Your search found 19388 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 10425-11091:

assequi velit, caeteris omnibus ornatum atque instructum esse oporteat. Neque enim aut perfectus Orator aut excellens Historicus videtur iis, qui earundem artium leges definierunt, qui non omnium rerum scientiam animo comprehenderit. Quae eo usque ad reliquas etiam artes dimanavit opinio, ut ne Architectum quidem aliter informari recte posse sit a Vitruvio traditum. Verum, quae isti fortasse nimis arroganter usurpant, id potissimum ei praestantissimae Disciplinae, quae Urbium est Magistra Rerumque publicarum Moderatrix,

enim aut perfectus Orator aut excellens Historicus videtur iis, qui earundem artium leges definierunt, qui non omnium rerum scientiam animo comprehenderit. Quae eo usque ad reliquas etiam artes dimanavit opinio, ut ne Architectum quidem aliter informari recte posse sit a Vitruvio traditum. Verum, quae isti fortasse nimis arroganter usurpant, id potissimum ei praestantissimae Disciplinae, quae Urbium est Magistra Rerumque publicarum Moderatrix, convenire fatendum est. Cum enim illi in maximo amplissimoque munere sit versandum, jura Populis stabilienda, in societate multitudo continenda,

qui non omnium rerum scientiam animo comprehenderit. Quae eo usque ad reliquas etiam artes dimanavit opinio, ut ne Architectum quidem aliter informari recte posse sit a Vitruvio traditum. Verum, quae isti fortasse nimis arroganter usurpant, id potissimum ei praestantissimae Disciplinae, quae Urbium est Magistra Rerumque publicarum Moderatrix, convenire fatendum est. Cum enim illi in maximo amplissimoque munere sit versandum, jura Populis stabilienda, in societate multitudo continenda, Religionis cultus ritusque servandi, nonne in hanc tantorum Operum administratione erit eidem

munere sit versandum, jura Populis stabilienda, in societate multitudo continenda, Religionis cultus ritusque servandi, nonne in hanc tantorum Operum administratione erit eidem doctrinarum omnium cognitio comparanda, ut una divinarum atque humanarum rerum scientiam omnem complexa esse videatur? Quae quidem unde suppetere adjumenta ei possint, minime video, nisi eidem cum universa Philosophia maxima intercedat necessitudo, ut si illius conjunctione praesidioque careat, nulla profecto esse possit. Neque vero haec a me ita dicuntur, quasi non a Stoicorum opinione vehementer dissentiam, qui

Regum Adjutores atque Administros Philosophiae opera potissimum informari, et si quando contigerit, ut qui causarum ordinem rationemque intelligat, idem summae rerum gerendarum praeficiatur, tunc et florentissimum Imperii Statum et beatas Respublicas fore. Quae cum affirmem, non is sum, qui non videam, quam arduum sit ac difficile praeesse caeteris, omnia suo arbitratu movere, Civium animos aequitate moderari, atque idem quam pene exhibeat speciem quandam ipsius Naturam omnem moventis ac temperantis Dei. Sed cujus animus hanc Naturae infinitatem sit

ipsius Naturam omnem moventis ac temperantis Dei. Sed cujus animus hanc Naturae infinitatem sit contemplatus, quibusque legibus conversiones Siderum Maria ac Tellus obtemperent, penitus perspexerit, magno quodam ordinis ac legum splendore imbutus atque illustratus, cum ad haec humana descenderit, quae vincula sint societatum, quae jura Populorum, quae Civitatum instituta, facile cognoscet, et ad exprimendam in Republica imitandamque Mundi gubernationem sentiet mirificos impetus. Cumque Dei ipsius amplam atque excellentem notitiam formamque effinxerit, et perviderit naturam Animorum

ac temperantis Dei. Sed cujus animus hanc Naturae infinitatem sit contemplatus, quibusque legibus conversiones Siderum Maria ac Tellus obtemperent, penitus perspexerit, magno quodam ordinis ac legum splendore imbutus atque illustratus, cum ad haec humana descenderit, quae vincula sint societatum, quae jura Populorum, quae Civitatum instituta, facile cognoscet, et ad exprimendam in Republica imitandamque Mundi gubernationem sentiet mirificos impetus. Cumque Dei ipsius amplam atque excellentem notitiam formamque effinxerit, et perviderit naturam Animorum nostrorum, tum et Religionem

Sed cujus animus hanc Naturae infinitatem sit contemplatus, quibusque legibus conversiones Siderum Maria ac Tellus obtemperent, penitus perspexerit, magno quodam ordinis ac legum splendore imbutus atque illustratus, cum ad haec humana descenderit, quae vincula sint societatum, quae jura Populorum, quae Civitatum instituta, facile cognoscet, et ad exprimendam in Republica imitandamque Mundi gubernationem sentiet mirificos impetus. Cumque Dei ipsius amplam atque excellentem notitiam formamque effinxerit, et perviderit naturam Animorum nostrorum, tum et Religionem caeremoniis optime vallatam

naturam Animorum nostrorum, tum et Religionem caeremoniis optime vallatam tuebitur, modumque rerum agendarum atque humanae libertatis usum sapientissimis decretis statuet ac definiet. Haec mihi saepius mecum cogitanti permulta ex vetustissimis repetita temporibus exempla sese animo offerebant, quae sententiam hujusmodi comprobarent, cum viderem eandem apud Veteres adeo invaluisse, ut quicumque bene gestae Reipublicae commendationem esset adeptus, idem in Sapientium numero collocaretur. Nam nec Solonis nec Lycurgi nec Numae neque

a te omnes Boni expectant maxime atque exoptant. Neque enim propter incredibilem mentis vim ac celeritatem ingenii ad tot nova etiam expedienda negotia tempus tibi deesse vel occupatissimo potest. Litteris quoque inter tot tantasque, quae te diu noctuque distinent cogitationes, nescio quid, aliquid tamen concedis temporis. Vetus illa quidem nonnullorum est opinio, falsa tamen ac contemnenda, otiosorum tantum hominum esse ac vulgarium tractare litteras, quas Principibus Viris in publicarum rerum procuratione versantibus minus

qui haec ita existimant. Compendiariam quandam esse viam per haec studia ad virtutem ad laudem ad gloriam Optimus novit atque amplissimus quisque; cum praesertim bene provisum ante sit, ne quid privatis studiis de opera publica detrahatur. Quarum igitur vides indolem, amas Litteras ac foves, quae te praesidia sibi et decora patrocinio tuo comparari gaudent. Domum videmus tuam lectissima instructam Bibliotheca, quam novis undique conquisitis voluminibus ornatiorem in dies atque ampliorem facis. Hinc eximios in omni doctrinarum genere fructus a te percipi norunt omnes, qui sermonibus

FRATRI SALUTEM PHILOSOPHIAE Sex libros tuos quam libenter legerim, BENEDICTE FRATER, facilius tibi significare possum, quam in eo, quod a me postulas, morem gerere: cum enim ita tibi sim conjunctus, ut eadem, quae ad te pertinent, mea quoque intersint, putem oportere me potius aliorum de te judicia expectare, quam affirmare quidpiam. Sed quoniam non me tanti esse novi, ut, si mea me fallat opinio, nimis sit poenitendum, praesertim cum id mea in te benevolentia fiat, malui ab aliis fortasse reprehendi,

praesertim cum id mea in te benevolentia fiat, malui ab aliis fortasse reprehendi, quam a te obsequendi voluntatem desiderari. Itaque operae pretium te fecisse existimo, quod Philosophiam versibus persecutus sis, rem nempe gravissimam scribendi genere jucundissimo. Vidisti profecto hujusmodi res, quae ad utilitatem caeterorum scribuntur, tantum valere non posse, ut sine ulla delectationis spe homines invitent ad legendum. Quamvis enim rerum dignitas atque ipsius Veritatis pulchritudo nos per se satis trahere posset, si, prout a Natura quae nobis veri cognoscendi cupiditatem ingenuit

genere jucundissimo. Vidisti profecto hujusmodi res, quae ad utilitatem caeterorum scribuntur, tantum valere non posse, ut sine ulla delectationis spe homines invitent ad legendum. Quamvis enim rerum dignitas atque ipsius Veritatis pulchritudo nos per se satis trahere posset, si, prout a Natura quae nobis veri cognoscendi cupiditatem ingenuit instituti sumus, ejus informationem studio atque exercitatione nostra excoleremus; tamen, quia specie rerum quas sensibus percipimus ita implicamur, eisque inhaeremus, ut erroribus corrupti

disserendo ad audiendum excitabant homines tum loci tum sermonis jucunditate. Hujusmodi instituto si stetissent ii, qui mox eas disciplinas professi sunt, minus inculta fortasse tandiu ea studia jacuissent: nosti enim, qualem iis speciem plerique quam asperam adhibuerint; et, quasi ea, quae ipsi traderent, per se satis essent ampla atque illustria, nihil minus elaborarint, quam ut eadem non incompte dicerentur: quo pacto liberales animos a discendo averterunt, nedum invitarint, eo, ut opinor, decepti, quod cum solam dicendi venustatem rem esse levissimam putarent,

quam ut eadem non incompte dicerentur: quo pacto liberales animos a discendo averterunt, nedum invitarint, eo, ut opinor, decepti, quod cum solam dicendi venustatem rem esse levissimam putarent, eandem etiam gravibus sententiis doctrinaeque adjunctam nihil afferre momenti arbitrati sunt: Quae quidem docendi ratio Sapientium animis, qui rerum ipsarum atque ordinis pulchritudinem intelligunt, satisfacere fortasse poterat: at cum Philosophia hominum vitae utilissima sit, ad universorum animos fuit accommodanda, resque gravissimae, ut in omnium mentes facile influerent, cum hilaritate

poterat: at cum Philosophia hominum vitae utilissima sit, ad universorum animos fuit accommodanda, resque gravissimae, ut in omnium mentes facile influerent, cum hilaritate sermonis conjungendae. Quid enim crebrius videmus, quam ea, quae venuste atque eleganter mandantur litteris, in oculis omnium ac manibus esse? Quae vero ex eo genere tam libenter legimus audiamus atque ediscimus, quam quae carminibus scripta sunt? Quod qui fieret, nisi Poetae potissimum ex eorum artis instituto delectationem praeseferrent? Sed ut illorum

fuit accommodanda, resque gravissimae, ut in omnium mentes facile influerent, cum hilaritate sermonis conjungendae. Quid enim crebrius videmus, quam ea, quae venuste atque eleganter mandantur litteris, in oculis omnium ac manibus esse? Quae vero ex eo genere tam libenter legimus audiamus atque ediscimus, quam quae carminibus scripta sunt? Quod qui fieret, nisi Poetae potissimum ex eorum artis instituto delectationem praeseferrent? Sed ut illorum asperum atque austerum docendi genus improbamus, ita horum quoque inanes illecebras

