovium, quod a Varasdino duabus tantum postis distat, constituunt; alii e secunda manu, nempe Viennensibus mercatoribus (qui et ipsi Tergesto eas acquirunt) sibi procurant. Caeterum quamquam Hungaria respectu utriusque Litoralis, antequam directio

frumenti emporium est Moravia. In hanc a Trans-Danubianis partibus incipiendo, Trenchinio per Vag-Ujhely, Szered et Galgócz ope hebdomadalium nundinarum perinde promovetur; quandoque e Mosoniensi etiam emporio notabilior quantitas in illam inducitur. Quartum sed domesticum tantum distrahendo frumento pro Cis- et Trans-Danubianis partibus praestant montanae civitates Neosolium, Schemnicium, Cremnicium. Per Strigonienses, Vaczienses, Balassa Gyarmathienses et Losonczienses: Szolnokiensis districtus, per

per passum Soproniensem in Styriam et Austriam, e sylvosis vero septemtrionalibus comitatibus, partim per comitatum Nitriensem in Moraviam et Aussig, partim per Posonium Viennam depelluntur. Eorum tamen pars longe maxima, non in Regno procreatur, sed e Turcia educitur constituitque haec rubrica praecipuum passivi nostri cum Turcia commercii articulum. Verum horum intuitu industria iam eo processit, ut horum greges, non tantum in sylvosis partibus glande, sed in iis etiam, qui his prorsus destituuntur, frumento, ac praesertim Turcico tritico

Posonium Viennam depelluntur. Eorum tamen pars longe maxima, non in Regno procreatur, sed e Turcia educitur constituitque haec rubrica praecipuum passivi nostri cum Turcia commercii articulum. Verum horum intuitu industria iam eo processit, ut horum greges, non tantum in sylvosis partibus glande, sed in iis etiam, qui his prorsus destituuntur, frumento, ac praesertim Turcico tritico saginari sicque ad extra vendi soleant. Quare industriam hanc non tantum exteri, sed iam etiam domestici quaestores exercent. § LXVII. Tertiam activam rubricam constituit

commercii articulum. Verum horum intuitu industria iam eo processit, ut horum greges, non tantum in sylvosis partibus glande, sed in iis etiam, qui his prorsus destituuntur, frumento, ac praesertim Turcico tritico saginari sicque ad extra vendi soleant. Quare industriam hanc non tantum exteri, sed iam etiam domestici quaestores exercent. § LXVII. Tertiam activam rubricam constituit lana. Haec enim in diametro annue infert 1,838.999 florenorum. Cum in Moravia pannificinae floreant maxime, huius pars maior in hanc, reliqua in Austriam,

diametrum prodit annuum activum in 750.781 florenis. Huius eductio quatuor passus habet: Soproniensem, per quem potissimum Silesitae notabilem eius quantitatem educunt; Posoniensem, per quem partim axe, partim etiam adverso Danubio notabilis pars, non tantum in Austriam, sed ultro etiam in imperio promovetur; Scepusiensem, per quem Podolinenses et Lublyovienses mercatores vina submontana partim in Galliciam, partim etiam Varsoviam, et quidem per Popradum et Vistulam seu ratibus, seu etiam navibus

indubie maiorem, si eorum eductio versus Litorale continua libertate gauderet. Nunc id solet usu venire, ut quamprimum pretium eorum magis atque fabricantium Germanicorum interest, ascendit, evectio continuo soleat prohiberi. Donec haec admissa est, praeter Litorale in omnes Germanicas provincias, sed potissimum in Styriam, educi solet. § LXXV. Eadem fere gallarum-quercinarum, quibus cerdones et pellium leporinarum, quibus pileatores utuntur, ratio, et ideo gallae quercinae nonnisi 51.221, pelles vero

quae Neosolii et Schémniczii inde conficiuntur fabricata, quaeve in peculiari rubrica in activo statu iam alioquin assumpta sunt, totum hoc cuprum in crudo ad Germanica depositoria devehitur ibidemque primum distrahitur. Quare cum summa illa, quae pro hoc producto obvenit, non in Hungaria, sed in Germanicis provinciis percipiatur; summa etiam haec ex activo Hungarico deduci debet. Proinde licet totale ultimi decennii activum ad 3,484.842 florenos adsurgat: cum tamen comprehensum in hac summa cupri pretium in florenis 951.398 defalcari debeat; genuinum activum in 232.447 florenis

