Your search found 717 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 278-567:

quo hebraismo dictum est in nominibus. Non raro etiam pro eadem Hebraea praepositione min, ponunt ex: de qua suo loco postea. ABBA. Hanc voculam coniungit cum voce Pater, Christus sua in precatione, Marc. 14. et Paulus dicit Rom. 8, et Gal. 4, Spiritum gementem in pectore nostro, clamare Abba pater. Venit autem haec vox Syriaca ab Hebraeo, Ab pater. Quod vero reduplicatur Syriace et Graece, Augustinus dicit ideo fieri, ut Scriptura testetur, Deum pertinere ad Syros et Graecos. Hieronymus Tom. 9, interpretationis gratia Graecam esse

eis profitentes, absolvant, iuxta illa sua dicta Matthaei decimosexto et decimooctavo. Et dabo vobis claves caelorum: Amen dico vobis, quaecunque alligaveritis super terram, erunt alligata in caelo: et quaecunque solveritis in terra, erunt soluta in caelo. Et Iohannes vigesimo: Accipite Spiritum sanctum: quorumcunque remiseritis peccata, remittuntureis: et quorumcunque retinueritis, retenta sunt. Quare absolutio est idem quod remissio peccatorum, aut iustificatio. Absolvimur enim ibi a Deo per verbum et ministrum a peccatis seu reatu, ab ira Dei, poenis et tyrannide Satanae. et

Sic dicit Deus Gen. 2. Non est bonum, esse Adamum solum. Et, Adduxit ad Adamum omnia animalia. Ac mox, Immisit somnum in Adam. item, Adduxit mulierem ad Adam. Tertio, Vetus Adam significat interdum corruptum hominem. Postremo, ponitur Adam pro Christo, 1. Cor. 15. Factus est ultimus Adam in spiritum vivificantem. ADAMAS. Ier. 17. Peccatum Iuda est scriptum stylo ferreo in ungue adamantino: id est, penitus infixum cordi humano. Rationes loquutionis duae esse possunt. Altera, quia durae tabulae insculpta non facile abolentur: eoque tenacissime peccatum aut malitia

Deo in veritate, 2. Reg. 20. Item post Deum, et similia, significant, vero animi motu et sentire et agere, quae Deus praescribit, seu pie vivere ex animo. Ambulare post Baal Peor, item post deos alienos, Deut. 4, et Hebr. 7, est idola colere. Ambulare secundum carnem, in carne, aut secundum spiritum, Rom. 8, Galat. 5. sic scilicet sentire ac vivere, uti caro aut spiritus praescribit. Sic et Ambulare in, et post desideria carnis. Ambulare post avariciam, Ezech. 33. Item, post duriciem cordis sui mali, Ieremiae 3. Post peccata Ieroboam, 2. Reg. 13. Ambulare post spiritum suum,

aut secundum spiritum, Rom. 8, Galat. 5. sic scilicet sentire ac vivere, uti caro aut spiritus praescribit. Sic et Ambulare in, et post desideria carnis. Ambulare post avariciam, Ezech. 33. Item, post duriciem cordis sui mali, Ieremiae 3. Post peccata Ieroboam, 2. Reg. 13. Ambulare post spiritum suum, Ezech. 13. Idem ferme est, Ambulare in novitate vitae, aut spiritus: et contra, literae vetustae, Romanis 6, et 7, nisi quod vetustas literae proprie illam Pharisaicam disciplinam complectatur. In nomine Dei ambulare, Micheae 4. Omnes gentes ambulabant quisque in nomine Dei

sumptum ab אמן aman fidelis, verax fuit. Putant vero aliqui esse vocem origine sua imperativi modi Niphal, ubi sic scribitur האמן Heamen, et ה h literam, aut potius tenuem spiritum, initio propter multum usum in pronunciando evanuisse. Christus ea, et quidem repetita, saepe utitur, pro certa asseveratione, ferme iuramenti loco: ac significat ei idem quod Vere ac certe. Sic et Paulus 1. Corinth. 1, videtur eam accipere, cum dicit: Promissiones Dei esse Nae et Amen:

vox Animus crebro in sacris literis reperitur, posita pro Hebraea voce נפש Nephes anima, Leb cor aut νοῦς mens: ut Exodi 35, Omnis prono animo offerens, etc. Credo hanc rationalem animam non raro vocari Spiritum: ut cum epistola ad Hebr. dicit, Verbum Dei esse gladium ancipitem pertingentem usque ad divisionem animae et spiritus: id est vitae vegetativae et rationalis. Verum de voce SPIRITUS suo loco agetur, unde et vocabulum Animus plenius perspicietur. ANIMALIS HOMO ponitur pro

idem quod terrenam. Qui locus praeclare etiam refutat liberi arbitrii defensores. Porro 1. Cor. 15, Corpus animale vocat, corpus idoneum ad hanc terrenam vitam: Spirituale vero, quod ad caelestem vitam est aptum, conditûmve. Sic et epistola Iudae opponit homines animales, ut pravos, iis qui Spiritum Dei habent. ANIMANS et ANIMAL ita distingui solent, quod Animans etiam plantas, Animal vero tantum sensum habentia significet. ANNON, Adverbium interrogandi, crebro in Sacris literis ea quaerit, quae vel maxime vult affirmare. ut Genes. 13. Annon est

in deserto, aut locis aridis et aestu ardentibus, Isaiae 32. Eritque vir ut rivi aquarum in deserto: id est, tam gratus et salutaris. Aquae viventis fons ipsemet Deus vocatur Ieremiae 2. et 7. de quo infra in voce VIVUS. Aqua significat etiam beneficia Christi: id est, veram doctrinam, Spiritum sanctum, et iustificationem. Isai. 55, Omnes sitientes venite ad aquas. Zach. 14, In diebus illis exibunt de Ierusalem aquae vivae: id est, doctrina caelestis. Ioan. 4 et 7. pollicetur Dominus Aquam vivam, omnia sua beneficia intelligens: licet id Evangelista cap. 7.

auditum audivi. Isa. 11, Neque secundum auditum aurium iudicavit. Isa. 28. Quem docebit scientiam et quem faciet intelligere auditum? id est, doctrinam. Sic et Isaiae 53, Ioan. 12, et Rom. 10. Domine quis credet auditui nostro? Gal. 3, Hoc scire volo, an ex operibus, aut ex auditu fidei Spiritum acceperitis. Heb. 4, Non profuit eis sermo auditionis: id est, sermo auditus 1. Thess. 2. In Evangelistis, saepe pro fama, doctrina. Matt. 4. 14. 24. Marc. 1. 13. Cum auditus erit Aegyptiis, dolebunt iuxta auditum Sor, pro, cum audierint Aegyptii, timebunt sibi similem Tyriae cladem.

tamen Blasphemia etiam maledictum contra veros doctores dicitur: ut Rom. 3. 1. Corinth. 4. quia etiam talia maledicta simpliciter in Dei contumeliam vergunt. Inter blasphemias autem distinguit Christus Mar. 3. et dicit, omnes alias esse expiabiles, aut remissibiles, praeter eam quae fiat in Spiritum S. quae est (ut plerique intelligunt) agnitam veritatem sponte ac pertinaciter vituperare, sive reclamare, aut agnitos errores tueri. Dicitur autem Blasphemia in spiritu quia eius personae est proprium doctrinam propagare, et ducere in omnem veritatem: quare obloquens veritati, Spiritui

et voluntatis, et conformitas omnium qualitatum aut virtutum, cogitationum, conatuum, et actionum sive internarum, sive etiam externarum, cum norma bonitatis divinae, et Decalogo. Talis creata bonitas, licet non amplius in sua prima integritate existat, sed in piis aliquo modo instauretur per Spiritum S. et renascentiam, celebratur suo loco et ordine in Sacris literis: ut Vir bonus. 2. Sam. 18. 1. Reg. 1. Psal. 25, Benefac Domine bonis. Bonus thesaurus, bona arbor, Matth. 12 Sic in Proverbiis saepe boni praedicantur, eisque praemia promittuntur: ut 12. 13. 14. Matth.

pravus intellectus secum attulerit. Sed de hoc fonte Papisticorum errorum plures hoc tempore luculenter disserverunt, praesertim autem Lutherus super Galatas, et alias saepius. Ex hac vero significatione venit phrasis, Vivere et ambulare secundum carnem aut spiritum. Rom. 8. Si secundum spiritum, non secundum carnem vixeritis. item, Opera carnis. item, Caro concupiscit contra spiritum, et spiritus contra carnem. Ubi autem carni spiritus opponitur, significat Spiritum sanctum in homine existentem, et simul novum hominem per Spiritum sanctum in

pravus intellectus secum attulerit. Sed de hoc fonte Papisticorum errorum plures hoc tempore luculenter disserverunt, praesertim autem Lutherus super Galatas, et alias saepius. Ex hac vero significatione venit phrasis, Vivere et ambulare secundum carnem aut spiritum. Rom. 8. Si secundum spiritum, non secundum carnem vixeritis. item, Opera carnis. item, Caro concupiscit contra spiritum, et spiritus contra carnem. Ubi autem carni spiritus opponitur, significat Spiritum sanctum in homine existentem, et simul novum hominem per Spiritum sanctum in nobis regeneratum. Gal. 5. ubi

luculenter disserverunt, praesertim autem Lutherus super Galatas, et alias saepius. Ex hac vero significatione venit phrasis, Vivere et ambulare secundum carnem aut spiritum. Rom. 8. Si secundum spiritum, non secundum carnem vixeritis. item, Opera carnis. item, Caro concupiscit contra spiritum, et spiritus contra carnem. Ubi autem carni spiritus opponitur, significat Spiritum sanctum in homine existentem, et simul novum hominem per Spiritum sanctum in nobis regeneratum. Gal. 5. ubi etiam opera carnis enumerantur. Desideria carnis, Eph. 2. In carne esse. Rom. 7 et 8,

Ex hac vero significatione venit phrasis, Vivere et ambulare secundum carnem aut spiritum. Rom. 8. Si secundum spiritum, non secundum carnem vixeritis. item, Opera carnis. item, Caro concupiscit contra spiritum, et spiritus contra carnem. Ubi autem carni spiritus opponitur, significat Spiritum sanctum in homine existentem, et simul novum hominem per Spiritum sanctum in nobis regeneratum. Gal. 5. ubi etiam opera carnis enumerantur. Desideria carnis, Eph. 2. In carne esse. Rom. 7 et 8, significat idem quod renatum non esse, et secundum corruptum hominem agere ac vivere.

secundum carnem aut spiritum. Rom. 8. Si secundum spiritum, non secundum carnem vixeritis. item, Opera carnis. item, Caro concupiscit contra spiritum, et spiritus contra carnem. Ubi autem carni spiritus opponitur, significat Spiritum sanctum in homine existentem, et simul novum hominem per Spiritum sanctum in nobis regeneratum. Gal. 5. ubi etiam opera carnis enumerantur. Desideria carnis, Eph. 2. In carne esse. Rom. 7 et 8, significat idem quod renatum non esse, et secundum corruptum hominem agere ac vivere. Gal. 2, In carne vivere, significat hanc mortalem vitam vivere,

in Christo, nempe in tali fide perseverare, eaque beneficia Christi apprehendere: Rom. 16. Gal. 1. Christum induere, Galat. 3. Quotquot baptizati estis, Christum induistis: est per fidem fieri participem omnium beneficiorum Christi, atque adeo et membrum eius fieri, et denique ab eodem per Spiritum sanctum renovari. In Christi mortem baptizari, et cum eo sepeliri, Rom. 6. est, tum beneficiorum Christi participem fieri: tum et mortificato originali peccato, novitate ac omni pietate vitae novum hominem exprimere. Christum lucrifacere, Philip. 3, est (ut ibi Paulus ipse exponit)

Deo potest consequi, nisi ab hoc unico principe pacis. Sanctus Israel. Esaiae 12. Magnus in medio tui, sanctus Israel. Sic dictus, quia adfert sanctitatem. Esa, 41. Redemptor tuus sanctus Israel. Item cap. 47. In sancto Israel laetaberis. Cap, 63. Afflixerunt Spiritum sancti eius. Servus Dei. Propter ministerium quod obit, missus a patre caelesti. Esa. 5. 42. Ecce servus meus, suscipiam eum: Electus meus, complacuit sibi in illo anima mea. Esa. 43 Servus meus quem elegi Cap. 25. Ecce intelliget servus meus. Zacha 3. Ecce ego

probatus est, sed quem Deus commendat. Et mox 12. Ego debui a vobis commendari. Secundo, alicuius fidei tradere, aut concredere fideliter servandum: ut Exod. 22. feruntur leges quaedam de rebus fidei alicuius commendatis. In hoc sensu dicitur Psalm. 31 et Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum: id est, oro te Deus, ut fideliter conserves, et beatum efficias spiritum meum. Sic et Actor. 14. 20. et 1. Petri 4 accipitur. Tertio, vicina huic significatio est, quod dicitur de traditione doctrinae, functionis ac donorum, quibus nos Deus etiam sancte vult uti. Sic dicitur,

Secundo, alicuius fidei tradere, aut concredere fideliter servandum: ut Exod. 22. feruntur leges quaedam de rebus fidei alicuius commendatis. In hoc sensu dicitur Psalm. 31 et Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum: id est, oro te Deus, ut fideliter conserves, et beatum efficias spiritum meum. Sic et Actor. 14. 20. et 1. Petri 4 accipitur. Tertio, vicina huic significatio est, quod dicitur de traditione doctrinae, functionis ac donorum, quibus nos Deus etiam sancte vult uti. Sic dicitur, Cui multum est commendatum, multum ab eo requiretur: Lucae 12. Item, Commenda

de tam grandi peccato. Idem voluit dicere vulgata Psalm. 4. In cubilibus vestris compungimini. Sed in Hebraeo est dommu דמו, quiescite. Psalm. 109. Ut interficeret compunctum corde seu afflictum ac contritum. Compunctio ergo est, contritio. Rom. 11. Spiritum compunctionis eis dedit. Versum est ex Esa. 8 a Septuaginta, id est, soporis, quod porro et Paulus sequutus est. Significat autem stupiditatem, et quasi carentiam sensuum. Saepe omnino Septuaginta suum κατάνυξιν pro quiescere

originalis corruptionis indicat: ideoque saepissime cum voce Carnis coniugitur, tam quam effectus aut motus cum sua causa. ut Rom. 6. Ne obediatis carni in concupiscentiis eius. Galat. 5. Qui Christi sunt, crucifixerunt carnem suam cum concupiscentiis suis. Et, Caro concupiscit contra spiritum. Item, Concupiscentiam carnis ne perficiatis. Hanc concupiscentiam seu perpetuum fervorem ac furorem malarum cupiditatum, ex corrupta natura exaestuantium, negat Paulus se scivisse esse peccatum, nisi sibi id per Decalogum fuisset indicatum. Iacobi 1, ita describitur cupiditas, ut

Vide Summam Thomae, et Apologiam Augustanam. Appetitus vox, propria quadam ratione accipitur in vulgata versione Genesis quarto: Sub te erit appetitus eius, et tu dominaberis ei. ubi appetitus videtur proprie id esse, quod Paulus huc alludens dicit ad Galatas quinto: Caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem. Item, quod ad Romanos septimo ait, aliam legem militare contrase, ac se captivare sub legem peccati, et non permittere ut faciat quae velit ac cupiat. Item quod ait, non esse permittendum regnum peccato, Roman. 6. Est vero illud mirabile, quod eisdem

peccato dicit Deus ad Cainum: Ne concesseris ei suam cupiditatem, sed domineris illi. Est igitur in utroque dicto tristis ac sceleratus appetitus, quo tum mulier affectat regnum supra virum, cui tamen subiecta esse deberet: tum inhaerens aut originale peccatum itidem concupiscit militatque contra spiritum, vult hominem captivare, ac regnare super eum. Omnino Paulus illis quatuor verbis luculenter illum nefarium appetitum exponit, quod dicit: Peccatum concupiscere rebellare contra spiritum, hominemque captivare sub iniustitiam: quodque velit abuti membris hominis, ut servis ac instrumentis,

cui tamen subiecta esse deberet: tum inhaerens aut originale peccatum itidem concupiscit militatque contra spiritum, vult hominem captivare, ac regnare super eum. Omnino Paulus illis quatuor verbis luculenter illum nefarium appetitum exponit, quod dicit: Peccatum concupiscere rebellare contra spiritum, hominemque captivare sub iniustitiam: quodque velit abuti membris hominis, ut servis ac instrumentis, ad peccandum. Idem plane et rixosa mulier, aut potius omnes mulieres agunt, ut dominentur, regnumque super viros obtineant: tametsi aliae plus, aliae minus. neque enim in omnibus se

Laetare sterilis, quae non paris: erumpe et clama, quae non parturis: quoniam multi sunt filii desertae, magis quam eius quae habet virum. Nos igitur, fratres, secundum Isaac promissionis filii sumus. Sed quemadmodum tunc is qui secundum carnem genitus fuerat, persequebatur eum qui erat secundum spiritum: ita et nunc. Sed quid dicit Scriptura? Eiice ancillam, et filium eius. non enim haeres erit filius ancillae cum filio liberae. Nempe nos, fratres, non sumus ancillae filii, sed liberae. ¶ Huius loci summa aut scopus hîc esse videtur, quod sicut olim unus Abraham habuit duas uxores, Agar

sed metuerit vulgus, magnifaciens Baptistam. Verum de eo loco vide caput de Synecdoche aut Metalepsi, in Regulis generalibus. Aliquando de tristicia cum scandalo coniuncta accipiendum est, ut Rom. 14: Si frater tuus propter cibum contristatur, non amplius secundum charitatem ambulas. Dicimur et Spiritum sanctum contristare, Ephes. 4. Ne contristetis Spiritum sanctum Dei, per quem obsignati estis in diem redemptionis. Etsi autem quidam putant hoc quasi per ἀνθρωποπάθειαν dici, ut humanus affectus Deo tribuatur: tamen pii ipsamet

vide caput de Synecdoche aut Metalepsi, in Regulis generalibus. Aliquando de tristicia cum scandalo coniuncta accipiendum est, ut Rom. 14: Si frater tuus propter cibum contristatur, non amplius secundum charitatem ambulas. Dicimur et Spiritum sanctum contristare, Ephes. 4. Ne contristetis Spiritum sanctum Dei, per quem obsignati estis in diem redemptionis. Etsi autem quidam putant hoc quasi per ἀνθρωποπάθειαν dici, ut humanus affectus Deo tribuatur: tamen pii ipsamet experientia sentiunt suum spiritum, qui cum Spiritu sancto

Ephes. 4. Ne contristetis Spiritum sanctum Dei, per quem obsignati estis in diem redemptionis. Etsi autem quidam putant hoc quasi per ἀνθρωποπάθειαν dici, ut humanus affectus Deo tribuatur: tamen pii ipsamet experientia sentiunt suum spiritum, qui cum Spiritu sancto coniunctus est, turpibus sermonibus aut iniustis factis offendi aut dolere, ac contra piis laetari et gaudere. Sic prorsus etiam 2. Pet. 2 iusta anima Loth excruciata dicitur fuisse turpibus ac sceleratis factis Sodomitarum. CONTENTUM ESSE aliqua re,

pravas cogitationes ac consilia de corde inquit enim propheta: Lava a malitia cor tuum, ut salva sis. Usquequo morari sines in medio tui cogitationes iniquitatis? Alioqui in novo Testamento, mundari et purificari corda, significat tum remissionem peccatorum, tum et renovationem, quae fit per Spiritum sanctum, excidentem cor lapideum, et dantem novum. Loqui ad cor, vel super cor alicuius, est ei grata dicere, eiusque animum blando sermone delinire. Gen. 34. 50. Ruth. 2. 2. Sam. 9 Hos. 2. Sic et Esai. 40. Loquimini ad cor Ierusalem. Interior cordis homo, 1. Pet. 3. Quarum

eos significat. Verba pulchritudinis dare: Genes. 49. de facundia tribus Nephthalim dicitur. Ad mensuram dare, est parce dare. Nam qui large ac liberaliter aliquid donat, non adeo exacte ac scrupulose ponderat, metitur aut numerat. Iohan. 3. Non enim Deus dat ad mensuram Christo Spiritum sanctum. Aliis alioqui dicitur Deus dare pro sua quadam mensura. 1. Corinth. 12. quia omnes ex copia ac plenitudine Christi haurire cogimur. Aliquem dare in animam hostis: pro, in arbitrium aut libitum hostis. Ezech. 16. quia ibi et alibi saepe anima votum, desiderium aut

Sic et Iob 35 dicitur: Et non dixit ubi est אלוהי עושי Eoloai Osai. id est, ubi sunt dii mei, factores mei. Et Iosuae 24, Quia dii sancti ipse est. Eodem modo de vero Deo dicitur, extendentes caelos. Isai. 42. 5. Ex quibus exemplis animadvertimus, Spiritum sanctum non ociose aut temere verbum plurale רעשה in creatione hominis Gen. 1 usurpasse, quandoquidem et in aliis Scripturae locis huc respiciendo, eiusdem verbi participium pluraliter de vero Deo creatore hominis ponens, plures ei factores

Abraham Deo excelso, qui creavit caelum et terram. Gen. 24. Iehova Elohe caeli. Item: Adiuro te per Iehova Elohe caeli, et Elohe terrae. Esaiae 42. Haec dicit Dominus Deus, creans caelos, et extendens eos: firmans terram, et quae germinant ex ea: dans flatum populo qui est super eam, et spiritum calcantibus eam. Et cap. 43. Et nunc haec dicit Dominus, creans te Iacob, et formans te Israel. Hierem. 31. Haec dicit Dominus, qui dat solem in lumine diei, ordinem lunae et stellarum in lumine noctis: qui turbat mare, et sonant fluctus eius: Dominus exercituum nomen

fluctus eius: Dominus exercituum nomen illi. Dan. 1. Benedixit Daniel Deum caeli, Dan. 4. Nunc igitur ego Nabuchodonosor, laudo et magnifico et glorifico regem caeli. Dan. 5. Contra Dominum caeli elevatus es. Zachariae 12. Dixit Dominus extendens caelum, et fundans terram, et fingens spiritum hominis in eo. Psalmo secundo: Qui habitabit in caelis, ridebit, et Dominus subsannabit eos. Psalmo 124. Adiutorium nostrum in nomine Domini, qui fecit caelum et terram. Psalmo 136. Confitemini Deo caeli. Esdrae libro primo, capite primo: Omnia regna terrae dedit mihi (Cyro)

