Your search found 3666 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 899-1548:

reliquosque humanę sapientię professores, nos patriarcharum patrumque et prophetarum, nos Christi et apostolorum, nos utriusque Testamenti sanctorum gesta moresque perpendere et emulari studeamus, ut beatitudinis ęterna pręmia, quę ipsi adepti sunt, adipiscamur. At illos omnino relinquamus, qui omnem industriam ad captandam hominum gloriam omnemque laborem conferentes et a uera sapientia aberrantes in tenebris erroris disperiere. Iter enim, quod ad beatitudinem

ipso beatitudinis autore et largitore Deo non peruiderunt. Ideoque mentis hallucinatione elusi nequiuerunt eo peruenire, quo uolebant. Hi uero, quibus curę fuit diuinis potius quam humanis niti doctrinis et philosophiam non terrenam, sed quę de cęlo lapsa est, sequi atque amplecti, in cęlum, unde illa erat, ascenderunt. Neque enim errare poterant illo uiam docente, qui solus nec fallit nec fallitur unquam. Quamobrem ipsam quoque hominum gloriam repudiando fugiendoque

horum ossa in terra honorantur, in cęlo animę exultant, horum non sine multo mentis stupore tum uetera tum noua narrantur miracula utpote omnem naturę uim atque modum supergressa. Nam primum, quod ad uitę probitatem spectat, quę tanta unquam constantia, fides, temperantia, animi magnitudo, iustitia, mansuetudo, misericordia, liberalitas in ullis fuit, quanta in istis extitit? Nullis tyrannorum cessere minis, ut obedirent Deo, nullis largitionibus corrumpi,

denique labori pepercerunt, quo se Deo inseruire existimarent. Proinde tanti apud illum fuere, ut potestatem eis daret curandi omnem langorem, mortuos ad uitam reuocandi, mysteria intelligendi, futura diuinandi, demoniis imperandi et, quę nemo hominum facere potest, nisi cum eo Deus fuerit, faciendi. Taceatur igitur opulentissimorum quondam regum potentia fortissimorumque uirorum robur! Plus pauperculi nostri potuerunt. Taceatur philosophorum acumen! Soli ii, qui Deo

lucubrationes, o omnium amicorum meorum optime omnique honore et amore pariter prosequende, tibi nunc muneri mitto, tibi lubenter offero; tum quod sciam nihil abs te crebrius in manum uenire solere auidiusque lectitari quam scripta illa, quę ad Dei sanctorumque eius edita sunt, tum quia pro summa tua erga me beniuolentia innumerisque beneficiis cumulatiorem tibi gratiam me referre posse non sperem. Leges in iis fortasse, quę sepę alibi legisti. At plus aliquid

solere auidiusque lectitari quam scripta illa, quę ad Dei sanctorumque eius edita sunt, tum quia pro summa tua erga me beniuolentia innumerisque beneficiis cumulatiorem tibi gratiam me referre posse non sperem. Leges in iis fortasse, quę sepę alibi legisti. At plus aliquid oblectationis capies, cum singula singulis uirtutum generibus non incongrue, ut reor, accommodata, et quę apud autores effuse sparsimque referuntur, in ordinem collecta in compendiumque redacta ac

beneficiis cumulatiorem tibi gratiam me referre posse non sperem. Leges in iis fortasse, quę sepę alibi legisti. At plus aliquid oblectationis capies, cum singula singulis uirtutum generibus non incongrue, ut reor, accommodata, et quę apud autores effuse sparsimque referuntur, in ordinem collecta in compendiumque redacta ac etiam, ut confidenter loquar, magis argutule prolata inspexeris atque consyderaris. Plurimorum quidem actiones operaque ad unum citantur

infimi amant, obseruant, uenerantur. Aut, si prorsus nihil usque adeo ex omni parte absolutum, ut malignorum hominum inuidiam uitare queat et ędificantibus muros Hierusalem deesse non possit Sanaballath subsannator, satis mihi erit hęc, quę, a me conscripta sunt, tibi tuique simillimis non displicuisse. Interim Deum et Dominum nostrum Iesum Christum deprecabor, ut, sicut sanctis ad sequendum se opitulatus est, ita ad ipsos imitandos adsit nobis, quo tandem exantlatis

DE INSTITVTIONE BENE VIVENDI PER EXEMPLA SANCTORVM Prologus Operęprecium mihi uisum est quędam, quę de diuinis hominibus in historiis ecclesiasticis diffusius narrata sunt, carptim collecta breuiter describere, ut propositis euangelicarum uirtutum, id est, Christianę perfectionis exemplis et me desidia adhuc torpentem

extitisse apparet, stulta tunc et infirma Deo eligente, ut sapientia fortiaque confunderet. Quanuis uerissimum sit eos quoque non minus multa reliquisse, qui sibi nihil reseruauerint. Hinc est, quod tamen piscatoriam nauim et, quę resarciebant, retia dimittentes audacter proloquuntur: Ecce dimisimus omnia, et secuti sumus te, quid ergo erit nobis pręmii? Et responsum merentur accipere Domini dicentis: Amen dico uobis, quod uos,

et habebant omnia communia. Possessiones et substantias uendebant, et diuidebant illa, prout cuique opus erat. Et iterum: Multitudinis autem credentium erat cor unum et anima una; nec quisquam, eorum quę possidebat, aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia communia. Et paulo post: Possessores agrorum aut domorum uendentes afferebant precia eorum, quę uendebant, et ponebant ante

et anima una; nec quisquam, eorum quę possidebat, aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia communia. Et paulo post: Possessores agrorum aut domorum uendentes afferebant precia eorum, quę uendebant, et ponebant ante pedes apostolorum. Diuidebatur autem singulis, prout cuique opus erat. Subiungit etiam Iosephum, Barnabam * corr. ex Barsabam cognominatum, agrum, quem habebat,

diuus Hieronymus litteris commendauit, parentibus defunctis partem substantię fratribus, partem pauperibus largitus est, nihil sibi omnino reseruans, Dominicę sententię memor dicentis: Qui non renunciauerit omnibus, quę habet, non potest meus esse discipulus. Erat autem annorum quindecim, cum sic nudus et armatus in Christo solitudinem ingressus est, sacco tantum et pelliceo palio membra coopertus.

debilium. Denique sponsam uirginem, forma insignem et, quod maius est, imperatoris filiam relinquens intactam, humilis, pauper, castus uoto se obligauit religionis. Neque illi tam magnificum fuit hostes uincere quam, quę assecutus fuerat, honorem, opes uoluptatesque contemnere. Illud enim hominis est, hoc supra hominem. Sed nec Leonardus, natione Gallus, silentio est prętermittendus. Qui inter aulicos regis primo loco

glorię contemptorem animum secessit in solitudinem. Cum enim in urbibus adhuc sine honore esse non posset ab hominum frequentia, procul se habendum decreuit iunctusque ipsi Barlaam uitam traduxit in eremo, quę dicitur turrę Senair. Itaque, quem urbis instar regia uix capere poterat; angustum informis speluncę tenuit habitaculum, et qui tot populis totque gentibus imperitauerat, unius homunculi preceptis obediuit.

Paula etiam Romana tanta quidem in hac parte ac talis sese offert, ut non alio ore satis digne laudari queat, quam quo laudata est. Quid enim huberius elegantiusue ab ullo unquam afferri possit iis, quę de illa diuus Hieronymus litteris commendauit? Sed quę ad rem spectant, quam nunc tractamus, hęc sunt. Paula, inquit, nobilis genere, sed nobilior sanctitate, potens quondam diuitiis, sed nunc Christi paupertate

in hac parte ac talis sese offert, ut non alio ore satis digne laudari queat, quam quo laudata est. Quid enim huberius elegantiusue ab ullo unquam afferri possit iis, quę de illa diuus Hieronymus litteris commendauit? Sed quę ad rem spectant, quam nunc tractamus, hęc sunt. Paula, inquit, nobilis genere, sed nobilior sanctitate, potens quondam diuitiis, sed nunc Christi paupertate insignior, Gracchorum stirps, soboles Scipionum, Pauli hęres,

ancillam. O magni animi foeminam et tanto uirtutum suarum prqęcone dignam, quantus fuit ipse Hieronymus! Paris propositi nec minoris constantię fuisse creditur Elizabeth, Pannonum regis filia. Quę lantgrauio, Thuringię regulo, nuptui data, deinde marito Hierosolymis peregre defuncto ab iis, qui eius tetrarchiam hęreditario acceperant, nequiter eiecta maleque habita, quasi rem uiri sui dissipasset, quoniam in

discedere certum ac deliberatum erat. Si tamen relictarum rerum metiri uoluerimus magnitudinem, non animum, omnium Christi ancillarum parem, priores partes dabimus Kunegundi, Henrici imperatoris coniugi. Quę cum summum dignitatis locum adhuc inter principes foeminas retinere posset, defuncto tamen Henrico ingressa ecclesiam inspectante populo abiecit imperialia ornamenta et religionis induit habitum. Maluit enim abiecta uiuere

qui charitate iuuerat miseros, fide inter uere felices recipi idoneus foret. Igitur, cum hęc ita sint, quis mentis compos non iam excussa tenacis auaritię compede ad liberalitatem gradum feret et de iis saltem aliquid, quę suę supersunt necessitati, aliorum indulgebit inopię? Zacheus, publicanorum princeps et ipse diues, eodem die, immo eadem hora, qua se bonorum suorum partem dare dixit pauperibus, oraculum accepit salutem

quod se naufragium fecisse diceret; et cum sex nummos ab eo accepisset, mox reuersum totidem pari facilitate (tanta erat largitoris benignitas) impetrasse; perendie deinde rursum accessisse lamentantem minimum quid prę iis, quę in mari amiserat, sibi fuisse emendicatum, proinde ad opem eius implorandam iterum atque iterum necesse se habere confugere; tunc murmurante multum dispensatore ac dicente iam aliud nihil, quod dari possit, pręter

quis eum despoliasset, protento codice illo, quem manu tenebat: Hic, inquit. Iterum alios mendicantes conspicatus, etiam codicem uendidit et uenditi precium illis distribuit, dicens a Domino pręceptum esse: Vende omnia, quę habes, et da pauperibus! Necdum se istud implesse putauit, donec semetipsum quibusdam gentilibus uendidit, ita tamen, ut ipsos Domino lucraretur. Cumque eos ad Christum conuertisset, pecunia, quam acceperat, se

cum postremo horis aliquot exanimus iacuisset et reuixisset, narrauit sibi interim uisum fuisse se ante tribunal Dei in cęlo sisti, ab aliis accusari, ab aliis defendi, in altera librę lance peccata, quę commiserat, appendi, in altera unicum panem illum, quem ipse quondam proiecerat iratus. Et cum exęquatum utrinque pondus staret, reuerti ac pani superaddere aliquid, quod pręponderet, si multi reatus supplicia cuperet

illum, quem ipse quondam proiecerat iratus. Et cum exęquatum utrinque pondus staret, reuerti ac pani superaddere aliquid, quod pręponderet, si multi reatus supplicia cuperet euadere, sibi iussum. Itaque cum conualuisset, quę cupide conflauerat, liberaliter coepit effundere, neminem indigentium opis suę expertem fieri passus. Die quodam cum conspexisset hominem attrito laceroque amictu tantum, non nudum, ad se euocatum ueste, qua ipse

huberem alimentorum copiam sibi sine cunctatione prouidisset. Sic et monachus Sabas, * corr. ex Sabba dum Hilarionem abbatem cum trium milium monachorum comitatu uenientem excipiens in uinea sua ad uuas, quę iam maturę erant, inuitasset et omnes earum pastu refocillati essent, usque adeo multiplicatum inde collegit fructum, ut uinea, quę integra centum lagenas ęstimata fuerat, depasta trecentas redderet.

abbatem cum trium milium monachorum comitatu uenientem excipiens in uinea sua ad uuas, quę iam maturę erant, inuitasset et omnes earum pastu refocillati essent, usque adeo multiplicatum inde collegit fructum, ut uinea, quę integra centum lagenas ęstimata fuerat, depasta trecentas redderet. Olim huiusce rei exempla pręmiserat Dominus noster Iesus iubens Discipulos, ut turbis in deserto epulum darent. Quinque panes et duos pisces, cum

omnes pransi ac saturati essent, pro quinque panibus duodecim cophinos reliquiarum plenos retulere. Alias idem de appositis septem panibus et paucis pisciculis, cum multudinem esurientem satiassent, septem sportas fragmentis, quę superauerant, impleuere, ut experimento discerent nequaquam fallere eum, qui dixerat: Date, et dabitur uobis: mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem dabunt in sinum uestrum.

se pro illius nomine cuncta agere et hoc habere uoti, ut mendicans ipsa moreretur et in funere suo alieno syndone inuolueretur. Ego, inquit, si petiero, multos inueniam, qui mihi tribuant. Mendicans si a me non acceperit, quę ei possum etiam de alieno tribuere, et mortuus fuerit, a quo anima eius requiretur? Nulla itaque in pauperes liberalitate satiata, ad egestatem pene ultimam peruenit. Sed quanto tunc se fecerat pauperiorem, tanto postea

iustos glorificat, mortuos suscitat et immortalitatem mortalibus donat. Sed ne cuiquam tam fructuosum opus tunc demum exercendum differatur, cum aut nihil aut parum profuturum sit, documento nobis erit Lucia uirgo. Quę cum matrem Euticiam ad erogandas pauperibus facultates hortaretur illaque diceret, uti uitę suę finem expectaret, ipsa postea, quod uellet, de opibus suis factura: Non est, inquit, admodum gratum, o mater, Deo munus,

SERVANDA Post elemosinas hospitalitas sibi postulat locum, ex eodem fonte manans charitatis. Nam ut mendicanti porrigere aliquid misericordię opus est, sic peregrinos suscipere hospitio humanitatis officium. Quę profecto uirtus uel qualiter exercenda uel quanti apud Deum momenti sit, et Patrum exemplis patet et aliorum deinceps sanctorum, quos aut apostolicus sermo celebrat aut celebrandos postea censuit Ecclesia.

uidetur, qui, ut iactantiam uitarent, aut occultari magnifice facta uoluerunt aut eorum laudem aliis, non sibi attribuere, ne se existimantes stare, in pręcipitium elationis ruerent et gloriam quęrentes hominum, gloriam, quę a Deo est, amitterent. Huiusce rei documenta exibere nobis uolens Magister ac Dominus noster Iesus Christus, leprosos mundat, cęcos illuminat, infirmos curat, surdo et muto aurium

sed in conspectu peregerit plurimorum atque etiam prędicari uoluerit, non fuit inconstantię uolubilitas (nullum uitium in eo, qui Dei sapientia est, cadere potest) sed pię dispensationis miseratio, quę diuinę conuenit bonitati. Non solum enim illi, qui iam credebant, quomodo ostentationem uitarent, instruendi, sed etiam, qui nondum credebant, ad fidem manifestioribus signorum spectaculis conuertendi erant. His dicitur:

miracula operabantur, reuelationes autem uisionumque mysteria, nisi necessario in uulgus proferenda essent, occultabant. Paulus apostolus, cum raptus in paradisum, siue in corpore siue extra corpus, audisset arcana uerba, quę non licet homini loqui, annos quatuordecim rem tantam silentio texit, conscientia sua contentus, donec Corinthiis (ueritus, ne pseudoapostolos sibi uel sui similibus pręferrent, alienati a ueritate, quam ab ipso

animi uirtuti officere possit,- irrisorem suum osculo excepisse dicitur, lętari se affirmans, quod tandem nactus esset hominem, a quo iure paruipendendus existimaretur; seruum enim se esse ut habitu pusillum, ita ad ea, quę facto opus erant, ignauum inertemque ac prorsus inutilem. Nonne satis declarauit, quantum ab humane glorię concupiscentia procul esset, qui sic exultauit contemptus? Magna quidem hęc Constantii erga

Magna quidem hęc Constantii erga calumniantes patientia, sed non minor illa Gregorii pontificis erga laudantes modestia. Cuidam enim probato uiro ipsum attollenti respondisse fertur: Deum deprecare, frater, ut his, quę de me predicas, dignus efficiar, sicuti et tu dignus es, cuius opinio improbari non debeat. Sed plerunque euenit, ut ea, quę de iis, quos amamus, in medium proferimus, maiora uero sint. Itaque, quanuis

Cuidam enim probato uiro ipsum attollenti respondisse fertur: Deum deprecare, frater, ut his, quę de me predicas, dignus efficiar, sicuti et tu dignus es, cuius opinio improbari non debeat. Sed plerunque euenit, ut ea, quę de iis, quos amamus, in medium proferimus, maiora uero sint. Itaque, quanuis ista commendatione tua longe inferiorem me esse agnoscam, charitati tamen gratias ago. Huiuscemodi responso sapientissimus pontifex et

nequa se deinde inter homines uersantem iactantię aura perstringi sineret, ut non aliud olim magis ueritus ad eremi latebram confugisse uideatur, non ante uitę finem inde discessurus, nisi iussio intercessisset diuina, quę postremo dignum illum iudicauit, ut consuasor ei autor fieret salutis multorum. Hinc eundem haud parum sępe monachis pręcipere solitum tradunt, nequis propterea se ante alios esse existimaret; quod aliquo miraculi

surrepente gratiam omnem, quam assecutus fuerat, irritam fore dicente Scriptura: Qui in uno peccauerit, multa bona perdet. Denique domicilia eorum ob hoc cęllas appellari; quod in his cęlarentur, quę occulta esse uelint. Nec mirum aliquem interdum plausu assentatorum suorum blanditiisque duci, cum frater Leonardus etiam cogitationum suarum circumuentus fuisset, nisi mature, qui eum periculo

ibi quęrens domicilio locum, ubi non facile mortalium de se rumores audire posset. Iudocus item fama sanctitatis regumque Britannię stirpe iuxta clarus, dum solitarius habitaret et signorum, quę fecerat, rumor multos ad uisendum eum a diuersis partibus exciuisset, uidens in tanta se adeuntium frequentia periclitari humilitatem in ulteriorem deserti angulum sedem transtulit, ut tam ab inanis glorię cupidine

uiribus partim ętate, partim labore exhaustis inde iam emigrare incommodum erat, ibidem et fugę finis et uitę fuit. Hunc tantum in ipso honoris contemptum pręter cętera extollens Hieronymus: Mirentur, inquit, alii signa, quę fecit, mirentur incredibilem abstinentiam, scientiam, humilitatem! Ego nihil ita stupeo quam gloriam illum et honorem calcare potuisse. Concurrebant episcopi, presbyteri, clericorum et monachorum greges, matronarum

humilitate deiecisset, insanire putabatur. Verum quia stultum Dei sapientius est hominibus, sancto Pierio abbati in eremo degenti reuelatum fuit illius merita suis esse potiora. Proinde ad uisendam eam perrexit et responsa, quę diuinitus acceperat, palam fecit. Ex quo ipsa ut uidit se non iam ut stultam contemni, sed potius ut sanctam honorari, clam discedens monasterium pariter honoremque dereliquit et in solitudine uitam

V / DE HVMILITATE APPETENDA Plerique uero non solum a iactantię uitio procul abesse studuerunt, sed etiam sic humilitatem sectati sunt, ut pene omnibus seruilibus officiis sese addixerint. Qui nihil detrectantes eorum, quę uilissima factu putantur, tanto excellentiores in conspectu Dei apparuerunt, quanto inter mortales magis infimi uidebantur. Horum nunc exempla percurrere non intempestiuum duco. Monachis Nitryę morem fuisse

suscepit, haud ignarus multo maiorem certioremque felicitatem esse seruire Christo quam dominari mundo. Quoniam, ut Esaias inquit: A seculo non audierunt neque auribus perceperunt, oculus non uidit, Deus, absque te, quę pręparasti expectantibus te . Pacomius abbas fratribus morbo applicitis assedit, non dedignatus ministri operam, ut obsequium pręstaret Domino iubenti ac dicenti: Qui maior est uestrum, fiat sicut minor, et

uentris profluuio laborantem ipsa in suis ulnis ad exonerandam aluum, etiam noctu consurgens, pluries portauit. Ibidem mulieris leprosę curam habens omnia illi libenter pręstitit officioseque ministrauit, quę ipsa per infirmitatem non poterat. Post hęc non est passa se ab ancillis uocari dominam, sed sororem, et eis aliquo de industria emissis ipsarum interim munus usurpabat uasa lauando, coquinam parando, pauimenta uerrendo,

laborantes: alia paralytica, alia demoniaca, alia uero leprosa. Magnum miraculum fuit tales langores curasse, sed non minus mira extitit humilitas sic affectas lauisse. Equidem opinor parem uirtuti datam fuisse gratiam, ut, quę dignata est lauare, ipsa etiam mederi posset. Eugenia uirgo, Philippi, Alexandrię pręsidis, filia, quoniam parentibus idolorum culturę deditis Christo seruire non poterat, eos reliquit et sexu cęlato, uirorum

euerrit, cęllulam sibi omnium despectissimam elegit. Denique, quo feruore concita parentes fugerat, eodem primatum inter monachos tenens humilitatem coluit et tandem martyrii palmam meruit obtinere, ut, quę mundi pompam calcauerat, tyrannorum quoque tormenta superaret et in cęlesti gloria humilitatis pręmium perfectę patientię merces augeret. Paulę Romanę (ut Hieronymus refert) maternum

Dum autem in solo loco genibus prouolutus toto eo tempore secretę precationi intendisset, inuentus est efflasse animam. Hoc ipsum petenti illi diuinitus indultum credi par est; uerenti utique, si episcopum gereret, quę episcopi sunt, pręstare non posset, aut si pręstitisset, ne uel ex hoc in elationem aliquam mentis incidens illis iam tandem comparandus euaderet, quibus dicitur: Vę uobis, qui diligitis primas cathedras in

homo. Hoc quidem post multas eius inibi enumeratas laudes, ideo fortasse in fine quasi in uestibulo collocatur, ut scias donorum contemnendorum curam non solum uirtutem esse, sed etiam uirtutum seruatricem atque custodem. Quę si abscesserit, cupiditati linquens aditum, irruente uitio dissipabitur uirtutum coetus. Conturbat quippe domum suam (ut Salomon in Prouerbiis ait) qui sectatur auaritiam; qui autem odit munera, uiuet.

corporis ęgritudine affectam, Deum precata, et repente et efficaciter curauit. Et cum pro tali beneficio ingentia sibi offerrentur dona, nihil accepit, se Christi paupertatem pręferre diuitiis dicens et pro eius amore ea, quę cum seculo transeunt, contemnendo ad illas, ubi ipse est, nunquam deficientes delicias anhelare, quę quidem uitę huius incommodis, non opibus comparantur. Et certe fieri non potuit, ut, quę seipsam abnegauerat, ita ut

ingentia sibi offerrentur dona, nihil accepit, se Christi paupertatem pręferre diuitiis dicens et pro eius amore ea, quę cum seculo transeunt, contemnendo ad illas, ubi ipse est, nunquam deficientes delicias anhelare, quę quidem uitę huius incommodis, non opibus comparantur. Et certe fieri non potuit, ut, quę seipsam abnegauerat, ita ut etiam inter uiros uiuens mulierem se nesciret, quicquam pręter Christum concupisceret.

dicens et pro eius amore ea, quę cum seculo transeunt, contemnendo ad illas, ubi ipse est, nunquam deficientes delicias anhelare, quę quidem uitę huius incommodis, non opibus comparantur. Et certe fieri non potuit, ut, quę seipsam abnegauerat, ita ut etiam inter uiros uiuens mulierem se nesciret, quicquam pręter Christum concupisceret. Lucri autem pecuniarumque detestandam cupidinem in iis, qui sacris initiati

monasterium quoddam in Thebaidis partibus ducentarum fere foeminarum, sanctarum utique, si non auaritię foeditate sanctitatis decorem polluissent. Consuetudo pessima apud illas inoleuerat nullam in collegium admittendi, quę certum pecunię numerum non afferret. Cuidam ex iis, cuius Deo deuotus animus a tam prophana negociatione abhorrebat, apparuit in somnis Hieronymus iubens, uti cęteris pergeret nunciare, nisi actutum poenitentes ab ea

suum fecerunt sibi idola, ut interirent. Auaritia nanque, si Apostolo credimus, simulachrorum seruitus est radixque malorum omnium cupiditas. Propterea quidem et Dominus in Exodo pręcipit dicens: Non accipies munera, quę etiam ** add. excęcant prudentes, et subuertunt uerba iustorum. Idem in Euangelio: Videte, inquit, et cauete ab omni auaritia, quia non in abundantia cuiusquam uita eius est ex iis, quę possidet.

dicens: Non accipies munera, quę etiam ** add. excęcant prudentes, et subuertunt uerba iustorum. Idem in Euangelio: Videte, inquit, et cauete ab omni auaritia, quia non in abundantia cuiusquam uita eius est ex iis, quę possidet. In Ecclesiastico quoque legimus: Qui aurum diligit, non iustificabitur... Lignum offensionis est aurum. Vę illis, qui sectantur illud! Et omnis imprudens

beatus es, et bene tibi erit. Detestabatur autem monachos, qui infidelitatem quandam prę se ferre uidebantur uictui prouidentes in futurum et curam habentes sumptuum aut indumentorum aut cęterarum huiusmodi rerum, quę non magni momenti sunt. Quas quicquam ex his deesse possit Deo seruientibus, cum nequam seculo seruientibus non desit! Quendam ergo de fratribus cum percepisset hortuli fructus intentius custodire

turpiter appetunt, et cupiditatem, tanquam malum uirus, omnibus quidem, sed pręcipue Christi seruis uitandam fugiendamque. Quantum autem illam cauerit idem ipse omnis sanctitatis exemplum Hilarion, cum ex his, quę diximus, perspicuum sit, tum ex epistola, quam spiritum Domino redditurus iam octogenarius ad Hesichium discipulum suum scripsisse fertur. Diuitiarum, inquit, mearum hęres esto. Hę autem sunt: Euangelium, tunica saccea,

abiens intantum adamauit paupertatem, ut gauderet se a seruis patris, qui ad quęrendum eum missi fuerant, et non agnitum fuisse et * corr. ex ut elemosina donatum. Ex his, quę emendicabat, in diem uiuens, quicquid sibi supererat, aliis impertiebat, nihil solicitus in crastinum. Tall uitę tenore cum septendecim annos in Syria peregisset, Romam rediit et maioris etiam in paupertate constantię

Vos uero, Ecclesię antistites, qui uillici personam induistis dicentis: Fodere non ualemus, mendicare erubescimus, uillici saltem et exemplo facite uobis amicos de Mammona iniquitatis, fideliter dispensantes, quę uobis commissa sunt, alioquin audituri: Si in alieno infideles fuistis, quod uestrum est, quis dabit uobis? Bona, quę habet Ecclesia, pauperum sunt, bona uero sacerdotis, uita ęterna. Qui ergo ea, quę

saltem et exemplo facite uobis amicos de Mammona iniquitatis, fideliter dispensantes, quę uobis commissa sunt, alioquin audituri: Si in alieno infideles fuistis, quod uestrum est, quis dabit uobis? Bona, quę habet Ecclesia, pauperum sunt, bona uero sacerdotis, uita ęterna. Qui ergo ea, quę pauperibus debentur, in suos conuerterit usus, uitam ęternam, quę sibi propria erat, amittet. Et cum nec illa secum ferre poterit,

quę uobis commissa sunt, alioquin audituri: Si in alieno infideles fuistis, quod uestrum est, quis dabit uobis? Bona, quę habet Ecclesia, pauperum sunt, bona uero sacerdotis, uita ęterna. Qui ergo ea, quę pauperibus debentur, in suos conuerterit usus, uitam ęternam, quę sibi propria erat, amittet. Et cum nec illa secum ferre poterit, quoniam uelit-nolit relinquenda sunt, nonne egere incipiet? Nonne, qui dudum

infideles fuistis, quod uestrum est, quis dabit uobis? Bona, quę habet Ecclesia, pauperum sunt, bona uero sacerdotis, uita ęterna. Qui ergo ea, quę pauperibus debentur, in suos conuerterit usus, uitam ęternam, quę sibi propria erat, amittet. Et cum nec illa secum ferre poterit, quoniam uelit-nolit relinquenda sunt, nonne egere incipiet? Nonne, qui dudum mendicare erubescebat, iam etiam illis, qui mendicauerunt, inuidebit? Et

ego mittam piscatores multos, dicit Dominus, et piscabuntur eos. Sophonias quoque ait: Derelinquam in medio tui populum pauperem et egenum, et sperabunt in nomine Domini – dicit Dominus. Quę quidem omnia de ipsis Domini apostolis fuisse significata, expositorum nostrorum assertio consentit. Igitur, si Ecclesię Christianę fundatores atque ędificatores iam ab initio pauperes et egeni a Deo optimo maximo

diligenter attendendum. Habentes, inquit, alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. Nam qui uolunt diuites fieri, incidunt in tentationem et laqueum diaboli, et desyderia multa inutilia et nociua, quę mergunt homines in interitum et perditionem. Radix enim omnium malorum est cupiditas. Iccirco sanctissimi uiri habentes tantum, sine quibus hic uiui non potest,

gratia accedebat, non nisi inter infimas foeminarum sibi deligebat considendi locum, ut iam aperte concupiscere uideretur se de illarum numero fieri, quarum tam libenter inibat consortium. Defuncto itaque uiro omnia, quę habere potuit, indigentibus dedit parumque putauit fortunas tantum pro Christo impendisse, nisi amore illius etiam seipsam addiceret seruitio miserorum. Igitur, postquam constructo diuersorio non modicam egenorum

edidicisset. Deinde frequentiam uentitantium non ferens, cum quibusdam monachis ad patriam rediit. Et postquam defunctis parentibus omnem hęreditatem partim fratribus, partim pauperibus distribuisset, solitudinem, quę in septimo milliario a Maioma, Gazę emporio, per littus euntibus Aegyptum ad leuam flectitur, ingressus est. Sacco tantum membra coopertus et pelliceum habens ependyten, quem beatus Antonius proficiscenti dederat,

in monasterio sese aliquandiu exercuisset, quasi e ludo ad certamen progredi cupiens, ad quandam uastissimam Aegypti eremum solus abiit et in ea annos sexaginta hominibus prorsus incognitus permansit. Consumptis autem, quę secum tulerat, indumentis superiorem corporis partem barba et capillis, inferiorem, ubi plus pudoris inest, arborum foliis uirgultisque contexerat. Annos triginta non alio pabulo usus est quam quod

prouidit tumulum, nobis uirtutis exemplum. Ioannes Aegyptius, anachoreta, cuius responsis Theodosium principem in suis aduersus barbaros expeditionibus usum accepimus, habitauit in ea Thebaidis eremo, quę adiacet oppido Lyco. Spelunca eius in pręrupti montis uertice, ascensu difficili adituque obstructo erat, ita ut nemo ad cum ingressus sit a quadragesimo usque ad nonagesimum ętatis suę annum. Per fenestram uenientibus

Per fenestram uenientibus pręcepta salutis dabat eisque extrinsecus, ubi commode requiescerent, hospitiolum fecerat. Ipse intus solus (si tamen solus dici potest, cum quo Deus est) morabatur, finem expectans uitę, ut uitam, quę finem non habet, inchoaret. Ea spe lętus forsan etiam decantabat: Singulariter sum ego, donec transeam; transiturus utique ad consortium angelorum, qui se a consortio secluserat hominum.

discipulos congregauit. lam enim dignum se fecerat, per quem et cęteri immortalitatis pręmia consequerentur. Helias monachus in finibus ciuitatis Antinoi * corr. ex Athineos (quę quondam Thebaidis metropolis fuit) annos septuaginta in uastissima solitudine perdurauit. Erat desertum horroris plenum, semita, quę ad ipsum ducebat, angusta scrupeaque et inuentu etiam difficilis. Antrum quoque, quod

Helias monachus in finibus ciuitatis Antinoi * corr. ex Athineos (quę quondam Thebaidis metropolis fuit) annos septuaginta in uastissima solitudine perdurauit. Erat desertum horroris plenum, semita, quę ad ipsum ducebat, angusta scrupeaque et inuentu etiam difficilis. Antrum quoque, quod inhabitabat, tetrum atque horrens ac statim propius accedentibus nescio quid terroris incutiens. Hunc se ibi uidisse diuus

quod deinde super columnas dicitur habitasse, quarum altissimam cubitorum triginta fuisse ferunt; in una cum perstitisse annos quatuor, in alia duodecim, in alia rursum duodecim, in alia iterum quatuor et in illa postremo, quę procerissima erat, usque ad obitum uitę, sedecim. Eas pro pulpitis habuisse satis probabiliter uideri potest, quando quidem multi ex gentibus rei nouitate exciti ad uidendum illum confluebant et ab idolis ad Christum

cutis. Sed qui in Christo semel lotus est, non habet necesse iterum lauare. Et breuiter, ad cuncta audias Apostolum respondentem: Non sunt condignę, inquit, passiones huius seculi ad superuenturam gloriam, quę reuelabitur in nobis. Delicatus es, frater, si et hic uis gaudere cum seculo et postea regnare cum Christo. Beatus seruus, quem Dominus inuenerit uigilantem! Ipse uero Hieronymus in illa,

cum seculo et postea regnare cum Christo. Beatus seruus, quem Dominus inuenerit uigilantem! Ipse uero Hieronymus in illa, in qua hęc scripsit, eremo, in illa, inquam (ut ipse ait) uasta solitudine, quę solis exusta ardoribus horridum monachis pręstabat habitaculum, annos quatuor moratus est, scorpionum tantum et ferarum socius, sacco uestitus, humi cubans, aquam frigidam bibens et cibis crudis utens coctumque comedere

quoque habere de sanctarum collegio duces, quas ad eremum sequi secundum diuinę gratię donum aut optent tantum aut simul et possint. Maria Magdalena omnia peccata sibi dimissa esse iam pridem audierat, optimam partem, quę non auferetur ab ea, Domino attestante se elegisse cognouerat, resurgentem Dominum prima uidere meruerat, pro amore illius omnia contempserat. Denique apud Massiliam, Gallię urbem, inanium deorum simulachra Christi

uiuens mortua erat. Sed qui uenit quęrere, quod perierat, et non iustos, sed peccatores uocare ad poenitentiam, ipse tandem cordis eius domum ingressus ait: Puella, tibi dico, surge! Et confestim surrexit, quę diu iacuerat in impudicicię coeno. Surrexit, ut Iesum, quem in deliciis amiserat, in amaritudine animę suę quęreret. Cum enim de Alexandria Hierosolymam uenisset, non potuit templum Dei ingredi uique inuisibili

Caput X / DE VIGILIIS ET SOMNO ET STRATV Quoniam uero, siue quis in solitudine solus siue cum multis in monasterio uitam ducere constituerit, imprimis eniti debet, ne somnolentię deditus ad ea, quę religiose obeunda sunt, segniter exurgens ignaua cunctatione obtorpescat, qua cura, quo studio sacras uigilias obseruarint, qualibus etiam stratis usi sint ac quam minimum sopori indulserint hi, quos ueniens Dominus

quiescendi cęllam ingrederetur, cubili paulo apparatius instructo offensus stragula paleasque euertit et in nudis tabulis, sicut uestitus erat, sese collocauit. Iamque delibutis leni sopore membris quiescebat, cum stramenta, quę eiecerat, igni succensa iacentem excitauerunt. Illico exurgens ac trepidans, cum cęllę exitum, per quem effugeret, fumo omnia inuoluente non inuenisset, ad orationem se uertit. Mox flammę uis illa omnis extincta

in salutem. Dederat enim Dominus uerbum euangelizanti, dederat uoci illius uocem uirtutis. Nisi somni semper parcissimus fuisset, nunquam tantum in Dei seruitio profecisset. Proponamus et foeminis, quę sequantur, exempla, quibus attendentes somnolentię grauedinem possint discutere. Paula illa Romana, quę summam generis nobilitatem superauit uitę sanctitate, in grauissima etiam febre (ut Hieronymus inquit) mollia

parcissimus fuisset, nunquam tantum in Dei seruitio profecisset. Proponamus et foeminis, quę sequantur, exempla, quibus attendentes somnolentię grauedinem possint discutere. Paula illa Romana, quę summam generis nobilitatem superauit uitę sanctitate, in grauissima etiam febre (ut Hieronymus inquit) mollia lectuli strata non habuit, sed super durissimam humum in stragulis cilicinis quiescebat, si tamen illa quies

generis nobilitatem superauit uitę sanctitate, in grauissima etiam febre (ut Hieronymus inquit) mollia lectuli strata non habuit, sed super durissimam humum in stragulis cilicinis quiescebat, si tamen illa quies dicenda est, quę iugibus pene orationibus dies noctesque iungebat, illud implens de psalterio: Lauabo per singulas noctes lectum meum; lachrymis meis stratum meum rigabo. Idem autor Asellę uirginis

tecta cubitare. Ac quoties aliqua sororum minus pudici somnii pręstigiis ludificatam se cognouisset, abbatissę confiteri et, quantum uisa displicerent, cinere stratis insperso testari. Quis igitur dubitat, quin iis, quę somniatum crimen ut commissum dolebant, dormitio ipsa multo plus solicitudinis attulerit quam quietis, semper uerentibus, ne quam eiusmodi somnotinam speciem menti obuersari contingat. Pręter hęc autem Euphrasia, cum

obuiam illi procedere, cum illo ad nuptias introire, per illum supernę cęlestisque celebritatis gaudiis perpetuo frui. At contra cauete maxime et enitimini, nequando in illam fatuarum uirginum sortem concedatis, quę ueniente Sponso dormitauerunt et dormierunt seriusque quam oportuit excitatę, tunc demum oleum emere uolebant, cum peractis nundinis iam nemo esset, qui uenderet. Extinctis iam lampadibus in tenebris

autem, filio eius, etiam nuptiarum celebritatem sacris precationibus placuit initiari. Cum Sarra enim, uxore sua, priusquam copulę coniugali operam darent, tres noctes totas in cubiculo simul orando consumpserunt. Inde illa, quę primo statim concubitu iam septem extulerat uiros, cum hoc postremo diu feliciter uixit. Post hęc quaque et pater a cęcitate et filius ab internicione liberati, ut pro beneficio gratias agerent, uterque in faciem se