Hungariae infundet, eo etiam plus per eosdem canales educetur. Neque obstat, quod in Hungaria et rerum et bonorum pretia continuo augeantur, interusuria vero a sex ad quinque per centum sponte sua reciderint. Effectum enim hunc non maior affluentis quam refluentis pecuniae quantitas, sed maior eius, quae certa proportione et affluit et refluit massae, tum celerior eius circulatio, produxit. Exstat luculentum axiomatis huius in ipsa in concreto sumpta Austriaca monarchia exemplum. Hanc usque recentiores annos in commercio semper passive stetisse constat et forte in eodem statu

§ LXXVIII. Collocata praevia ratione sub obtutum et physica et politica Hungariae relate ad commercium situatione positoque ob oculos non tantum actuali oeconomiae publicae et commercii statu, sed ipsa etiam circulationis pecuniae in Hungaria theoria, superest, ut Deputatio haec ea, quae ad perducendum maiorem florem utrumque hoc obiectum, lege publica constituenda esse arbitratur, demisse proponat. DE IMPOPULATIONE §

adhuc habeat paludes Fertöienses, Balatonienses, Szalaenses et Kanisaienses, quae si exsiccentur, copiosis adhuc pagis locum praebere possent. Trans-Danubiana autem et Tibiscana aeque in sensu praecitati paragraphi sumpta, non modo copiosa adhuc praedia, sed plures insuper quam prior contineat paludes, ita ut his exsiccatis, ingentia adhuc illic deserta spatia superessent. Quod quicunque favores per legem impopulationi tribuantur, propterea libertas proprietariorum in eo minime constringatur, an iis uti velint, nec ne, cum

immigrantibus exteris per legem iam concessus magis adhuc extendendus censetur. Relate ad secundam quaestionem: cum sola sexennalis a contributione exemptio non sit sufficiens ad alliciendos exteros colonos incitamentum, immunitatem illam non tantum ad decennium, sed ad omnia etiam reliqua publica onera, velut labores viarum, praeiuncturas, praestationes portionum et tyronum statutionem diserte extendendam esse, Deputatio haec eo magis arbitratur, quod nisi nova eiusmodi possessio exsurrexisset, omnia haec onera residui incolae alioquin non tantum decennio

omnia etiam reliqua publica onera, velut labores viarum, praeiuncturas, praestationes portionum et tyronum statutionem diserte extendendam esse, Deputatio haec eo magis arbitratur, quod nisi nova eiusmodi possessio exsurrexisset, omnia haec onera residui incolae alioquin non tantum decennio illo, sed toto etiam reliquo tempore supportare debuissent. § LXXXIII. Hi tamen cum praeiudicio proprietariorum concedi non possunt. Caeterum ipsi etiam hi favores paucas adhuc exteras colonias allicient, nisi insuper iisdem parata

possunt. Caeterum ipsi etiam hi favores paucas adhuc exteras colonias allicient, nisi insuper iisdem parata domus, prima instructio et a dominalibus etiam praestationibus immunitas per aliquot annos concedatur: haec tamen non iam ad provisionem legis, sed ad liberum proprietariorum arbitrium referuntur. Qui id rationibus suis conducere intellexerint sufficientemque ad id nervum habuerint, id alioquin praestabunt: quemadmodum complures domini terrestres hactenus etiam praestiterunt. Alios si legislatio etiam invitos cogere vellet, laederet sacrum

favor tribuendus sit, hactenus quidem nulla lege definitum fuit. Cum tamen particulares etiam eiusmodi sessiones impopulari publici a proportione perinde intersit hocque in genere, eadem utriusque sessionum speciei ratio esse videatur, ea est demissa Deputationis huius opinio, ut his quoque sed triennalis tantum et a contributione et ab aliis quibusvis publicis oneribus immunitas concedatur. DE ALIMENTATIONIS STATU § LXXXVI. Legislatio debet singulam incolarum classem ad fixum alimentationis statum

consectentur. Cum enim precaria subsistentia saepe deficere soleat, debet tunc talis civium classis ad furta, praedas, usuras aliaque bono publico noxia media se convertere, ut vitam sustentare possit. Mala deinde haec eo difficilius a magistratibus reprimuntur, quod non a paucis sceleratis, sed ab integra incolarum classe patrentur; hanc vero non tantum animi depravatio, sed ipsa etiam imperiosa sustentandae vitae necessitas ad id impellat. § LXXXVII. Circa id providendum Iudaeis. Tales incolarum Hungariae classes sunt

talis civium classis ad furta, praedas, usuras aliaque bono publico noxia media se convertere, ut vitam sustentare possit. Mala deinde haec eo difficilius a magistratibus reprimuntur, quod non a paucis sceleratis, sed ab integra incolarum classe patrentur; hanc vero non tantum animi depravatio, sed ipsa etiam imperiosa sustentandae vitae necessitas ad id impellat. § LXXXVII. Circa id providendum Iudaeis. Tales incolarum Hungariae classes sunt Iudaei et Zingari; horum enim vix aliqui agriculturam exercent. E Iudaeis plurimi se