Ionae dicit Deus, esse in Ninive plusquam duodecim myriades, quae nesciant discrimen inter dexteram et sinistram suam; id est. parvi ac omnium rerum ignari pueri et infantes, eoque etiam innocentes. DIABOLUS, Graecum nomen, sicut et daemon, et Satan Hebraicum, usitatissime malignum spiritum notant. Sicut autem Hebraeum venit a resistendo, quia repugnet ac resistat Deo et omnibus piis conatibus, potissimum duplici ratione, nempe Homicidio, automni iniusta violentia, et mendacio, quibus duobus capitibus in genere Christus omnes eius malas artes complectitur:

rege interficere Semei, deprecantem culpam. Sic et Christus Patrum, dissuadentem passionem, nominat Satanam: Matthaei 18. Sic et 1. Regum 5 dicitur, non adesse regno Satanam, aut malum occursum. 1. Paralip. 21. dicitur Satan impulisse Davidem, ad numerandum populum: ubi potius ipsum pravum spiritum, quam aliquem malum hominem, intelligendum puto. Loquutiones, Ex diabolo esse: et, Filius diaboli: item, semen diaboli: infrâ in voce FILII tractabuntur. ¶ Haec de nomine Diaboli et Satanae. Nunc ad damus etiam alias varias eiusdem appellationes. Diaboli appellationes sunt:

sua peragunt. Sic Psalmo octavo, caeli dicuntur narrare opera digitorum Dei. Sic Magi confitentur Exodi 8, esse digitum, id est, potentiam Dei, in illis mirabilibus ac poenis Aegyptiorum. Et Christus Lucae 11. dicit, se in digito Dei eiicere daemonia. Tametsi aliqui ibi malint interpretari Spiritum sanctum: sicut sane et ipse Matthaeus hoc dictum recenset: eôdem tamen res redit. Eadem figura David dicit, Deum docere digitos suos ad bellum: nisi quis velit dicere esse synecdochen, quod pars pro toto homine ponatur. Sic etiam idola dicuntur opera digitorum hominum, quia hominum

Alias ad effectus suos prolabitur. ut 1. Ioan. 3. Videte qualem charitatem dedit nobis Deus, ut filii Dei nominemur. Charitas hic pro beneficio ex charitate profluente ponitur, causa pro effectu, ut opere diligere. Sic et Ro. 5, dicitur dilectio Dei diffusa esse in cordibus nostris per Spiritum sanctum. id est, effectus, indicium, aut testimonium illius paternae charitatis, nempe ipsemet Spiritus sanctus, clamans in corde nostro Abba pater. Alius est amor hominis sive erga Deum, sive erga proximum, atque adeo etiam alias res inferiores. De amore erga Deum et proximum agitur illo

ipsa hoc beneficium. Sic et Hebr. 6, charitas aut dilectio vocatur beneficentia in pauperes. Sic 1. Ioan 3. inquit: Videte qualem dilectionem aut charitatem nobis pater dedit, ut filii Dei vocemur. id est, quantae dilectionis munus. Sic et Rom. 5. Charitas Dei est effusa in corda nostra, per Spiritum sanctum. id est, effectus aut munus charitatis, nempe ingentia dona Spiritus sancti. Qui Hebraismus locum valde cum adversariis controversum perspicue explicat. Idem Hebraismus est, quod verbum Diligere et Odisse aliquando non tam animi affectum, quam externam quandam curationem et

dicitur. Isaiae 45 dicit Deus, se omnes vias viri directurum: 1. omnes conatus faciles felicesque effecturum, sumpta metaphora a viis difficilibus, et exitu carentibus, quas muniri et perfici oportet. Sic Psal 90, Opus manuum nostrarum dirige super nos: bis repetitur. Dirigere spiritum Domini est eum erudire, instruere, regere. Isa. 40. Quis direxit spiritum Domini? Dirigere cor, est recte ad praescriptum normae divinae regere. Psal. 78. Hier. 31. Dirige cortuum in viam rectam. Dirigi dolum. Dan. 8, pro succedere. Dirigi orationem.

faciles felicesque effecturum, sumpta metaphora a viis difficilibus, et exitu carentibus, quas muniri et perfici oportet. Sic Psal 90, Opus manuum nostrarum dirige super nos: bis repetitur. Dirigere spiritum Domini est eum erudire, instruere, regere. Isa. 40. Quis direxit spiritum Domini? Dirigere cor, est recte ad praescriptum normae divinae regere. Psal. 78. Hier. 31. Dirige cortuum in viam rectam. Dirigi dolum. Dan. 8, pro succedere. Dirigi orationem. Psal. 141. Dirigatur oratio mea in conspectu tuo, sicut incensum.

quaeque ad aedificationem Ecclesiae loquantur. Doctores vero, qui eruditi sunt per homines, et humano more ex sanctis libris, licet id non absque dono et facultate Spiritus, sine quo nulla omnino ratione sacra percipi possunt. Atque hinc iam liquet, praesentem Ecclesiam, ut de doctorib per Spiritum Dei formatis gloriari possit, de prophetis certe non posse: quos si omnino nullos, certe perpaucos, eosque nimis obscuros habet. DOLOR, vox nota, saepe significat etiam causas doloris, idque externas: ut sunt pericula, clades, et similia. Quare aliquot eius Hebraismos

id est, potius interibit caelum et terra, quam iota unum de Scriptura. DONUM, rem donatam significat, et alias quidem eleemosynam. 2. Cor. 8. Ut in hoc quoque dono abundetis. Alias ipsam iustificationem, Rom. 5, Donum per gratiam. Nam etiamsi aliqui ibi per donum intelligant Spiritum sanctum: tamen Paulus mox manifeste ostendit, se loqui de iustitia. ut cum dicit: Donum vero ex multis peccatis ad iustificationem. Et mox: Qui acceperunt donum iustitiae, in vita regnabunt. Ubi clare indicat, illud donum esse iustitiam ipsam. Aliquando tamen etiam ipse Spiritus vocatur

utilitatem hominum. Negligere donum: 1. Timot. 4, Ne negligas donum, quod in te est. id est, ne patiare ociosum et inutile apud te stertere, et veluti rubiginem quandam contrahere, ac per desidiam quasi emori. Donum Dei pecunia parari. Act. 8, Existimasti donum Dei pecunia parari. id est, Spiritum sanctum et eius dona. Paulo antea diximus de phrasi Dominus doni, ut hic eam repeti non oporteat. Donare aliquem ad poenam. Act. 25. Non est moris Romanis, donare aliquem ad poenam, priusquam audiatur. id est, ut in gratiam alicuius aliquem insontem occidant. DORMIRE, per

4. Ab hac enim puerili paedagogia et servitute per Christum liberati, et ad veram solidamque pietatem apertae lucis et cognitionis Dei vocati, denuo volebant, a pseudoapostolis seducti, ad illas veteres umbras ac caeremonias relabi. Vocat autem egena elementa, quod ea non afferebant gratiam, Spiritum sanctum, consolationem, pacem cordis, aut ulla vera bona, quae per solum Evangelium et Christum contingebant. A tali deceptione et impostoribus ut sibi omnes caveant, etiam Coloss. 2. monet Apostolus. Dubium autem est, unde veniat haec significatio vocis: num a Physicis elementis, quod

tendunt ad illam specialem conclusionem, qua spiritu S. testimonium nobis dante, tandem concludimus: Amen, utique Deus tu remisisti iniquitatem peccati mei. Fides porro vera ac iustificans est noticia, expetitio, et specialis assensus aut fiducia coram a Deo per mediatorem impetrans iustitiam, spiritum, et vitam. Quam sequitur vel cognata fides, vel huius exercitium, qua alia quoque bona impetramus, quam in libello de Fide prolixius exposui. De hac iustificante fide recte probant Erasmus in Annotationibus, et Budaeus in Commentariis, quod saepe in Sacris idem cum fiducia significet. Loca

electorum Dei, Tit. 1. Lex fidei: id est, doctrina Evangelii, Rom. 3. Mensura fidei: Sed ita sentiat, ut modestus sit, et sobrius, ut cuique Deus partitus est mensuram fidei: Rom. 12. Analogia fidei: id est, ea quae cum sincera doctrina congruunt: Rom. 12. Spiritus fidei: Habentes eum spiritum fidei: 2. Cor. 4. Veritas fidei: id est, consensio in doctrina Evangelii. Occurramus omnes in unitatem fidei. Eph. 4. Scutum fidei: id est, firma fiducia. Eph. 6. Gaudium fidei, Phil. 1. Hostia sacrificiumque fidei, Si immolor super hostiam, sacrificioque fidei vestrae: hoc est,

1. Iohan. 4. Agnitio Domini et servatoris IESU CHRISTI, periphrastice pro fide accipitur, 2. Pet. 2. Refugerunt ab inquinamentis mundi per agnitionem Domini et servatoris nostri IESU CHRISTI. 2. Petr. 3. Crescite in gratia et cognitione Domini et servatoris IESU CHRISTI. Eph. 1 Det vobis spiritum sapientiae et revelationis per agnitionem sui, illuminatos oculos mentis vestrae. Eph. 4 Donec perveniamus omnes in unitatem fidei, et agnitionis filii Dei. Col. 1. Ut impleamini agnitione voluntatis eius, in omni sapientia et prudentia spirituali. 1. Tim. 2, Vult omnes ad agnitionem

velumque cordis nostri, quo (proh dolor) nimium teguntur, auferant, aut illuminent. Papistae multas fides docent, cum unam illam veram ignorent. Aliam vocant fidem acquisitam, quam ex lectione historiae carnalibus viribus nobis paramus: aliam infusam, quae divinitus per Spiritum sanctum datur aliam informem, quae est ista ipsa historica, omnibus virtutibus carens: aliam formatam, quae sit (ut ipsi volunt) charitatespe, aliisque virtutibus formata: aliam implicitam, quae credat in genere omnia quae Ecclesia credit, etiamsi credens non habeat explicatos ac

fiducia ac promissio cordis, nobis ex verbo Dei certo favorem ac omnem liberationem promittentis, nos consolantis, et ab omni diffidentia liberantis. Cum hoc pulchre conveniret, quod supra dixi, fidem nihil aliud esse quam illam ipsam benegnissimam Evangelii promissionem, in pectore nostro per spiritum S. Inscriptam, aut veluti lumen flammulamve quandam accensam. Conveniret et pulchre sequens vox, quod sit argumentum aut convictio de eo quod non cernitur. Verum magis probatur illa altera expositio

etiam ardens desiderium ac fiduciam oblati favoris, et divinorum beneficiorum. XIIII. Quid vero (obsecro) aliud est fides, quam ipsum Evangelium menti nostrae inscriptum, seu illa noticia ex charta aut voce Apostolorum ac Evangelistarum, vel potius ex ipsa Dei mente in nos transfusa, nobisque per Spiritum sanctum potenter inscripta, ac veluti lux et flammula quaedam viva in corde nostro accensa? Crassa prorsus, et tamen aptissima similitudine possis rem tantam clare percipere Sicut typus aut forma, et imago in eo typo fusa ac formata, necessario figuris ac lineamentis prorsus conveniunt:

Prophetarum et Testamenti, Actor. 3. pro haeredibus promissionum, prophetiarum et foederis, aut bonorum ex testamento provenientium. Tertio, sunt et filii adoptivi. Sic omnes pii vocantur Filii Dei: tametsi etiam alia ibi causa sub sit, nempe quia ex Deo, seu Dei semine nati sunt. aut per Spiritum sanctum renati. Item, quia Deum imitentur, eum quasi referant et repraesentent, restaurata illa ipsius imagine, Iohan. 1. 1 Pet. 1. et 2. Petri 1. Sic contra filios diaboli, ob simile semen, ingenium et imitationem, vocat impios, 1 Iohan. 3. Quod diligentissime observandum est, ut

homines, ne magis tyrannos quam Deum timeant, utpote qui sint adeo imbecilli, ut misero narium halitu victitent: aut etiam, quorum anima ac vita perinde ut flatus quidam expiret pernares. Sic de imbecillo medio vitae, aut respiratione accipitur, Iob 34. Si apponeret Deus cor suum super hominem, spiritum eius et flatum eius ad se colligeret: id est, mox ei adimeret respirationem et animam. Sic et Iob 15, accipitur. De ira videtur accipi Psalmo 10. In omnes inimicos suos sufflabit in eos: id est, iratus minas et mera exitia spirans, irruet in eos. Sic et in Plauto

2 Paralip. 19. Roborari in faciendis praeceptis Dei, 1 Paralip. 28. constantem et ardentem in pietate fieri. Contra est, fortificari in pravitate sua, Psalmo 52. id est, pertinacem et obstinatum fieri. Fortificavit se David in Iehova. id est, animatus est, fretus Deo, eoque illum per suum spiritum confirmante. Armare ac instruerese, et omnino summis viribus omnique industria quid conari et contendere, fortificari dicitur. 1 Sam. 30. Fortificatus est David: pro, factus est potentior et animosior, invaluit. Fortificaverunt se contra Roboam. 2 Paralip. 13. Contra inimicos suos:

erit particeps boni. Sic Christus dicit, Gaudium vestrum nemo auferet a vobis: id est, ingens bonum, quod a me habetis. Facere gaudium magnum. pro, excitare, Act. 15. Gaudium de laeticia pii erga Deum dicitur, Rom. 14. Non enim est regnum Dei esca et potus sed iustitia, et pax, et gaudium per Spiritum sanctum, Porro Galat. 5 videtur potius de hilaritate erga proximum dici: Fructus spiritus est charitas, gaudium, pax, lenitas, benignitas. Utrumque sane gaudium, sive erga Deum, sive proximum, efficit Spiritus sanctus in piorum pectoribus. Aliquando etiam ad remotiorem causam vox Gaudii

glorificetur. Ephes. 1 bis repetitur, In laudem gloriae ipsius: id est, ad laudandam ac celebrandam eius gloriam. Sic accipitur haec vox in angelorum cantico, Gloria in excelsis Deo: quia per Evangelium et Christum vere glorificatur ac celebratur Deus. Nam et gloria eius per doctrinam ac spiritum reveratur, quod solus sit iustus ac iustificans, aut iustus ac misericors: et nobis vis eum vere agnoscendi ac celebrandi, per Spiritum sanctum datur. Gloria Dei est quoque vera iustitia, quae creaturae rationali praecipue inesse, eamque ornare et glorificare deberet, quam Deus veram

haec vox in angelorum cantico, Gloria in excelsis Deo: quia per Evangelium et Christum vere glorificatur ac celebratur Deus. Nam et gloria eius per doctrinam ac spiritum reveratur, quod solus sit iustus ac iustificans, aut iustus ac misericors: et nobis vis eum vere agnoscendi ac celebrandi, per Spiritum sanctum datur. Gloria Dei est quoque vera iustitia, quae creaturae rationali praecipue inesse, eamque ornare et glorificare deberet, quam Deus veram esse gloriam statuit, et aeterna glorificatione dignam censet, quae idem ferme cum imagine Dei est. Dicitur autem gloria Dei, quia de ea

peccatorum (quae idem est quod iustificatio) tamquam causam ab effectu, distinguit. Haec autem significatio etiam activa esset, nempe Dei nos acceptantis, ac nobis gratis peccata condonantis actio aut beneficentia. Secundo, significat ipsa dona virtutum et aliarum excellentium qualitatum, per Spiritum sanctum in nobis ex singulari benignitate sua excitatarum: quae tamen non debent intelligi separatae esse a perpetua Dei operatione in corde nostro, illas bonas qualitates ac virtutes, quae sunt idem ferme cum novo homine, suo afflatu excitante, fovente, urgente, vegetante ac vivificante:

Gratiam gratum facientem, auxilium Dei ad merendum vitam de condigno. Erasmus in Diatriba facit tres gratias: incipientem, adiuvantem, et perficientem. Pelagiani priores vocaverunt gratiam ipsam legis instructionem, et naturae bonitatem: posteriores dixerunt, gratiam etiam ipsam Dei opem per Spiritum sanctum. Bonaventura hoc modo suas gratias definit: Gratio generaliter dicitur adiutorium divinum, creaturae liberaliter et gratis impensum, ad quemcunque actum indifferenter. Gratia gratis data, est adiutorium divinitus datum, ut quis praeparet se ad suscipiendum Spiritus sancti donum,

III. Totum regnum Christi, Galat. 5. Excidistis gratia, qui lege iustificamini. Tit. 2. Apparuit gratia Dei Salvatoris. Non estis sub lege, sed sub gratia, Rom. 6.
IV. Qualitates, aut dona per Spiritum sanctum donata. 1. Corinth. 1. De gratia vobis data, quod in omnibus ditati estis. Ephes. 4, Unicuique vestrûm donata est gratia.
V. Assistentia, aut praesentia Dei perpetuo regens, et efficaciter promovens ministerium. Laboravi, non

vero multiplex divisio hominis. Nam alius dicitur primus homo, et ultimus, aut extremus: alius homo animalis, et spiritualis: alius caelestis et terrenus. 1. Cor. 15: Est corpus animale et spirituale, quemadmodum et scriptum est: Factus est primus homo Adam in animam viventem, extremus homo in spiritum vivificantem. Ac non primum quod spirituale, sed quod animale, deinde quod spirituale. Primus homo de terra terrenus, secundus homo ipse Dominus de caelo. Qualis terrenus ille, tales et hi qui terreni sunt: et qualis ille caelestis, tales et hi qui caelestes sunt Et quemadmodum gestavimus

est renovatus, mentem vocat. Aliquando tamen internus homo simpliciter ipsum novum ac instauratum hominem significat. ut cum Paulus ait Rom. 7, se condelectari legi Dei secundum internum hominem. et Eph. 3. Deus det vobis iuxta divitias gloriae suae, ut fortitudine corroboremini per Spiritum suum in internum hominem, ut inhabitet Christus in cordibus vestris per fidem. Hanc quidem reperio significationem interni hominis sed ubi externus veterem aut carnalem significet, non reperio. tantum enim (ut supra dixi) brutam partem indicat. Nam Paulus 2. Cor. 4, senescere externum

praeputium, Barbarus, Scytha, servus, liber, sed omnis in omnibus Christus. Vocatur autem Vetus homo. quia talis nascitur primum ex utero matris, talesque etia maiores eius fuêre. Novus homo ideo dicitur, quia sic per carnalem nativitatem reformatur, aut renascitur per Christum, ac eius Spiritum. Unde et nova creatura crebro vocatur: 2. Cor. 5. Gal. 6. Eph. 2 et 4. Audivimus et paulo ante de animali et spirituali homine dici, 1. Cor. 15. Sed ibi Spiritualis ferme de Christo tantum intelligitur. Verum 1. Cor. 2, de quovis renato accipitur. inquit enim:

loquitur: qui e caelo venit, supra omnes est: et quod vidit et audivit, hoc testatur, et testimonium eius nemo accipit. Item Ioh. 8. Vos de infernis estis, ego de supernis sum: vos de hoc mundo estis, ego non sum de hoc mundo. Solet porro Scriptura in tres partes principales hominem partiri: in Spiritum, Animam, et Carnem. Spiritus vocatur, ipse Spiritus sanctus in homine existens, una cum eius donis ac virtutibus, et toto novo homine, seu corde spirituali, quod in nobis Deus exciso vetere ac lapideo corde creavit: quae etiam est nova creatura, ad bona opera condita. Anima vocatur

milites, nempe per omnes Christianos, praesertim autem per doctores cum praedictis suis hostibus: ideo toties inculcat, se non venisse ut pacem, sed gladium et ignem in terram mittat: nec se quicquam magis optare, quam ut ardeat et ferveat vel vehementissime. Sexto, ignis aliquando etiam ipsum Spiritum S. notat, quia et vivam et ardentem quandam flammam zeli in pectore piorum accendat, et omnes pravas ac impuras Satanae, mundi, et veteris Adami sordes in homine reliquas adurat et consumat. Ideo dicit Baptista, Christum baptizaturum esse Spiritu S. et igne. i. ardentib. motib. charitatis

explicans, et contrariam imaginem exuere iubens, inquit: Deponite veterem hominem, qui corrumpitur iuxta concupiscentias erroris: renovamini vero spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, qui iuxta Deum conditus est per iustitiam et sanctitatem veram. Ostendit enim ibi Paulus, ipsum spiritum mentis nostrae initio iustum, sanctum et veracem, fuisse imaginem Dei qui cum a Satana prorsus inversus sit, nunc denuo per spiritum Dei refingi debeat. Sic et Col. 3. inquit: Ne mentiamini alius adversus alium, posteaquam exuistis veterem hominem cum factis suis, et induistis novum, qui

renovamini vero spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, qui iuxta Deum conditus est per iustitiam et sanctitatem veram. Ostendit enim ibi Paulus, ipsum spiritum mentis nostrae initio iustum, sanctum et veracem, fuisse imaginem Dei qui cum a Satana prorsus inversus sit, nunc denuo per spiritum Dei refingi debeat. Sic et Col. 3. inquit: Ne mentiamini alius adversus alium, posteaquam exuistis veterem hominem cum factis suis, et induistis novum, qui renovatur ad agnitionem et imaginem eius qui condidit illum. Sic et Rom. 8 dicitur, quod Deus nos faciet conformes imagini filii

cum factis suis, et induistis novum, qui renovatur ad agnitionem et imaginem eius qui condidit illum. Sic et Rom. 8 dicitur, quod Deus nos faciet conformes imagini filii sui: id est, perinde glorificabit. Hic enim intelligimus imaginem Dei esse illud ipsum, quod in nobis instauratur: nempe spiritum mentis, seu illud novum ac spirituale cor (id est, animam rationalem, quam Scriptura in corde collocat) quod nobis exciso veteri ac lapideo divinitus donatur, et per Spiritum S. in nobis creatur.

