Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: armis Your search found 1196 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 327-465:327. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | Section] perturbationem regni Hungariae principum simultatibus exortam separatis fere uoluminibus, quo res ipsa esset conspectior, perscriberem. Dignum enim memoria atque humano documento id uisum est, ex quo appareret regna non magis armis parari atque augeri quam ciuili concordia conseruari, ac omni magno imperio multo magis domesticas seditiones quam externa arma timendas esse. Nam quantum propriis uiribus aduersus externam uim tutus esse uideris, tantum te dissensio imbecillem reddit atque
328. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] neccessarium, regno et ciuili discordia amisso principe laborante, et ab externis hostibus, Turcis maxime, gente immani, uexato. Neque enim regnum latissime patens tutum reddi potuit sine rege, qui et auctoritate, qua quidem pueri carent, ciues suos in offitio contineret, et externam uim armis propulsaret, quum regno potius sit in communi periculo quam regi consulendum, quandoquidem reges ipsi tutandis populis constituuntur. Mater uero pueri indignitate rei permota, diademate sublato, quod Hungarorum regibus cum creantur imponi solet, ad Fridericum Caesarem sese confert,
329. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] occupati nihil noui aduersus regem molirentur. Postea uero quam his artibus regnum sibi iam confirmauit, gloria, ut fit, splendore suo inuidiam superante, statim in animum induxit cum omnibus aetatis suae principibus magnificentia ac liberalitate certare, nec minus his quam armis caeteros reges anteire. Adeo enim Hungariam ędificiis exornauit, ut Alemaniam his rebus cultissimam hac tempestate pene adaequet. Tam uero hospitaliter ac benigne eos maxime, qui ad eum publico nomine accessissent, excipiebat, ut praeter elegantem lautitiam, quam
330. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] de more candidati, manu funale accensum singuli portantes e domo Albensis antistitis progrediuntur. Deinde regii cubicularii cum caeteris aulicis eodem ordine, itidemque cum funalibus, pullati omnes procedunt. Hos sequuntur duodecim uiri ex regiis purpuratis tecti armis, equis cataphractis insidentes, panno serico ferream equorum speciem ad terram promisso tegente, qui aurata regis uexilla non sine lachrymis per humum trahentes miserabile praebebant spectaculum. Post hos proceres ibant circumstantes feretrum, purpura auro contexta opertum, post
331. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 14 | Paragraph | SubSect | Section] solum Hungariae natus nostris suffragiis, quod et fieri debet,
et procul dubio futurum est, assecutus fuerit. Quis enim est, qui in Matthiae Chuniadis
locum iure propinquitatis rex eligi debeat, quando ille, praeterquam quod nouus homo
extiterit, nec permissu Hungarici senatus, sed ui et armis regnum adeptus fuerit, non
modo nullum ex sese legitime genitum reliquit heredem, sed ne regum
332. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 17 | Paragraph | SubSect | Section] Vuladislaui, ad quem patres uestri circumspectissimi uiri regnum Hungariae ultro detulere, quique talem regem egit, ut non modo regno a maioribus uestris, quod quidem amplissimum est, delato par haberetur, sed etiam Constantinopolitano imperio dignus iudicaretur. Quod profecto uestris armis ad illius uirtutem atque ad Polonici regni opes adiunctis iam diu Christianae factum esset ditionis, ni eum mors importuna media ferme in expeditione uobis pariter et uniuersae Christianae reipublicae rapuisset. Maternum deinde nostri principis genus ab illo clarissimo Hungariae rege
333. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 17 | Paragraph | SubSect | Section] hunc regem uos deberet impellere. Id autem est utilitas,
quae huic regno ex adiectione Boëmiae nascitur, qua quidem terra uiris ad militiam
idoneis nulla est feracior, atque ex societate regni patris eius Casimiri, quum certum sit
inter Sarmatas et gentes Transistranas Polonos armis plurimum posse.
Quid plura? Hoc rege assumpto quiquid terrarum inter Sarmaticum oceanum et
Adriaticum mare iacet, aut sub ditione uestri nominis erit, aut amicitia ac societate iunctum habebitis.
preces parum processissent, nequiquam sane comparabat, rege iam designato. Qui si, ante quam comitia regi creando haberi cępta essent, exercitu fuisset instructus, nulla ferme res eius uotum morari potuisset, nondum ullo pręsertim publico praesidio optimatibus munitis. Nam apud Hungaros, gentem armis deditam, potentiamque
ac diuitias solum admirantem, nulla est tanta dignitas, modo sit inermis, quae suae tantum maiestatis reuerentia contra uim satis sit tuta.
Secundum Boëmos Alemani auditi sunt, quorum oratio, quum nullo praesenti decore
innixa esset, Hungaros minime mouit,
In quam sane sententiam grauiores fere uiri inclinant, quandoquidem
neque sola electio Vuladislaui regis, uerum etiam insanae quoque Hungarorum mentes
et consilia inquieta, priuatisque potius quam publicis rebus prospicientia regnum opibus
ac armis ualidissimum prope pessum dederint, nedum conturbarint.
Neque gratiam Italae mulierculae tantum apud Hungaros ualuisse credendum est, ut
ex illius uoto sibi regem constituerent. Nempe Italis Hungari, Boëmi ac Poloni adeo
infensi sunt, ut illos eodem fere odio, quo et
obicere solent,
tametsi antiquis Romanorum moribus nihil minus quam perfidiae obiectio conueniat,
quippe apud quos fides semper fuit sanctissime culta, omnibusque mortalium bonis antelata.
iam regia, aduersariisque ab
eius aditu prohibitis, atque cum fautoribus suis, tum thesauro locisque, quae praesidiis
obtinebat fretus, paternum ad se regnum deferri haud dissimulanter petere incipit,
minaturque se illud, si non licuerit optimatum uoluntate, ui occupaturum, atque armis
ius suum defensurum. Atque quo plures sibi ascisceret fautores, Petrum cognomento
Insanum, Colociensium pontificem, Visegradensi educit custodia, in quam ob ferox
maxime ac intractabile ingenium a rege Matthia alienae insolentiae impatientissimo,
adnitente etiam
regulus paternae haud immemor dignitatis, uidens iam regnum ad Vuladislauum procul
dubio deferri, relicto in regia satis firmo praesidio magnam uim auri atque argenti, dum
sese spretum credit, asportat, ad exercitumque, quem iam, quibus mandatum erat,
parauerant, proficiscitur, armis regnum frustra quaesiturus principibus regni eius spei
obstantibus. Regulum sequuntur, pręter suae factionis homines, quidam uiri primarii,
qui quidem rege nondum declarato, soluti, ut fit, regio metu, dum uicinum agrum populantur, armisque ea repetunt, de quibus iure
regia apud Hungaros dignitas retineri potest.
Porro quibus odium euites, amoremque promerearis artibus, noui te satis esse instructum. Nemo enim innocentia, mansuetudine, clęmentia et caeteris id genus uirtutibus tibi
aequari potest. Sed ni hanc singularem humanitatem tuam ferro et armis imperiosaque
munieris seueritate, profecto non modo apud Hungaros contemptui eris, sed ne inter eos
tuto quidem uersabere. Enimuero gens illa Scythicam adhuc redolens barbariem nondum
ingenitam exuit feritatem. Atque iccirco omnia, prae uiribus ac diuitiis, caeterisque externis bonis, humana
tam qui benigne cum Hungaris faciunt, quam qui non
sinunt esse iniurios admirationi apud eos sunt. Illa enim immanis feritas ui quidem
frangi potest, comitate uero nunquam fere mitescit. In hoc igitur totis uiribus incumbe,
ut pecunia, militibus, armis, equis, amicis aut abundes, aut saltem non indigeas. Nam
paupertas caeteris forsan regibus, quibus scilicet nobilitas sola auctoritatem tueri potest,
haud infelix est. Regi uero Hungarorum, utpote apud quos neque maiorum splendore,
neque ullis animi bonis maiestas et regia
uideat me
apud Hungaros, utpote quorum neque linguam neque mores nouimus, hospitem magis
quam regem, tali amico absente, non sine periculo futurum. Atque iccirco quoad maiestatem suam hoc pręcarium consequatur imperium, non minus ab his regendus quam eos
recturus sum: nam uel qui armis uincuntur, eos si domare prorsus uolueris, interuallo
opus est. Velim igitur te hanc exuere mentem, et quod salua religione fieri potest, hoc statue amicitiae esse tribuendum.
Ad haec presul, nihil sane regis oratione ab eo, quod animo destinarat, dimotus, in
hanc
mirari soleant Hungaris, genti religiosissimę,
bellique gloria ualde insigni, atque undique hostibus circunuentae, regem strenuum minime contigisse, praesertim quo tempore, ac si unquam alias, excelsi animi rege Hungari
magnopere indigerent, et qui Turcas, ferocem gentem, a finibus suis armis arceret nec
sineret continuis incursionibus agros Hungarici regni deuastare. Sed harum causas rerum
facilius quaerere possumus quam inuenire. Itaque ne diuinae sapientiae, quae hominum
captum excedit, per temeritatem praescribere uideamur, hoc pro comperto habendum
est
fore, confestim, absque ullo militum praesidio cum suis tantum purpuratis, prosequentibus etiam quibusdam Hungaris principibus, castra Alberthi petit, uehementer cupiens animum fratris mollire, simultatemque
colloquio dirimere, eo quod et sceleratum esse uidebatur cum fratre armis decertare,
neque satis e re sua ullum motum fore censebat, regno et recens, neque omnium principum consensu inito.