cum hilaritate sermonis conjungendae. Quid enim crebrius videmus, quam ea, quae venuste atque eleganter mandantur litteris, in oculis omnium ac manibus esse? Quae vero ex eo genere tam libenter legimus audiamus atque ediscimus, quam quae carminibus scripta sunt? Quod qui fieret, nisi Poetae potissimum ex eorum artis instituto delectationem praeseferrent? Sed ut illorum asperum atque austerum docendi genus improbamus, ita horum quoque inanes illecebras ac rerum gravitate destitutam suavitatem reprehendimus. Cum enim sit tanta

res utiles atque graves convertunt, nonne eximiam opportunitatem juvandi negligere videntur, atque ad inanissimam consuetudinem ab optima institutione deflectere? Nam Veteres humanissimam artem non ad delectandum tantummodo (ut nunc ea abutimur) adhibuerunt; sed idcirco praeclare invenerunt, ut, quae maxime jucunditate traheret, eadem esset ad juvandum aptissima. Proinde seu Patriae commodum seu cujusquam rei utilitas postularet, et in Rebuspublicis constituendis et in condendis legibus et in popularium animis ad fortitudinem excitandis eam praesertim usurpaverunt. Eo consilio ipsam etiam

animis ad fortitudinem excitandis eam praesertim usurpaverunt. Eo consilio ipsam etiam Philosophiam carminibus et coli coeptam et mox traditam quis ignorat? Scimus primos fuisse Poetas, qui a feritate atque agresti victu revocassent homines ad morum praecepta atque ad vitae urbanioris cultum. Quae res propter vetustatem etiam in errorem fabulae traducta est; atque hinc fortasse nonnulli fuisse perhibentur, qui sono testudinis atque cantu et feras mansuefacerent, et saxa in muros urbis congregarent. Sed ut haec antiqua nimis

omittamus, cum jam Graecia artium studiis maxime floreret, accepimus Parmenidem Xenophanem Empedoclem atque alios illius memoriae complures Philosophiam versibus conscripsisse. An vero putas Pythagoreos tam facile ac tam brevi tempore Philosophiam per omnem Italiam ac eam praecipue Italiae partem, quae Graecia Magna dicta est, divulgaturos fuisse, nisi hunc morem in his tractandis disciplinis ipsi potissimum tenuissent; quos traditum est adjecisse carminibus fides etiam atque cantus? Quae quidem praeclare eorum rationi convenire poterant, quippe qui ab Harmonia et numeris omnia repeterent.

Pythagoreos tam facile ac tam brevi tempore Philosophiam per omnem Italiam ac eam praecipue Italiae partem, quae Graecia Magna dicta est, divulgaturos fuisse, nisi hunc morem in his tractandis disciplinis ipsi potissimum tenuissent; quos traditum est adjecisse carminibus fides etiam atque cantus? Quae quidem praeclare eorum rationi convenire poterant, quippe qui ab Harmonia et numeris omnia repeterent. Verum horum omnium nulla pene monumenta ob longinquitatem temporum ad nos transmissa sunt. Unius extat, atque ad nos usque dimanavit Lucretii venustissimum opus; cujus eo libentius mentionem

horum omnium nulla pene monumenta ob longinquitatem temporum ad nos transmissa sunt. Unius extat, atque ad nos usque dimanavit Lucretii venustissimum opus; cujus eo libentius mentionem facio, quod eum in scribendo secutus sis ipse. Quem Musarum etiam minime studiosum non ad legendum trahant ea, quae ab ipso versibus sunt reddita? Cui non illa antiquioris sermonis urbanitas mire placeat? Ab Epicuro et ab Epicureis quae ante illum tradebantur, scimus propter incompositum dicendi genus non ab aliis fere, nisi qui ab eadem disciplina essent, legi solita: nunc eorumdem cognoscendorum cui non

Lucretii venustissimum opus; cujus eo libentius mentionem facio, quod eum in scribendo secutus sis ipse. Quem Musarum etiam minime studiosum non ad legendum trahant ea, quae ab ipso versibus sunt reddita? Cui non illa antiquioris sermonis urbanitas mire placeat? Ab Epicuro et ab Epicureis quae ante illum tradebantur, scimus propter incompositum dicendi genus non ab aliis fere, nisi qui ab eadem disciplina essent, legi solita: nunc eorumdem cognoscendorum cui non ea in dicendo venustas mirificam cupiditatem excitat? Verumtamen, quo magis hanc in illo praestantiam admiramur, accidit,

nisi qui ab eadem disciplina essent, legi solita: nunc eorumdem cognoscendorum cui non ea in dicendo venustas mirificam cupiditatem excitat? Verumtamen, quo magis hanc in illo praestantiam admiramur, accidit, ut eo molestius feramus tantam elegantiam tam absurdis sententiis adhibitam esse, et quae optima erat ratio et praeclare ad juvandum instituta, eam opinionibus nequissimis esse depravatam. Multa adhuc hoc loco afferre possem, quibus et res graves atque utiles jucunde atque ornate oportere conscribi probarem, teque ostenderem

multa egregia quidem ac praeclara sint inventa atque instituta; tamen si haec potius reddere voluisses (quamquam nec interdictum tibi putas, ne horum etiam pleraque desumas, et nonnulla transferas ad ejus rationem, cujus e fontibus praecipue rem hauris) neque ea versibus convenissent, quippe quae calculis ac Geometriae rationibus nimis sunt impedita, neque cum hi fere omnes Philosophiae potius partem aliquam attigerint quam universam pertractarint, eadem satis esse potuissent Naturam rerum omnem persequenti. Quae vero a Cartesio traduntur, et seriem rerum omnem suppeditant, et nescio

cujus e fontibus praecipue rem hauris) neque ea versibus convenissent, quippe quae calculis ac Geometriae rationibus nimis sunt impedita, neque cum hi fere omnes Philosophiae potius partem aliquam attigerint quam universam pertractarint, eadem satis esse potuissent Naturam rerum omnem persequenti. Quae vero a Cartesio traduntur, et seriem rerum omnem suppeditant, et nescio quomodo liberalius sunt dicta et versibus magis accommodata. Quid quod et Viri eximium ac singulare in Philosophiam meritum adjicere aliquid debuit, ut eum potissimum exornare velles. Fuit ille Princeps atque instaurator

atque instaurator hujusmodi studiorum, atque e situ ac squalore in claritatem atque lucem has optimas disciplinas eduxit. Cujus quidem rei laudem nunquam tantopere percipio, quam cum Philosophiae statum, qualis ante illum fuerit, recordor. Quae enim fuit ab iis, qui tum temporis eam professi sunt, ratio adhibita in hac rerum universitate consideranda atque investiganda Natura? An Experientiam, qua maxime res geri potuit, excoluerunt? At nefas (opinor) putaverunt religiosi homines tentare atque scrutari Naturam; proinde experimentis

maxime res geri potuit, excoluerunt? At nefas (opinor) putaverunt religiosi homines tentare atque scrutari Naturam; proinde experimentis omnino pepercerunt. In scholis potius detenti sunt, ut causas rerum, quas ignorarent, ipsi fingerent, et disputando ac disserendo Naturae opera intelligerent, quae mehercule, nisi manibus contrectentur atque usurpentur oculis, nunquam cognoscuntur. Accedebat ad haec Unius auctoritas, cui omnium animi obsequebantur. Erat hic velut positus Veri quaerendi finis, ut quae mens unius videre non potuisset, ea consequi jam se quisque desperaret. Proinde quid

quas ignorarent, ipsi fingerent, et disputando ac disserendo Naturae opera intelligerent, quae mehercule, nisi manibus contrectentur atque usurpentur oculis, nunquam cognoscuntur. Accedebat ad haec Unius auctoritas, cui omnium animi obsequebantur. Erat hic velut positus Veri quaerendi finis, ut quae mens unius videre non potuisset, ea consequi jam se quisque desperaret. Proinde quid mirum, si effectum est his artibus, ut nihil tandiu procederent in rerum investigatione, imo ut paulatim obscurarent omnia et confunderent? Vidit enimvero Vir doctissimus patere latius Naturae amplitudinem,

rerum investigatione, imo ut paulatim obscurarent omnia et confunderent? Vidit enimvero Vir doctissimus patere latius Naturae amplitudinem, quam ut eam unius mens omnem capere posset; proinde hujusmodi circumscriptos rationi fines repudiavit, sustulit, abjecit: eam autem iniit Veri quaerendi viam, quae Naturam ipsam quodammodo propius oculis admoveret; Geometriam enim et ducem ac magistram rerum Experientiam velut duo lumina Philosophiae adjunxit. Quarum beneficio et ille auxit eam disciplinam tot praestantissimis repertis, et aliorum

ut nunc tandem illud merito quis usurpaverit, quod a Platone dici solitum accepimus, se Diis maximas habere gratias, quod eum vivere fecissent, quando Philosophia potissimum vigeret. Etenim brevi tempore fere una haec aetas nostra plura vidit, quam antea multarum aetatum serie cognita fuerint. Quae ego omnia si uni eidemque Cartesio accepta refero, non temere id mihi quidem videor facere. Ut enim solemus, quidquid terrarum in orbis circumnavigatione aliorum industria ac labore compertum est, eis tribuere, qui primi incredibili ausu Oceanum praetergressi novas terras ac regiones

ulla ejus laudibus per me fieri posset accessio, aut non vererer, ne, si uberius de illo dicerem, viderer idcirco id facere, ut amplior inde pars laudis tanquam cum illo communicatae tibi redundare possit. Nam ego quidem semper duxi non exiguum esse meritum eorum, qui, quae ab aliis sapienter sunt inventae, ita reddere possint, ut in communem usum ea derivent; et si utilitate rem metiamur, eos fere aeque ac doctrinae Auctores ipsos benemereri de bonis artibus. Sed horum qualiscumque sit laus (neque enim quidquam affirmare ausim, ne tua causa facere videar), eam

singulariter a te comparatam esse existimo. Tanquam enim ex adytis Philosophiae ad omnium utilitatem optimas disciplinas eduxisti. Nam cum in tanta luce res obscuriores collocaveris, severioribus tantam elegantiam conciliaveris; ea, quae tantummodo mentibus eorum, qui gravioribus studiis detineri solent, hactenus erant reservata, transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam arbitratum esse res tam impeditas tamque difficiles tam aperte ac dilucide dici potuisse. Quae