in nobis instauratur: nempe spiritum mentis, seu illud novum ac spirituale cor (id est, animam rationalem, quam Scriptura in corde collocat) quod nobis exciso veteri ac lapideo divinitus donatur, et per Spiritum S. in nobis creatur. Psal. 51. et Ezech. 31. Eodem respicit etiam Paulus 1 Corin. 15, cum dicit, nos fore similes illi caelesti Adamo, nosque eius imaginem gestaturos, sicut nunc terreni feramus. id est, glorificandos esse. et 2. Cor. 3, cum ait, nos in speculo

labatur, etiam gravissime, atque adeo prorsus deficiat: sed quod id non facile, sponte ac veluti naturaliter, seu ex ipsius renati proprio ingenio aut nativa proprietate accidat quandoquidem iam bonum Dei semen in se habeat: non quod externa causa, quae est extra novitatem aut spiritum ut Satan ac vetus Adam talem subvenire plane non possint. Impossibile igitur hic quoque de difficili ac praeternaturali accipiendum est, deque ipsae causae, de qua agitur, nativa operatione aut effectione ut sicut in Hebraeis dicat subversum ac naturalem hominem esse impossibile surgere:

nulla merito amplius spes salutis supersit in tali sua phrenesi perseveranti. Sic sane Hebr. 10, in simili plane loco, causam difficultatis salutis tam foede lapsorum, collocat in duobus: nempe quod tales primum ipsum filium Dei conculcent, sanguinem foederis prophanent, et Spiritum factum contumelia afficiant. i. ipsum fontem salutis deserant, aut ipsam medicinam reiiciant: qua abiecta, non supersit alia medicina aut medicus Deinde quod sit horrendum, incidere in manus Dei viventis. Dicitur ergo in istis

spiritibus in custodia existentibus, qui olim increduli fuerint, cum Dei patientia expectavit (scilicet expectavit tum poenitentiam malorum, tum et arcae absolutionem) tempore Nohae, cum arca fabricaretur. Carnem igitur Christi intelligo vitam hanc mortalem, qua Dominus privatus fuit in passione: spiritum vero, animam quam patri commendat clamans, In manus tuas commendo spiritum meum, ut ipsamet Evangelistarum verba habent. Ea igitur anima aut spiritus ideo vivificata dicitur, quia liberata fuit miseriis huius vitae, et etiam ipsius ultimae passionis contumeliis. Quin et reatu et ingenti

expectavit (scilicet expectavit tum poenitentiam malorum, tum et arcae absolutionem) tempore Nohae, cum arca fabricaretur. Carnem igitur Christi intelligo vitam hanc mortalem, qua Dominus privatus fuit in passione: spiritum vero, animam quam patri commendat clamans, In manus tuas commendo spiritum meum, ut ipsamet Evangelistarum verba habent. Ea igitur anima aut spiritus ideo vivificata dicitur, quia liberata fuit miseriis huius vitae, et etiam ipsius ultimae passionis contumeliis. Quin et reatu et ingenti mole peccatorum, quae longe tristissima et gravissima onera Christus in

ut ille vult, necesse esset, illam intelligi de prima persona, quod ea praedicaverit apud inferos, quia patri Scriptura resuscitat ionem Christi solet tribuere. Sexto, est sane prorsus violenta interpretatio, quod mortificatus carne, et vivificatus spiritu, exponit, a spiritu: et mox per Spiritum intelligit virtutem. Scriptura enim ibi quasi duas quasdam partes Christi facit, in quarum quidem priore sit mortificatus, in posteriore vero vivificatus. Denique ne in re evidenti plura congeramus, participium ἀπειθήσασι, qui non obedierant,

seu animas: cum Noachus non solis animabus, sed totis ac viventibus hominibus praedicaverit. Nihil etiam opus fuisset Petrum indicare, ubi nam iam illi increduli sint, aut detineantur. Hoc enim tum nihil ad rem facit, tum etiam ipso tacente sciretur: nisi voluisset ostendere ipsum Christi spiritum aut animam ad eos in carcerem profectam esse. Dixisset enim simpliciter, quod Christi divinitas olim praedicaverit incredulis hominibus prisci mundi. Hoc enim ad istius scriptoris sensum exprimendum prorsus suffecisset. Remoratur aliquos etiam locus sequentis cap. eiusdem

reliquum in piis post renascentiam, peccati fomitem tantum, non autem vere peccatum esse contendunt: cum contra magna vi Paulus Rom. 7 id evincat, tum singulis nominibus vocans id peccatum et concupiscentiam, tum etiam tetris descriptionibus aut definitionibus dicens id militare contra legem ac spiritum Dei, impedire omnem obedientiam erga Deum, servire legi peccati, et denique captivos rapere pios sub legem ac iugum peccati. Vox quoque ἀνομος aliquando in novo Testamento vertitur Iniquus. ut, Cum iniquis reputatus est. Luc. 22. Isaiae 53.

is talibus quasi reliquiis passim remanentibus dentes contaminat. INNOVARI, pro crescere. Iob 29: Gloria mea innovatur apud me. pro, subinde crescit, et augescit, et tanta incrementa accipit, ac si nunc primum prorsus ac ex novo, aut nova mihi donaretur. Sic Psal. 51, Spiritum innova in visceribus meis: pro, subinde magis ac magis auge. Nam Spiritus sanctus non innovatus ratione suae essentiae, sed eius donum subinde magis ac magis augetur a Deo. Sic Psalmo 103, Renovabitur sicut aquilae iuventus tua. id est, vis ac vigor tuus augebitur. Sic 2. Corinth. 4:

110, Christus iudicabit in nationibus. i. potenter regnabit in toto mundo. Psal. 105. Iudicabit orbenterrarum in aequitate, et populos in veritate sua. Zach. 3. Si in viis meis ambulaveris, tu iudicabis domum meam. Quarto, significat litigare: sicut Deus Gen. 6 pronunciat, Spiritum suum non perpetuo iudicaturum, id est, litigaturum cum hominibus. Sic dicit Ioel 3, se velle contendere iudicio, aut litigare in valle Iosaphat, cum omnibus gentibus. Unicus venit ad peregrinandum, et iudicabit iudicando. i. et audet nobiscum litigare ac contendere, vel etiam nos

functione, administratione, consulatu, et ministerio publico. Deut. 1., Quoniam iudicium Dei est. Psal. 1, Non permanebunt improbi in iudicio. Psal. 7. Evigila ad iudicium, quod mihi commendasti. Psal. 71, Deus iudicium tuum regi da Isaiae 28. Et spiritum iudicii sedentis super tribunali vel sedentis in administratione et gubernatione. Exod. 28, Et facietis pectorale iudicii. Num. 27. Et coram Eleazar sacerdote stabit, et is consulet ei in iudicio hominis. Proverb. 16. Regula et statera iudicium sunt Domini. Secundo, iudicium est

sese continens, dicit: sed potius, quia Evangelica doctrina primum summam felicitatem ingentiaque bona affert: deinde quia liberat a iugo Satanae, inferni et peccati: praeterea, quia ubique opitulatur ac succurrit in omnibus difficultatibus: ac denique, quia in observanda hac ipsa religione donat Spiritum sanctum, renovat vires, adiuvat, divinitus ac potenter liberat a tentatione: et condonat benigne si quid alicubi non praestatur, aut satis obeditur. Leve igitur ac suave iugum est, quod mera beneficentia constat, et tantum flagitat ut os aperiamus, nobisque id bonis caelestib. repleri ac

una immunda, alia munda: alia hypocritica et vana, alia vera: una temporalis, altera constans: alia operum, alia fidei: una legis, alia Evangelii: una meritorum, alia gratiae, quarum illa praecipit, haec nihil praecipit et tamen omnia implet, quia Christum habet, qui est legis impletio: quique spiritum suum donat, per quem remissionem peccatorum consequimur, per quem ad quoduis bonum faciendum hilares et spontanei efficimur, qui facit ne imputetur peccatum ob meritum Christi. Nam perpetuo luctatur cum carne et sanguine. Hae duae iustitiae ex diametro pugnantes, ad invicem colluctantur

hoc est, non ideo iustus habeor a Deo, quod nullius mihi sum conscius. Iustitia mea non constat propria innocentia, sed gratia Dei per Christum. Et cap. 6. Atque haec fuistis quidem, verum abluti estis, verum iustificati estis, verum sanctificati estis per nomen Domini IESU, et per spiritum Dei nostri. Haec omnia referenda sunt ad remissionem peccatorum, quam per nomen Domini IESU et operationem Spiritus sancti credentes fuerant consecuti. Ob hanc gratiam dicit eos a praeteritis peccatis ablutos sanctificatos, et iustificatos, quo caveant, ne denuo ad illa recurrant, et

toto actu iustificationis ponuntur. Sanctificare etiam interdum iustificare significat. Ephes. 5. Semetipsum tradidit pro ea, ut sanctificaret eam: scilicet Ecclesiam 1 Corin. 6 Haec eratis quidem, sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed iustificati estis per nomen Domini Iesu, et per spiritum Dei nostri. Videntur enim hic abluere et sanctificare iustificare, synonyma esse. Hebr. 10, Per quam voluntatem sanctificati sumus per oblationem corporis Iesu Christi semel peractam. Idem eadem significatione verbo Consummare utitur: Unica oblatione consummavit in perpetuum eos

Dei. potius delectationum. i. quib. ut amoenissimis, fertilissimis et optimis plantulis, delectatur Deus. Satietas laeticiarum: Psal. 16 ponitur pro illis immensis gaudiis, quib. nos Deus in altera vita plenissime saturabit, et quorum aliquem gustum etiam hic interdum per Spiritum sanctum suis largitur. inquit. n. Notam mihi facies semitam vitae. Satietas laeticiarum est cum vultu tuo, iucunditates in dextra tua in perpetuum. i. laeto ac paterno tuo vultu ac favore immensis gaudiis nos exaturas. Laeticiam addere: pro, magis quam antea laetari. Isaiae 29. Addent

Mente servio legi Dei, et carne servio legi peccati. Porro 8 Capite [?: eius-- ] Epistolae, vox legis itidem quasdam difficultates et obscuritates parit: ut cum ait, Lex spiritus vitae in Christo Iesu liberavit me a lege peccati et mortis: ubi Lex spiritus tum ipsum Evangelion, tum et Spiritum sanctum, quatenus nos absoluit ac renovat, significat. Evangelion. n. dum nobis perpetuam remissionem peccatorum annunciat, et reipsa offert ac praestat, efficit, ne ulla condemnatio nos premat aut opprimat: Spiritus S. autem nos renovans, et promptos ad obediendum Deo efficiens, tum fidem

antea ad Galatas dixerit. Rectissime ergo dicere et nos possumus, Si noticia Dei, eiusque legis, vere inscripta est natura cordib hominum, ipsique sibimet sunt lex, et natura quae legis sunt faciunt: quid pollicetur Deus Hieremiae 31, quod ipse eam per Spiritum sanctum cordi nostro inscribere velit? Si natura facimus aut praestamus legem, quid necesse est eam a Christo pro nobis praestari? Quid etiam nos ad eam praestandam per Spiritum sanctum renovamur? Observetur vis et emphasis verborum Pauli: loquuntur enim de quadam tali ac tanta noticia,

ipsique sibimet sunt lex, et natura quae legis sunt faciunt: quid pollicetur Deus Hieremiae 31, quod ipse eam per Spiritum sanctum cordi nostro inscribere velit? Si natura facimus aut praestamus legem, quid necesse est eam a Christo pro nobis praestari? Quid etiam nos ad eam praestandam per Spiritum sanctum renovamur? Observetur vis et emphasis verborum Pauli: loquuntur enim de quadam tali ac tanta noticia, cuius parem vix renati habent, imo et non habent: non de aliqua tenui, umbratili, incerta, enanida, utpote qui veram iustitiam operum pingat, ut illam umbratilem Iudaeorum

saepe ab effectibus aut operibus Dei, et ex aliis indiciis argumentetur, ac probet esse unum Deum sapientem et omnipotentem: nusquam tamen ne gry quidem de primis principiis ac innatis noticiis unius Dei et eius providentiae, nusquam eis librum mentis ipsorum legendum proponit. Unde apparet, Spiritum sanctum istam recentem Sophistarum sapientiam de innata Dei luce, plane ignorasse. At contra obiicitur: Philosophi et Poetae non raro dixerunt aliqua praeclara de vero Deo, Item. Omnes gentes habuerunt aliquas religiones: Ergo videtur aliquid naturale esse. Responsio: Habuerunt illas

raro iubentur Prophetae, id est, doctrinam et conciones nomine Dei populo proponendas, recte percipere. Exempla sunt Ezech. 2. 3. Apoc. 10, de qua pictura divinae instructionis diximus aliquid etiam in verbo DEVORARE. Indicat autem nimis Deus eo typo, non ipsos Prophetas esse qui loquatur, sed Spiritum patris caelestis, qui perinde suam sapientiam ac doctrinam secum e caelo in cor Prophetae affert, ac si librum de eo dogmate conscriptum [?: devora-- ] Sicut et Hieremias ita primo et secundo dictat fullyphetiam Barucho, ac si eam illi de libro legeret: non sicut si suas

6 Paulus dicit, hominem ante iustificationem esse servum peccati, et liberum a iustitia: et vicissim post gratia esse liberum a peccato, et servum iustitiae. Quae servitus ac libertas multipliciter accipitur. nam liber a iustitia est is, qui ei sese non obligat aut addicit, quemque illa per Spiritum S. non regit, nec ad bona opera impellit, multo minus eum felicem ac beatum efficit Is vero idem est servus peccati, qui sese dedidit peccato, et in cuius membris illud regnat, impellens eum ad omnis generis pravas actiones. et denique quod in eum per iram Dei ad poenas temporarias et

vos estis qui loquimini, sed spiritus patris vestri quiloquitur in vobis. Vult enim ita intelligi hoc dictum acrem, quod Spiritus sanctus sit in corde piorum, et loquatur ad homines per os piorum confessorum, multo magis per os Prophetarum et Apostolorum. sicut etiam dicit, Dabit vobis ea hora Spiritum, cui non poterunt resistere sapientes. Sic et Paulus dicit Corinthiis: Vultis ne experimentum sumere loquentis in me Christi? Multo vero significantior est hic sensus: quia etiam is per alium loquitur, qui cum ipse a loco et tempore sermonis absit, solum instruxit loquuturum: simulque ei

princeps per legatum loquitur. Sed hic Deus ipse in corde prophetae existens, per os eius loquitur: sicut Zacharias dicit, quod Deus sit locutus per os sanctorum qui a seculo fuerunt. Consonat vero cum hoc illud Psalmi, Audiam quid loquatur in me Dominus. sic [?: ] 1 Pet. 1. dicitur, spiritum qui fuit in prophetis, locutum [?: ] vaticinatum esse passiones Christi. Rectius igitur vertit vulgata versio, Deus loquutus est patribus in Prophetis: quâm aliae, per prophetas. Loqui in corde: pro, cogitare. Psal. 4, Loquimini in cordib. vestris super

vitam, tum et exemplum, quo debent hominibus doctores praelucere, et praeire ad omnem honestatem, atque ita veluti fructibus ac effectibus testari, et tanquam ostentare causam in se [?: exi-entem ] , nempe lucem patris caelestis, qua eos illustra sit: id est, tum veram doctrinam, tum Spiritum sanctum, tum et regenerationem, qua sunt a patre caelesti [?:-d ] bona opera conditi. Lucis arma induere, Roman. 13, [?:-st ] semet ad omnem honestatem, ac praesertim ad veram pietatem excitare et praeparare. Diem enim verae pietatis et illustratae religionis

[?: ] Pet 1 significat pleniorem Dei noticiam, interna illuminatione in piis excitatam. inquit enim: Recte facitis, quod attendatis prophetico sermoni, veluti lucernae in obscuro loco lucenti, donec dies illucescat, et lucifer exoriatur in cordibus vestris: id est, donec intus plene per Spiritum sanctum illuminemini: quod fiet primum in altera vita, ubi non indigebimus amplius Scriptura Prophetica et Apostolica. Quod enim nunc ex parte (ut inquit Paulus) scimus aut discimus, hoc ibi perfecte sciemus, eoque istis lucernulis non amplius indigebimus. Psal. 110, habetur

conatus Ioabi haec per te agit, teque instruit, te iuvat. Dan. 8. Et per intellectum suum prosperabit dolum in manu sua. id est, sua solertia feliciter promovebit suos conatus et consilia. Pro cura aut tutela: ut Proverb 3, Iustorum animae in manu Dei sunt. Psalm. 31. In manus tuas commendo spiritum meum. Sic Dominus dicit, Neminem pios rapturum ex manu sua, et Dei. Sic et Isaiae 3 dicunt Iudaei, perditis suis rebus, ad quemvis mediocris sortis hominem: Sis princeps noster, sit haec ruina sub manu tua. id est, tu suscipe curam afflictissimi huius regni, et reduc omnia in meliorem

operationibus hominum, aut etiam Dei crebro reperitur, tum in bonam partem pro auxilio, tum in malam partem pro castigatione, et pro quovis motu Dei in homine agente aut impellente. ut 1. Reg. 18, Manus Domini fuit super Eliam. id est, vis divina intendit ei robur corporis. Sic saepe significat spiritum impellentem aliquem ad prophetandum: ut, Manus Domini facta est aut fuit super aliquem. 1. Regum 5. cum caneret Psaltes, fuit manus Domini super eum. Ezek. 1. Et fuit manus Domini super eum. Ezek. 33, Et fuit manus Domini ad me vesperi. In hac significatione de vehementi spiritu

eum initiare in ministrum Ecclesiae. vult enim gravi et maturo iudicio deligi inaugurandos, et praeficiendos Ecclesiis. Imponebant quoque manus sancti viri iis, pro quibus orabant. ut Actorum 8. Apostoli venientes ad Samaritanos conversos, oraverunt pro eis, imposuerunt eis manus, et acceperunt Spiritum sanctum. Sic et Deuteron. 34 legitur, Repletus est Iosua spiritu sapientiae, quoniam imposuerat Moses manus suas super eum. 2 ad Timotheum primo: Exuscita [?: do--m ] Dei quod est in te, per impositionem manuum mearum: id est, per meam precationem, et etiam ordinationem,

aut etiam pro consilio. Romanorum 11, et 1 Corinthiorum 2, Quis novit mentem Domini? id est, eius cogitationes ac consilia quis penitus perspexit? Et 1 Cor. 2, Nos autem mentem Christi habemus: id est, eius veram sententiam ac voluntatem, utpote qui ea nobis ipsemet exposuerit. Alii exponunt Spiritum: sicut contra paulo ante, spiritus hominis, pro eius mente ponitur. Philippens. 1. Et pax Dei, quae superat omnem mentem, custodiat corda et cogitationes vestras: id est, quae non satis expendi aut perspici ab humana mente potest, tuebitur, aut in summa tranquillitate et integritate

ac, intelligibiliter loqui, ita ut mens aut sententia dicentis perspici et percipi queat. Lingua autem loqui est, ignoto sermone loqui: ubi non mens, sententia aut voluntas doctoris percipitur, sed tantum sonus aut strepitus linguae. Hoc vocat etiam Spiritu loqui, orare aut psallere, ubi spiritum vocat, illud donum spiritus, nempe peregrinae linguae facultatem. Alterum vero dicit per prophetiam loquind est per explicationem Scripturae, quae solet prophetia a Paulo nominari. Luc. 1 canit D. virgo: Dispersit superbos mente cordis sui. In Graeco est proprie, cogitatione cordis id

et opera feliciter peragenda, Deus dicitur suis ministris dimensus esse: 2 Cor. 10. ubi Paulus dicit se tantum de sua mensura gloriari, quod Deus eum voluerit non tantum in Asia, sed et in Graecia et usque ad Illyricum spargere suum Evangelion. Contra autem Baptista negat, patrem dare filio spiritum ad mensuram: Ioan. 3. sed plenitudinem gratiae, ut unigenito, ex cuius plenitudine [?: ] haurire oporteat, Ioan. 1. Ad mensuram igitur dare, significat parce dare. Contrarium est, plenitudinem largiri. Mi usuram implere, per metaph. significat, eam quantitatem

abominatione Missae et falsae doctrinae, quamque veram pietatem ac Ecclesiam foedissime vastaverit, et quam id longo tempore duraverit, multorum scriptis Dei beneficio expositum est. Factae vero sunt ab eruditis variae applicationes huius prophetiae, ad plures eventus: sicut sane verisimile est, Spiritum sanctum in plures cribrationes Sathanae respexisse, ut solent aliquando tales prophetiae in plura tempora respicere. Inter alia vero illud quoque mirabile et notabile est, quod sicut in fine Danielis tribuuntur huic abolitioni iugis sacrificii, et durationi abominationis, 1290, hoc est,

ferme est quod Paulus alibi dicit, Crucifixum esse mundo. Idem est mori carni. Continet vero haec mors, aut mori peccato, seu liberari ab eo plura, de quibus mox in voce Mortificatio dicetur: nempe voluntariam abrenunciationem factam Satanae et peccato, veteris Adami debilitationem per spiritum inhabitantem, et perpetuum conatum ope Dei adiutum resistendi peccato. Porro alterius illius significationis huius locutionis habemus itidem passim non pauca exempla. ut in hoc eodem capite 5 Rom. Christus dicitur semel mortuus peccato: id est, per aut propter peccata totius mundi

peccatum mortis. id est, non admisit facinus capitale, propter quod sit morte punienda. Verum Ioan. in sua Epistola cap. 5. facit mentionem cuiusdam peccati ad mortem, pro cuiusmodi peccatoribus vetat fieri precationem, quia sit irremissibile. Hoc est peccatum quod Christus vocat in Spiritum sanctum quodque negat unquam remitti: quod aliqui exponunt de finali impoenitentia, et agnitae veritatis persecutione. Portae mortis vocantur, ut aliqui volunt, intima terrae viscera, aut latebrae. Iob 38. Nunquid detectae tibi sunt portae mortis, et portas umbrae mortis vidisti? id

talis [?: ] , et post mortem felicitas mea, qualis erit piorum in [?: ] . Hic per mortem intelligit etiam ea quae mortem [?: ] : sicut et in Apocal. illi dicuntur beati, qui in [?: ] moriuntur: id est, invocantes Deum per filium, [?: ] spiritum suum in manus eius commendantes. Deut. [?: ] , et Isaiae 8, prohibet Deus consulere mortuos, sicut Saul paulo ante suum exitium fecit: ubi etiam modus consulendi mortuos attingitur. In Papatu vero, praesertim hisce propemodum mille annis, nulla ferme fuit certior veritas

etc. [?:-me ] accipitur, cum dicit Christus, Ex mundo elegi vos. Quarto, significat crebro impios ac incredulos seu carnales homines. Ioan 1. Mundus eum non cognovit. 2 Corinthiorum quinto: Sancti iudicant mundum Ioan. 17. Non pro mundo oro. Ioan. 14 Mundus Spiritum sanctum non potest accipere. Ioan 16. Mundus gaudebit vos autem plorabitis. Mundus me odio habet: Mun-dus quod suum est deligit. Usitatissima omnino significatio vocis istius haec est. Ideo autem impii vocantur Mundus, quod nihil prorsus habent in se spirituale aut [?:-num

adeo ab hominibus, praesertim potentibus, obtrudi. Galat. 6. Nec ego mundum curo, nec mundus me: id [?: ] seu hoc mutuum divortium fit ob Christum, ex [?: ] etiam virtute id habeo. Mundi spiritus, humani [?:-tiam ] notat. 1. Corint. 2. Nos vero non spiritum [?: ] accepimus, sed spiritum qui est ex Deo, ut scimus [?: ] Deus nobis sit largitus. Locutionem Mundi [?: ] supra in Elemento exposui sed tamen hic [?: breviter ] [?: ] quid adiiciam. Sunt autem Elementa mundi [?:

obtrudi. Galat. 6. Nec ego mundum curo, nec mundus me: id [?: ] seu hoc mutuum divortium fit ob Christum, ex [?: ] etiam virtute id habeo. Mundi spiritus, humani [?:-tiam ] notat. 1. Corint. 2. Nos vero non spiritum [?: ] accepimus, sed spiritum qui est ex Deo, ut scimus [?: ] Deus nobis sit largitus. Locutionem Mundi [?: ] supra in Elemento exposui sed tamen hic [?: breviter ] [?: ] quid adiiciam. Sunt autem Elementa mundi [?:-rum ] ceremoniae, et aliae quaevis

petens se lavari a Domino, inquit: Super nivem dealbabor. Item 1. Ioan. primo: Sanguis Christi nos mundat ab omnibus peccatis. Secundo, mundum cor est, in quo radix illa malitiae nonnihil mortificata ac debilitata est, ut non possit amplius regnare in hoc mortali corpore Id vero fit, cum per Spiritum sanctum renovamur. Denique et tertiam significationem habet, ad novam obedientiam pertinentem, ei pii omni studio removent de suo corde omnia mala, [?: ] iusta et sanguinaria consilia. Hinc est dictum Christi Matthaei quinto: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Et