Dominus noster Iesus Christus. Ipse enim est Patris uerbum, ipse Filius suus dilectus, in quo sibi bene complacuit, ipsum audiamus! Sic, inquit, orabitis: Pater noster, qui es in cęlis. Si Pater in cęlis, filii, quę sursum sunt, quęrant, quę sursum sunt, sapiant, non quę super terram. Sanctificetur nomen tuum. Ita, nequid a nobis existimetur sanctius. Adueniat regnum tuum. Ne in nobis regnet peccatum. Fiat uoluntas

Ipse enim est Patris uerbum, ipse Filius suus dilectus, in quo sibi bene complacuit, ipsum audiamus! Sic, inquit, orabitis: Pater noster, qui es in cęlis. Si Pater in cęlis, filii, quę sursum sunt, quęrant, quę sursum sunt, sapiant, non quę super terram. Sanctificetur nomen tuum. Ita, nequid a nobis existimetur sanctius. Adueniat regnum tuum. Ne in nobis regnet peccatum. Fiat uoluntas tua sicut in cęlo et in

ipse Filius suus dilectus, in quo sibi bene complacuit, ipsum audiamus! Sic, inquit, orabitis: Pater noster, qui es in cęlis. Si Pater in cęlis, filii, quę sursum sunt, quęrant, quę sursum sunt, sapiant, non quę super terram. Sanctificetur nomen tuum. Ita, nequid a nobis existimetur sanctius. Adueniat regnum tuum. Ne in nobis regnet peccatum. Fiat uoluntas tua sicut in cęlo et in terra. Quoniam, qui

citius obreperet somnus. Quietis mollitiem standi frangebat labor, standi laborem leuabat auiditas deprecandi. Miraculum auxit toto eo tempore nihil gustans, pręterquam Dominicis diebus sacrosanctam eucharistię communionem, quę illi simul et animę cibus et sustentamentum corporis erat. Par obsecrandi cura Sisinium, Elpidii abbatis discipulum, commendat. Qui cum annos septem sub illius institutionibus fuisset conuersatus, tandem

singulis noctibus perlegere moris haberet atque aliquando citius, quam consueuerat, consopitus ipsum semilectum dimisisset, monitus est a Petro apostolo in somnis, ut surgeret et coeptum opus intentius perficere curaret. Quę res argumento est non nisi peractis finitisque orationibus dandum esse quieti locum. Nequando a missarum auditione orante tunc pro nobis sacerdote res aliqua non ita necessaria nos abducat, meminisse debemus, quod

bibi, sed effudi animam meam in conspectu Domini. Et tunc quidem homo faciem tantum uidens deceptus est. Sed scrutator cordis et renum Deus conpunctionem consyderauit orantis et misertus, quod rogabatur, concessit, ut, quę propter sterilitatem contemnebatur, propter partum multis matribus honorabilior appareret edito Samuele, sacerdote simul et propheta. Sarra, Raguelis filia, superiori cubiculo se recludens, dies treis in

tum sumpto cibo a nona ad uesperam Scripturarum meditationi operam dare consueuisse. His uicissitudinum successionibus Deo seruiens, intantum se a uitio alienam et uirtutibus refertam pręstitit, ut sola eligi mereretur, quę Deum et hominem pareret et uirgo permaneret. Sic illa igitur sacris uirginibus, sicuti est humilitatis integritatisque et cęterarum uirtutum, ita et bene dispensandi temporis exemplum, ut scilicet nec semper orent, nec

Impetrata enim a uiro noctis continentia ad orationem secedebat, super pauimentum distento tapetulo cubitans, ne mollius iacenti altior somnus horas interciperet orandi. Vir quoque sanctitudine illius delectatus, ad ea, quę Dei sunt, magis magisque inflammabatur. Inde et, quod petitus erat, facilius concedere et ipsemet impensius orare. Diceres eos identidem recordari illud ab Apostolo pręceptum: Nolite fraudare inuicem, nisi forte ex

in ligno pendentem uidit et remedium accepit salutis. Ad orationem Helię prophetę annos tres et menses sex non pluerat super terram, donec rursum orauit, et cęlum dedit pluuiam et terra fructum suum. Sareptanę uiduę, quę illum famis tempore hospitio susceperat, hydria farinę non defecit nec lecythus olei fuit imminutus, et quę fame moritura erat, hospitis beneficio uixit. Insuper filium suum defunctum, ipsius precatione uitę restitutum

sex non pluerat super terram, donec rursum orauit, et cęlum dedit pluuiam et terra fructum suum. Sareptanę uiduę, quę illum famis tempore hospitio susceperat, hydria farinę non defecit nec lecythus olei fuit imminutus, et quę fame moritura erat, hospitis beneficio uixit. Insuper filium suum defunctum, ipsius precatione uitę restitutum accepit. Eodem propheta inuocante ignis de cęlo lapsus quinquaginta et quinquaginta uiros, alios post alios,

adhuc uiuente se audisse Reginaldus frater post obitum eius testatus est. Per orationem igitur declaratio quoque sermonum tuorum, Domine, illuminat et intellectum dat paruulis. Pręterea defunctorum animas, quę nondum ita ad purum expiatę sunt, ut cęlo dignę habeantur, uiuentium oratonibus iuuari, non solum Ecclesię traditione, sed etiam reuelationibus exemplisque sanctorum constat. Benedictus Octauus, pontifex maximus,

eodem fratre referente audiuit feras illas bestias discessisse, fugatas flamma ex ore orantis in fulguris morem promicante. Hoc demum remedio frater pauoris molestia liberatus, ac securior factus, ad Dominum migrauit. Quę res documento est tunc maxime nobis opus esse precibus sanctorum, cum e uita discedimus, nullo tempore acrius in nos insurgente demonum pugna. Nec solum demones, sed quandoque etiam homines cum orantibus congredi non

instrui et a Christo ad fluuium Sequanam sibi apparente baptizari, cuius interfecti sanguis interfectori suo cęsari Aureliano illitus, ut beneficium referret pro iniuria, oculum amissum reparauit; Veneranda, uirgo et martyr, quę in Gallia Christum prędicando multos una secum ad palmam adduxit martyrii Antonino imperatore Ecclesiam persequente; Catharina, uirgo et martyr, per quam Dei sapientia mundi sapientes uicit et cuius corpus

martyr, per quam Dei sapientia mundi sapientes uicit et cuius corpus de Alexandria, ubi pro Christo passa est, ad montem Synai angelicis manibus translatum dicunt, ut nemo dubitet eam multum posse in cęlo, quę sic honorata est in terris. Sed profecto inter sanctos sanctasque omnes, ut primum apud Deum locum obtinet, ita prior inuocari debet Regina cęli, gratia plena, benedicta in mulieribus, Maria

repletus edidit Saluatorem mundi. Nihil certius speratur, largius tribuitur, tutius conseruatur quam quod ipsa pro nobis poposcerit Filium. An quicquam maternis precibus non gratificaturum credimus, quem cum Deo Patre legem, quę matres honorari iubet, sanxisse scimus. Nunc, ne a proposito discessisse uidear, quantum foeminę quoque orationum ui efficere potuerint, breuiter exponam. Quibus nihil obstitit sexus fragilior,

filias. Phenenna uero, altera Helcanę uxor, consorti suę semper infensa, post susceptos liberos parere desiit et in idem uitium, quod illi petulanter obiicere consueuerat, ipsa incidit. Denique sterilis peperit plurimos, et quę multos habebat filios, infirmata est. Vltio enim superbiam, orationem sequitur gratia. Iudit in humilitate cordis Deum precata tantum audacię concepit, ut a Bethulia ad hostes, qui eam obsederant, egressa inter tot

Israhelitarum imminebat ceruicibus; omnes simul uno die una Iudit liberauit. Nunquam tantum facinus perpetrare potuisset, nisi prius perpetrandi facultatem a Domino precibus obtinuisset. Quid de Susanna dicam? Quę iudicum sententia morti iam addicta exclamauit ad Dominum, et Dominus exaudiuit uocem ipsius. Spiritum quippe Danielis pueri suscitauit, qui malignos accusatores falsitatis conuictos talionem subire compulit, plebe illos

uero orationes arma sunt, quibus prosternitur omne diaboli robur, iccirco maligni spiritus interdum orantibus nobis impedimenta struunt, ut uel torpeamus pertesi uel territi obmutescamus uel uagis cogitationibus abducti uerba, quę pensiculate ruminanda sunt, contemptim effugiamus, similes ebriis, qui sępe multa quidem loquuntur, nec tamen, quid loquantur, satis sciunt. Detegamus nunc huiusmodi inimici dolos atque insidias sanctorumque in cauendo

pręterea Dauid uersu oracula cecinisse, de quibus gloriatur dicens: Incerta et occulta sapientię tuę manifestasti mihi. Sic denique Esaiam, Hieremiam, Ezechielem cęterosque prophetas omnia in spiritu hausisse, quę quondam ad populum nunc prospera, nunc aduersa uaticinantes effuderunt. Semper enim de Deo cogitantes digni habiti sunt, qui cum Deo etiam sermones miscerent et (ut ait Scriptura) facie ad faciem loquerentur. Latius

Apostolorum traditum legimus, quod, cum in coenaculum circa horam sextam oratum ascendisset, cecidit super eum mentis excessus. Et uidit cęlum apertum et inde uas quatuor initiis submitti, immundis animalibus plenum, sed quę a Deo mundata dicerentur. Ex quo significatum est gentiles quoque, qui plane immundi errorum inquinatione erant, per fidem euangelicę ueritatis mundandos et Ecclesię gremio excipiendos esse, sicuti et Iudeos. Quoniam

omni gente, qui timet eum et operatur iustitiam, acceptus est illi. Paulus apostolus raptus usque ad tertium cęlum, utrum in corpore, an extra corpus, nescit, Deus scit, audiuit arcana uerba, quę non licet homini loqui. Hinc demum in illam prorupit uocem: O altitudo diuitiarum sapientię et scientię Dei! Quam incomprehensibilia sunt iudicia eius et inuestigabiles uię eius! Quis enim cognouit sensum

Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia. Ipsi, gloria in secula. Amen. Ioannes apostolus: Fui, inquit, in spiritu Dominica die, et audiui, et uidi, ea utique, quę in Apocalypsi commemorat. Quorum pręstantiam diuus Hieronymus admirans ait: Apocalypsis Ioannis tot habet sacramenta, quot uerba. Parum dixi: in uerbis singulis multiplices latent intelligentię et pro merito uoluminis

animo transcendentes et uiderunt et prędicauerunt multa non mediocri admiratione digna. Antonius abbas, dum seculi uoluptatum malignas illectationes secum consyderat, totum terrarum orbem laqueis refertum uidisse dicitur. Quę res nonne aperte nobis indicat, in quantis uersemur uitę periculis, qui quotidie inter mortiferarum cupiditatum tam multiplices pedicas uestigia figimus? Quod si iis nolumus implicari, meditanda sunt cęlestia,

Christi perduxit contemplatio. Augustinus, Hipponensis episcopus, philosophię Christianę assertor egregius, dum Sanctę Trinitatis mysterium solus in cubiculo sedens contemplatur, ita a seipso abscesserat, ut a muliere, quę illum quadam de re consulere uehementer cupiebat, sępius interpellatus nihil responderet, immo ne respiceret quidem. Mulier denique, quia se contemptam putauit, abiit tristis. Postero autem die, cum eum in ecclesia missam

fidem facere poterant non pauca in manu ipsius ac digitis adustionis uestigia. Qualia ergo illa aut quantę delectationis fuisse dixerimus, quibus occupatus animus non aduertebat corporis tormenta uel ad quę sese mens errigens carnis quoque pondus secum trahere uidebatur, dum supinum stare et humum non contingere cogit. Nec in Bernardo, Clareuallensi abbate, non satis clarum signum mentis in cęlo

Ego enim stigmata Domini Iesu in corpore meo porto. O felicem seruum, cui Dominus quinque tradidit talenta, ut, quibus ille perditum redemit mundum, hic labentem repararet Ecclesiam! Nunc, quę foeminis in meditando miracula contigere, ut instituti nostri ordo seruetur, referamus. Mariam Magdalenam, cum in solitudine ętatem ageret, statutis diei horis supra cęlum ab angelis uectatam tradunt. Quod si (ut

fuit Marię in deserto contemplantis fructus, quanta est nunc in paradiso cum Christo regnantis gloria? Iam ibi perpetuo habitat, ubi quondam uel unius horę momento mansisse felicitatis fuit. Mariam quoque Aegyptiacam, quę urbanę luxurię mollitiem eremi asperitate fregit, Zosimas abbas orantem corpore supra terram suspenso altitudine ferme cubitali uidit. Itaque quantum olim per corporis turpitudinem in profundum perditionis corruerat,

Comagiensis monasterii decus, cum sese cęlestium contemplationi penitus dedisset, obstupefactis interdum corporis membris ac sensibus diu ueluti exanimis iacebat. Inde illi non pauca, quę futura erant, diuinitus reuelata fuisse perhibent solitamque Beatę Virginis frui colloquiis; librum etiam, qui Viarum Dei dicitur, angelo dictante ab ea scriptum. Cum hęc ita sint, nonne paradisum habuit in terris,

dictumque esset, ordine retulit et mirantibus adiunxit sibi tunc ibidem loci, ubi absens cum ipsis fuit, Iesum puerum, qua hora quondam nasci uoluit, apparuisse. Iesum ergo deuote contemplata, cum in lectulo iaceret, omnia, quę procul in oratorio agerentur, perspiciebat. Et quod ne ipsę quidem, quę illo conuenerant, uiderunt, uidere meruit. Alias etiam, a die Coenę Domini usque ad Sabbatum sanctum, corporeorum

loci, ubi absens cum ipsis fuit, Iesum puerum, qua hora quondam nasci uoluit, apparuisse. Iesum ergo deuote contemplata, cum in lectulo iaceret, omnia, quę procul in oratorio agerentur, perspiciebat. Et quod ne ipsę quidem, quę illo conuenerant, uiderunt, uidere meruit. Alias etiam, a die Coenę Domini usque ad Sabbatum sanctum, corporeorum sensuum usu subtracto quasi mortua permansit. Sed interim toto animi uigore in

uirili parte imitati, abiecta atque contempta terrenarum rerum cura, ad cęlestium meditationem accingamur. Pensemus, quam potens sit, a quo condita sunt omnia, quam sapiens, qui gubernat uniuersa, quam bonus, per quem cuncta, quę ubique sunt, conseruantur ac in sua natura permanent, quam magnificus sit, cui semper adsistit cęlestis militię innumerabilis exercitus: angeli, archangeli, throni, uirtutes, potestates, dominationes, cherubin et

suorum erga nos beneficiorum assidua iugisque meditatio. Ad imaginem et similitudinem suam nos fecit; cęlum, terram, mare usui nostro subdidit; patriarchas, prophetas, leges cęteraque multa, egregia sane et admiranda, quę in Veteri Testamento continentur, quibus et in uiam iustitie et agnitionem sui plenius dirigeremur, nobis indulsit. Postremo, cum omne hominum genus primorum parentum culpa sub maledicto deperiret, ita ut neque Lex ipsa

spinis coronatur, arundine percutitur, manibus pedibusque cruci affigitur, felle aceto diluto sitiens potatur, lancea uulneratur. Denique occiditur ac sepelitur, Deus pro hominibus, Dominus pro seruis, iustus pro peccatoribus. Quę quidem omnia tam patienter excepit, ut et accusatus taceret et pendens pro crucifixoribus suis oraret. Nos quoque ista tam grauia tamque acerba quotidie secum recensentes, quę piissimo Domino pro nobis subire libuit,

Dominus pro seruis, iustus pro peccatoribus. Quę quidem omnia tam patienter excepit, ut et accusatus taceret et pendens pro crucifixoribus suis oraret. Nos quoque ista tam grauia tamque acerba quotidie secum recensentes, quę piissimo Domino pro nobis subire libuit, uicissim enitamur pro nomine illius, quęcunque uoluptatis et ocii et arrogantię esse uidentur, euitare, dura autem laboriosaque et humilia semper sectari, ne forte, cum ille ad

Caput V / DE SCRIPTVRARVM LECTIONE His et aliis huiuscemodi meditationibus eo commodius utemur, quo diligentius lectioni Scripturarum incubuerimus. Ad quam accedere siquando fastidierit animus, excitandus erit iis, quę modo referemus, sanctorum exemplis, ut eorum legendi studium secutus fructum quoque percipere, quem illi perceperunt, mereatur. Hilarion abbas in omni sanctitatis genere memorandus Scripturas diuinas (ut

percipere, quem illi perceperunt, mereatur. Hilarion abbas in omni sanctitatis genere memorandus Scripturas diuinas (ut inquit Hieronymus) post orationes et Psalmos, quasi Deo pręsente, recitabat. Quę enim per prophetas et apostolos dictante Spiritu Sancto prolata nouerat, ea non irreuerenter nec inconsyderate neque omnino inepte legenda iudicauit. Basilius ille Magnus, cum primitus mundanę philosophię studiis plurimum

alios pręterquam diuinos codices prę manibus haberet, tanto deinde studio legisse diuina, quanto ante mortalia non legerat. Itaque latentium sub uelamento mysteriorum dulcore iam tandem plenius hausto exclamauit dicens: Quę pars fideli cum infideli? Quę communicatio luci ad tenebras? Quis consensus Christo cum Belial? Quid facit cum psalterio Horatius, cum Euangeliis Maro, cum Apostolo Cicero? Demum ait: Non debemus bibere simul calicem

codices prę manibus haberet, tanto deinde studio legisse diuina, quanto ante mortalia non legerat. Itaque latentium sub uelamento mysteriorum dulcore iam tandem plenius hausto exclamauit dicens: Quę pars fideli cum infideli? Quę communicatio luci ad tenebras? Quis consensus Christo cum Belial? Quid facit cum psalterio Horatius, cum Euangeliis Maro, cum Apostolo Cicero? Demum ait: Non debemus bibere simul calicem Christi et calicem demoniorum.

psalterio Horatius, cum Euangeliis Maro, cum Apostolo Cicero? Demum ait: Non debemus bibere simul calicem Christi et calicem demoniorum. Eadem sentire si quem non mouet admonentis autoritas, moueant saltem patientis flagella, quę ille experrectus, cum et uibices in corpore apparerent et discedente somno dolor non discederet, intellexit non soporis fuisse, sed punitionis. Augustinus, dum inter dialecticorum sophismata Christum quęreret, heresi

tenebris aspicere coepit lucem ueritatis consuluitque Ambrosium episcopum, quid primum de Scripturis legere deberet, quo iam confidentius catholicę fidei posset adherere. Et audiuit Esaiam sibi legendum esse, utpote qui ea, quę in Christo contigerint, explicatius prophetarit et gentium uocationem annis multis post futuram quasi pręsentem uiderit. Denique ab Ambrosio baptizatus, diuinos codices perlegendo, non solum fidelis, sed

et intellectum dat paruulis. Et ipse uere scriba doctus in regno cęlorum, proferens de thesauro suo noua et uetera. Bernardum abbatem, cuius non inelegans ingenium neque mediocrem doctrinam testantur opuscula ipsa, quę edidit, nullo magistro usum aiunt, sed sola legendi assiduitate mysticos de Scripturis sensus ellicuisse. Vt legeret, intelligendi cupiditas fecit; ut intelligeret, oratio impetrauit; ut autem impetraret,

quocunque ibat, scorteas manticas libris refertas secum deferebat. Neque illi oneris huius molesta erat grauitas, dum lectionis sacrę compensatur utilitas. Sic nec militem strenuum ferrea lorica, cassis ensisque gravant, quę sibi saluti fore sperat. Vtque iis munitus in certamen prodire et confidenter cum hoste congredi solet, ita, qui sese lectionibus diuinis libenter instruit, omnia diaboli machinamenta facile contemnit. Antonius,

constantiam perceperant, occidi potuerunt, cogi autem, ut Christum negarent, non potuerunt. Itaque inimici malignitas atque doli in contrarium cessere: quos perdere cupiebat, martyrii corona honestatos uidit. Armis enim, quę de manibus illorum erripere cogitauerat, ipse uictus succubuit, hoc est, oratione et lectione. Seruulus mendicus, et ęger et litterarum ignarus, ecclesiastica opuscula ex elemosinis comparauerat, aliis quidem legenda,

ecclesiastica opuscula ex elemosinis comparauerat, aliis quidem legenda, quoties lectorem nactus fuisset, sibi uero auscultanda atque ediscenda. Audiendi assiduitas reddidit eruditum, ita ut aliis memoriter prędicaret, quę ipse legere nesciebat. Quo magis illi arguendi sunt, qui litteratura imbuti proficere negligunt et legendi laborem refugientes ocio sese ignauięque corrumpendos tradunt. Inde fit, ut ad omnem fortunę ictum pauidi

cantabat: In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. Et illud de beato uiro: In lege Domini uoluntas eius, et in lege eius meditabitur die ac nocte. Meditationem legis non in replicando, quę scripta sunt (ut Iudeorum existimant pharisei) sed in opere intelligens, iuxta illud Apostolicum: Siue comeditis siue bibitis siue aliud * add. quid agitis, omnia in gloriam Domini facite. ** corr.

nunquam conquiescent dira atque horrenda supplicia. Hic fructus, hęc merces operis eorum erit, qui poesim pręponunt Euangelio, id est, Barrabam Christo. Non me quidem fugit quosdam sanctorum multa etiam uersibus lusisse, sed quę ad Christianum dogma pertineant, non quę sapiant gentilitatem. Procul est ab ore eorum Saturnus, Iuppiter et Mars cęteraque non numina, sed portenta, quę Christianę religionis assertores, ut adorarent, nullis minis,

Hic fructus, hęc merces operis eorum erit, qui poesim pręponunt Euangelio, id est, Barrabam Christo. Non me quidem fugit quosdam sanctorum multa etiam uersibus lusisse, sed quę ad Christianum dogma pertineant, non quę sapiant gentilitatem. Procul est ab ore eorum Saturnus, Iuppiter et Mars cęteraque non numina, sed portenta, quę Christianę religionis assertores, ut adorarent, nullis minis, nullo unquam supplicio compelli potuerunt.

me quidem fugit quosdam sanctorum multa etiam uersibus lusisse, sed quę ad Christianum dogma pertineant, non quę sapiant gentilitatem. Procul est ab ore eorum Saturnus, Iuppiter et Mars cęteraque non numina, sed portenta, quę Christianę religionis assertores, ut adorarent, nullis minis, nullo unquam supplicio compelli potuerunt. Nobis, si quos aliquando uel poeticę fabulositatis uel mundanę sapientię libros euoluere cupido incesserit,

ad Christianitatem. Nunquid nesciuit Legem? Ignorauit prophetas? Non intellexit Psalmos? Immo, quia ista omnia percalluit, ideo credidit in eum, quem in iis scriptum reperit, ipso dicente: Scrutamini Scripturas! Illę sunt, quę testimonium perhibent de me. Et iterum: Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi. De me enim ille scripsit. Signanter, ut mihi uidetur, dixit forsitan. Sciebat enim quosdam ex illis futuros, qui

Nonne ideo, quia maiora quędam certioraque in discipulo Domini deprehendit quam deprehenderat in mago? Qui ubi se Philippo longe inferiorem uidit, et ipse credere se dixit, baptizari uoluit, non fidei ardore, sed operum, quę ipse facere nequibat, cupiditate, ratus recepto baptismate se etiam ęque grandia admirandaque facturum. Venit deinde Petrus, et cum baptizatis manum imposuisset, acceperunt Spiritum Sanctum. Hinc Simon offerre pecuniam

nunc cum philosophis pergamus, ut et hi discant, quia, quod stultum est Dei, sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. Dionysius Aeropagita, cum apostoli Pauli prędicationes audisset et ea, quę sibi iam similia ueri uidebantur, credere adhuc dubitaret, uerbis fidem se habiturum dixit, si Paulus cęco, qui forte aderat, Christi inuocatione uisum restituisset. Tunc ille: Ne me, inquit, magico carmine usum,

Immanissimus tyrannus credentium ceruicibus cum gladio imminebat, illi uero maluerunt iugulum prębere ferienti quam cognitę iam et perceptę contradicere ueritati, ea et certissima et saluberrima esse, quę a uirgine didicerant, affirmantes: Vna ergo ancilla Christi disputando uicit, quos tota Platonis Academia uincere non potuisset. Caput XI / DE FIDE CHRISTI CONTRA

perfidięque Arrianę. Basilius etiam episcopus uere columna ignis (ut cuidam uisum fuit) calore ęstuans charitatis, non est ueritus Valentem imperatorem increpitare, quod ecclesiam quandam, quę Christianorum iuris erat, tradidisset Arrianis. Sublatis iurgiis eo deducta est res, ut fidei periculum facerent. Clauserunt ecclesię fores, decernentes, ut, ad quorum precationem per se patefierent, illis eius possessio

Caput XII / DE SPE DIVINAE MISERICORDIAE Postquam autem et de istis sicuti de cęteris omnibus triumphauimus, hęc est enim uictoria, quę uincit mundum, fides nostra, recte nunc de spei uirtute disseremus, ut bonum, quod maximum cum Deo esse credimus, etiam sperare discamus. Vtiliter sperat, qui nec adeo misericordię Dei confidit, ut iustitiam non

desperet, si Manasses inuenit? Aut quis adeo pessimis moribus uiuit, ut euadere bonus non possit, si ille euasit? Niniuitę, cum Iona prophetante urbis excidium imminere didicissent, peccatorum, ob quę id passuri erant, poenitentiam agentes dixerunt: Quis scit, si conuertatur et ignoscat Deus et reuertatur a furore irę suę, et non peribimus. Grandis fiducia, in ipso diuinę ultionis

princeps, cum diu exercendis latrociniis operam impendisset, tandem poenitudine pulsatus ad monasterium uenit monachusque factus Deo in humilitate seruiuit. Et cum post aliquot dierum poenitentiam dimissa sibi esse peccata, quę commiserat, angelo referente accepisset, multitudinis eorum conscius dubitauit, an uera audiret. Ob incredulitatem linguę officio caruit. Sed cum uehementer doleret, quod solitas Deo laudes ore impedito concinere non

Mariam Magdalenam ob impudentis lasciuię crimen cęterorumque uitiorum infamiam cognomento Peccatricem dixere. Et tamen, cum sese poenitendo Domino submisisset, dimittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Et quę diu serua fuerat peccati, meruit effici discipula Christi eiusque resurrectionem uidere prima atque audire: Maria optimam pariem elegit, quę non auferetur ab ea. Sic, ubi abundauerat peccatum,

submisisset, dimittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Et quę diu serua fuerat peccati, meruit effici discipula Christi eiusque resurrectionem uidere prima atque audire: Maria optimam pariem elegit, quę non auferetur ab ea. Sic, ubi abundauerat peccatum, superabundauit misericordia et in poenitente omni spe maior spei merces fuit. Maria Aegyptiaca meretricio quęstu diu infamis, cum aditu etiam ecclesię

cuidam eo uentitanti consentiens in turpis luxurię foueam corruit. Sceleris conscientia ueniam desperauit, solitudinem reliquit, proximam ingressa ciuitatem pristinas uirtutes uitiis ęquauit, permisit libidini frenos et, quę diu uirginitatem accuratissime seruauerat, prostibuli obruta est spurciciis. Postquam uero ab ipso Abraham sene, uehementer de eius perditione solicito, diu quęsita et tandem inuenta illo hortante ad montem rediit,

redimet Israhel ex omnibus iniquitatibus eius. Philo etiam, sapientię spiritu plenus: Misereris omnium, inquit, quia omnia potes; et dissimulas peccata hominum propter poenitentiam. Diligis enim omnia, quę sunt, et nihil eorum odisti, quę fecisti. Et paulo post: Parcis autem omnibus, quoniam tua sunt, Domine, qui amas animas. Et per Esaiam Dominus ipse ad populum fidelem ait: Nunquid obliuisci potest

eius. Philo etiam, sapientię spiritu plenus: Misereris omnium, inquit, quia omnia potes; et dissimulas peccata hominum propter poenitentiam. Diligis enim omnia, quę sunt, et nihil eorum odisti, quę fecisti. Et paulo post: Parcis autem omnibus, quoniam tua sunt, Domine, qui amas animas. Et per Esaiam Dominus ipse ad populum fidelem ait: Nunquid obliuisci potest mulier infantem suum, ut non

illum. Hinc idem alibi Patrem misericordiarum et Deum totius consolationis eum appellat. Et rursum alio loco dicit: Cum autem benignitas et humanitas apparuit Saluatoris nostri Dei, non ex operibus iustitię, quę fecimus nos, sed secundum suam misericordiam saluos nos fecit, per lauacrum regenerationis et renouationis Spiritus Sancti, quem effudit in nos abunde per Iesum Christum, Saluatorem nostrum, ut iustificati

quoniam et tertia in ordine harum, de quibus modo diximus, ab Apostolo ponitur et de tribus maior ipsa prędicatur, ideo satis congruum arbitror, ut tertii nunc uoluminis principium teneat et quasi in arce collocata consistat. Quę uirtus cum talis sit, ut sine ea cęterę nihil sint, neminem ignorare uolumus de ipsa simul tractari, ubicunque de aliqua a nobis tractetur. Quędam tamen, quę illi magis propria censui, conabor hoc loco referre et

principium teneat et quasi in arce collocata consistat. Quę uirtus cum talis sit, ut sine ea cęterę nihil sint, neminem ignorare uolumus de ipsa simul tractari, ubicunque de aliqua a nobis tractetur. Quędam tamen, quę illi magis propria censui, conabor hoc loco referre et sanctorum exemplis- primo quatenus Deus diligendus sit, deinde proximus, postremo inimicus- digerendo explicare. Deum toto corde, tota anima, totis uiribus

uti, donec illa in urbem inuecta sub tabernaculo, quod ipse tetenderat, uenerabiliter collocaretur. Ex quanta autem in Deum pietate quantoque amore ea regis exultatio proueniret, Michol, uxoris suę, poena testatur, quę, quoniam scurrilis leuitatis illum arguerat, Deo ulciscente perpetuę sterilitatis damnum tulit. Idem post hęc anxie secum queri coepit se in ędibus habitare cedrinis, arcam uero testamenti Dei manere sub pellibus,

et se et illos non modo nusquam recessuros, uerum etiam minime dubios esse, quin ipse Filius Dei sit, affirmat, ut scilicet discas neminem posse perfecte diligere, qui non plene crediderit. Post hęc prędicente Domino ea, quę propediem Hierosolymis passurus esset, ait: Absit a te, Domine, non erit tibi hoc. Vide, quali amoris ardore flagrabat. Quem in omnibus uerissimum esse nequaquam dubitat, ab eodem id solum patienter audire non

non negasset. Proinde etiam post reatum his quoque, qui nihil tale commiserant, pręferri meruit, omnium princeps constitutus, quia omnibus plus dilexit. Persequamur et illa intimi amoris signa, quę post resurrectionem Saluatoris in eo apparuisse Euangelica ueritas docet. Cum igitur singulari cultu atque obseruantia Dominum usque ad crucem prosecutus fuisset, mortuum quoque ac sepultum quęrere non cessauit. Cucurrit

Domine, tu nosti omnia, tu scis, quia amo te. Alias multum pollicitus tam nihil pręstitit, ut etiam ueritatem abnegaret; modo nihil promittere ausus tantum exhibuit, ut post persecutiones, verbera, carcerem, catenas, quę pertulit, etiam crucifigi pro nomine illius non recusarit. Hinc apparet nihil eo esse imbecillius, qui in se confidit, neque fortius, qui in Deo. In Deo confidens Neronem contempsit, qui in se confidens expauerat

uita, neque angeli, neque principatus, neque uirtutes, neque instantia, neque futura, neque fortitudo, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a charitate Dei, quę est in Christo Iesu, Domino nostro. Hinc etiam a Roma ad Philippenses scribens: In omni fiducia, inquit, sicut semper et nunc mangnificabitur Christus in corpore meo, siue per uitam,

Roma ad Philippenses scribens: In omni fiducia, inquit, sicut semper et nunc mangnificabitur Christus in corpore meo, siue per uitam, siue per mortem. Mihi enim uiuere Christus est, et mori lucrum. Et rursum: Quę fuerunt lucra, hęc arbitratus sum propter Christum detrimenta. Veruntamen existimo omnia detrimentum esse, propter eminentem scientiam Iesu Christi, Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci et arbitror

omnia detrimentum esse, propter eminentem scientiam Iesu Christi, Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci et arbitror stercora, ut Christum lucrifaciam, ut et inueniar in illo, non habens meam iustitiam, quę ex Lege est, sed illam, quę ex fide est Christi Iesu. Ad hęc Corinthios hortatur dicens: Siue manducatis, siue bibitis, uel aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite! Et de iis, qui Deum

eminentem scientiam Iesu Christi, Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci et arbitror stercora, ut Christum lucrifaciam, ut et inueniar in illo, non habens meam iustitiam, quę ex Lege est, sed illam, quę ex fide est Christi Iesu. Ad hęc Corinthios hortatur dicens: Siue manducatis, siue bibitis, uel aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite! Et de iis, qui Deum amant, ad Romanos ait: Scimus,

quod Syrum esse aiunt et sonare: Dominus uenit, ut sit sensus: eum in aduentu Iudicis a fidelium consortio separandum, qui a Christi charitate inuentus fuerat alienus. Charitatem autem Dei habet, quisquis ea, quę ab illo pręcepta sunt, ante omnia exequi studet. Ioannes apostolus: Hęc est charitas Dei, inquit, ut mandata eius custodiamus. Ac nequid excuses, subiungit: Et mandata eius grauia non sunt.

si tradidero corpus meum, ita ut ardeam, charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest. Charitas patiens est, benigna est. Charitas non emulatur, non agit perperam, non inflatur; non est ambitiosa, non quęrit, quę sua sunt, non irritatur, non cogitat malum; non gaudet super iniquitate, congaudet autem ueritati; omnia suffert, omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet. Charitas nunquam excidit, siue prophetię

prophetamus. Cum autem uenerit, quod perfectum est, euacuabitur, quod ex parte est. Cum essem paruulus, loquebar ut paruulus, sapiebam ut paruulus, cogitabam ut paruulus. Quando autem factus sum uir, euacuaui, quę erant paruuli. Videmus nunc per speculum in ęnigmate, tunc facie ad faciem. Nunc cognosco ex parte, tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum. Nunc autem manent fides, spes, charitas, tria hęc. Maior autem

percuti, Simon et Iudas irruenti sacrilegorum impetu ellidi atque obteri, reliqui omnes Discipuli diuersis tormentorum generibus absumi ac perimi. Quid post illos de tot milibus martyrum dicam? Dulcia illis tormenta erant, per quę ad te ascendere, tecum iungi properabant. Nihil illis formidini, nihil timori esse poterat, quoniam perfecta charitas foras mittit timorem. Vehementiores poenas experierunt, ut maioris erga te amoris testimonium redderent.

ei peccata multa, quia dilexit multum. Iterum in domo Simonis leprosi eiusdem Domini caput unxisse refertur unguento precioso. Impetrata quippe delictorum uenia altius promouetur, et quę pedes unxerat, iam digna fit, quę ungat et caput. Sic paulatim progrediendo ab infimis ad summa usque peruenitur. Immensi amoris indicium et illud fuit: Cum Martha, soror eius, Dominum

multum. Iterum in domo Simonis leprosi eiusdem Domini caput unxisse refertur unguento precioso. Impetrata quippe delictorum uenia altius promouetur, et quę pedes unxerat, iam digna fit, quę ungat et caput. Sic paulatim progrediendo ab infimis ad summa usque peruenitur. Immensi amoris indicium et illud fuit: Cum Martha, soror eius, Dominum accipiens hospitio parandi conuiuii cura distringeretur, illa

illa audiendi uerbi dulcedine delinita nullis eiusdem germanę compellationibus auelli potuit, ut ab eo parumper secedens ipsam in ministrando iuuare uellet. Ideoque optimam partem elegisse dicitur, quę non auferetur ab ea. Charitas enim nunquam excidit. Sed ut alia omittam, quis digne explicare, nedum laudare queat, iam sepulto Domino animi eius solicitudinem assiduumque angorem? Comparauit aromata,

iuuando et eos, qui ab impiis hominibus cędebantur, sepeliendo. Hinc, cum et ipse regis Senacherib iussu necandus perquireretur, Deo fauente una cum suis periculum effugit. Postea rege filiorum manu interempto reuersus omnia, quę sibi sublata fuerant, recuperauit, ne benefaciendi materia deesset, cui non deerat animus. Pius ergo in medio inimicorum seruari meruit, crudelis autem nec inter filios tutus fuit. Et beati Iob

summum pontificem, septennio solicitatum tandem ad stuprum committendum se impulisse diceret, haud cunctandum ratus illi pręcepit, uti se eadem celeritate, qua uenerat, Romam perferret. Die altero pontificem adiit relatisque, quę de illo demon iactauerat ruborem ei pauoremque iniecit et confitentem protinus ad poenitentiam conuertit eodemque usus diei spacio ad Turonem rediit. Timuisset sese demoni credere,

se fluctibus, ut in alto laborantibus opem ferat, suę ipse quieti salutem pręponens aliorum. Vitalis etiam monachi in urbe Alexandrina mira admodum charitatis opera extitere. Prostibula adibat foeminarum et cum ea, quę impudentiore lasciuia diffluere uidebatur, noctem pactus precium offerebat. Admissus autem in aliquo fornicis angulo procumbens deprecando peruigilabat, donec illucesceret dies. Factum admirans mulier, cogebatur interim

esset, prętulit nobilitatis altitudini charitatis humilitatem. Quippe uilibus induta, ne agnosceretur, martyrum carceres inuisebat, uincula exosculabatur, ad patientiam exhortationibus animabat. His officiis digna euasit, quę et ipsa coronam referret martyrii. Maria Decegnies conomento dicta, de pago Niuella episcopatus Leodii, ipsa uitę sanctitate maritum pellexerat, ut castitatem seruaret. Ambo ergo Christo, non mundo seruientes leprę

fieret comes. Vt orauerat, impetrauit: ambę eodem die uita defunctę sunt, ambę uno sepulchro conditę. O inseparabile pii amoris uinculum, quod ne morti quidem soluere licuit! Simul cęlum petierunt, quę simul in terra Christo seruierant, ut convivere, sic etiam commori exoptantes. Charitate inter se contenderunt apud Antiochiam Theodora uirgo et quidam miles. Illa ob Christi confessionem ab infidelibus in prostibulum