Quo ubi uentum est, nuntiatumque Albertho fratrem adesse, propere e tabernaculo
uerecundia iram uincente egreditur. Salute accepta redditaque oculi utrique
ea est uis amoris, ut sibi uiam
ultro aperiat, quo armatae acies ui penetrare nequeunt. Puto te puerum a praeceptore, qui
te literis instituit, dum lectioni poëtarum das operam, aliquando audiuisse Scyllam Nisi
filiam amore accensam hosti patriam prodidisse, et eo Minoa amore duce peruenisse, quo
armis irrumpere non poterat. Qua quidem fabula eruditi uiri ostendere uoluerunt nihil
amicitiae esse inuium, quippe que libertatem ipsam, quam generosus quisque uitae
quoque anteferre solet, facile expugnat, ac officiis et
beneficentia ueluti ariete quodam
prosternit.
Cur igitur, rex Alberthe, maximis periculis ad ea pergis, quae si tibi Hungari, ut forsan pro certo habes, dediti sunt, ultro tibi cessura sunt? Quum praesertim possessio, in
quam beneuolentia inducimur, diuturnior sit ea, quam ui et armis occupamus.
Quandoquidem benefitiorum gratia perpetua est. Pone igitur hostiles animos: licitum est
tibi Hungarorum in te studia sine cede et sanguine experiri. Nam praeterquam quod
inhonestum atque impium est fratres inter se bello decernere,
potius ac iure disceptare quam ad aleam sceleratissimi omnium certaminis
descendere, ubi plerumque qui rebus ac copiis instructior quam cuius causa iustior est uictor euadit. Tute autem probe nosti, quam paratus accesseris ad bellum aduersus Hungaros
gerendum, qui sane ac si ulla alia circa gens, armis, uiris, equis, pecunia, caeterisque rebus,
quae bello usui sunt, quam maxime abundant, nec profecto cuiquam nationi aut corporum robore, aut ui animorum cedunt.
At forsan nihil ambigis Deum tuae causae, ueluti, ut tu arbitraris, iustiori, si bellum
susceperis, secundum exitum daturum?
si incoepto non
destiteris, fraternum certamen erectis animis prospectabunt, mox uictum, aut aliqua
ex parte attritum aggressuri.
Turcae enim nihil aliud animo agitant, quam ne Christianis dissidentibus occasioni
rei gerendae desint. Neque enim tantum suis armis, quantum nostra confidunt discordia,
qua quidem fręti Thraciam primum occuparunt, Macedones deinde, Graecosque ac
Epirotas subegere, et demum Illyricos, progenitores nostros ― inde enim Boëmi ac Poloni
originem ducunt ― bona ex parte superarunt. Nam quicquid Illyrici
occurrebat.
Quod ubi Boëmus uidit, non minus audaci quam neccessario consilio, quo
Casouiensium animos erigeret metumque his hostilem demeret, confestim leuem armaturam, cuius generis equites circiter trecentos apud se habebat equos sternere oppidoque
erumpere iubet, ut hostem armis grauem, et ob id magis statarium quam concursatorem,
procursationibus lacesserent. Hungari celeriter equos conscendunt, ex oppido
prouolant, in Polonosque nil tale timentes impetum faciunt. Itaque, et equorum fraeti
uelocitate, et hostium abusi ignauia, modo procurrentes, modo
aperte exoptante, ab uniuersis
Austriae ciuitatibus eum adeunt, promittunt pulsis Hungarorum praesidiis sese, cum primum Austriam attigerit, ad Ostricium imperium redituros, atque perinde ac legitimum
principem suscepturos. Facile enim, tametsi fide uiolata, qua regi Matthiae armis eius
coacti obstricti erant, ad hoc impelli potuerunt, experti grauem Hungarorum dominationem. Sane arbitrabantur mutato principe, et eo alienigena, sese intolerabili quodam
iugo exoneratum iri. Natura enim comparatum est, ut quaeque gens, modo
solet, praesenti Maximiliani
illicerentur
euentu, huiusmodi apud amicos, prius quam proficisceretur, habuit orationem:
Si armis uobisue inuitis, proceres, regnum Hungariae imperio meo adiunxissem,
subiret forsan hoc tempore animum meum de uestra in me uoluntate dubitatio, propterea
quod, qui ad parendum ui coguntur, aut illum cui parent odisse per timorem solent, aut
certe obsequio colere simulato,
numero, magnitudinem copiarum conicientes nequaquam sibi intra muros tutum commorandum esse duxerunt, ne in oppido campestri, cui admodum metuebant, magno suo
ipsorum, simul et totius regni periculo clauderentur. Etenim inopinato hostium aduentu
Alba Regia neque propugnaculis, neque armis, neque uiris muniri potuit. Nempe
Hungari, omnium gentium circa uictores, Austrianorum maxime, et ob id elati spiritus
homines, in animum inducere non poterant Maximilianum Albam Regiam exercitum
admouere ausurum.
Nocte igitur insequenti duces Hungari, desperata urbis
Hoc statu Hungariae laetari pro se quisque ex his, qui fide dubia uictori procul dubio
adhaesuri rerum exitum expectabant. Ex quibus Laurentius dux Vuilacenus,
Bartolomaeus Varanensis prior, atque quidam alii, latronum more grassantes rapere ex
alieno, spoliare, uicinosque armis uexare.
Quae res ubi multorum querelis ad senatum
(nondum enim rex ex Boëmia redierat) delatae sunt, uno consensu statuunt pro presenti rerum facultate latrociniis obuiam ire, ne scilicet cuiquam, quantum fieri poterat,
Postea uero quam agri satis undique ferro atque igni uastati sunt, multaeque inuicem
clades illatae atque acceptae, defessi tandem, nulla fere memorabili re gesta, arma deposuere.
Cerebbius tamen multo meliore conditione ab armis discessit: nam Garam et
Santum Nicolaum, aduersae factionis oppida, eo bello intercepta retinuit. Prior uero
Varanensis nullum nactus aduersarium, qui ei repugnaret, fraetusque tum regis absentia
ac regni tumultu, tum regione a Buda, in qua urbe regia sedes est, procul distante,
proxima, sed etiam longe posita
tueri. Itaque prior Varanensis regni perturbationem suamque cupiditatem in consilio
habens, quicquid poterat uicinis adimebat ― iure, ut plerisque barbaris mos est, in uiribus
posito ― quamuis ipse prior sua se armis repetere predicaret. Quo facto regi quoque
Matthiae Coruino aliquantulum notae inustum est, forte detecta eius iam fato functi seu
fraude, seu suspicione fraudis. Nempe sicut ingentem gloriam saepius fortunae quam uirtutis beneficio assequimur, ita interdum nullo nostro merito, sed
de alieno, et suę fortunae congruens scalptori merces erat soluenda, eo
magis, quia praedium castello
et colonis instructum non opifici, sed equiti conuenit, qui
scilicet antiquo regum instituto militare cogitur, et regnum ab hostibus armis tutari. Quo
circa maxime accusandi uidentur horum temporum quidam reguli, qui supra quam decet
his, quibus minime conuenit, largos sese interdum exhibent, quum in ornandis militaribus uiris ac de se bene meritis mirifice parci sint.
Per idem fere
parci sint.
Per idem fere tempus
multi principes uiri, qui metu Matthiae Coruini domo
profugerant, atque uoluntarium consciuerant exilium, in patriam reuersi patrimonium
partim ui atque armis, partim dolo recuperarunt. Tantus erat cum legum, tum regiae
maiestatis nondum stabilitae contemptus. Regna enim, ut caetera fere omnia, quo robur
suum acquirant, tempore maxime indigent.
accedit orat, permitteret se in hostem Tatharum extra
ordinem uiritim pugnare. Audierat enim Rhassianus, quod profecto iuueni alioqui gloriae cupido iram uehementer accenderat, Moesos ab illa gente, ueluti sibi bello impares,
contemptui haberi. Permissu regis equum sumptis armis conscendit, atque in medium
prouectus ex Tatharis potiorem, quorum circiter quingentos Alberthus secum habebat,
ad pugnam prouocat, hostiumque signis identidem obequitans, conspicatus quendam
inter Tatharos cultu insignem, ratus, ut erat, ducem esse: Quin otius ,
Circumactis itaque equis consultoque lanceis proiectis gladios stringunt. Rhassianus
prior in ictum consurgens Turcaico ense uulnere caesim illato caput Tathari collumque
pectore tenus diuidit, atque ex equo desiliens humi iacentem armis spoliat. Non tulit
hoc quidam ex Tatharis nobilis eques. Itaque ducis sui simul casu, simul ignominia permotus Rhassianum reuocat ad certamen, equumque calcaribus incensum in hostem
admittit, sua quoque infelix morte hostile decus cumulaturus. Nam primo congressu,
accepto
animum gereret quam ab
exercitu nondum paratus inops consilii ambigeret, cui primum ingruenti procellae
obuiam iret; illum uero ambitionis ac impietatis nota aspersum, quod iure gentium
neglecto fratris natu maioris regnum inuadat. Monuit deinde ab armis discederet, nec
Hungaros tot iniurias inferendo in se concitaret. Quin etiam desineret Hungarorum iudicio ac studiis impedimento esse, caueretque, ne eorum libertati in constituendo rege
moram frustra afferendo suam labefactaret libertatem, nec putaret ui agendum esse cum
exercitum Albae circumfusum
animaduertunt, longa ad haec obsidione famem etiam pertimescendam esse censerent,
ultro colloquium petunt Hungarorum, ad id neccessario recurrentes, quod paulo ante
inani spe inflati contempserant. Itaque pacti, ut cum armis et caeteris suis rebus, ex
Alemania scilicet exportatis, non autem quas in Hungaria rapuerant, abirent, urbem regi
cum omnibus captiuis tradunt. Quorum discessu caeteri quoque Alemani perterriti
omnia Pannoniae loca ab se occupata intra paucos menses, partim sua sponte (pace
ex
Alemania scilicet exportatis, non autem quas in Hungaria rapuerant, abirent, urbem regi
cum omnibus captiuis tradunt. Quorum discessu caeteri quoque Alemani perterriti
omnia Pannoniae loca ab se occupata intra paucos menses, partim sua sponte (pace mox
cum Maximiliano facta), partim armis coacti, ante quam pax componeretur, reliquerunt.