Ascendit fumus in naribus eius, et ignis ex ore eius consumet, carbones ab eo accensi sunt. Adhuc vero plenius et significantius de Leviatan irato, Iob 41. quem locum ipse vide. In naribus alicuius esse spiritum ullae, est descriptio animalium viventium. Gen. 7. Omne in cuius naribus erat spiritus vitae, ex omnibus quae erant in arida, mortua sunt. Sic Poetae, Supera vesci aura, aut vitales auras carpere dicunt. Exire alicui cibum ex naribus, Num 11, est, nauseare super eo, vel

spiritus. Iac. ca. 2 dicit, divites blasphemare illud bonum nomen, unde pii sunt denominati: nempe Christum, Evangelion, et totum Christianismum. Apoc. 2 pollicetur Christus, victori satanae et mundi calculum album, et in eo nomen quod nemo praeter accipientem novit: i. iustificationem et spiritum S. quem se habere solus pius novit, sentiens eius in se motus et clamorem, Abba pater. Cap. 13 eiusdem dicitur super capita bestiae fuisse nomen blasphemiae: i. eam bestiam fuisse blasphematricem Dei, ut in sequentib. exponitur. Inculcatur porro in eodem libro multum nomen

et nolite seminare in spinas: circumcidamini [?: D- ] ac auferte praeputia cordis vestri viri Iehuda, et [?: ] tores Hierusalem. ubi ipsemet Propheta exponit, [?: ] Novare novalc, et non seminare supro spinas nempe circumcidere ipsum cor. Quod nisi pro Spiritum S. circumcidatur. [?: ] lapideo ac veteri novum detur, perinde frustra in [?: ill-- ] verbum Dei spargetur, ac bonum semen tritici frustra [?: in-- ] grum spinis, sentib. ac urticis contectum seminatur. [?: Verb- ] go contritionem praedicat

agnoscas te puerum, ac insufficientem esse. Nosse aliquando est admirari, magnifacere, censere pro eximio quodam Sic Paulus secundae Corinthiorum quinto dicit, se neminem nosse secundum carnem: id est, se nullius innatas et veluti naturales dores admirari, sed tantum eas quae a Deo sunt per Spiritum. sanctum donatae, et quatenus Deus in ipsis consideratur ac celebratur. Eodem modo dicit etiam, Quod etiamsi olim Apostoli quasi quandam naturalem praestantiam Christi secum versantis admirati sint, magis hominem in eo quam Deum considerantes, et terrenum regnum felicitatemque a tam

etiam pro exemplo in hac re ipsum Christum nobis sequendum proponit. Novus homo, aut nova creatura, opponitur veteri, de qua forte dicetur in vocabulo Vetus. Est autem Novus homo, omnis pius, quatenus est conditus ac regeneratus per verbum et sacramenta, operante id Deo potenter per Spiritum sanctum, ac vetus lapideumque cor excindente, et novum substituente. Atque hanc tantum novam creaturam testatur Paulus valere in Christo, Gal. 6. Sed de hac voce forte etiam in vocabulis Renovandi, renascendi et regenerandi agetur. Spiritus novus promittitur piis Ezech. 36, id

et novum substituente. Atque hanc tantum novam creaturam testatur Paulus valere in Christo, Gal. 6. Sed de hac voce forte etiam in vocabulis Renovandi, renascendi et regenerandi agetur. Spiritus novus promittitur piis Ezech. 36, id est renovatus, qui antea habuerunt veterem tantum spiritum et carnalem. De nomine Novo dictum est in voce Nominis plenius. Novorum [?:-s ] nominatur Exod. 23 et 34 Hebraice אביב Abib, significat autem novarum spicarum, quae tunc ibi in frumentis incipiebant maturescere. Vetus ob novum

pollicitus est se novos caelos et novam terram creaturum: se etiam novum foedus ac formam religionis, abolita vetere, daturum. Haec iam omnia impleta sunt. Quare nos totum veterem hominem, cum omni sua iustitia, virtutibus ac dotibus parvi facimus: et tantum ea quae nunc Meschias per suum Spiritum et Verbum nova fecit, novum cultum, novos homines, et novam iustitiam, donaque per eum data magnifacimus, ut tantum de ipso, non autem de nobis aut aliorum carne ac sanguine gloriemur, cum omnis gloriatio iam hominibus exclusa ademptaque sit. Dicendo novum (scilicet foedus) antiquavit

sanguineque [?: ] nos abluendo, et super nivem dealbando. Ex hac [?: s- ] induitione, quam in hac vita omnino fieri necesse est, dependet illa vitae aeternae superinduitio. Neque tamen [?: ] gamus, simul omnes salvandos in hac quoque vita [?: ] spiritum renovari. Huc aliquo modo pertinet, [?: ] Christus angelo aut Ecclesiae Laodicensi, securo [?: ] menti de suis donis ac operibus, et glorianti quod [?: ] dives, ac nullius indigeat, obiicit, quod sit revera pauper ac nudus: iubetque eum a se petere

Obfirmare vultum etiam in malam partem accipitur, Proverb. 21, Procaciter obfirmat impius vultum suum: id est, audacissime et impudentissime pergit in suo malo proposito, sententia, aut instituto. Obfirmare cor, est idem ferme, sicut et supra monui. Deut. 2 dicitur Deus indurasse spiritum, et obfirmasse cor regis Sihon, ne pateretur transire Israelitas per suam terram, quo illi coacti cum eo pugnare, ipsum et subditos perderent, eorumque res occuparent. Sic describitur pertinacia Isaiae 4 per frontem aeneam, et Hier. 5 per faciem petra duriorem. Paulus quoque pene

66 dicit Deus, sibi perinde esse odiosas eorum oblationes, ac si sanguinem suillum offerant. Oblatio gentium: Rom. 15, Gratia est data mihi a Deo ad hoc, ut sim minister aut sacerdos IESU Christi apud gentes, sacrificans Evangelion Dei, ad hoc ut fiat oblatio gentium accepta, sanctificata per Spiritum S. id est, ut sit grata acceptaque Deo conversio gentium, seu ipsi gentiles conversi. Hebr. 10 dicit Apostolus, Christum unica oblatione perfectos fecisse, aut sanctificasse: id est, sua passione. Dicit quoque quod ubi sit remissio peccatorum, ibi non sit amplius oblatio pro peccato,

autem peccatoris non impinguet caput meum. Ungi [?: ] laeticiae, pro, oleo laetificante aut exhilarante: Psal. 45, et Hebr. 1. Unxit te Deus oleo laetitiae prae consortibus [?: ] , vel propter consortes tuos. utrumque simul significat tum, dari dona ac Spiritum filio non ad mensuram, sed ad plenitudinem: tum, nos omnes ex eius plenitudine haurire Significat enim hic oleum per metaphoram, spiritualem unctionem. Dicitur autem oleum laeticiae, qua exhilarat haec spiritualis unctio multo magis, quam illa corporalis. Oleum viride, pro valde bono

operatur opus Domini, sicut et ego. pro, totus est deditus promovendo regno, religioni ac gloriae Christi. Operari veritatem aut fidem, infra in voce VERITATIS exponetur. Opus aliquod operari in Domino, est aliquid boni facere, praelucente verbo, probante Deo, atque adeo ipsomet per Spiritum suum in nobis id opus efficaciter agente et peragente. Iohannis tertio: Qui facit veritatem, venit in lucem, ut manifesta fiant facta eius, quia in Deo facta sunt. ¶ Opera legis, ut et supra in voce LEGIS disserui, sunt omnia opera quae a lego praescribuntur, aut praecipiuntur. Cum

quae est per fidem Christi, quae est ex Deo per fidem. ubi clare videmus, Paulum excludere ex iustificatione Opera legis, non tantum ante suam conversionem facta, sed et post renovationem. Idem prorsus sensus et ratio haberi potest etiam ex Epistola ad Galat. quibus post conversionem et acceptum Spiritum sanctum tribuit opera legis: eaque nihilominus non vult Christo tanquam simul iustificantia addi, sed prorsus ex iustificatione excludit et exterminat. Occasio autem phrasis manifeste inde sumpta est, quod (ut dixi) operaria iustitia a lege praescribitur et exigitur: non gratis per fidem

constabilitum: ut ex toto eo Psalmo apparet. Sed de hac locutione alias, in prima parte Libelli de Fide egi. Eandem praeparationem et promptitudinem cordis Psalmo quinquagesimoseptimo celebrat, et Psalmo quinquagesimoprimo David sibi a Deo precatur, inquiens: Spiritum firmum innova in visceribus meis. Paratus ad lapsum, Iob duodecimo: id est, pronus in ruinam. Baptista Matth. 3, iubens parare viam Domino, praecipit amoveri duo ingentia obstacula Christi, eiusque gratiae, nempe desperationem misericordiae Dei, et securitatem aut fiduciam propriae

oves brutas: unde haec metaphora sumpta est. Pastor magnus, Heb. 3. Pastor et curator animarum nostrarum: 1 Petri 2. Et denique archipastor, aut princeps pastorum, 1 Petri 5, dicitur ipsemet Christus, qui solus est vere bonus pastor et summus pastor, cuiusque est proprie grex, qui solus per Spiritum sanctum pascit animas nostras, et alios inferiores pastores, veluti quosdam suos servulos Ecclesiae largitur ac mittit, Ephes. 4. Quo pulchre facit, quod Hiere. cap. 17 se profitetur huius pastoris servulum aut subpastorem, inquiens: Non recusavi, quo minus essem pastor

summam ac aeternam pacem: sed etiam ipsam veram fidem, conversionem, iustificationem ac renovationem, per quam [?:-os ] ducit Meschias ad summam illam ac aeternam pacem aut felicitatem. Denique quia regnum caelorum dicitur esse iustitia, pax et gaudium in Spiritu sancto, aut per Spiritum sanctum: et Romanor. quinto habetur, quod iustificati fide pacem habeamus: utile fuerit illud dictum fieri aliquanto notius. Adscribam igitur cuiusdam semigrammaticam, et a nostro instituto non alienam annotationem super eum locum. Pacem Hebraeis dici res prosperas et secundas, notum

homine dissidium, nempe et perturbationum animi adversus rationem (cuius mali neque quae sit origo, neque quod sit [?:-medium ] , intelligere potuit philosophia) et carnis. id est, totius hominis ψυχηιοῦ adversus novu hominem, quem Scriptura Spiritum vocat: quod dissidium cum sit filiis Dei peculiare (caeteri enim nihil aliud sunt quam [?:-o ] ) minime mirum est, philosophos hoc certamen ne suspicari quidem unquam potuisse. Imminent denique domini terrores conscientiae, iudicii divini sensu [?: per- ] , quos

adeo vehementissime odit idololatrias, res terrenas, omniaque iniusta ac prava serio amat et magnifacit, etc. Hosce igitur perpetuos aestus, exhalationes, fumos ac foetores corruptionis vestrae vocat Scriptura Concupiscentiam. Aliud enim est caro, aliud quod ea concupiscit contra Spiritum. Haec pestem nec corruptionem ipsam proprie, nec etiam actualia peccata recte dixeris: sed est quidam eins perpetuus aestus, aut agitatio. Huc et referantur appellationes peccati Originalis, quibus utitur Scriptura Re. 7. appellatur Peccatum, et Lex membrorum, et Concupiscentiae

et 1. Io. 1. Si dixerimus nos non peccasse, mendacem facimus eum. VI. Est peccatum dominans, seu regnans: et Non dominans. Peccatum regnans est, innata originalisve corruptio, non mortificata per Spiritum sanctum cui non reluctamur ope Dei, sed potius membra nostra praebemus instrumenta ad omnem iniustitiam, pravaque opera, de quo genere Christus Iohan. octavo. Qui peccat, servus est peccati. Dominatur autem vel securitate, ut Amos sexto, Bibentes vinum in phialis, et optimo unguento

securitas vel defensio. VII. Est peccatum Mortale, et Veniale. Peccatum mortale est, omne peccatum in non credentibus, sive sit originale, sive actuale: sive subitum, sive perseveranter factum: sive a sciente, sive ab inscio patratum. Sed in piis, sola peccata contra conscientiam et contra Spiritum sanctum mortalia sunt. Dicuntur autem Mortalia, quia aeternum exitium certo afferunt patranti ea, nisi illum mox eorum poeniteat, et fide eorum remissionem consequatur. Peccata Venialia vocant Papistae quosdam minores lapsus ut ociosum sermonem, profusum risum, nimium somnum,

remissionem consequatur. Peccata Venialia vocant Papistae quosdam minores lapsus ut ociosum sermonem, profusum risum, nimium somnum, largiorem sumptionem cibi aut potus, citra ebrietatem tamen. Nos autem vocamus Peccata Venialia, omnia piorum peccata, praeter ea quae sunt contra conscientiam ac Spiritum sanctum. Appellantur autem Venialia, quia non protinus eos ex vita ac gratia Dei in iram et damnationem aeternam transferunt, nec eos Spiritu sancto privant, sed perpetuo teguntur ac remittuntur petentibus eorum veniam ac condonationem. Talia sunt, remanens in sanctis corruptio, cui

cui illi repugnant: subitae commotiones, subiti lapsus, et alia multa omissionis, negligentiae, et multa etiam per ignorantiam admissa, innumera etiam quotidiana humanae imbecillitatis delicta. VIII. Et peccatum Remissibile, et Irremissibile. Irremissibilia, quae Christus blasphemiam in Spiritum sanctum vocat: quaeque Ioannes dicit esse ad mortem et vetat pro talibus fieri preces, sunt omnis perseverans oppugnatio agnitae veritatis, et omnis finalis impoenitentia. Dicitur autem hoc genus peccati ideo peccatum in Spiritum sanctum, quia huius personae proprium officium est

et Irremissibile. Irremissibilia, quae Christus blasphemiam in Spiritum sanctum vocat: quaeque Ioannes dicit esse ad mortem et vetat pro talibus fieri preces, sunt omnis perseverans oppugnatio agnitae veritatis, et omnis finalis impoenitentia. Dicitur autem hoc genus peccati ideo peccatum in Spiritum sanctum, quia huius personae proprium officium est illustrare, praedicare, et propagare veritatem: ad hoc munus haec persona caelitus a patre et filio missa est, eaque se in docendi ac ministerii opere maxime patefacit. Blasphemantes igitur agnitam veritatem, huic sese opponunt. Alia porro

sed semetipsos a talibus lapsibus custodire. Talia peccata contra conscientiam sunt etiam, neglectio precum, item permittere regnare veterem Adamum, et omnino non sedulo conari obedire Deo. Haec peccata si admittantur a sanctis, ut a Davide adulterium et homicidium, excutiunt veram fidem, ac Spiritum sanctum, hominemque ex filio Dei filium gehennae et diaboli faciunt. Dicuntur autem contra conscientiam, quia conscientia reclamante et accusante patrantur. IX. Est peccatum Manens et Remissum. Peccatum manens vocat Christus Ioan. 9, omne peccatum non remissum: de quo etiam

repetit, In peccatis vestris moriemini. Ideo autem dicit, Peccatum vestrum manet: quia nec morbum agnoscere, nec medicum expetere volebant. non auferente ergo agno Dei peccata illorum, remanebant eis, extremumque exitium illis accersebant. X. Ratione obiecti est Peccatum in seu contra Deum: in Spiritum sanctum: in caelum: [?: ] homines: contra conscientiam: et in proprium corpus. Peccatum in Deum aliqui intelligunt de peccatis primi praecepti, aut certe primae tabulae. Sed David id videtur Psalmo 51, etiam de suo adulterio et caede exponere, inquiens: Tibi soli peccavi,

facitis populum Domini. Si peccaverit homo in hominem, arbitri poterunt esse iudices: si autem quis peccauerit in Deum, quis erit arbiter, aut conciliator? Ubi Eli ideo vocat illud peccatum contra Deum, quia religionem eius prophanabat, et in contemptum apud Israelitas adducebat. De Peccato in Spiritum sanctum dictum est supra distinct. octava. Peccata clamantia in caelis, seu ad Dominum, quatuor esse dicit Thomas, qui super Iacobum sic inquit: Notam dum, quôd quatuor [?: ] peccata, quae prae sui enormitate dicuntur clamare ad Dominum: scilicet. I. Homicidium. Genes. 4.

6 Dominans, seu regnans: Non dominans.
7 Mortale, Veniale.
8 Remissibile, irremissibile, sive ad mortem, quod et est peccatum seu blasphemia in Spiritum sanctum.
9 Manens, Remissum. 10 In seu contra
Deum:

in Spiritum sanctum.
9 Manens, Remissum. 10 In seu contra
Deum: Spiritum sanctum. Caelum, cuius species 4.
Homicidium.

Luc. 15: Pater peccavi in caelum, et coram te. Sed de hac locutione dictum est paulo ante: quemadmodum et supra in voce CAELI. Esse in peccatis. 1. Cor. 15. Quod si Christus non surrexit, adhuc estis in peccatis. id est, nec iustificati, nec renovati estis: nec remissionem peccatorum, nec Spiritum sanctum accepistis. [?: ] esse vel peccati ad mortem, vel obedientiae ad iustitiam, Rom. 6: ubi Peccati, ipsum quasi regnum iniquitatis aut culpae denotat, non solam originalem malitiam, quae tamen proprie dicitur regnare in corpore nostro. Sub peccatum [?:-um

idque semel aut iterum peccare: sed ex professo ac studio peccatis vacare, idque perseveranter ac pertinaciter: quod mox hisce verbis exponit: Quanto putatis acerbiore supplicio dignus censebitur is, qui filium Dei inculcarit, et sanguinem, per quem fuerat sanctificatus, prophanum duxerit, et Spiritum gratiae contumelia effecerit? Tali sane Christi sacrificium [?: propitiator- ] abiicienti, alia propitiatio aut expiatio non superest. [?: ] 1, Cupiditas parit peccatum, quod gignit mortem. [?: ] peccatum actualia scelera significat.

unde et nomen accepit. Fiebant in hoc festo sacrificia quaedam, ut est Levit. 23, et Deuter. 16. Observatum autem esse magno studio, apparet ex historia Act. 2. Porro quia Deus pro miserat Ier. 31, se in Novo testamento legem suam non amplius in lapideis tabulis scripturum, sed per Spiritum sanctum cordi eorum illam inscripturum: ideo eadem die quinquagesima a sua passione, seu a spirituali Paschatis immolatione, veraque ex infernali Aegypto liberatione, dat suis Apostolis Spiritum sanctum: ostendens etiam ipsa temporis convenientia, Deum suam promissionem implevisse, et pro

miserat Ier. 31, se in Novo testamento legem suam non amplius in lapideis tabulis scripturum, sed per Spiritum sanctum cordi eorum illam inscripturum: ideo eadem die quinquagesima a sua passione, seu a spirituali Paschatis immolatione, veraque ex infernali Aegypto liberatione, dat suis Apostolis Spiritum sanctum: ostendens etiam ipsa temporis convenientia, Deum suam promissionem implevisse, et pro mortua litera vitam Spiritus in novo Testamento instituere. Unde in memoriam utriusque ineffabilis beneficii, et veluti utriusque testamenti, picturae aut naturae nomen, et festum ipsum retentum

ait: Donec evadamus omnes in virum perfectum, in mensuram staturae plenitudinis Christi. id est, sicut perfici et adolescere vult nos Christus in virum plenum in hac vita. Est autem Plenitudo triplex, sicut et supra de perfectione diximus. Prima est Dei, et filii ipsius, cui non ad mensuram dat Spiritum et dona pater. Secunda est, illa ingens plenitudo, qua Lex impleri perfectissime deberet, quamque severa Dei iustitia a nobis exactissime flagitat: quam hic ex Christi merito imputative, in altera autem vita re ipsa habebimus, ante lapsum habuimus, et nunc sancti angeli habent. Tertia est,

id est, nihil ei profuit sera poenitentia, non consecutus est fructum poenitentiae, quem repetebat, ut videlicet ius primogeniturae reciperet. Actorum quinto: Ut daret poenitentiam Israeli. id est [?: ] na poenitentiam consequentia, nempe [?: reconciliati- ] cum Deo, et Spiritum sanctum. Actorum undecimo: Num igitur etiam Ethnicis Deus dedit poenitentiam ad salutem? id est, num eos Deus recipit in Ecclesiam et adoptat sibi in filios? secundae ad Timotheum secundo: Cum lenitate erudito adversarios, si forte eis Deus dederit poenitentiam ad cognitionem veritatis.

aut post domum David id est, ei paruerunt. 1 Regum decimosexto: Dimidia para populi fuit post Thibin. Porro phrasi Ire post aliquem, aliquando additur verbum Implere: ut, Implere ira post Dominum, quod significat plene sequi, aut obedire Deo. Numeri decimo quarto: Caleb habuit alium spiritum, et implevit ire post me. id est, plene me Iehovam secutus est, obedivitque mihi in illa sua legatione. Num. 32, Non adimpleverunt ire post Iehovam. Etiam sine Ire ponitur interdum Implere: ut, Deuteronom. 1. Caleb implevit post Dominum. Ios. 1, Ego autem implevi post Iehovam. id

Circumcidet ergo Dominus cor tuum, et cor seminis tui, ut diligas Deum in toto corde tuo, et tota anima tua, ut vivas. id est, Dominus excîdet cortuum lapideum (ut Ezech. cap. 31 loquitur) et dabit tibi cornovum ac spiritule, seu renovabit ac regenerabit te per verbum, aquam et spiritum sanctum. Sic et Hier. cap. 4 inquit: Auferte praeputia cordis vestri. Et 9, Ecce dies venient, quibus visitabo omnem circumcisum in praeputio. id est, qui licet sit exterius circumcisus, tamen intus in corde gerit praeputium, aut est praeputiatus. Sic mox sequitur: Omnes

Sumpta vero est locutio de medio communis vitae. Sic enim solemus longissime a nobis abiicere ea quae non tantum non curamus aut amamus, sed etia odimus ac detestamur. De tali spirituali proiectione loquitur etiam David. namque deprecatur, cum inquit Psalmo 51. Ne proiicias me a facie tua, et Spiritum S. tuum ne auferas a me. id est, ne desinas me curare, amare, et fovere, et veluti ante tuos oculos ac in manibus tuis, e quibus me nemo rapere potest, detinere et conservare. Proiicere a se peccata sua, est vera ac seria poenitentia discedere a peccatis, et ad Deum converti: Ezechiel.