Diligite inimicos uestros et benefacite iis, qui oderunt uos, hanc quoque dilectionis partem prosequamur, ut sanctorum exemplis discamus nulli malum pro malo reddere, ne male agenti pares simus et, quę ab aliis facta reprehendimus, eadem ipsi faciamus. Tempore, non opere differunt inferens et uindicans iniuriam. Ioseph ingentem fratrum inuidiam ingenti rependit beneficio. Occidere eum uoluerunt, in cisternam

castigati et erubuerunt beneficio uicti. Elphegus, Cantuariensis archiepiscopus, Romam uersus pergens, cum in urbem Ausonam ** corr. ex Ausoniam diuertisset, omnibus, quę secum habebat, exutus urbeque eiectus fuisse dicitur. At cum Deo ulciscente sancti iniuriam repentino tecta incendio conflagrare coepissent, reuocatus oratione flammas extinxit. Quo miraculo malignitas hominum in

sancti iniuriam repentino tecta incendio conflagrare coepissent, reuocatus oratione flammas extinxit. Quo miraculo malignitas hominum in munificentiam uersa plurima offerebat dona. Ipse uera nihil accepit pręter ea, quę sibi modo per uim errepta fuerant, ut gratuito potius inimicos suos quam mercede diligere uideretur. Idem Deo supplicando et panem benedictum morbo affectis porrigendo

etiam laudari contemnit. Hinc etiam Apollonius monachus at martyr, cum in carcere detineretur, et Philemon choraules omnibus eum opprobriis oneraret, suspirans: Fili, inquit, misereatur tui Deus et nihil horum, quę modo in me obloquendo effudisti, reputet ad peccatum. His uerbis ille corde compunctus et fidem, quam persequebatur, accepit et non recusauit martyrium. Vitalis, ** corr. ex Vitalius

et simulatę sanctitati facta dictaque eius ascribere palam ausa, cum ab abatissa punienda decerneretur, eiusdem, quam lacessierat, intercessione liberatur. Euphrasia enim et ante ipsam se suppliciter prosternens, quasi quę lęsisset, non quasi quę lęsa fuisset, ueniam sibi petiit et ante abatissam illi impetrauit. Othiliam uirginem pater occidere in animo habebat, solo corporis uitio offensus, quia cęca nata fuerat. Mater autem

facta dictaque eius ascribere palam ausa, cum ab abatissa punienda decerneretur, eiusdem, quam lacessierat, intercessione liberatur. Euphrasia enim et ante ipsam se suppliciter prosternens, quasi quę lęsisset, non quasi quę lęsa fuisset, ueniam sibi petiit et ante abatissam illi impetrauit. Othiliam uirginem pater occidere in animo habebat, solo corporis uitio offensus, quia cęca nata fuerat. Mater autem periculo subtractam monasterio

et ignoscens super malicia. Hieremias immaturam ętatem excusans clamat: A, a, a, Domine Deus, ecce nescio loqui, quia puer ego sum. Noli, inquit Dominus, dicere, quia puer sum, quoniam ad omnia, quę mittam te, ibis et uniuersa, quęcunque mandauero tibi, loqueris. Ne timeas a facie eorum, quia ego tecum sum, ut erruam te. Denique: Misit, inquit, Dominus manum suam et tetigit os meum et dixit:

Quam autem inconsyderate divinę reluctatus uoluntati sit, casus ostendit. Nauigat, tempestate concutitur, in mare pręcipitatur, a pisce deglutitur. Sed cito poenitens liberator moremque Domino gerens prędicat. Et Niniue, quę mox subuertenda erat, auditis prophetę uerbis poenitentiam egit, Deum placauit, seruata est. Quid hoc exemplo discitur nisi tam dignum diuina ultione doctorem, qui dissimulat populi crimina, cum ad prędicandum mittitur,

studium remitteret: Dignus est operarius, inquit, cibo suo; ut scilicet, quibus seminant spiritalia, ab iis sibi corporalia metant, non plura tamen quam pręsens necessitas poposcerit, ne prędicationem, quę gratuita esse debet, uenalem faciant. Pręcipit quoque Dominus ac monet, ut huiusce professionis uiri, ciuitatem ingressi apud dignos maneant, ne scilicet integritati autoritatique eorum

In summa, quicunque Ecclesiam audire noluerit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Nemo saluatur inuitus. Idem hi, ut Lucas inquit, prohibiti sunt a Spiritu Sancto loqui uerbum in Asia. Quę res documento est non passim omnibus euangelizare nos debere, et iis pręsertim, quos Euangelium ipsum contemptui habituros non ambigimus, ne et hi exinde grauioribus poenis obnoxii sint et nos sanctum dedisse canibus

Paulus contulit se Athenas disseruitque cum Epicureis et Stoicis, palam ostendens, quarto pręstaret eorum philosophię disciplina Christi. Quanta autem uel argumentorum ui disputauit uel miraculorum operatione illa, quę dixerat, approbarit, Dionysius Areopagita indicio est factus Apostoli discipulus, qui magister fuerat philosophorum. Relictis Athenis uenit Corinthum et Aquilę Priscillęque hospitio usus artem

purgauit sanumque reddidit. Qui iam catholicę fidei disciplinis eruditus omnium tandem hereticorum dogmata certissimis destruxit argumentis nostraque confirmauit, obscura quęque in Scripturis declarauit et ab iis, quę dubia erant, ambiguitatem sustulit. Religiosis uiuendi pręcepta dedit, nemo in disserendo acutius uidit, nemo melius explicauit. Quid multa? Vnum tunc hominem conuertit Ambrosius, sed in uno homine totum pene terrarum

inibi terra penitus subsidente hiatus ingens apparuit magnumque omnibus incussit terrorem, ne in profundum acti poenas iam incredulitatis darent. Hunc hiatum adhuc extare ferunt et occulto quodam sinuosoque meatu ad nescio quę purgatorii loca deducere. Id utrum uerum sit, scire nihil nostra refert. Credimus enim purgatorium animarum alicubi esse, etiamsi ibi non sit, magisque illud nunc consyderare expedit, quanta hic sanctus humanę salutis

reliquit et summi pontificis permissu ad coenobium Cassini montis perueniens monachum se fecit. Pertimuit eo fungi officio, postquam sibi commissos meliores efficere nequiuisset, ne quęsisse uideretur, quę sua sunt, non quę Iesu Christi, id est, suum honorem, non aliorum profectum. Cogitent nunc, quam agant, qui sibi creditum gregem pabulo prędicationis pascere negligunt et se pastores profitentur, si is, qui

pontificis permissu ad coenobium Cassini montis perueniens monachum se fecit. Pertimuit eo fungi officio, postquam sibi commissos meliores efficere nequiuisset, ne quęsisse uideretur, quę sua sunt, non quę Iesu Christi, id est, suum honorem, non aliorum profectum. Cogitent nunc, quam agant, qui sibi creditum gregem pabulo prędicationis pascere negligunt et se pastores profitentur, si is, qui quotidianis

operam dare coepit. Cumque aliquando de cruce Domini nostri Iesu Christi uerba faceret, patrem Franciscum, qui uuius adhuc alia in prouincia longe sepositus degebat prope astare in aere uidit nutu confirmantem omnia, quę ab ipso dicebantur. Ad tam sublime euangelizandi munus non nisi per humilioris gradum ascendit, hoc est, dum se eo indignum reputat et tamen, quod iubebatur, obediendo experiri non recusat, sed et tunc confitens ac dicens:

eam diuini uerbi pręconem egregium parituram. Quam sane interpretationem minime falsam fuisse euentus docuit. Quanti enim hic sanctus in dicendo ingenii industrięque fuerit, quantę in exhortando uirtutis, ipsa scripta eius, quę in manibus habentur, indicio sunt. Quę quoties legimus, toties dicere occurrit: Argentum electum lingua iusti. Hic, cum aliquando inter prędicandum sibiipsi placere coepisset, ad inanem

Quam sane interpretationem minime falsam fuisse euentus docuit. Quanti enim hic sanctus in dicendo ingenii industrięque fuerit, quantę in exhortando uirtutis, ipsa scripta eius, quę in manibus habentur, indicio sunt. Quę quoties legimus, toties dicere occurrit: Argentum electum lingua iusti. Hic, cum aliquando inter prędicandum sibiipsi placere coepisset, ad inanem gloriam occulta suggestione illici se

interrogent. Turpe est enim mulieri loqui in ecclesia. Marię tamen Magdalenę prędicatione Massilia Euangelium recepit Christi, et Marthę, sororis eius, Rhodani accolę. Decuit solas apostolatus fungi officio, ut, quę cum Christo et uiuente et resurgente conuersatę fuerant, quicquid de illo uel oculis conspexissent uel ab illo auribus excepisent, fide certiore testarentur. Siquidem et iis iure suo dicere licebat: Non

Christo et uiuente et resurgente conuersatę fuerant, quicquid de illo uel oculis conspexissent uel ab illo auribus excepisent, fide certiore testarentur. Siquidem et iis iure suo dicere licebat: Non possumus, quę uidimus et audiuimus non loqui. Quali uero diligentia quantoque studio in docendo uti debeat catholicę professor disciplinę, Paulus apostolus ostendit, dum Timotheum hortatur dicens:

uerbum, insta, opportune, importune, argue, obsecra, increpa, in omni patientia et doctrina. Eundem quoque in loquendo cautum circumspectumque esse oportere monstrauit, cum ait: Formam habe sanorum uerborum, quę a me audisti, in fide et dilectione in Christo Iesu. Et paulo post: Noli, inquit, contendere uerbis! Ad nihil enim utile est, nisi ad subuersionem audientium. Solicite autem cura teipsum probabilem

enim proficiunt ad impietatem, et sermo eorum ut cancer serpit. Et iterum ait: Stultas et sine disciplina quęstiones deuita, sciens, quia generant lites. Ad Titum etiam: Loquere , inquit, quę decent sanam doctrinam . Sic et Dominus noster Iesus Discipulis suis, ut Euangelium regni Dei prędicarent, mandauit, non inanes poetarum fabellas, non rerum nihil ad institutionem uitę pertinentium inutiles

et docuerit sic, hic magnus uocabitur in regno cęlorum. Qui uero aliter prędicant ac uiuunt et ab eo, quod ore pręcipiunt, factis atque animo dissident, iis dicitur: Vę uobis legisperitis, qui oneratis homines oneribus, quę portare non possunt et ipsi uno digito uestro non tangitis sarcinas. Tales quidem etiam indigni, qui legem Dei prędicent, habentur dicente Propheta: Peccatori dixit Deus: Quare tu enarras iustitias meas et

nonnihil polleant, prędicare aliquando arroganter pręsumpserint uiam ueritatis docentes, tunc iis, qui audiunt, salubriter profecto consulitur, ut magis disciplinę eorum quam uitę rationem habeant, dicente Domino: Quę dicunt, facite, secundum autem opera illorum nolite facere; dicunt enim, et non faciunt. Nemo autem efficacius ad bene beateque uiuendum instruit quam cuius facia dictaque consentiunt, cuius non minus uita quam os

beatior, qui simul et docuerit, ut non sibi soli, uerum etiam aliis saluti sit. Caput V / DE SACERDOTIBVS HONORANDIS Quę ad Euangelicę institutionis doctorem spectarent, hactenus diximus. Nunc, quantum honoris sacerdotali dignitati deferri debeat, explicemus. Primus in Scripturis diuinis Melchisedech sacerdos memoratur, qui panem et

acquisitionis. Denique stellarum angelorumque uocabula in Apocalypsi promerentur. Et in Psalmo audiunt: Sacerdotes eius induam salutari, et sancti eius exultatione exultabunt. Hęc sunt igitur, quę sanctus propheta Dauid suspiciens et admirans clamat: Mihi autem nimis honorificati sunt amici tui, Deus, nimis confortatus est principatus eorum. Hęc et nos certe mouere debent, ut illos pręcipua et singulari

malos persequantur, bello nihil aliud quam pacem quęrant, si Deo pacis placere et ab eo pro talibus factis post terreni regni successum supernę quoque felicitatis recipere mercedem exoptant. Est pręterea pacis genus, quę conspiratio sine coniuratio dicitur. Mala hęc et detestanda odiumque potius eligendum quam consentiendum iis, a quibus in societatem sortemque flagitti uocamur. Talis pax filios Iacob in Ioseph fratris necem concordes

non aliam ob causam se illum adisset diceret. Ingressus una cum eo in urbem, claudi portas, ipsum comprehendi, reliquos, qui cum illo uenerant, ad unum cędi fecit. Acceptis deinde centum talentis et duobus Ionathę filiis, quę, ut ipsum dimitteret, poposcerat, nequaquam dimisit, sed simul cum filiis interimi iussit. Antiochum deinde, dominum suum, dum confabulando cum illo iunctis lateribus incederet, transfigit ac regnum occupat. Habeatur sane

non temperat manibus. Hinc cędes, hinc exilium, domorum orbitas, urbium excidia, regnorum desolatio. Vnde recte quidam: Concordia, inquit, paruę res crescunt, discordia maximę dilabuntur . Sed et Veritas, quę falli omnino non potest, ait: Omne regnum contra se diuisum desolabitur. Et omnis ciuitas uel domus diuisa contra se non stabit. At uero in pace omnia lęta, iocunda, suauia sunt. Siquid aduersi incidit, pax

ad hęreditatem Domini peruenire, qui testamentum pacis noluerit obseruare. Nec potest concordiam habere cum Christo, qui discors uoluerit esse cum Christiano. Concordes autem erimus, si dabimus operam, ne ab iis, quę a Domino nobis pręcepta sunt, discedamus dicente Dauid: Pax multa diligentibus legem tuam, et non est illis scandalum . Et per alium prophetam populo Israhel dicitur: Si in uia Dei ambulasses, habitasses

suasionibus solicitati a mandato Dei desciuerunt et amissa paradisi amoenitate ad huius uitę miserias redacti sunt. Hinc discitur nequaquam miscendos esse sermones cum iis, qui sibi uidentur sapientes et dedignati cum multis, quę uera sunt, sentire captiosis argumentorum sophismatibus peruertere fidelium simplicitatem moliuntur. Foeminarum quoque uti familiaritate quis tuto poterit, si earum aspectus atque conuersatio Sansonem fortissimum

expertus est damnum. Tobias, cum filium suum in Mediam mittere uellet: Perge nunc, inquit, et inquire tibi aliquem fidelem uirum, qui eat tecum . Quem ille inuentum percunctatus est, unde esset et an uiam, quę in Mediam ducit, sciret. Huius exemplo eos nobis comites admittere debemus, quorum nota est fides et compos ueri scientia, nequando errore aliorum seducti ab itinere deuiemus uirtutum. Iosaphat, rex Iuda,

Franciscus eam ob causam diuino permissu demonum uerbera passus sit? Apud Leonem, Sanctę Crucis cardinalem, dies aliquot moratur, poenam sustinuit et culpam agnouit illicoque discessit atque ad monasterium rediens rem, quę sibi contigerat, ut cęteri cauerent, indicauit. Ouis quippe, quę de ouili egreditur, lupi morsibus patet. Sed profecto, sicuti secularium et potentium consortium iis, qui seculo renunciarunt, fugiendum est, ita

sit? Apud Leonem, Sanctę Crucis cardinalem, dies aliquot moratur, poenam sustinuit et culpam agnouit illicoque discessit atque ad monasterium rediens rem, quę sibi contigerat, ut cęteri cauerent, indicauit. Ouis quippe, quę de ouili egreditur, lupi morsibus patet. Sed profecto, sicuti secularium et potentium consortium iis, qui seculo renunciarunt, fugiendum est, ita omnibus sanctorum quęrenda familiaritas, quos uel uidisse incitamentum

Sed longe maius fuit iuuenem reliquisse maritum nuptialisque thori illecebras et omnem carnis lasciuiam seposuisse. Cuncta hęc fecit illa, postquam locuta est cum fratre. Vis etenim inesse solet confabulationi sanctorum, quę interdum, quanuis dura, peccatorum corda frangit, macerat, emollit ac prorsus a uanitatibus resipiscere cogit. Confirmemus nunc diuinarum Scripturarum autoritate hoc, quod exemplis

cor stultorum, ubi lętitia est . Ab infidelium pręterea consortio nos amoliri oportet, qui ad Ecclesiam conuerti neglexerint, Apostolo dicente: Nolite iugum ducere cum iniquitate. Aut quę societas luci ad tenebras? Quę conuentio Christi ad Belial? Aut quę pars fideli cum infideli? Quis consensus templo Dei cum idolis? Et Dominus in Euangelio: In uiam gentium, inquit, ne

ubi lętitia est . Ab infidelium pręterea consortio nos amoliri oportet, qui ad Ecclesiam conuerti neglexerint, Apostolo dicente: Nolite iugum ducere cum iniquitate. Aut quę societas luci ad tenebras? Quę conuentio Christi ad Belial? Aut quę pars fideli cum infideli? Quis consensus templo Dei cum idolis? Et Dominus in Euangelio: In uiam gentium, inquit, ne abieritis .

pręterea consortio nos amoliri oportet, qui ad Ecclesiam conuerti neglexerint, Apostolo dicente: Nolite iugum ducere cum iniquitate. Aut quę societas luci ad tenebras? Quę conuentio Christi ad Belial? Aut quę pars fideli cum infideli? Quis consensus templo Dei cum idolis? Et Dominus in Euangelio: In uiam gentium, inquit, ne abieritis . Eadem quidem ratione neque iis, qui heresi aliqua deprauati sunt,

cum huiusmodi nec cibum sumite . De iis et in Prouerbiis dicitur: Ne emuleris uiros malos nec desyderes esse cum eis, quia rapinas meditatur mens eorum et fraudes labia eorum loquuntur . Hi sunt membra illa, quę scandalizant, et iccirco abscindi proiicique iubentur, ut potius sine illis uitam ingrediamur ęternam quam simul cum illis mittamur in gehennam ignis inextinguibilis. Discedite igitur a nobis omnes, qui operamini

sint, si frigoris intemperies non patitur, sed ne metu futurorum aliam induant, aliam reseruent. Superflui itaque amictus solicitudo reprimitur, non necessarii cura. In calciatu quoque sandaliis tantum usos constat, quę in Actorum libro alio nomine caligę appellantur. Quod sane calciamenti genus non operit pedem, sed sicut expositores dicunt, suffulcit. Igitur, ne calciarium saltem paulo cupidius uobis expetendum duceremus, exemplo

Quod sane calciamenti genus non operit pedem, sed sicut expositores dicunt, suffulcit. Igitur, ne calciarium saltem paulo cupidius uobis expetendum duceremus, exemplo ostenderunt satis esse, si ea pars pedis tecta sit, quę terram terit, nuda relicta, quę cęlum spectat. Recte enim et religiose incedentem cęlo patere, non terrę decet, Deo, non hominibus. Hinc ipsi apostolorum principi Petro nihil amplius tegumenti fuisse creditur

non operit pedem, sed sicut expositores dicunt, suffulcit. Igitur, ne calciarium saltem paulo cupidius uobis expetendum duceremus, exemplo ostenderunt satis esse, si ea pars pedis tecta sit, quę terram terit, nuda relicta, quę cęlum spectat. Recte enim et religiose incedentem cęlo patere, non terrę decet, Deo, non hominibus. Hinc ipsi apostolorum principi Petro nihil amplius tegumenti fuisse creditur pręter tunicam

Dei seruum simulque didicit satis indutum esse, qui cum Christo nudus esset. Honophrius itidem nudus in ulteriori deserto ab eodem Pafnutio repertus uerenda tantummodo foliis arborum operuerat. Consumptis enim uestibus, quę secum attulerat, alia deinde, quam quę natura dabat, non quęsiuit. Cumque uita functus esset, sanctam animulam eius uisibili specie ab angelis in cęlum ferri uisam tradunt. Et quisnam nostrum paululum usu detritos

esse, qui cum Christo nudus esset. Honophrius itidem nudus in ulteriori deserto ab eodem Pafnutio repertus uerenda tantummodo foliis arborum operuerat. Consumptis enim uestibus, quę secum attulerat, alia deinde, quam quę natura dabat, non quęsiuit. Cumque uita functus esset, sanctam animulam eius uisibili specie ab angelis in cęlum ferri uisam tradunt. Et quisnam nostrum paululum usu detritos ferre dedignabitur pannos, cum nudi etiam ab

in tortis crinibus, inquit, aut auro, aut margaritis, uel ueste preciosa, sed quod decet mulieres, promittentes pietatem per opera bona . Et, si mulier citra modestiam ornare se et componere prohibetur, quę coniugio excusare posset ornatum, ne incomptior displiceat uiro, quanto minus ornari debet uirgo, quę sese totam dedicauit soli illi, de quo dictum est: Erit iustitia cingulum lumborum eius et fides cinctorium

decet mulieres, promittentes pietatem per opera bona . Et, si mulier citra modestiam ornare se et componere prohibetur, quę coniugio excusare posset ornatum, ne incomptior displiceat uiro, quanto minus ornari debet uirgo, quę sese totam dedicauit soli illi, de quo dictum est: Erit iustitia cingulum lumborum eius et fides cinctorium eius . Et in psalmo: Indutus est Dominus fortitudinem, et pręcinxit se uirtute . Qualis ergo

quoniam, siquis non uult operari, nec manducet . Rursumque in Actis ad maiores natu ecclesię, quae Ephesi erat, loquens ait: Argentum et aurum aut uestem nullius concupiui, sicut ipsi scitis, quoniam ad ea quę mihi opus erant, et iis qui mecum sunt, ministrauerunt manus istę. Omnia ostendi uobis, quoniam sic laborantes oportet suscipere infirmos ac meminisse uerbi Domini Iesu, quoniam ipse dixit: Beatius est magis

Lucam etiam Euangelistam arte picturę animum spiritalibus negociis fatigatum remittere consuesse accepimus. Romę duę imagines uisuntur, altera Christi in Sancta sanctorum, altera Beatę Marię Virginis in ecclesia, quę Sanctę Marię Maioris dicitur. Eas ab ipso pictas ferunt, similitudinem exprimentes eorum, quorum nomini dedicatę sunt. Constantinopoli etiam extare eiusdem Virginis effigiem pictam constat, quam ab eodem delineatam ac

quasi dignus, qui ab angelis, non ab hominibus pascaris? At ob hoc ipsum to indignum statuis, quod pręsumptione utaris teque marcescere ocio sinas. Quod quidem cauens Venerius abbas, dum solitarius in Palmaria insula, quę a continenti Lunensis oppidi octo millia passibus abest, uitam dure admodum aspereque ageret, diu herbis pomisque syluestribus sustentatus, tandem ad agriculturam se accinxit, tanto Domini fauore, ut

de palmarum foliis funiculos intorqueret, maiorem morbum existimans ociositatem. Danieli, Aegyptio abbati et presbytero in Scythiotico monasterio degenti, sicuti facere aliquid operis post spiritales labores libuit, ita ea, quę confecerat, ad uicum aliquem deferendo uenditare rubori non fuit. Precium omne pauperibus dilargiebatur, elemosinas de propriis laboribus impendens, comperta ratione, qua et minime ociosus et maxime pius esset, utque

conscendit, ut nemo illis temporibus uel abbatum vel monachorum anachoretarumque maiori admirationi fuerit. Arsenium abbatem, dum opus faceret, lachrymas effundere solitum scriptores tradunt. Quę res indicio est longe aliud illum cogitasse, quam quod manibus fabricaret. Manus quidem labori intentę erant, sed mens diuinis meditationibus assueta ad Deum tollebatur et eius desyderio accensa a fletu temperare non

Plurima inter eos artificum opera et pręcipue quidem exercendi corporis gratia cudebantur, ut edomita assiduis fatigationibus caro disceret seruire spiritui. Manus enim fortium (ut Salomon inquit) dominabitur. Quę autem remissa est, tributis seruiet . Sic quidem et Paulus abbas in Aegypti eremo, cui Porphyrio nomen est, considens, cum sibi ad uictum hortulus, quem ipse fecerat, et palmarum ferax regio satis essent, quotidie

Paulus abbas in Aegypti eremo, cui Porphyrio nomen est, considens, cum sibi ad uictum hortulus, quem ipse fecerat, et palmarum ferax regio satis essent, quotidie tamen aliquot horis palmę texturę operam impendebat. Ea uero, quę texuerat, annis singulis concremabat. Septima enim et eo amplius mansione ab hominum habitaculis remoto neque dare illa cuiquam neque uendere promptum erat. Quotidianus igitur labor non nisi fugiendi ocii causa

Itaque semper laborando semperque laborata aliis largienda et ocium declinauit et pietatem coluit. Alterius nunc sexus in hoc exercitationis genere solertiam expediamus! Ferunt ipsam Beatam Virginem (quę et uirgines castitate et matres partu superauit) dum adhuc in templo seruiret, a summo mane usque ad horam tertiam precationes extendisse, a tertia ad nonam lanificio sese occupasse. Inde demum sumpto modico cibo usque ad

Inde demum sumpto modico cibo usque ad occubitum solis lectitasse Scripturas et in earum meditatione pernoctasse. Hac itaque uitę institutione ad tantam morum sanctitudinem deuenit, ut sola prę omnibus eligi meruerit, quę et Saluatorem mundi pareret et post partum uirgo permaneret. Quod si hęc, quę sine peccato concepta omnis prorsus peccati expers fuerit, id temporis, quod orationi lectionique supererat, manuum labore sibi transigendum

et in earum meditatione pernoctasse. Hac itaque uitę institutione ad tantam morum sanctitudinem deuenit, ut sola prę omnibus eligi meruerit, quę et Saluatorem mundi pareret et post partum uirgo permaneret. Quod si hęc, quę sine peccato concepta omnis prorsus peccati expers fuerit, id temporis, quod orationi lectionique supererat, manuum labore sibi transigendum duxit, quomodo te in ignauia ocii mollitudine quandoque desidentem securam

quam quotidie interius cogitationes, exterius proni ad uitia sensus impugnant? Crede mihi, non effugit decipulas diaboli, quisquis laborem fugit. Huiusce quidem sententię non ignara illa monasterii Thebaidis antistita, quę Euphrasię, Deo sacratę uirgini et adhuc puellę, pręter domesticos, id est, communes cum aliis labores, hoc iniunxit, ut quotidie magnum lapidum aceruum de loco ad locum transferret et translatos rursum restitueret.

figenda genua solicitudo animę suscitauerit, habeto lanam semper in manibus uel staminis pollice fila deducito uel ad torquenda subtegmina in alueolis fusi uertantur aliarumque neta aut in globum collige aut texenda compone; quę texta sunt, respice, quę errata, reprehende, quę facienda, constitue. Si tantis operum uarietatibus fueris occupata, nunquam dies tibi longi erunt, sed quanuis ęstivis tendantur solibus, breues uidebuntur, in quibus

animę suscitauerit, habeto lanam semper in manibus uel staminis pollice fila deducito uel ad torquenda subtegmina in alueolis fusi uertantur aliarumque neta aut in globum collige aut texenda compone; quę texta sunt, respice, quę errata, reprehende, quę facienda, constitue. Si tantis operum uarietatibus fueris occupata, nunquam dies tibi longi erunt, sed quanuis ęstivis tendantur solibus, breues uidebuntur, in quibus aliquid operis prętermissum

lanam semper in manibus uel staminis pollice fila deducito uel ad torquenda subtegmina in alueolis fusi uertantur aliarumque neta aut in globum collige aut texenda compone; quę texta sunt, respice, quę errata, reprehende, quę facienda, constitue. Si tantis operum uarietatibus fueris occupata, nunquam dies tibi longi erunt, sed quanuis ęstivis tendantur solibus, breues uidebuntur, in quibus aliquid operis prętermissum non est. Hęc obseruans

X / DE CORPORIS CASTIGATIONE PER FLAGELLA At quoniam contra lasciuientis carnis petulantiam nec ipsa interdum operum occupatio satis sufficit, aliis insuper castigationibus eam coercendam esse sanctorum exempla, quę modo proponemus, docent. Paulus apostolus castigat corpus suum et in seruitutem redigit, ne forte, cum aliis prędicauerit, ipse reprobus inueniatur. Ad hęc angelus Sathanę colaphizat eum, ne reuelationum magnitudine

qui cum illo erant, ipsum medio brumę tempore sine equo nudis pedibus incessisse. Et cum ad montium asperiora itinera peruenissent, equum conscendisse, sed tamen calciamenta minime induisse, ita ut sęuiente hyeme et niue, quę pedibus inciderat, gelascente plantas de stapede amouere nequiuerit, donec aqua feruente superinfusa glacies solueretur. Hanc in illo algoris patientiam imitentur, qui bullientem in medullis libidinis, ęstum cupiunt

obligatione. Quod fortasse non petisset, nisi prius carnem cilicio domuisset. Carne igitur spiritui subiecta pręponere coepit Christum marito, monasterium regno. Quid de Cęcilia uirgine dicam? Quę Valeriano desponsata ne ipso quidem nuptiarum die ciliciolum suum dimisit. Exterius noua nupta auro textis fulgebat uestibus, interius Christi ancilla cilicio squalebat. Cumque Fescennini concinerentur et musici genesis

IEIVNIVM Quartum nunc operis huius uolumen Deo adiuuante inchoabimus. Sed ne pręcedentem materiam nimis cito reliquisse uideamur, adhuc de ipsa corporis castigatione, quod restat, loqui pergemus. Et primum quidem illam, quę ieiuniis constat, explicare aggrediemur, ut, qui uolent hac quoque in parte sanctorum uitam speculari, cibi potusque abstinentia rite seruata, ad illud tandem spiritale a Deo electum ieiunium, quod est uitiorum derelictio

et lotam pręferre faciem. Non ista facienda, dum ieiunatur, pręcipit Dominus, sed metaphora utitur, per quam lętari et gaudere iubet, ut hypocritarum simulatę sanctitatis tristitiam arguat. Vis igitur omnia prorsus, quę hic mandantur, implere? Hoc, quod ieiunas, quod abstines, totum Deo, nihil ostentationi offeras. Post Dominum Iesum primi inter Christianos apostoli ieiunio usi sunt. Ipse enim, ut in Euangelio

et debilitatem corporis nimiis ieiuniis ac labore contraheret. Exceptis diebus festiuis uix unquam alias oleum in cibo cepit, ut ex hoc uno ęstimetur, quid de uino et liquamine et piscibus et melle et ouis et reliquis, quę gustu suauia sunt, iudicarit. In quibus sumendis quidam se abstinentissimos putant et, si iis uentrem ingurgitauerint, tutam pudiciciam suspicantur. Post multa tandem ait: Nulla iuuenum puellarum sano et uegeto corpore

se profecisse dixerit, ut e contrario sibi iam seni aquam bibere pene persuasum esset. Quod si hęc et langore et ętate confecta foemina uinum, in quo est luxuria, usque adeo gustare timuit, quomodo non magis timere debeant, quę et sanę sunt et iuuenilis ętatis feruore, etiam cum multum ieiunauerint, incalescunt? Et in illo Thebaidis monasterio, in quo Euphrasia uirgo omnium spiritalium unguentorum odore fragrauit, quotidiana

non oleum, non denique dulcium genera fructuum gustare fas erat. Euphrasia uero biduo triduoque et tota interdum hebdomada inediam protrahebat, uacuum cibo uentrem gerens, ut animam repleret uirtutibus. Maria Aegyptiaca, quę meretricium quęstum in quęstum uertit paradisi, in solitudinem secedens tres tantum panes pro uiatico, secum tulerat. Et quoniam ibidem Deo seruiens plus minus quadraginta uixit annos nec unquam interim hominem uidit,

abbatem, apparet eam hoc toto fere tempore sine panis esu perdurasse et, si quicquam ederit, more ferę syluestrium herbarum pastu fuisse sustentatam. Quicquid culpę olim per ingluuiem contraxerat, tali ieiunio purgauit. Et quę diu uersata fuerat in prostibulo, post eremi angustias incola efficitur regni cęlorum. De Felicula uirgine et martyre traditum est carcere inclusam dies septem nihil gustasse et iterum in templum deę Vestę sub

perseuerasse, diuinis fruentem colloquiis; tres item et quinquaginta dies ante obitum suum nihil aliud gustasse pręter uitale uiaticum carnis et sanguinis Christi; hint defunctę animam ab angelis in cęlum ferri uisam, ut, quę a terrenis alimentis identidem abstinuerat, cęlesti pabulo repleretur in ęternum. Cęcilia, uirgo et martyr, biduanis et triduanis ieiuniis meruit uirginitatis suę habere custodem et palmam obtinere

tu et filii tui, quando intrabitis in Tabernaculum testimonii, ne moriamini, et ut habeatis scientiam discernendi inter sanctum et prophanum, inter pollutum et mundum, doceatisque filios Israel omnia legitima mea, quę locutus sum ad eos per manum Moysi. Vide igitur, quod ipsa uini potatio et a rerum cognitione animum seuocat et in mortis periculum ducit. Idem in Ezechiele, quinto et quadragesimo capite, repetitur his uerbis:

in deserto et syluestri melle pascitur. Ob quam uictus austeritatem a phariseis demonium habere dicitur. A Domino neque comedens neque bibens appellatur, non quod nihil omnino sumeret, sed quod iis duntaxat sustentaretur, quę alii ut insipida uiliaque despiciebant. Apostoli ipsi spicas segetum manibus confricant et hoc tam simplici cibo esuriem, quo modo possunt, leuant. Cumque numero duodecim essent, nihil aliud quam quinque panes ordeaceos

aqua sustentatos fuisse legimus, sed Antonium, cum iam infirmior ętas pristinę austeritati par esse non posset, holuscula et arborum fructus cum pane comedisse. Helię, eremitę in finibus Antinoi, quę est metropolis Thebaidis, iam ętate decrepito exiguus panis et paucissimę oliuę cibus erat, robustioribus uero annis interdum hebdomadarum inediam tolerauit. Pastumio, Aegyptio abbati, panis tantum et aqua uictus

De cibis — inquit — et potu taceo, cum etiam languentes monachi aqua frigida utantur et coctum aliquid accepasse luxuria sit. Idem Pauli, priori eremitę, uitam describens Iesum et angelos eius testatur in eremi parte, quę iuxta Syriam Saracenis iungitur, uidisse se monachos, quorum unus per annos triginta clausus ordeaceo pane et lutulenta aqua uixit, alter in cisterna ueteri, quam gentili sermone Syri cubam uocant, quinque

dies erat, secum cibum liberius capere hortatus. Deo gratias egit Benedictus, tum quod sibi uictum in tempore prospexisset, tum quod sacerdotem suum sibi in solitudine uidendum obtulisset, talique lętus hospite gratanter ea, quę allata erant, una cum illo comedit. Lupus, Senonum archiepiscopus, cum secum coenantibus uinum defecisset, sperare omnes in Domino iussit nec metuere sibi, quod sperassent, defuturum. Vixdum sermones finierat, cum

a uino, tune tantummodo illo usa, cum et animi audacia opus esset et uires, quas ieiunio cilicioque ante fregerat, excitandę acriore potu essent, ut foeminę dextera ad secandam torosam tyranni ceruicem posset sufficere. Quę enim uinum contra Olophernem tulit, eam contra carnis molestiam ieiuniis et abstinentia certasse nouimus. Quoniam aliter quidem pugiles et gladiatores alendi sunt, aliter serui Christi. Pręterea, non minor Iudit uiduę

satiari sibi liceret, iam nunquam ab ipso recessurę. Magdalenam uero, sororem eius, in deserto diuinis magis quam humanis alimentis fuisse sustentatam accepimus, dum partem illam optimam possidere nititur quam elegerat et quę non auferetur ab ea. Et ut quędam, quę pręcedenti capite dicta sunt, hic etiam breuiter repetantur, Asella uirgo pane, sale et aqua contenta fuit; Paula oleum in cibo non cepit, lacticinia, mel et alia palato suauia