vivant, cum aliarum rerum, tum equorum potissimum furtis subsistunt. Iudaei iam altera primae regum Hungariae periodi seculo ita invaluerant, ut sub Colomanno distinctae pro iis leges perferri debuerint. Sub Andrea IIdo et Bela IVto iam eo pertingerunt, ut non modo campsores Aulae Regiae fuerint, sed omnibus praeterea cameralibus officiis sint admoti. Nunc eorum numerus supra 80.000 assurgit. Tam numerosa et cuius populatio prae omnibus aliis citius increscere solet, incolarum classis omnem sane legislationis attentionem meretur, praesertim quod illa easdem, quas nunc exercet fraudes et

classe praeferenter statuantur. In civitatibus vero hi potissimum ad opificia aliasve artes assumantur. § XCI. Otiosis suppeditanda laboris et merendi occasio. Caeterum legislatio de procuranda non tantum integris civium classibus, sed singulis etiam individuis alimentatione curam suscipere, exstirpare mendicitatem, otiosos ad laborem cogere; constitutis autem ad tempus extra servitium domesticis talem, quo vitam sustentare possent, laborem suppeditare debet. Omnia haec rite ordinatam laboratoriam domum et institutum

ad tempus extra servitium domesticis talem, quo vitam sustentare possent, laborem suppeditare debet. Omnia haec rite ordinatam laboratoriam domum et institutum pauperum, quod per pie defunctum Imperatorem et Regem iam introductum in praesens tantisper labascere coepit, obtineri possunt. Sed horum organisatio publico-politicae Deputationi commissa est. DE AUGENDIS ET PERFICIENDIS NATURAE PRODUCTIS IN GENERE § XCII. Ut oeconomia publica perficiatur, debet legislatio nationalem industriam excitare.

Locumtenentiale Regium singulae, quam introducendam committit, industriae speciei utilitatem magistratibus subalternis diserte explanet, una eos methodice inviet, hi vero, ac praesertim ii, qui cum populo propius versantur, veluti iudices, viceiudices et iurassores, non semel aut frigide, sed frequenter et cum energia proponant; si hi se non subsecuto erga iteratas etiam adhortationes effectu non sinant deterreri, sed urgeant, instent neque remittant, doneccunque populum eiusmodi industriae ramo manum effective admovisse videant. Si Consilium systematicas de effectu relationes

diserte explanet, una eos methodice inviet, hi vero, ac praesertim ii, qui cum populo propius versantur, veluti iudices, viceiudices et iurassores, non semel aut frigide, sed frequenter et cum energia proponant; si hi se non subsecuto erga iteratas etiam adhortationes effectu non sinant deterreri, sed urgeant, instent neque remittant, doneccunque populum eiusmodi industriae ramo manum effective admovisse videant. Si Consilium systematicas de effectu relationes periodice urgere non desistat; si denique omnia haec magistratibus, qua pars eorum officii, lege publica imponantur, excutiet certe

eum enascitura post longum forte tempus e nimio populationis incremento necessitas ad id cogat. § XCVIII. Leges, quae ad excitandam nationalem industriam perferendae censentur. Cum legislatio Hungarica, se tempus illud praestolari nolle, sed omnia perficiendae ocyus oeconomiae publicae media adhiberi velle per delatam Deputationi huic provinciam satis contestata sit: ut scopus hic obtineri possit, Deputatio futuris comitiis sequentia constituenda esse demisse arbitratur:
Cum nonnullos

ut in locis illis, ubi pluralitas colonorum subdivisionem pascuorum (vervacta enim natura sua antea cessare debebunt) postulaverit, hanc magistratus comitatus omnino admittere teneatur. Et quia circa ipsam subdivisionis huius clavim complures enasci possunt quaestiones, quae non ad huius, sed ad urbarialis Deputationis obiecta referuntur, hanc eadem Deputatio pro faturis comitiis elaboret. § CII. Ubi interest populus ad culturam pomorum terrestrium disponatur. Caeterum sicut universalis frumenti defectus, nonnisi

manent, quia aut nullus aut nonnisi excessuris utilitatem sumptibus parabilis accessus ad eas patet. Habet iterum alias, quae patent et tamen longe maiorem, quam usus proprietariorum ferat, lignorum quantitatem producunt. Habet e converso alias, quae sufficientibus quidem lignis provisae sunt, sed quarum adeo inordinatus fit usus, ut illic defectus lignorum intra paucum tempus iure praemetui possit. Habet denique vastas plagas; quae omni prorsus ligno sunt destitutae. De primi ordinis locis superflua est omnis cura, donec fortassis eas populatio propius attingat. Nam tum primum