ea, quae tantummodo mentibus eorum, qui gravioribus studiis detineri solent, hactenus erant reservata, transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam arbitratum esse res tam impeditas tamque difficiles tam aperte ac dilucide dici potuisse. Quae enim in soluta oratione, atque ubi verborum quae rebus accommodata sint in promtu est copia, non satis commode ac vix clare dicuntur, eadem et carminibus et breviter atque ita perspicue sunt a te reddita, ut non ab iis, qui rem fuse ac copiose agunt, plura desideres. Hujusmodi esse censeo,

studiis detineri solent, hactenus erant reservata, transtulisti etiam ad minus eruditorum cognitionem. Atque hic equidem non fateri non possum me nunquam arbitratum esse res tam impeditas tamque difficiles tam aperte ac dilucide dici potuisse. Quae enim in soluta oratione, atque ubi verborum quae rebus accommodata sint in promtu est copia, non satis commode ac vix clare dicuntur, eadem et carminibus et breviter atque ita perspicue sunt a te reddita, ut non ab iis, qui rem fuse ac copiose agunt, plura desideres. Hujusmodi esse censeo, quaecumque de Metaphysicis rebus libro primo tradita

non ab iis, qui rem fuse ac copiose agunt, plura desideres. Hujusmodi esse censeo, quaecumque de Metaphysicis rebus libro primo tradita sunt: ubi, quidquid de Mente hominis, quidquid de Divinae Naturae atque aliarum rerum informatis atque innatis notionibus dici solent, satis explanate describis. Quae vero altero libro de universa Mundi dispositione, quae exinde de doctrina Vorticum, quae de rebus Opticis dicuntur, ita sane dicuntur, ut, quo quaeque res est obscurior, eo facilius nescio quomodo atque apertius explicetur. Quid quod non eadem res a te solum dilucide, sed venuste etiam ac

Hujusmodi esse censeo, quaecumque de Metaphysicis rebus libro primo tradita sunt: ubi, quidquid de Mente hominis, quidquid de Divinae Naturae atque aliarum rerum informatis atque innatis notionibus dici solent, satis explanate describis. Quae vero altero libro de universa Mundi dispositione, quae exinde de doctrina Vorticum, quae de rebus Opticis dicuntur, ita sane dicuntur, ut, quo quaeque res est obscurior, eo facilius nescio quomodo atque apertius explicetur. Quid quod non eadem res a te solum dilucide, sed venuste etiam ac satis splendide sunt dicta. Etsi enim non ambitiose res

de Metaphysicis rebus libro primo tradita sunt: ubi, quidquid de Mente hominis, quidquid de Divinae Naturae atque aliarum rerum informatis atque innatis notionibus dici solent, satis explanate describis. Quae vero altero libro de universa Mundi dispositione, quae exinde de doctrina Vorticum, quae de rebus Opticis dicuntur, ita sane dicuntur, ut, quo quaeque res est obscurior, eo facilius nescio quomodo atque apertius explicetur. Quid quod non eadem res a te solum dilucide, sed venuste etiam ac satis splendide sunt dicta. Etsi enim non ambitiose res excolantur, neque temere positi

apte positi quidam hilariores atque amoeniores ornatus, qui videntur animum reficere et reddere ad caetera cognoscenda alacriorem. Ex quibus ego rebus omnibus, si quid animi mei conjectura prospicere possum, non dubitem, quin eam, quae Scriptoribus a frequentia legentium praecipua proficiscitur commendatio, facillime sis ipse consecuturus: cum enim gravissimae disciplinae venustatem adjunxeris, arbitror fore, ut eos, qui hisce rebus non tenentur, si minus rerum ipsarum dignitas atque utilitas, ipsa certe

praesentesque sunt Musae, continuo earum favore uti pergens in aliud hujusmodi argumentum laborem impendere non abnuas, et Nevvtonianam etiam Philosophiam ad Musarum modos transferre aggrediaris. Novi equidem et quanta sit operis difficultas, et quam pene sit desperandum ea versibus assequi posse, quae nonnisi Mathematicorum sermone expediri videmus; sed facit, ut te horter ipsamet rei tam arduae praestantia ac magnitudo; et ex eo, quod hactenus in quamplurimis fere aeque difficilioribus praestitisti, conjiciens, idem etiam in hoc praestare te posse confido. Ne

versum 106. totius Operis Argumentum breviter proponit; et Cartesium, cujus rationes sequitur, laudat. Tum rem ipsam aggresius, antequam aliquid certi in Philosophia statuatur, de rebus omnibus dubitationem instituit: ut ita Mentem ab erroribus et praejudicatis opinionibus, quae vel ob aetatis imbecillitatem vel ob temeritatem in judicando atque alia hujusmodi obrepserunt, purgemus. Mox ad comparandam rerum cognitionem veniens ea proposita Veri quaerendi via, ut a notis ad ignota procedatur, a versu 353. hoc sibi certum indubitatumque primo occurrere ait:

praestabilitam exponit ac rejicit; dataque opportunitate in ejusdem Entia, ut vocat, simplicia, atque in alia breviter digreditur. Infert a versu 1513. quasdam in nobis affectiones et ad Animum et ad Corpus pertinere, ut sunt praesertim eae, quae a sensibus proficiscuntur: Corpus nempe in iis tantum moveri, Animum percipere. Propria vero esse Animi velle atque intelligere, amare summum Bonum necessario atque expetere, contra summum malum odio habere atque aversari; ad caetera, quae media sunt, vel expetenda vel fugienda liberum esse

ad Animum et ad Corpus pertinere, ut sunt praesertim eae, quae a sensibus proficiscuntur: Corpus nempe in iis tantum moveri, Animum percipere. Propria vero esse Animi velle atque intelligere, amare summum Bonum necessario atque expetere, contra summum malum odio habere atque aversari; ad caetera, quae media sunt, vel expetenda vel fugienda liberum esse suoque arbitratu moveri; innatas ei quoque esse plurimarum rerum notiones; per has Deum a nobis cognosci, non comprehendi; Corpori nos deditos hebetiores ad illum cognoscendum reddi. Postremo culpa primorum Parentum nos esse corruptos

LIBRI SECUNDI ARGUMENTUM Nihil Homini jucundius esse ait, quam in caelestium rerum contemplatione versari. De Mundi dispositione se acturum pollicitus praemitit explicationem naturae corporis, quae in hoc sita est, ut in longum latum et profundum extendatur; proinde et spatium; cui triplex semper hujusmodi dimensio convenit, a corpore non differre afferit: quamobrem vacuum omne a rebus excludit. Quo pacto res in Pleno moveri possint, explicat; ubi et corpora sine ullo termino secari

descriptiones Siderum fixorum continentur. Hoc loca refelluntur ii, qui ab aspectu Siderum futura preadicunt. Viam Lacteam ex confertissimarum stellarum multitudine confici ait. Fixa Sidera videri inaequalia propter inaequalem eorum a nobis distantiam; eaque primae Magnitudinis esse, quae nobis vicinicia sunt; et totidem fere Solis vorticem circumdare, quot aequales globi medium globum circumtangere possunt: his ordinem siderum secundi Honoris superaddi, atque ita deinceps ad vers. 1420. A calestium rerum contemplatione ad Terrae figuram explicandam

in libro superiori Mundi hujus dispositionem, causas ejus et principia se traditurum in hoc promittit: et quamvis exortum Mundi nulla primordia antecesserint, cum a Deo is statim perfecte atque absolute conditus fuerit; tamen permagni referre ait, quibus a primordiis proditurus fuisset, ut omnia, quae in eo nunc fiunt, rite peragantur, exquirere. A versu. 132. igitur haec habet: Materies omnis, ex qua haec rerum universitas componitur, fuit initio divisia in innumerabiles particulas, quae et seorsim circa se ipsas et simul circa puncta quaedam motae fuerunt; unde tot Vortices,

conditus fuerit; tamen permagni referre ait, quibus a primordiis proditurus fuisset, ut omnia, quae in eo nunc fiunt, rite peragantur, exquirere. A versu. 132. igitur haec habet: Materies omnis, ex qua haec rerum universitas componitur, fuit initio divisia in innumerabiles particulas, quae et seorsim circa se ipsas et simul circa puncta quaedam motae fuerunt; unde tot Vortices, quot erant ea puncta, effecti. Rotatu particularum circa se ipsas angulos atteri, easque in sphaerularum figuras reduci oportuit: quod vero vacaret inter globos, id particulas attritu excisas replere. Jam

non perseverat; ibi enim extremas ocyus paulo inferioribus moveri, et utrasque aequali mole constare ostendit. Deinde a Vers. 337. Tertii Elementi naturam explicare pergens hanc confici docet ex primi Elementi particulis inter se complicatis, atque in crassiorem excrescentibus molem, quae per globorum intervalla transiens in Striae figuram conformatur. Iners ea materies in polos redigitur; inde per axem in Astrum pervenit, eique maculas offundit. Hae idcirco in Sole observantur: atque ex earum Soli inhaerentium conversione Solem

primum Elementum agitatur adhuc, et torquetur, hi quoque circa se agi debent, et converti: hinc diurna Terrae circa se conversio: Lunam quoque semel circa se revolvi, dum periodum peragit suam, observari ait. Terrae vero axis ad Eclipticam idcirco inclinatur, quia directionem sui eandem conservat, quae illi fuit, ante quam Tellus a Solis absorberetur Vortice. Demum errorum, qui in Planetis et praesertim in Luna servantur, retionem reddit. A vers. 946. de corporum Gravitate agit, cujus causam repetit a globulis secundi Elementi a centro motus, quod idem Terrae centrum est, recedere

alteri obversus est, nunc trahatur, nunc rejiciatur. Porro si ferrum Magneti admoveatur, ab hoc fluens materia in illo sibi meatus construit: unde et ferrum a Magnete tactum in Polum convertitur, et cum juxta situm est, ab illo trahitur. Hoc loco aliorum etiam corporum vim Electricam explicat. Quae omnia ad versum 1615. persequitur. Jam ex supra constitutis principiis manant variae corporum affectiones: Calor ex perturbata particularum corporis, quas primi vis Elementi commovit, agitatione proficiscitur; contra frigus vel a

praeposteros usus converti damnat, et nimiam hominum in conquirendis divitiis anxietatem redarguit. LIBRI QUATRI ARGUMENTUM SE jam medii Operis labore perfunctum cogitatio *** quae adhuc pertractanda restant, ait animum despondere; recreari tamen officii sui erga nobiles Viros, quibus haec nuncupat, recordatione, iisque placendi fluido excitari. Protinus, ut aquae aeris et ignis, de quibus hoc libro acturus est, utilitates commemoravit, singillatim eorum naturam

primam, quam refellit, eorum, qui maris aquam terrae insinuatam, ejusque purgatam meatibus in Fontes derivant; alteram asserentium eandem maris aquam in cavos terrae sinus illapsam ejus calore in vapores resolvi, qui post relictis salibus in guttas revertuntur, et manant in Fontes; tertiam quae pluviis et solutis nivibus Fontium originem refert: huic potissimum assentitur, eamque plurimis probat argumentis. His subjungitur a vers. 543. Nubium Pluviarum Nivis Grandinis et Roris explicatio. Aërem, de quo a

tenuibus quibusdam et flexibilibus silis ait componi; hinc fluidum esse, et, si comprimatur, conniti, ut se restituat, ac dilatet. Hujusmodi Elastica vis in aliis etiam corporibus explicatur: hoc loco Sclopetum, ut vocant, Pneumaticum, et Boyli machina deferibitur, et pleraque eorum, quae in ea ad probandam vim aeris experimenta siunt, afferuntur. A vers. 919. Aëri quoque gravitatem inesse suam probat ex aqua in tubis suspensa, et ab illo extra premente sustentata; idque ad vers. 994. Mox de Ventis agit: illos ipsum Aërem fluentem esse, eumque fluere,