Iam enim senescere coeperat Alemanus, minoremque in dies missilibus suis, puluere
praesertim accensibili deficiente, formidinem afferebat, Hungaris ac Boëmis ad pugnam
comminus ineundam, ut ante dictum est, promptioribus, utpote
hostiliter agens, in Hungariam induxit, forte credens, quod quidam arbitrati
sunt, Vuladislauum fratrem morbo, quem Albae contraxerat, interiturum.
Rex posteaquam bellum redintegrare Alberthum audiuit, pręterquam quod cura est
ei iniecta, ne rursus Maximilianus, Alberthi fraetus armis, animum in Hungaros
resumeret regno nondum pacato, ira accensus, quae quidem pestis semper improuida est,
decorisque ac neccessitudinis immemor, Stephanum Botherem, Transiluanae regionis
praefectum, et Thomam Iauriensium, id temporis praesulem eundemque epistolarum
excogitata! Sed de his alias.
Dalmatiae sacerdotes consulto praeterii, quippe qui, quum partim ob frequentes
Turcarum incursiones ualde pauperes sint, partim in Turcarum ditione degant, rempublicam Hungaricam armis iuuare haudquaquam potuere. Ex profanis uero optimatibus
Stephanus Sepusiensis, regni palatinus, quem summum dignitatis locum obtinere
docuimus, quingentos equites, omnes quidem galeatos, secum duxit. Item praefectus
Transiluanae
qui scilicet aut res priuatas communibus praetulerant sumptibus propriis parcentes, aut
hostibus adhaeserant, necdum in patriam redire ausi metu tacito per conscientiam
scelerum animis insidente, quandoquidem regnum Hungariae oppugnari absque ciuium
armis haud quaquam potuit.
ante stipendiario nostro, quod quidem non sine
rubore fateri possum, praeda inuicem simus. Atque quum tantorum malorum sit causa
Alberthus, nunc iterum, inter tempus pacis per fraudem petitae, regisque nostri
humanitate ac indulgentia impetratae, nos armis ultro perfidus homo lacessit, nulla icti
cum fratre federis habita ratione, ordinis, aetatis, moris Christiani, iuris gentium, fraternae charitatis, hanc scilicet gratiam nobis referens pro pace ac uenia ei superiore bello
data, quum trepidus sibique ac exercitui suo diffidens
pertinentibus praesidia deduceret. Deinde,
iureiurando affirmaret se nunquam de caetero Hungaris hostem futurum, perpetuoque in amicitia permansurum, atque si forte aliquando inter Polonos Hungarosque
orta esset de qualibet re controuersia, non armis, sed iure ac disceptatione ea dirimeretur.
Postea quam in has iurauit conditiones, confestim in Poloniam proficiscitur,
omnemque exercitum inuiolatum, haud consueta Hungarorum in subactos mansuetudine, ex terra Hungaria deportauit.
regionum praefectum, adeunt, de iniuriis Boemorum conqueruntur, obtestantur, ne se deserat, et quos
a Turcis, asperrimis hostibus, semper tutatus esset, eosdem a Boëmorum quoque ui ac
iniuria defenderet, nec pateretur ciues in conspectu prope suo bonis spoliari ab his
maxime, quorum armis ab externa ui tuti esse deberent, quippe quos aere suo, collato per capita tributo, alerent, quorumque principem, in regnum ultro accitum,
regem
sibi constituissent.
His Paulus ciuium
adiacentium praefectus ― adiunctis sibi duobus filiis, fortissimis
uiris, cum quinque et uiginti millibus hominum Istrum
duobus filiis, fortissimis
uiris, cum quinque et uiginti millibus hominum Istrum
nimis alienam existimari
uelim, quum res Rhacusanae cum Hungaris, utpote ueteribus sociis, haud
absurde possint coniungi.
Memoriae proditum est Sarracenos, Arabicam gentem, quondam ex Sicilia, quam
armis magna ex parte iam occuparant, ingenti classe ad litora Dalmatiae
praedandi studio delatos, urbemque Epidaurum, Slouinorum armis iam fractam,
ui coepisse, ferroque atque igni funditus euertisse, ciuibus subito atque
possint coniungi.
Memoriae proditum est Sarracenos, Arabicam gentem, quondam ex Sicilia, quam
armis magna ex parte iam occuparant, ingenti classe ad litora Dalmatiae
praedandi studio delatos, urbemque Epidaurum, Slouinorum armis iam fractam,
ui coepisse, ferroque atque igni funditus euertisse, ciuibus subito atque
improuiso malo perculsis, dum Epidaurii Slouinum terra
oppugnantem uix sustinentes noui insuper hostis insperato aduentu
Thraciam ac Macedoniam inuadentibus, ultra Sauum sese recaeperant. Nam
Dalmatae, Bulgarorum uiribus ac nomine adiuti, Slouinorum iugum excusserant,
libertate armis repetita. Quamquam sunt, qui credant Bossinates et Slouinos
eandem esse gentem, in quam quidem opinionem uix adducor, quandoquidem
lingua inter se haud parum differunt.
Adeptus auitum regnum Polimirus conuocat ad se,
libertatem excitantur.
Sed quia animis mercatura, cui soli studebant, effoeminatis nihil
fortitudinis inerat, non ausi per se tyrannum aggredi, maluerunt externa ope
aduersus illum uti quam propriis armis in libertatem sese uindicare. Itaque
ueluti indigni, qui suis legibus uiuerent, id consilii coeperunt, quo quidem neque
ipsi seruitutem effugerunt, et
temporis Veneti
nullas fere, ut dictum est, uires habebant, rem astu hunc in modum
aggrediuntur. Per speciem legationis ad imperatorem Constantinopolitanum
mittendae creantur duo oratores, quibus singulis singulae triremes armis ac
uiris instructae attribuuntur, iussique sunt nauium praefecti Rhacusano
parere. Nam et Benessa una cum Venetis atque iisdem etiam nauibus in patriam
est reuersus. Vbi Rhacusam uentum est, adit tyrannum gener, fingit
sub quo aliquot Dalmatiae regiones tunc
erant, inimicitiis stolide susceptis adeo pertinaciter armis contenderunt, ut
absumpta eo bello magna ui auri, accisisque rebus suis, in detestabili scelere
unum ex Stephani liberis, qui natu maximus erat,
imprimis Turcis aditum in Dalmatiam aperuit,
et Cossiciam familiam extinxit, Rhacusanamque ciuitatem non modo tributariam
fecit, sed etiam in Turcaicam seruitutem pene redegit. Cumque usu uenire
solet, ut qui hostem alienis armis uincere nititur, iisdem et ipse
superetur, nec multo peius uictori quam uicto accidat. Atqui haec seruitus
quamquam Rhacusanorum animos infregit, attamen quantum a dignitate dempsit,
tantum opibus eorum adiecit. Etenim
non
ausus repugnare, in aciem copias eduxit, maxime ne, ut sunt Hungari elatioris spiritus,
pugnae subterfugiendae suspitionem Choruatis praeberet. Hungari nimirum et Choruati
perpetuas de uirtute controuersias inter se habent. Neque enim Dalmatae, quorum pars
potior est Choruatia, ui aut armis coacti, sed cognationis iure in Hungaricam concessere
ditionem. Itaque dum tuto consilio, in quo sane uera gloria consistit, temeritas ac auaritia anteferuntur, Choruaticum nomen prope extinctum est.
studiis et suffragiis suis aduersati fuerant, tandemque
cognouissent Maximilianum neque posse saluo foedere, neque etiam audere in regem
Hungarorum quicquam mouere, omissis inquietis consiliis in potestatem regis concesserunt. Quorum exemplum secuti caeteri coniurati depositis armis sese Vuladislauo
dediderunt, quos ille locis duntaxat ad inferendam regno iniuriam opportunis mulctatos
omnes praeter Priorem ingenita sibi clementia liberos dimisit. Priorem uero ueluti omnium auctorem dissensionum in carcerem coniecit, indignum iudicans, qui statim ueniam
impetraret, eo
plaerique mortalium in magno imperio summam consistere gloriam putant,
quandoque tamen regnum fastidire quam accipere, et modestia potius uincere praesertim
suos quam imperio maximae laudis esse solet, propterea quod alterum armis ac fortunae
beneficio plaerunque paratur, in altero animi celsitudo et humanitas, a qua quidem
homines appellationem traxerunt, omnino elucescit. Cui profecto tanta inest uis, ut
plaerunque multo maiora quam quaeuis potentissima arma efficiat.
de caetero ne uernis quidem
imbribus reuirescere aut herbis uestiri . Quo sane prouerbio arguitur eorum tum stultitia,
tum impietas, qui ope communium hostium suas ulciscuntur iniurias, quum longe
praestet ob Christianae reipublicae utilitatem regno potius cedere quam Turcarum armis
illud retinere, quippe quorum amicitiam maximis iniuriis ac demum libertatis precio
Christiani semper pararunt. Turcae enim cum Christianis nulla alia causa amicitia iunguntur, nisi ut demum opprimant incautos. Vnde qui illorum fidei minime credunt,
maxime tuti sunt.
pugnando
sustinuerant, amissere, atque in patriam regressi sunt, precium inconsultae expeditionis
dedecus non sine detrimento reportantes.