eveniunt plerumque per devastationem sylvarum illarum, quae aut per plures communiter possidentur, aut de quarum seu metis seu etiam proprietate controversia exardescit. Cui malo qualiter obviari possit, Deputatio iuridica proponet. Et cum sylvae non tantum per spontaneas eiusmodi devastationes, sed ipso etiam naturali propter auctam populationem lignorum consumptionis incremento deficere soleant, qualiter editus iam 1769. per piae memoriae Imperatricem et Reginam Mariam Theresiam sylvarum ordo et physico et legali systemati Regni accomodari sicque in legem referri possit, Deputatio

laborant, potissimum abundent: videtur his torfae usus maxime convenire. E contra, cum carbones bituminosi in montanis aut submontanis locis potissimum eruantur, hi in usum metalli fodinarum deservire censentur. Iam sub Regina Maria Theresia torfa et carbones bituminosi reperti sunt. Sed quia talibus in locis eruebantur, quae lignis alioquin abundabant, et unde in partes illas, quae iis egent, promotio sumptuosa nimis evasisset, usus eorum non est propagatus. Sub Iosepho IIdo detecta fuit in comitatu Barsiensi una (tres enim habentur) carbonum fossilium species, sed quae

reperti sunt. Sed quia talibus in locis eruebantur, quae lignis alioquin abundabant, et unde in partes illas, quae iis egent, promotio sumptuosa nimis evasisset, usus eorum non est propagatus. Sub Iosepho IIdo detecta fuit in comitatu Barsiensi una (tres enim habentur) carbonum fossilium species, sed quae liquandis metallis apta non fuit, et tamen vix hi eruti sunt, cum iam directio montanistica eos ad metalla referri adeoque urburae subjicere praetendit. Cuius tamen contrarium sub 26-a, maii 1788. benigne declarare dignatus est idem Rex et Imperator. § CXV.

utique prospiceretur cum tamen hoc industriae genus et impeditum sit et longae admodum exspectationis, ut populo illi interea etiam consulatur, Deputatio haec eius est demissae opinionis, ut lege publica sanciatur: 1) quod lithanthraces cuiuscunque demum sint speciei, inter metalla non censeantur, sed ad liberam privatorum industriam pertineant; 2) ut proposita iam inventoribus pecuniaria praemia ad ea solum loca restringantur, ubi torfae et lithanthracum aut praesens usus haberi aut certe unde ad loca, quae hoc lignorum surrogato egent cum lucro transportari possint; 3) si proposita praevia

conducere, quo is unum eorum in gremio sui introducat. DE CULTURA LINI § CXVI. Status culturae lini et quod eius perfectio. Lini culturam augere et perficere non eo nomine interest, ut illud in crudo exportetur, sed ut per eius elaborationem immanis illa, quae titulo telae quotannis effertur, pecuniae summa sensim minui possit; de augenda vero telae productione infra in obiecto manufacturarum agetur. Producto huic videtur frigidior regio convenire, cum Moscovia maximam crudi huius producti

possent. Interea et hoc institutum unice ad administrationis publicae activitatem et privatam industriam refertur. DE CULTURA APUM § CXIX. Quomodo alicubi cultura apum sensim perfecta sit. In regionibus desertis sed temperatis sylvestres apes suapte multiplicantur; cum enim illic nullum vomer terram vertat totam, quae a sylvis reliqua est plaga mero gramine, quod mille speciei melliferos flores producit, contegitur. Qui primi mel apibus adimere tentarunt homines, id utique non aliter quam per earum

cerae consumptio de tempore in tempus magis accrevit, tunc primum eo conversa est cultiorum populorum industria, ut modum quaerant, quo interusurium absque capitalis amissione percipere, id est, mel et ceram absque alvearis destructione obtinere possint. Et vero non modo modum hunc repererunt, sed et totam admirabilem sane animalculorum horum constitutionem et oeconomiam ita detexerunt, ut facile deinde iis fuerit statuere, quid animalibus his noceat, quid prosit, adeoque quid etiam adhibere, quid vitare oporteat? § CXX. Status eius culturae in

crescente continuo populatione apum cultura, nisi eadem arte adiuvetur, suapte diminui debeat, adeoque periculum sit, ne aucto quotidie in ipsa Hungaria cerae consumptione, hactenus activa haec rubrica sensim in passivam transeat; videtur Deputationi e re fore, comitatibus non tantum admittere, sed et imponere, ut peritos utilioris illius apum culturae homines e comitatibus illis, ubi illa iam viget, accire, eandemque in gremio sui inducere teneantur. Et haec relate ad indigena producta. Iam de iis: quae serius aliunde adoptata sunt. DE SERICI CULTURA