Magdalenam uero, sororem eius, in deserto diuinis magis quam humanis alimentis fuisse sustentatam accepimus, dum partem illam optimam possidere nititur quam elegerat et quę non auferetur ab ea. Et ut quędam, quę pręcedenti capite dicta sunt, hic etiam breuiter repetantur, Asella uirgo pane, sale et aqua contenta fuit; Paula oleum in cibo non cepit, lacticinia, mel et alia palato suauia gustare noluit, uinum ne infirma quidem;

ad trigesimum, iterum ad quinquagesimum produxit diem, rapta in spiritu, ut dictum est. Quisquis ad istarum glorię sublimitatem peruenire cupit, harum, quantum potest, imitetur continentiam. Multa sunt huiuscemodi exempla, quę longum esset enarrare. Te tamen, Othilia uirgo, tacere omnino non possum, quę leguminibus et ordeaceo pane lassum ieiuniis corpus sustentasti, donec in cęlestibus regnis grano illo frumenti satiari meruisti, quod cadens

est. Quisquis ad istarum glorię sublimitatem peruenire cupit, harum, quantum potest, imitetur continentiam. Multa sunt huiuscemodi exempla, quę longum esset enarrare. Te tamen, Othilia uirgo, tacere omnino non possum, quę leguminibus et ordeaceo pane lassum ieiuniis corpus sustentasti, donec in cęlestibus regnis grano illo frumenti satiari meruisti, quod cadens in terram multum fructum attulit. O quam breuem esuritionem ęternę

erudiens: Quando uos — inquit — ad refectionem hora debita adunauerit, in cibis uestris minime refulgeat coquorum industria. Non ciborum nobilitas appetitum moueat, sed fames. Non apponantur incitamenta libidinum, sed quę possint famem extinguere. Aut legumina aut holera condiantur in oleo. Carnes uero solum sint ex licentia abbatissę, indultę debilibus et infirmis. Alioquin, cuius sint saporis, ignoret coenobium. Oua et lacticinia post

autem semper suo fruituros conspectu repromittit. Et, si sic remunerantur, qui obtemperant patri, quanto magis qui parent Deo? Qui custodierint sabbata mea — inquit — et elegerint, quę ego uolui, et tenuerint foedus meum, dabo eis in domo mea et in muris meis locum et nomen melius a filiis et filiabus, nomen sempiternum dabo eis, quod non peribit.

absurda et superuacua experiundę tantum obedientię imperarentur, ueluti necessaria perficere nunquam distulit, sicuti aquam haurire et haustam effundere, uestes dissuere et easdem dissutas iterum consuere, et alia huiusmodi, quę ille, non quod friuola futiliaque essent, sed quod iussa, perpendens, libenter exequebatur diligenterque implebat. Interseramus adhuc aliquod inobedientię exemplum, ut, quantum hęc nocuerit, tantum obedientia ipsa

quidam ęgrotans in monasterio Scythi, cum adire ciuitatem pararet curationis gratia, et Moyses abbas a proposito illum deterreret simulque prędiceret, si discessisset, fornicatione polluendum, iniussu eius abiit et mulierem, quę languenti ministrabat, cum conualuisset, uitiauit. Quanto illi melius erat morbo perisse quam peccato! Mori timuit, et multo grauiorem mortem incurrit, dum obedire negligit. Iccirco quidem Ioannes abbas in Scythi, quem

esse censuit. Ioannem alterum apud Lycum, Thebaidis oppidum, commorantem obedientię uirtus eo prouexit, ut futurorum pręscium faceret. Huic obsequii experiundi causa abbas pręcepit, ut palum aridum in terra defixum aqua, quę duo milia passuum a monasterio distabat, bis per diem aduecta totidem uicibus irrigaret. Cumque uidisset neque labore illum defatigari neque ligni nunquam ad uiriditatem redituri desperatione commoueri, post annum in tali

ut ab irrigatione desisteret, iussit. Aliud deinde obedientię eius periculum facere uolens, cum multi adessent promptitudinis eius in obsequendo fama exciti, mandauit, ut de cęllario lenticulam quę oleo plena erat, proferens per fenestram proiiceret. Tantillum illis olei erat, et quidem in deserto, ubi is liquor neque mutuo sumi neque emi poterat. Concitus tamen ipse, non inopię, non loci rationem ducens, quod

autem, utrum in hoc an in illo fluuio piscaretur, nihil referre arbitratus, dummodo opus, quod iubebatur, peregisset, tum demum aduertere animum coepit secumque cogitare, quod ideo fortasse sine piscibus redisset, quia cuncta, quę iussa fuerant, non plene fuisset executus. Itaque iterum tentata piscatione multisque in illo, quod sibi assignatum fuerat, flumine captis piscibus didicit mandati non rem solum, sed etiam uerba singula diligentius esse

modo domi acceptam tam cito reliquisset, parum honori habuisse uideretur. Non accepit excusationem Conradus et, ut inobedientię culpam flagellis dilueret, mandauit. Continuo illa positis uestibus, linea tantum tunica, quę nuditatem tegeret, derelicta, ipso spectante tandiu se loris diuerberauit, donec idem, ut cessaret, pręcepit. Minus obsequiosi animi argumentum edidisset, si tunc ad ecclesiam, cum iussum fuerat, accessisset. Leui in re

uestibus, se cęllula tegere, ut et Christo seruiret et abbati obtemperaret. Quanti autem meriti esset apud Deum, miraculo patuit. Frater quidam cadauer osculatus, oculum, quem olim amiserat, integrum recepit. Illa igitur, quę obediendo oculis omnium se subtraxerat, dum uiueret, mortua postea solo tactu reparare errutos poterat. Hęc sunt perfectę consummatęque obedientię exempla, non seruilis, non mercenarię, quarum alteram ellicit

consummatęque obedientię exempla, non seruilis, non mercenarię, quarum alteram ellicit timor, alteram pręstat cupiditas. Neutra laudatur, sed seruilis melior. Per hanc enim plerunque aditus fit ad istam, de qua loquimur. Quę propria filiorum est, qui non tam patris reuerentur seueritatem quam probitatem amant. Et uero obedientia, quę uenalis est, nihil nisi lucrum sequi solet et siquando Ecclesię seruit, non amore uel timore Dei ducitur, sed

cupiditas. Neutra laudatur, sed seruilis melior. Per hanc enim plerunque aditus fit ad istam, de qua loquimur. Quę propria filiorum est, qui non tam patris reuerentur seueritatem quam probitatem amant. Et uero obedientia, quę uenalis est, nihil nisi lucrum sequi solet et siquando Ecclesię seruit, non amore uel timore Dei ducitur, sed pensione pecuniaque, quam seruiendo capit. Itaque prauis auaritię solicitudinibus quasi

unde per inobedientiam superbiamque eiecti fuimus, per obedientię humilitatem ascendamus. Omnis anima , ut Apostolus inquit, potestatibus sublimioribus subdita sit. Non est enim potestas nisi a Deo; quę autem sunt, a Deo ordinatę sunt. Itaque, qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem acquirunt. Idem alibi: Obedite prępositis uestris et subiacete eis!

magis quam oferre adipem arietum . Caput IV / DE VERITATE COLENDA MENDACIOQVE FVGIENDO Hactenus de obedientia, nunc de ueritatis obseruatione nobis sermo erit. Quę virtus cum omnibus conuenit, tum pręcipue religiosis. Alioquin, quomodo Christi serui dicerentur, qui ueritas est, si mendaciis animum applicarent? Aut quomodo Deo placere possent, si diaboli opera ęmularentur? Ille

et Achab regis necem, ipso audiente ac pseudoprophetis e diuerso prospera omnia pollicentibus. Sed quoniam malis inimica est ueritas, a Sedechia in maxillam percutitur, ab Achab in carcerem truditur. Cum autem euenissent, quę prędixerat mendacium interiit, ueritas mansit et qui uera uaticinanti manus intulerant, ab aduersariis cęsi poenas dedere, ipse uinculis liberatus est. Zacharias, Ioiadę sacerdotis filius, ueritate, id est, Dei

sectus est, Hieremias lapidibus obrutus, Amos uecte per tempora transfixus. Alii etiam sancti homines — fateor — talia passi sunt, sed de morte transierunt ad uitam, de laboribus ad quietem. O pręoptanda supplicia, per quę beatitudinis cumulus augeatur et quorum patientia Deo nos efficit chariores! Nequis tamen ad solos prophetas ueri obseruationem spectare arbitretur, Achior, Ammonitarum ductor, ab Olopherne Bethuliam obsidente de

imminente periculo simulasse legimus neque propterea hunc vel illum ob hoc aliquando reprehensum. Ea namque simulatione occasio uitabatur homicidii, et grauius deliquissent, si uerum confitentes causam malis sęuiendi darent. Quę quidem danda fuisset, nisi pudiciciam simul periclitari posse dubitassent, ne uitę parcendo animę dispendium incurrerent. A mendacio sane excusantur, quoniam consuetudo erat, ut quibus aliqua sanguinis intercedebat

ipsum Esau responderet. Sed ista ita dispensantur, ut non uitium iudicentur, sed mysterium. Et si mysterium non essent, procul dubio delicti aliquid haberent, sed — ut reor — in tali casu non cauendi propter commodorum, quę iure quęrebantur, magnitudinem atque fructum. Ioseph apud Pharaonem in Aegypto primo loco habitus fratres, a quibus uenditus fuerat, eo uenientes, ut frumenta emerent, se non agnoscere ipsis

attulit salutem, sed abstulit libertatem. Dederat illis Iosue in castris Galgalę iusiurandum, quod uitę illorum parceret, ratus eos (quemadmodum ipsi referebant) gentem magis longinquam esse quam quę Terrę promissionis finibus concluderetur. Mox falsos fuisse deprehendens, uiuere quidem permisit, sed calones lixasque constituit redactor in seruitutem. Quod si seruari promissum debuit, ne illi cum aliis perderentur,

Domini nutu dissipatum est consilium Achitophelis utile, ut induceret Dominus super Absalonem malum. Quis igutur Chusi factum accuset, si Dominus non reprehendit? Quid mulier illa, quę extento super os putei uelamine finxit se ptisanas siccare et nuncios David ibi latentes Absalonis seruis insequentibus non indicauit, sed gustata aqua illos festinanter abiisse respondit? Debuitne, quod res erat, non

eodem tempore relinquendam iubere. Lex igitur paulatim ostendente se gratię plenitudine est euacuata. Idolatriam uero statim, reppellendam iudicarunt, ut constaret alteram Dei opus fuisse, alteram diaboli. Sic ista omnia, quę dicta sunt, Paulum non simulate, sed licenter, ut Iudeum inter Iudeos egisse credimus omnibusque omnia factum, ut omnes lucrifaceret. Intantum autem gentiles a Legis obseruatione prohibuisse, ut ad Galatas scriberet:

ambularent ad ueritatem Euangelii, dixi Cephę coram omnibus: Si tu, cum Iudeus sis, gentiliter uiuis et non Iudaice, quomodo gentes cogis iudaizare? Quod certe Paulus nequaquam dixisset, si etiam ipse ea, quę supra dicta sunt, per simulationem et non per licentiam potius peregisset, Iudeorum saluti consulens, sed gentiles, ne eadem facerent, coercens. Postquam autem satis omnibus notificatum est ueteres cerimonias legumque

peregisset, Iudeorum saluti consulens, sed gentiles, ne eadem facerent, coercens. Postquam autem satis omnibus notificatum est ueteres cerimonias legumque sanctiones signa figurasque fuisse futurorum, quę in Christo impleta sunt, coeptum est infidelitati ascribi, siquis ea adhuc seruaret, ueluti qui uenturum et nondum uenisse Christum asserat, quod Iudaicę proprium perfidię est. Sed quid de ista

fratri in cohorte Latina militanti Latinique sermonis non ignaro, ut aliquid de Scripturis diuinis habeat, quo sese etiam inter militię labores utiliter occupet. Hac itaque simulatione illum ad scribendum compellens, et quę operi et quę uite necessaria erant, dedit tum ocio subtrahens adolescentem, tum penurię eius mercedis occasione succurrens. Nisi sic abbas finxisset, Simeon ipse uel cogitationibus per inertiam expugnatus, uel

cohorte Latina militanti Latinique sermonis non ignaro, ut aliquid de Scripturis diuinis habeat, quo sese etiam inter militię labores utiliter occupet. Hac itaque simulatione illum ad scribendum compellens, et quę operi et quę uite necessaria erant, dedit tum ocio subtrahens adolescentem, tum penurię eius mercedis occasione succurrens. Nisi sic abbas finxisset, Simeon ipse uel cogitationibus per inertiam expugnatus, uel inopia

clam abiisse, schedula postibus monasterii affixa, in qua scriptum erat: Quicquid in uos peccaui remittite atque in Domino ualete! Quęso, si dementię simulatio illi crimini dari debet, quomodo cęteris, quę ibi erant, sanctior Dei reuelatione iudicaretur? Profecto simulatio ista conseruatio summa humilitatis erat, non culpa. Sed neque illis figmenta obfuerunt, quas uirorum nominibus tegumentisque sexum aliquando cęlasse

conseruatus, syluestre animal tutiorem se in Deicolqę sinu putauit quam si syluas fuga petiisset, pręsagio quodam lenitudinis pietatisque eius. Qui insequebantur, pepercere beluę ob reuerentiam uiri, non ausi eam lędere, quę sese fidei commiserat sancti. Marianus quoque, Bituricensis coenobii monachus, bubulci officio defungi non dedignatus, aprum ad se confugientem tutatus est. Canibus insequentibus imperauit, ne illum tangerent. Mira res!

mentis asperitatem nulla mitigare castigatio poterat, postea multis patientię ac lenitudinis exemplum fieret. Siquando igitur ullum animi morbum industria nostra leuare non poterimus, ad precationum remedia recurramus. Quia, quę impossibilia sunt apud homines, possibilia sunt apud Deum. Et, ne foeminarum mansuetudinem silentio pertransisse uidear, Brigida uirgo apro ferocissimo, et qui in pecudum gregem reponte irruerat, pręsto

uenerat, mox et ad pascua educere et pastas reducere domum coepit. Voluit autem Deus beluę feritatem uirginis humanitati cedere, ut ostenderet, quanti apud se ponderis esset talis uirtus. Sed earum mansuetudo foeminarum, quę in coenobiis perpetuę seruituti se addixere, ut Deum promererentur, in eo apparet, quod prępositis libenter obediant, quod labori alacriter insistant, quod dicto factoue lacessitę non reclament, non murmurent, non

garriunt, si peccare loquendo timuit, quem loqui Deus inuitabat? Qui tunc demum ad prophetandum populo se accinxit, cum Dominus non iam inuitaret, sed imperaret dicens: Noli dicere, quia puer sum, quoniam ad omnia, quę mittam te, ibis et uniuersa, quęcunque mandauero tibi, loqueris. Ad hęc, nequid dubitaret, mittit manum suam, tangit os eius et: Ecce dedi — inquit — uerba mea in ore tuo. Toties quippe

dubitaret, mittit manum suam, tangit os eius et: Ecce dedi — inquit — uerba mea in ore tuo. Toties quippe lapsus timendus est, quoties nostra, non Domini uerba prolaturi sumus, cum etiam de ociosis, hoc est, quę neque dicenti neque audienti prosunt, reddenda ratio sit. At nequis propterea semper tacere operęprecium sibi existimet, Esaiam lamentantem audiat: Vę mihi —inquit — quia tacui.

Paulus monachus cognomento Simplex, cum quęsisset, essetne Christus prior prophetis, insulsam interrogatiunculam silentio diluere iussus, per triennium nemini quicquam proloqui est ausus. Itaque, quę dictu digna indignaque haberentur, tacendo didicit. Pambo abbas, cum etiam ipse discere prius quam loqui proposuisset, ad illum, qui trigesimum octauum Psalmum sibi legere coeperat: Dixi, custodiam uias

intersonat, non oscitatio somnolenta dissutis malis et hiantibus trahitur, nulli gemitus, nulla suspiria etiam astantes impeditura promuntur, nulla uox absque sacerdotis uoce precem concludentis auditor, nisi forte hęc, quę per excessum mentis claustra oris effugerit quęque insensibiliter cordi obrepserit, immoderato scilicet atque intolerabili spiritus feruore succenso, dum ea, quę ignita mens in semetipsa non pręualet continere, per

sacerdotis uoce precem concludentis auditor, nisi forte hęc, quę per excessum mentis claustra oris effugerit quęque insensibiliter cordi obrepserit, immoderato scilicet atque intolerabili spiritus feruore succenso, dum ea, quę ignita mens in semetipsa non pręualet continere, per ineffabilem quendam gemitum ex intimis pectoris sui conclauibus euaporare conatur. Post hęc, qualiter se gerant, describit dicens: Finitis itaque Psalmis et

quisquam cum alio, ac pręcipue iuniores, uel ad punctum temporis pariter substitisse aut uspiam secessisse uel manus suas inuicem tenuisse deprehendantur. Hinc discant, qui soli Deo placere student, uel tacere uel ea tantum, quę Dei sunt, loqui, ut cum propheta dicere possint: Quod egressum est de labiis meis, rectum in consepctu tuo fuit. Seuerus Sulpitius presbyter, cum multa catholice scripsisset

prorsus uerbum homini alteri emiserant, scientes, quod non in multiloquio Dominus potent haberi. Puto, qui sic se ab humanis colloquiis sequestrauerunt, diuinis familiarius perfruebantur, non interpellata meditatione illa, quę hominis animum terrenarum rerum cura excussum cęlestibus inserere solet. Romualdus etiam abbas, ordiriis Camaldulensis autor, dum montem solitarius incoleret, septenni silentio spirltalem Psalmorum intelligentiam

deuita. Salomon in Prouerbiis: Q ui moderator sermones suos, doctus et prudens est. Et idem alibi: Tempus tacendi, tempus loquendi. Et iterum in Prouerbiis: Lingua placabilis lignum uitę. Quę autem immoderata est, conteret spiritum. Sermo opportunus est optimus. Mala aurea in lectis argenteis, qui loquitur uerbum in tempore suo. Idem procacitatem garrulorum damnans: Os lubricum — inquit —

Sit intentus — ait — ac uigilans et audersus peccata semper armatus animus tuus, sermo in omnibus moderatos ac parcus et qui necessitatem magis loquendi indicet quam uoluntatem. Idem eas, quę in monasterio sacris initiatę sunt, instruens, etiam silentii tempora obseruare monet sic dicens: Volo, charissimę, ut in conuentu uestro ter aut pluries in hebdomada, exceptis festiuitatibus, loqui omnino, nisi urgente

loqui omnino, nisi urgente causa perutili et necessaria, nullatenus liceat, nec simul nec cum aliis extra. Diebus uero omnibus, quibus et pro remedio et pro salute loqui conceditur, non singulis horis uacandum est uerbis, quę uix proferri sine peccato possunt. Sed hęc inuiolabilis obseruatio uigeat, quod singulis noctibus post peractam horam completorii usque post missam et a tertiis usque ad nonam sacra obseruentur silentia, quatenus et

et linguę Deum laudandi concedatur opportunitas et inutilia uerba penitus abscindantur. In choro uero ecclesię ad diuinas laudes parato, dormitorio, coenaculo, claustro ac capitulo omni tempore loqui non deceat, nisi ea, quę ordinata sunt in laudibus Dei, ut iam et tempus et locus religionis uestrę prędicent sanctitatem et loquacibus compunctionem ingerant et intrandi ad societatem uestram sancta desyderia incitent et

apparet matrimonii operam absque aliqua honestatis labe munditieque detrimento fieri non posse. Si filia sacerdotis — inquit — cuilibet ex populo nupta fuerit, de his, quę sanctificata sunt, et de primitiis non uescetur. Sin autem uidua uel repudiata et absque liberis reuersa fuerit ad domum patris sui, sicut puella consueuerat, aletur cibis patris sui. Nonne et

adolescens ab Aegyptia domina adamatus, cum consentire libidini impudenter se ingerentis nollet, uim inferre conantem, relicto, quo apprehensus fuit, palio, effugit. O fortem et inuicti anima iuuenem. Cum id ętatis esset, quę ad uoluptatem est procliuior, contempsit blanditias, preces, minas, omnia denique impatienter ardentis foeminę machinamenta pro nihilo habuit et, ueluti repentino premeretur incendio, pene nudus ab ędibus erupit, ut

eodem Domino illi matrem commendatam et illum matri. Virginitatis etiam priuilegium fuit, quod idem et apostolus est et Euangelista et propheta quodque in feruentis olei dolium missus lędi non potuit, et in terra relegates, quę in cęlo gerebantur, uidit. Iacobum apostolum, qui frater Domini nuncupatus est, intantum castitate sanctitateque pręstitisse ferunt, ut etiam Iudeis incredulis admirationi esset. Soli Sancta sanctorum intrare

dico uobis, nemo est, qui reliquit domum aut parentes aut fratres aut uxorem aut filios propter regnum Dei, et non recipiat multo plura in hoc tempore et in seculo futuro uitam ęternam. Igitur palam est, et quę reliquerant et quam pro relictis remunerationem accepturi erant; nec solum ipsi, sed etiam omnes, qui ipsos postea imitati fuerint, ut apostolorum pręmia consequi posse speret etiam is, qui apostolatus dignitate

si sic permanserint sicut et ego. Quod nequaquam dixisset, nisi se ab omni penitus mentis et corporis immunditia expertem alienumque cognouisset. Hic ille est, qui raptus usque ad tertium cęlum audiuit uerba arcana, quę non licet homini loqui, et nescit, in corpore an extra corpus raptus fuerit. Sic, qui castitatem colunt, se in corpore esse nesciunt, quia corporis affectiones non sequuntur, sed supra cęlum animo elati diuina concipiunt

homini loqui, et nescit, in corpore an extra corpus raptus fuerit. Sic, qui castitatem colunt, se in corpore esse nesciunt, quia corporis affectiones non sequuntur, sed supra cęlum animo elati diuina concipiunt mysteria, quę quidem terrenis uoluptatibus dediti scire non possunt. Quantum igitur in has uirtute seruanda sancti uiri ac mulieres soliciti constantesque fuerint, innumeris pene exemplis patet. Nos non multa subiiciemus, quę tamen

mysteria, quę quidem terrenis uoluptatibus dediti scire non possunt. Quantum igitur in has uirtute seruanda sancti uiri ac mulieres soliciti constantesque fuerint, innumeris pene exemplis patet. Nos non multa subiiciemus, quę tamen cum ad probandum, quod dicimus, tum ad imitandum sat erunt. Amon, Aegyptius abbas, a parentibus accipere uxorem coactus, uirgini, ut uirginitatem seruaret, persuasit. Diuisis ergo lectulis usi, sed tamen eodem

bonum est etiam mulierem non uidere. Qui enim uiderit mulierem ad concupiscendum eam, iam mechatus est eam in corde suo. Augustinus interrogatus, quare cum sorore habitare refugisset: Quia — inquit — quę cum sorore mea sunt non sunt meę sorores. Et hanc eiusdem sententiam esse perhibent: Malum est mulierem uidere, peius alloqui, pessimum tangere. Ex sensibus igitur corporis nostri, ut quisque periculo proximior, ita magic

generis matrona illum uidere cupiens, de improuiso ante hospitiolum suum ipsi occurrisset, repente auertit sese et muliebrem audaciam gestu pariter ac uerbis incusauit. Rogo — inquit illa — ne indigne feras aduentum meum, quę syncera mente et pio affectu huc ueni. Aut si eo quicquam offensus es, ueniam da ac pro me Deum, cui soli seruis, deprecare. Precabor Deum — respondit — et quidem multum, ne unquam meminerim tui. Documento nobis est,

postquam omnia constanti animo pertulisset, super plumea culcitra resupinus collocatur uinculisque constringitur, ne inde se mouendi facultas esset. Tum adducta est meretrix forma prędita, uestitu compta, arte instructa, quę et minus fortes allicere et non ita cautos posset peruertere. At uero Nicetas, **corr. ex Niceta ubi se ab illa modis omnibus ad impudiciciam concitari uidit manibusque foemineis uerenda etiam in parte

sustinere cogerer, si deliquissem. Digitosque ad lucernam admotos urere pertinaciter coepit. Adustionis cruciatus libidinosas cogitationes dissipauit, et gehennę timor intimam uoluptatis titillationem repressit. Mulier autem, quę seruum Christi in mortis foueam pręcipitare moliebatur, ipsa ibidem uitam cum morte commutauit. Mane iuuenes illi adueniunt et, quam uicisse putauerant, mortuam iacere offendunt. Sanctus uero, ut pro male

mortis foueam pręcipitare moliebatur, ipsa ibidem uitam cum morte commutauit. Mane iuuenes illi adueniunt et, quam uicisse putauerant, mortuam iacere offendunt. Sanctus uero, ut pro male redderet bonum, ipsam, quę pudicicię suę insidiari ausa fuerat, precatione sanitati restituit. Hic attendendum, incauta charitas quam male cessisset, si tentatus ipse sibimet minus pepercisset, si carnis pruritum flammę cauterio non curasset, si

Audomarum, Taruanensem * corr. ex Tamanensem episcopum, in uespribus, patrem Franciscum in niuibus nudum uolutasse corpus, ut ea castigatione uoluptatem carni insitam edomarent. Rursum Bernardus illam, quę libidinis furore percita uim castitati suę inferre conabatur, clamoribus abegit; Thomas Aquinas rapta de proximo foculo torre. O fida atque inuicta seruorum Christi pectora, quę dum pro pudicicię arce starent, nec

insitam edomarent. Rursum Bernardus illam, quę libidinis furore percita uim castitati suę inferre conabatur, clamoribus abegit; Thomas Aquinas rapta de proximo foculo torre. O fida atque inuicta seruorum Christi pectora, quę dum pro pudicicię arce starent, nec occultis inimici insidiis nec aperto belle capi potuerunt. Apelles quoque monachus diabolum, sub mulieris forma se dolose illicientem, candenti ferro manu e fornace rapto (erat enim

oppugnare coepissent, sensit in tali certamine suam sibi haud sufficere uirtutem, et Domini inuocauit. Eo orante carcer illuxit, subitus perstrinxit oculos fulgor. Mulieres expauidę in terram corruunt, mortem sibi timentes, quę mortem intentauerant uiro. Sed tandem ab eo spe uenię recreatę Christo crediderunt, dumque ipsum palam confitentur, tyranni gladium immotis iugulis excepere. Tantum itaque ualuit casti cordis deprecatio, ut Christophorus et

Caput VIII / DE CASTITATE SERVANDA EXEMPLA FOEMINARVM Sed aliquanto longiore, quam oportuit, ductu protractus sermo iam admonet, ut foeminis quoque demus foemineę castitatis exempla, ne, si iis tantum, quę diximus, contenti erimus, ipsę dedignentur sequi sexum alienum. Iam primum Susannę in coniugio fides nuptis omnibus documento est, ut mori malint quam consentire corruptori. Melius est mihi — inquit —

nuptiis, molli indumento cilicium, luxurię ieiunium, somno atque ocio uigilias et orationem hisque armis instructa Olophernis, id est, diaboli dissecuit caput, nullum ei ad se corrumpendam relinquens locum. Hinc illi, quę sic uicerat, dicitur: Confortatum est cor tuum, eo quod castitatem armaueris et post uirum tuum alterum nescieris. Et ideo manus Domini confortauit te, et ideo eris benedicta in ęternum.

Venimus, ecce, cum uiduis in templum. Sed iam cum uirginibus etiam ipsa Sancta sanctorum ingred licebit, quando quidem illum, quem nec cęli cęlorum capere possunt, Virginis uterus tulit. Virgo electa est, quę Deum et hominem pareret et, ut propter uirginitatem electam scires, mater facta uirgo esse non desiit. Quę hanc secutę sunt, non hominis mortalis, sed Christi sponsarum nomine censentur, cęlestibus dignę nuptiis,

illum, quem nec cęli cęlorum capere possunt, Virginis uterus tulit. Virgo electa est, quę Deum et hominem pareret et, ut propter uirginitatem electam scires, mater facta uirgo esse non desiit. Quę hanc secutę sunt, non hominis mortalis, sed Christi sponsarum nomine censentur, cęlestibus dignę nuptiis, quoniam terrenas contempserunt. Hinc Iphigenia, Aegippi, Aethiopum regis, filia, Matthei apostoli

moueri potuit, ut Hirtacum, paterni regni successorem, acciperet maritum, ęterni Regis sponsam se esse dicens nec licere sibi illo relicto alteri nubere. Tunc Hirtacus ex amore in furorem uersus Iphigeniam cum reliquis, quę cum illa erant, atque adeo cum ipso monasterio concremari iussit. Admoto uero igne flamma, uirginalis pudicicię ultrix, inde se auertens in regiam prosiliit, quam Hirtaco cum unico filio uix euadente funditus consumpsit.

meretricis illecebrę nec Quintiani prętoris promissa, minę, supplicia ad impudiciciam trahere patuerunt. Omnia contempsit, ut uirginitatem illibatam Deo offerret. Cum apparuisset illi in carcere apostolus Petrus, mamillam, quę Quintiani iussu auulsa erat, curaturus, exhorruit uirilem attactum et chyrurgicam refugiebat manum, donec, quis esset, agnouit. Et statim ipso abeunte se sanatam sensit. Cum super acutas testas ardentesque prunas nuda

mori et esse cum Christo. Quo annuente lęta decessit. Merito ergo uenit angelus ad exequias eius tumuloque insculpsit: mentem sanctam, spontaneam, Deo honorem et patrię liberationem, ne angelicis in morte careret laudibus, quę in uita castitatis puritate par angelis fuit. Lucia quoque Syracusana uirginitatem uita habuit chariorem. Iuueni, cui pacta fuerat, iungi noluit, ut iungeretur Christo, pro cuius amore martyrium constanter pertulit, cum

fortiter pertulit, ne nuptiis uirginitatem mutaret. Hinc quidem pro Olybrio repudiato accepit Christum, pro breuibus poenis ęterna gaudia, pro morte uitam. Nec immerito a dracone deglutita fracto uentre exiuit incolumis, quę carne circumdata carnalis impudicicię ueneno infici non potuit, lasciuiam uincens pudore et in fragili corpore seruans mentis integritatem. Barbaram, Nicomedię ciuem, forma, genere, diuitiis floreque ętatis

cogere autem, ut uel idola adoraret uel uirginitati nuptias pręferret, non potuit. Sed neque te hoc loco tacitus prętermittam, celeberrima Agnes uirgo. Pręfecti urbis filium nuptias tuas petentem despexisti, diuitias, quę illi affatim suppetebant, offerentem neglexisti, patrem quoque eius ut minantem, ita iniuria afficientem risisti. Ob quam constantiam Dominus, dum te impii expoliant, capillorum uestiuit incremento. Dum ad prostibulum

infideles displicebant? Aut cur Cęcilia uirgo Valerianum iam credentem et baptizatum martyrii maluit quam thori habere consortem? Et, ne ullus calumnię relinquatur locus, subiiciemus etiam illarum aliquot exempla, quę, ne legitimi quidem matrimonii nexibus implicari uoluerunt uel etiam implicatę (quod multo difficilius est) castitatis cultum nunquam deserere. Brigida uirgo inter Scotię puellas pulcherrima, cum a potentibus (et

fuit in conspectu Sponsi cęlestis, quarto istis terrenis (qui iam illam, quam paulo ante tam ardenter appetierant, desponderi sibi dedignabantur) uisa est deformatior? Andragasina uirgo in Gallia Lothario regnante fuit. Quę cum a parentibus Ansberto,* principi uiro (qui postea Rothomagensem ecclesiam rexit) inuita desponsaretur, multis cum lachrymis Dominum obsecrauit, ne suam pollui uirginitatem pateretur. Moxque leprę morbo totum corpus

pateretur. Moxque leprę morbo totum corpus occupante, ob foeditatem intacta dimittitur. Et ne in incerto esset, cur id mali contigisset, ubi coenobium uirginum ingressa sanctum uelamen accepit, continuo sana euasit. Puto, quę tam enixe orauerat lepram etiam ipsam, quoad uixit, pati maluisset quam uirginitatem amittere. Farra uirgo, cum a patre Agnerico** (qui primo loco apud Theodobertum, Gallię regem, habitus erat) ad nuptias urgeretur,

impetratum recepisset, rursum patris molestiis infestationibusque et iam odio agitata ad ecclesiam confugit. Ille iratus inde raptam in carcerem detrudit. Nec tamen efficere potuit, ut uoto suo filia consentiret, quę se iam Christo desponderat. Vbi uero firmam in proposito permanere uidit et neque minis neque uerberibus moueri iam placatior dimitti iussit nec deinde impedimento fuit, quin ipsa inter sacras uirgines perpetuam

dimitti iussit nec deinde impedimento fuit, quin ipsa inter sacras uirgines perpetuam uirginitatem, profiteretur. Tanta pro castitate perpessam martyrem dicerem, nisi obstaret fidelis pater. Martyrii tamen coronam meruit, quę sic oppugnata uirginitatem non amisit. Gregoriam, Romanam uirginem, a beato Gregorio traditum est ipso nuptiarum die ad ecclesiam confugisse et perpetuę uirginitatis uoto Deo se consecrasse. Reliquit uirum, et

sed felicior euentus, et qui perraro sequi soleat in tam pręsenti periculo. Maioris ergo prudentię est ante in portum se recipere quam procellę turbinem expectare. Sicuti fecisse Spoletanam uirginem idem autor est. Quę diuitis et principis uiri filia, cum pater ipsam nuptui collocare decreuisset, illo inscio ad monasterium abiens uirginitatis uelum habitumque accepit. Quod si nuptias sustinuisset, nescio, an ei integrum fugere fuisset.

uelum habitumque accepit. Quod si nuptias sustinuisset, nescio, an ei integrum fugere fuisset. Quanuis et ipse indignatus illam exhęredauerit. Sed quam exhęredauit pater, Deus regni sui cęlestis hęredem fecit, et quę nihil acceperat a parente, a Domino accepit, ut ab obsessis demonia pelleret, sicuti de ilia testatus est sanctus Eleutherius abbas. Euphrasiam uirginem, Antigoni filiam, quia cuidam Romano patricii generis

principi respondere docuit, qui gentilibus philosophis Catharinam. Et qui fecit, ne Luciam uirginem homines bouesque mouere possent, fecit et hanc ne imperator. Perpetuum nanque Spiritus Sancti habitaculum est impolluta uirgo, quę perpetuę sese dedicat castitati. Maria Decegnies, puellula duodecim annos nata parentum (non sua) uoluntate cuidam Ioanni nuptui tradita, uitę districtione ac

consolationibus iocundata mortis angustias non sensit. Solutam deinde a corpore animulam a Beata Virgine cum angelorum comitatu in cęlum ferri conspexit episcopus Tolosanus. Haud immerito tantam consecuta est beatitudinem, quę ne uiro quidem iuncta uirilem copulam admisit et matrimonii iugo, cui iam subdita fuerat, excusso incorrupta et corpore et mente permansit. Tam ancipitis pugnę gemina uictoria potitam Edildridam uirginem Sigebertus et

uirilem copulam admisit et matrimonii iugo, cui iam subdita fuerat, excusso incorrupta et corpore et mente permansit. Tam ancipitis pugnę gemina uictoria potitam Edildridam uirginem Sigebertus et Beda scriptores tradunt. Quę Annę, regis orientalium Anglorum Christianissimi, filia primum Tonberto, australium Giruiorum principi in coniugium tradita, cum eodem pari uoto uirginitatem seruauit. Deinde eo defuncto iterum a patre inuita desponsatur

a demonio liberata uirginitatem uouit. Coeperat enim Spiritus Sanctus ibi habitare, unde immundus fugerat. Cumque a Sigiberto, Gallię rege, in matrimonium peteretur, a patre tradita, sponsam se cęlestis regis esse dixit. Quę uox ita exterruit Sigibertum, ut puellam contingere non ausus monasterio uirgintum delegaret, ei ipsam cedens, cuius se sponsam asserebat. Illa itaque in cęlesti beatitudine Christo iungi meruit, quia, dum in terris

mirandum esse dixit, si reliquo corpore fatiscente uterus incorruptus maneret, qui uirginitate sanctificatus esset et nulla libidinis labe inquinatus. Dunstano quoque episcopo de illa reuelatur celebrandam esse in terra, quę digna fuerit, ut in cęlo celebris esset inter sponsas Christi. O grande uirginalis pudicicię meritum, quo tanta comparatur felicitas, ut anima hominis honoretur in Dei regno et corpus cariem nesciat in sepulchro!

disparis uoti diuersique propositi erat. Neque tamen negare possum difficillimum esse foeminę cum uiris uersanti mentem integram gerere et inter scopulos nauigantem nulla in parte ellidi. Quam ergo fortis uirgo Euphrosina, quę saluas pudicicię merces per media ipsa pericula usque ad portum perduxit salutis! Hoc idem mirari licet in Margarita, Aegyptia uirgine, quę et ipsa de sponsi thalamo ad thalamum peruenit Christi. Prima quidem nocte

scopulos nauigantem nulla in parte ellidi. Quam ergo fortis uirgo Euphrosina, quę saluas pudicicię merces per media ipsa pericula usque ad portum perduxit salutis! Hoc idem mirari licet in Margarita, Aegyptia uirgine, quę et ipsa de sponsi thalamo ad thalamum peruenit Christi. Prima quidem nocte illo ex lassitudine altius dormiente, ut qui diem totum in choreis et tripudiis desudasset, ipsa dormire non poterat, assidue secum

sana de corporis uoluptate cogitare. Maluitque casta mori quam Flacco consuli (a quo petebatur) nupta uiuere. Exaudiuit Deus deprecantem, et uitę pariter consulisque libidini iam uim parantis ipsam surripuit. Atque eandem, quę hominis uxor esse noluit, sponsam fecit Christi, cęlestibus fruituram nuptiis, quia terrena contempserat. Sic et Hilarius, Pictauiensis episcopus, cum filiam suam Abram* caste sancteque uiuendi pręceptis imbuisset et