Tonitru Fulguris et Fulminis causas exquirendas, in quibus ad Vers. 1538. immoratur. Haec excipit Ignium, quos vocant Fatuos, atque hujusmodi aliorum explicatio. A Vers. 1564. ad Vers. 1624. Aurora Borealis describitur, ejusque causa repetitur a Solis atmosphaera, quae ubi longius procurrens Terrae Vorticem contingit, ab ejus correpta impetu in polos projicitur, ubi a Sole collustrata apparet. Demum Ignes sub terra produci ait; hinc a plerisque montibus flammas eructari, et terram persaepe tremere deducit; variosque terra subversae

partes nutriantur, explicat; ac circuitionem sanguinis describit. Ad sensus delapsus a vers. 520. ad vers. 621. disputat, nobis eos a Natura datos esse non ad veritates rerum cognoscendas, sed ad tuendum conservandumque corpus (facile enim et compendiaria quadam via de rebus, quae vel obesse vel prodesse possint, nos admonent). Tum de iis seorsum acturus, primo Tactum, qui per totum corpus diffunditur, progigni docet in extima cute, a qua motus per nervos ad ipsius Animae sedem defertur. Affert hoc loco doloris et voluptatis discrimen, et hujusmodi alia. A vers.

percussa altera, altera pariter exultet, et sonum edat. Tum observari docet sonum, sive tenuior sit sive fortior, sive feratur fecundis sive adversis ventis, aequali semper tempore per aequale prope spatium propagari, et velocitatem ejus vix quidquam progrediendo imminui: Hinc ad eorum corporum, quae sonum pariter cum fulgore reddunt, cognoscendam a nobis distantiam ducimur. Quod jam superest, Visus naturam explicaturus a vers. 1098. varias lucis affectiones considerat; cujusmodi est ejus reflexio et refractio. Ob refractionis radiorum rationem et remus sub undis videtur

postponere; neque illa eo, quo apparent, loci revera sunt: tum convexis transmissi radii vitris colliguntur, concavis disperguntur. Per reflexionem vero res in speculo repraesentantur, in eoque tantum ultra, quantum sunt citra, videntur. Inde quoque oriuntur Colores: candida apparent enim corpora, quae omnes in omnem partem radios reflectunt; nigra contra, quae paucissimos: et cum lucis elementa a corporibus reflexa pro varia eorum superficie varie circa se rotentur, et moveantur, variis corpora perfundi Coloribus necesse est. Hic Newtoni quoque de Coloribus rationem breviter declarat. Post

convexis transmissi radii vitris colliguntur, concavis disperguntur. Per reflexionem vero res in speculo repraesentantur, in eoque tantum ultra, quantum sunt citra, videntur. Inde quoque oriuntur Colores: candida apparent enim corpora, quae omnes in omnem partem radios reflectunt; nigra contra, quae paucissimos: et cum lucis elementa a corporibus reflexa pro varia eorum superficie varie circa se rotentur, et moveantur, variis corpora perfundi Coloribus necesse est. Hic Newtoni quoque de Coloribus rationem breviter declarat. Post quaedam de Iride, nonnulla de Halonibus, et de Pareliis ad

esse. LIBRI SEXTI ARGUMENTUM NATURA rerum hactenus explicata ad Morum doctrinam transit; atque ut in re maxime necessaria, et quae magis nostra referat, quam omnium extra positarum rerum cognitio, SAPIENTIAM iterum invocat Justitae ac Legum Magistram. Deinde a versu 26. ad 465. haec habet. Nobis, ne vagi atque incerti in rebus temere circumferamur, necesse est esse a Deo propositum et constitutum aliquem

proposuisse; cujus cum infinita Natura sit, eadem explere nostrorum animorum desiderium potest. Sed in hoc mortalis vitae cursu optare tantum Bonum ac sperare possumus, id plene assequi, in eoque acquiescere non valemus: interim tamen relicta nobis hic est quaedam etsi non perfecta Beatitudo, quae in fana mente ac tranquilla sita est. His latius explicatis, nostrorum Actuum, quos ad ultimum Finem dirigere nos oportet, naturam ad vers. 572. considerat; tum Regulam, ac normam, ad quam eos componere debemus, ait esse aeternam supremae Rationis Legem, a qua Naturae Lex manavit:

ac normam, ad quam eos componere debemus, ait esse aeternam supremae Rationis Legem, a qua Naturae Lex manavit: praecipuum hujus Legis scitum esse, ut Deum ipsum amemus, eique omnia referamus: Ab hujusmodi praescripto recedere plerosque, qui decepti sensibus inhaerescunt, ac fruuntur rebus, quae nobis ad usum vitae tantummodo date sunt. A vers. 728. docet primas Naturae leges omnium mentibus insitas ignorari non posse; eas esse immutabiles, quippe quae non ex hominum consensione, sed ex ipso Ordine et summa Ratione nata sunt; inde nobis conscientiam esse, quae semper recta

eique omnia referamus: Ab hujusmodi praescripto recedere plerosque, qui decepti sensibus inhaerescunt, ac fruuntur rebus, quae nobis ad usum vitae tantummodo date sunt. A vers. 728. docet primas Naturae leges omnium mentibus insitas ignorari non posse; eas esse immutabiles, quippe quae non ex hominum consensione, sed ex ipso Ordine et summa Ratione nata sunt; inde nobis conscientiam esse, quae semper recta suadeat, et a pravis avertat: oportuisse vero homines, cum Naturae legibus non obsequerentur, aliquo praesentioris poenae metu cohiberi; proinde humanas leges esse

fruuntur rebus, quae nobis ad usum vitae tantummodo date sunt. A vers. 728. docet primas Naturae leges omnium mentibus insitas ignorari non posse; eas esse immutabiles, quippe quae non ex hominum consensione, sed ex ipso Ordine et summa Ratione nata sunt; inde nobis conscientiam esse, quae semper recta suadeat, et a pravis avertat: oportuisse vero homines, cum Naturae legibus non obsequerentur, aliquo praesentioris poenae metu cohiberi; proinde humanas leges esse constitutas. A vers. 886. ad 1114. de Affectibus, quantum ad Mores ipsos referri possint, agens contra

avari,
23  Correptique ardore tui: nam quid sola terrae
24  Quid mare quid caelum quid demum sidera et ignes
25  Nos caperent, nisi sancta tui vestigia, per quae
26  Te cupide sequimur, quo inducis cumque, referrent?
27  Denique te propter nocturnis invigilamus
28  Pallentes libris, somnoque epulisque relictis
29  Et Sociûm turba gaudentum.

66  Quamquam ego non vobis ignota edicere pergo.
67  Nam quid rebus in his ignotum est denique vobis?
68  Sed, quia difficile est (praesertim cum sit agendum
69  Multa aliis verbis, quam quae sibi vindicat usus)
70  Versibus illustrare nova atque obscura reperta,
71  Multa ideo possunt attentam exposcere mentem.

72   Et jam, docta Cohors, tibi protinus ipse,

ideo possunt attentam exposcere mentem.

72   Et jam, docta Cohors, tibi protinus ipse, quod instat,
73  Cunctarum incipiam rationem evolvere rerum,
74  Principio inquirens, quae sensu et mente videntur
75  Esse in Natura, num sint? tum quodque quid extet?
76  Quid Deus, atque Animus, quid Corpora? Et unde coorta
77  Et quibus a causis, et qua ratione? vacantes

aures animumque;
79  Dum maria et terras circumfusumque peragro
80  Aëra, sidereique vagor per moenia mundi.
81  Invenies etiam, teque hoc longe omnibus unum
82  Plus capiet, per quae felix consistere possit
83  Vita hominum, et rerum rectus quid flagitet usus,
84  Quae finis sit summa Boni, quo tendere oportet.

85   Gallus Homo nobis ea mente

vagor per moenia mundi.
81  Invenies etiam, teque hoc longe omnibus unum
82  Plus capiet, per quae felix consistere possit
83  Vita hominum, et rerum rectus quid flagitet usus,
84  Quae finis sit summa Boni, quo tendere oportet.

85   Gallus Homo nobis ea mente animoque sagaci
86  Omnia pervidit: non illum monstra, Chimaerae,
87  Scyllaeque, Sphingesque,

128  Possumus haud alio, nostramque exsolvere mentem,
129  Omnia ni parier rationis ad acre vocentur
130  Judicium, atque alte quoque singula dispiciantur,
131  Constet uti, Veri species quae certa, modoque
132  Quo distet falsis, quid et haec illamque fit inter.

133   Tu, reor, haud aliter facias quoque, si tibi quisquam
134  Aurea multa ferat,

quae certa, modoque
132  Quo distet falsis, quid et haec illamque fit inter.