arte iuvenes submittant. Hi reduces, ut hortos plantarios erigant, exinde plebi moros gratis distribuant et postquam arbores succreverint, eandem quoad alendos bombices debite informent. Evenit interea, ut aliqui comitatus et civitates nec iuvenes eiusmodi eorsum submiserint, alii miserint quidem, sed postea plantarios hortos erigere neglexerint. Evenit etiam, ut licet erectis plantariis hortis aut practicantibus necessaria assistentia data non fuerit, aut illi ipsi exilitate emensi sibi salarii disgustati, in toto educationis distributionisque mororum negotio negligenter versati sint.

odio easdem aut neglexerit aut sponte etiam destruxerit. Ubi seu localis magistratus activitate seu practicantis industria, mori ad eum perductae sunt gradum, ut sufficientia alendis bombicibus folia suppeditare potuerint, coepit quidem initium apud plebem iam ipsa bombicum nutritio, sed et hanc diversa impedimenta morabantur, practicantes aliqui non sat longo tempore in schola Eszekiensi perstiterunt, ut eam fundate ediscere potuissent, et hi malam statim initio induxerunt manipulationem. Per hanc cum gallettae malae qualitatis productae sint, utique producens etiam rusticus

rusticus exiguam pro iis mercedem accipere sicque ulteriorem continuandi laboris huius voluntatem deponere debuit. Alibi, ubi perfectiores iam galetae producebantur, id rusticos a continuatione instituti huius deterruit, quod sibi pecuniae pro procreatis galettis non statim fuerint numeratae, sed accepta scheda, adventum inspectoris cameralis, qui pro iis exsolvendis pecunias adferebat, integro saepe trimestri operiri debuerit. Alibi in ipsa galettarum classificatione minus integra fide progressum rusticique quam promeruerant, mercede privati sunt. Studebat quidem dirigens

iuvenem pro condiscenda hac arte eorsum mittere teneantur. Ut comitatus et civitates, qui forte nullos adhuc plantarios hortos habent, eos erigere sicque manipulationem hanc ab ovo suscipere debeant. Qui vero eos etiam habent, penes illud non subsistant, sed eo rem dirigant, ut maiores communitates propriis insuper se hortis provideant. Ut institutio in re sericea in scholis paganis ubique practice doceatur. Cum nova Mazuccattiana sericum deglomerandi methodus longe utilior comperta sit quam vetus

ubique practice doceatur. Cum nova Mazuccattiana sericum deglomerandi methodus longe utilior comperta sit quam vetus Szolenghiana, ut haec per totum Regnum inducatur. Ut ad praecavendum rusticorum, qui remotius degunt, damnum, galettae non ad pondus, sed ad mensuram uni librae approportionandam redimatur; galettae enim seu sicciores seu humidiores eandem dant serici quantitatem, et tamen sicciores minus ponderant. Ad praecavendam omnem suspicionem exsolutio galettarum semper in praesentia personae magistratualis aut secus

cultura remisit. Iam nec terra debite praeparari, nec plantae in requisita distantia plantari, nec tempus inseminationis et collectionis rite observari coepit, cum directio tabaccaria Viennensis depositorium suum Pestini, in ipso culturae huius centro collocavit. Provisionem non Viennensis tantum, sed etiam Lembergensis abaldo cum tabacca Hungarica in se assumpsit, neque hoc contenta, insuper commercium cum illa in exteras provincias suscepit, et ut maius inde lucrum capere possit, tabaccae Hungaricae dempto Litorali evectionem prohiberi procuravit. Concentrata in unico corpore tam vasta

ut tabaccae Hungaricae eductio adminus per Flumen procurari possit. Distribuebat semen Americanum et Levantinum, indicabat specificos tabaccae defectus, ut eius cultura perficiatur, modis omnibus adurgebat, aliquas plane e Turcia familias Levantinae tabaccae culturae gnaras educi procuravit, sed incassum. Iam primum novum quotannis semen seu Levantinum seu Americanum procurare et sumptuosum et molestum fuisset; de eo autem, an procurata haec exotica semina, post unam aliamve seminaturam non degenerent, nullum decretorium experimentum captum fuit. Deinde subsistebat adhuc continuo illud