Quod quanquam amore erga ipsam summo agebatur, illa tamen indignans et castitate metuens, rebus occulte nauigio impositis, cum filia in Aegyptum nauigauit. Et in Thebaidem perueniens, filiam monasterio tradidit, quę secum tulerat, pauperibus erogauit piisque ipsa operibus incumbent castitatis propositum nunquam dereliquit. Cumque abbatissa, cui filiam commendauerat, in quiete uidisset Antigonum in paradiso fulgentem a Domino exorasse

dixerimus — inquit — quia peccatum non habemus, nosipsos seducimus et ueritas in nobis non est. Igitur, quoniam omnia Deus conclusit sub peccato, ut omnium misereatur, omnibus necessaria est poenitentia, quę, quanti fructus sit aut qualiter agi debeat, exemplis patebit. Legimus Israhelitas, quoties Legem sanctam pręuaricati sunt, Deo uindicante erumnis uastationibusque affectos. Rursum, cum poenitendo sese correxissent

abductus est in Babylonem. Et tamen, postquam eum flagitiorum suorum poenituisset precatusque esset Deum, quem peccando irritauerat, exauditus est reductusque Hierosolymam et in regnum postliminio restitutus. Tunc simulachra, quę posuerat, euertit arasque destruxit et restaurato altari Domini uictimas ac pacifica immolauit suisque pręcepit, ut colant Dominum, Deum Israhel. In bonum denique ex pessimo mutatus est, in liberum ex servo, in regem ex

quia dereliquerunt me, et sacrificauerunt diis alienis. Te autem, quoniam audisti uerba Voluminis et perterritum est cor tuum et fleuisti coram me, colligam te ad patres tuos in pace, ne uideant oculi tui mala, quę inducturus sum super locum istum. Itaque propter unius poenitentiam communis omnium calamitas, quoad ipse uixit, dilata est. Vixit autem posthac duodecim annos. Sed plerique sane peccatum suum

tutatus est eos Dominus, quoniam inuocauerunt nomen ipsius et ieiunauerunt et sacerdotes induti sunt ciliciis cinereque capita conspersi et infantes prostrati ante faciem templi et altare opertum cilicio. Illa quoque, quę interfecit inimicum, uidua erat, quotidie ieiunabat, lumbos cilicio pręcinxerat, cinere caput perfuderat, in secreto domus suę cubiculo cum ancillis clausa morabatur. Et tunc prostrata clamauit ad Dominum, cum tam audax

uestimenta scidit, saccum induit, aspersit cinere caput, cum clamore et eiulatu incessit. Illi etiam, qui per prouincias erant Iudei, ieiunauerunt cilioque et cinere pro stratu usi sunt. Et Deo propicio, cędes, quę in ipsos grassatura erat, uersa est in autorem Aman. Quodque ipse Mardocheo ac cęteris Israhelitis facere intenderat, hoc cum asseclis atque assentatoribus suis passus est. Tam cito misericors et iustus Dominus et eos

nullum laborem refugerent mortales, nullum periculum declinarent. Offertur autem cęleste, et a uitiis ad uiritutem retrahi non possunt. Retraherentur saltem, quando prę‑ mii spe nolunt, poenę terrore, quę manet obduratos, dicente Scriptura: Cor durum habebit male in nouissimo. Aut, si uerbis non credunt, crederent saltem exemplo. Ecce enim, serue peccator, innocens Dominus in deserto solus manere non

Ecce enim, serue peccator, innocens Dominus in deserto solus manere non dedignatur, quadraginta dierum inedia ieiunium protrahere non recusat et, ut hominis in Deo naturam agnoscas, postea esuriit. Denique omnia illa, quę passus est, ut te redimeret, non inuitus sustinuit; tu, ut illi, quem quotidie offendis, reconcilieris, exiguam poenitentię fatigationem suscipere detrectas, et erga illum ingratus et erga seipsum impius.

in se sententiam tulit. Pontificatum deposuit, corpori sepulturam denegauit execrans eos, qui ipsum non siuissent super terram putrescere ac dissolui. Et confestim Romam ad martyrium est reuersus, ultro exponens se suppliciis, quę modo expauerat. Decollati cadauer, insepultum iacuit timentibus Christianis uiolare pontificis interdictum. Sed Petrus apostolus noctu apparens Marcello presbytero, illud iuxta corpus suum sepeliri iussit,

Aglaę,* Romanę, matronę, dispensator, diu cum illa inhoneste uixerat. Et sub Diocletiani persecutione ad poenitudinem ambo conuersi, finem perniciosę uoluptati statuunt atque Roma Tharsum peruenientes, cum omnia, quę secum habuerant, in elemosinas pauperum distraxissent, illa in monasterio degens uitę sanctimoniam miraculis probauit, ipse martyrio coronari dignus fuit. Monachum, qui ęger de Scythiotico coenobio ad ciuitatem

solutos a peccatiis cognoscerent. Antonio, abbati Alexandrino, in spiritu uisum legimus aliquando se ab angelis in cęlum ferri et, dum ferretur, malos demones iter impedire conatos, obiicientes ea, quę olim ipse in seculo uiuens commiserat, sed ab angelis repulsos asserentibus ea omnia monachali professione delata esse nec quicquam deinde superextare, quod ab ipso perperam factum argui posset. Hoc modo ipsum Sathanę

factum argui posset. Hoc modo ipsum Sathanę molestia liberatum cęlos ascendisse et rursum redisse ad terram. Si sic excutiuntur tantę perfectionis homines, qualiter, quęso, iudicabitur, qui nullo poenitentię genere illa, quę iure exprobrari possunt, destruere curat et poenitendi tempus peccando consumit. De quo dicitur: Dedit ei Deus locum poenitentię, et ipse abutitur eo in superbia. Hinc est, quod sanctis uiris

ita sint, quis tam auersus est, tam sibimet infensus atque iratus, ut poenitentię laborem ferre aut recuset tanta mercede aut recusare audeat tanto proposito supplicio? Sed iam etiam foeminarum, quę Christum secutę sunt, poenitentiam parumper contemplemur, ut saltem pudeat nos, qui uiri sumus, isto uirtutis genere a foeminis uinci ac superari. Mulier illa de Euangelio peccatrix in aliena domo quęsiuit

humiliatione abiit sancta. Denique dimittitur in pace, quam turbauerat dolor uitę nequioris. Ploranti ad monumentum Marię Dominus ante quam apostolis apparuisse dicitur, quia illa prior consolari meruit, quę lachrymas huberius fudit. Cum fleret (ut Ioannes inquit) inclinauit se et prospexit in monumentum, et uidit duos angelos, unum ad caput et unum ad pedes. Paucis uerbis tota poenitentis ratio comprehensa est. Qui enim ad

eluere festinant. Cananea quoque mulier non mediocris poenitentię nobis exemplum reliquit. Nam et ipsa post Iesum clamauit, misericordiam eius implorauit, repulsa non recessit, despecta se submisit. Quamobrem filię, quę male a demonio uexabatur, salutem (ut uoluit) impetrauit. Ita et tu, si animam tuam diabolicis infestatam suggestionibus dolisque subuersam liberari cupis, ad poenitentiam conuersus orando clama, de misericordia Dei ne

humiliare in conspectu eius. Et, si te ille statim non audierit, tu tamen perseuera. Cumulatior gratia datur cum differtur, si tamen interim nec supplicatio cessat nec spes deficit nec titubat fides. Vnde huic, quę prius ueluti canis contemnebatur, postremo tanquam optime de Deo merenti dicitur: Magna est fides tua; fiat tibi sicut uis! Hoc est, non tantum, sicut postulasti, sed, si uis, etiam melius quam postulasti.

filio lugentis assidua solicitudo. Et quoniam maius peccatum maiori indiget animaduersione, Maria Aegyptiaca prostibuli uoluptatem cum eremi asperitatibus commutauit et Deum, quem * * corr. ex quę carni seruiendo uehementer offenderat, carnis castigatione placauit. Quadraginta annos in deserto uixit, quę fortasse tantundem temporis in obscoenitatibus uitę consumpserat. Antea se ornauerat, ut hominibus

prostibuli uoluptatem cum eremi asperitatibus commutauit et Deum, quem * * corr. ex quę carni seruiendo uehementer offenderat, carnis castigatione placauit. Quadraginta annos in deserto uixit, quę fortasse tantundem temporis in obscoenitatibus uitę consumpserat. Antea se ornauerat, ut hominibus placeret; tunc nuda incessit, ut placeret Deo. Antea lasciuis cantibus et delicatis epulis indulserat; tunc assiduis

illud per Hieremiam dictum: Tu fornicata es cum amatoribus multis; tamen reuertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. Pelagia etiam illa, quę cunctas Antiochię foeminas diuitiis, luxuria, libidine superauerat, Noni,* Heliopoleos episcopi, prędicatione conuersa fleuit, peccata confiter coepit et non Pelagiam se, sed pelagus omnium uitiorum uocitandam esse

comparauit paradisi summumque bonum summi mali declinatione inuenit, inuento sine fine fruitura. Thais Alexandrina Pafnutii abbatis industria atque exhortatione ad poenitentiam conuersa, omnia, quę sibi meretricio quęstu parauerat, in foro congesta populo spectante combussit eiusdemque abbatis consilio foeminarum monasterium ingressa cęlla se inclusit, lugens peccatum suum, pane tantum et aqua uitam sustentans.

legenti stolam erripiens ipsa sibi apponere et eius officio defungi ausa fuerat, semet arrogantię accusans dignitatem deposuit annosque septem a cęlla sua non discessit. Ibi etiam sedile sibi faciendum curauerat, cuius pars, quę humero tenus considentem hemicyclo amplexabatur, in summo clauorum cuspidibus ad Psalmorum numerum dispositis horrescebat. In eo sedili illa, cum psallere uellet, sese collocabat et dextro lateri innixa quinquaginta

in oculis meis, ut non audiat uocem meam poenitentiam agam super bono, quod locutus sum, ut facerem ei. Hoc idem in Ezechiele habetur dicente Domino: Si impius egerit poenitentiam ab omnibus peccatis suis, quę operatus est, et custodierit omnia pręcepta mea, et fecerit iudicium et iustitiam, uita uiuet et non morietur. Omnium iniquitatum eius, quas operatus est, non recordabor. In iustitia sua, quam operatus est,

enim regnum cęlorum. Et: Facite fructum dignum poenitentię! Et: Beati, qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur . Et: Intrate per angustam portam, quia angusta porta et arcta uia est, quę ducit ad uitam. Ac ne angustiis istis terreamur: Iugum meum suaue est — inquit Christus — et onus meum leue . Neque enim peccatorem ita delectant quies et ocium et delicię ut uere poenitentem

et induamus arma lucis, sic ut in die honeste ambulemus . Et: Expurgate uetus fermentum, ut sitis noua conspersio. Et: Gaudeo, non quia contristati estis, sed quia contristati estis ad poenitentiam. Quę enim secundum Deum tristitia est, poenitentiam in salutem stabilem operatur. Seculi autem tristitia mortem operatur . Idem monet ac dicit: Deponite uos secundum pristinam conuersationem ueterem hominem,

Talibus quippe in Leuitico Dominus comminatur dicens: Si ambulaueritis ex aduerso mihi nec uolueritis audire me, addam plagas uestras usque in septuplum propter peccata uestra emittamque in uos bestias agri, quę consumant uos et pecora uestra et ad paucitatem cuncta redigant desertęque fiant uię uestrę. Idem in Prouerbiis ait: Quia uocaui et renuistis, extendi manum meam, et non fuit, qui aspiceret.

arescit. Et cum pręceptis minime moueantur, miraculis quoque non adhibent fidem. Vnde in ipsos exclamat Dominus dicens: Vę tibi Corozain, vę tibi Bethsaida, quia, si in Tyro et Sydone factę fuissent uirtutes, quę factę sunt in uobis, olim in cilicio et cinere sedentes poeniterent. Veruntamen Tyro et Sydoni remissius erit in Iudicio quam uobis. Hoc quoque mali habet peruersa mentis obstinatio, ut nec suis finibus

mane laborare coeperunt, referemus. Nunquam sera poenitudo est, donec poenitendi tempus superest. Sed quia, donec superfuturum sit, nescimus, cur illam hodie agere cunctamur cras forsitan iudicandi? Nulla profecto res est, quę maiore cum periculo differtur, quoniam nullam aut gnauiter actam huberior sequitur fructus aut negligenter omissam grauius damnum.

admittitur in consortium sanctorum. Itaque illi, qui ob lepram separatus est, lex datur, ut habeat uestimenta dissuta, caput opertum, os ueste contectum utque contaminatum se ac sordidum clamet et solus habitet extra castra. Quę omnia non nisi magnę humiliationis signa sunt dolorem animi luctumque pręferentia. Per hanc enim purgantur peccata, lachrymisque et confessione humiliantis se deletur scelus, quod superbiendo contractum

assuecant. Ita fiet, ut in eis neque prauę cogitationes moram faciant neque dubię errorem inducant neque ullus unquam aduersario supersit fallendi locus. Ne uero nihil de foeminis dixisse arguamur, tametsi omnia fere, quę ad uirtutem spectant, utrique sexui communia sint, unum tamen earum exemplum promam. Ferunt mulierem quandam peccata sua in uolumine descripta Basilio Magno porrexisse, supplicantem, uti pro eorum

ut dictum est, per sacram confessionem abolitio fiat peccatorum, etiam quotidianis experimentis discimus; in iis utique, qui malignis arrepti spiritibus quandoque occulta aliorum facinora manifestant, ea palam obiicientes, quę illi, quibus obiecta sunt, mox ut confessi sacerdoti fuerint et ad eum, qui arreptus est, reuersi, nihil ultra, quod sibi exprobrandum sit, audiunt. Quin immo, ipse in homine loquens, affirmare solet demon nequaquam esse

omnino. Tanta ergo res est confessio, ut diabolo statim os obstruat, ne hominem accusare possit, quem prius in multis damnare ausus fuerat. Et cum hoc ita sit, quis adeo impudens est, ut in iis, quę foeda atque turpia sunt, diabolo prodente deprehendi mauult quam ea secreto uni homini confitendo ante delere? Aut quis e contrario tam uerecundus uel potius tam uecors est, ut illud sacerdoti dicera erubescat, quod in

arcana spiritalibus oculis licet intueri: Si confiteamur — inquit — peccata nostra, fidelis est et iustus, ut remittat nobis. Quid autem opus est cęlare hominem, quod non latet Deum? Quod si ea, quę male nequiterque egisti, uni nunc sacerdoti absconderis, postea certe in die Iudicii toti publicabuntur mundo: amicis, inimicis, uiris, mulieribus, omnibus angelis, omnibus sanctis uidenda coram exponentur. Nihil tunc

suum amittant? Aquę, cum gelantur, corpus non liquoris, sed uitri habent. Vides igitur quibusdam in rebus interdum contingere alterius rei saporem, colorem, odorem, tactum. Nec tamen ideo reris illas esse alias quam quę sunt, et de Christi corpore dubitas, quia, quę panis et uini sunt, in se conseruat, non quę carnis et sanguinis, cum tamen caro et sanguis sit, immo idem ille, qui natus est de Virgine, qui pependit in cruce, qui

non liquoris, sed uitri habent. Vides igitur quibusdam in rebus interdum contingere alterius rei saporem, colorem, odorem, tactum. Nec tamen ideo reris illas esse alias quam quę sunt, et de Christi corpore dubitas, quia, quę panis et uini sunt, in se conseruat, non quę carnis et sanguinis, cum tamen caro et sanguis sit, immo idem ille, qui natus est de Virgine, qui pependit in cruce, qui surrexit de sepulchro, qui ad dexteram Dei sedet in

quibusdam in rebus interdum contingere alterius rei saporem, colorem, odorem, tactum. Nec tamen ideo reris illas esse alias quam quę sunt, et de Christi corpore dubitas, quia, quę panis et uini sunt, in se conseruat, non quę carnis et sanguinis, cum tamen caro et sanguis sit, immo idem ille, qui natus est de Virgine, qui pependit in cruce, qui surrexit de sepulchro, qui ad dexteram Dei sedet in cęlo? Denique, noli sensibus tuis credere, qui

nihil hęsitat. Credendum ergo est et citra omnem rei ambiguitatem firmiter tenendum panis uinique substantiam in substantiam transire corporis et sanguinis Christi, et hoc quidem uirtute uerborum Cristi, quę per illos duntaxat proferuntur, quibus ipse dixit: Hoc facite in meam commemorationem, iam tum sacerdotes instituens, per quorum ministerium ipse nobiscum esset ad consummationem seculi. Quoniam sine illo ieiuni

consecrationis uerba, in altari adsit, mirari potius quam scrutari licet. Sed quanquam diuina humanis inuisibiliaque uisibilibus nequeant comparari, quęramus tamen aliquas rerum similitudines, quo magis credibilia uideantur, quę ueriora sint quam ut de illis quicquam dubitare fas sit. Sic igitur in cęlo simul et in altari est Christus, quemadmodum radii soils, cum oritur, in oriente pariter et in occidente apparent. Nec

simul et in altari est Christus, quemadmodum radii soils, cum oritur, in oriente pariter et in occidente apparent. Nec tamen lux illa substantia solis est, cum in sacrificio altaris eadem substantia Christi sit, quę in cęlo est. Vnus quoque Christus in plurimis hostiis est nec minus in una quam in omnibus nec plus in omnibus quam in singulis, sicuti eadem uox et in ore sermocinantis et in omnium auscultantium auribus est: aures

loquentis uoci comparauimus, quia ipse et Sol iustitię et Lux mundi et Verbum Patris est. Pręterea fractio illa manducatioque in specie panis et uini, non in substantia Christi fit, quę diuidi separarique non potest. Velut fracto speculo non frangitur intuentis imago, sed etiam cuique fragmento eadem imago, quę speculo integro inerat, inest. Attamen in sacramento non imago Christi est, sed substantia

Pręterea fractio illa manducatioque in specie panis et uini, non in substantia Christi fit, quę diuidi separarique non potest. Velut fracto speculo non frangitur intuentis imago, sed etiam cuique fragmento eadem imago, quę speculo integro inerat, inest. Attamen in sacramento non imago Christi est, sed substantia eius. Imago autem panis et uini est, quanuis ipse Christus, imago Dei, inuisibilis sit. Quotidie enim a nobis sumptus non

uerbis habebatur fides) uisa prędicaret. Eo attestante crediderunt, quibus ueritatem persuadere ratio nequiuerat. In beati quoque pontificis Gregorii uita legimus, cum corpus Dominicum cuidam foeminę sumendum offerret, quę panes ipsos, quos ille consecrabat, facere consueuerat, incredula renuebat accipere, quod diceret nequaquam esse illud corpus Domini, sed panem, quem ipsa suis manibus formauerat, ipsa coxerat. Tunc pontifex ęgre ferens

fidei sibi meritum accessisset. Beati enim, qui non uiderunt, et crediderunt. Stephanus, presbyter Constantinopolitanus, caput foeminę hostia sacra contingens, ab ea demonem, a quo uexabatur, expulit. Quę liberata dixit sibi tunc uisum fuisse, quod ille puerum nudum ac uiuum uertici supponeret suo. Dubitari posset, ne commentum confixerint, si secuta sanitas non faceret fidem. Panem quippe malignus ille spiritus minime

corpore alii aliam effigiem uiderint, illa pueri, alii panis, illa, quod erat, alii, quod esse uidetur, et non esse creditur. Cur autem ita ei, nisi ad submouendum scrupulum dubietatis, non ab ipsius mente, quę sancta et fidelis erat, sed illorum, qui dubitassent, si tantę opinionis mulierem mentiri posse arbitrarentur? At quare non cęteris, sicut et ipsi uni, puer apparuerit? Vt scilicet credentes, quod non uident, uidere

sacramentum istud, quo nos a seruitute diaboli liberamur uniti Deo. Si ad agnum respicis, absque macula est; si ad diei, qua immolabatur, celebritatem, nullam apud Hebreos maiorem Phase inuenies. Hostia etiam illa, quę in Lege offerebatur pro peccato, quę sanctificabat, quicquid tetigisset, quę sancta sanctorum dicebatur, cuius sanguis inferebatur in Tabernaculum testimonii ad expiandum in sanctuario, nonne per omnia innuebat hostiam

seruitute diaboli liberamur uniti Deo. Si ad agnum respicis, absque macula est; si ad diei, qua immolabatur, celebritatem, nullam apud Hebreos maiorem Phase inuenies. Hostia etiam illa, quę in Lege offerebatur pro peccato, quę sanctificabat, quicquid tetigisset, quę sancta sanctorum dicebatur, cuius sanguis inferebatur in Tabernaculum testimonii ad expiandum in sanctuario, nonne per omnia innuebat hostiam hanc, quę pro peccato in ara crucis

ad agnum respicis, absque macula est; si ad diei, qua immolabatur, celebritatem, nullam apud Hebreos maiorem Phase inuenies. Hostia etiam illa, quę in Lege offerebatur pro peccato, quę sanctificabat, quicquid tetigisset, quę sancta sanctorum dicebatur, cuius sanguis inferebatur in Tabernaculum testimonii ad expiandum in sanctuario, nonne per omnia innuebat hostiam hanc, quę pro peccato in ara crucis offerenda erat, quę uere sancta sanctorum

in Lege offerebatur pro peccato, quę sanctificabat, quicquid tetigisset, quę sancta sanctorum dicebatur, cuius sanguis inferebatur in Tabernaculum testimonii ad expiandum in sanctuario, nonne per omnia innuebat hostiam hanc, quę pro peccato in ara crucis offerenda erat, quę uere sancta sanctorum est, cuius carnem manducantes sanctificamur, cuius sanguinem potantes mundamur? Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur

quicquid tetigisset, quę sancta sanctorum dicebatur, cuius sanguis inferebatur in Tabernaculum testimonii ad expiandum in sanctuario, nonne per omnia innuebat hostiam hanc, quę pro peccato in ara crucis offerenda erat, quę uere sancta sanctorum est, cuius carnem manducantes sanctificamur, cuius sanguinem potantes mundamur? Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur ex ea. Anima polluta, quę ederit de

quę uere sancta sanctorum est, cuius carnem manducantes sanctificamur, cuius sanguinem potantes mundamur? Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur ex ea. Anima polluta, quę ederit de carnibus hostię pacificorum, quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo descendens pacem attulit terrę, concilians ima summis, per Apostolum dicitur: Probet seipsum

est, cuius carnem manducantes sanctificamur, cuius sanguinem potantes mundamur? Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur ex ea. Anima polluta, quę ederit de carnibus hostię pacificorum, quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo descendens pacem attulit terrę, concilians ima summis, per Apostolum dicitur: Probet seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice

mundamur? Et de hostia pacificorum scriptum est: Qui fuerit mundus, uescetur ex ea. Anima polluta, quę ederit de carnibus hostię pacificorum, quę oblata est Domino, peribit de populis suis. De hac autem, quę de celo descendens pacem attulit terrę, concilians ima summis, per Apostolum dicitur: Probet seipsum homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium

se mundos a mulieribus esse confessi sunt. Multo plus uigoris conferens comedenti quam ille, in cuius fortitudine ambulauit Helias quandraginta diebus et totidem noctibus, usque ad montem Dei Oreb. Multo suauior farina illa, quę ab Heliseo in ollam missa pulmenti amaritudinem uertit in dulcorem. Nullum denique sacrificium, nulla oblatio huic oblationi conferenda. Quę quidem lux est, non umbra, ueritas, non typus, et indulta in Euangelio gratię

diebus et totidem noctibus, usque ad montem Dei Oreb. Multo suauior farina illa, quę ab Heliseo in ollam missa pulmenti amaritudinem uertit in dulcorem. Nullum denique sacrificium, nulla oblatio huic oblationi conferenda. Quę quidem lux est, non umbra, ueritas, non typus, et indulta in Euangelio gratię plenitudo, non in omnibus Legis cerimoniis suspensa futuri expectatio. Hoc enim est illud conuiuium, de quo Esaias prophetans ait: Et

sumimus; quo quid unquam dici aut cogitari potest prestantius, magnificentius, sublimius? Igitur haud temere Iuoni missam celebranti, dum sacram hostiam reuerenter offerret, igneus globus super uerticem astitisse uisus est. Quę res tantę admirationi fuit, ut, quod ipse manibus extulerat, iis etiam, qui prius dubitauerant, diuinum esse appareret adorarentque deinceps in sacramento, non quod uiderent, sed quod esse crederent. Neque enim ad species

etiam, qui prius dubitauerant, diuinum esse appareret adorarentque deinceps in sacramento, non quod uiderent, sed quod esse crederent. Neque enim ad species illas uisibiles dirigenda adoratio est, sed ad substantiam Christi, quę sub ipsis occultatur. Sic nempe faciens Dominicus ille, Prędicatorum pater, dum inter sacrificandum tanti sacramenti maiestatem secum cogitaret, nimio interdum stupore attonitus, exterius

angelum ter apparuisse terque sacram communionem porrexisse, prędicentem, quod propediem decessurus esset. Sed qui tali usus est ministerio tantoque donatus uiatico, ad uitę finem gratanter cucurrit, ut uitam, quę finem non habet, inchoaret. Marcus quoque Scriptor apud Aegyptios ita cognominatus, quoniam curę illi fuit anachoretarum Aegypti uitas describere, cum aliquando genibus prouolutus eucharistiam a sacerdote poposcisset,

anima nostra super cibo isto leuissimo. At uero illi, quorum in Amaus pergentium oculi caligabant et maiestatis Dominum agnoscere non poterant, nonne in ipsa panis fractione ipsum dicuntur agnouisse et mysteria, quę ignorabant, ipso aperiente didicisse? Et de uiro iusto per hęc ipsa sacramenta a Domino sapientię luce illustrando nonne scriptum est: Cibauit illum pane uitę et intellectus, et aqua sapientię salutaris

charitate feruentes. Vnde sequitur: Omnes etiam, qui credebant, erant pariter et habebant omnia communia. Ad tantam perfectionem quid, quęso, illos adduxerat nisi fides Christi et frequens Christi communicatio? Quę postquam a posteris desita est frequentari, uitę quoque integritas languere coepit. Panis enim, qui quotidianus fuerat, factus est annuus. Cassio, Narniensi episcopo (ut in Dialogo Gregorius testatur) quotidie hoc

id ei contigerit, sciscitans, eosdem ipsos fuisse animaduertit quibus oblatum fuerat sacrificium. Idem testatur Agathum, episcopum Panormitanum, cum Romam uersus nauigaret, ad insulam, quę in Tyberis ostio est, applicuisse et sacrificium missale obtulisse pro nauta suo Baraca nomine, quem in scapham descendentem, dum nauis plenis uelis ferretur, rupto fune in medio mari reliquerat et fluctibus obrutum

in templo idoli Dagon posuissent, aduersa passi sunt, et Bethsamitę ab eis restitutam suscipientes, quod parum reuerenter habuissent, pene internitione sublati, quanto deterius afficiendus erit, quisquis uel prętermissa, quę Deo debetur adorationis ratione uel non abstersis prius a se, quantum potest, inuidię, odii, luxurię cęterorumque uitiorum spurciciis mundissimum Domini corpus pręsumpserit accipere! In Iudam, quia malignis

Deoque obediendum, nequis in alterum, quomodo non licet, sententiam proferendo seipsum damnet. Aaron et Maria Moysen probro iactauerant ob uxorem eius, ut ait Scriptura, Aethiopissam. Et quę tam audacis petulantię caput et causa fuerat, in lepram incidit, ut corporis morbo mentis uitium puniretur, quoniam ab homine reprehendi non debuit, quem Deus suis colloquiis suaque familiaritate dignum iudicabat. Hinc

sine peccato esset, cum nemo sine peccato sit, uix dici potest, quam grauiter delinquant, qui suspectam ueluti deprehensam lapidant ictibus detractionis et infamię dentibus lacerant fortasse innocentem. Et profecto de iis, quę latent, qui iudicat, etiamsi euenerit, ut uerum iudicet, mentitur, dum se scire affirmat, quod nescit. Qui Susannam accusauerant, falsitatis conuicti lapidibus obruti sunt, ipsa post mortis quoque sententiam absoluta.

exemplo satis patebit. Diuisa Promissionis terra uictisque hostibus Iosue duce et iam militię missione accepta tribus Ruben et Gad et dimidia tribus Manasse de Sylo, ubi tabernaculum fixerant, ad Galaad, possessionem suam, quę ultra Iordanem erat, reuertentes in ripa fluminis citeriore altare construxerunt, ob hoc duntaxat, ut posteris fidem facerent se commeandi ius habere ad offerendum in Sylo, nequando separati reliquis tribubus sicuti

acquiescere, non ea temera diiudicare. Salomonis quoque sententia est: Audi consilium et suscipe disciplinam, ut sis sapiens in nouissimis tuis! Nunc Euangelicę institutionis exempla, quę ad propositum quicquam spectare uidebuntur, colligemus. Dominus noster Iesus Christus Iudeorum in iudicando maliciam arguens: Venit -inquit- Ioannes Baptista neque manducans panem neque

denique bonum agitur, quod hi malignis peruersisque sugillationibus denigrare non contendant. Propterea merito sane de illis dicitur: Erubescant impii et deducantur in infernum; muta fiant labia dolosa, quę loquuntur aduersus iustum impietatem, in superbia et abusione! Simonem quoque phariseum Saluator, apud quem discubuerat, falsę ęstimationis conuincit. Putauerat ille non esse prophetam, qui se a peccatrice muliere

Moyses abbas in deserto Scythi nominatissimus, cum accersiretur, ut sententiam diceret in fratrem, qui peccauerat, uenit saccum harena plenum in tergo baiulans. Et rogatus, quid istud esset, peccata sua esse dixit, quę uix ferre preualeret, nedum aliena iudicare posset. Quod prępositi monasterii audientes, fratri poenitenti ueniam indulgere quam poenam infligere maluerunt, dum consyderant ne se quidem sine peccato esse. Nec

alapam incussit, quod ab eo libidinis causa infamem locum frequentari diceret. Et statim ipse a demonio arreptus male torqueri coepit. Assiduus quippe ibi erat Vitalis, non tamen libidinis causa, ut ille putauit, sed ut eas, quę se libidini prostituerant, a tam turpis uitę proposito reuocaret. Ad singulas enim penetrans oblata pecunia noctem paciscebatur neque quicquam tota ea nocte aliud quam dolenter ingemiscere et Deum pro salute perditę

noctem paciscebatur neque quicquam tota ea nocte aliud quam dolenter ingemiscere et Deum pro salute perditę mulieris deprecari. Ita alias ad Deum conuertere, alias saltem eo tempore, ut a scelere cessarent, compellere. Quę res tunc clarius patuit, cum post uindictę diuinę in percussorem miraculum illę ipsę mulieres, apud quas aliquando pernoctauerat, palam confiterentur atque idem percussorem suum miseratus oratione sanitati

et puer, mox ut natus est, loqueretur. Itaque tota criminis suspicio in admirationem uersa est uirtutis. Idem contigisse Briccio, Turonensi episcopo, sed non eodem successu legimus. Mulier professione, non opere, religiosa, quę indumenta et linteamina eius lauare consueuerat, illicito cum quodam coitu prolem edit. Briccius commissi reus agitur. Afferri puer nondum menstruus iubetur, qui Briccio in nomine Christi interroganti respondit ipsum non

uoce ad se de cęlo lapsa audiuit multo plus ipsum uoluptatis capere solere felem bestiam, quam in cęlla habebat, manu demulcendo quam Basilium episcopum sacris indumentis se ornando. His exemplis docemur non ex signis, quę foris apparent, animum, qui intra hominem latet, iudicare debere, eius pręsertim, quem multorum opinio commendat, sermo celebrat, obsequium honorat. Sed hic iudicii error iis fere contingit, qui paupertatis et

illi inconsultius errant, ne dicam impudentius, qui etiam bonum aliquod opus, ne bono animo factum uideatur, cauillantur. Germana, monasterii Thebaidis soror, sorori Euphrasię per hebdomadam interdum perducta ieiunia, quę admirari debuerat, uitio dedit ausa dicere iis ab illa nihil aliud quam uiam affectari, ut aliis pręsit, eo quod hoc ieiunii genus nulla antea pręter abbatissam attentasset. Tantam in iudicando temeritatem abbatissa

spiritaliter uiuenti ad res discernendas intellectus acuitur multaque interdum occulta diuinitus reuelantur. Alter uero, quem animalem uocat, carnis non spiritus affectibus uacans, id est, uoluptatibus deditus, ne illa quidem, quę uidet, quę contrectat, recte uereque diiudicat. Animalis - inquit- homo non percipit ea, quę sunt spiritus Dei. Stulticia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritaliter examinatur.

uiuenti ad res discernendas intellectus acuitur multaque interdum occulta diuinitus reuelantur. Alter uero, quem animalem uocat, carnis non spiritus affectibus uacans, id est, uoluptatibus deditus, ne illa quidem, quę uidet, quę contrectat, recte uereque diiudicat. Animalis - inquit- homo non percipit ea, quę sunt spiritus Dei. Stulticia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritaliter examinatur. Spiritalis

Alter uero, quem animalem uocat, carnis non spiritus affectibus uacans, id est, uoluptatibus deditus, ne illa quidem, quę uidet, quę contrectat, recte uereque diiudicat. Animalis - inquit- homo non percipit ea, quę sunt spiritus Dei. Stulticia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritaliter examinatur. Spiritalis ergo, qui iudicat omnia, iudicet sane, sed aperta ac manifesta et de quibus dubitare non est, quo

enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritaliter examinatur. Spiritalis ergo, qui iudicat omnia, iudicet sane, sed aperta ac manifesta et de quibus dubitare non est, quo animo fiant cuiue fini dirigantur. Quę uero bonę malęque intentioni communia sunt quęque uel adhuc occulta latent uel futura nesciuntur, ea diuinare nisi ex reuelatione non pręsumat. Quod si cęlitus inspiratus, iam cum Paulo dicere poterit: Nos autem

iudiciis neminem lędi debere, quo ab eis facilius abstinere possimus, lęsi quoque pati potius offensas quam uindicare discamus. Nihil est enim, quod ita animi tranquillitatem conciliet atque conseruet ut omnium aduersitatum, quę accidere nobis possunt, toleratio stabilis et firma. Et proprium quidem Christiani est ut non inferre iniuriam, ita illatam obliuisci, ut non amare diuitias, ita rei amissę damno non moueri, non mala ualitudine concuti,

uindictam. Florentius uero in flagitio perseuerans, quem occulta fraude uincere nequiuit, aperto bello aggredi decreuit. Meretriculas ergo de prostibulo conuocatas in hortum monasterii adduxit, quę impudenter inter se lasciuiendo monachos ad libidinem prouocarent. Abbas autem, cum iam non uitę suę unius, sed animabus cunctorum, qui secum erant, periculum uerti uidisset, loco cessit et una cum suis longius inde

miraculi fecisset Deus eius Christus, ipsum respondisse: ut iis, quas infertis, atque maioribus non mouear neque offendar iniuriis. Recte id quidem. Neque enim uentorum flatu concuti aut fluminum illisu euerti potest domus, quę supra petram fundata est. Petra autem est Christus. Denique, qui confidit in Domino, sicut mons Syon, non commouetur in ęternum, in persecutionibus gloriatur, in aduersis gaudet, in omnibus Deo gratias agit

filia, ab ancillis probro petita, quod interfectrix esset uirorum, non ad uindicandam ignominiam animum applicuit, sed ad Deum preces porrexit, ut, sicut crimine se carere nosset, ita infamia liberam faceret. Inde illa, quę iam septem maritis orbata fuerat, in octaui Tobię thalamo feliciter conquieuit multoque inter se rerum successu diu lętati sunt. Tantum profuit non uindicasse contumeliam, sed pro abolenda orasse. Cananeam mulierem in

obtinuit, dum contempta atque despecta mitis modestique animi constantiam non dereliquit. Euphrasia uirgo (cuius sępe mentionem fecimus) coram illa, a qua contumeliam indigne acceperat, ad genua procidens, ueluti quę offendisset, ueniam petiit. Abbatisę quoque in illam animaduertere uolenti, ut missam faceret, supplicauit, nihil ei mali referre cupiens, a qua passa iniuriam fuerat, ut patientię remunerationem a Deo sperare

supplicauit, nihil ei mali referre cupiens, a qua passa iniuriam fuerat, ut patientię remunerationem a Deo sperare posset. Et Paula Gracchorum stirpe nobilis, sed nobilior uitę humilitate, cum ne ipsa quidem, quę omnia contempserat propter Christum, morsu hominum carere posset, nihil quicquam moleste ferebat. Cumque audisset se quorundam iudicio stultam ac mentis emotę reputari: Theatrum - inquit - facti

uiro distractisque fortunis Deo in paupertate seruire coepisset, forte per semitam pergens hinc inde lacunosis silicibus uoraginosam notę cuidam foeminę, et in quam non pauca quondam beneficia contulerat, facta est obuiam. Quę contemptim admodum superbeque occurrens ipsam, quam antea coluerat obseruaratque, tunc per iniuriam aduerso impulsam latere euertit in lutum atque pręteriit. Multo ergo deturpata coeno Christi ancilla nihil indignationis

prę se tulit, sed tacita tantum subrisit, gaudens se ab hominibus despici, ut placeret Deo. Quamobrem quędam ultro etiam quęsiere, ubi huiuscemodi patientię uirtutem exercerent. Sicuti illa nobilis Alexandrię matrona, quę (ut tradidit Cassianus) Athanasium episcopum adiens petiit sibi dari unam ex uiduis, quę Ecclesię impensis alebantur, cui ipsa benefacere posset. Cęterum, cum petenti optima concessa esset, queri deinde coepit non ex