Cui autem dubium est Alberthum in Getas temere motum esse? Quippe quibus tantum libertatis studium inest, ut neque finitimis Turcis, quorum armis tot iam
Christianorum regum imperia deleta sunt, neque Hungaris, quibuscum uetus societas, ut
ante dictum est, illis intercedit, seruire unquam in animum induxerint, quum utraque
gens illos bello saepius tentasset. Tales ergo non ui cogendi erant, uerum beneficiis
quum utraque
gens illos bello saepius tentasset. Tales ergo non ui cogendi erant, uerum beneficiis conciliandi, atque mercede potius in partem quam in ditionem trahendi. Praeterea summae
dementiae fuit cum Polono, tantummodo tyrone milite laborisque intolerantissimo,
Turcas, gentem in armis duram, crebrisque expeditionibus exercitatam, bello lacessere,
non deductis prius in societatem Hungaris, qui quidem soli fere hac tempestate cum
Turcis pugnare nouerunt, eo quod insito quodam odio quotidianis prope praeliis cum
his contendunt,
spoliis munifice donatos recipi ultra Istrum et terram
suam externo exercitu exonerari iubet, legatosque cum donis fortunae suae congruentibus, qui de ope allata Bazethi gratias agerent, mittit, remque uti gesta erat indicarent.
Quod eo consilio fecit, ne Turcae, qui nomine tantum, non armis Getas iuuerant, totam
profligati Poloni gloriam sibi apud regem, haud sine Christianorum contemptu, uindicarent, quum eius maior pars tum ad Getas, tum ad Hungaros pertineret. Non contemni enim ab eo, quocum nulla firma societas esse potest, non modo
omnibus unus praeest princeps, quem ipsi, ut diximus,
traducto in suam rege sententiam, Polonam obtinuit
prouinciam. Magna igitur Turcarum manu coacta (hi enim rapto ut plurimum uiuunt),
ad Istrum, qua hic amnis Peucem circunfluit insulam, profectus est. Hoc in loco lustrato exercitu ex omnibus copiis circiter quadraginta millia hominum, qui armis et equis
erant instructiores delegit, atque cum his traiecto Istro in Moldouiam perrexit. Ibi ad sex
millia Valachorum, quorum ira in Polonos nondum deferbuerat, cum eo sese coniungunt. His ducibus ad Tyram amnem, qui Dacos et Thataros disterminat, accessit.
ullis fere urbibus habitantes ueluti indagine undique circumuentos adoriuntur. Et est regio incursionibus propter patentes campos admodum opportuna. At illi
inopinato malo exterriti, quum alioquin armorum essent insueti ― tantummodo enim
agriculturae student ― neque sese armis defendere, neque diffugere, regionibus undique
obsessis ac armato hoste completis, nituntur, sed ueluti pecora in manus hostium una
cum omnibus fortunis inciderunt.
Clades regioni illatas, caedes hominum, rapinas, pagorum uastitatem, sacrarum aedium incendia, raptus
contrahere potuit, Hellespontum traiecit bellum cum Grecis gesturus, cum quibus licet uaria
fortuna diu pugnauerit, saepius tamen uictor quam uictus discessit. Iam assiduis populationibus Graecorum ac Thracum uires attriuerat, nec quisquam ex finitimis populis erat
par illi armis. Itaque finitimis Christianis omnibus rebus exhaustis instandum ratus,
Hadrianopolim obsedit, breuique ea potitus est, fugato rege Wcasino, qui cum Turcis
pro portis Adrianopolitanis praelium infeliciter comisserat. Atque quum situs urbis et
regio inter Melantem
conicerent.
Sed quia agrestes praeda contenti hostem elabi permiserunt, nihil ea erruptione factum, praeter quam Turcae cautiores redditi.
Vniuersam praeterea Mehmethes Minorem Asiam, cum tota fere Euxini maris ora
armis domuit. Ex Europaeo Ponti latere usque ad Istri ostia,
atque Arpispolim, ex
Asiatico uero usque ad Phasim fluuium sub imperium suum coegit, omissaque ora
Scythiae maritima, quae inter Istrum et Carcinitem
referunt. Si forte, ut saepe fit, uincuntur, suae in Deum
impietati aduersam adscribunt fortunam. Et quum apud eos nulli
sit dedecori paupertas,
neque diuitiae neque generis uetustas quempiam honestiorem reddunt. Quem quisque sibi
armis et uirtute splendorem parauit, eo satis clarus est, atque iccirco ad gloriam augendam maiorum nobilitatem nemo desiderat. Hospitalitatem adeo sanctam habent, ut cum
quo semel cibum sumpsere, eum uel hostem factum atque in acie occurrentem uiolare
nefas putent, existimantes etiam
Caeterum nec aemulis meis Othomani prole Dei munere florentissima unquam deerit
uirtutis ostendendae occasio, modo his satis animi adsit pro regis sui et Turcaici nominis
gloria labores et pericula, ut uiros decet, subeundi, quandoquidem innumerae pene
Christianorum regiones Turcaicis armis adhuc intactae ante oculos expositae iacent, unde
sane non minus splendoris quam fructus reportari posse nulli dubium esse debet.
Cognoscant non solum Poloni, sed etiam caeterae nationes, Bazethem uiris fortissimis
abundare. Vicina est nobis Hungaria, ei contigui sunt Alemani, nec
oculos expositae iacent, unde
sane non minus splendoris quam fructus reportari posse nulli dubium esse debet.
Cognoscant non solum Poloni, sed etiam caeterae nationes, Bazethem uiris fortissimis
abundare. Vicina est nobis Hungaria, ei contigui sunt Alemani, nec procul abest Italia,
sicut armis militiae dissuetudine prope nuda, atque admodum imbellis, ita opibus ob terrae felicitatem et mercaturam, cui soli dedita est, refertissima. Vide quot pateant, modo
absit liuor, clarissimarum uiae expeditionum, quot rationes in promptu sint uirtutis
exercendae! Ad tuam igitur, regum
esse plerique putabant: solent enim illi, pro insita prudentia, quam
quidam timiditatem atque ignauiam malunt appellare, et boni militis inopia, hostem
magis apparatu et specie ipsa rerum quam ueris uiribus terrere, magisque consilio uel
auro, quod mercatorum omnino est, quam armis imperium augere. Atque iccirco sicut
ad hanc diem haud saepe ex suis expeditionibus magnam reportarunt uictoriam, ita nec
multum iacturae fecerunt.
Veneti igitur ad eas triremes, de quibus dictum est, sexdecim longas eius generis
naues, quibus ipsi ad conuehendas merces
ex suis expeditionibus magnam reportarunt uictoriam, ita nec
multum iacturae fecerunt.
Veneti igitur ad eas triremes, de quibus dictum est, sexdecim longas eius generis
naues, quibus ipsi ad conuehendas merces utuntur, et ipsae terno ordine remis aguntur,
grossas uulgo uocant, armis militibusque instructas cum onerariis sexaginta adiungunt,
Methonemque ad Crimanum proficisci iubent. Nec confisi hoc nauium ad hostem
terrendum numero, a Lodouico Aurelianensi in locum demortui Caroli Octaui
Francorum regis
Si quid autem incommodi in hanc expeditione accaepimus, neque uirtuti neque
etiam felicitati suae adscribere hostis potest, quippe cuius armati ignauiam, dum agrum
Venetum populamur, omnino contempsimus, eum partim impune lacessendo, partim non
sine risu spectando oneratum magis quam munitum armis. Ibi enim obuiam habuimus
uim Venetorum equitum haud quidem primo aspectu spernendam, nisi maluissent sese
ferrea simulacra quam uiros ostendere.
Sed forte iccirco gloriari atque efferri
Veneti possunt, quod uis
aut magna Gallici exercitus strage deterrere, quo scilicet, submotis externis hostibus, fractisque Neapolitanorum
regum opibus, totius Italiae facilius potirentur. Quae quidem Venetorum cupiditas non
modo stultitiam ipsorum indicat, quoniam quum mercaturae dediti sint, alienis armis
conductisque uiribus imperium Italiae obtineri posse putarunt, sed etiam Italorum principum socordiam atque ignobilitatem arguit, quorum sane ignauia Veneti fraeti tam
improbam spem concępisse feruntur.
Comisso igitur praelio Itali, utpote magna ex parte collectitii
conuictus sceleris e
Mediolanensium imperio pelleretur, constituto in eius locum consobrino suo Lodouico
Genebiorum duce, quam ciuitatem nunc Aureliensem uocant. Hic est Lodouicus, qui
postea Francorum rex creatus Mediolanense imperium iure haereditario ad se spectans
armis sibi uendicauit.
Hoc praelio Veneti praeter famae ac tot millium hominum iacturam, licet ipsi ritu
mercatorum nulla honesti habita ratione omnia utilitate metiantur, totam Galliarum
nobilitatem in se, nescio stolidius, an sceleratius concitarunt, sibique infestam
quo rursus
absente, perinde ac amoto teste ac speculatore uirtutis atque ignauiae, nemo pericula
libenter subit, atque eo minus, quia ex rebus bene gestis solum fere regem decus et gloria manet.