industriam intendant, quin sperare possint, quod maius etiam ab eadem proportione producti sui pretium sint recepturi. Pauci tantum Quinque-Ecclesienses, Szegedinenses et Insulani in Muraköz, quibus positio sua faciliorem praebet versus Flumen eductionem, industriam hanc tantisper exercuerunt; sed nec apud hos, praeter minutiora, alia summa duo seu culturae vitia seu distractionis impedimenta adhuc sufferri potuerunt. Nimirum viget adhuc apud hos etiam foliorum in aëre siccationis usus, quae cum omne tabaccae aroma extrahat praetereaque folia fragilia, id est in transportu facile

quod vulgo sortiren apellamus, ubi tamen si id praestarent, classificatam eiusmodi tabaccam in toto longe altiori venderent, quam nunc commixtam; utpote cum ipsum hunc laborem emptor, antequam tabaccam in exteras provincias transmittat, alioquin postea, sed maiori cum labore et detrimento peragere debeat, etiam hoc nomine cultori eam longe viliori pretio persolvat. § CXXVIII. In Hungaria qualitas tabaccae purae a meliori vel deteriori cultura dependet. Antequam ad ea, quae ad provehendam

locis producto huic adeo est favorabile, ut si idem semen eadem plane in diversis licet locis industria adhibeatur, eadem etiam ferme tabaccae qualitas sit proditura. Quare dum unius loci tabacca alteri praefertur, non ita intelligi debet, quasi prior ille locus aptiori pro tabacca solo gauderet, sed quod illic maior iam industriae meliorque culturae species invaluerit. Luculentum eius rei exemplum editum est in campo Varasdinensi, qui antea pro colenda tabacca minime idoneus censebatur. In hoc enim homo Italus, sed rei huius apprime gnarus, sub defluo Americano bello adeo perfectam

ita intelligi debet, quasi prior ille locus aptiori pro tabacca solo gauderet, sed quod illic maior iam industriae meliorque culturae species invaluerit. Luculentum eius rei exemplum editum est in campo Varasdinensi, qui antea pro colenda tabacca minime idoneus censebatur. In hoc enim homo Italus, sed rei huius apprime gnarus, sub defluo Americano bello adeo perfectam tabaccae speciem produxit, ut primam eius classem a 26, alteram a 15, ultimam a 9 florenis vendiderit deductisque omnibus notabilibus sane in eam rem factis expensis in singulo iugero 60 florenos lucri fecerit. His praemissis,

deposuerunt, quaestores ubique ac praesertim in Litorali ita publicetur, ut omnino ad omnium notitiam possit pervenire. Cum officiales depositorii huius contractus ita inire soleant, ut tres pretii classes constituant, advecta vero tabacca eandem non pro qualitate producti, sed arbitrarie et cum detrimento cultorum ad classes has dispescere, imo saepe etiam optimae qualitatis tabaccam ad infimam classem tamdiu detrudere soleant, donec oblatis per cultorem muneribus eam naturali suae classi restituant, prouti haec omnia ex authentica per comitatum Bihariensem sub 3-a

abaldo Viennense ultra eam, quam aerario regio dependit, arendam sufficientem iam ex eo habeat utilitatem, quod omnes Haereditarias Germanicas provincias potissimum cum tabacca Hungarica provideat intersitque reipublicae, ut omne ex aliquo producto lucrum in arculas paucorum hominum non influat, sed ut in quo plures dimanet, eidem abaldo omne cum tabacca Hungarica commercium ad exteras provincias, imo ipsam etiam Lombardiam Austriacam interdicatur idque totum privatae mercatorum industriae relinquatur; Lombardia enim Austriaca, nisi abaldo Viennense provisionem eius ultro arripuisset, per

et imposterum provideri poterit. Cum paucae illae colendae Levantinae tabaccae gnarae familiae, quae e Turcia eductae fuerant, denuo eo reversae sunt; educantur denuo plures et tales, quae ad figendas in Hungaria stabiles sedes se resolverint. Hae vero non in uno loco, sed sparsim per districtus, ubi tabaccae cultura viget, illocentur. Eductio tabaccae nunquam prohibeatur. Cum enim productum hoc non sit primae necessitatis, nec cadere potest sub categoriam eorum, quorum eductionem prohiberi ratio boni publici quandoque exposcit. Deinde si

fabricata variis coloribus tinguntur, et quo meliorem aliquod fabricatum colorem accipit, eo etiam magis pretium eius accrescit. Iam vero non omnis planta eiusdem qualitatis colorem producit; itaque ut fabricae sensim exsurgant, interest, ut non eae tantum plantae, quae obvios dant colores, sed illae praesertim quae delicatiores colores producunt, excolantur. Plantae, quae obvios colores dant, in diversis Regni partibus sponte crescunt noscunturque passim a plebe ipsa, quae earum usum pro tingenda, quam domi producit, linea supellectili, facere solet, ipsae hae herbae, si in

adiuncto administrationis Quinque-Ecclesiensis Kovachich commissa fuit. Hic obiectum hoc omni possibili diligentia tractavit; duxit accurata diaria, defectus, quos se uno anno commisisse observavit, sequenti correxit produxitque quinto tandem anno plantam, e qua caeruleus quidem, sed non ita perfectus, uti eum planta haec in calidioribus regionibus dat, color effici potuit: ipsum tamen semen sub climate Hungariae ad maturitatem perduci non posse, agnovit; itaque huius intuitu supervacanea iam omnis industria videtur. § CXXXII.