10. Patientia vobis opus est, ut ubi voluntatem Dei feceritis, reportetis promissionem. id est, consequamini promissam aeternam gloriam. Sic ibidem 6, Qui per fidem et patientiam haereditant promissiones. Act. 1, Ut Hierosolymis expectarent promissionem patris: id est, promissum bonum, nempe Spiritum S. Promissio Spiritus, pro promisso Spiritu S. Act. 2. Promissionem Spiritus a patre accipiens. Gal. 3. Ut promissionem Spiritus accipiamus per fidem. Sic vicissim dicitur Spiritus

1. Iohan. 1. Sicut lanam et nivem: Isaiae primo. Imo et supra nivem dealbat, Psalmo 51. Fit autem hoc, dum ipsius persolutio iustitiae obediendo et patiendo praestitae, nobis imputata et attributa, obruit et abolet omnia nostra debita aut peccata. Quarta purificatio est, cum Deus per Spiritum suum sanctum ita nos renovat ac reformat, ut exciso illo immundo lapideoque veteris Adami corde, novum ac spirituale in nobis creet: Psalm. 51. De utraque hac purificatione dicitur Hebraeis 1, Purgatione peccatorum nostrorum per seipsum facta, sedit ad dexteram maiestatis Dei: id est,

Porro Hebraeorum 7, 8, 9 et 10, saepius eadem purificatio inculcabitur, sed utens verbo Sanctificationis et Aspersionis. De applicatione autem huius purgationis inquit Apostolus Actorum 15: Fide purificans corda credentium. et Hebraeis nono: Quanto magis sanguis Christi, qui per spiritum aeternum seipsum obtulit inculpatum Deo, purgabit conscientiam vestram a mortuis operibus, ad serviendum Deo vivo? Quinta purificatio est, cum tum in externa disciplina desiimus mala facere, et incipimus bene agere: tum etiam in nova obedientia post renovationem amovemus ex corde mala

Vide in voce CORRUMPO, et MARCIDUS. PYTHONIS spiritus, fuit certus quidam malus genius, per homines futura praedicens, et ignota hominibus sciens ac indicans. Intellige igitur Pythonis spiritum pro oraculo, aut spiritu divinante. Lucas in Actis capite decimosexto, accipit per antonomasiam: Puella quaedam habens spiritum Pythonis. Nam spiritus Pythonis aliud non erat, quam virtus, hoc est impostura daemonis. Damnatur hic spiritus in Scripturis sanctis, Levit. 20: Deuteron. 15:

PYTHONIS spiritus, fuit certus quidam malus genius, per homines futura praedicens, et ignota hominibus sciens ac indicans. Intellige igitur Pythonis spiritum pro oraculo, aut spiritu divinante. Lucas in Actis capite decimosexto, accipit per antonomasiam: Puella quaedam habens spiritum Pythonis. Nam spiritus Pythonis aliud non erat, quam virtus, hoc est impostura daemonis. Damnatur hic spiritus in Scripturis sanctis, Levit. 20: Deuteron. 15: 1. Regum [8,] et Isaiae 8. Intelligimus autem hoc loco fatidicum, aut divinantem spiritum: quales erant, qui a veteribus

per antonomasiam: Puella quaedam habens spiritum Pythonis. Nam spiritus Pythonis aliud non erat, quam virtus, hoc est impostura daemonis. Damnatur hic spiritus in Scripturis sanctis, Levit. 20: Deuteron. 15: 1. Regum [8,] et Isaiae 8. Intelligimus autem hoc loco fatidicum, aut divinantem spiritum: quales erant, qui a veteribus consulti, responsis et oraculis hominibus imponebant, interim etiam vera canentes. Nomen autem sortitus est ab Apolline Pythio, quod in eius delubris frequentia proderentur oracula, adeo ut nunc Apollinis spiritus, aut per antonomasiam Pythius, sive

Genesis quadragesimoprimo: Evigilavit Pharao [?: ] quietem. Dare quietem, id est, quietam et stabilem [?: ] sionem. Iehos. 22. Dominus dedit quietem fratribus vestris. id est, certas sedes. ut Virg. — Sedes spondent ubi fata quietas. Quiescere spiritum Domini super aliquem, est donari [?: ] Spiritum sanctum, eiusque dona. Sic dicitur Num. undecimo Spiritus Domini quievisse super Eldad et Medad, eosque prophetasse. Sic et Isaiae sexto praedicitur, quod Spiritus Domini sit futurus super Masciam, ad hoc ut suum munus

[?: ] quietem. Dare quietem, id est, quietam et stabilem [?: ] sionem. Iehos. 22. Dominus dedit quietem fratribus vestris. id est, certas sedes. ut Virg. — Sedes spondent ubi fata quietas. Quiescere spiritum Domini super aliquem, est donari [?: ] Spiritum sanctum, eiusque dona. Sic dicitur Num. undecimo Spiritus Domini quievisse super Eldad et Medad, eosque prophetasse. Sic et Isaiae sexto praedicitur, quod Spiritus Domini sit futurus super Masciam, ad hoc ut suum munus praeclare exequatur. Desinere saepe significatur per quiescere.

ob tam iniqua iudicia sustinere, tristissimasque poenas perpeti. De voce λόγος, dicetur in Verbo. RATIONABILE obsequium, habet Vulgata, Romanorum duodecimo. in Graeco est, Rationalem cultum: id est, ubi animus vester seipsum Deo per spiritum sanctum offert, non brutas, aut etiam sensu carentes hostias, et alias res externis corporalibusque caeremoniis ac ritibus. Sic primae Petri secundo iubemur rationabile, aut potius rationale λογικὸν lac expetere: id est, vel sermonis lac

ac veritate agit cum omnibus sperantibus in eum. Psalmo vigesimoquinto: Bonus et rectus est Dominus, propterea docebit peccatores in via. id est, pro sua singulari bonitate ac clementia, non desiderat mortem peccatoris, sed potius ut convertatur ac servetur, eoque eos per suam doctrinam ac Spiritum in veram viam reducit. Deuteronomii trigesimosecundo: Deus veritatis, et non iniquitatis, iustus et rectus est. Dicuntur etiam iustitiae, opera, viae, ac verbum Domini recta esse, eo quod illa omnia sunt verissima, iustissima et hominibus salutaria. Psalmo trigesimotertio: Rectum est

est, plenam instaurationem. Ephe. 1, Coloss. 1: In quo habemus redemptionem per sanguinem ipsius, remissionem peccatorum, secundum divitias gratiae. ubi ista inchoata liberatio in hac vita nempe iustificatio denotatur, sicut supra audivimus. ex cantico Zachariae. At Ephes. 4, Ne contristetis spiritum illum sanctum, quo obsignati estis in diem redemptionis, in extremam diem, qua perfecte redimemur: plena, ac (ut ita dicam) finalis redemptio piorum indicatur, sicut et supra diximus de loco Lucae 21, et Rom. 8. Porro Hebr. 9. Inventa aut parta redemptione aeterna, utramque

Ego vero censeo vocem Poenitentiae retinendam esse, non solûm quia multum est usitata in Vulgata versione et Ecclesia: sed etiam ob hoc ipsum, quia non perinde novam obedientiam complectitur, quam Scriptura non in essentia, sed in fructibus aut effectibus poenitentiae ponit. Video enim id Spiritum sanctum agere, ut omnem nostram bonitatem ac pietatem, omnemque nostram gloriationem (ut Paulus loquitur) ex iustificatione ac salute excludat, tantumque peccatorem, et quidem ad inferos deductum, ibique in doloribus inferni iacentem servet. Nam Christus venit, ut peccatores salvos faciat,

perinde anima esset in nihilum redacta, sicut corpus: tamen Deus posset utrumque suscitare. Coniunguntur autem istae duae dubitationes in disputatione Christi cum Pharisaeis, Matthaei 22, et Pauli 1. Corinthiorum decimoquinto. Nam Saducaei negantes resurrectionem, negabant etiam esse ullum spiritum, aut animae immortalitatem. At Christus ex vita animae Abrahami et Isaaci, probat eorum resurrectionem. Contra Paulus 1. Corinthiorum decimoquinto, ex negata resurrectione dicit sequi, nos tantum ad huius vitae commoda spem in Christo habere seu hanc solam vitam nos vivere, eoque animam

significat doctores ac religionem, verbumque Dei: sicut et ros, pluvia, aut nix rigans, significat ipsum verbum aut doctrinam caelestem, quae non redit in anis ad Deum. Isaiae 30, Erunt super omnem montem excelsum, et super omnem collem elevatum rivi et fluenta aquarum. Sic et Christus suum Spiritum ac verbum cum fluentis aquarum perpetuo falientibus comparat. Sic et Psalm. 65, Rivus Dei plenus aquis. Et Psalm. 46, Fluxus rivulorum eius laetificabit civitatem Dei: veram religionem et ministerium Evangelii Christi denotat. Sicut rivi aquarum, corregis in manu Domini: quocunque

liberos crescere quam foecundae. et ipsamet sterilis mater Ecclesia miratur in Isaia, unde sibi tanta soboles venerit. Sic Christus comparat suum regnum fermento sponte massam fermentanti, et semini sinapis mirabiliter crescenti. Eodem facit, quod Christus de hac nativitate populi Dei agens dicit, Spiritum quidem spirare, et motum eius sentiri, sed ortum ac finem eius non posse satis humana ratione percipi. Haec similitudo plenius Micheae primo, in hac ipsa materia aut re proponitur. inquit enim ibi Propheta: Erunt reliquiae Iacob in medio populorum multorum: sicut ros a Domino, sicut

de sacrificio: i. nolle eos accusare, quod non multa sacrificent: illorum enim se semper habere copiam ante oculos. Verûm non requirere sacrificia externa brutorum, sed internum cordis contriti ac fidei invocantis et celebrantis illum. Sicut mox sequenti Psalmo ait, Sacrificium Deo acceptum esse Spiritum contribulatum, et cor contritum. Psal. 106, Comederunt sacrificia mortuorum. id est, ut quidam exponunt, quae mortuis idolis, Baali et aliis erant oblata, qui non fuerunt dii viventes, aut alioqui fuerunt homines dudum mortui, et a stultis idololatris in deos relati.

etc. Matth. 5. Quia doctrina et doctores hisce omnibus modis spiritualiter animas ac [?: cor- ] pietatem servant, consumendo internos pravos hono-res carnis, seu veteris Adami, cum suis motibus ac cupiditatibus: deinde doctrina congregat et suscitas novum hominem, Spiritum ac dona Spiritus sancti, [?: ] matque et munit veluti spirituali quadam testa contra omnes externas iniurias: et denique est scutum et gladius contra ignita satanae tela ac machinationes. Aliqua ratio huiusve! metaphorae, vel similitudinis, posset etiam esse in mordacitate

per quem fuit sanctificatus profanum duxerit. Et capite decimotertio: Quapropter et IESUS ut sanctificaret per proprium sanguinem populum, extra portam passus est. De sola renovatione accipitur, cum saepe Spiritui sancto sanctificatio tribuitur. Romanorum primo, Declarato filio Dei per Spiritum sanctificationis: id est, per Spiritum nobis ad renovationem donatum. Primae Petri primo: Secundum propositum Patris, in sanctificatione Spiritus, ad obedientiam et aspersionem sanguinis Iesu Christi. ubi Aspersio significat iustificationem: Sanctificatio verô, Spiritus renovationem.

duxerit. Et capite decimotertio: Quapropter et IESUS ut sanctificaret per proprium sanguinem populum, extra portam passus est. De sola renovatione accipitur, cum saepe Spiritui sancto sanctificatio tribuitur. Romanorum primo, Declarato filio Dei per Spiritum sanctificationis: id est, per Spiritum nobis ad renovationem donatum. Primae Petri primo: Secundum propositum Patris, in sanctificatione Spiritus, ad obedientiam et aspersionem sanguinis Iesu Christi. ubi Aspersio significat iustificationem: Sanctificatio verô, Spiritus renovationem. Quarta significatio est

igitur interdum iustificare significat Eph. 2: Semetipsum tradidit pro eo, ut sanctificaret eam, [?: ] licet Ecclesiam. 1 Cor. 6, Haec eratis quidem, sed [?: ab- ] estis, sed sanctificati estis, sed iustificati estis per [?: ] Domini IESU, et per spiritum Dei nostri. Videtur enim hic Abluere et Sanctificare et iustificare synonyma esse. Eb. 10. Per quam voluntatem sanctificati sumus, pro oblationem corporis IESU Christi semel peractum. Idem eadem significatione verbo Consummare utitur: Unica oblatione consummavit in perpetuum,

utitur: Unica oblatione consummavit in perpetuum, eosque sanctificantur. Verum Sanctificare alias, sese expiare ceremoniis Mosaicis, indicat. Actor. 21: Sanctifica te [?: ] illis. Alias timere notat. 1 Pet. 3 Dominum Deum sanctificate in cordibus vestris Alias donare spiritum sanctum, et per eum operari in iustificatis novitatem naturae et bona opera. 1 Thess. 4. Sanctificatio vestra, a abstineatis a scortatione, et sciat unusquisque [?: ves- ] uas suum possidere cum sanctificatione et honore, [?: ] cum affectu concupiscentiae. 1

] aut instrumenta quaedam Christi, per quae nos [?: con-it ] , et nobiscum agit, nobisque sua spiritualia bona beneficiaque communicat. Idem quoque ibidem [?: affir- ] , tres esse in caelo qui testificentur de Christo et eius erga nos beneficiis: nempe patrem, filium, et spiritum sanctum. et tres etiam esse adhuc nunc in terris qui itidem de iisdem reb. testentur: nempe spiritum sanctum. in singulorum cordib. clamantem et loquentem per os doctorum, ac per scripturas, et deinde aquam et sanguinem: i. duo sacramenta seu foedera, quorum prius quidem lotione aquae

sua spiritualia bona beneficiaque communicat. Idem quoque ibidem [?: affir- ] , tres esse in caelo qui testificentur de Christo et eius erga nos beneficiis: nempe patrem, filium, et spiritum sanctum. et tres etiam esse adhuc nunc in terris qui itidem de iisdem reb. testentur: nempe spiritum sanctum. in singulorum cordib. clamantem et loquentem per os doctorum, ac per scripturas, et deinde aquam et sanguinem: i. duo sacramenta seu foedera, quorum prius quidem lotione aquae peragitur et confirmatur, posterius vero distributione sanguinis. Sanguis igitur Iohanni ibi

participatio sanguinis Domini. Hebraeorum decimo: Qui abiecerit legem Moysis. absque misericordia ad duorum aut trium testimonium moritur: quanto putatis acerbiore supplicio dignus censebitur, qui filium Dei conculcarit, et sanguinem foederis, per quem fuerat sanctificatus, prophanum duxerit et spiritum gratiae contumelia affecerit? Sic et olim in veteri Testamento petulanter peccantes, aut etiam deficientes, accusantur, quod foedus Domini violaverint, polluerint et prophanaverint. Quare hic quoque prophanare sanguinem foederis indicat, sacramentum aut foedus dato sanguine sancitum

mysteriorum instructus, dici potuit sapiens. at Apollos, magna dexteritate et efficacia eadem tum piis proponens, tum Iudaeos redarguens et confundens, potuit dici prudentia ac intelligentia praeditus. Ad hoc discrimen referri potest, quod Paulus dicit 1 Corinthiorum duodecimo: Per eundem spiritum alii datur sermo sapientiae, alii sermo cognitionis. quem locum ita quidam breviter exponit. Sapientiam quam Hebraei vocant חכמה Chachma, coniungo prophetiae: cuius munus est, prout spiritus animum regit, non simpliciter interpretari verbum: sed

est: quod alii [?: ] ac Sentire, alii Curare, nonnulli etiam Cogitare vertunt. Quae vox et res multum a priore distat: tametsi aliquando etiam propius coire videantur. Rom 8: Qui secundus carnem sunt, quae carnis sunt sapiunt: qui vero secundum spiritum, quae spiritus. Sapientia enim aut intelligentia carnis, mors est: sapientia vero spiritus vita. Propterea quod sapientia carnis inimicitia est ergo Deum, quia Deo non subiicitur, nec subiici potest. Ubi verbum Sapere et Sapientia complectitur omnem intelligentiam, cogitationem, ac

Secundum tempus crastinum. 1 Reg. 2, Et facies secundum sapientiam tuam. 1. Reg. 5, Secundum omnia quae dixeris. Iob 34, Quia iuxta opus hominis retribuet illi. Et secundum hunc significandi modum saepissime usus est Paulus Apostolus nova phrasi, Secundum carnem, secundum hominem, secundum spiritum, secundum Deum, etc. Quarto est temporis. Gen. 38, Quando reducit manum suam. Psalm. 11. Secundum exaltari vilitates: id est, cum exaltatae fuerint vilitates. Quinto, quando ponitur in collatione duarum rerum, notat simul vicissitudinem. Genesis quadragesimoquarto: Quia

ex levitate et vanitate carnali. Sic supra Secundum manum regiam: id est, pro vel ex liberalitate et opulentia regia. Sic Zacharias Lucae 1, Secundum quid cognoscam illud? id est, ex quo. Sic apud Paulum, Secundum gratiam, secundum debitum: pro, ex gratia, ex debito. Sic Roman. 1, Secundum spiritum. id est ex spiritu, vel per spiritum, seu spiritu sanct:ificante est probatus aut demonstratus. ¶Denotat IN, vel PER, seu tempus: Matth. 1, Haec eo cogitante, ecce angelus apparuit ei secundum somnum. id est, in somnis, seu per somnium. Significat et distributionem: 1 Corinth. 14.

supra Secundum manum regiam: id est, pro vel ex liberalitate et opulentia regia. Sic Zacharias Lucae 1, Secundum quid cognoscam illud? id est, ex quo. Sic apud Paulum, Secundum gratiam, secundum debitum: pro, ex gratia, ex debito. Sic Roman. 1, Secundum spiritum. id est ex spiritu, vel per spiritum, seu spiritu sanct:ificante est probatus aut demonstratus. ¶Denotat IN, vel PER, seu tempus: Matth. 1, Haec eo cogitante, ecce angelus apparuit ei secundum somnum. id est, in somnis, seu per somnium. Significat et distributionem: 1 Corinth. 14. Prophetae secundum duos aut tres

secundum tempus descendisse in piscinam. id est, certis quibusdam temporibus. Secundum substantivo additum, aliquando adiectivum exprimit. Roman. 2. Iudicium Dei secundum veritatem est. id est, verax et iustum. Rom. 8. Qui secundum carnem sunt, quae carnis sunt sapiunt: qui vero secundum spiritum, quae spiritus. id est, carnales et spirituales. 1. Pet. 3, Cohabitare uxori secundum scitatiam. id est, scienter, intelligenter. Roman. 2, Qui secundum patientiam. pro, patientibus in bono opere, [?: ] perseverantibus. 1. Corinth. 10. Videte Israelem secundum carnem. id

parent sibi victum, quem tamen Deus illis de aliis praeparet. Elegans metaphora est, aut etiam integra parabola, quod Christus vocat veram doctrinam [?:--- ] quod, prout in diversum solum cadit, ita varie fructificet: tametsi totam illam bonitatem soli Deus per illud ipsum semen ac spiritum suum potenter praeparat. Sic Is. 1 et Paulus Rom. 9, pios homines ac reliquias verae doctrinae vocat semen, inquiens: Nisi Dominus nobis reliquieset exiguum semen, sicut Sodoma fuissemus: ubi [?: sc--- ] nulli plane pii praeter unum Lothum superfuerant. Somnis metaphora

Paulus Rom. 9, pios homines ac reliquias verae doctrinae vocat semen, inquiens: Nisi Dominus nobis reliquieset exiguum semen, sicut Sodoma fuissemus: ubi [?: sc--- ] nulli plane pii praeter unum Lothum superfuerant. Somnis metaphora etiam ad novum hominem, imaginem Dei, et ipsum Spiritum sanctum refertur: 1. Pet. 1. Renati non ex semine mortali, sed ex immortali. et Iohan. 1, Ex Deo [?: ] sunt, et 1. Ioh. 3. Quisquis natus est ex Deo, non peccat quia semen ipsius in eo manet: ac ne potest quidem peccare, quia ex Deo natus est. Quod intelligendum est