Carolus amisso Neapolitano regno, quod sane, ut dictum est, non tam armis quam
uoluntaria incolarum deditione occupauerat, suisque ex tota Italia pulsis, secundam in
Italos, Venetos imprimis, decernit expeditionem, quam dum maximo conatu parat,
neruorum resolutione, quem morbum Graeca uoce
Turcaicę, per id tempus Aulone forte emissae litori, cui Ceraunii montes incumbunt, alligatae stabant: distat autem ab hoc litore Sason insula circiter quatuor et uiginti stadiorum interuallo. Turcae igitur quum e signo ab Eremita dato Christianam nauim
in proxima statione esse intellexissent, armis caeterisque rebus ad pugnam neccessariis
expeditis, nocte intempesta silentio ad hostilem accedunt nauim. Vbi quum omnia
neglecta atque ipsos quoque uigiles sopitos esse sensissent, horribili sonitu ac clamore
sublato in Istricam transcedunt triremem, alios torpidos
Hispaniarum regum, ad Venetos auxilio iuuandos bellumque communibus uiribus aduersus hosteis gerendum. Sed quum rex ex oratione et postulatis Veneti
oratoris ad concilium principum retulisset, nemini fere praeter Thomam, Strigoniensium
pontificem et Romanae Ecclesiae cardinalem, uisi sunt Veneti armis defendendi. Quod
enim meritum in se Venetorum esse pro se quisque dicebat, ut pro illis aduersus Turcas
arma sumant? Contra satis sese scire Venetos Hungarico regno ualde esse iniurios,
quippe qui maritimae Dalmatiae quasdam urbeis, iuris procul
fessum metuque attonitum ruebant. Igitur oppidani partim maritimo illo ad portum tumultu, ut supra memorauimus, coorto ab stationibus auersi, partim hostium telis ac impetu e propugnaculis magna ex parte dirutis submoti, in media
urbe consilii inopes, stupentibus similes, ita tamen armis instructi consistunt, ut ni animus, cui coecus timor uim omnem penitus extinxerat, ad repugnandum defuisset, procul
dubio facta ualida impressione eiecissent hostem ex urbe, propterea quod Turcae occupatis insperato muris fraudem ueriti haud quaquam eodem impetu, quo muros coeperant, in
Itaque Venetus ad classem
imperator, quo Turcis ostenderet Venetos neque aduersis rebus infringi, et per sese
absque ullo etiam externo auxilio posse hosteis bello urgere, cum decem longis nauibus
Ambracii sinus fauces de improuiso irrupit. Vbi quum tresdecim tantum hostiles triremes
armis hominibusque uacuas litori alligatas nactus esset, eas omnes abduxit, iniecto igni
in tabernas litori appositas, quae quidem armis, aere, ferro, linteis, funibus canapinis, et
nauali alia materia ad naueis edificandas simulque instruendas erant refertae. Turcae,
trepidis suorum
ullo etiam externo auxilio posse hosteis bello urgere, cum decem longis nauibus
Ambracii sinus fauces de improuiso irrupit. Vbi quum tresdecim tantum hostiles triremes
armis hominibusque uacuas litori alligatas nactus esset, eas omnes abduxit, iniecto igni
in tabernas litori appositas, quae quidem armis, aere, ferro, linteis, funibus canapinis, et
nauali alia materia ad naueis edificandas simulque instruendas erant refertae. Turcae,
trepidis suorum nuntiis ex proximis locis exciti, ad litora, qua maxime flamma fundebatur, accurrunt, simul ut incendium restinguerent, simul ut
Turcae,
trepidis suorum nuntiis ex proximis locis exciti, ad litora, qua maxime flamma fundebatur, accurrunt, simul ut incendium restinguerent, simul ut abreptas naueis, si possent,
hosti eriperent. Itaque in ducentos circiter Christianos, qui aut praeda occupati nondum
naueis repetierant, aut armis graues nandiue ignari
sese undae credere ausi non sunt,
impetu facto partim trucidarunt, partim uiuos coeperunt, Venetis extra iactum teli litore
submotis atque inspectantibus.
Imperator Venetus triduo per Ambrachium
abutentes eos ex aduerso ingenti clamore sublato inuadunt.
Quos quidem quiescentibus auxiliariis Christianis, qui cum ipsis Turcis aduenerant, primo fere congressu in
fugam coniectos magna ex parte trucidarunt, equisque atque armis haud paruo reguli
emolumento spoliarunt, utpote qui nulla ferme re ad talem expeditionem necessaria
instructus Lyssum accesserat.
Maior uictoria ex cęde quam captiuitate hostium fuit: quinquaginta tantum ex
Turcis uiui Lyssum adducti,
cognita
suorum aduersa pugna, quos trans Drinonem
missos docuimus, necubi forte in hostes
non modo uictoria, sed et ingenio feroces incideret, Scodram cum reliquo exercitu rediit. Et quia satius uisum est rem consilio cum Albanesiis quam armis gerere, dedit operam, ut Alexandrum Schenderbeghi nepotem sibi conciliaret.
Itaque quum apud se multos Albanesios haberet, linguae commertio per occulta colloquia ingentibus promissis iuuenem genere nobilem, auique gloria illustrem, nullis apud
Christianos praeditum fortunis,
confecto, regnum Neapolitanum
repeti iubet, creato exercitus duce Francisco Gonzaga, principe Mantuano. Iam
Francorum copiae fines regni Neapolitani ingressae ad Lyrim peruenerant, ponteque
amnem Franci iungebant, quum Consaluus, cum modica quidem suorum manu, sed duro
in armis milite, eo accessit transitu hostem prohibiturus. Caeterum effecto opere,
Hispanis nequicquam obstantibus, atque ad utranque partem pontis castellis cum praesidio impositis, Galli partem copiarum crebro traducebant, ac leuia certamina cum
hostibus uario euentu inibant.
deturbati, ponteque ammisso ac hoste in castra pene
accaepto, a ducibus destituti, morbo, fameque magna ex parte confecti, et ob id certaminis studio auersi, ne tentato praelio dissipantur. Qui uero per ualetudinem effugere
nequiuerunt, positis armis hosti sese dediderunt. Dux Hispanus arbitratus non
minus decorum esse uictis parcere quam hostes superare, suos a caede hostium inhibuit,
Francosque armis spoliatos dimisit incolumes. Quosdam etiam ex hostibus illustriores
uiros, Christiana ac rara uictoris in deuictos usus
auersi, ne tentato praelio dissipantur. Qui uero per ualetudinem effugere
nequiuerunt, positis armis hosti sese dediderunt. Dux Hispanus arbitratus non
minus decorum esse uictis parcere quam hostes superare, suos a caede hostium inhibuit,
Francosque armis spoliatos dimisit incolumes. Quosdam etiam ex hostibus illustriores
uiros, Christiana ac rara uictoris in deuictos usus benignitate, ne in itinere necessariarum
rerum inopia deficerent, memor humanarum rerum uiatico iuuit.
nequaquam uereri, immo sermonibus propalam ferre sacerdoti rerum imperium haud
conuenire, quasi illud mercatori magis quam sacerdoti conueniret.
Pontifex animaduersa Venetorum pertinacia profundaque imperii ac diuitiarum
cupidine, uerbis nihil profecturis desistendum ratus, armis ius suum tandem prosequi statuit. Sed quia suis duntaxat armis ac per se Venetos, ueritus eorum potentiam, lacessere
non audebat, querelam ad omnes fere Christianos reges partim literis, partim legationibus defert. Accusat Venetos aeque ac sacrilegio contactos, hortatur ipsos
rerum imperium haud
conuenire, quasi illud mercatori magis quam sacerdoti conueniret.
Pontifex animaduersa Venetorum pertinacia profundaque imperii ac diuitiarum
cupidine, uerbis nihil profecturis desistendum ratus, armis ius suum tandem prosequi statuit. Sed quia suis duntaxat armis ac per se Venetos, ueritus eorum potentiam, lacessere
non audebat, querelam ad omnes fere Christianos reges partim literis, partim legationibus defert. Accusat Venetos aeque ac sacrilegio contactos, hortatur ipsos reges, ut non
modo Romanae Ecclesiae iniurias, sed et suas
ob factiones ac discordias
omnem potestatem ad unum conferri interest.
Acceptis a rege Gallo, quos postulauerat, equitibus Bononiam cum exercitu proficiscitur. Et quia nunquam prius auditum erat quenquam Romanum pontificem, utpote
qui antehac epistolis potius quam armis depugnarunt, per sese aduersus Christianos
exercitum duxisse, ita aduerso rumore coepit esse, ut omnium sermonibus passim laceraretur. Ille uero, ut erat peruicacis ingenii, opinionem de se hominum simul et
conscientiam spernens, magisque
inclinatam cognouit, fuga cum liberis suis elapso. Ferunt Bentiuolam
patriam relinquentem dixisse: Quantum mutauerint mores suos Romani pontifices uel
hoc exilium argumento erit. Diuus Gregorius, ne arma in Longobardos moueret passus est
eos Italiam uexare, asserens se Dei timore ab armis arceri; Iulium uero pontificem exercitum per sese ad oppugnandam Bononiam, quod nemo unquam pontificum fecisset,
duxisse. Quod ubi Venetis nuntiatum est, qui quidem malebant Bononiam a Bentiuola
quam a Romano pontifice teneri, uocato in senatum Ioanne Laschare, Graeco homine ac
peruenerat. Qui dum Neapoli ageret, Venetos amicis uerbis saepius admonuit, ut urbes
Apuliae restituerent.
Et licet id surdis auribus nequicquam caneret,
iniuriam tamen tacitus ferebat.