Quamobrem quędam ultro etiam quęsiere, ubi huiuscemodi patientię uirtutem exercerent. Sicuti illa nobilis Alexandrię matrona, quę (ut tradidit Cassianus) Athanasium episcopum adiens petiit sibi dari unam ex uiduis, quę Ecclesię impensis alebantur, cui ipsa benefacere posset. Cęterum, cum petenti optima concessa esset, queri deinde coepit non ex animi sui sententia uiduam sibi datam. Ea igitur restituta deterrimam omnium accepit.

superatam. Sancta ergo ac prudens foemina eam sibi consciuerat sociam, quam non tantum liberaliter alendo pietatis meritum consequi posset, sed etiam constanter perferendo patientię adipisci mercedem. Quota quęque est, quę talem non abdicasset filiam, qualem illa alienam adoptauit, quę cum tali manens se perditum iri non timeret, qualem ista, ut huberiorem beatitudinem promereri posset, elegit? Pręter

sociam, quam non tantum liberaliter alendo pietatis meritum consequi posset, sed etiam constanter perferendo patientię adipisci mercedem. Quota quęque est, quę talem non abdicasset filiam, qualem illa alienam adoptauit, quę cum tali manens se perditum iri non timeret, qualem ista, ut huberiorem beatitudinem promereri posset, elegit? Pręter hęc iam dicta exempla operęprecium est pręceptorum quoque idem

merces uestra copiosa est in cęlis. Profecto, talia ac tanta patientię pręmia quisquis digne perpenderit, facile contemnet omnia, gaudebit in persecutionibus et contumelias ducet pro deliciis. Et, si idem mala etiam, quę iracundis et impatientibus proposita sunt, consyderauerit, tanto remissius iniurias perferet, quanto maiore in periculo se intelliget constitutum cum pręmii amittendi tum subeundi supplicii. Omnis

intrare in regnum Dei. Proinde Petrus quoque improborum in nos maliciam non tribulationem, sed gratiam appellat dicens: Hęc est enim gratia, si propter Dei conscientiam sustinet quis tristitias patiens iniuste. Quę enim est gratia, si peccantes et colaphizati suffertis? Sed si benefacientes patienter sustinetis, hęc est gratia apud Deum. Et, si exprobrabimini in nomine Christi, beati eritis.

suffertis? Sed si benefacientes patienter sustinetis, hęc est gratia apud Deum. Et, si exprobrabimini in nomine Christi, beati eritis. Satis multa de toleratione iniurię. Nunc ad illam, quę dispendii et iacturę est, accedamus. Caput III / DE PATIENTIA DAMNI Rerum iacturam fortiter

est. Sit nomen Domini benedictum! In omnibus his non peccauit Iob labiis suis neque stultum quid contra Deum locutus est. Quia certe uel labiis peccare Deo maius damnum maioremque miseriam esse existimauit quam cuncta, quę habuit, simul amittere. Ezechias, cum omnes diuitias suas nimis iactanter ostentasset legatis regis Babyloniorum, omnes pariter Babylonem Deo puniente transferendas audiuit. Cum ergo tantam

Et discessit. Indigni quippe erant pręsentia ipsa Saluatoris, qui sua magis quam se saluari concupiscebant. At contra sanctissimi apostoli cęterique discipuli, ut soli Christo adhererent, omnia, quę habebant, constanti errectoque animo reliquerunt. Neque Mattheus pecuniosum teloneum dimittere distulit neque Zacheus dimidium bonorum dare pauperibus et iis, quibus imposuerat, reddere quadruplum tardauit, quia multo plus

pecuniosum teloneum dimittere distulit neque Zacheus dimidium bonorum dare pauperibus et iis, quibus imposuerat, reddere quadruplum tardauit, quia multo plus lucri se in uno Iesu facturos confidebant quam in omnium quęstu, quę ubique sunt diuitiarum atque opum. Quod si a posteris quoque nisi in paupertate Christo fideliter seruiri non potuit, cur nos dolebimus aliquo rei familiaris detrimento, ob quod ad Dei cultum efficimur aptiores? Ad quem

acciderit. Porro ipse etiam Dominus ad seruandam huiusmodi patientiam nos compellit dicens: Ab eo, qui aufert tibi uestimentum, etiam tunicam noli prohibere, et qui aufert, quę tua sunt, ne repetas. Noli prohibere, inquit, ne scilicet prohibendo magis irrites raptorem et illum ad necem tui accendas, cui, ne rem auferat, obsistis, atque idem et tibi ingentioris damni et illi grauioris peccati

culpa punirentur, respondit. Sed Elducus nihil de iactura dolens, illęsas aues protinus dimitti iussit. Discipulus itaque soliciti custodis functus est officio. Abbas uero patientię prębuit exemplum, etiam alitibus parcens, quę se damno affecerant. Idem animus in condonando Mamertini, apud Antisiodorum monasterii sancti Germani abbatis, fuit. Qui ursum ad rapiendas oues uentitantem, cum in laqueos, quos monachi tetenderant, incidisset,

dicatur exemplar, amissis fortunis, seruis, uxore, liberis Christum suum (cuius fidem miraculo edoctus acceperat) nunquam dimisit. Qua animi constantia meruit post annos aliquot dure miserabiliterque peractos recuperare, quę amiserat, uxorem scilicet olim a pyratis auectam, duos filios, alterum a leone, alterum a lupo raptos; utrunque enim pastores illo inscio feris erripuerant atque a pueritia ad adultam usque ętatem educauerant. Demum

ad posteritatis suę felicitatem a Deo promissam peruenit. Dilexerat Esau, sed benedixit Iacob. Et cum se deceptum resciuisset, non irritam fecit benedictionem, quia iam prophetię spiritu repletus uidere mente coeperat, quę oculis perspici nequeunt, futurorum arcana. Illumque dominum constituit fratrum suorum, cuius propaginem in Christo claudendam cognouit. Iacob quoque, cum et ipse corpore ęgroto uisuque per ętatem caligante nihil

transferre frustra conatus, ab eodem audiuit, quia Ephraim Manasse *corr. ex Manassen maior erit, licet Manasses natu prior esset. Idem Iacob suis postremo filiis conuocatis certissimo euentu prędixit, quę singulis olim euentura erant, ut intelligas oculorum hebetudinem spiritus acumini nihil officere. Neque enim, qui mundis oculis, sed qui mundo corde sunt, Deum uidebunt. Sansoni fortitudinem non minuit cęcitas multoque

in sterquilinio, magis etiam dolendi causas habens, quod paulo ante omnem substantiam (cum opulentissimus esset) una cum liberis amiserat. Nec tamen cogi unquam potuit, ut saltem labiis peccaret. Vxor iacenti assidebat, non quę consolaretur afflictum, sed petulantia sua grauius exasperaret. Nanque tantarum impatiens erumnarum iubebat, ut iam in suam ille necem maledictis Deum prouocaret. At uero Iob non ignarus longe maiorem esse miseriam Deo

renouatur de die in diem. Id enim, quod in pręsenti est momentaneum et leue tribulationis nostrę, supramodum in sublimitate ęternum glorię pondus operatur in nobis, non conte mplantibus nobis, quę uidentur, sed quę non uidentur. Quę enim uidentur, temporalia sunt, quę autem non uidentur, ęterna sunt. Scimus enim, quoniam, si terrestris domus nostra huius habitationis dissoluatur, quod ędificationem

in diem. Id enim, quod in pręsenti est momentaneum et leue tribulationis nostrę, supramodum in sublimitate ęternum glorię pondus operatur in nobis, non conte mplantibus nobis, quę uidentur, sed quę non uidentur. Quę enim uidentur, temporalia sunt, quę autem non uidentur, ęterna sunt. Scimus enim, quoniam, si terrestris domus nostra huius habitationis dissoluatur, quod ędificationem ex Deo habemus,

in pręsenti est momentaneum et leue tribulationis nostrę, supramodum in sublimitate ęternum glorię pondus operatur in nobis, non conte mplantibus nobis, quę uidentur, sed quę non uidentur. Quę enim uidentur, temporalia sunt, quę autem non uidentur, ęterna sunt. Scimus enim, quoniam, si terrestris domus nostra huius habitationis dissoluatur, quod ędificationem ex Deo habemus, domum non manufactam,

momentaneum et leue tribulationis nostrę, supramodum in sublimitate ęternum glorię pondus operatur in nobis, non conte mplantibus nobis, quę uidentur, sed quę non uidentur. Quę enim uidentur, temporalia sunt, quę autem non uidentur, ęterna sunt. Scimus enim, quoniam, si terrestris domus nostra huius habitationis dissoluatur, quod ędificationem ex Deo habemus, domum non manufactam, sed ęternam in cęlis. His

captum fuisse. O prudens uotum singularemque cęci patientiam, qui ne tunc quidem cernendi copiam postulasset, nisi tam pii desyderii causa incidisset. Ideoque sancti corpore uiso ad cęcitatem suam reuerti maluit quam ad ea, quę ante cęcitatem forte se commisisse recolebat. Contempsit oculos, ut innocentius uiueret, et innocentius uicturum obducti denuo oculi fidem fecere. Petrus quoque, abbas Clareuallensis, quadam graui ualitudine uexatus,

Econtra ille: Gratias Deo meo ago- respondit- quod te non uideo. Tam igitur forti animo cęcitatem pertulit, quam tyrannum contempsit. Dehinc martyrii corona donatus uidere coepit, quę oculus non uidit, et audire, quę auris non audiuit, et intelligere, quę in cor hominis non ascenderunt. Et nos- proh nefas!- cęcitatem horremus, cum tantam beatitudinem cęci cernere possint et, qui inoffensos oculos

Econtra ille: Gratias Deo meo ago- respondit- quod te non uideo. Tam igitur forti animo cęcitatem pertulit, quam tyrannum contempsit. Dehinc martyrii corona donatus uidere coepit, quę oculus non uidit, et audire, quę auris non audiuit, et intelligere, quę in cor hominis non ascenderunt. Et nos- proh nefas!- cęcitatem horremus, cum tantam beatitudinem cęci cernere possint et, qui inoffensos oculos habent, difficilius assequi

ago- respondit- quod te non uideo. Tam igitur forti animo cęcitatem pertulit, quam tyrannum contempsit. Dehinc martyrii corona donatus uidere coepit, quę oculus non uidit, et audire, quę auris non audiuit, et intelligere, quę in cor hominis non ascenderunt. Et nos- proh nefas!- cęcitatem horremus, cum tantam beatitudinem cęci cernere possint et, qui inoffensos oculos habent, difficilius assequi soleant. Maiolus, Cluniacensis monasterii

orbus fuit. De Didymo Alexandrino testatur Hieronymus, qui eius auditor fuit, quod a parua ętate oculis captus et ob id elementorum quoque ignarus tantum miraculum sui omnibus prębuit, ut dialecticam et geometriam (quę uel maxime uisu indiget) usque ad perfectum didicerit. Addit etiam plurima opera ab eo nobilia scripta: Commentarios in Psalmos omnes, Commentarios in Euangelium Matthei et Ioannis, De dogmatibus contra Arrianos libros

Commentarios in Psalmos omnes, Commentarios in Euangelium Matthei et Ioannis, De dogmatibus contra Arrianos libros duos, De Spiritu Sancto librum unum, In Esaiam decem, In Osee octo, In Zachariam quinque, et infinita alia, quę digerere proprium indicis est. Quod si tanta nosse cęcus potuit, apparet ne in discendo quidem oculis admodum opus esse. Quin immo, plerunque uidemus magis docile ingenium tenacioremque memoriam cęcorum hominum esse quam

sustineret; et elegisse langores constanterque pertulisse. At nos grauioribus quidem obnoxii delictis et nullo uirtutis genere cum hoc sancto comparandi, quoties morbo aliquo afficimur, indignamur, ut scilicet post hęc leuia, quę impatienter ferimus, nec illa tanto atrociora deuitemus. Neque enim indignando peccata minui solent, sed cumulari. Qui autem libenter corporis mala tolerat, ad expiationem spiritus proficit.

delicta datum crederes, alios infirmos oratione sola curauit. Eis uero, qui infirmitatem eius miserabantur, e diuerso supplicare solebat, ne corporis sui, sed animę curam haberent ueniamque a Domino sibi exorarent peccatorum, quę, dum sanus esset, se commisisse aiebat. Ita, quod peccator foret, plurimum angebatur, quod ęger, nihil. Paulus quoque, solitudinis quondam, quę Panephisi, Aegypti oppido, adiacet, cultor, resolutis (ut Cassianus

sui, sed animę curam haberent ueniamque a Domino sibi exorarent peccatorum, quę, dum sanus esset, se commisisse aiebat. Ita, quod peccator foret, plurimum angebatur, quod ęger, nihil. Paulus quoque, solitudinis quondam, quę Panephisi, Aegypti oppido, adiacet, cultor, resolutis (ut Cassianus tradit) paralysi membris in lectulo decumbens, cęteris, qui ęgrotabant, sanitati erat. Oleo enim, cui ipse benedictionem imposuisset, peruncti

fortasse nocuisset. Ipse etiam nunquam satis laudatus Franciscus non ante coepit esse perfectus quam grauissimam corporis ualitudinem incurrisset. Vigesimo ętatis suę anno infirmatus didicit terrena contemnere, quę sanus dilexerat. Aeger soli Deo seruiendum intellexit, qui antehac sanus auaritię seruierat, dum negociationibus operam daret. Et quisquam infirmitatem incusare audet, quę tantum gignat boni? Quod autem in plerisque non

suę anno infirmatus didicit terrena contemnere, quę sanus dilexerat. Aeger soli Deo seruiendum intellexit, qui antehac sanus auaritię seruierat, dum negociationibus operam daret. Et quisquam infirmitatem incusare audet, quę tantum gignat boni? Quod autem in plerisque non eundem sortiatur euentum, non hoc eius uitio fit, sed ipsorum, qui sanati sic uitam suam instituere negligunt, ut, dum ęgrotarent, promiserunt.

non hoc eius uitio fit, sed ipsorum, qui sanati sic uitam suam instituere negligunt, ut, dum ęgrotarent, promiserunt. Sergius, Senogallię princeps, elephantico morbo diuinitus liberatus, omnia, quę habuit, partim Ecclesię, partim pauperibus erogauit et relictis omnibus soli Deo humilis et egenus toto animi affectu seruire coepit. Compulerat enim sua ipsum infirmitas humani generis conditionem altius

erit. Quanuis Syluia quoque, Ruffini, Alexandrię pręfecti, soror Deoque dicata uirgo, cum male haberet, medicis consulentibus balnea adire noluit, hoc tamen non medelam contemnens, sed mollitiem cauens, quippe quę per annos sexaginta neque uultum neque pedes lauisse dicitur neque aliam corporis partem pręter summos manuum digitos, cum capere uellet cibum, non aliud ad cubandum lectulum habuisset quam nudam humum. Cogita nunc,

uultum neque pedes lauisse dicitur neque aliam corporis partem pręter summos manuum digitos, cum capere uellet cibum, non aliud ad cubandum lectulum habuisset quam nudam humum. Cogita nunc, qualiter infirmitatem tulerit, quę talia, dum sana esset, sua sponte, ut Christo placeret, tulit. Paula Romana, cum febri laboraret et stomachi cruditate cibum non digereret, ut modico uino uteretur, nec medicorum placitis nec religiosorum suasionibus

detrimentum pro nihilo duxit. Mamillam deinde hulceribus affectam ita tolerauit, ut iam morti proxima, apparente sibi beato Petro apostolo, non, ut curaretur, rogarit, sed an sibi peccata sua condonata essent, quęsierit. Quę dimissa esse audiens, multo plus ex hoc consolationis cepit quam ex ęgrotatione ceperat doloris. Si sic animę curam gesserimus, omnis aduersa corporis ualitudo tolerabilis erit. Quod quidem etiam

quam ex ęgrotatione ceperat doloris. Si sic animę curam gesserimus, omnis aduersa corporis ualitudo tolerabilis erit. Quod quidem etiam Elizabeth de Sconaugia, Deo dicatę uirginis, probatur exemplo. Quę (ut Sigebertus scribit) toto corpore hulceribus contabefacto iacens, nunquam ob hoc aliquam animi tristitiam uultu prętulit, multas interim futurorum reuelationes accepit acceptasque prodidit, ut facile dixerim et ideo

prodidit, ut facile dixerim et ideo sanctam fuisse, quia patiens erat, et ideo patientem, quia sancta. Sic et Clara uirgo, cum languente corpore semota in lectulo decubaret, mentis oculis cernebat, quę procul in ecclesia agerentur, et ea deinde reuersis ad se sororibus magna cum omnium admiratione referebat. Nihil itaque illi obfuit fracti corporis ęgritudo, cum tantum animo ualeret. Aplaidem quoque uirginem toto

rapta damnatorum poenas beatorumque gloriam uiderit, quęque diuersis per orbem locis agerentur, scierit atque interdum futura prędixerit. Si tot ac tanta cum langore possunt uenire bona, quis illi pręferre audet sanitatem? Quę si pręferenda esset, haud dubium, quin diutissime illa perfrui sanctos suos Deus concederet nec ita frequens apud eos esset ęgrotationi locus. Quantum uero ad seruandum sanctę castitatis propositum, conferre soleat

etiam appetenda, quoties intimis in medullis concitatus ardor iuuenilia occupat membra uenasque succendens ad turpem libidinem illicitasque prouocat uoluptates. Hanc siquidem appetiit, et ualde appetiit, Andragasina uirgo. Quę a patre desponsata pro tutanda uirginitate Deum orauit atque hinc leprę morbo deformatam exhorruit sponsus, qui sanam ante adamauerat, intactamque repudiauit. Neque illa quicquam pensi fecit tam acre malum, cum multo

meditando fortissimi Christi milites — ut postremo de martyrii patientia disseramus — omnia tormentorum genera facile contempsere. Non sunt enim condignę passiones huius temporis (ut Apostolus inquit) ad futuram gloriam, quę reuelabitur in nobis. Primi Veteris Legis martyres prophetę fuerunt, de quibus Micheas in maxillam percutitur et in carcerem truditur, Vrias interficitur, Hieremias carcerem et

abstinuerant, neci traditi. Quidam qui se prius armis defenderant, deinde ab inuadentibus die sabbati ad unum fere cęsi sunt. Etenim, ne diuinę legis mandato derogarent, ea die repugnare nefas esse duxerunt. Duę mulieres, quę filios circumciderant, cum ipsis infantibus ad hubera alligatis missę in pręceps. Plerique, quia sabbatum obseruarent, flammis exusti. Adeo hi omnes mori minus timuerunt quam pręuaricari. Eleazarus scriba et ipse

sed nequaquam territi sunt. Itaque uice cuiusque seruata linguas omnibus amputarunt, capita cute decaluauerunt, manus pedesque pręciderunt et sic trunca corpora super ignitam sartaginem torrendo consumpserunt. Mater denique, quę non fleuerat filios, sed ad patientiam iam hortata fuerat, iam de illorum uictoriis lęta mortem alacriter subiit et, quos tunc tam acerbos cruciatus tolerare uidit, nunc una secum in ęternę beatitudinis regno

cruciatus tolerare uidit, nunc una secum in ęternę beatitudinis regno triumphantes cernit. Tanto facta est post erumnas felicior, quanto in perferendo extitit constantior. Neque te, Rasia, uir non solum castitate (quę rara in Iudaismo erat) sed etiam fide pręstantissime, hoc loco pręteribimus. In quo uno impiissimus Nicanor omnes reliquos se superaturum sperauit. At tu, cum iam undique circumdatus effugere non posses, ut doceres te

furentes, collo fune circumiecto per salebrosam humum huc illuc tractum extinxere. Lucam uero in Bithynia diem suum obiisse tradunt, uoluntate, non sorte martyrem, cum et ipse gentibus ea de Christo prędicare ausus sit, quę scripta reliquit; sicque martyrii corona nec illum caruisse. Hunc Apostolorum, Discipulorum, Euangelistarum finem tanto feliciorem fuisse haud ambigimus, quanto passi sunt grauiora. Sed etsi alius aliter consumptus

mortiferisque suppliciis neque cederent neque consumi possent, constructa copiosiore pyra superiniecti expirant. Cur autem sicut alia, ita et hoc poenę genus uiui non euaserint, ostendit uox de cęlo lapsa, quę illos, quoniam strenue contra dolorem decertassent, ad percipiendas iam martyrii coronas euocauit. Mori non poterant, donec multiplici cruciatu probaretur tolerationis uirtus; probatam autem remunerari restabat. O

in terra nocte dieque ligatus cum decem leopardis, hoc est, militibus, qui me custodiunt, quibus cum benefecerim, peiores fiunt. Iniquitas autem eorum mea doctrina est. Sed non iccirco iustificatus sum. Utinam fruar bestiis, quę mihi sunt paratę! Quas et oro mihi ueloces esse ad interitum et ad supplicia et allici ad comedendum me, ne sicut aliorum martyrum non audeant corpus attingere. Quod si uenire noluerint, ego uim faciam, ego me ingeram, ut

aliorum martyrum non audeant corpus attingere. Quod si uenire noluerint, ego uim faciam, ego me ingeram, ut deuorer. Ignoscite mihi, filioli! Quid mihi prosit, ego scio. Nunc incipio Christi esse discipulus, nihil de iis, quę uidentur, desyderans, ut Iesum Christum inueniam. Ignis, crux, bestię, confractio ossium, membrorum diuisio et totius corporis contritio et tormenta diaboli in me ueniant, tantum Christo fruar!« Cumque iam ductus esset

terra non ferens intremuit, pars muri quassata Quintiani asseclas opressit ruina. Virgo rursum carceri reddita, cum finem orasset uitę, obdormiuit in Domino. Neque illa in funere angelicis laudibus caruit, quę in tormentis fidem seruauit. Ab angelis quippe adposita fertur sepulturę eius marmorea tabella, in qua scriptum erat: Mentem sanctam, spontaneam, honorem Deo et patrię liberationem. Et, si tam gloriosa iacuit in tumulo,

exibuit constantię, ut torqueri, ut occidi mallet quam uel sanctę uirginitatis propositum deserere uel Christianę credulitatis fidem. Cęcilię quoque Romanę Christo dedicata uirginitas martyrii retulit triumphum. Quę Valeriano desponsata, dum nuptiarum celebris ageretur dies, pro Fescenninis Euangelium intra se tacita decantauit. Et cum iam in cubilis secreto cum sponso adesset, illi fidem Christi, deinde etiam Tiburtio, fratri eius,

et iam eos cuperet sequi, obtruncatur. Vulnus lacte manasse constat, ut uirginalem puritatem testaretur. Corpus ab angelis inde usque ad montem Synai delatum, ut, ubi a Deo data Lex fuit, ibi illius monumentum esset, quę sic pro lege stetit Christi, ut et philosophorum sapientiam confutaret et tyranni sęuitiam nec reprehendere timeret nec ferre recusaret. Luciam, uirginem Siracusanam, Paschasius proconsul ad prostibulum adduci

assertione omnia perpeti supplicia, nisi ab iis illam Dominus protexisset, multorum consulens saluti, dum uni parcit, ipsam tamen sic pręmiis afficiens martyrii, ac si poenis martyrii esset consumpta. O felicem uirginem, quę non sentit tormentorum cruciatus et recipere meruit pręmium. Dorothea uirgo, Cęsareę, Cappadocię oppido, pro Christi nomine a Fabricio pręfecto diu torta, cum tandem ad capitale supplicium duceretur, gaudebat,

soluta sunt, uulnera curata, uirginale caput solari radio coronatum apparuit, multa hominum milia ad Christum conuersa sunt. Ipsa postremo uirgo capite cęsa, relicto corpore cęlum petiit, ut semper cum Christo uiueret, quę pro Christo mori non dubitauit. Euphemia uirgo, dum martyres Chalcedone ad toleranda fortiter tormenta palam hortaretur, dum cum ipsis torqueri cupiens clamat iniquum esse, ut sibi, quę

quę pro Christo mori non dubitauit. Euphemia uirgo, dum martyres Chalcedone ad toleranda fortiter tormenta palam hortaretur, dum cum ipsis torqueri cupiens clamat iniquum esse, ut sibi, quę Romana esset, et quidem senatoris filia, aduenę et ignoti homines pręferantur, se prius ad Christum mitti oportere, hac uociferatione prouocato Prisco pręfecto in cancerem cum cęteris, qui damnati erant,

soluta, in forum producerentur, questa est derogari principum edicto, quod non se quoque sicuti reliquos uincula constringerent. Pręfectus ergo se ludibrio a puella haberi ratus, iracunde hoc tulit omniaque in illam tormenta, quę furenti occurrere poterant, exercuit: alapas, equuleum, ignem, inediam, trapeta, bestias, gladium, quo tandem illa confossa tradidit spiritum. Igitur non sola uirginitate Christo placere desyderans, ultro se exposuit

afflicta, cum liberos, quos ad martyrium pręmiserat, sequi optaret, decollatur. O uere felix Felicitas, cui tantum animi fuit, ut et filiorum tormenta constanter spectares et tua fortiter perferres. Felix, quę octuplici patientia, octies martyr, octo donanda coronis cęlum ascendisti, toties pro Christo mortua, quota cum filiis, quos una tecum morti exposuisti, numeraris. Vicisti fortitudine Machabeorum matrem. Quod illa pro

supplicia contemnere, quorum toleratione probatur fides, glorificatur Christus, uere Dei cultus innotescit. Infinita sunt huiuscemodi tum uirorum tum foeminarum exempla. Sed nobis ista satis sint, quę retulimus. Et, si cui non satis erunt, nec illa profecto satis esse poterunt, quę omissa sunt. Quo tamen quisque ad omnia minus trepide se accingat, libet in fine partis huius quędam Scripturarum dicta ueluti urgentes ad

Dei cultus innotescit. Infinita sunt huiuscemodi tum uirorum tum foeminarum exempla. Sed nobis ista satis sint, quę retulimus. Et, si cui non satis erunt, nec illa profecto satis esse poterunt, quę omissa sunt. Quo tamen quisque ad omnia minus trepide se accingat, libet in fine partis huius quędam Scripturarum dicta ueluti urgentes ad poenarum contemptum stimulos adhibere. Tu igitur, qui persecutionibus premeris

cruoris aspersione ruffi, patientię uirtute robustissimi, de quadriga prodeuntes Euangelii et perambulantes terram. Dum enim ad cęlum sibi uiam affectant, terrena omnia pedibus conculcarunt. Hi sunt illa tertia pars, quę apud eundem prophetam duabus reliquis, hoc est, Iudeis et gentilibus prędicatur superfutura. Partes duę — inquit — in terra dispergentur et deficient, et tertia pars relinquetur in ea. Et ducam

Nec solum diabolus, uerum etiam corpus nostrum aduersatur nobis. Vas electum Paulus: Video — inquit — aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meę et captiuantem me in lege peccati, quę est in membris meis. Deinde exclamat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et quia ipse per se non sufficit, respondet: Gratia Dei per Iesum Christum, Dominum nostrum.

indeficiens in cęlo triumphus immarcessibilisque corona pręmiumque sempiternum. Igitur omnis diaboli uis atque decertatio sola pii propositi continuatione destruitur atque dissipatur. Perseuerauit nempe Antonius et mala, quę perpessus est, ad glorię illi cessere incrementum. Macharius quoque, Alexandrinus abbas, et ipse quidem multum ab iisdem spiritibus traditur infestatus. Parem autem eorum terrori extitisse uel inde

et ipse quidem multum ab iisdem spiritibus traditur infestatus. Parem autem eorum terrori extitisse uel inde constat, quod in gentilium sepulchro nocte quadam amoto cippo decubare ausus sit. Cumque ossa, super quę iacebat, in uocem prorupissent, mansit immotus. Vox autem erat alteri respondentis uenire se nunc non posse, quod eius, quem super se habebat, pondere grauatus esset. Ad quem Macharius: Exi atque abi, si potes, inquit. Ego

carnalis lasciuię titillationem corporis fatigatione suo exemplo docuerit arcendam. Cum enim saccum harena plenum humeris baiulans incederet, cur id ageret, interrogatus, uexare se uexatorem suum respondit. Quippe uoluptas, quę ocio alitur, labore fugatur. Multa quoque expauescenda et Hilarionem abbatem a Sathana in deserto perpessum Hieronymus in eius uita tradit. Sępe enim nocte intempesta ab eo auditos infantum

ac prophetis ingenti lumine fulgere et alte sydereis in sedibus lętos ac gestientes uersari. His itaque diabolicę malignitatis pręstigiis illectus corruit in errorem, nihil ab eo falsum ostendi posse ratus, a quo toties, quę uera erant, didicisset, ignarus hanc esse pescatorum maliciam, ut hamum escis tegant, non pascendi, sed prehendendi perdendique causa. Aut quid aliud diaboli blandimenta nisi odiorum insidię sunt? Quod quidem bene

semper abominatus fuerat, coepit. Ac die quadam ludens palma tantummodo tergum foeminę leuiter distrinxit. Cęterum, ubi audiuit, hac ipsa de re diabolum fuisse iactatum, non solum monialem ipsam, sed omnes prorsus foeminas, quę sibi in episcopio famulabantur, expulit atque abegit, et illa foedę cogitationis tentatio cum ipsis pariter eliminata prurire desiit. Vide, homini quanuis sancto incauta conuersatio quantum obfutura fuit, nisi Domini erga

memor, crucem designauit, et diaboli laqueus dissipatus est. Tantumque in eam profecit malignus, ut, quo eam magis tentauerit, eo plus sibi confusionis comparauit, toties uictus, nunquam uictor. Igitur, quę semel corruerat, ita se errexit, ut nullo deinde aduersarii conatu euerti unquam potuerit. Ob quod quantum receperit mercedis, inde coniectari licet, quod, qua die uita decesserat, in uisu abbati apparuit, ad cęlestem

Christum sequeris. Illos tamen et crimen tibi remittere, si ad eorum cultum redieris, et hoc insuper polliceri crede tantum priori opum beneficio addituros, quantum magis ipsa nequeas optare. Facile deprehendit dolos mulier, quę iam ueras diuitias Christum esse nouerat, et cum crucis in pectore signum dexterę manus ductu impressisset, sufflauit in suasorem impietatis et tam facile abegit, quam solet puluerem uentus, tantique illius promissa

Christum esse nouerat, et cum crucis in pectore signum dexterę manus ductu impressisset, sufflauit in suasorem impietatis et tam facile abegit, quam solet puluerem uentus, tantique illius promissa fecit, ut continuo ea etiam, quę habebat, cuncta indigentibus erogaret. Et quoniam Deo, non Mammonę seruit, cęlestes ęternasque diuitias possidere meruit. Iulianę uirgini, iam poenis pro Christi nomine affectę et tantum

preces et consummandi affert auxilium. Negociari uolentibus commodat talentum, solicite lucrantes beat, ignauiter torpentes damnat. Itaque summopere enitendum est, ut semper aliquem quęstum faciamus in iis, quę nobis a Deo credita sunt, et nunquam ocio nos corrumpendos tradamus. Qui super pauca fidelis fuerit, super multa constituetur et intrabit in gaudium Domini sui cęlestique beatitudine perpetuo perfruetur. Illi quidem

die receptus uotum suum implesset, stupente abbate tantam in puero firmitatem, quanta raro in senibus esset. Hoc ille stabilitatis pręludio sic reliquam ętatem egit, ut in omnibus mirabilis euaderet. Et, si cuncta uera sunt, quę de illo produntur, nemo unquam corpus suum acerbius afflixit. Mutium tandiu prę foribus monasterii rogantem permansisse constat, ut contra consuetudinem una cum octenni filio in

uiginti annos nunquam se ad Occidentem uerterit, semper fere orans et illum, cui nomen Oriens, iugiter contemplans. Non putauit nefas esse retro aspicere, sed sibiipsi uoluit imperare, ut, cum corporis appetitum ab iis etiam, quę licita erant, refrenasset, facilius ab illicitis custodiret. Nathanaelis etiam anachoretę quam constans in perseuerando animus fuerit, ex eo intelligi potest, quod semper clausus uixit, episcopos ad se uenientes

quartum usque et octogesimum ętatis suę annum uidua permansit, semper castitatem seruans, nunquam de templo discedens, nocte ac die ieiuniis obsecrationibusque intenta. Hac perpetua pii propositi obseruatione digna euasit, quę Spiritu Sancto afflaretur et multa prophetaret, immo, quę illum, quem prophetę uenturum prędixerant, pręsentem cerneret et ipsum esse mundi Saluatorem palam confiteretur. Perseuerando igitur aditus ad Iesum comparatur,

semper castitatem seruans, nunquam de templo discedens, nocte ac die ieiuniis obsecrationibusque intenta. Hac perpetua pii propositi obseruatione digna euasit, quę Spiritu Sancto afflaretur et multa prophetaret, immo, quę illum, quem prophetę uenturum prędixerant, pręsentem cerneret et ipsum esse mundi Saluatorem palam confiteretur. Perseuerando igitur aditus ad Iesum comparatur, ut, ubi ipse est, ibi sit minister eius.

illa: Adiuua me! R espondet ipse: Non est bonum sumere panem filiorum et dare canibus. Illa tamen instat et urget nec dedignatur canibus comparari. Sed et catelli edunt — inquit — de micis, quę cadunt de mensa dominorum. Quia ergo et petendo et humiliando sese perseuerauit, nec silentio repressa nec contumelia confusa, meruit audire: O mulier, magna est fides tua. Fiat tibi, sicut uis!

et petendo et humiliando sese perseuerauit, nec silentio repressa nec contumelia confusa, meruit audire: O mulier, magna est fides tua. Fiat tibi, sicut uis! Magnam fidem indefessa supplicantis probauit assiduitas. Quę si semel uel iterum repulsa cessasset, profecto neque magnę fidei esse diceretur neque, quod petebat, impetraret. Maria quoque Magdalena ueniens ad monumentum uidit lapidem reuolutum, currit nunciare Discipulis et una

ut potius flumen illud uidere digna esset, cuius impetus lętificat ciuitatem Dei. Et quoniam in cauendis terrenarum rerum oblectatiunculis perseuerauerat, cęlestium felicitatem perenniter possedit, ęternis digna deliciis, quę breues periturasque semper contempsit. Sed quid singula repetentes exempla diutius immoramur? Omnes enim seculorum sancti sanctęque ad ipsum sanctitudinis culmen in bonis operibus perseuerando

perseuerate. Et in Ecclesiastico scriptum: Esto firmus in uia Domini. Hęc est ergo columna Iachin et columna Booz, id est, firmitatis et fortitudinis, quę epistylia liliorum malogranatorumque sustentant. Quia firmi ac fortis est summam conseruare uirtutum quam semel amplexus fuerit. Hęc est talaris tunica siue poderis Aaron, a capite usque ad pedes demissa. Hęc est hostię

Aaron, a capite usque ad pedes demissa. Hęc est hostię cauda, quam Deo offerri Lex iubet. Hoc illud calcaneum est, quo serpentis caput conteritur. Hęc denique crucis longitudo, quę latitudinem illam fulcit, in qua manus extenduntur. Latitudo quippe bonorum operum inniti debet longitudini continuationis, ut partem illam, quę superne eminet, ualeat attingere, hoc est, ad cęlestis beatitudinis

calcaneum est, quo serpentis caput conteritur. Hęc denique crucis longitudo, quę latitudinem illam fulcit, in qua manus extenduntur. Latitudo quippe bonorum operum inniti debet longitudini continuationis, ut partem illam, quę superne eminet, ualeat attingere, hoc est, ad cęlestis beatitudinis altitudinem peruenire. Optima autem perseuerandi ratio est non solum non retro cedere, sed etiam in dies ulterius progredi et, quantum possumus, ad

sed etiam in dies ulterius progredi et, quantum possumus, ad sublimiora semper tendere ac niti. Ibunt de uirtute in uirtutem — inquit Propheta — uidebitur Deus deorum in Syon. Vnde et Apostolus: Quę retro sunt obliuiscens et ad ea, quę priora sunt, se extendens, ad destinatum persequitur brauium supernę uocationis Dei in Christo Iesu. Beati enim, qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi

et, quantum possumus, ad sublimiora semper tendere ac niti. Ibunt de uirtute in uirtutem — inquit Propheta — uidebitur Deus deorum in Syon. Vnde et Apostolus: Quę retro sunt obliuiscens et ad ea, quę priora sunt, se extendens, ad destinatum persequitur brauium supernę uocationis Dei in Christo Iesu. Beati enim, qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur, ait Dominus. Quo autem pabulo uel

omnis homo uiuens. Veruntamen in imagine pertransit homo, sed et frustra conturbatur: thesaurizat, et ignorat, cui congregabit ea. Sub hęc omnem spem suam in Deo collocans ac firmans, continuo ait: Et nunc quę est expectatio mea? Nonne Dominus? Et substantia mea apud te est. Itaque ista mente reuoluens, ne inimicorum quidem iniuriis ad iniustitiam potuit concitari. Dum eadem consyderat sapientię antistes Salomon,

reuoluens, ne inimicorum quidem iniuriis ad iniustitiam potuit concitari. Dum eadem consyderat sapientię antistes Salomon, uociferatur et ait: Vanitas uanitatum, et omnia uanitas. Et iterum: Vidi cuncta, quę sunt sub sole, et ecce uniuersa uanitas et afflictio spiritus. Et: Risum reputaui errorem, et gaudio dixi: Quid frustra deciperis? Nihil permanet sub sole. Et: Omnia tempus habent, et suis spaciis

si ęterna essent. Machario Alexandrino per eremum aliquando pergenti (ut ante diximus) nocte superueniente, cum somnum capere uellet, sepultura, in quam forte inciderat, lectus fuit nec demonis intra illa, quę iacendo presserat, cadauerum ossa perstrepentis uocibus territus loco cessit, quia iugis futurorum commemoratio et mortis fecerat intrepidum et demonum contemptorem. Philoromum quoque, Galatam presbyterum, tradit

rogatus a fratre, atque in tam pręsenti talis iacturę eius periculo. Quia ergo, qua iam morte mortuus esset, semper in mente habuit, immaculatum se ab hoc seculo custodiuit. Mortem quotidie meditando et ea, quę mortem secutura sunt, intantum quidam profecere, ut non modo non horrerent illam, sed etiam appeterent. Nam, ut de Paulo taceamus, qui dissolui cupiebat et esse cum Christo, Syluanus, episcopus Nazarethanus, cum ei diuus

quam illis ad inferendam fuit. Quem enim interimere uel saltem spoliare decreuerant, stupore correpti illęsum reliquere. Sic et multos martyrum uitę huius finem etiam per supplicia quęsisse constat, dum uitam, quę finem non habet, concupiscerent. Vltro se percussoribus offerebant, cum latere possent, magisque dimitti quam occidi metuebant. Nunc foeminarum proferamus exempla! Praxedis, uirgo Romana, cum facultates suas pauperum

in ualle terrę Moab. Et non cognouit homo sepulchrum eius usque in pręsentem diem. Quid est, quod tantus uir in ualle sepultus dicitur, nisi quia, quanto maior es, tanto debeas te gerere submissius, in morte pręsertim, quę sola ęquat seruum domino, pauperem diuiti, stultum sapienti omnesque pariter conficit atque consumit? Quid est pręterea, quod sepulturę eius locus ignoretur, nisi ut illorum arguatur fatuitas, qui nisi in marmoreis

hominibus honoraretur, uolens et in morte humilitatem seruare, quam apprime in uita coluerat. Hilarion abbas ad Hesichium* monachum testamenti uice epistolam scripsit, omnes diuitias suas ei relinquens, quę erant: Euangelium, tunica, saccea cuculla, paliolum. Et cum plerique religiosi uiri ad ęgrotantem conuenissent, omnes adiurauit, ut ne puncto quidem temporis post mortem reseruaretur, sed statim se terra operirent, sicut

Et ecce accurrunt duo leones telluremque unguibus scalpentes, fossam hominis capacem fecere. Sicque ipse palio suo inuolutum atque ibi depositum humo, quam bestię egesserant, operuit. Eo uix sepulto cęlla corruit et palma, quę iuxta illam stabat, radicitus euulsa procubuit, quasi dedignantes aliorum usui seruire, quę tam exactę sanctitatis uiro seruissent. Cuius ergo tam magnifica in terris mors fuit, quam gloriosa uita est in cęlo?