praemium non obtinuit. § CXXXIII. Cultura isatidis iam suscepta. Pro aliqua meliori caerulei coloris planta isatis, vulgo Waid, etiam deservit. Huius cultura iam minutim antea saepius tentata fuit, sed semper non multo post intercidit. Tandem pie defunctus Imperator illi, qui culturam plantae huius proprio periculo suscipere voluerit, usum 50 iugerum terrarum et decennalem ab oneribus publicis immunitatem addixit. Hoc stimulo excitatus certus Cronberg, eius culturam

CXXXIV. Cultura rubiae tinctorum adhuc desideratur. Rubia tinctorum, vulgo Krapp, et in Banatu et in pluribus Regni partibus suapte crescit; huius itaque artificiosam culturam excitare pronum foret, sed cum planta haec articulum commercii non secus constituere possit, quam si radices eius commoliantur, operae pretium foret aliquem praemiis excitare, qui exstructa necessaria pro commolitione plantae huius machina, eius culturam primus suscipiat. § CXXXV.

flore, quae Hungarice napraforgó appellatur. Expressum e plantis his oleum primam olei olivarum speciem non aequat, ultimam tamen, qua etiam miseriores homines utuntur, si recte manipuletur, facile etiam superare potest. Praeterea oleum non tantum obsoniis, sed plurimis etiam aliis usibus, veluti lampadibus, tingendis coriis, pictoribus variisque insuper fabricis deservit. Pro his autem usibus non interest optimam olei qualitatem adhibere; quare inferiores eiusmodi olei species, in ea adminus quantitate, quam usus domesticus requirit, e plantis

De emendanda Hungaricorum specie boum superflua est omnis cura; tam insignem enim vix aliqua Europaea regio producit. Vaccarum, quae in praediis unice procreationis gratia aluntur, eadem est praestantia. Lac, si ad domesticum alimentationis statum ponantur, haud satis abunde praestant. Sed his ii, quorum id interest, Helveticam speciem facile substituere possunt. Olim Hungaria tanta habebat boum armenta, ut non modo Haereditarias Germanicas provincias, sed magnam insuper Germanici Imperii partem et Venetias bobus propriae procreationis providere potuerit. Postquam magna

gratia aluntur, eadem est praestantia. Lac, si ad domesticum alimentationis statum ponantur, haud satis abunde praestant. Sed his ii, quorum id interest, Helveticam speciem facile substituere possunt. Olim Hungaria tanta habebat boum armenta, ut non modo Haereditarias Germanicas provincias, sed magnam insuper Germanici Imperii partem et Venetias bobus propriae procreationis providere potuerit. Postquam magna praediorum pars impopulata est, ut regiones hae bubulis provideantur, iam multa boum millia etiam e Gallicia, Moldavia et Valachia educi debent. §

oculo prospicere licet, longissimo adhuc tempore praecipuum subsistentiae suae modum in re pecuaria collocabunt; posset itaque Hungaria in casum etiam illum ex his provinciis pecora e prima manu habere, posset cum iis ad minus oeconomiae commercium exercere atque ita non tantum de emendanda, sed etiam de augenda cornutorum pecorum specie superfluam esse omnem curam satis apparet. DE EMENDANDA EQUORUM SPECIE § CXL. Non eadem est equorum ratio; hos quidem generosos ab olim Hungaria producebat; sed cum commercium paucas adhuc

atque ita non tantum de emendanda, sed etiam de augenda cornutorum pecorum specie superfluam esse omnem curam satis apparet. DE EMENDANDA EQUORUM SPECIE § CXL. Non eadem est equorum ratio; hos quidem generosos ab olim Hungaria producebat; sed cum commercium paucas adhuc graves vecturas requireret, rhedarum usus apud nobiles non vigeret, equitatus autem Hungaricus e velitibus ferme constaret; minores tantum ephippio et veliti apti equi educabantur. Postquam rhedarum usus invaluit, ut equos maioris staturae producant, coepere aliqui