133   Tu, reor, haud aliter facias quoque, si tibi quisquam
134  Aurea multa ferat, quae se debere fatetur,
135  Multa ex argento confecta numismata, quorum
136  Si non pauca minus vel pendere, deteriori
137  Vel retegas longe, quam par, constare metallo,
138  Plurima

omne a sensibus ipsis,
192  Nostrarumque putant ut normam notitiarum
193  Sensus, quos nunquam ratio ulla refellere possit.
194  Fiet at hinc, ut Sol ut sidera, quae super alto
195  Aethere consedere, (quibus vasta referre
196  Haec terrae loca cum circumcingentibus undis
197  Collibuit; Tellus, quam lata est, tota necesse est
198  Sit longe

impellentibus undas,
203  Subter aquis tonsae ut frangantur; namque videntur
204  Subter aquis frangi: pariter quoque caetera fient,
205  Veri prima fides inest si sensibus ullis,
206  Quae fieri sensus demonstrant: cum tamen omnis
207  Posse eadem fieri ratio cujusque refutet.
208  Ergo, si tollas rationem, opus esse fatendum est,
209  Nobis ut sensus (quamvis non claudicet ipse)

est per foedera naturaï
217  Dispositum, ut rem quaeque suam gerat officiumque
218  Res bene, ut alterius, nisi prave, non metat arvum.
219  Judicio sensus absistant: caetera sume,
220  Quae sua quisque tibi dant ordine convenienti.

221   Et tamen usque adeo primis haesere tenaces
222  Sensibus haud pauci Sapientum, in rebus ut esse
223  Nil usquam, quod

ut esse
223  Nil usquam, quod non ipsi sensere, reantur.
224  Quapropter, quoniam nil, praeter corpus et ejus
225  Eventum, sensus possit pertingere nostros;
226  Nullam aliam in rebus, quae non sit corpus et ejus
227  Eventum, pugnant naturam existere posse:
228  Usque adeo longe progressi, ut non minus esse
229  Corporeas dicant animas, quam

246  Qui nescire volunt potius, quam haud scire videri.
247  Infantum potis est hunc declinare pudorem,
248  Qui bene pervideat, Sapientum quantula res sit
249  Scire, suum teneat quae sinem progrediendi;
250  Infinita quidem cum constent omnia, sciri
251  Quae possint, quaeque est illos nescire fatendum.

declinare pudorem,
248  Qui bene pervideat, Sapientum quantula res sit
249  Scire, suum teneat quae sinem progrediendi;
250  Infinita quidem cum constent omnia, sciri
251  Quae possint, quaeque est illos nescire fatendum.

252   Hac proin labe animi si quis mentisque laborans
253  Viderit excelso montis de vertice rupem

ostendere rimas:
273  Nam me alia expectant cunctantem; forsitan et te
274  Jam piget, et quereris longum promissa morari.
275  Sed patere, adjiciam quoque pauca e pluribus, addi
276  Quae possunt, dictis penitus tua tota fides sit
277  Ut conrasa meis; tum dein ad caetera pergam
278  Laetior ingenuo concinnans omnia versu.

279   Dic porro, mea si causando

350  Principum veri, quod nos ad caetera ducat
351  Paulatim a primis et notis progredientes
352  Ad non nota et ope alterius noscenda prioris.

353   Quare age, quae nostrae primordia notitiai
354  Sint, et quam solidae nitantur caetera moli,
355  Percipe: nempe omnis ratio hinc exordia sumit,
356  Non Animum, quamvis de cunctis ambigat anceps,

364  Mens intus, claraque magis se luce videndam
365  Exibet, et sibi se dubitanti existere monstrat.
366  Quod si illam falli dicas, tamen usque necesse est
367  Sit, quae fallatur; nam si non esset, eadem,
368  Qua non est, falli porro ratione nequiret,
369  Cum nihilo nil conveniat: quapropter oportet,
370  Mens ut non possit, dum se putat esse, refelli.

374  Ambigere incertus, num sim; dum saepe videre
375  Mi videor, tecumque loqui, tibique edere versus,
376  Aut dubitare etiam: neque enim praesentior ulla
377  Res Menti, ipsa sibi quam sit, quae plurima circa
378  Ambigat, aut erret, se circa non valet unquam
379  Falli, dum sese per se sibique intima novit.
380  Confiteare opus est igitur, quae cogitat, esse
381  Mentem,

377  Res Menti, ipsa sibi quam sit, quae plurima circa
378  Ambigat, aut erret, se circa non valet unquam
379  Falli, dum sese per se sibique intima novit.
380  Confiteare opus est igitur, quae cogitat, esse
381  Mentem, et propterea, dum sese cogitat esse,
382  Non falli; neque enim, quod non est, fallitur unquam.

383   Nunc animum advertas, quid ab his

addubitat; vix multo pauca labore
430  Detegit ignorans infinitum omne, quod ultra est;
431  Et se plura quidem notis nescire fatetur:
432  Multaque praeterea, quae non habet, optat habere
433  Ingenti desiderio percussa repente.
434  Denique saepe malo turbatur moesta dolore
435  Saepe metu, et nunquam votorum in fine quiescit
436  Propter

optat habere
433  Ingenti desiderio percussa repente.
434  Denique saepe malo turbatur moesta dolore
435  Saepe metu, et nunquam votorum in fine quiescit
436  Propter egestatem, sibi quae cupit ipsa, bonorum.
437  Quare deficere in multis se conscia novit:
438  Quod nullo posset de se cognoscere pacto,
439  Ni Summi nullaque ex parti deficientis
440  In se notitiam

479  Evaluit, quonam et simul omnia summa dedisset,
480  (Quod magis huic facile est, qui sese eduxit, ut esset,
481  A nihilo) parti neque passa suisset ab ulla
482  Deficere. Ergo aliquam, quae mentem effecerit. Extra
483  Esse Potestatem magnam fateamur oportet.
484  Rursus id inquiro, Natura haec altera major
485  Unde sit? A sese si constat, summa profecto
486  Est

effecerit. Extra
483  Esse Potestatem magnam fateamur oportet.
484  Rursus id inquiro, Natura haec altera major
485  Unde sit? A sese si constat, summa profecto
486  Est eadem; sin quae praestantior altera, ut esset,
487  Huic dedit, hanc iterum rationem iterumque sequendo
488  Demum erit in summa sistendum, unde omnia pendent,
489  Natura, quam nos Numenque vocamus.

diximus esse:
498  Nam, quod Supremum est et Summum, excellere debet
499  Longe alios supra, quod non nisi convenit Uni.
500  Tum, si plura forent paria haec, quae Summa vocamus,
501  Diversa inter se natura disque gregata,
502  Distarent aliquo; nam quod foret alterum, id alterum
503  Haud foret omnino: quare consistere neutrum
504  Sic

orbis,
536  Sic tamen, ut teneat majori parte loci plus,
537  Parte minore sui minus, et non omnis ubique.
538  Omnibus omnis adest Deus, et videt omnia passim
539  Nuda et aperta sibi, quae rerum cumque geruntur,
540  Queis sunt cumque locis; nil possit ut illius usquam
541  Effugisse Potestatem, longeque recêsse.
542  Scilicet haec summi natura immensa requirit.

546  Annus, et immotum jacet alta per otia Tempus:
547  Tempus enim fit, ubi quid nos mutarier ipsis
548  Cernimus in rebus: transactum dicimus esse,
549  Quod fuit ante, nec est in re, quae mobilis extat;
550  Ac tum deinde, quod instat, in illud prospicientes,
551  Est nec adhuc in re, venturum nominitamus.
552  Scilicet intra nos tum percipiamus oportet

existunt, quaecumque existere possunt.

583   Da paulum ex humili mihi nunc consurgere mente,
584  Alma Fides: neque enim Naturae luce patescunt
585  Omnia, quae tute non ignorare sequentes
586  Concedis sancto perfundens lumine corda.
587  Non ego te e caeli regionibus ostentantem
588  Lumen inocciduum Veri mortalibus aegris
589  Usquam

620  Quantum infinita inter se ac finita Potestas
621  (Quod ratio cohibet mensurae nulla) recedit.
622  Pro! mentes hominum ignaras, pro! quantula norunt
623  Caeca magis caecis avibus, quae nocte vagantur,
624  Pectora: at aërias affectant pennipotentum
625  Ire vias, magnique cacumen prendere caeli.
626  Hinc se illi a vili cupiunt secernere vulgo
627  Sublimes,

est,
652  Caetera perspicua poteris, quaecumque supersunt,
653  Luce palam cognosse; velis convertere tantum
654  Huc aciem mentis, quo te mea dicta vocabunt.
655  Quare age, corporea quae praedita mole videntur,
656  Pervideamus, utrum constantia sint in rebus.

657   Principio, semper cum mentem ad corpora verto,
658  Nil aliud novi naturam corporis esse,

videre,
678  Tangereque: in plures quoniam se vertere formas
679  Mens potis est, dum res varias ratione revolvit
680  Non una, verum varianti multiplicique:
681  Saepe tamen sensu, quae non velit ipsa, reluctans
682  Percipit, ut propiore manus cum laeditur igne.
683  Non igitur, quamvis mens omnia sentiat, omnis
684  Ipsa sibi causa est sensus: quare esse fatendum est

685  Quiddam extra, sensus quod concitet impellatque:
686  Quod porro extensum nisi sit, non possit, opinor,
687  Hac ratione animum pariter sensumque movere.
688  Corpora sunt igitur, quae nos extensa vocamus,
689  Et vere existunt in rebus, certaque constant.

690   Tum, quando sensu semper constante vigemus
691  Res circa, rerum si nil existeret

extare putantes,
694  Gauderet nostros falsis illudere sensus
695  Numen imaginibus; ratio quod vera refutat,
696  Qua prius esse Deum docui Verumque Bonumque.
697  Constantes igitur quae nos extare videmus
698  Corpora per sensus, eadem illa extare necesse est.

699   Et quia, quae nosmet circumstant corpora, eosdem
700  Semper per sensus variis distantia

696  Qua prius esse Deum docui Verumque Bonumque.
697  Constantes igitur quae nos extare videmus
698  Corpora per sensus, eadem illa extare necesse est.

699   Et quia, quae nosmet circumstant corpora, eosdem
700  Semper per sensus variis distantia formis
701  Inter se, et longe in multis diversa videntur;
702  Illud erit, quod idem, dum magnis partibus extat

ignis; multa quiescunt
713  Concreta solidaque magis constantia mole;
714  Altera sicca magis sunt; ast humentia contra
715  Altera: multimodis sic distant corpora formis,
716  Corpora, quae partes unius diximus Omnis.
717  Namque sua sunt pro natura convenientes
718  Quaeque sibi sortita locos dispôstaque tali
719  Ordine, ut efficiant, unum sint omnia corpus,

corpore juncta,
744  Ut tali simul e consensu prodeat unum,
745  Unum id, nos Hominem quod dicimus esse: duabus
746  Quapropter naturam Hominis constare necesse est
747  Rebus, nimirum quae sunt corpusque animusque
748  Inter se pariter conjuncti et conciliati.