Cor. 3. Sic et Gal. 4. fiunt duae matres, duplices liberi, duplex cultus et praemium, aut exitus duplicis cultus. Phil. 3, Nos sumus circumcisio qui spiritu servimus Deo, et gloriamur in Christo Iesu, non in carne confidimus. Hinc spiritus servitutis aut libertatis. Roman. 8: Non accepistis spiritum servitutis in timorem, sed accepistis spiritum adoptionis, quo clamamus Abba pater. De qua locutione paulo post in voce Spiritus dicetur. Ioan. 15. Iam non dicam vos servos meos, sed amicos. Galat. 2. Falsi fratres subintroierant, ut specularentur nostram libertatem in Christo, ut

liberi, duplex cultus et praemium, aut exitus duplicis cultus. Phil. 3, Nos sumus circumcisio qui spiritu servimus Deo, et gloriamur in Christo Iesu, non in carne confidimus. Hinc spiritus servitutis aut libertatis. Roman. 8: Non accepistis spiritum servitutis in timorem, sed accepistis spiritum adoptionis, quo clamamus Abba pater. De qua locutione paulo post in voce Spiritus dicetur. Ioan. 15. Iam non dicam vos servos meos, sed amicos. Galat. 2. Falsi fratres subintroierant, ut specularentur nostram libertatem in Christo, ut nos in servitutem redigerent. Contrarium huius

dignus fuerit ut sigilla septem libri aperiret, praeter agnum solum. Solius enim Christi est, aeterna mysteria regni sui patefacere, et futuros etiam eius eventus praedicere, ut qui eos solus praevidet, ordinat ac disponit. consignari porro, aut sigillari, cum de piis dicitur, significat per Spiritum S. corroborari in vera pietate, et in corde certiorem fieri, quod Deus sit, pater noster. 2. Corinth.. 1. Porro qui nos confirm at vobiscum in Christo, et qui unxit nos, Deus est. Qui etiam obsignavit nos, et dedit arrhabonem Spiritus in cordibus nostris. Sic Ephes. 1. In quo etiam

quod sorte evenit. Sic Graeci sortiti sunt quisnam cum Hectore confligere debeat, Sortemque meam vovistis Achivi. SPECIES, externa illa facies rerum, praesertim corporearum dicitur: quae oculis cernitur, a verbo antiquo Specio, quod Videre significavit, Luc. 3. descendere Spiritum S. corporea specie super eum, sicut columbam. Et postea 9, Facta est species vultus eius inter orandum alia. Ioan. 5, Neque vocem eius audistis, neque speciem eius vidistis unquam. id est, nullam plane eius noticiam habetis, quia ex aspectu et sermone homines coram contrahunt noticiam,

Deus ut talis confundatur, seu misere destitutus ope Dei ac omni successu, inque summis infortuniis haerens et iacens, cum ignominia coram omnibus pudefiat, et ab omnibus derideatur. Deus spei dicitur, sicut et Consolationis, dupliciter: quia et facit nos sperare promittendo, et per spiritum suum in nobis excitando affectum aut virtutem spei: et porro quoque offerendo ac dando res ipsas speratas, seu compotes nos spei vel speratarum rerum faciendo. Inquit igitur Paulus Roman. 15: Utinam Deus spei impleat nos omni gaudio et pace in credendo, ut spe abundetis per virtutem

Iudaeis, IESUM esse Christum. Matt. 4, Ductus est in desertum a spiritu. Matth. 22, David in spiritu vocat eum Dominum Ioan. 3, Quod natum est ex spiritu, etc. Ioan. 7, Nondum erat spiritus datus. 1 Cor. 2. Spiritus scrutatur arcana Dei. Gal. 3. Utrum ex operibus legis spiritum accepistis, an ex praedicatione fidei? 1 Petr. 4. Spiritus super vos requiescit. 1 Ioan. 3 et 4. De spiritu suo dedit nobis. Autor epistolae Iudae: Hi sunt qui segregant animales, spiritum non habentes. Apocal. 2, Qui habet aurem, audiat quid spiritus dicat Eccles. 2, [?:

Nondum erat spiritus datus. 1 Cor. 2. Spiritus scrutatur arcana Dei. Gal. 3. Utrum ex operibus legis spiritum accepistis, an ex praedicatione fidei? 1 Petr. 4. Spiritus super vos requiescit. 1 Ioan. 3 et 4. De spiritu suo dedit nobis. Autor epistolae Iudae: Hi sunt qui segregant animales, spiritum non habentes. Apocal. 2, Qui habet aurem, audiat quid spiritus dicat Eccles. 2, [?: A- ] cum epitheto, quod vel ab essentia, vel ab officio [?: ] effectib. eius desumitur: ut Spiritus meus, Gen. 6. Non rixabitur spiritus meus cum hominibus in perpetuum Isa.

habet aurem, audiat quid spiritus dicat Eccles. 2, [?: A- ] cum epitheto, quod vel ab essentia, vel ab officio [?: ] effectib. eius desumitur: ut Spiritus meus, Gen. 6. Non rixabitur spiritus meus cum hominibus in perpetuum Isa. 30. Ut ordiremini telam, et non per spiritum mei Isa. 42. Dedi spiritum meum super eum. Isa. 44. Effundam spiritum meum super omnem carnem. Zach. 4 Non in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo, dicit Dominus exercituum. Spiritus Elohim: Gen. 1, Spiritu Elohim incubabat aquis. Gen. 41, Iosephus spiritu Elohim plenus.

dicat Eccles. 2, [?: A- ] cum epitheto, quod vel ab essentia, vel ab officio [?: ] effectib. eius desumitur: ut Spiritus meus, Gen. 6. Non rixabitur spiritus meus cum hominibus in perpetuum Isa. 30. Ut ordiremini telam, et non per spiritum mei Isa. 42. Dedi spiritum meum super eum. Isa. 44. Effundam spiritum meum super omnem carnem. Zach. 4 Non in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo, dicit Dominus exercituum. Spiritus Elohim: Gen. 1, Spiritu Elohim incubabat aquis. Gen. 41, Iosephus spiritu Elohim plenus. Exod. 31, Implevit eum

cum epitheto, quod vel ab essentia, vel ab officio [?: ] effectib. eius desumitur: ut Spiritus meus, Gen. 6. Non rixabitur spiritus meus cum hominibus in perpetuum Isa. 30. Ut ordiremini telam, et non per spiritum mei Isa. 42. Dedi spiritum meum super eum. Isa. 44. Effundam spiritum meum super omnem carnem. Zach. 4 Non in exercitu, nec in robore, sed in spiritu meo, dicit Dominus exercituum. Spiritus Elohim: Gen. 1, Spiritu Elohim incubabat aquis. Gen. 41, Iosephus spiritu Elohim plenus. Exod. 31, Implevit eum spiritu Dei. Num. 24, Irruit in Balaam spiritus

Iehovae. Spiritus dcorum sanctorum. Dan. 4. Spiritus deorum sanctorum in te est. Item cap. quinto. Spiritus τοῦ κυριοῦ, Domini: 2 Cor. 3. Spiritus τοῦ θεοῦ, Dei: Matth. 3. Vidit spiritum Dei descendentem. Matth. 12, Ego in spiritu Dei eiicio daemones. Rom. 8. 15. 1 Cor. 27. 1 Thes. 4. Ioan. 3 et 4. Spiritus ex Deo: 1 Cor. 2. Spiritus Patris: Matth. 10. Spiritus filii Dei: Gal. 4. Spiritus christi: Rom. 8, et 1 Pet. 1. Spiritus sanctus: Psal. 51,

spiritum Dei descendentem. Matth. 12, Ego in spiritu Dei eiicio daemones. Rom. 8. 15. 1 Cor. 27. 1 Thes. 4. Ioan. 3 et 4. Spiritus ex Deo: 1 Cor. 2. Spiritus Patris: Matth. 10. Spiritus filii Dei: Gal. 4. Spiritus christi: Rom. 8, et 1 Pet. 1. Spiritus sanctus: Psal. 51, Spiritum sanctum tuum ne auferas a [?: ] Isa. 63, Posuit in medio eius Spiritum suum sanctum. 4 Esd. 1. Immitte in me Spiritum sanctum. Matt. 1, De spiritu sancto est. Matt. 12. Qui dixerit verbum contra spiritum sanctum. Sic Luc. 1, 2, 4 Ioan. 7, 14, 20. Actor. 1. Accipietis

15. 1 Cor. 27. 1 Thes. 4. Ioan. 3 et 4. Spiritus ex Deo: 1 Cor. 2. Spiritus Patris: Matth. 10. Spiritus filii Dei: Gal. 4. Spiritus christi: Rom. 8, et 1 Pet. 1. Spiritus sanctus: Psal. 51, Spiritum sanctum tuum ne auferas a [?: ] Isa. 63, Posuit in medio eius Spiritum suum sanctum. 4 Esd. 1. Immitte in me Spiritum sanctum. Matt. 1, De spiritu sancto est. Matt. 12. Qui dixerit verbum contra spiritum sanctum. Sic Luc. 1, 2, 4 Ioan. 7, 14, 20. Actor. 1. Accipietis virtutem Spiritus sancti supervenientis in vobis. Actor. 2, Repleti sunt omnes

ex Deo: 1 Cor. 2. Spiritus Patris: Matth. 10. Spiritus filii Dei: Gal. 4. Spiritus christi: Rom. 8, et 1 Pet. 1. Spiritus sanctus: Psal. 51, Spiritum sanctum tuum ne auferas a [?: ] Isa. 63, Posuit in medio eius Spiritum suum sanctum. 4 Esd. 1. Immitte in me Spiritum sanctum. Matt. 1, De spiritu sancto est. Matt. 12. Qui dixerit verbum contra spiritum sanctum. Sic Luc. 1, 2, 4 Ioan. 7, 14, 20. Actor. 1. Accipietis virtutem Spiritus sancti supervenientis in vobis. Actor. 2, Repleti sunt omnes Spiritu sancto. Sic et Actor. 8, 10, 13, 15, 16, 19.

christi: Rom. 8, et 1 Pet. 1. Spiritus sanctus: Psal. 51, Spiritum sanctum tuum ne auferas a [?: ] Isa. 63, Posuit in medio eius Spiritum suum sanctum. 4 Esd. 1. Immitte in me Spiritum sanctum. Matt. 1, De spiritu sancto est. Matt. 12. Qui dixerit verbum contra spiritum sanctum. Sic Luc. 1, 2, 4 Ioan. 7, 14, 20. Actor. 1. Accipietis virtutem Spiritus sancti supervenientis in vobis. Actor. 2, Repleti sunt omnes Spiritu sancto. Sic et Actor. 8, 10, 13, 15, 16, 19. et 1 Pet. 1 1 Iohan. 5 Et in epistola Iudae. Habet autem id nomen et propter

et sinceros Ecclesiae ministros subinde excitat, et corruptelas arguit atque destruit habitur etiam in iis locis atque pectorib. ubi veritas caelestis regnat: abest vero a mendaciis sive Ecclesiast. sive politicis, et abhorret coetum malignantium. Spiritus sanctificationis: Rom. 1, Secundum spiritum sanctificationis. Spiritus adoptionis: Rom. 8 quia testatur nos esse filios Dei in Christo adoptatos ¶ Sunt autem et aliae appellationes, quib. spiritus sanctatis scripturis, omisso spiritus nomine, notatur: quis hoc [?: ] breviter enumerasse non alienum fuerit. Appellatur

et Spiritus ardoris: Isai. 4, Lavabit Dominus reatus sanguinis Hierusalem in spiritu iudicii, et spiritu ardoris. Psal. 18: Revelata sunt fundamenta orbis terrarum ab increpatione tua Iehova, a flatu spiritus irae tuae. Spiritus soporis: Isaiae 29, Miscuit vobis Dominus spiritum soporis. pro, stupore et gravi poena vos afflixit. IIII. Spiritus labiorum Dei: pro verbo seu ministerio docendi, quod quidem regit et gubernat Spiritus sanctus. Isai. 11, Spiritu labiorum suorum interficiet impium 2 Thes. 2, Interficiet Antichristum spiritu oris sui.

Lex peccati et mortis, Rom. 7, quin et alibi ministerium mortis, appellatur. Ac opponitur ei Lex spiritus ac vitae, de qua Paulus Rom. 7 sic inquit: Nam Spiritus vitae liberum me reddidit a lege peccati et mortis. Est autem Lex spiritus, Evangelii doctrina: sic dicta, quia adfert secum Spiritum sanctum: qui divina efficacia cor hominis immutat, ac digito suo legem cordi eius inscribit: ita ut iam non in solis tabulis aut membranis haereat, sed in ipsum cor hominis penetret, ibique veluti flamma quaedam vigeat, hominemque ad spirituales motus et opera praestanda inflammet. Quo

γράμμα vocare solet, tanquam scilicet mortuam quandam scripturam, quod ad salutem nihil prosit, carnis nostrae vitio: quia scilicet morbum duntaxat indicare potest in viscerib. nostris latentem, sanare vero non item: quinetiam, quia lex illa extra Christi spiritum considerata, peccatum in nobis irritat, ut fiat supra modum peccans, et morti nos dedat: Rom. 7: idcirco dicit Paulus literam occidere, et Moisis ministerium vocat ministerium mortis et condemnationis 2 Corint. 3: et Legem quoque peccati virtutem, 1 Cor. [?: ] quae quidem

[?: quate--- ] Christus caeremoniis, id est, umbrae corpus ipsum successit. Nam alioquin circumcisio aestimata ex legitimo usu et Legislatoris mente, fuit ad tempus si gillum iustitiae fidei, Rom. 4. et lex iusta et sancta merito praedicatur. Huic autem literae idem Paulus opponit Spiritum: id est, ipsam legis substantiam, non in tabulis, sed in cordibus nostris per spiritum Dei insculptam: qua ratione dicitur Spiritus vivificare, quos Lex [?: occid- ] , 2 Corinth. 3. et hoc loco circumcisio spiritus sive candis, quae et

Nam alioquin circumcisio aestimata ex legitimo usu et Legislatoris mente, fuit ad tempus si gillum iustitiae fidei, Rom. 4. et lex iusta et sancta merito praedicatur. Huic autem literae idem Paulus opponit Spiritum: id est, ipsam legis substantiam, non in tabulis, sed in cordibus nostris per spiritum Dei insculptam: qua ratione dicitur Spiritus vivificare, quos Lex [?: occid- ] , 2 Corinth. 3. et hoc loco circumcisio spiritus sive candis, quae et ἀχειροποίητος dicitur Coloss. 2, opponitur circumcisioni literae, id est,

sed eminus tantum, et admodum obscure, prae illis qui novissimis temporibus exhibito iam Christo, de spiri-tu eius copiosissime effuso, sermonem factae reconciliationis summa cum Dei virtute annunciarunt. VI. Spiritus pro visione aut revelatione: 2 Thes. 2: Ne turbemini, neque per spiritum, neque per sermonem, atque per epistolam tanquam a nobis profectam. Apoc. 1. [?:--i ] in spiritu Dominica die. Et 21. Sustulit me in spiritu. VII. Spiritus pro donis intelligentiae, vel prophetiae Num. 11. Et locutus est Dominus ad Moisen, auferens de

Requievit spiritus Eliae [?: s-p-- ] Elisaeum, etc. Dan. 5. Spiritus amplior, et prudentia, intelligentiaque, et interpretatio somniorum, et ostenso secretorum, ac solutio ligatorum, inventae sunt in ea 1 Cor. 14. Sectatores estis spirituum. 1 Thessalon. 5. Spiritum ne extinguatis. VIII. Spiritus pro angelis, hocque 1, In genere de essentia spirituali: Lucae 24, Existimabant se spiritum [?: ] re. Ibidem, Spiritus carnem et ossa non habet. Actor. [?: ] . Saducaei dicunt, neque angelum neque spiritum esse.

et interpretatio somniorum, et ostenso secretorum, ac solutio ligatorum, inventae sunt in ea 1 Cor. 14. Sectatores estis spirituum. 1 Thessalon. 5. Spiritum ne extinguatis. VIII. Spiritus pro angelis, hocque 1, In genere de essentia spirituali: Lucae 24, Existimabant se spiritum [?: ] re. Ibidem, Spiritus carnem et ossa non habet. Actor. [?: ] . Saducaei dicunt, neque angelum neque spiritum esse. [?: ] , De bonis angelis. Psal. 150, Omnis spiritus laudet Dominum. Dan. 3, Benedicite omnis spiritus Dei Domini

1 Thessalon. 5. Spiritum ne extinguatis. VIII. Spiritus pro angelis, hocque 1, In genere de essentia spirituali: Lucae 24, Existimabant se spiritum [?: ] re. Ibidem, Spiritus carnem et ossa non habet. Actor. [?: ] . Saducaei dicunt, neque angelum neque spiritum esse. [?: ] , De bonis angelis. Psal. 150, Omnis spiritus laudet Dominum. Dan. 3, Benedicite omnis spiritus Dei Domini Hebr. 1, Qui creat angelos suos spiritus. Ibidem, Non-ne omnes sunt administratorii spiritus? Apoc. 1. Gratia vobis et pax ab eo qui est,

10. Spiritus vobis subiiciuntur. Aut cum adiuncto aliquo: ut, Spiritus [?: ] 1Reg. 18. Invasit spiritus malus Saul. 1 Reg. [18], Et factus est spiritus Domini malus in Saul. Actor. 19. Spiritus [?: ] li egrediebantur. Spiritus pessimus: Iud. 9, Misit Dominus spiritum pessimum inter Abimelech et habitatores Sichem. Spiritus nequam: 1 Reg. 16, Spiritus autem Domini recessit â Saul, et exagitabat eum spiritus [?: neq- ] Domino. Actor. 18. Spiritus mendax, et mendacii: 3 Reg. [?: ] Ego spiritus mendax, Item, Dedit

pessimum inter Abimelech et habitatores Sichem. Spiritus nequam: 1 Reg. 16, Spiritus autem Domini recessit â Saul, et exagitabat eum spiritus [?: neq- ] Domino. Actor. 18. Spiritus mendax, et mendacii: 3 Reg. [?: ] Ego spiritus mendax, Item, Dedit Dominus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum. Spiritus immundus: Zach. 13. Spiritum immundum auferam de terra. Matt. 10. Mar. 3. 9. Luc. 6. 9. 11. Act. 5. Apoc. 6 et 16. Spiritus fornicationis: Hoseae 4,

neq- ] Domino. Actor. 18. Spiritus mendax, et mendacii: 3 Reg. [?: ] Ego spiritus mendax, Item, Dedit Dominus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum. Spiritus immundus: Zach. 13. Spiritum immundum auferam de terra. Matt. 10. Mar. 3. 9. Luc. 6. 9. 11. Act. 5. Apoc. 6 et 16. Spiritus fornicationis: Hoseae 4, Spiritus fornicationis decepit eos. Spiritus vertiginis: Isaiae 19, Miscuit in medio eius spiritum vertiginis. Spiritus Pythonis: Actor. 5 et 16, Puella habens

Spiritus immundus: Zach. 13. Spiritum immundum auferam de terra. Matt. 10. Mar. 3. 9. Luc. 6. 9. 11. Act. 5. Apoc. 6 et 16. Spiritus fornicationis: Hoseae 4, Spiritus fornicationis decepit eos. Spiritus vertiginis: Isaiae 19, Miscuit in medio eius spiritum vertiginis. Spiritus Pythonis: Actor. 5 et 16, Puella habens spiritum Pythonis. Spiritus daemoniorum: Apoc. 6. Spiritus agens in filiis contumacibus, Ephes. 2, Iuxta principem cui potestas est aeris, qui est spiritus nunc agens in filiis contumacibus. Spirituales astutiae: Eph. 6,

Spiritum immundum auferam de terra. Matt. 10. Mar. 3. 9. Luc. 6. 9. 11. Act. 5. Apoc. 6 et 16. Spiritus fornicationis: Hoseae 4, Spiritus fornicationis decepit eos. Spiritus vertiginis: Isaiae 19, Miscuit in medio eius spiritum vertiginis. Spiritus Pythonis: Actor. 5 et 16, Puella habens spiritum Pythonis. Spiritus daemoniorum: Apoc. 6. Spiritus agens in filiis contumacibus, Ephes. 2, Iuxta principem cui potestas est aeris, qui est spiritus nunc agens in filiis contumacibus. Spirituales astutiae: Eph. 6, Non est nobis lucta adversus carnem et sanguinem, sed adversus

potestas est aeris, qui est spiritus nunc agens in filiis contumacibus. Spirituales astutiae: Eph. 6, Non est nobis lucta adversus carnem et sanguinem, sed adversus spirituales astutias in caelestibus. IX. Spiritus pro anima et vita hominis. Iud. 15, Quibus haustis refocillavit spiritum, et vires recepit. Psal. 31, In manus tuas commendo spiritum meum. Psal. 76, Qui aufert spiritum principibus. Eccles. 12, Spiritus autem revertatur ad Deum, qui dedit eum. Tob. 3, Et praecipe in pace recipi spiritum meum. Isaiae 2, Quiescite ab homine,

astutiae: Eph. 6, Non est nobis lucta adversus carnem et sanguinem, sed adversus spirituales astutias in caelestibus. IX. Spiritus pro anima et vita hominis. Iud. 15, Quibus haustis refocillavit spiritum, et vires recepit. Psal. 31, In manus tuas commendo spiritum meum. Psal. 76, Qui aufert spiritum principibus. Eccles. 12, Spiritus autem revertatur ad Deum, qui dedit eum. Tob. 3, Et praecipe in pace recipi spiritum meum. Isaiae 2, Quiescite ab homine, cuius spiritus in naribus eius est. Isaiae 42, Dans statum populo qui est

carnem et sanguinem, sed adversus spirituales astutias in caelestibus. IX. Spiritus pro anima et vita hominis. Iud. 15, Quibus haustis refocillavit spiritum, et vires recepit. Psal. 31, In manus tuas commendo spiritum meum. Psal. 76, Qui aufert spiritum principibus. Eccles. 12, Spiritus autem revertatur ad Deum, qui dedit eum. Tob. 3, Et praecipe in pace recipi spiritum meum. Isaiae 2, Quiescite ab homine, cuius spiritus in naribus eius est. Isaiae 42, Dans statum populo qui est super eam, et spiritum calcantibus eam. Zach. 5,

hominis. Iud. 15, Quibus haustis refocillavit spiritum, et vires recepit. Psal. 31, In manus tuas commendo spiritum meum. Psal. 76, Qui aufert spiritum principibus. Eccles. 12, Spiritus autem revertatur ad Deum, qui dedit eum. Tob. 3, Et praecipe in pace recipi spiritum meum. Isaiae 2, Quiescite ab homine, cuius spiritus in naribus eius est. Isaiae 42, Dans statum populo qui est super eam, et spiritum calcantibus eam. Zach. 5, Spiritus in alis earum. Et 12, Dominus fingens spiritum hominis. Habac. 2, Ecce iste (putat idola) coopertus est auro et