adoptarunt, ut nec pro curribus domesticae nobilitatis maioris staturae equi haberi potuerint. Caeterum adhuc vagorum equatiorum usus viguit, adhuc minoris staturae equi procreabantur; interea aliae gentes suam equorum speciem iam in altiorem staturam provexerunt; interea non tantum commercium, sed et multiplicata exercitus impedimenta, plures in dies vecturas exigere coeperant; interea non tantum desultorum, sed cataphractorum etiam usus in bello invaluit. Interea denique 1756. memorabile illud Septennale bellum erupit, istud tantum equorum numerum absumpsit, ut necessaria eorum

equatiorum usus viguit, adhuc minoris staturae equi procreabantur; interea aliae gentes suam equorum speciem iam in altiorem staturam provexerunt; interea non tantum commercium, sed et multiplicata exercitus impedimenta, plures in dies vecturas exigere coeperant; interea non tantum desultorum, sed cataphractorum etiam usus in bello invaluit. Interea denique 1756. memorabile illud Septennale bellum erupit, istud tantum equorum numerum absumpsit, ut necessaria eorum supplementa, ne Germanicae quidem provinciae, licet in iis equi iam dudum in altiorem staturam provecti fuerint,

Rustici ad parcendum foetis caballis et hinnulis exstimulabantur. Coëmptio maiorum caballarum, praesertim in iis locis, quae distinctos pro vecturis communitatis equos intertenere solent, admittebantur. Assecurabantur rustici, quod procreandi eiusmodi maiores hinnuli nunquam limitato pretio, sed erga liberam conventionem pro militari accipiendi sint; curatores instituti huius agasones et periti fabri erga moderata salaria conducendi admittebantur; denique permittebatur, quod elustratae e regiminibus caballae, foetus adhuc capaces comitatibus moderato admodum pretio cedendae sint.

futuris etiam temporibus eo semper impendantur. DE MELIORANDA OVIUM SPECIE § CXLVII. Originariae Hungariae oves crassam lanam producebant. Hungaria inde a primis temporibus ovibus abundavit; sed hae crassam adeo lanam proferebant, ut eius usus tantum in pannis inferioris sortis haberi potuerit. Ad corrigendum hunc defectum coeperunt oves sic dictae Germanicae introduci. Sed et hae lanam mediocribus tantum pannis idoneam producebant. Pro nobilioribus pannis semper adhuc lana delicatior

Hungariae oves crassam lanam producebant. Hungaria inde a primis temporibus ovibus abundavit; sed hae crassam adeo lanam proferebant, ut eius usus tantum in pannis inferioris sortis haberi potuerit. Ad corrigendum hunc defectum coeperunt oves sic dictae Germanicae introduci. Sed et hae lanam mediocribus tantum pannis idoneam producebant. Pro nobilioribus pannis semper adhuc lana delicatior ab exteris regionibus debuit procurari. Postquam Angli et Hispani, apud quos maxima delicatioris eiusmodi lanae quantitatis procreabatur, ad provehendas manufacturas suas eius

perinde non existeret. § CL. Interest etiam oves has quo magis propagari. Relate ad secundum: id necdum satis comprobatum est, quod Hungaria maiorem iam delicatioris lanae speciem producat, quam Germanicae fabricae possint consumere. Sed etsi id concedatur interest, ut moderatum materialis huius pretium conservetur, quo fabricatio nobiliorum pannorum tandem in ipsa etiam Hungaria emergat. Sane dum Angli et Hispani eductionem delicatae suae lanae prohibuerunt, debuit apud hos quoque lanae pretium principio vehementer diminui.

perinde comitatus individua sua mittere teneantur. Ex his quae modalitas, cui instituto conveniat, decernere ad Suam Maiestatem pertinent. Universim id tantum constituendum esse videtur: 1) ut si producti alicuius perfectio proponitur, eadem non omnibus indiscriminatim comitatibus et civitatibus, sed iis tantum, quorum solo et climati convenit imponatur; 2) quod comitatus et civitates, quibus cultura aliqua reipsa convenit, nullo seu expensarum seu insufficientiae magistratualium praetextu se excusare possint, sed debeant eiusmodi ordinationibus Consilii obtemperare.

esse videtur: 1) ut si producti alicuius perfectio proponitur, eadem non omnibus indiscriminatim comitatibus et civitatibus, sed iis tantum, quorum solo et climati convenit imponatur; 2) quod comitatus et civitates, quibus cultura aliqua reipsa convenit, nullo seu expensarum seu insufficientiae magistratualium praetextu se excusare possint, sed debeant eiusmodi ordinationibus Consilii obtemperare. Posonii Typis Haeredum Belnayanorum DESCRIPTIO SUMMA

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report