749   Hoc poterit sese pacto cognoscere quivis
750  Esse Hominem: sed quid certa ratione

quovis
807  Illa tuo dabit arbitrio, sed quas feret intus
808  Dispositae: inter se contextus materiaï.
809  Nonne vides contra, quam a certa lege solutae
810  Temporis, humano voces quae ex ore feruntur,
811  Sint, et quam propria se libertate moventis
812  Causae a principio procedant interiori?
813  Quilibet apta tibi reddet responsa petenti
814  Quidvis, cum

et, simili quos cernimus esse figura
827  Nobiscum, obsistens rationibus esse repugna
828  De genere hoc Homines, qualem es te conscius esse.

829   Nunc age, et omnigenûm quae constant corpora rerum
830  Omnia non semper saeclis aeterna fuisse
831  Innumerabilibus, sed quae Divina Potestas
832  Ipsa prior cunctis et per se prima creârit,
833  Percipe.

hoc Homines, qualem es te conscius esse.

829   Nunc age, et omnigenûm quae constant corpora rerum
830  Omnia non semper saeclis aeterna fuisse
831  Innumerabilibus, sed quae Divina Potestas
832  Ipsa prior cunctis et per se prima creârit,
833  Percipe. Quaecumque in rebus constare videntur,
834  Non sunt Summa; etenim Summum est, ut diximus, unum,

natura; proinde videri
862  Si queat haec pariter semperque aeterna fuisse,
863  Nonne pari ratione queat quoque summa videri?
864  Quod quoniam pugnat, pariter pugnare, creatae
865  Quae fuerint quondam, aeternas res esse, necesse est.
866  Aeternum summae quapropter totius Omne
867  Non fuit; ast illam semper Deus infinita
868  Natura excedens durando vincere debet.

fluctus maris et sola terrae
873  Non possent lucem e caelo servare receptam,
874  Usque novum nisi Sol largiri haud definat ignem;
875  Omnipotens ita quae primo dedit esse Voluntas
876  Rebus, perpetuo maneant ut deinde creatae,
877  Desinere haudquaquam semper res debet easdem,
878  Ut sint, velle: igitur nihil est servare creata,

909  Ordine quod suavi regat et ratione potenti.
910  Principio, omnigenis constat de partibus Orbis
911  Ignibus atque undis et mobilis aëris auris
912  Et solida pariter terra; quae singula cum sint
913  Distantem longe naturam, ut cernere cuique est,
914  Sortita, haudquamquam formam coalescere in unam
915  Convenienter et inter se connexa ligari
916  Per se

Nascuntur, pereunt, mutantque locum atque figuras.
941  At motum hunc per se non possunt corpora habere,
942  Nimirum nostrae quae scimus corpora menti
943  Verti in notitiam non ullo praedita motu.
944  Sint ea magna quidem, sint contra tenuia longe,
945  Ut libet, aut triquetra aut quadrata rotundave ponas,

his addens aeterno ea percita motu
963  Saepe in concilium genitale coire, suoque
964  Edere res omnes concursu, ut caeca tulit sors;
965  Nimirum sic et terram mare sidera caelum,
966  Quae nos incolimus, quae sic digesta tuemur
967  Ordinibus numeris, sine lege sine arte coorta
968  Tantum materiae confuso conciliatu.
969  Quae fieri si posse rear, num sanior essem,

ea percita motu
963  Saepe in concilium genitale coire, suoque
964  Edere res omnes concursu, ut caeca tulit sors;
965  Nimirum sic et terram mare sidera caelum,
966  Quae nos incolimus, quae sic digesta tuemur
967  Ordinibus numeris, sine lege sine arte coorta
968  Tantum materiae confuso conciliatu.
969  Quae fieri si posse rear, num sanior essem,
970  Quam si posse

sic et terram mare sidera caelum,
966  Quae nos incolimus, quae sic digesta tuemur
967  Ordinibus numeris, sine lege sine arte coorta
968  Tantum materiae confuso conciliatu.
969  Quae fieri si posse rear, num sanior essem,
970  Quam si posse rear fieri, quod nescius artis
971  Contrectans varios caeca quis nocte colores
972  Colludensve super puerilis dextera telam

ordine reddant
980  Maeonios, iramque trucem noscamus Achillis,
981  Hectoraque immani flagrantem Marte legentes,
982  Atque immixta dolis certamina Grajugenarum
983  In Trojam, Paridis quae accendit perfidus ignis?
984  Non igitur, quamvis quoque multis semina rerum
985  Ex infinito ferrentur percita plagis
986  Conciliorum infinitum genus experiundo,
987  Unquam

si denique caeca
1000  Fors simulare, queat subito velut arte magistra
1001  Id facere, humanam quo non pertingere mentem
1002  Noscimus? Ipsa queat nempe haec rationis egestas,
1003  Quae ratione quidem miramur condita summa?

1004   Praeterea in coetum si semina convenientem
1005  Sunt conjecta semel, cur tandem continuata
1006  Ordinis haudquaquam

1016  Sit rebus, quascumque novat? nihil innumerarum,
1017  Quas Fors condiderit, rerum omni de genere unquam
1018  Mutatum exierit de sinibus, omnia quando
1019  Fors incerta regit, quae quanta vi peragantur
1020  Consilii, nostra non est pertingere mente?

1021   Aspice praeterea passim genus omne animantum,
1022  Quotquot aquas caelique vias terramque

his terra succos alimentaque rebus
1044  Submittente locis aptis et tempore certo;
1045  Exin Naturam nos appellare solemus
1046  Communem veluti Matrem, quae provida cunctas
1047  Cum populis urbes plantasque amplexa ferasque et
1048  Squammigerum genus et volucres alit ubere multo;
1049  Nec non et subter telluris viscera lapsa

foecundat, nutrit, et auget.
1058  Quorum qui nosset bene causas, esse pateret
1059  Naturam (quamquam maternum nomen adepta est)
1060  Nil nisi protelum causarum continuatum,
1061  Quae per se facere haud quidquam potuere, sed omnes
1062  A prima pendent Causa, quae singula per se
1063  Et movet, et facit, ut moveant; velut ipse catenam
1064  Si parte ex una teneas, agitesque, necesse est

1059  Naturam (quamquam maternum nomen adepta est)
1060  Nil nisi protelum causarum continuatum,
1061  Quae per se facere haud quidquam potuere, sed omnes
1062  A prima pendent Causa, quae singula per se
1063  Et movet, et facit, ut moveant; velut ipse catenam
1064  Si parte ex una teneas, agitesque, necesse est
1065  Annellos per pendentes ad caetera motus

1083  Usque adeo ignaros abducit devius error.

1084   Praeterea ignotis causis quaecumque videntur
1085  Incertisque locis fieri nec tempore certo,
1086  Quae possunt quoque diversa ratione geri res,
1087  Fortunae referunt. Quoties laudare fecundam
1088  Audi Dites, et magnam dicere Divam
1089  Marmoreis dignam templis et thure Sabaeo.

1100  Possint non opibus non illi sidere regnis,
1101  Ignotaque sati haud animum demittere terra;
1102  Discere praeterea, non haec bona posse beatos
1103  Efficere unquam homines, quae puncto tempore possunt
1104  Elabi, et vacuam potientis linquere dextram.
1105  Illa eadem Assyriis quondam Persisque relictis
1106  Et leviter Macedûm res pervolitavit et arma

quit oriri,
1119  Rem nisi praecedat sua causa; ideoque necesse est
1120  Nil temere exoriatur, et intereat; licet ipsi
1121  Nec quod principium quimus novisse sit ortus,
1122  Nec quae discidium pariat res, dissolüatque.

1123   Illud in his iterumque tibi est iterumque cavendum;
1124  Dum moneo, ne quid Fortunae fortuitisque
1125  Casibus attribuas,

Animae naturam simplicis esse
1193  Nunc reddenda mihi est ratio: tu percipe dicta.

1194   E parti naturam Animae quacumque tuaris,
1195  Nil illam, nisi rem quae cogitat, esse videbis:
1196  Nec recipit Mens posse aliud consistere Mentem;
1197  Sive sit illa sciens etenim dubitansve volensve,
1198  Oderit, optet, amet, metuat quoque, gaudeat, atque

multis rem per loca multa,
1246  Quamlibet exiguum nulla ratione profecto
1247  Jam poterit simplex fieri Mens, atque Animaï
1248  Verti in naturam, et sic res quae cogitat esse.
1249  Namque quod extensum est, partes invertere, formam
1250  Et variare situm, varios quoque reddere motus,
1251  Augeri minui scindi valet, adde alias res

1251  Augeri minui scindi valet, adde alias res
1252  His similes: at qua ratione et quousque secari
1253  Debet, quos unquam motus dare, seque figuras
1254  In quas vertere, uti possit, quae cogitat, esse
1255  Mens, et notitia Veri potiatur et Aequi,
1256  Et Summum Pulchrumque intelligat, Ordinis atque
1257  Justitiae leges agnoscat, gaudeat illis,
1258  Falli

1257  Justitiae leges agnoscat, gaudeat illis,
1258  Falli indignetur, flagret virtutis amore,
1259  Sidera mensuris caelique coërceat orbes?
1260  Adde alia ipse etiam, Mentis ratione geri quae
1261  Cumque vides: non est ut possis credere non est
1262  Posse eadem extenso peragi haec a corpore, sic ut
1263  Corporis atque animi natura sit una eademque.
1264  Quare Mens

1317  Nosne Deus semper naturaque luderet istis,
1318  Deberet penitus si extingui morte sua Mens?

1319   Praeterea illa animis unde insita poena Nocentum,
1320  Quae miseros, quamvis metuant hic nulla Potentes
1321  Supplicia, et luxu regali corpora curent,
1322  Attamen heu miseros torquet noctesque diesque,
1323  Unde erit? unde sibi mens conscia dissonet illi

perennis
1407  Illorum series certa ratione fluentum
1408  Quapropter nihil in Mentem de corpore migrat;
1409  Nam si vel nullum corpus foret, haud minus illa
1410  Omnia perciperet, quae percipit, omnia vellet,
1411  Quae nunc velle vides, naturae nempe suae vi.
1412  Praeterea humanum componunt talibus illi
1413  Corpus principiis, ut caetera corpora quaevis,

ratione fluentum
1408  Quapropter nihil in Mentem de corpore migrat;
1409  Nam si vel nullum corpus foret, haud minus illa
1410  Omnia perciperet, quae percipit, omnia vellet,
1411  Quae nunc velle vides, naturae nempe suae vi.
1412  Praeterea humanum componunt talibus illi
1413  Corpus principiis, ut caetera corpora quaevis,
1414  Ollis ut per se quaedam vis insit agendi.