Psal. 76, Qui aufert spiritum principibus. Eccles. 12, Spiritus autem revertatur ad Deum, qui dedit eum. Tob. 3, Et praecipe in pace recipi spiritum meum. Isaiae 2, Quiescite ab homine, cuius spiritus in naribus eius est. Isaiae 42, Dans statum populo qui est super eam, et spiritum calcantibus eam. Zach. 5, Spiritus in alis earum. Et 12, Dominus fingens spiritum hominis. Habac. 2, Ecce iste (putat idola) coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in nisceribus eius. Matth. 27, Clamans voce magna emisit spiritum. Luc. 8, Reversus est spiritus

revertatur ad Deum, qui dedit eum. Tob. 3, Et praecipe in pace recipi spiritum meum. Isaiae 2, Quiescite ab homine, cuius spiritus in naribus eius est. Isaiae 42, Dans statum populo qui est super eam, et spiritum calcantibus eam. Zach. 5, Spiritus in alis earum. Et 12, Dominus fingens spiritum hominis. Habac. 2, Ecce iste (putat idola) coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in nisceribus eius. Matth. 27, Clamans voce magna emisit spiritum. Luc. 8, Reversus est spiritus puellae. Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum. Ioh. 19, Inclinato capite

Dans statum populo qui est super eam, et spiritum calcantibus eam. Zach. 5, Spiritus in alis earum. Et 12, Dominus fingens spiritum hominis. Habac. 2, Ecce iste (putat idola) coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in nisceribus eius. Matth. 27, Clamans voce magna emisit spiritum. Luc. 8, Reversus est spiritus puellae. Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum. Ioh. 19, Inclinato capite tradidit spiritum. Act. 7, Domine IESU suscipe spiritum meum. 1. Cor. 2, Quis enim hominum novit ea quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui est in eo? Hebr. 4,

in alis earum. Et 12, Dominus fingens spiritum hominis. Habac. 2, Ecce iste (putat idola) coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in nisceribus eius. Matth. 27, Clamans voce magna emisit spiritum. Luc. 8, Reversus est spiritus puellae. Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum. Ioh. 19, Inclinato capite tradidit spiritum. Act. 7, Domine IESU suscipe spiritum meum. 1. Cor. 2, Quis enim hominum novit ea quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui est in eo? Hebr. 4, Sermo Dei pertingens usque ad divisionem animae simul ac spiritus, compagumque et

hominis. Habac. 2, Ecce iste (putat idola) coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in nisceribus eius. Matth. 27, Clamans voce magna emisit spiritum. Luc. 8, Reversus est spiritus puellae. Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum. Ioh. 19, Inclinato capite tradidit spiritum. Act. 7, Domine IESU suscipe spiritum meum. 1. Cor. 2, Quis enim hominum novit ea quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui est in eo? Hebr. 4, Sermo Dei pertingens usque ad divisionem animae simul ac spiritus, compagumque et medullatum. 1. Petr. 3, Christus spiritibus qui erant

coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in nisceribus eius. Matth. 27, Clamans voce magna emisit spiritum. Luc. 8, Reversus est spiritus puellae. Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum. Ioh. 19, Inclinato capite tradidit spiritum. Act. 7, Domine IESU suscipe spiritum meum. 1. Cor. 2, Quis enim hominum novit ea quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui est in eo? Hebr. 4, Sermo Dei pertingens usque ad divisionem animae simul ac spiritus, compagumque et medullatum. 1. Petr. 3, Christus spiritibus qui erant in carcere praedicavit: id est, animis

Ios. 5. Non remansit in eis spiritus. Proverb. 18, Spiritus tristis, etc. 4. Esdr. 3, Et ventilatus est spiritus meus valde. Et cap. 6, Inflammabatur spiritus meus valde, et anima mea anxiabatur. Dan. 7, Horruit spiritus meus. Habac. 1, Tunc mutabit spiritum, et praevaricabitur. Baruch 3. Spiritus anxius clamat ad te. XI. Spiritus pro inclinationibus aut voluntatibus hominum, aut pro impetu, bono aut malo. Pro bono impetu: 1. Reg. 11. 2. Paral. 12. et 36, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Dan. 13, Et cum duceretur ad

Horruit spiritus meus. Habac. 1, Tunc mutabit spiritum, et praevaricabitur. Baruch 3. Spiritus anxius clamat ad te. XI. Spiritus pro inclinationibus aut voluntatibus hominum, aut pro impetu, bono aut malo. Pro bono impetu: 1. Reg. 11. 2. Paral. 12. et 36, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Dan. 13, Et cum duceretur ad mortem, suscitavit Dominus spiritum pueri iunioris. Dan. 14, Portavit angelus Domini Habacuc Babylonem, in impetu spiritus sui. Haggaei 1, Et suscitavit Deus spiritum Zorobabel, etc. et spiritum IESU, etc. et spiritum

Baruch 3. Spiritus anxius clamat ad te. XI. Spiritus pro inclinationibus aut voluntatibus hominum, aut pro impetu, bono aut malo. Pro bono impetu: 1. Reg. 11. 2. Paral. 12. et 36, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Dan. 13, Et cum duceretur ad mortem, suscitavit Dominus spiritum pueri iunioris. Dan. 14, Portavit angelus Domini Habacuc Babylonem, in impetu spiritus sui. Haggaei 1, Et suscitavit Deus spiritum Zorobabel, etc. et spiritum IESU, etc. et spiritum reliquorum de omni populo. 1. Esdrae 1. Suscitavit Dominus spiritum Cyri

bono aut malo. Pro bono impetu: 1. Reg. 11. 2. Paral. 12. et 36, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Dan. 13, Et cum duceretur ad mortem, suscitavit Dominus spiritum pueri iunioris. Dan. 14, Portavit angelus Domini Habacuc Babylonem, in impetu spiritus sui. Haggaei 1, Et suscitavit Deus spiritum Zorobabel, etc. et spiritum IESU, etc. et spiritum reliquorum de omni populo. 1. Esdrae 1. Suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum. Item, Et surrexerunt principes patrum de Iuda et Beniamin, etc. et omnis cuius suscitavit Deus spiritum, ut

Reg. 11. 2. Paral. 12. et 36, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Dan. 13, Et cum duceretur ad mortem, suscitavit Dominus spiritum pueri iunioris. Dan. 14, Portavit angelus Domini Habacuc Babylonem, in impetu spiritus sui. Haggaei 1, Et suscitavit Deus spiritum Zorobabel, etc. et spiritum IESU, etc. et spiritum reliquorum de omni populo. 1. Esdrae 1. Suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum. Item, Et surrexerunt principes patrum de Iuda et Beniamin, etc. et omnis cuius suscitavit Deus spiritum, ut ascenderet ad aedificandum templum Domini.

Dominus spiritum Cyri. Dan. 13, Et cum duceretur ad mortem, suscitavit Dominus spiritum pueri iunioris. Dan. 14, Portavit angelus Domini Habacuc Babylonem, in impetu spiritus sui. Haggaei 1, Et suscitavit Deus spiritum Zorobabel, etc. et spiritum IESU, etc. et spiritum reliquorum de omni populo. 1. Esdrae 1. Suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum. Item, Et surrexerunt principes patrum de Iuda et Beniamin, etc. et omnis cuius suscitavit Deus spiritum, ut ascenderet ad aedificandum templum Domini. 3. Esdr. 2, Suscitavit Dominus

Dominus spiritum pueri iunioris. Dan. 14, Portavit angelus Domini Habacuc Babylonem, in impetu spiritus sui. Haggaei 1, Et suscitavit Deus spiritum Zorobabel, etc. et spiritum IESU, etc. et spiritum reliquorum de omni populo. 1. Esdrae 1. Suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum. Item, Et surrexerunt principes patrum de Iuda et Beniamin, etc. et omnis cuius suscitavit Deus spiritum, ut ascenderet ad aedificandum templum Domini. 3. Esdr. 2, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Pro impetu malo: 2. Par. 21, Suscitavit autem Dominus

Deus spiritum Zorobabel, etc. et spiritum IESU, etc. et spiritum reliquorum de omni populo. 1. Esdrae 1. Suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum. Item, Et surrexerunt principes patrum de Iuda et Beniamin, etc. et omnis cuius suscitavit Deus spiritum, ut ascenderet ad aedificandum templum Domini. 3. Esdr. 2, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Pro impetu malo: 2. Par. 21, Suscitavit autem Dominus contra Ioram spiritum Philistinorum et Arabum. Isaiae 37, Ecce ego dabo ei spiritum, et audiet nuncium, et revertetur ad terram suam, et

spiritum reliquorum de omni populo. 1. Esdrae 1. Suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum. Item, Et surrexerunt principes patrum de Iuda et Beniamin, etc. et omnis cuius suscitavit Deus spiritum, ut ascenderet ad aedificandum templum Domini. 3. Esdr. 2, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Pro impetu malo: 2. Par. 21, Suscitavit autem Dominus contra Ioram spiritum Philistinorum et Arabum. Isaiae 37, Ecce ego dabo ei spiritum, et audiet nuncium, et revertetur ad terram suam, et corruere eum faciam gladio in terra sua. Hierem. 51, Suscitavit Dominus spiritum regum

regis Persarum. Item, Et surrexerunt principes patrum de Iuda et Beniamin, etc. et omnis cuius suscitavit Deus spiritum, ut ascenderet ad aedificandum templum Domini. 3. Esdr. 2, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Pro impetu malo: 2. Par. 21, Suscitavit autem Dominus contra Ioram spiritum Philistinorum et Arabum. Isaiae 37, Ecce ego dabo ei spiritum, et audiet nuncium, et revertetur ad terram suam, et corruere eum faciam gladio in terra sua. Hierem. 51, Suscitavit Dominus spiritum regum Medorum, et contra Babylonem, ut perdat eum. Ezech. 13, Vae prophetis

et Beniamin, etc. et omnis cuius suscitavit Deus spiritum, ut ascenderet ad aedificandum templum Domini. 3. Esdr. 2, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Pro impetu malo: 2. Par. 21, Suscitavit autem Dominus contra Ioram spiritum Philistinorum et Arabum. Isaiae 37, Ecce ego dabo ei spiritum, et audiet nuncium, et revertetur ad terram suam, et corruere eum faciam gladio in terra sua. Hierem. 51, Suscitavit Dominus spiritum regum Medorum, et contra Babylonem, ut perdat eum. Ezech. 13, Vae prophetis insipientibus, qui sequuntur spiritum suum, et nihil vident. Deut. 5,

Dominus spiritum Cyri. Pro impetu malo: 2. Par. 21, Suscitavit autem Dominus contra Ioram spiritum Philistinorum et Arabum. Isaiae 37, Ecce ego dabo ei spiritum, et audiet nuncium, et revertetur ad terram suam, et corruere eum faciam gladio in terra sua. Hierem. 51, Suscitavit Dominus spiritum regum Medorum, et contra Babylonem, ut perdat eum. Ezech. 13, Vae prophetis insipientibus, qui sequuntur spiritum suum, et nihil vident. Deut. 5, Quando elevatum est cor eius, et spiritus illius obfirmatus est ad superbiam, depositus est de solio regni sui. XII. Spiritus

et Arabum. Isaiae 37, Ecce ego dabo ei spiritum, et audiet nuncium, et revertetur ad terram suam, et corruere eum faciam gladio in terra sua. Hierem. 51, Suscitavit Dominus spiritum regum Medorum, et contra Babylonem, ut perdat eum. Ezech. 13, Vae prophetis insipientibus, qui sequuntur spiritum suum, et nihil vident. Deut. 5, Quando elevatum est cor eius, et spiritus illius obfirmatus est ad superbiam, depositus est de solio regni sui. XII. Spiritus pro sapientia et disciplina: 1. Cor. 2, Verum non spiritum mundi accepimus. XIII. Spiritus pro

eum. Ezech. 13, Vae prophetis insipientibus, qui sequuntur spiritum suum, et nihil vident. Deut. 5, Quando elevatum est cor eius, et spiritus illius obfirmatus est ad superbiam, depositus est de solio regni sui. XII. Spiritus pro sapientia et disciplina: 1. Cor. 2, Verum non spiritum mundi accepimus. XIII. Spiritus pro anima et mente, et effectibus hominis non regenerati, hocque cum epitheto: ut, Spiritus [?: ] Rom. 11. Spiritus servilis, Rom. 8. Spiritus ti [?: ] 2. Timoth. 1. XIII. Spiritus pro novo homine, et

Rom. 11. Spiritus servilis, Rom. 8. Spiritus ti [?: ] 2. Timoth. 1. XIII. Spiritus pro novo homine, et viribus spiritualibus: ubi spiritus carni frequens opponitur. Ezech. 18, Proiicite a vobis omnes iniquitates vestras, etc. et facite vobis cor novum, et spiritum novum. Et cap. 36, Dabo vobis cor novum, et spiritum novum ponam in medio vestri: et auferam cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum: et spiritum meum ponam in medio vestri, etc. Matth. 5, Beati pauperes spiritu. Matth. 26, Spiritus quidem

2. Timoth. 1. XIII. Spiritus pro novo homine, et viribus spiritualibus: ubi spiritus carni frequens opponitur. Ezech. 18, Proiicite a vobis omnes iniquitates vestras, etc. et facite vobis cor novum, et spiritum novum. Et cap. 36, Dabo vobis cor novum, et spiritum novum ponam in medio vestri: et auferam cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum: et spiritum meum ponam in medio vestri, etc. Matth. 5, Beati pauperes spiritu. Matth. 26, Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma. Luc. 1, Exultavit spiritus meus in

opponitur. Ezech. 18, Proiicite a vobis omnes iniquitates vestras, etc. et facite vobis cor novum, et spiritum novum. Et cap. 36, Dabo vobis cor novum, et spiritum novum ponam in medio vestri: et auferam cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum: et spiritum meum ponam in medio vestri, etc. Matth. 5, Beati pauperes spiritu. Matth. 26, Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma. Luc. 1, Exultavit spiritus meus in Deo salutari meo. Iohan. 3, Quod natum est ex spiritu, spiritus est. Act. 17, Cum Paulus Athenis esset,

subiectus, ut si cui aliud melius revelatum sit, ille protinus meliori et firmiori cedat sententiae. 1. Tim. 4, Attendentes spiritibus impostoribus. 1. Ioh. 4, Ne cuivis spiritui credatis, sed probate spiritus an ex Deo sint: quoniam multi pseudoprophetae exierunt in mundum, per hoc cognoscite spiritum Dei. Item, Hic est ille spiritus Antichristi. XVII. Spiritus pro vento. Genes. 8, Adduxit Dominus spiritum super terram, et diminutae sunt aquae. Exodi 15, Flavit spiritus tuus, et operuit eos mare. Psal. 107. Dixit, et extat spiritus procellae. Iohan. 3,

spiritibus impostoribus. 1. Ioh. 4, Ne cuivis spiritui credatis, sed probate spiritus an ex Deo sint: quoniam multi pseudoprophetae exierunt in mundum, per hoc cognoscite spiritum Dei. Item, Hic est ille spiritus Antichristi. XVII. Spiritus pro vento. Genes. 8, Adduxit Dominus spiritum super terram, et diminutae sunt aquae. Exodi 15, Flavit spiritus tuus, et operuit eos mare. Psal. 107. Dixit, et extat spiritus procellae. Iohan. 3, Spiritus ubi vult spirat. SPLENDOR, vide LUMEN, suo loco. SPOLIORUM voce aliquando quaestus

29. Quis est spontaneus, ut impleat manum suam Iehovae hodie? pro, quis est qui ultro ac liberaliter aliquid conferre velit ad extructionem templi? Spiritus spontaneus, Exod. 35 vocatur illa animi promptitudo in offerendo templo ac Deo, et in iuvando proximo. Sed Psal. 51. Spiritum spontaneum petit David, nempe ad hoc ut sustentetur in aerumnis et afflictionibus ac tentationibus. Iob 30 spontanea vocatur anima: Persecuti sunt sicut ventus spontaneam meam Diligam eos spontanee, vel potius prompte et alacritie, quia aversus est furor meus ab eis. Sponte nascentia

ac si nihil amplius pinguedinis aut dulcedinis nativae ineo superesset. Genes. 19 dicitur caelitus pluisse super Sodomam igne et sulphure. Ea historia etiam postea recitatur Luc. 17. Alluditur quoque aliquoties ad eam. Psal. 11, Pluet super impios, laqueos, ignem et spiritum procellarum, pars calicis eorum. Ezech. 38, Ignem et sulphur pluam super eum, et super agmina eius. Isaiae 30, Flatus Domini quasi fluvius sulphuris succendet eam: scilicet, gehennam. Sic devastationem terrae Edom describit Isaias cap. 34. Convertentur flumina eius in

spinae aut clavi in lateribus, aut etiam oculis alicuius. Sic Isa. 7, Erunt in veprem et spinam: id est, spinosus, aut plenus spinis. Sic ibidem, vepres et spinae erunt tota terra. Iob 41. In stipulam fient ei lapides fundae. id est, nihil eum laedent, sicut si essent merae stipulae. Septimo Spiritum Domini, aut etiam malum esse super aliquem, est, eum occupari a spiritu. Et fuit super eum Spiritus Domini: Iud. 3 et 11. Sic 1. Sam. 19, Fuit Spiritus Iehovae malus super Saulem. Fuit verbum Iehovae ad Isaiam, Isaiae 38. id est, Dominus locutus est ad Isaiam. Esse aliquem in

odi. Ex. Nominis deorum nostrorum ne recordemini, neque audiantur super ore vestro: Exod. 23. id est, ex ore. Sic Ierem. 7. Neque ascendit super cor meum. id est, ex. Ezech. 20. Et quod ascendit super spiritum vestrum. id est, ex spiritu. Ibid. 38, Ascendent verba super cortuum. pro, ex corde tuo. Coram. Zach. 6, Ut stent super Iehova universae terrae. id est, coram. Psalm. 9, Iudicentur gentes super facie tua. pro, coram te. Exo. 20, Non sint tibi dii alieni super facie

[?: ] ea susceptum in caelum porro veheret. SUSCITO saepe idem valet quod excito. [?: ] re aliquem contra alium: Ier. 50. Suscito et ascendere [?: sac- ] contra Babel. pro, impello, ut contra eam bellum moveat. Sic 1. Par 5. dicitur Deus suscitasse Spiritum Pul regis Assyriae contra Israelitas, ut eos transferret. Sic 1. Reg. 14, Suscitabit sibi Dominus regem super Israelem id est, constituet. Suscitare super aliquem: Iob 8, Si purus et rectus fueris, certe nunc suscitabit super te scil. [?: bo- ] id est, restituet tibi

est. 1. Cor. 10, Tentatio vos non caepit nisi humana. id est, humanus lapsus est: incidistis in peccatum, in quale solent homines incidere, quodque pene quotidiani exempli est: ut non sit plane diabolicum, aut malitiosa rebellio, peccatum contra conscientiam, multo minus in Spiritum sanctum. In Dominica oratione petimus, ne [?:-mur ] intentationem: ubi de illa diabolica tentatione agitur: non quod Deus quenquam inducat in eam, sed quod interdum patiatur aut permittat hominem [?: in- ] , ut de Ezechia legitur. Qua ratione et David.

et vicissim de populi promissione ac obligatione erga Deum. Sic iris vocatur testis fidelis in aethere aut nubibus, Psal. 89. Hac igitur ratione etiam Iohannes affirmat tres esse testes in terris, qui testentur de Christo, et per quos Christus ad nos veniat, ac nobiscum agat: nempe spiritum, aquam, et sanguinem. Qui tres terreni, aut in terris hic apud nos existentes, perinde optime inter se consentiant, ut illi tres in caelo. Horum trium terrenorum testium, unum dicit intra nos esse, nempe ipsum spiritum, testimonium dantem, et clamantem Abba pater. TESTIMONIUM

de Christo, et per quos Christus ad nos veniat, ac nobiscum agat: nempe spiritum, aquam, et sanguinem. Qui tres terreni, aut in terris hic apud nos existentes, perinde optime inter se consentiant, ut illi tres in caelo. Horum trium terrenorum testium, unum dicit intra nos esse, nempe ipsum spiritum, testimonium dantem, et clamantem Abba pater. TESTIMONIUM solet vocari id, quod testes affirmant de aliqua re aut persona. Hinc fit, ut creberrime testimonia Dei vocentur ipsae leges, mandata, aliaeque sententiae, quibus Deus aliquid testificatus est de se, suaque voluntate, ac

post quod sequutum est Mosaicum testamentum. Sic et mox cap. 7 inquit Stephanus: Dedit Deus Abraamo testamentum circumcisionis. ¶ 2. Cor. 3 confert Paulus novum testamentum, cuius ipse sit factus minister, cum veteri, idque longissime praefert huic: quod esse dicit literam, non spiritum: ministerium mortis et peccati, non virae aut iustitiae: abolendum, lapidibus non cordi inscriptum, et tectum velamine: ubi simul voce Testamenti totam doctrinam ad illud foedus pertinentem, complectitur. Quomodo autem ei doctrinae simul, et carnali cordi non credentium aut renatorum,

Dei ac diaboli liberat, et nuptiali induit veste: hoc est, a peccato et aeterna morte liberat, vera fide ornat, novumque hominem facit, atque vita aeterna donat, et in ius filiale assumit, iuxta haec dicta: Si enim filii Dei, hoc est cohaere des Christi sunt, qui spiritu Dei ducuntur. Et: Si quis spiritum Christi non habet, non est eius. Item: Si filius nos liberaverit, vere liberi eritis. Siquidem animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus Dei. Haeres itaque Christi ex aqua et spiritu, ac ex Deo ipso renatus fit oportet, alias non potest intrare regnum Dei: quia caro et sanguis non

Est et hoc certi iuris, quod haeres etiam legitime institutus, possit tamen haereditatem amittere, et non acquirere. Potest etiam haeres indignum se facere haereditate, ita ut etiam ab invito auferri possit. Quod omnibus usu venit, qui a fide deficiunt, et contra conscientiam peccant, sicque Spiritum sanctum excutiunt. Denique, quo magis testamentum certam ac plenam sortiatur suo tempore exequutionem: consuetum etiam est, designari exequutores testamentarios a testatoribus. At noster testator Christus dicit: In domo patris mei mansiones multae sunt. Sin minus, dixissem vobis. Vado

vocat ipsum Deum [?: ] tem, ac per Christum placatum, quem adiuncto nobis mediatore seu pontifice Christo libere et confideremus accedere debemus, implorando eius misericordiam, [?: ] petendo cum omnia alia bona, tum praesertim remissionem peccatorum aut iustificationem, Spiritum [?: ] renovationem et vitam aeternam. Atque haec est venatio impetrandae iustificationis, et omnium aliorum [?: ] norum. Eadem ferme vis vocis SOLIUM est, [?: q- ] et eius aliqua exempla adscribemus. Psal. 47, Deus [?: ]

aestate indicat Deus iram suam populo ob flagitationem regis. Talis terribilis species Dei tempore eductionis filiorum Israel visi, prolixe depingitur 2 Sam. 22. Et Psal. 18, Quem locum vide ut istarum quasi poeticarum picturarum ad commovenda lapidea et ferrea corda hominum per Spiritum sanctum propositarum, naturam tanto rectius cognoscas et perspicias. TORCULAR est notum instrumentum unis exprimendis idoneum. Saepe igitur cum area vel [?: ho- ] coniungitur, ad ostendendam vel copiam vel inopiam frumenti ac vini, aut etiam olei: quia oleum