Neque enim urbes illas per se armis repetendas censebat, caeteris regibus, qui aduersus
Venetos secum sentiebant, nondum ad gerendum bellum satis paratis, quippe Venetos
tanti tunc faciebant Hispani (nondum enim imbecillitatem uirium eorum in rebus bellicis detexerat fortuna) ut eos non nisi fractis prius a rege Gallo opibus
Venetos
tanti tunc faciebant Hispani (nondum enim imbecillitatem uirium eorum in rebus bellicis detexerat fortuna) ut eos non nisi fractis prius a rege Gallo opibus eorum aggredi ausi
sint. Nam Veneti, antequam Galli et Hispani, hi regnum Neapolitanum, illi
Mediolanense, non magis armis quam cognationis iure obtinuissent, toti fere Italiae
moderabantur: tantum sane ualebat Venetorum consilium aduersus reliquos Italos
ignauia simul ac discordia eneruatos. Itaque Philippo Morino intra paucos dies febri
extincto, quem diximus ab Hispanis
coituros,
eos iterum legationibus fatigare institit. Cuius quidem auctoritas opera Margaritae,
Maximiliani filiae, apud Christianos principes multo ualidior fuit, quandoquidem illa iniuriis patri a Venetis illatis concitata non dubitauit uel per sese principes adeundo orare,
ut sociatis armis repeterent a Venetis, quae per iniuriam occupata possiderent, nec
Romano imperatori tantam ignominiam inustam uellent, quum praesertim nemo
Christianorum regum sit, quem illi non lacessierint. Igitur octauo et quingentesimo supra
milesimum humanae salutis anno, auctore Iulio
Etsi, Lodouice, rex Christianissime, pontificem Romanum, qui plane Christi locum in
terris obtinet, nihil magis decet quam non modo paci studere, uerum etiam Christianos
dissidentes in gratiam reducere, ac praescriptis quemque finibus continere, tamen quum
non liceat pace frui, nisi eam armis quaesieris, non solum bellum honestum est, sed etiam
neccessarium, modo id ita geratur, ut omnibus testatum sit non alia causa susceptum esse,
quam ut eo suum cuique restituatur. Iam quartus annus circumactus est, ex quo Iulius
pontifex nunquam Venetos hortari destitit, ut
statim cognoscent se non sua uirtute, sed aliena
ignauia fortunatos ac felices fuisse, licet nunc cum regibus ex aequo agere uideantur. At
quum tibi e diuerso omnia Dei munere abunde suppetant, causa iustissima ― quid enim
iustius quam res praesertim ecclesiasticas a contactis sacrilegio armis repetere? ― consilium, animi magnitudo, opes, rei militaris peritia, militum tum uirtus, tum multitudo, de
uictoria nihil dubitandum est. Quam quum consecutus fueris, Lodouice, humanitatem,
quae uirtus reges maxime ornat, hac uel imprimis causa non exues, ut scilicet te non
sua unicuique, quae per scelus occupauerant, ultro restituendo, et soli, quod
institutis ac moribus illorum conueniebat, mercaturę incumbere, nec terra marique
regendis imperiis implicari, propterea quod nihil minus tutum est quam ingentes opes
nullis aduersus hostem propriis armis munitae. Nam hae, ut alio loco dictum est, alienis
armis et milite externo aere conducto tutae esse nequeunt.
Vt is, qui bellum Venetis indixerat, Mediolanum ad regem est reuersus, rex in
Cremonensem agrum confestim contendit,
restituendo, et soli, quod
institutis ac moribus illorum conueniebat, mercaturę incumbere, nec terra marique
regendis imperiis implicari, propterea quod nihil minus tutum est quam ingentes opes
nullis aduersus hostem propriis armis munitae. Nam hae, ut alio loco dictum est, alienis
armis et milite externo aere conducto tutae esse nequeunt.
Vt is, qui bellum Venetis indixerat, Mediolanum ad regem est reuersus, rex in
Cremonensem agrum confestim contendit,
qui dum eo iter faceret, audiens
Cesenam, Ariminium etc. in potestatem suam redigit; Ferrariae dux et Mantuae marchio sua recuperant; urbes
Neapolitanae a Venetis ad Hispanos redeunt; Dalmatae defectionem minantur; Vladislaui
regis ignauia; Veneti in Dalmatia plebem concitant, quae optimatum armis sopitur;
Verona et Patauium imperatori, sed Germanis mox pulsis Patauium iterum cedit Venetis;
pacis conditiones Maximilianus reicit; Patauium frustra obsessum deserit.
Venetae ditionis
Dalmatas quasi contagione quadam uulgato multi Antiuarensium principes a plebe sua
interfecti sunt. Cathareni, multitudine ac uiribus suis aduersariis ualidiores, audacia
etiam se ab impetu plebis facile tutati sunt. Nam quum conspexissent plebem una coire,
sumptis armis eam inuadunt atque e foro in domos citra caedem et sanguinem compellunt, quo facto res Catharena subita seditione turbata composita est. Caeteris Dalmatiae
ciuitatibus magis metus, ne quid noui consilii aduersus Venetos inirent, intentatus est,
quam ulla insignis calamitas ad hanc diem per
pontifex
Romanus, uidens totam profligati Veneti gloriam penes Lodouicum Duodecimum,
Francorum regem, haud immerito esse, simul Ligustico ingenio, unde originem ducebat,
quietis impatiens, ad haec aegre ferens, sibique ac Ecclesiae Romanae metuens si externi
et maximi regum armis opprimeretur Italia, satis gnarus pontificiam maiestatem magis
opibus ac Christianorum regum stultitia quam religione aut uitae sanctimonia stare,
caepit animo uolutare, quemadmodum a Gallorum seruitute eam tutam liberamque redderet,
eam tutam liberamque redderet, quasi (ut plaerique falsa opinione ducti arbitrantur) omnes Christiani,
sub quocunque hi coelo nati sint, non essent eiusdem ciuitatis ciues, referretque
quidquam Germanus, Gallusue, an Hispanus Italiam teneat, modo illi rector non desit,
qui una cum armis iustitiam colat, gentemque ingenio sane praestantem ac regionis felicitate fortunatam, sed seditionibus et desidia laborantem, et ob id imbellem atque opportunam externorum iniuriae, tueretur.
Quo consilio capto pontifex omnia diuina atque humana iura permiscuit,
Foisius conspicatus equo descendit et peditibus permixtus hortatur Vascones adniterentur paululum, pulsos hostium equites partamque uictoriam esse, pedites Hispanos solos,
ab equite desertos, in acie adhuc stare non pugnandi ardore, sed fugae desperatione.
Quae dum inter suos dux armis insignis agit, telo e tormento ab incerto auctore emisso
ictus concidit, quamquam eo tempore rumor non defuit Castonem a Vasconibus, popularibus suis, per iram interfectum, quos sane segnius signa inferentes pugnamque
remittentes ferro ac uulneribus in hostem redigere
dederit ullam Gallico regno iniuriam inferendi. Rhaimundus Hispanus dux, cuius culpa paucis ante diebus in agro Rauennate ab
Hispanis male pugnatum erat, simul ac Gallos Italia excessisse audiuit, easque regiones,
ex quibus illi digressi erant, sociis Germanorum armis obtineri, reparato exercitu
- et ita ab Hispano rege ei mandatum erat ― ignominiam turpi fuga acceptam dempturus
eo confestim perrexit. Nec solum urbes, quas Galli reliquerant, societatis nomine, quam,
quia pontifex princeps eius erat, sanctam appellabant, intra paucos dies occupauit, sed
et ne, ubi ipse excessisset, regnum Turcaicum fratrum dissidio ac mutuo conflictu (sunt
enim apud Turcas usitata fratrum de regno certamina) primum in multos principatus
diuideretur, mox diuisum et ob id debile effectum aut hostili iniuriae expositum esset,
aut per se domesticis armis attritum euerteretur.
Porro erant Bazethi multi utriusque sexus liberi ex uariis captiuis mulieribus ritu
Turcaico suscepti, apud quos sane mos est eodem cultu habere ex ancillis natos, quo et
iusto matrimonio susceptos. Ex quibus praeter foeminas quatuor duntaxat mares
ementitus est, si non ex animi bonis et uera felicitate, sed
ex terreno imperio ac praesentibus opibus exitialem sectam aestimare uelis: quandoquidem siue Dei in nos ira, siue nostra ignauia maximam orbis terrarum partem, non sine
Christiani nominis dedecore ac detrimento, Machomethani armis occuparint. Sed
Asiatici ut plurimum Helisophiae libros in precio habent, reliquorum scripta non magni
faciunt. Inde ritus,
ut fit, diuersitate inimicitias conflante Machomethanis simultates
intercedunt.
Differunt
uerum magnopere rogare patrem, ne se ad gloriam natum releget
in Cappadociam, et ibi inglorium desidere cogat, sed permitteret se esse in finibus
imperii Hungaris adiacentibus. Ex hoc se nec patri suspectum fore, utpote procul a
Constantinopoli et regni sede ablegatum, armis uero ita operam daturum, ut omnes
Christiani pariter et Turcae intelligant se ueram Othomani sobolem esse. Hoc autem
dicebat, non quo Hungaris bellum inferre uellet, quippe quos ne omnibus quidem
Turcaici imperii uiribus aggredi
esse
omnibus adeo commodus, quin habeat aliquos in regno saltem occultos aduersarios, qui
sane quum non deest eiusdem uir stirpis, quem regi opponant, facile noua consilia uel
leui intercedente offensa capere solent.
deferendo ageret, deinde si precibus, aut persuasione parum profecisset, ad uim nefaria descenderet audacia, qua sane mente et ualidissimam imperii nostri partem sibi comitti optat, quo uel me inuito imperio potiatur. Quare ex quo Achimathi
regnum destinauimus, Selynis petulantiam armis reprimere in animo est, nisi quid forte
aliud uobis, quod magis e republica uideatur, in mentem uenit.