1435  Notitiae, et partem nostri se mutua quamque
1436  Afficere inter se; cum nullum jungat easdem
1437  Commerci genus et nullius foedera legis.

1438   Quae cum audis, licet in multis male tuta videri
1439  Haec possit ratio atque incerto pondere nutans,
1440  Illa tamen vehementer ob id suspecta necesse est
1441  Sit tibi, quod tanto fuerit quaesita labore

1448   Ergo harum Inventor rationum plurima profert,
1449  Hoc genus, ostenditque suae par mentis acumen
1450  Omnibus in rebus; seu cum probat omnia certis
1451  Corpora principiis componi, quae tamen ullas
1452  Non habeant partes, natura at simplice constent,
1453  Unde fluunt, quaecumque cluent in corpore quovis
1454  Officia, atque illis, qua fiant

vigorem:
1460  Seu probat ille etiam, haec magni cur machina mundi
1461  Non melior, quam fit, queat esse; educere Numen
1462  Nempe aliam si tum potuisset, pulchrior ista
1463  Quae foret, hanc ipsam, abjecta meliore, quid esset,
1464  Cur legeret? neque enim Ratio secus ulla videtur
1465  Esse, ut sufficiat: metiri hac omnia debent,
1466  Haec illi ad Verum via, et hinc certissima

pars extima tangit
1478  Parte sui extrema tangentem, cum tamen extra
1479  Corporis alterius molemque locumque sit alter.
1480  Ast ulla in vivo nusquam est pars corpore, Menti
1481  Quae non jungatur; quoniam quacumque ciebis
1482  Corpus parte, novo subito Mens percita sensu
1483  Et perculsa, illam plagarum corporis ad vim
1484  Vertit se, multumque agitata a parte tenetur:

1493   Praeterea quoque scire licet, quod vivida pars est
1494  Corporis, ad sensum proin et magis apta ciendum,
1495  Sive voluptatis sensus sit sive doloris,
1496  Quae fibrisque magis constat nervisque referta.
1497  Ac veluti arborei de trunco et stipite rami
1498  Proveniunt, sic et de humenti tota cerebro
1499  Copia nervorum partes in corporis omnes

contingit, et audit;
1520  At corpus sensu caret omni, et non alia re
1521  Fungitur, in variis varie quam partibus ictum
1522  Quod moveat varie quoque Mentem, quae varianti
1523  Percipit idcirco sensu, quaecumque lacessunt.
1524  Nam si mente movens quaedam penitusque revolvens
1525  Magnopere intendas animum, nil cernere eorum,
1526  Quae

Mentem, quae varianti
1523  Percipit idcirco sensu, quaecumque lacessunt.
1524  Nam si mente movens quaedam penitusque revolvens
1525  Magnopere intendas animum, nil cernere eorum,
1526  Quae posita ante oculos tibi erunt, nil tangere circum,
1527  Non audire leves sonitus non murmura vulgi,
1528  Denique nil tibi tum sentire videberis, aures
1529  Quamvis excipiant sonitus, rerumque coloret

quia non illis est percita rebus
1532  Mens, ad quam sensus, quicumque est, pertinet omnis.

1533   Ejus item rationis erunt timor ira voluptas
1534  Et genus hoc aliae res, quae corpusque animamque
1535  Afficiunt una, ut possint utriusque vocari.
1536  Illa etiam rerum retinentia, quodque valemus
1537  Esse diu memores, poterit commune videri.
1538  Omnia

quae corpusque animamque
1535  Afficiunt una, ut possint utriusque vocari.
1536  Illa etiam rerum retinentia, quodque valemus
1537  Esse diu memores, poterit commune videri.
1538  Omnia quae mihi qua siant ratione modoque,
1539  Cum res poscet, eris clarandum. Plurima vero
1540  Expers corporeo per se gerit auxiliatu
1541  Vis Animae intra se, nam per se intelligit, et vult.

est, varis atque in res irrequietum
1571  Dirigere, ut libuit: nimirum haec insita vis est.

1572   Hinc Animam agnosces rasae non esse tabellae,
1573  Ut dicunt, similem, quae nullam gestet ab ortu
1574  Impressam rerum speciem, nullamque receptet
1575  Notitiam sensu sine corporis, unde figuret
1576  In varias porro se formas. Scilicet ipsa
1577  Multa

1577  Multa etiam per se sine corporis auxiliatu
1578  Novit, jam prima signavit origine quorum
1579  Illam notitiis, illam qui condidit, Auctor.
1580  Principio, (quis enim lateat se?) quae sua, novit,
1581  Sit natura sibi per se manifesta; neque ullis,
1582  Quam sibi sit, praesens magis et magis intima rebus
1583  Esse potest; ideo specierum hic corporearum

corporearum
1584  Non eget auxilio: tum porro novit et illa,
1585  Quorum in se formas habet, e quibus omnis aperte
1586  Notitia exorta est; atque hac ab origine rebus
1587  Nomina dat, quae si numeris atque ordine constent,
1588  Non alia Pulchras poterit ratione vocare,
1589  Quam quod conveniant Formae, quam continet in se.
1590  Quid sit item

continet in se.
1590  Quid sit item Verum, cognosceret unde? nisi intus
1591  Secum ortam Veri speciem cohiberet, ut illa
1592  Notitias inter se jungat convenientes;
1593  Contra, quae nequeant bene consentire, resolvat.
1594  Omnia corporea quae non in imagine fiunt
1595  Per sensus; quoniam neque sunt extensa neque ulla
1596  Praedita corporea forma motuve, sonanti

nisi intus
1591  Secum ortam Veri speciem cohiberet, ut illa
1592  Notitias inter se jungat convenientes;
1593  Contra, quae nequeant bene consentire, resolvat.
1594  Omnia corporea quae non in imagine fiunt
1595  Per sensus; quoniam neque sunt extensa neque ulla
1596  Praedita corporea forma motuve, sonanti
1597  Nec sunt natura neque lucis tincta colore

1603  Ipsam non dederit Mens lucem ut cernere possit?
1604  Proinde potest etiam naturam agnoscere Summi.
1605  Non tamen hinc credas posse id comprendere Mentem.
1606  Non secus ac, quae sit triquetra aut quadrata figura
1607  Sive rotunda, tenent omnes, clareque scientes
1608  Percipiunt; sed non omnes, quod quamque sequatur
1609  Naturam, agnoscunt, (esse hoc comprendere dico)

1607  Sive rotunda, tenent omnes, clareque scientes
1608  Percipiunt; sed non omnes, quod quamque sequatur
1609  Naturam, agnoscunt, (esse hoc comprendere dico)
1610  Ex infinitis, possunt quae ad quamque referri,
1611  Quaeque fluunt de natura cujusque: sed horum
1612  Plurima Mensores quamvis non omnia dicunt;
1613  Non igitur penitus comprendunt: proptereaque

audacia felix
1630  In Solem hunc oculos converteret, unde fluentes
1631  Exciperent radios et purae fulgura lucis,
1632  Nec sic noctis amans et prona jaceret humi Mens;
1633  Quae quia corporeae est inclusa in carcere molis,
1634  Nocte tenetur in hac ultro, sequiturque tenebras,
1635  Et magis atque magis loca caligantia quaerit
1636  Indupedita suo caecarum errore viarum.

sueta inopem trahere in caligine vitam.

1640   At non cum primo naturam conderet ejus,
1641  Assimilemque sibi Numen puramque crearet,
1642  Et magis atque magis quae supra corporis omnem
1643  Naturam excellat, tam dura lege putandum est
1644  Illam corporeis voluisse involvere vinclis;
1645  At Dominae voluit famulari corpus et omnes

1652  Dicendum, quas proinde aliquod scelus esse secutas
1653  Est opus? at nullum potuit scelus esse, nisi omni
1654  Parte recusârit sese illa, ut postulat aequum,
1655  Subjicere Auctori: quae sic violaverat ergo
1656  Sanctas justitiae leges aeternaque jura,
1657  Par erat, ut meritas damnata a legibus isdem
1658  Persolvat poenas; nimirum ut nostra

impelleret ictu
1674  Corpus, ut hinc sensu posset variante moveri
1675  Mens intus, si vellet, et hinc sentire dolorem
1676  Sive voluptatem pro plaga et frigora et aestum.
1677  Omnia quae nullo vitabat libera nisu
1678  Usque adeo, nil ut plagis aut ictibus ullis
1679  Divinae posset vel paulum Lucis ab haustu
1680  Lucis inocciduae turbatam avertere Mentem.

1682  Gaudia; Seditio Discordia Bella Tumultus
1683  Tum neque nomina erant neque in ullis cognita rebus.
1684  Felices! donec, scelus o! tetigere proterva
1685  Poma manu, Pater ex omni quae veris honore,
1686  Scilicet ut possent aliqua parere, vetabat
1687  Multa minatus. Ab hac prima tunc labe repente est
1688  Perpetuum corrupta omnis Natura, suoque
1689  Concidit e

terra
10  Altius in caelum, nullaque a parte tenere
11  Interclusum Animum, qui libertate sua se
12  Undique victor agat, totumque feratur in Orbem,
13  Imaque summaque et in medio quae pôsta revolvat,
14  Atque alium intra se similem comprendere Mundum
15  Possit, eumque pari hoc exemplar grande secutus
16  In partes ratione suas disponere pergat.
17  Praestat

evictos Populos diffusa per Orbem
27  Imperia et regum vires titulosque Potentum
28  Marmoreas etiam moles laqueataque tecta,
29  Haec, inquam, nihilo tunc sunt miranda magis, quam
30  Quae Pueri peragunt ludentes, aedificantque.
31  Praesertim cum nos aeternae munere Mentis,
32  Qua genus omne caret pecudum, ditàrit amicum
33  Numen, quid

concursus tempora motus
44  Annorumque vices tempestatumque reduci
45  Ad proprias valeant causas, atque omnia constent,
46  Expediam: tamen ante tibi memorare juvabit
47  Quaedam, quae cunctis praemitti postulat ordo:
48  Nimirum, quoniam naturam corporis esse
49  Diximus extensam, quae restant, percipe porro.

50   Et primo triplicem mensuram poscere

atque omnia constent,
46  Expediam: tamen ante tibi memorare juvabit
47  Quaedam, quae cunctis praemitti postulat ordo:
48  Nimirum, quoniam naturam corporis esse
49  Diximus extensam, quae restant, percipe porro.