Tradere aliquem [?: Sa- ] 1. Corint. 5. est, eum excommunicare, ita ut fratres [?: ] [?:-itent ] ac detestentur: et Satan tanto magis, [?: prae- ] in corpore, eum affligere queat, ut ita ad poenitentiam revocetur, et spiritus salvetur. Tradere spiritum, est expirare. Iohan. 19, Inclinans caput tradidit spiritum: scilicet patri, in cuius manus eum commendaverat. Traditus gratiae Dei, Act. 15. id est, prorsus datus et commendatus, concreditusque Deo faventissimo patri per piorum preces, ut is eum regat, custodiat ac servet in tam

excommunicare, ita ut fratres [?: ] [?:-itent ] ac detestentur: et Satan tanto magis, [?: prae- ] in corpore, eum affligere queat, ut ita ad poenitentiam revocetur, et spiritus salvetur. Tradere spiritum, est expirare. Iohan. 19, Inclinans caput tradidit spiritum: scilicet patri, in cuius manus eum commendaverat. Traditus gratiae Dei, Act. 15. id est, prorsus datus et commendatus, concreditusque Deo faventissimo patri per piorum preces, ut is eum regat, custodiat ac servet in tam difficili functione, et innumeris periculis. Tradere etiam

aliqua calamitate aut incommodo huius vitae concipimus, quae operatur mortem, id est enecat hominem, quia (ut est in Proverb.) exiccat ossa. 2. Corinth. 2. Ne rursus ad vos in tristicia venirem: id est, afferens vobis causam doloris, ob iurgando vos si vos impoenitentes reperissem. Contrastare spiritum, supra in verbo Contristare, et nomine Spiritum expositum est. TRITICI nomine Baptista et Christus denotant [?: ] pios. Matth. 3 et 13: sicut nomine Paleae ac zizaniae, impios. Mensuram tritici habet Vulgata, Luc. 12. pro Graeca voce

quae operatur mortem, id est enecat hominem, quia (ut est in Proverb.) exiccat ossa. 2. Corinth. 2. Ne rursus ad vos in tristicia venirem: id est, afferens vobis causam doloris, ob iurgando vos si vos impoenitentes reperissem. Contrastare spiritum, supra in verbo Contristare, et nomine Spiritum expositum est. TRITICI nomine Baptista et Christus denotant [?: ] pios. Matth. 3 et 13: sicut nomine Paleae ac zizaniae, impios. Mensuram tritici habet Vulgata, Luc. 12. pro Graeca voce σιτομέτριον. inquit

humana ratio suis virib. inquirere non valebat. Verbum Christi: Christus passim vocat verbum suum, hoc est, quod ipse revelarit, et adhuc tradat. Doctrina Christi: 2. Ioan. 1. Testimonium Christi: Apoc. 1. Verbum Spiritus S. Recte et Spiritus S. Verbum dici potest. Promittit enim Christus Spiritum S. qui discipulos ac totam Ecclesiam sit docturus: Io. 14. 15. 16. Sermones servorum Dei prophetarum: Ier. 26. Doctrina Apostolorum: Act. 2, Erant perseverantes in doctrina Apostolorum. Act. 5, Ecce replestis Hierosolymam doctrina vestra. Forma doctrinae: Rom. 6, Obedistis ex

Vetus homo, aut Adam, est totus homo, quantus quantus est, quatenus ex utero matris est natus, crevitque et quatenus omnino naturalibus viribus industriaque profecit, vel in sapientia, vel in moribus ac bonis operibus, atque adeo ipsa etiam religione. Novus contra dicitur, quatenus homo per Spiritum sanctum propter Christum incipit regenerari, iustificari, ac renovari et adoptari, ac quatenus a Deo per Spiritum sanctum regitur. Dicitur autem Vetus homo, quia prior novo est: ut etiam 1. Corinth. 15 cum eo confertur, quia etiam inveterascit ac corrumpitur, quia provenit ex illo

quatenus omnino naturalibus viribus industriaque profecit, vel in sapientia, vel in moribus ac bonis operibus, atque adeo ipsa etiam religione. Novus contra dicitur, quatenus homo per Spiritum sanctum propter Christum incipit regenerari, iustificari, ac renovari et adoptari, ac quatenus a Deo per Spiritum sanctum regitur. Dicitur autem Vetus homo, quia prior novo est: ut etiam 1. Corinth. 15 cum eo confertur, quia etiam inveterascit ac corrumpitur, quia provenit ex illo veteri primoque Adamo, et ad eius imaginem est genitus: et denique, quia circa hanc veterem carnalemque vitam

habetis noticiam Dei, et audetis mecum litigare, meamque doctrinam ut falsam damnare. Sic et de aliorum piorum persequutione dicit Christus: Haec facient vobis, quia non noverunt patrem, neque me. Videri aliquid alicui, pro existimare, opinari et arbitrari eum. 1. Corinth. 7: Videor autem et ego spiritum Dei habere. id est, existimo me habere. Exod. 20 ponitur Videre pro audire: Omnis populus videbat tonitrua Dei. pro, audiebat. VIDE verbum apud Hebraeos saepe ponitur pro adverbio demonstrandi, sicut et apud Germanos Sich. Vide etiam oram pallii tui: 1. Sam. 24. id est, En, cum eam

venerint, non relinquent racemos. Sic et Apoc. 14, vindemia devastationem significat. Apprehendet tritura vindemiam: Levit. 26. id est, Trituratio erit tam copiosa et tamdiu occupabit homines, ut perveniat ac pertingat usque in medium vindemiae. Psal. 76 est, Ipse vindemiat spiritum principum, terribilis est regibus terrae, id est, ipse adimit animum et robur cordis principibus, ut spoliati omni generositate animi, muliercularum instar trepident, sint omni pio decore et virili virtute spoliati: sicut vites peracta vindemia nudae, desolatae ac deformes visuntur. De qua

suo stultus accersit sibi malum. Et mox 13, Qui parcit virgae, odit filium. id est, non castigat. 1. Cor. 4, Vultis in virga veniam ad vos. id est, castigaturus, aut paratus ad castigandum, seu iratus. Virgam hic de severitate pastorali exponere possis: cui opponit spiritum mansuetudinis. Iob 21, Non est virga Dei super eos. id est, Deus eos non affligit. Mich. 6, Audite virgam, et quis constituerit eam. Floruit virga, Ezech. 7. id est, iam adest castigatio Dei, quam toties interminatus sum. Vicinum huic significato est, quando tyrannidem, qua premuntur

miraculorum, et aliorum: in quibus et aliis plurimis locis, Virtus significat effectum virtutis aut potentiae. Alioqui saepissime Virtus pro causa efficaci et [?: po- ] [?:--mit-r ] . Act. 1, Accipite virtutem supervenientem [?: ] [?: ] , Spiritum sanctum. Sic Act. 3. Quasi nostra virtute aut pietate hunc claudum sanassemus. Actor. 4, Magna virtute dabant Apostoli testimonium resurrectionis Christi. Sic Iohannes baptista dicitur venisse in spiritu et virtute Heliae, Lucae 1. Sic Evangelium dicitur virtus Dei ad salutem

quod accendebantur viscera eius ob fratrem Beniamin, eoque se a fletu continere non potuerit. Quinetiam interdum clare Viscera videntur significare cor et adiuncta vitalia membra. Iob 38: Quis posuit in visceribus sapientiam? Hierem. 31, et Ezech. 11, promittit Deus, se daturum esse spiritum ac legem suam in viscera nostra: ubi cor intelligi necesse est. Sed est ibi in Hebraeo alia vox, nempe קרב Kereu, quod significat interiora. Porro ab hoc nomine materni uteri aut viscerum, fit verbum רחם richem,

Visitat Annam matrem Samuelis. 1 Samuelis 2: id est, foecundas facit. Sic etiam terram [?: vi- ] dicitur, cum pluvia rigat et foecundat eam. Visitat Israelitas, cum eorum calamitates cognoscit, eosque liberat Exodi 3. 4. et Genesis trigesimo: Visitatio tua custodivit spiritum meum: Iob decimo. id est, tua praesenta me servavit. Visitare significat etiam mori facere. Heremiae trigesimosecundo: Ibi erit Zedekias, donec visitavero eum, dicit Iehova. Numeri decimosexto: Si visitatione hominum visitabitur super eos, non misit me Iehova. id est, si morientur

est amanter et suaviter vivere. De iurando per vitam alicuius, supra dictum est. Ephes. 4, Gentes alienatae â vita Dei, in quem locum sic quidam adnotat. Vita Dei bifariam accipi potest: vel quae censetur coram Deo ut gloria Dei, Iohannis duodecimo: vel quam Deus electis suis communicat per spiritum regenerationis. Utrovis modo sumas, eadem tamen sententia erit non diversa. Nam communis haec vita qua sumus homines, nihil aliud est quam inane simulachrum vitae: non modo quia cito praeterit, sed etiam quod animae nostrae vivendo mortuae sunt, cum Deo non adhaerent. Sciamus ergo, in hoc

sumus filii Adae. Tertia est supernaturalis, quam soli fideles obtinent. Atque omnes quidem a Deo sunt, ideoque potest unaquaeque Vita Dei nominari. Nam de prima, habetur Actorum decimoseptimo in Pauli concione: In ipso nos sumus, et movemur, et vivimus. Item Psalmo centesimo quarto: Emitte spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem terrae. De secunda, Iob decimo: Vitam dedisti mihi, et visitatio tua custodivit spiritum meum. Sed per excellentiam, regeneratio fidelium hic nominatur Vita Dei: quoniam tunc proprie vivit Deus in nobis, et nos fruimur eius vita, cum spiritu suo

Vita Dei nominari. Nam de prima, habetur Actorum decimoseptimo in Pauli concione: In ipso nos sumus, et movemur, et vivimus. Item Psalmo centesimo quarto: Emitte spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem terrae. De secunda, Iob decimo: Vitam dedisti mihi, et visitatio tua custodivit spiritum meum. Sed per excellentiam, regeneratio fidelium hic nominatur Vita Dei: quoniam tunc proprie vivit Deus in nobis, et nos fruimur eius vita, cum spiritu suo nos gubernat. VIVIFICARE, aliquando significat, in vita conservare. Genesis sexto: Bina ex singulis introduces in

te. ubi illud Obumbrare aliqui putant [?: du- ] esse ex illa metaphorica significatione Umbrae, [?: ] qua supra diximus: quod crebro praesidium, auxilium et protectionem denotet. Sic etiam divae Virgini gratiam, favorem ac protectionem Dei promitti. Verum ego opinor, Spiritum sanctum voluisse hac metaphora Umbrae, utcunque adumbrare ac delineare illud ineffabile mysterium creantis Dei, humanitatem Christi de divae Virginis corpore, seu in eo efficientis. Qua [?: ] dubito idem esse Obumbrabit, quod praecedens [?: ] : ut ita consueto

Spiritus sancti praedicat ac celebrat, ac in eo etiam ipsum regnum caelorum collocat. Eo igitur laetificante oleo, teste Psalmo et Epistola ad Hebraeos, unctus est Christus prae omnibus consortibus suis, quicunque unquam uncti fuerunt, sive sacerdotes, sive prophetae, sive reges: utpote cui Deus spiritum non dat ad mensuram sed in plenitudine, ex qua omnes alii hauriant et accipiant. Posset autem ibi recte exponi etiam, Propter consortes, seu in eorum commodum ac salutem: ut et ipsi ex ea plenitudine unctionis large hauriant. Spiritus sanctus Unctio appellatur Iohan. 2, Unctionem

sive [?:-ri ] sive servi, sive masculi sive feminae, unum estis [?: ] Christo. id est, eadem aut perinde bona conditione. Corinthiorum tertio: Qui rigat, et qui plantat, unum [?: ] . D. Iohannes in quinto dicit, Tres testes in caelo, Patrem, Verbum, et Spiritum sanctum, unum esse: et [?: ] testes in terra, aquam, sanguinem et spiritum, in [?: u- ] esse: id est, unanimiter testari, consentire in [?: testifi-do ] . Dictum, Mille anni sicut dies unus sunt coram [?:-o ] , 2 Petri tertio, exposui

[?: ] Christo. id est, eadem aut perinde bona conditione. Corinthiorum tertio: Qui rigat, et qui plantat, unum [?: ] . D. Iohannes in quinto dicit, Tres testes in caelo, Patrem, Verbum, et Spiritum sanctum, unum esse: et [?: ] testes in terra, aquam, sanguinem et spiritum, in [?: u- ] esse: id est, unanimiter testari, consentire in [?: testifi-do ] . Dictum, Mille anni sicut dies unus sunt coram [?:-o ] , 2 Petri tertio, exposui supra in voce MILLE. [?:-o-eles ] varias species unitatis, aut etiam

eius. Porro cum ex Sion dicitur exitura lex, et verbum Domini de Ierusalem, Isaiae secundo, et Micheae quarto. ipse met locus indicatur. Ostendit enim Deus, ibi passurum esse Meschiam, ibi daturum esse suis Apostolis Spiritum sanctum, et inde in orbem terrarum eos ablegaturum, ad propagandam veram doctrinam. ZIZANIA, genus frumenti, vel verius noxiae herbae, in quam aliquando siligo, hordeum, et etiam triticum, vitio soli potissimum degenerare solet. Christus Matthaei decimotertio, in parabola

suo divinitas operiebatur. Igitur cum in libris Sanctis, oculi Domini, uterus Domini, pedes Domini, arma etiam Domini scripta reperiantur: longeque absit a catholica Ecclesiarum fide, Deum corpore determinari, qui sit invisibilis, incomprehensibilis, infinitus: requirendum est, qualiter ista per Spiritum sanctum figurali expositione referantur. Hic enim inveniuntur illa Dominici interiora templi, hic illa Sancta sanctorum. Corpus ergo Scripturae sacrae, sicut traditur, in litera est: anima, in morali sensu, qui tropicus dicitur: spiritus, in superiore intellectu, qui Anagoge appellatur.

vel daemones. In Solomone: Effodiant eum corui de convallibus. Item in bonam partem. In Canticis canticorum, de sponso: Crines eius, ut abietes, nigri sicut corvi. Perdix, diabolus. In Propheta: Clamavit perdix, congregavit quae non peperit. Columba, Spiritus sanctus. In Evang. Et vidit spiritum Dei descendentem sicut columbam. Item in aliam partem: Et factus est Ephraim quasi columba sine sensu, non habens cor. Turtur, Spiritus sanctus aut vir sanctus, aut intelligentia spiritalis. In Canticis canticor. Vox turturis audita est in terra nostra. Sed tunc columba Spiritus sanctus

diffusa sunt omnia viscera eius. Pellis, signum mortalitatis. In Gen. Et fecit eis tunicas pelliceas. Sanguis, operatio carnalis. In Ps. Libera me de sanguinib. Deus, Deus salutis meae. Et item: Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt. Caro, homo exterior. In Apost. Caro. n. cocupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem. Genua, confessio humilitatis. In Cantico: Et nunc flecto genua cordis mei. Aliquando virtus fidei, in Propheta: Reliqui mihi 7000 virorum, qui non curvaverunt genua Baal. Pedes, cursus vitae, vel stabilitas mentis vel fidei. In Ps. Stantes erant pedes

Et requievit Deus die septimo, ab omni opere quod patrarat. VIII. Ad diem Dominicum resurrectionis, id est, octavum. In titulo Psal. In finem pro octava. IX. Ad Sacramentum, quod hora nona Dominus spiritum emisit. In Evang. Et circa horam nonam clamavit IESUS voce magna. X. Ad Decalogum, id est, decem verba, quae in Tabulis duabus scripta sunt. In Psal. Decachordo psallam tibi. XI. Ad Apostolos. In Evang. Undecim autem Apoli abierunt in Galilaeam. XII. In Evang. Duodecim autem

ebibere feces 87. 20 bibere de torrente in via ibid. 24 bibere urinam ibid. 35 bibere sanguinem hostium ibid. 38 Blasphemia ibid. 42 blasphemia in Spiritum sanctum ibid. 64 Bonum 88. 4 etc. bonus Deus ibid. 8 bonas ostendere vias suas 89. 62 bonam rem aliquem facere ibid. 66 in Bono vincere malum

[?: ] Carbones [?: ] Carcer [?: ] Carmel [?: ] Carduus [?: ] Caro [?: ] in Carne seminare [?: ] secundum Carnem aut spiritum [?: ] ambulare [?: ] in Carne esse [?: ] in Carne vivere [?: ] carnem et sanguinem [?: ] [?: ] carnis interitus [?: ] secundum

[?: ] Contra ib. [?: ] Contradicere ib. [?: ] contradictionis aquae ib. [?: ] Contrarius [?: ] Contristo [?: ] contristare spiritum S. [?: ] Contentum esse aliqua re [?: ] Conturbare [?: ] conturbatio [?: ] Convallis

dimittere [?: peccat- ] ib. [?: ] dimittere a facie sua ib. [?:-0 ] Dirigere ib. [?: ] dirigi vias aut gressus a [?: Domi-o ] ib. [?: ] dirigere spiritum Domini ib. [?: ] dirigere cor [?: ] . [?: ] directiones praeparare [?: ] . [?: ] directa fieri prava [?: ] . [?: ] discere ib. [?: ]

facere inter aliquos ib. 37 in Divisione stare coram Deo ib. 44 in Divisione habitare ib. 47 divisiones aquarum ib. [?:-0 ] dividi regnum aut domum in se ib. [?: ] divistones donorum aut spiritum [?: ] . [?: ] dividere, aut divisum esse [?: 247- ] dividere se super aliquo ib. [?: ] Divini ib. 30 Divitiae ib. [?:-7 ] Dives ib. 47

[?: ] habere Deum [?: ] habere mercedem [?: ] Habitare, aut sedere [?: ] habitare cum muliere [?: ] habitare in domo [?: ] habitare Spiritum S. in nobis ib. [?:-4 ] habitare coram aliquo ib. [?: 44 ] habitare in medio populi ib. 47 habitare confidenter ib. [?: 57 ] habitare Deum in populo suo ib. [?: 6- ]

Nam ib. 32 Nares, et nasus 706. 21 naris oboesae, aut emunctae ib. 26 narium aut irarum longus ib. 43 nasum alicuius fumare ib. 45 naris altitudo ib. 57 in Naribus alicuius esse spiritum 707. 3. 4 ex Naribus alicuius exire cibum ib. 7. 8 in Naribus alicuius circulum ponere ib. 14 Narrare ib. 25 ad Narrandum minister ib. 38 Nascor ib. 59 nasci aut parturiri alicui

hîc ibid. 21 quis det, aut quis dabit ibid. 23 Quid ibid. 38 quid hoc 999. 12 Quies ibid. 61 quietis odox ibid. 66 quiescere spiritum Domini super alique 1000. 23 quiescere facere animam ibid. 56 quiescere facere ibid. 66 quieti et levis spiritus 1001. 1 Quinque ibid. 10 Quomodo ibid.

11 Totus ibid. 19 totus ipse ib. 35 Trado ib. 41 tradere coram aliquo, et in manum alicuius ibid. 64 tradere aliquem Satanae ib. 67. 68 etc. tradere spiritum 1226. 1. 2 traditus gratiae ib. 4 Traho ib. 56 trahere iniquitatem funibus vanitatis, etc. 1227. 19 Transeo ib. 26

soli peccavi, etc. 1152. 20 In peccatis coceptus sum, et in peccatis, etc. 848. 46. 47 Asperges me Domine hysopo, et super nivem dealbabor 721. 30. 31 Ne proiicias me a facie tua, etc. 969. 24. 25 Spiritum innova in visceribus meis 460. 9. 10 Ecce veritatem diligis in interioribus et in occulto sapientiam me scire facis 10. 15 et 464. 25. 26 etc. Libera me Deus de sanguinibus 1081. 52 Gaudium salutis redde mihi 356. 57

tunicam vendat, et emat 1231. 34. 35 Reges gentium dominantur eis, etc. 1021. 6. 7 Ego dispono vobis, etc. 642. 37. 38 Satanas expetivit ut cribraret vos, etc. 1230. 1. 2 In manus tuas commendo spiritum meum 146. 54. 55 Dies autem erat parasceve, et sabbatum illucescebat 406. 59. 60 24 Iesus Nazarenus fuit potens in sermone et opere 926. 20. 21 etc. Spiritus ossa et carnem non habet 810. 42. 43

non confundit. vide particulam SPES Gratia autem et donum abundavit, et superabundavit supra peccatum 11. 1 Spes non pudefacit 983. 38 Quia dilectio Dei effusa est per spiritum S. in corda nostra 243. 41 Iustificati igitur fide pacem habemus erga Deum 845. 23. 24 etc. Adhuc enim existentibus nobis infirmis, secundum tempus, etc. 1110. 19. 20 Pro iusto vix quisquam moritur, etc.

47 etc. [?: ] Domini annunciate 681. 67. 68 Non diiudicantes corpus et sanguinem Christi 1085. [?:-42 ] etc. 12 Nemo potest dicere Dominum Iesum, etc. 925. 59. 60 Per eundem spiritum alii datur sermo sapientiae 1090. 2 Si dixerit auris, quia non sum oculus 773. 16. 17 multo magis quae videntur infirmiora, sunt necessaria 713. 58. 59 etc. 13 Si linguis hominum et angelorum loquar, etc.

et realem contra Iudaeos 74. 68 benedictio Dei varia et multiplex 76. 59 beneplacitum Dei, erga filium naturalem Christum, et erga nos filios adoptivos 79. 11 beneficia Dei quamvis gratuita saepe merces vocantur 645. 31. 32 blasphemia in Spiritum sanctum quae, et cur ita dicatur 87. 64 bonum morale quid 88. 37 bonum propositum quid 976. 41 brachium Christus cur vocetur 91. 12
C καιρὸς 667. 29

peccati partes 857. 14 peccatum originis quid 852. 10 quas habeat synonymas appellationes ibid. 36 peccata actualia quae dicantur. ibid. 58 eius synonymae voces 853. 15 etc. peccatum in spiritum S. 9. 22 peccata quare dicantur occulta ibi. 26 peccata nostra qua ratione vocentur debita 199. 39 peccatum quomodo in baptismo tollatur 857. 20 peccato actuali quae insint ibid. 37 peccare, et

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report