Ibi dum quisque subterfugit princeps sententiam promere, ne forte aut studium suum
alienum a regia uoluntate detegeret, aut uitae periculo eius consilii auctor fieret, quod
postea
quicquam detrahat fidei, sententiam meam primus dicere non dubitaui,
utcunque res casura est, eo magis quia, quod honestissimum simul et tutissimum
uisum est, sequendum putem. Nulli nostrum, qui huic consultationi intersumus, dubium
est, quin Selynes aut armis sit reprimendus, aut si hoc periculosum nefasque, ut est, uidetur, arte aliqua procul hinc submouendus. Si rex iusserit armis aduersus filium uti, parendum omnino esse. Quis enim regi optimo ac sanctissimo potius non obtemperet quam
tam atrocis imperii munus exhorrescat? Sed ualde
honestissimum simul et tutissimum
uisum est, sequendum putem. Nulli nostrum, qui huic consultationi intersumus, dubium
est, quin Selynes aut armis sit reprimendus, aut si hoc periculosum nefasque, ut est, uidetur, arte aliqua procul hinc submouendus. Si rex iusserit armis aduersus filium uti, parendum omnino esse. Quis enim regi optimo ac sanctissimo potius non obtemperet quam
tam atrocis imperii munus exhorrescat? Sed ualde uerendum est, ne milites uel iurati in
obsequium regis non audeant, quum dimicandum fuerit, enses in regis filium
magna egestate
compellente, caeteri
nouarum rerum, ut fit, studio eo se contulerant) huiuscemodi uerbis milites allocutus esse dicitur, quo illorum animis oratione confirmatis non magnopere
patris eius maiestatem uererentur, atque uel si armis decernendum foret, sese ad suam
causam adiungere non dubitarent:
Non me fugit, inquit, milites,
eum qui patris uoluntati uel paruis in rebus aduersatur, nedum illum armis lacessat, apud omnes gentes impium ac
patris eius maiestatem uererentur, atque uel si armis decernendum foret, sese ad suam
causam adiungere non dubitarent:
Non me fugit, inquit, milites,
eum qui patris uoluntati uel paruis in rebus aduersatur, nedum illum armis lacessat, apud omnes gentes impium ac detestabilem haberi.
Verum quum incoepti mei causam simul et paternum consilium intellexeritis, non modo
me nullum scelus admittere, uerum etiam summa dignum laude iudicabitis, quandoquidem omnes
prospicere,
successoremque uiuo sibi constituere, uos milites magis decet iudicium patris mei quam
improuidam eius animi affectionem sequi. Altero enim salus imperio paratur, altera
clades certissima: nam sicut Turcarum imperium armis conditum est et in hanc fortunam
auctum, ita iisdem etiam artibus administrandum.
Quae quum ita sint, milites,
iura, quae liberos parentibus iungunt, his coeptis nulla
ex parte uiolamus, sed potius a deside ad
qui nostrae inuident uirtuti, descisse, atque hostilia
agere, et iccirco nisi uicerimus, omnibus perinde ac patriae hostibus est pereundum. Vnde
iniusti esse non possumus, quibus scilicet et in patriam pietas honesta arma induit, et non
modo bellum necessarium est, sed etiam unica spes in armis relinquitur.
Si me igitur uictorem reddideritis, praeterquam quod in tuto res nostrae collocabuntur, imperii assertor una uobiscum perpetuis laudibus ferar. Haud enim in patrem iniurii
existimabimur, si, quod ipse eiurat et in nos merito conferendum est, uirtute nostra occupauerimus.
superante
impellunt aciem, atque ingenti aedita strage in fugam coniiciunt. Et quoniam id quoque
memoria dignum quibusdam uisum est, ferunt Bazethem, quum hanc pugnam e curru
spectaret, conspecto Selyne in primam aciem euecto suosque ad praelium adhortante
(erat enim sicut armis et coetero ornatu, ita staturae breuitate insignis, insidebatque
equum rara magnitudine conspicuum) proximos percunctatum esse, quisnam esset ille
tam paululus homo, qui tantopere certamen accenderet. Neque enim filii faciem noscitabat, atque ut cognouit filium esse,
onustum auro per omne nefas quaesito Romam regredi.
Fatetur praeterea uanus homo, ut furorem suum, quo tantum Christiani sanguinis in
Rauennati agro effusum est, excusaret, se nulla alia causa Gallis hostem fuisse, quam ut
rebus Italicis consuleret, quum neminem fugeret Italiam sine rege armis ac magnis opibus
instructo nequaquam posse foelicem esse, atque ob id maxime crebro turbari, ac plurimum tyrannide uexari, quia in multos esset principatus diuisa. Vnde recte Plato regem,
Homerico more pastorem atque curatorem nominans, totius, si fieri posset, humani
generis, quasi
non modo Hispanus nusquam inferior extitisset, uerum etiam Aluianus saepius uictus atque profligatus abisset, Veneti tandem tot
aduersis infracti consiliis belli depositis ad pacem petendam animum adiciunt, statuuntque Maximilianum, grauem finibus suis accolam, auro, quando armis nihil prospere
cederet, aggredi. Nec consilio fortuna defuit, quamquam Maximilianus non tam
auidus quam indigus pecuniae erat, quippe quam inconsultis sumptibus ita absumebat,
ut ei stipendium militibus dandum nunquam fere suppeteret, unde expeditiones
Nihil autem ambigitur apud Venetos reges inuisos esse, eo quod eorum cupiditati, qua illi in proferendis finibus feruntur, semper obuiam ierunt, existimantes mercatoribus nauticam magis quam imperium conuenire ― quippe quae conuehendis
mercibus ualde commoda est ― quum imperium sine armis ac uiribus, et
his quidem, ut
supra demonstratum est, non externis, aut mercede conductis, sed, ut ita dixerim, domi
natis, neque parari, neque conseruari possit.
paterent, uobis uero ne libertatis
aetate nostra Possega
appellatur, patre Michaele Petreio, uiro longe fortissimo, natus, qui cernens Scytham ad
pugnam per se ineundam haud imparatum admisso equo eum inuadit, spiculumque
lanceae forte in latus Scythae, qua thorax ferreus inter se non coierat (non enim suis sed
raptis armis utebatur) adegit, delapsumque ex equo semianimem uinciri iubet. Duce
amisso agrestes ― iam enim et Ioannes Sepusiensis cum exercitu aduenerat ― partim fugae
sese mandare, partim errori ueniam petere, partim neque proelii, neque precum, neque
fugae meminisse, sed metu perculsi
quasi rusticorum regem interfecit, quo eo supplicio
agrestes discerent ad nobilium officium pertinere militiam exercere, rusticorum uero
esse agrum colere, et ex fructibus labore suo partis nobilitati alimenta suppeditare,
quippe quae armis suis ipsos rusticos tueretur. Nec ob tam atrocem poenam uisus est
Hungaris Ioannes inhumana in Scytham usus crudelitate, eo quod rustici ipsius Scythae
instinctu nobilissimos Hungariae uiros, fide interposita euocatos, crudeli ac foeda morte
affecerant, quemdam ex Caicia familia
praefectus, ratus per Selynis Turcarum regis absentiam sibi ingentis gloriae occasionem oblatam ― id enim temporis Selynes ex Europa cum
magnis copiis profectus ultra Euphratem bellum, ut suo loco memorabimus, gerebat statuit Turcas, qui limitibus Hungaricis appositi erant, armis urgere, quandoquidem intima regni Turcaici cum suis copiis, quae paruae admodum erant, penetrare haudquaquam
tutum uidebatur. Nempe Selynes Europaeas regiones non adeo uacuas exercitu reliquerat, quin essent, qui a circuniectis hostibus fines Turcaicos tutari possent. Arx est in
appareret, numeroque interfectorum hostes inito sese pro uictoribus, tanta Turcarum
clade conspecta, ferrent. Quidam spoliandi studio, simul et suos funeris causa inquirendi, dum hostilia uoluunt cadauera, reppererunt, magna spectantium admiratione, foeminas quoque uirorum armis ornatas, atque ita in hostem uersas, ut aduersis uulneribus
uiderentur esse confectae. Et quod maiorem incutiebat admirationem, nullam earum
uiuam in potestate hostium uenisse satis constabat: tanto sane apud Sophenos amore
foeminae uiros suos prosequuntur, ut ne ad bellum
dissimulata hostem secundae pugnae fructum sentire
haudquaquam passus est, Tauri urbe, sede regia, statim a praelio occupata, indeque
magna fabrorum ui, ut demonstratum est, Constantinopolim abducta. Itaque regulus
admissi conscientia aduersus Turcarum uim armis se tueri parabat.