Sicque ipse palio suo inuolutum atque ibi depositum humo, quam bestię egesserant, operuit. Eo uix sepulto cęlla corruit et palma, quę iuxta illam stabat, radicitus euulsa procubuit, quasi dedignantes aliorum usui seruire, quę tam exactę sanctitatis uiro seruissent. Cuius ergo tam magnifica in terris mors fuit, quam gloriosa uita est in cęlo? Diuus Hieronymus moriturus humi se collocari iussit saccoque, quo induebatur, operiri. Tum

Deinde ad terram procliuus faciem abscondere, intremiscere ac, quantum poterat, uociferari: Adiuuate me, fratres, adiuuate me, ne peream. Illi uero partim expauidi, partim moerore concussi rogitabant: Quid habes, pater? Quę hęc te exagitat solicitudo? Quid times? An — inquit — non uidetis demonum cateruam, hic in perniciem meam congregatam? Ille, qui prę cęteris horrendus apparet, compellit me ad blasphemias heresumque prauitatem. Et

desyderauerat, impetrantis. Liberalem quoque, qui Altini genitus, Taruisii sepultus honoratur, orasse perhibent uitę huius finem et se exauditum angelo nunciante didicisse. Post hęc uicinas inuisisse ecclesias et in ea, quę sancti Laurentii est, Deo animam reddidisse. Quid misera mortalitas longioris ętatis annos expetis? Tedet sanctos diu uiuere, dum ad uitam, quę in Deo est, proficisci festinant. Venerabilis

angelo nunciante didicisse. Post hęc uicinas inuisisse ecclesias et in ea, quę sancti Laurentii est, Deo animam reddidisse. Quid misera mortalitas longioris ętatis annos expetis? Tedet sanctos diu uiuere, dum ad uitam, quę in Deo est, proficisci festinant. Venerabilis Beda presbyter Domino reuelante pręcognouit die tandem quinquagesimo se a corporis uinculis exoluendum. Itaque festo Dominicę Ascensionis, dum in

in morte eius concussum pauimentum dices, ut beatorum spirituum multitudinem ad suscipiendum defuncti animam eo conuenisse testaretur. Dignus quippe tali tunc comitatu fuit, qui, dum uiueret, omnia, quę habere poterat, indigentibus dabat. Et cum res defecissent, seipsum dedit, uicaria seruitute redimens uiduę filium. Merito nunc cum angelis gaudet, qui sic homines dilexit. Germanus, Parisiensis episcopus, supra

Aureliam, Galliarum urbem, ferunt, cum dies dormitionis eius instaret, nunquam preces intermisisse, donec animam exhalaret. Deprecatio enim misericordiam impetrat gratiamque conciliat, ut uitę huius finis uitę initium sit, quę fine caret. Iuonem quoque presbyterum tradunt diem, qua mortem obiturus erat, predixisse ac, ne cum ęgrotaret quidem, consuetę abstinentię modum remisisse. Postremo corpori et sanguini Domini communicatum die

atque intimis exultans pręcordiis, hymnum illum, cuius initium est: O gloriosa Domina, excelsa super sydera, uoce, qua potuit, decantauit simulque hymnum et uitam hanc finiuit, illam uitam feliciter inchoans, quę finem non habet. Iam tandem et regibus bene moriendi exemplum aliquod proponamus, quando ne illos quidem immodicę opes ditiaque regna a morte redimunt, sed potius ad mortem, dum ab aliis

efflauit. Sic humiliatus regnum deseruit terrenum et cum Christo regnare coepit in cęlo. Sic deuotus dum infimam Hierusalem capere nititur, possedit supernam. Sic denique magnanimus caduca contemnens, ad illa, quę ęterna sunt, perpetuo fruenda conscendit. Iam, sicut uiri a uiris, ita foeminę a foeminis discant, ut uitę nunquam moriturę pręmia et ipse consequi possint. Maria Magdalena, Domini Iesu apostola, cum diem

et ante altare humiliter prostrata spiritum tradidit. Corpusculum odore perquam suaui fragrauit; anima ab angelis in cęlum sublata, pro laboribus, quos in terra sustinuerat, perpetuę quietis felicitate gaudere coepit. Et quę quondam lachrymis lauerat pedes Domini, nunc in conspectu eius exultat sine fine. Martha deinde, soror illius, reuelato sibi uitę fine, annum febris ignibus ęstuauit. Cum autem decessura esset, lampades accendi iussit

communio, cum oportet, neque sepultura. Amatę, in Thebaidis monasterio abbatissę, Colonatus martyr apparuisse dicitur et, ut proximo Dominico die ad ecclesiam suam ueniret, eam inuitasse. Ipsa igitur, quę iam per annos quadraginta limen monasterii transgressa nunquam fuerat, tunc primum, ut martyri morem gereret, exiit et coenulam, quam secum tulerat, in ecclesia eius peregit. Inde reuersa, sororibus propediem ex hac uita

florum pictura decoratum mirabilique odorum suauitate fragrans, et id sibi pręparatum audiuit. Dormienti quoque zona, qua cingebatur, soluta nec usquam comparens ipsam a corpore soluendam portendit. Nam et uox audita est, quę diceret die tandem centesima hoc euenturum. Dehinc sancta et prudens foemina, ut ueniens Dominus uigilantem inueniret, psalmos legere non cessauit, nisi cum etiam uiuere cessaret, ea quidem uisione confidentior facta, sed

uisio atque illa excitis ad se sororibus, quod uiderat, enarrauit. Inde die tertio cum illa, quam apostolus prędixerat, simul oppetiit. Die deinde trigesimo Benedicta quoque moriens oraculum impleuit. O uere omnes benedictę, quę sic euocantur, ut nullius culpę conscientia eas terrere possit! In eadem urbe Romula, Redemptę religiosę foeminę discipula, Christo fideliter seruiebat. Sed dum debilitatis paralysi membris langueret Redemptaque et

assiderent, subita lux in cubiculo refulsit et assidentium oculos pariter mentemque perstrinixit. Mox etiam intrantis turbę strepitum audierunt, sed neminem uiderunt. Excessit lumen, et secuta est odoris grata suauitas, quę pauorem quoque ex luce illa tumultuque conceptum leniret. Sub hęc Romula ipsa: Nolite timere — inquit — non morior modo. Postea uero die quarto, cum sanctam communionem accepisset, pro foribus cęllulę eius

Postea uero die quarto, cum sanctam communionem accepisset, pro foribus cęllulę eius psallentium chori auditi, et illa corporis uinculis expedita cum eisdem cęlum petiit. Quis dicere queat, quam illi iocunda mors erat, quę moriendo supernę felicitatis tantam pręgustabat dulcedinem? Trasillę, beati doctoris ac pontificis Gregorii amitę, in uisu sanctus Felix pontifex apparuit. Qui sedem illi ostendens multa luce renitentem: Veni —

abite! Ecce Dominus Iesus uenit. Itaque ad eum, quem uidebat, toto animi affectu anhellans expirauit. Odoris insecuta suauitas fidem fecit uere ibi affuisse Iesum et illam una cum ipso abiisse. Sed neque mortem timere potuit, quę ante mortem mortis destructorem uidit. Musa, tenella adhuc et nondum adultę ętatis uirgo, Virginem Deiparam cum multarum uirginum glorioso comitatu ad se uenisse conspexit. Et

quintoque et uigesimo die in febrim incidit. Trigesimo uero eandem Beatam Virginem cernens dicere coepit: Venio, Domina mea, uenio. Et in hęc uerba de corporis carcere exiit. Quomodo hanc ullam mortis molestiam sensisse rear, quę se non mori, sed uenire dixit? Aut quare non felicissimam putem, quę de seculi huius miseria in consortium Dei Genitricis Marię recepta gaudiis perfrui coepit ęternis? Quid de Elizabeth illa dicam, quę longe

Virginem cernens dicere coepit: Venio, Domina mea, uenio. Et in hęc uerba de corporis carcere exiit. Quomodo hanc ullam mortis molestiam sensisse rear, quę se non mori, sed uenire dixit? Aut quare non felicissimam putem, quę de seculi huius miseria in consortium Dei Genitricis Marię recepta gaudiis perfrui coepit ęternis? Quid de Elizabeth illa dicam, quę longe felicior fuit, quod regis cęlestis ancilla esset quam terreni filia? Hęc ex

sensisse rear, quę se non mori, sed uenire dixit? Aut quare non felicissimam putem, quę de seculi huius miseria in consortium Dei Genitricis Marię recepta gaudiis perfrui coepit ęternis? Quid de Elizabeth illa dicam, quę longe felicior fuit, quod regis cęlestis ancilla esset quam terreni filia? Hęc ex febri iacens, cum ad parietem se uertisset, apiculę forte aduolantis tinnulo cantu admodum delectata, quasi iam angelos in cęlo, quo mox

incipiet, si ab humilitate ad inanem gloriam fictis laudationibus errigere tentabit, si uenię spem terrore iustitię opprimere conabitur, si denique mentem nostram terrenarum fragiliumque rerum recordatione ab earum cogitatu, quę cęlestes et ęternę sunt, auocare atque auertere molietur. Tu igitur, qui ex fructibus malis malam arborem iam nosse poteris, ubi paruerint insidię, protinus exclama: Discedite a me, maligni; et: Ego

posse? Quod si nullum illic remitteretur peccatum, de hoc quoque, quod non remittatur, simpliciter absoluteque dixisset neque secula distinxisset. Distinxit autem, quia sciebat esse quasdam in homine maculas peccatorum, quę, si in pręsenti seculo conuenienti castigatione penitus dilutę non fuerint, dilui debeant in futuro; utique in carcere illo, de quo non exitur, donec redditus fuerit nouissimus quadrans, qui debetur, non in illo, in quo

fidei fundamentum imponit aurum, argentum, lapides preciosos, id est, meras defecatasque uirtutes, non etiam, qui ferrum, ęs, plumbum, hoc est, delicta grauiora. Quis ergo? Quis, nisi qui superextruit ligna, foenum, stipulam? Quę quidem leuia tanto leuiora fiunt, quanto magis exuruntur. Et, si secus res se habet, dicant assertionis nostrę calumniatores, ubi illos collocabunt, qui statim, ut conuersi confessique fuerint, uita decedunt? Damnari non

in medium proferre operęprecium erit. In ea epistola, quam Cyrillus, Hierosolymitanus episcopus, de signis diui Hieronymi post obitum factis ad Augustinum scribit, legimus per id tempus heresim quandam insurrexisse, quę diceret defunctorum animas nec beatitudinem nec poenam sentire, donec communis resurrectionis die suis iungantur corporibus, hoc cum ipsis una messurę, quod simul seminarunt; purgatorium quoque post mortem nullum esse.

ergo, coram omnibus, qui ad ecclesiam, ut hoc miraculum uiderent, magno coetu conuenerant, confitebantur et beatorum pręsentem gloriam et damnatorum poenam et eorum, qui minus plene poenitentiam peregissent, purgamentum. Per quę omnia, ut uiuis testari possent, a beato Hieronymo se circumductos et sic ad uitam redire iussos affirmabant. Rursum die uigesimo una cum Eusebio, eius discipulo, decessuros et cum eodem — si modo ęqualem interim

poenarum recordatione indesinenter atque inconsolabiliter flere lamentarique uiderent, ac tandem, qua prędixerant die, Eusebio moriente et ipsos iterum mori, ut etiam eiusce rei euentu magis constaret, quam uera essent ea, quę per illos dicta fuerant. Ad hęc Helias quidam, in deserto Aegypti solitarius, multę sanctitudinis uir, et quondam beato Hieronymo familiariter usus, in quiete uidit (sicuti idem Cyrillus testatur)

senatoris, quod beatum Hieronymum magno semper honore coluisset, ad purgatorii tormenta deducendam decerni. Cumque diem signasset, quo ista uiderat, comperit eodem ipsos ambos fuisse uita defunctos. Et credidit uera esse, quę sibi per somnium apparuerant. Ex hoc pręterea liquet, quantum expediat cęlestis regni ciues persancte uenerari, cum sępe contingat, ut ipsis opitulantibus ii, qui ad infernum corruissent, infernum purgatorio commutent

mortuo prohibet gratiam, nisi qui illum in purgatorio poenas luentem cum iuuare possit, negligit. Tale est et illud eiusdem libri pręceptis insertum: In requie mortui requiescere fac memoriam eius. Quę alia memoria in requie, hoc est, in morte mortui potest requiescere, nisi quę officio constat pietatis, id est, quando ii, qui supersunt, pro eo, qui defunctus est, orant, ieiunant et in paupere Christum pascunt? Alia

cum iuuare possit, negligit. Tale est et illud eiusdem libri pręceptis insertum: In requie mortui requiescere fac memoriam eius. Quę alia memoria in requie, hoc est, in morte mortui potest requiescere, nisi quę officio constat pietatis, id est, quando ii, qui supersunt, pro eo, qui defunctus est, orant, ieiunant et in paupere Christum pascunt? Alia uero quęuis memoria non requiescit super mortuum, sed potius in uentos dilapsa

iudicii terrores omniumque formidabilium magis expauescendum diem. Igitur, cum plurimum nobis ea res conducat, peropportunum uidetur, ut hoc ultimo uolumine de ipso ultimo Domini iudicio pertractemus, et primum de signis, quę pręcessura sunt, deinde de Antichristo, de Christo, de regno Christi, de damnatorum poena, de iustorum gloria et si qua alia interim occurrent non ab iis aliena neque memoratu indigna. Signa ergo, quę ante euentura

quę pręcessura sunt, deinde de Antichristo, de Christo, de regno Christi, de damnatorum poena, de iustorum gloria et si qua alia interim occurrent non ab iis aliena neque memoratu indigna. Signa ergo, quę ante euentura prędicantur et quę multi ex parte iam euenisse affirmant, horroris et irę plena sunt. Et, si talia signa, quale, quęso, illud et quam terribile, quod per ea fuerit significatum?

sunt, deinde de Antichristo, de Christo, de regno Christi, de damnatorum poena, de iustorum gloria et si qua alia interim occurrent non ab iis aliena neque memoratu indigna. Signa ergo, quę ante euentura prędicantur et quę multi ex parte iam euenisse affirmant, horroris et irę plena sunt. Et, si talia signa, quale, quęso, illud et quam terribile, quod per ea fuerit significatum? Audituri estis — inquit Dominus

pedibus tremens miserorum corda nouo metu concutient, ita ut hęc iam se dehiscere uelle uidebitur, ut uiuos deglutiat, illud ruere, ut opprimat et ellidat. Tetra* sane omnia ista et terrifica nimis, et tamen pene nihil ad ea, quę secutura sunt. Pleraque enim talia iam et ante nos et nostra ętate contigere. Nouimus Italiam intestino bello sępe afflictam, peregrino uastatam. Audiuimus Hispaniam, Galliam, Germaniam, Britanniam inter se frequenter

uenient in nomine meo dicentes: Ego sum Christus, et multos seducent. O, misera utrorumque conditio et qui seducent et qui seducentur. Felices quidem sibi uidebuntur ob delicias uoluptatesque et rerum omnium copiam, quę illis satis superque erunt, et non animaduertent nec recordabuntur, quod uia illa, quam ingredientur, uia perditionis sit. Quoniam ergo abundabit iniquitas et refrigescet charitas multorum, succedentibus uitiis deficiet

sit. Quoniam ergo abundabit iniquitas et refrigescet charitas multorum, succedentibus uitiis deficiet uirtus. Quid autem infelicius quam charitatem amittere, sine qua cętera animi bona nihil sunt? Abundabit iniquitas. Quę iniquitas? Illa plane, de qua Apostolus ad Timotheum scribens ait: Hoc autem scito, quia in nouissimis diebus instabunt tempora periculosa et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi,

et Mambres restiterunt Moysi, ita et hi resistent ueritati, homines corrupti mente, reprobi circa fidem. Quis locus erit iustis in tam perditorum hominum coetu? Quod consortium piis cum infidelibus? Quę bonorum quies esse poterit, ubi improbissimi homines terram cęlumque per licentiam conturbabunt? Sed non multum diu feret tantam nequitiam Deus. Ideo breuiabit dies, ut inuocantibus adsit, et peruersitate malorum

uulgata fuerit, tunc Sathanę filius prodere se et aduersus eos inualescere incipiet. Sic enim in Apocalypsi legimus: Et cum finierint testimonium suum (Enoch scilicet et Helias), bestia, quę ascendit de abysso, faciet aduersus eos bellum, et uincet illos, et occidet eos. Et corpora eorum iacebunt in plateis ciuitatis magnę, quę uocatur spiritaliter Sodoma et Aegyptus, ubi et Dominus eorum crucifixus

cum finierint testimonium suum (Enoch scilicet et Helias), bestia, quę ascendit de abysso, faciet aduersus eos bellum, et uincet illos, et occidet eos. Et corpora eorum iacebunt in plateis ciuitatis magnę, quę uocatur spiritaliter Sodoma et Aegyptus, ubi et Dominus eorum crucifixus est. Iacebunt quippe catholicorum fidelium corpora in plateis, quoniam pro ueritatis religione mori pręoptabunt quam in infidelitate

clamat: Vę terrę ac mari, quia descendit diabolus ad uos, habens iram magnam, sciens, quod modicum tempus habet. Et idem rursum ait: Soluetur Sathanas de carcere suo, et exibit, et seducet gentes, quę sunt super quatuor angulos terrę, Gog et Magog. Et congregabit eos* in pręlium, quorum numerus est sicut harena maris. Et ascenderunt super latitudinem terrę, et circumierunt castra sanctorum et ciuitatem

sua desistant. Erunt signa — inquit Dominus — in sole et luna et stellis, et in terris pressura gentium prę confusione sonitus maris et fluctuum, arescentibus hominibus prę timore et expectatione, quę superuenient uniuerso orbi. Putabunt maligni hanc se pressuram pati, quia nondum satis ulti sunt illos, qui Antichristum recipere noluerunt, et ob id magis magisque incrudescent, dum cędendo eos arbitrabuntur

ut semper uerentes, ne forte is crastinus sit, quotidie occurrere illi parati simus. Itaque etiam post resurrectionem suam de ipso die interrogantibus Discipulis respondit: Non est uestrum nosse tempora uel momenta, quę Pater posuit in sua potestate. Hinc et Apostolus ad Thessalonicenses scribens ait: De temporibus autem et momentis, fratres, non indigemus, ut scribamus uobis. Ipsi enim diligenter scitis, quia dies Domini

spacia secum computaret, cupidinibus frena permitteret. Quamobrem hunc secundi aduentus Domini diem ne prophetę quidem deffinire potuerunt, cum cętera omnia deffinissent. Et erit — inquit Zacharias — dies una, quę nota est Domino. Addens quę nota est Domino significauit aliis notam non esse. Danieli quoque de hoc quęrenti responsum est: Vade, *corr. ex Vide Daniel, quia clausi sunt

frena permitteret. Quamobrem hunc secundi aduentus Domini diem ne prophetę quidem deffinire potuerunt, cum cętera omnia deffinissent. Et erit — inquit Zacharias — dies una, quę nota est Domino. Addens quę nota est Domino significauit aliis notam non esse. Danieli quoque de hoc quęrenti responsum est: Vade, *corr. ex Vide Daniel, quia clausi sunt signatique sermones usque ad pręfinitum

Ezechiel propheta testatus est: Transi per mediam ciuitatem, in medio Hierusalem, et signa Tau super frontes *corr. ex frontem uirorum gementium et dolentium super cunctis abominationibus, quę fiunt in medio eius. Signum ergo Filii hominis crux sancta est, quam ante aduentum eius in cęlo splendentem conspiciemus. Et nisi multum splenderet, sole iam obtenebrato conspici non posset. Itaque luce sua uisibilis

et omnia agmina tua et populi tui, qui sunt tecum. Feris, auibus, omni uolatili cęli et bestiis terrę dedi te ad deuorandum. Per Gog Antichristus intelligitur, quia Gog tectum interpretatur, quę est pars domus superior, et ipse super omnes efferet sese, etiam supra Deum tanto superbię spiritu inflatus incedet. Mosoch autem et Thubal filii fuere Iapheth, et hoc loco designant illas gentes,

quę est pars domus superior, et ipse super omnes efferet sese, etiam supra Deum tanto superbię spiritu inflatus incedet. Mosoch autem et Thubal filii fuere Iapheth, et hoc loco designant illas gentes, quę ab ipsis originem trahentes cum Antichristo contra Ecclesiam uenturę sunt. Sed de earum plaga Zacharias quoque uaticinatur dicens: Et hęc erit plaga, qua percutiet Dominus omnes gentes, quę pugnauerunt aduersus

designant illas gentes, quę ab ipsis originem trahentes cum Antichristo contra Ecclesiam uenturę sunt. Sed de earum plaga Zacharias quoque uaticinatur dicens: Et hęc erit plaga, qua percutiet Dominus omnes gentes, quę pugnauerunt aduersus Hierusalem. Tabescet caro uniuscuiusque stantis super pedes suo s, et oculi eius contabescent in foraminibus suis, et lingua eorum contabescet in ore suo. De nece uero Antichristi

possit? Quia tamen hoc impensius consyderare plurimum expedit, nos, ut possumus, adhuc indicare pergemus. Verum ita sit, ut non meis uerbis aut humanę sapientię argumentis quicquam affirmem, nequis minus credibilia putet, quę audit, sed diuinarum testimoniis utar Scripturarum eaque duntaxat astruam, quę verissima esse nemo, nisi qui errat, dubitat. In Psalmo dicitur: Nubes et caligo in circuitu eius; iustitia et iudicium correctio sedis

adhuc indicare pergemus. Verum ita sit, ut non meis uerbis aut humanę sapientię argumentis quicquam affirmem, nequis minus credibilia putet, quę audit, sed diuinarum testimoniis utar Scripturarum eaque duntaxat astruam, quę verissima esse nemo, nisi qui errat, dubitat. In Psalmo dicitur: Nubes et caligo in circuitu eius; iustitia et iudicium correctio sedis eius. Ignis ante ipsum pręcedet et inflammabit in circuitu inimicos eius.

ne imputentur in futuro. Cum enim cęli — sicut Esaias inquit — sicut fumus liquescent et terra sicut uestimentum atteretur et habitatores eius sicut hęc interibunt cumque et illa euenient, quę ipse per Ezechielem minatus est dicens: In igne irę meę locutus sum, quia in die illa erit commotio magna super terram Israhel; et commouebuntur a facie mea pisces maris et uolucres cęli

ualles diuidi, dicente Michea: Ecce Dominus egredietur de loco suo et descendet et calcabit super excelsa terrę. Et consumentur montes subtus eum et ualles scindentur sicut cera a facie ignis, sicut aquę, quę decurrunt in pręceps. Quis non timebit, cum Naum propheta dicat: Montes commoti sunt ab eo et colles desolati sunt, et contremuit terra a facie eius et orbis et ommes habitantes in eo. Ante faciem

faciet cunctis habitantibus terram. Hoc idem et Petrus apostolus testatur dicens: Adueniet autem dies Domini ut fur, in quo cęli magno impetu transient, elementa uero calore soluentur, terra autem et, quę in ipsa sunt, opera exurentur. Et rursum: Expectantes — inquit — et properantes in aduentum diei Domini, per quem cęli ardentes soluentur et elementa ignis ardore tabescent.

aliis ad poenam, dicente Malachia propheta: Ecce enim dies ueniet succensa quasi caminus. Et erunt omnes superbi et omnes facientes impietatem stipula. Et inflammabit eos dies ueniens dicit Dominus exercituum, quę non derelinquet eis radicem et germen. Et orietur uobis timentibus nomen meum Sol iustitię et sanitas in pennis eius. Id sane ita erit, quemadmodum etiam nunc uidemus aurum in igne purius effici, lapides et ligna

resurrexit, uiuemus. Ipse mortis nostrę destructor est, ipse et resurrectio nostra. Vnde per eundem prophetam dicit: De manu mortis liberabo eos, de morte redimam eos. Ero mors tua, o mors! Ero morsus tuus, inferne! Quę res nequaquam latuit uirum iustum Iob, qui futuram corporum resurrectionem et constanter credidit et firmiter sperauit et fideliter confessus est: Scio — inquit — quod Redemptor meus uiuit, et in

dedit mihi, non perdam ex eo, sed resuscitem illud in nouissimo die. Martha fratrem sepultum resurrecturum quidem non diffidebat, sed uix credere poterat, ut iam quatriduanus reuiuiscere posset, antequam resurrectio, quę omnibus promissa est, uenisset. Et responsum Domini accepit: Ego sum resurrectio et uita. Qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, uiuet. Et omnis, qui uiuit et credit in me, non morietur in ęternum. Qui

omnia facta sunt et sine quo factum est nihil. Nos itaque, qui catholicam ueritatem plena fide sequimur, sic resurrectionem futuram mente agitemus, ut prius nobis resurgere a uitiis curę sit. Male illam expectat, qui hanc, quę prior esse debet, non peregerit. Beatus autem et sanctus — ut Ioannes in Apocalypsi ait — qui habet partem in resurrectione prima; in eo secunda mors non habet potestatem. Tales enim cum

Paulus ad Corinthios scribens ait: An nescitis — inquit — quoniam sancti de hoc mundo iudicabunt... Nescitis, quoniam angelos iudicabimus? Quanto magis secularia! Hinc iam multo terribiliora, quam quę hactenus dicta sunt, subsequentur, et supra quam quis dicendo exprimere possit horrenda, et signa, et iudicia, et angustię, et dolores. Iam primum, sicut Zacharias ait: Scindetur mons Oliuarum ex media parte sui ad

deducentur, spes metusque inuicem solicitabunt, non tam poenam timentes quam, ne tanta gloria, quam in Christo uident, indigni sint. Itaque et ipsi de se dubitabunt, donec illam optatissimam pii erga se Iudicis uocem audient, quę continuo illis et metum omnem abiget et perficiet spem. Audient enim: Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi! O, uox omni melle dulcior, omni cibo suauior, omni auro

hospes eram, et collegistis me; nudus, et operuistis me; infirmus, et uisitastis me; in carcere eram, et uenistis ad me. Tum iustis admirantibus tantę remunerationis magnitudinem ac simul quęrentibus, quando ea, quę commemorata sunt, ei pręstiterint, respondebit: Amen dico uobis, quandiu fecistis uni de his fratribus meis minimis, mihi fecistis. Christo igitur pręstatur, quicquid pauperi Christiano impenditur. Non est

utrunque immensum, et quod illa obtulit et quod hęc inflixit. De utraque in Ecclesiastico prędictum est: Benedictio illius quasi fluuius inundabit, et quomodo cataclysmus aridum inebriauit, sic ira ipsius gentes, quę non exquisierunt eum, hereditabit. Causam autem subdens, cur sic eos damnauerit, ait: Esuriui enim, et non dedistis mihi manducare; sitiui, et non dedistis mihi potum; hospes eram, et non collegistis me;

aut qui iudicat fratrem suum, Legi detrahit et iudicat Legem. Postremo iis, qui felicitatem suam in cumulandis opibus ponunt, insultabit ac dicet: Agite nunc, diuites, plorate ululantes in miseriis uestris, quę aduenient uobis. Diuitię uestrę putrefactę sunt, et uestimenta uestra a tineis comesta sunt. Aurum et argentum uestrum ęruginauit, et ęrugo eorum in testimonium uobis erit, et manducabit carnes uestras

uestrum ęruginauit, et ęrugo eorum in testimonium uobis erit, et manducabit carnes uestras sicut ignis. Thesaurizastis uobis iram in nouissimis diebus. Ecce merces operariorum, qui messuerunt regiones uestras, quę fraudata est a uobis, clamat, et clamor eorum in aures Domini Sabaoth introiuit. Epulati estis super terram, et in luxuriis enutristis corda uestra, in die occisionis. Addixistis *corr. ex

damnabit, Deus. Et rursum: Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt; neque corruptio incoruptelam possidebit. Quod alibi distinguens atque exponens ait: Manifesta sunt autem opera carnis, quę sunt: fornicatio, immunditia, impudicicia, luxuria, idolorum seruitus, ueneficia, inimicicię, contentiones, emulationes, irę, rixę, dissensiones, sectę, inuidię, homicidia, ebrietates, comessationes et

luxuria, idolorum seruitus, ueneficia, inimicicię, contentiones, emulationes, irę, rixę, dissensiones, sectę, inuidię, homicidia, ebrietates, comessationes et his *corr. ex iis similia. Quę prędico uobis, sicut predixi, quoniam, qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. Idem de illis, qui suorum uel sibi commissorum saluti nihil aut parum prospiciunt, deffiniet dicens: Siquis

autem in cordibus eorum, da illis secundum opera eorum et secundum nequitiam adinuentionum ipsorum. Contra detractores: Erubescant impii et deducantur in infernum. Muta fiant labia dolosa, quę loquuntur aduersus iustum iniquitatem, in superbia et (in)* abusione. Contra homicidas et raptores: Gladium euaginauerunt peccatores, intenderunt arcum suum, ut deiiciant** pauperem et inopem,

eos; in miseriis non subsistent. Postremo dicet: Conuertantur peccatores *add. *corr. ex decipiant in infernum, omnes gentes, quę obliuiscuntur Deum. Iob quoque, uir iustus et timens Deum, impios et malos damnabit et execrabitur dicens: Quoties lucerna impiorum extinguetur, et superueniet eis inundatio, et dolores diuidet furoris sui?

e somno tuo? Paululum dormies, paululum dormitabis, paululum conseres manus tuas, ut dormias. Et ueniet tibi quasi uiator egestas et pauperies quasi uir armatus. Et ad improbos conuersus inquiet: Sex sunt, quę odit Dominus, et septimum detestatur anima eius: oculos sublimes, linguam mendacem, manus effundentes innoxium sanguinem, cor machinans cogitationes pessimas, pedes ueloces ad currendum in malum, proferentem

Vir, qui errauerit a ** uia doctrinę, in coetu Gigantum commorabitur. De illis quoque, qui de usura, furto, rapina aut aliquo turpi lucro elemosinas offerunt, dicet: Hostię impiorum abominabiles, quę offeruntur ex scelere. Superborum etiam arrogantiam contundens dicet: Per tria mouetur terra et quartum, quod non potest sustinere: per seruum, cum regnauerit; per stultum, cum saturatus fuerit cibo;

umbra transeant, qui non timent faciem Domini. Post Salomonem consurget Esaias propheta, et eorum primum spem irritam faciet, qui, cum in proximos impii et immisericordes sint, in iis duntaxat, quę Deo offerunt, confidunt. Audite — inquiet — uerbum Domini, principes Sodomorum... Cum extenderitis manus uestras, auertam oculos meos a uobis, et cum multiplicaueritis orationem, non exaudiam. Manus

iudicant, et causa uiduę non ingreditur ad illos. Propter hoc, ait Dominus, Deus exercituum, fortis Israhel: En ego consolabor super hostibus meis, et uindicabor de inimicis meis. Deinde aduersus mulieres, quę plus operę ponunt in corporis decore quam in pudicicię cultu, uociferabitur et dicet: Pro eo, quod eleuatę sunt filię Syon, et ambulauerunt extento collo, et nictibus oculorum ibant, et plaudebant, et

iudicium pauperum non iudicauerunt. Nunquid super his non uisitabo, dicit Dominus, aut super gentem huiuscemodi non ulciscetur anima mea? Et incredulos Iudeos manu ostentans: Hęc est gens — inquiet — quę non audiuit uocem Domini, Dei sui, nec recepit disciplinam. Periit fides, et ablata est de ore eorum. De adulantium uero malignitate dicet: Sagitta uulnerans lingua eorum, dolum locuta est. In ore suo

in uiis; qui nutriebantur in croceis, amplexati sunt stercora. Exurget et Baruch propheta contra diuites auaros et dicet: Vbi sunt principes gentium, et qui dominantur super bestias, quę sunt super terram? Qui in auibus cęli ludunt, qui argentum thesaurizant et aurum, in quo confidunt homines, et non est finis acquisitionis eorum; qui argentum fabricant, et soliciti sunt, nec est inuentio

Et de iis, qui in carnis lasciuia longo usu obsorduerant, dicet: Computruerunt iumenta in stercore suo. In eosdem et Amos propheta clamabit dicens: Audite uerbum hoc, uaccę pingues... quę calumniam facitis egenis et confringitis pauperes, quę dicitis dominis uestris: Afferte, et bibemus. Iurauit Dominus in sancto suo, quia ecce dies uenient super uos, et leuabunt uos in contis, et reliquias

usu obsorduerant, dicet: Computruerunt iumenta in stercore suo. In eosdem et Amos propheta clamabit dicens: Audite uerbum hoc, uaccę pingues... quę calumniam facitis egenis et confringitis pauperes, quę dicitis dominis uestris: Afferte, et bibemus. Iurauit Dominus in sancto suo, quia ecce dies uenient super uos, et leuabunt uos in contis, et reliquias uestras in ollis feruentibus. Deinde pręsides Ecclesię

gentibus nuditatem tuam et regnis ignominiam tuam. Quot ergo furta, quot adulteria, quot ueneficia, homicidia, simulationes, perfidię, proditiones, insidię, fraudes, quot pessimę cogitationes cęteraque mala, quę ad illam usque diem nemo mortalium, nisi qui commisit, nouerat, tunc cunctis in propatulo erunt, tam hominibus quam angelis! Et quem tam ignominiosę manifestationis non uehementissime pudebit, ut uel ob hoc solum

ueniebat, et usque ad Antiquum dierum peruenit. Et in conspectu eius obtulerunt eum. Et dedit ei potestatem, et honorem, et regnum. Et omnes populi, tribus et linguę ipsi seruient. Potestas eius potestas ęterna, quę non auferetur, et regnum eius, quod non corrumpetur. Iam enim omni prorsus demonum malignitate ad inferos cum impiis ablegata et in abyssum detrusa, iam sanctorum omnium animis corporibusque beatificatis, Christo

Et iudicium sedebit, ut auferatur potentia et conteratur et dispereat usque in finem, hoc, est, potentia principis tenebrarum et eorum, qui illum secuti sunt. Regnum autem et potestas et magnitudo regni, quę est super omne cęlum, detur populo sanctorum Altissimi; cuius regnum, regnum sempiternum est, et omnes reges seruient ei et obedient. Et erit — ut Zacharias inquit — in die illa Dominus unus, et

Hi quidem iam in tanta beatitudine se constitutos cernentes admirabuntur. Fortasse quęrent, quibus operibus, quo labore, qua exercitatione tantam percipere meruerint mercedem. Sed audient: »Non ex operibus iustitię, quę fecistis uos, sed secundum suam misericordiam piissimus Dominus saluos uos fecit. Neque enim condignę erant passiones seculi tanta ac tali gloria, sed omnium bonorum largitor Deus, diues in omnibus, nouit dare

sydera uidere possint, qui, dum uiuerent, cęlestium contemplationi nunquam uacauerunt. Ideo et in tenebras mitti dicuntur, quoniam illic nulla dies est, nulla omnino lux, nisi quam fecerint flammę illę inextinguibiles, quę sic fulgent, ut etiam fulgore ipso torqueant et excrucient. Cum enim sine intermissione urant peccatorem, hoc insuper ei pręstant, ut etiam illos inibi uri cernat, quos charissimos habuit, et duplicentur sibi poenę, dum

terra eius in picem ardentem nocte et die; non extinguetur in sempiternum, ascendet fumus eius a generatione in generationem, desolabitur in secula seculorum. Quomodo desolabitur in secula seculorum, si res, quę desolantur, minui et deficere soleant et ad nihilum redigi? Alia ergo conditio infernalis foueę erit, quę et ardendo desolabitur et nunquam ardere desinet perpetuęque combustioni perpetuo sufficiet. Nec ignis extingui

generatione in generationem, desolabitur in secula seculorum. Quomodo desolabitur in secula seculorum, si res, quę desolantur, minui et deficere soleant et ad nihilum redigi? Alia ergo conditio infernalis foueę erit, quę et ardendo desolabitur et nunquam ardere desinet perpetuęque combustioni perpetuo sufficiet. Nec ignis extingui nec ipsa consumi poterit. Et non erit — inquit — transiens per eam; quia fortasse ignei

obstructo omni exitu portis ęreis uectibusque ferreis ac seris sempiternis. Hinc igitur idem propheta ait: Et possidebunt eam onocrotalus et ericius, et ibis et coruus habitabunt in ea. Per hęc sane animalia, quę in Deuteronomio inter immunda censentur, homines peccatores designat flagitiorumque immunditia pollutos. Postea infert: Et erit cubile draconum, et pascua struthionum. Et occurrent demonia,

moratur fortitudo, et in cuius faciem pręcedit egestas, qui feruescere facit quasi ollam profundum maris. Denique, de quo dicitur: Non est super terram potestas, quę comparetur ei, qui factus est, ut nullum timeret. Omne sublime uidet, et ipse est rex super omnes filios superbię. Nemo me poetarum commenta loqui putet; de ueritatis fonte haurimus, quę dicimus. Ibi ista

super terram potestas, quę comparetur ei, qui factus est, ut nullum timeret. Omne sublime uidet, et ipse est rex super omnes filios superbię. Nemo me poetarum commenta loqui putet; de ueritatis fonte haurimus, quę dicimus. Ibi ista leguntur, ubi nefas est credere quicquam inesse fabulosum aut mendaciter confictum, sed uel mysterio adumbratum uel ita, ut res habet, positum. Videbunt ergo et fabrum illum, de

infrendens, ut comedat carnes plurimas; pardus quoque cum quatuor alis et totidem capitibus; alia etiam bestia dentes ferreos habens magnos et ungues ferreos, comedens atque comminuens et reliqua pedibus conculcans; et alia, quę propheta se conspexisse commemorat, supra modum monstrosa atque horrenda. Aderit et ille, qui de cęlo cecidit in terram, cui data est clauis putei abyssi. De quo puteo — ut in Apocalypsi scriptum est — ascendit

et pedes eius sicut pedes ursi, et os eius sicut os leonis. Ac ne plura huiuscemodi prosequi longum sit, flamma illa ad hoc tantum lucebit, ut hęc uel his similia monstra obiiciat obtutibus impiorum. Etsi enim ista, quę a Ioanne uel prophetis relata sunt, ad allegoricos sensus referri soleant, nihil tamen obstat, quin ipsi impurissimi spiritus in hasce formas (uel potius deformitates) uertere sese et possint et uelint, ut homines, quibus

non ita graues credidissent. Ad augendam ergo reorum anxietudinem atque erumnam ignis iste, sicuti diximus, non modo torrebit, sed etiam splendoris aliquid diffundet, illarum duntaxat rerum uidendarum copiam suppeditans, quę spectantibus multo plus afferent molestię quam si etiam ipsas tenebrę caliginosiores occuluissent. Et de hoc hactenus. Nunc patientium poenas, utrum diuersę sint, perpendamus. Diuersas esse nulli dubium est, nisi cui

Et de hoc hactenus. Nunc patientium poenas, utrum diuersę sint, perpendamus. Diuersas esse nulli dubium est, nisi cui forte libuerit Stoicorum more uitia omnia paria esse deffinire, ut pares etiam poenę uitiorum sint. Quę quidem sententia toto catholicę ueritatis theatro exploditur et exibilatur. In Lege quippe ueteri sacerdos eos, qui leprę morbum contraxerint, consyderare iubetur ac diiudicare, alba an nigra an ruffa sit. Diuersa autem

et nihil prorsus boni, et hoc unum omnium pessimum: nulla unquam neque minuendę neque finiendę tantę acerbitatis expectatio. Quam rem quidam admirantes quęsiere, qua ratione iustum esset, quod criminibus, quę tam breui temporis spacio perpetrantur — breuis enim est uita mortalium super terram — poena constituatur ęterna. Quibus responsum est hoc non tantum diuinę uerum etiam humanę conuenire seueritati atque censurę, ut

pro tanta animi sui temeritate tantaque stulticia. At aliquis fortasse incredulus eiusmodi minis non adhibet fidem; tanto magis meretur illas experiri, ut, quod credere noluit libens, credat inuitus. Cognoscat, quia uera sunt, quę falsa esse impie dubitauit. Tradatur diabolo et angelis eius, qui non credidit Christo et apostolis eius. Quoniam autem docuimus diuersa esse supplicia, nequis aliqua ut aliis minus dura ita

et apostolis eius. Quoniam autem docuimus diuersa esse supplicia, nequis aliqua ut aliis minus dura ita etiam non multum acerba putet ideoque ad euitanda negligentior efficiatur, ostendemus ea quoque, quę illic leuissima sunt, omnibus, quę hic habentur, esse grauiora. Nihil hic quidem tam triste est, tam luctuosum, ut non habeat aliquid consolationis. Pauper es, siti, fame nuditateque confectus: inuenies, qui miserebitur

eius. Quoniam autem docuimus diuersa esse supplicia, nequis aliqua ut aliis minus dura ita etiam non multum acerba putet ideoque ad euitanda negligentior efficiatur, ostendemus ea quoque, quę illic leuissima sunt, omnibus, quę hic habentur, esse grauiora. Nihil hic quidem tam triste est, tam luctuosum, ut non habeat aliquid consolationis. Pauper es, siti, fame nuditateque confectus: inuenies, qui miserebitur et stipem porriget. Incurabiles

aut perfractis claustris aut pręsidis miseratione euadere sperant. Qui cęditur, mutilatur, uritur, in equuleo suspenditur, ungulis raditur, uirgis uerberatur, cruci affigitur, membratim discerpitur, omnia denique, quę crudelium tyrannorum furor adinuenit tormenta, in suo ipso corpore excipit, quanto uehementior dolor est, tanto citius finem affore doloris confidit et totum, quem intolerabiliter sustinet angorem, se morte mox effugiturum

diligentis? Verberat aliquis filium, sed ut a uitiis deterreat; uerberat hostem, sed ut interimat. Nonne igitur leuissimus in hostem ictus durius feriet quam maximus in filium? Sic et minima in inferno poena maior est quam quę hic inferri potest maxima, quoniam hic filii, illic hostes Dei sunt. Quanquam multi et hic hostes, sed ita, ut esse possint filii. Hoc idem nobis contrarii quoque ratio suadet. Nam quemadmodum in cęlesti gloria minimo

filii. Hoc idem nobis contrarii quoque ratio suadet. Nam quemadmodum in cęlesti gloria minimo beatorum ii, qui in terra felicissimi existimantur, comparari nequeunt, ita e diuerso, qui in inferno minimum miser est, omnibus, quę supra terram haberi possunt, miseriis miserior est. Quanto itaque plus haurit gaudii, qui in cęlo minimus est quam qui in terra maximus, tanto plus poenę sentit, qui in inferno minimam sentit, quam qui maximam in hoc

sunt. Tunc palam testari coeperunt se Hieronymo duce loca paradisi, inferni purgatoriique perlustrasse et, cum damnandi essent, eiusdem apud Deum gratia, antequam iudicarentur, ad uitam redire iussos. Enarratis igitur omnibus, quę uidissent, sola infernalium poenarum recordatione a lachrymis se temperare nullo modo poterant, quod dicerent tales ac tantas esse poenas illas, ut nullę penitus excogitari possent cum ipsis comparandę. Itaque sine

quoniam ipsa identidem usus esset et leuissimum uel nullum peccatum existimans, illud sacerdoti confiteri neglexisset. O, seuera diuinę iustitię iudicia et expauescendum crimen! Si unum in homine uitium tot uirtutibus, quę eidem inerant, non est compensatum, ut ipse a damnatione liber esset, quomodo illis compensabitur, qui pleni flagitiis nulla cum probitate decedunt? Et, si tam sęuos patiebatur cruciatus aleę lusor,

quęso, passuri sint foenerator, fur, adulter, homicida, uel hereticus, uel idolatra? Non dubitamus, quin isti grauius peccent. Proinde nec dubitemus pręter hęc Ruffi supplicia esse adhuc quędam multo grauiora. Exempla, quę sequuntur, de beati pontificis Gregorii Dialogo recitabo, nequis ambigat, quin ea uerissima sint, quę tanto teste proferentur. Quidam in finibus Valerię prouincię ęgrotans, priusquam Seuerus presbyter ad ipsum a

isti grauius peccent. Proinde nec dubitemus pręter hęc Ruffi supplicia esse adhuc quędam multo grauiora. Exempla, quę sequuntur, de beati pontificis Gregorii Dialogo recitabo, nequis ambigat, quin ea uerissima sint, quę tanto teste proferentur. Quidam in finibus Valerię prouincię ęgrotans, priusquam Seuerus presbyter ad ipsum a peccatis absoluendum adueniret, diem suum obiit. Mox eiusdem Seueri lachrymis ac precibus annuente Domino

inferno redemptio. Neque enim Thedoricum, Italię regem, Arrianum, ne in interitum rueret ęternum, sua tenere uis suusque ualuit potentatus. Quem solitarius quidam in Lipara, Sicilię insula, Deo seruiens, in foueam illam, quę flammas eructat, uinctum deiici uidit a Ioanne papa Symmachoque patritio, quos ille catholicam tuentes fidem non multo ante occiderat. Merito ab ipsis pręcipitari uisus est, quos ipse pręcipitatos in

ipse pręcipitatos in mortis ignominiam putauit, dum martyrio coronarentur. Deprehensum quoque est eodem die ipsum interiisse, quo talia de illo solitarius uiderat. Opinor locum illum, in quem est deiectus, sicuti et alia, quę in illis circa Siciliam insulis atque in ipsa Sicilia perpetuo ardere constat, infernę fornacis infumibulum esse et flammas ac fumum ipsum inde a gehennę igne sursum uersus euaporari. Si enim is ignis eiusdem cum nostro

Laurentii martyris sciscitatum, quid Tiburtius presbyter agat. Vidi enim eum rogo impositum acriter torreri. Vidi et alium rogum, qui flammę mucrone cęlum lambere uidebatur. De flamma quoque uocem erumpentem audiui, quę indicaret, quis ille esset, cui poena parabatur. His enarratis repente obmutuit, non sydere, sed morte percussus, atque iterum illuc, unde redierat, abiit. Tiburtius etiam infelicem animam tunc exalasse compertus est. De

exurrexit uiuus. Vixitque postea non param diu, sed minus quam debuit emendate. Adeo quosdam ne uisa quidem horrenda ita terrent, ut corrigant. Igitur narrare solebat tunc se ad inferos deductum uidisse formidabilia illa, quę olim audita non crediderat. Et dum ueluti reus ante Iudicis tribunal sisteretur, dimitti iussum, reprehenso errore eorum, qui ipsum adduxerant, cum non ipse, sed Stephanus ferrarius adduci iussus esset; se itaque restituto

urbe Roma pestilentię morbo extinctus, cum reuixisset, dixit apparuisse sibi pontem angustum fluuiumque subterlabentem, tetrum admodum et caliginosum ac foetore incredibili grauem. At uero ad ulteriorem ripam loca amoena et quę oculos florum uarietate, nares odorum fragrantia multum pręcipueque oblectarent; tum habitacula passim disposita diuini cuiusdam nitoris ac formę, sed inter ipsa unum cęteris maius elegantiusque, quod totum aureis

martyris sepeliretur, noctu terribili clamore exciti custodes uiderunt per pedes uinctum foras protrahi a demoniis ululantem uociferantemque. Eo uisu conterriti abierunt quisque ad cęllam suam. Mane uero reliquis fratribus, quę uiderant, referunt et una cum illis adeunt Valentini sepulchrum. Aperiunt, uacuum inueniunt, admirantur. Deinde extra ecclesiam corpus eius quęrentes, illic, ubi transpositum fuerat, iacere conspiciunt, sic uinctis

illorum torqueantur in inferno, quorum corpora a demonum iniuriis ne in ecclesia quidem condita tuta esse possunt. Nam in Sabinorum quoque prouincia monialem quandam fuisse traditum est, quę corporis castitatem seruans linguam procacitatis uitio polluebat. Cumque diem obiisset extremum et in ecclesia sepulta esset, ędituus nocte intempesta ecclesiam ingressus uidit illam ante altare distentam secari per

nihil audietur, nihil sentietur, nihil cogitari poterit, nisi quod poenis cumulum addat quodque afflictos magis premat ac uexet. Heu, heu teterrima damnatorum sors! Quanto melius cum illis actum esset, si omnia mala, quę hic haberi possunt, pertulissent, et, quę illic habentur, euasissent; si sicut Adonibezech manibus pedibusque abscisis inutilis truncus facti fuissent; si sicut Sichimitę, quos Abimelech in phano Berith compulerat, fumo

nihil cogitari poterit, nisi quod poenis cumulum addat quodque afflictos magis premat ac uexet. Heu, heu teterrima damnatorum sors! Quanto melius cum illis actum esset, si omnia mala, quę hic haberi possunt, pertulissent, et, quę illic habentur, euasissent; si sicut Adonibezech manibus pedibusque abscisis inutilis truncus facti fuissent; si sicut Sichimitę, quos Abimelech in phano Berith compulerat, fumo et igni necati essent; si sicut Sedechias

expugnato cepit, carpentorum strati rotis contusi atque contriti expirassent; si sicut Aman de summo pene dignitatis gradu repente ad imum deuoluti et in crucem suspensi ignominiosa morte uitam finissent; si sicut mulier illa, quę Zacharię prophetę in medio amphorę apparuisse dicitur, plumbea massa in os indita suffocati fuissent; si sicut Danielis accusatores a leonibus uel Helisei derisores ab ursis uel Achab regis uxor a canibus membratim

illos et ducet eos ad uitę fontes aquarum. Et absterget Deus omnem lachrymam ab oculis eorum. Et mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra, quia *corr. ex quę prima abierunt. Et dixit, qui sedebat in throno: Ecce noua facio omnia. Et, uti sciamus gratię munera ista esse, non naturę, ait: Ego sitienti dabo de fonte aquę uitę **corr. ex

et non percutiet eos ęstus et sol, quia miserator eorum reget eos et ad fontes aquarum potabit eos. Suaue etiam olens erit, quia in Cantico canticorum de sponsa, id est, de Ecclesia canitur: Quę est ista, quę ascendit per desertum sicut uirgula fumi ex aromatibus myrrhę et thuris et uniuersi pulueris pigmentarii. Et iterum: Odor — inquit — unguentorum tuorum super omnia aromata.

eos ęstus et sol, quia miserator eorum reget eos et ad fontes aquarum potabit eos. Suaue etiam olens erit, quia in Cantico canticorum de sponsa, id est, de Ecclesia canitur: Quę est ista, quę ascendit per desertum sicut uirgula fumi ex aromatibus myrrhę et thuris et uniuersi pulueris pigmentarii. Et iterum: Odor — inquit — unguentorum tuorum super omnia aromata. Quod si nunc etiam

— quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me uidetis habere. Itaque post resurrectionem eiusdem naturę corpora sanctorum erunt, cuius fuit corpus Christi, ut membra sua capiti suo conueniant et digna sint, quę in Deo maneant et in quibus habitet Deus. Post hanc corporum pręrogatiuam cumulabitur gratia gaudiumque perpetuum ex loci pręstantia, iustorum consortio, angelorum societate,

in qua nunc sumus, morientium, non uiuentium esse intelligas et eo ascendere, ubi uera uita est, concupiscas et enitaris. Quod si in ista etiam terra quędam et uisu iocunda et usu grata esse non negamus, quanto in illa, quę supra est, omnia tum iocundiora, tum gratiora existere dixerimus? Laudantur multis in partibus florentes campi, foecundi colles, amoenę *corr. ex amoeni ualles, montes argenti, auri gemmarumque

despicere uidetur et sua sublimitate se omnium nobilissimum profiteri, quem summus et immortalis opifex fabricauit atque ornauit Deus, ut esset angelorum sedes hominumque beatorum domicilium sempiternum. Videmus ista etiam, quę sub cęlo sunt, solem, lunam, sydera, cuncta terrena corpora luce sua formositateque superare; nec dubitamus ea, quę supra cęlum sunt, longe illustriora formosioraque esse, quę mortales oculi uidere non possunt. Nouimus

ornauit Deus, ut esset angelorum sedes hominumque beatorum domicilium sempiternum. Videmus ista etiam, quę sub cęlo sunt, solem, lunam, sydera, cuncta terrena corpora luce sua formositateque superare; nec dubitamus ea, quę supra cęlum sunt, longe illustriora formosioraque esse, quę mortales oculi uidere non possunt. Nouimus pręterea concepti formatique hominis primam habitationem maternum uterum esse, secundam hunc terrarum orbem,

domicilium sempiternum. Videmus ista etiam, quę sub cęlo sunt, solem, lunam, sydera, cuncta terrena corpora luce sua formositateque superare; nec dubitamus ea, quę supra cęlum sunt, longe illustriora formosioraque esse, quę mortales oculi uidere non possunt. Nouimus pręterea concepti formatique hominis primam habitationem maternum uterum esse, secundam hunc terrarum orbem, tertiam, si sancte pieque uixerit, regnum ipsum cęlorum. Quanto

in utero habitatio nouem mensium est, secunda in terra, cum longissima, centum annorum est. At uero tertia in cęlo perpetua est et ęterna. Nullo temporis spacio concluditur, nullo annorum numero terminatur. Quę quantum cęteras diuturnitate pręcellit, tantum etiam operis pulchritudine, materię nobilitate, naturę uirtute bonisque omnibus pręcellere putanda est. Quid, quod mundus homini simillimus sit, adeo ut a principibus

At in superioribus cuncti pariter sensus conuenere. Cor sedet in pectore, ubi cogitationum conceptaculum est animique passionum. In manibus pręter tactum, qui toti corpori communis est, etiam perfectio earum uoluntatum est, quę operationem exigunt. In collo siue palato gustus est, quo sapores discernimus; lingua, qua uocem formamus. In facie odoratus, uisus, auditus. In uertice intellectus, quo Deum cognoscimus; memoria, qua pręterita

liberalitate stare non posset. Ille uero nulla huius ope indiget neque quicquam pro quotidiana beneficia repetit, sed etiam multa bona largiendo ad plura possidenda sursum nos inuitat seque nobis ultro offert. Et, si per uiam, quę ad illum ducit, contenderimus, bonis eius perfruemur. Cuius quidem pulchritudinem Propheta admiratus dicebat: Domine, dilexi decorem domus tuę et locum habitationis glorię tuę. Et: Quam dilecta

Israhel, ad confitendum nomini Domini. Illic sunt primi parentes nostri, illic patriarchę, illic prophetę, sacerdotes, duces, iudices, reges reliquique Veteris legis obseruatores, non per Legem, sed per gratiam, quę successit Legi beatitudinem adepti, quia Lex per Moysen data est, gratia et ueritas per Iesum Christum facta est. Illic itaque cum Christo et apostoli eius sunt, et pontifices, et presbyteri, et diaconi, et monachi, et

cunctis delectabilior canticis cęlestis festiuitas Alleluiaque sempiternum. Sed quid tandem de ipsa Virgine Beata loquar? Quam etiam iocundum erit sacram eius micantemque faciem cernere, quę pulchrior est quam luna, fulgentior quam sol, cuius decorem angeli mirantur, sancti obstupescunt, utrique honorant! Hęc est cęli Regina, stellis coronata, sole amicta, supra omnes mulieres benedicta. Hęc est Dei mater,

amicta, supra omnes mulieres benedicta. Hęc est Dei mater, et tamen Virgo. Ipsum genuit, per quem ipsa facta fuit, immo, per quem facta sunt omnia. Hęc est uirga de radice Iesse, de qua flos ascendit Christus. Hęc terra, quę germinauit mundi Saluatorem. Hęc porta clausa, per quam non apertam Dominus, Deus Israhel, ingressus est. Huius uirtus, huius gloria talis est in cęlo, ut ordinatę castrorum aciei comparatur. Quod sane partim ad ipsam,

lucis illius inaccessibilis gratuitus conspectus. Quanquam diuinus Euangelista Ioannes dicat: Deum nemo uidit unquam. Et uas electum Paulus. Quem nullus hominum uidit, sed nec uidere potestę. Quę quidem dicta sic accipienda sunt, ut uel ad maiestatis eius immensitatem referantur, quam nemo comprehendere potest, nisi qui immensus est, uel ad eam formam, quę corporis oculis cerni nequit, quia Deus spiritus est. Et

hominum uidit, sed nec uidere potestę. Quę quidem dicta sic accipienda sunt, ut uel ad maiestatis eius immensitatem referantur, quam nemo comprehendere potest, nisi qui immensus est, uel ad eam formam, quę corporis oculis cerni nequit, quia Deus spiritus est. Et sicut in spiritu eum adorare oportet, ita et spiritu aspicere, ut, qui carneis oculis inuisibilis est, mentibus beatis uisibilis sit, et hoc quidem uere

magnifica iactantię tuę fimbrias, cumula opes, posside regna, impera terrarum orbi! Nunquam tam magnus eris, ut te conferre possis cum Christi amatore, qui accipit, quod mundus non potest accipere, et uidet et scit, quę tu neque uidere neque scire potes. Tu cum pompis et deliciis mox deficies, ille cum suis semper erit. Delicię tuę — terra — tecum simul transibit. Delicię suę — Deus — stabit in ęternum, cum illo permanebit,

in domo eius, et iustitia eius manet in seculum seculi. Beati ergo, non qui terrenum et caducum regnum obtinebunt, sed qui cęleste et ęternum! Hi quippe uidendo illum, qui summum bonum est, omnibus, quę desyderantur, bonis replebuntur: incorruptione, immortalitate, intellectus illuminatione cordisque lętitia sempiterna beatitudineque perfecta. In lumine uidebunt lumen, in Deo Dei Verbum et ab utroque procedentem

discreti in personis, unum in substantia. Aperientur eis mysteriorum libri, et secreta cęlestis arcani pandentur, ut, quod nunc fide tenent, tunc, sicuti est, uidendo intelligendoque agnoscant. Audient arcana illa uerba, quę non licet homini loqui. Denique, quod oratorum princeps Demosthenes aut par illi in dicendo Tullius nunquam eloqui potuissent, quod gentilis philosophię antistes Plato aut ipso argutior Aristoteles nunquam inuestigare

quod fidelibus repositum est in thesauris ęternitatis. Cui apostolicę sententię astipulatur Esaias propheta dicens: A seculo non audierunt, neque auribus perceperunt; oculus non uidit, Deus, absque te, quę pręparasti expectantibus te. Caput XVI / DE REVELATIONIBVS CAELESTIS BEATITVDINIS Immensam quidem et

deinde resurgendum Christo resuscitante, ut ad solidam hanc, de qua loquimur, consummatamque perueniat felicitatem. Ezechiel propheta uidit super firmamento sedentem in throno et, cum multa alia, quę uiderat, enarrasset, postea intulit: Hęc uisio similitudinis glorię Domini. Quantę autem admirationis quantiue mysterii sint ea quę uidit, legere possumus, explicare non possumus. Et si tam stupenda glorię

propheta uidit super firmamento sedentem in throno et, cum multa alia, quę uiderat, enarrasset, postea intulit: Hęc uisio similitudinis glorię Domini. Quantę autem admirationis quantiue mysterii sint ea quę uidit, legere possumus, explicare non possumus. Et si tam stupenda glorię similitudo, qualis, quęso, ipsa gloria? Et si similitudinem uidens territus, ut ipse fatetur, cecidit in faciem suam, quomodo sustinuisset eius,

Ut ostenderet sufficere sibi solum Christum. Cęterum, ut imbecillitatem humanę naturę agnoscamus, nubis lucidę superuentu et de nube diuinę vocis sono conterriti apostoli, in faciem conciderunt. Maiora itaque restabant, quę nondum sustinere poterant et quibus nunc gloriosi fruuntur. Christum tamen cum glorię suę sublimitate Stephanus, primus martyr, ante uitę finem uidisse creditur. Sic quippe de illo legimus: Cum esset plenus

Paulus quoque apostolus gloriam Dei uidisse creditus, sed ad tertium usque cęlum raptus, idque utrum in corpore an extra corpus sibi contigerit, nescit. Et cum ita sit, manifestum est ad uidenda, quę uidit, et audienda, quę audiuit, non sensibus corporis usum, sed alio quodam sensu longe puriore diuinioreque. Et audiui — inquit — arcana uerba, quę non licet homini loqui. Profecto, si aure

Paulus quoque apostolus gloriam Dei uidisse creditus, sed ad tertium usque cęlum raptus, idque utrum in corpore an extra corpus sibi contigerit, nescit. Et cum ita sit, manifestum est ad uidenda, quę uidit, et audienda, quę audiuit, non sensibus corporis usum, sed alio quodam sensu longe puriore diuinioreque. Et audiui — inquit — arcana uerba, quę non licet homini loqui. Profecto, si aure audisset, et lingua eloqui

nescit. Et cum ita sit, manifestum est ad uidenda, quę uidit, et audienda, quę audiuit, non sensibus corporis usum, sed alio quodam sensu longe puriore diuinioreque. Et audiui — inquit — arcana uerba, quę non licet homini loqui. Profecto, si aure audisset, et lingua eloqui ualuisset. Sed supernę glorię bonum maius est, quod ut iis instrumentis aut percipi queat aut exprimi possit.

fine corporum resurrectionem expectant, hic multo ante pręuenit, prius resurgens quam esset sepultus, prius cęlum penetrans quam putaretur mortuus. Nec mirum, si feruens oleum membris illis nocere non potuit, quę tanto priuilegio mox donanda erant. In Petri apostoli martyrio a multis angelos uisos tradunt coronas illi rosarum liliorumque porrigentes atque etiam iuxta stantem Christum apertumque librum

donanda erant. In Petri apostoli martyrio a multis angelos uisos tradunt coronas illi rosarum liliorumque porrigentes atque etiam iuxta stantem Christum apertumque librum manu tenentem, in quo ea scripta conspiciebantur, quę Petrus ad populum fando expromebat. Et dum plebs eum subtrahere neci uellet, ne oblatam sibi gloriam impedirent, petiit. Sed quota hęc beatitudinis eius pars, quę tantum ad fidelium consolationem uel infidelium

librum manu tenentem, in quo ea scripta conspiciebantur, quę Petrus ad populum fando expromebat. Et dum plebs eum subtrahere neci uellet, ne oblatam sibi gloriam impedirent, petiit. Sed quota hęc beatitudinis eius pars, quę tantum ad fidelium consolationem uel infidelium conuersionem se ostendit, cum ille etiam inuisibilibus intra se iam frueretur bonis! Quę plenius liberiusque amplecti affectans crucifigi optauit et tam immane supplicium

ne oblatam sibi gloriam impedirent, petiit. Sed quota hęc beatitudinis eius pars, quę tantum ad fidelium consolationem uel infidelium conuersionem se ostendit, cum ille etiam inuisibilibus intra se iam frueretur bonis! Quę plenius liberiusque amplecti affectans crucifigi optauit et tam immane supplicium gratanter subiit; neque mors ei grauis, sed dilatio mortis erat. Pauli apostoli caput a corpore dissectum, ter per humum prosiliit, ter

fecit. De uulnere eius lac primo, deinde sanguis emanauit. Quorsum tot miracula in morte sancti huius, nisi ut hęc tam magnifica oculis nostris obiecta pensitantes, quanto illa in cęlo magnificentiora sint eius pręmia, quę oculus non uidere potest, cogitemus. Andreas quoque apostolus, cum in crucem Egeę proconsulis iussu actus esset, deliberantibus turbis, ut ipsum per uim irruentes erriperent, non acquieuit, dissolui cupiens et esse cum

nunc ingenti luce conspicua haberent quam ipsę animę nescio ubi neque quo ueterno consopitę. Diui quoque Hieronymi corpus, cum spiritum reddidisset, subita lux circumfulsit, uisi sunt angeli et Christi uox audita, quę illum ad possidendum cęleste regnum inuitaret. Lux cum spiritu abiit, odor suauissimus cum corpore remansit. Eadem hora Cyrillus, episcopus Hierosolymitanus, animam eius angelicis manibus gestatam cęlum uersus

spiritu rapto uisum est se exequiis eius interesse. Et cum ad se rediisset, nunciauit astantibus Martinum, Turonensem pręsulem, obiisse. Tot itaque testimoniis declarata est eius beatitudo, ut, si pietatis iustitięque opera, quę fecerat, laterent, beatus tamen crederetur. Rursum tanta eius probitas fama celebris fuit, ut, si nulla in morte signa apparuissent, in sanctorum tamen numero ab omnibus habendus esset. Nicolaum,

sibi commissę staret, ab impiis cęsus martyrio coronatur. Dumque illi exequię a clero agerentur, angelorum accinentium uox audita testis beatitudinis eius fuit fidemque fecit haud uana fuisse de illo uisa hominis rediuiui, quę apostolis annumerandum significarant. Gregorio, pontifici maximo (qui unus ex columnis est Ecclesię Christi) dum missale sacrificium offerret et iuxta ritum ad plebem conuersus »Pax Domini sit

pariter sepeliuntur. Victor martyr persecutoris gladio cęditur et continuo de cęlo auditur: »Vicisti, Victor beate!« Non propter illum hoc contigit, qui iam cum Deo erat, sed propter illos, qui fortasse tormentorum, quę perpessus est, memores beatum esse dubitarent, nisi tam certo indicio uerum didicissent. Quanta autem beatitudo ea sit, docet in martyribus huius contemptus, intrepida suppliciorum toleratio et nulla

ęgre ferre, quod diceret ad quietis beatę loca iam se perductum fuisse, cum ad corpus redire iussus est, annuente Domino precibus Fortunati. Vixit itaque iterum moriturus, ita tamen, ut beatitudinis pręmia, quę acceperat, auxisse potius credatur quam minuisse. Adeo se ipso melior euasit, dum intermissa amittere timet. Vrsinus, Nursię presbyter castus et sanctus, dum animam ageret, lętus exclamavit gratias agens iis, quos ad

— inquit — Petrum et Paulum apostolos hic adesse et euocare me?« Mox ad eos, quos tantum ipse uidebat, conuersus, dum repeteret: »Venio, uenio, ecce uenio« — cum iisdem abiens corpus exanime reliquit. O felix animula, quę nec mortis dolorem sensit, dum conspectu sanctorum lętatur, nec de futura salute dubitauit, dum a sanctis, ut secum ueniret, inuitatur. De Probo quoque, Reatino episcopo, memorię proditum est, quod, cum ex langore

uel modo sarcina carnis deposita ad cęlum euolant uel postea cum eadem carne beatificata illuc ascensuri sunt! Tantę beatitudinis magnitudo non minus in foeminis illis conspici considerarique potest, quę ipsam non solum feliciter, sed etiam manifesto assecutę sunt. Mariam Magdalenam, cum in solitudine uitam ageret, solitarius quidam presbyter ab angelis in cęlum tolli et iterum loco suo restitui uidit. Ab

eam non alio cibo sustentatam pręterquam cęlestium gaudiorum contemplatione — beatis, quemadmodum ipse conspexerat, spiritibus eo se perducentibus ac reducentibus — et iam finem uitę huius facturam, ut uitam illam inchoet, quę nullo concluditur fine, nulla carpitur molestia, nullo indiget bono. O, quanta hęc diuinę dilectionis gratia id mortali corpori concedere, quod concedi solet immortali, ut tandiu sine alimento uiuat et terrenum adhuc in

quantam exhaustis iam tormentis consummatoque agone secutam credimus! Neque enim ęqua esse debet merces pugnantis adhuc et post pugnam iam uictricis. Illic auxilium petitur, hic triumphus debetur. Septem mulierum, quę cum beato Blasio episcopo ad Sebasten martyrium passę sunt, cum cęderentur, animas uirginali forma a corporibus egredi uiderunt cęlumque uersus ferri, candidas admodum et corollis circa capita fulgentibus decoras. Et

uidetis, recepta collegio ei in cęlo iuncta sum, quem in terra posita toto corde dilexi.« Merito igitur non solum martyrii eius diem festum agit Ecclesia, sed etiam eum, quo se talem ostendit, celebrem habet. In martyrio, quę passa sit, recoluntur, hic autem ad quantam beatitudinem post passionem peruenerit, commemoratur. Cęcilia uirgo angelorum uisione fruens, rosarum liliorumque media hyeme uernantium odoramentis,

quę passa sit, recoluntur, hic autem ad quantam beatitudinem post passionem peruenerit, commemoratur. Cęcilia uirgo angelorum uisione fruens, rosarum liliorumque media hyeme uernantium odoramentis, quę sibi de paradiso allata fuerant, Valerianum et Tiburtium conuertit. Tam suauiter illa redolebant, ut illi repente contempto simulacrorum cultu Christum sequerentur, qui sibi seruientes talibus iam impertiret donis. Indeque

quoniam certa erat eius consortio se in cęlo usuram, cuius angelos uidere meruerat in terra. Catharinam uirginem, cum post tormenta capite truncanda esset, orantem uox de cęlo consolata est, quę diceret preces suas exauditas esse et iam aperto cęli aditu a Domino aduentum suum expectari. Itaque lęta et hilaris ceruicem gladio subiecit persecutoris. Desecto autem collo lac pro sanguine exiliit,

ineffabilis maiestatis conspectu sanctorumque omnium uirgo ista repleatur, cui in conspectu hominum tot mira contigerunt: uox de cęlo blandiens, lac pro cruore manans, angeli corpus transferentes. Theodora Alexandrina, quę sexu dissimulato inter monachos persancte uixit, cum decessisset, abbati in quiete apparuit cum quadam nuptiali pompa, sanctarum exultantium agmine eam circumuallante, ipsa in medio gemmis auroque coruscans. Tunc se illam

inter monachos persancte uixit, cum decessisset, abbati in quiete apparuit cum quadam nuptiali pompa, sanctarum exultantium agmine eam circumuallante, ipsa in medio gemmis auroque coruscans. Tunc se illam esse confessa est, quę Theodorus monachus diceretur, mas credita. Mox deinde experrectus et *corr. ex ut sibimet redditus, abbas continuo cęllam eius adiit et defunctam esse reperit et foeminam fuisse cognouit. Denique

fuisse cognouit. Denique constantiam mulieris inter uiros tandiu tam integre uersatę miratus beatitudinem quoque palam prędicare coepit atque, in quali eam gloria exaltatam conspexerit, ultro prodere. Gloriosa quidem sunt, quę de illa uidit, sed multo gloriosiora sunt, quę uidere non potuit. Apud Alexandriam Paulus, Antonii abbatis discipulus, in spiritu cęlum usque pertractus uidit thalamum quendam miro ornatu excultum lateque fulgentem

inter uiros tandiu tam integre uersatę miratus beatitudinem quoque palam prędicare coepit atque, in quali eam gloria exaltatam conspexerit, ultro prodere. Gloriosa quidem sunt, quę de illa uidit, sed multo gloriosiora sunt, quę uidere non potuit. Apud Alexandriam Paulus, Antonii abbatis discipulus, in spiritu cęlum usque pertractus uidit thalamum quendam miro ornatu excultum lateque fulgentem et Antonio paratum putabat, donec audiuit Thaidi

ex ore ipsius, cui concessum est, ut dare possit, acceperat. His et huiuscemodi exemplis, ut ante diximus, edocemur, quanta sit illa inuisibilis et incomprehensibilis nobis sanctorum felicitas, cum tam mira sunt, quę de ipsis mortales oculi uidere potuerunt. Gaudeamus igitur, quia maius est bonum illud quam ut quis, donec carnis huius pondere premitur, aut cernere possit aut dicere aut etiam cogitare. Gaudeamus, inquam, quia tam ingens

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report