Selynes animaduertens Alaudolam unum ex omnibus Minoris Armeniae regulis
neque legatos ad se mittere, neque ipsum ad se uenire, neque sibi fuga consulere, ratus,
ut erat, eum belli consilia animo uolutare, Sinonem spadonem cum parte exercitus ad
ipsum
admonet, quemadmodum sacerdotali fraude Syriae et Aegipti imperium a legitimis principibus ad seruos translatum fuerit, paucis attingere, eo magis, quo famam
deuictis Cercassis apud Turcas uulgatam haud omnino uanam esse demonstrarem,
Selynem Aegyptios ac Syros non tam armis subegisse quam sublato seruili dominatu in libertatem uindicasse. Mos erat apud Aegyptios, ex quo illa gens in Machomethanam sectam concessit, e cohorte eorum, qui literis eruditi et imprimis legum consulti essent,
caliphem (ita summum antistitem appellant) constituere. Hic non
sacris constitutus, qui in ocio aetatem agit, quippe qui nusquam e cubiculo prodit, uerum
in sella aurea residens puluillis purpureis innixus ne hyberni quidem solis patiens, quasi
animal epulis destinatum sese intra septa saginando, regnum potius temperaret quam
milites, sine quorum armis, sudore et sanguine neque imperium ampliari, neque tutum
reddi queat? Itaque misso ad caliphem nuntio iubent illum sacra dumtaxat
capescere, uetito eo pro imperio quicquam de caetero agere. Extorto caliphi regno,
quum seruorum
enim, ut sunt plaerique homines suae spei nimium indulgentes, Turcas haud diutius imperium Aegypti retenturos, quippe quae longo terrarum
spatio, non modo ab Europa atque Asia, sed etiam ab ipsa Syria esset dirempta. Selynes
interfectis aut fugatis Cercassis, qui Caërium tam pertinaciter armis tutati fuerant, castra
extra urbem communiuit, deinde Ionam Dalmatam iussit pecuniam regiam conquirere,
quae quidem multo maior spe et fama inuenta est, gemmarum praeterea ac praeciosae
suppelectilis magna uis reperta.
Caeterum Turca existimans neque Aegyptum neque Syriam Thoma
qui trans montem conditi
erant, ut a tergo hostes adorirentur. Itaque Turcae ad unum omnes, uix nuntio cladis
relicto, caesi, aut capti.
inicerent.
Itaque Salomon Othomanus, Turcarum rex, quem pater Selynes, quum animaduertisset
in luxum ac libidines admodum pronum, nec more gentis suae armorum et aequitandi
studio teneri, ignauissimum Othomanorum fore iudicarat, ne a maioribus suis degenerasse uideretur, initio regni armis sibi gloriam comparare statuit, ratus id incoeptum
non minus regno suo utile, quam sibi ipsi amplum et gloriosum fore.
Igitur quum in
Asiam exercitum traicere, Colchis, quos Georgistanos aetas nostra appellat, arma illaturus
uictis imperitare ― cum
Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est, legatione
duxit, quibus pater Selynes pacem cum illis fecerat, ne Hungari interim Salomonis
absentiam in consilio habentes aut aliquid Turcaici agri armis occuparent, aut incursionibus fines uexarent. Sed quum Hungari, qui in procuratione regni propter aetatem
regis erant, legato contra ius gentium retento nullum aliquamdiu responsum, utpote consilii capiundi incerti, dedissent ― neque enim pacem cum Turca componere in animum
inducebant,
suscipiendum eos hortatus est:
Si mihi, uiri Turcae, de imperio tantum proferendo decertandum esset, armisque gloria quaerenda, satis honestam causam belli aduersus Hungaros ineundi mihi esse existimarem. Quippe semper magnorum uirorum in numero habiti sunt, qui augendo armis
imperio gloriam suam excoluerunt. Nunc uero, quum sim insigni iniuria lacessitus, non
modo iustam belli causam, sed etiam neccessariam mihi obuenisse arbitror. Nam quum
legatio iure gentium ubique sancta sit, eam Hungari temeritate ac superbia, spreto
Othomanorum fastigio,
rei incipiendae momentum est, ut quod acturus sis, Deo propitio agas. Porro quae
iuste incoeperis, ea secundum ius fasque euentura sunt. Nunquam enim Deus iustae
defuit uindictae. Quum igitur Deo auctore bellum incipiamus, qui dubitare de euentu
possimus, quum praesertim armis, equis, pecunia, militum numero, ac robore omnes fere
Christianos reges superemus?
Nec claritudo nominis Hungarici ulli uestrum quicquam terroris incutiat: una cum
rege Matthia Chugniade uirtus quoque Hungarorum extincta est, eodemque sepulchro
condita. Nam ex quo rex ille,
ob regis aetatem respectu, interuerterent. Et sunt sane plaeraque
Hungarorum ingenia, ut non nisi metu in officio contineantur, atque eo petulantiae
quosdam eorum prouectos fuisse satis constat, ut non dubitarent propalam praedicare e
republica esse regem inopia premi, nec debere eum armis et legionibus succinctum esse,
si tyrannidem exercere nolit, nobilitatem uero diuitiis abundare, ut scilicet commodius
militiae onera, quum opus fuerit, subire et operam reipublicae praebere possit. Qua quidem re improbi homines regnum uiribus florentissimum omnibus pene accolis contemnendum
missa, eum ad fines regni Polonici deuastandos perpulit,
Sigismundumque proprio bello domi occupatum Hungaris coniungi prohibuit, tametsi
Polonus Thataros comisso praelio ingenti caede a finibus suis submouerit. Nec satis
uisum Turcis ad distringendos Hungaros Polonum Thataricis armis in Polonia continere,
sed etiam terrore Hungarici nominis compulsi Mechmetem Alydem Michallium, ex regiis purpuratis ducem impigrum, cum quadraginta millibus equitum, quos Turcae a
praedandi studio
utpote quae ex dignitate Hungarici nominis haudquaquam esset. Nam Hungaris
insperata re perculsis consilium magis et charitas in communem patriam, regiaque auctoritas, qua rex, quae in rem essent, imperaret, quam aut pecunia, aut miles deerat.
Quippe regnum Hungariae uiris, equis, armis, auro, atque argento nulli Christianorum
orbis regno secundum, satis per se ad sui defensionem futurum tunc fuisset, priuatisque
opibus publica res egregie administrari potuisset, si regii imperii uerecundiam nobilitas
habuisset, et pro se quisque regi ac patriae tempus
Turcaico adiungendam gradus
factus erit. Nam Turcae ita instituti sunt, Pater Beatissime, ut qui illis osculum obtulerit,
eius nasum dentibus impetant.
Nunc etiam Turca, quicquid terrarum est inter Sauum amnem et Adriaticum mare,
nullo repugnante, si ad id animum adiecerit, armis quatriduo occupabit. Quis enim illi
cunctantibus inopia stipendii Hungaris obstabit? Quibus regionibus subactis confestim
arma Italiae inferet, finitima quaeque ditionis suae faciendo rerumque serie tractus iungendo. Nempe quum Arsia fluuius Illyricum ab agro Aquileiensi et Veneto
(hic, ut supra demonstrauimus, summus est post regem apud
Hungaros magistratus), qui regiones Syrmiensi agro adiectas tueretur. Ipse cum paucis
equitibus, qui praesto erant, Danubium, qua is Budam Pestumque intersecat, traiecit, edixitque ut omnes nobiles pro suis quisque facultatibus armis et equis, ac clientibus instructi
Baciam ad se conuenirent. Sane ad sexaginta millia nobilium uirorum, queis equis merere
mos est,
in regno Hungariae id temporis censebantur: inuicta acies, si rectorem idoneum
habuisset, et amor
puberes interfici, coeteros uero uenundatos seruos esse ementium iussit.
Hanc Turcarum perfidiam pro documento habendam uelim, ne unquam de caetero
Machomethanae fidei credant sese Christiani, sed malint pugnando cadere quam traditis per molliciem animi periuro ac crudelissimo hosti armis pecudum more aut trucidari,
aut uenire, perpetuaeque ac miserrimae addici seruituti.
Sed non adeo omnes, qui Sumonii obsessi fuerant, uigor animi destituerat, quin ex his
quidam uirum sese dignum Hungarico nomine ostenderet, cuius quidem non indignum
uidetur et locus admonet
auersatus eam deditionem,
quam sane aut mors carnificis arbitrio subeunda, aut ipsa morte miserior seruitus maneret
- non enim Turcam promissa praestaturum, ut euenit, arbitrabatur ― statuit mortem
oppetere, ne in cuiusquam Machomethani potestatem uiuus ueniret. Itaque sumptis armis
equoque conscenso porta erupit, atque in confertos hosteis praesenti animo se immisit,
caesisque quibusdam hostium, qui sese ei obtulerant, pugnans magna omnium admiratione cecidit. Cuius animi altitudinem, modo Christianum hominem deceat malle ad
mortem et certam
tametsi Hungari eandem urbem
Nanderalbam uocent,
appellarat; deinde moriens, quo posteris suis Hungaros conciliaret, Pannonico agro adiungi iusserat. Caeterum Salomon urbe, qua parte muros quassauerat, refecta, uirisque, armis, commeatu, caeterisque rebus ad eius custodiam necessariis affatim munita, ingenti laetitia Hadrianopolim reuersus est, exercitu ita hybernatum dimisso, ut uere ineunte ad primum edictum cuncti, quo iussi fuerint, conuenirent,
omnibus rebus ad expeditionem ineundam instructi. Nec immerito
auferretur (ex auferetur emend.) K:
aufereretur M
** post posuit
exp. nunc uero armis coacta partim in societate Polonorum,
atque Moschouiorum manet, partim suae gentis regibus paret M:
deest in Kg: habent AZr
aditum in Dalmatiam aperuerit,
et Cosaciam familiam extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem, non modo tributariam
fecerit, sed etiam in Turcicam seruitutem paene redegerit. Nimirum, ita
plerumque usu uenire solet, ut, qui hostem alienis armis uincere nititur, iisdem
se ipse superetur; nec multo leuius uictori, quam uicto accidat. Quod quidem
patrum nostrorum aetate, Illyricis, Thracibus, Macedonibus, et Graecis, his uero
temporibus Italis euenit. Quoniam alii, dum
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.