50   Et primo triplicem mensuram poscere corpus;
51  Nam triplici extensum quodvis ratione necesse est,
52  Scilicet in longum et latum atque

eo, quod
69  Lympha recepta intus juncta intervalla relaxat;
70  At praeter spatium, liquido quod corpore lympha
71  Obtinet, extendi paribus loca, ut ante, videbis,
72  Spongia quae replet, mensuris: proptereaque
73  Non tibi majus erit corpus, cum rarius extat,
74  Nec minus extensum, cum laxa foramina junxit.

75   Corporis et spatii porro nomina

119   Quod si forte aliquis non omnia plena reatur,
120  Corpora quandoquidem sine inani posse moveri
121  Non videt, a vera quantum ratione recedat,
122  Accipe. Progrediens quae pes loca liquit, in illa
123  Confluit extemplo atque in eodem tempore pulsus
124  Aër, qui motum pariter suscepit eundem
125  Cum pede; et id tali fieri ratione videtur.

Natura, vel illius Ars imitatrix.
165  Principio flavos Bombycum fila labores
166  Inspice, contineant quam parvo, si glomerentur,
167  Se contracta loco; cum quae vix unius aequant
168  Grani pondus (eo metimur parvula), possint
169  Pene quater centum distendier exque plicari
170  Longa pedes; totque ipsa habeant, queis nostra minores

200  Quod Juveni mittant blanda inter verba cupito.

201   Tum genus hoc salis est, pauxillum quamlibet ejus
202  Ut pondus sub aquas, amplo quae vase tenentur,
203  Immissum solvatur, in omnia disque trahatur
204  Paulatim huc illuc intus loca, quaslibet undae
205  Particulas certo contingens undique fuco;
206  Quandoquidem

204  Paulatim huc illuc intus loca, quaslibet undae
205  Particulas certo contingens undique fuco;
206  Quandoquidem nulla est tenuissima guttula, possit,
207  Si bene pervideas, quae non fucata videri;
208  Quae non proinde salis corpuscula multa receptet.

209   Praeterea piper humectum si vitrea serves
210  Septa per, ut faciunt, nostros qui cernere

intus loca, quaslibet undae
205  Particulas certo contingens undique fuco;
206  Quandoquidem nulla est tenuissima guttula, possit,
207  Si bene pervideas, quae non fucata videri;
208  Quae non proinde salis corpuscula multa receptet.

209   Praeterea piper humectum si vitrea serves
210  Septa per, ut faciunt, nostros qui cernere gaudent
211  Quae sunt

208  Quae non proinde salis corpuscula multa receptet.

209   Praeterea piper humectum si vitrea serves
210  Septa per, ut faciunt, nostros qui cernere gaudent
211  Quae sunt infra oculos, animantum effervere saecla
212  Aspicias, minimum genus horum ut crassius extet
213  Si se mille etiam vicibus, vix aequet arenae
214  Exiguae molem: stabulari millia multa

220  In quos (nec mora non aliqua est) abit unda, vaporum,
221  Unda licet perparva cavo conclusa metallo,
222  Quod calefactum igni gracili vomit ore strepentem
223  Alituum vim, quae loca per diffunditur ampla
224  Aëris, et tenuis consit nubecula circum.

225   Adjice et immensas nocturna a lampade partes
226  Quae saliunt cum luce, leves abeuntque

223  Alituum vim, quae loca per diffunditur ampla
224  Aëris, et tenuis consit nubecula circum.

225   Adjice et immensas nocturna a lampade partes
226  Quae saliunt cum luce, leves abeuntque per auras
227  Perpetuo fluctu, parvo ut vix tempore possit
228  Cera liquens flamma abrasa et tenuata videri,
229  Et tota lucis vim nocte per atria jactet.

235   Denique perpetuum quod odorem e corpore fundit,
236  Succus uti florum et multarum expressus ad ignem
237  Herbarum, molles et quae servantur ad usus
238  Unguenta, et patulas infesta ac tristia nares
239  Quae tetro nidore gravique offendere possunt;
240  Saepe ut solvantur languentia membra, suisque

odorem e corpore fundit,
236  Succus uti florum et multarum expressus ad ignem
237  Herbarum, molles et quae servantur ad usus
238  Unguenta, et patulas infesta ac tristia nares
239  Quae tetro nidore gravique offendere possunt;
240  Saepe ut solvantur languentia membra, suisque
241  Mens etiam sopita labascat sedibus intus,
242  Illo et praecipue Mulier percussa recumbat

solvi posse docere.
255  Quis temere hoc, Superi, non audeat? Icariisque
256  Confisus pennis non alte corruat impar?
257  Quandoquidem Mentis longe finita potestas,
258  Infinitorum quae sit natura, quibusque
259  Conveniat, si scire audax et quaerere tentet;
260  Haud minus insano vexabitur acta furore,
261  Quam qui sublata caelum contingere dextra,
262  Aut

mare flumina venti,
272  Ipsaque iners Natura quiescet, et genitali
273  Haudquidquam coetu rerum foecunda crearet
274  Principio; quidquam neque porro augere creatum
275  Posset: quae fieri manifestum est; plurima quando
276  In summa rerum nascuntur, et edita crescunt.
277  Vere novo Tellus herbarum vivida mater
278  Profert res teneras, gremioque educit in auras,

supera ostensum est esse immutabile Summum,
309  Quem motum primo tum rerum effecit in ortu,
310  Legibus haudquaquam mutatis fervet eundem.

311   Has mihi nunc leges, quae sint, par dicere versu,
312  Non alio, quam quem simplex Natura reposcit.
313  Est suus in rebus decor omnibus et sua virtus;
314  Nec, si parva nequit magnis contendere Cycnis

337  Sed quia nos coeco circumstat corpore, in omne
338  Porrectus caelum, qui motibus officit, aether,
339  Et facit, ut deorsum se corpora quaeque volutent,
340  Quae sistunt, ubi in terram venere ruendo;
341  Propterea fit, uti videantur quaeque moveri
342  Ingenitum sese sistendi propter amorem;
343  Natura rebus quem dicunt insinuatum,

cursu decedere semper
373  A recto possint, et iter signare recurvum.
374  Quod si nulla foris res esset, causaque motum
375  Obliquans, quo coepit, eo procurreret usque
376  Materies; quae cur partem se vertat in hanc, quam
377  Adversam potius, nil intus habere videtur:
378  Quare opus est, teneat medium, rectaque feratur,
379  Si nihil obsit, et in diversum cogat abire.

401  Numen, uti docui: corpus non posse necesse est
402  Partem aliquam ipsius deperdere, totam alienum
403  Quam non in corpus transmittat; diminui nam
404  Esset opus quid de summa, quae condita primo est.
405  Nec contra incipient tibi protinus ulla moveri
406  Corpora, tantundem quin perdant altera motus;
407  Nam secus illius manifestum est

407  Nam secus illius manifestum est crescere summam.
408  Attamen haec semper, quamvis sit, vera videri
409  Non erit ut possit ratio: sunt multa profecto
410  Naturae hic nobis speciem quae saepe videndae
411  Praeclundunt, gravitas velut aetheriaeque potestas
412  Materiae, qua cuncta vigent, obstacula densi
413  Aëris, et quae ictum resilire repente
414  Corpora

profecto
410  Naturae hic nobis speciem quae saepe videndae
411  Praeclundunt, gravitas velut aetheriaeque potestas
412  Materiae, qua cuncta vigent, obstacula densi
413  Aëris, et quae ictum resilire repente
414  Corpora vis cogit, capere et diversa viarum:
415  Scilicet efficiunt non hac ut lege soluta
416  Corpora sint, verum ne nos possimus eandem
417  Interdum

Interdum in vario rerum deprendere motu.

418   His bene firmatis jam rebus, scire necesse est
419  Te memorem quas ante alias, ut postulat ordo;
420  Namque aliis, quae mox dicendae cumque supersunt,
421  Rebus iter sternunt, et vim rationibus addunt;
422  Nunc locus est late per caelum et sidera ferri,
423  Multorum ut ratio, peragi quaecumque videmus

ferri,
423  Multorum ut ratio, peragi quaecumque videmus
424  Astra per et terras et mundi concava, constet.
425  Dum tamen in magni partes discurrimus orbis,
426  Naturam ante oculos, quae condidit omnia, summam
427  Semper habe interea, et nunquam obliviscere primam
428  Hanc Causam summeque bonam summeque potentem:
429  Ne quam mox fraudem metuas, dum magna videbis

427  Semper habe interea, et nunquam obliviscere primam
428  Hanc Causam summeque bonam summeque potentem:
429  Ne quam mox fraudem metuas, dum magna videbis
430  Magna et pulchra nimis, quae illius condita rerum
431  Sunt opera; quoniam et magnis majora videri
432  Hac poterunt ratione; quia illa condita constant
433  A Causa. Longe quam debes posse fateri
434  Quid

434  Quid majus, quam nos pertingere mente queamus.

435   Quapropter ne te in promissis plura moremur,
436  Principio Solem et Terram Lunamque tuere:
437  Quae nobis quanquam tria corpora magna videntur,
438  Attamen haud aliis, quae ferri cumque tuemur
439  Per caelum, debes ideo majora fateri
440  Sideribus, quamvis

435   Quapropter ne te in promissis plura moremur,
436  Principio Solem et Terram Lunamque tuere:
437  Quae nobis quanquam tria corpora magna videntur,
438  Attamen haud aliis, quae ferri cumque tuemur
439  Per caelum, debes ideo majora fateri
440  Sideribus, quamvis haec longe tenuia nobis
441  Parvaque demonstrent oculi: namque impare

debes ideo majora fateri
440  Sideribus, quamvis haec longe tenuia nobis
441  Parvaque demonstrent oculi: namque impare possunt
442  Mensura a terris distantia parva videri,
443  Quae majora aliis multo sunt, magnaque contra,
444  Corpore quae minimo constant; ut monte super quem
445  Conspicias si forte Virum procul ipse remotus,
446  Non illum Pueris te coram adstantibus ausis

tenuia nobis
441  Parvaque demonstrent oculi: namque impare possunt
442  Mensura a terris distantia parva videri,
443  Quae majora aliis multo sunt, magnaque contra,
444  Corpore quae minimo constant; ut monte super quem
445  Conspicias si forte Virum procul ipse remotus,
446  Non illum Pueris te coram adstantibus ausis
447  Conferre et tenui constantem dicere mole;

te coram adstantibus ausis
447  Conferre et tenui constantem dicere mole;
448  Quanquam oculi et Pueris tibi mostrant esse minorem.
449  Quare vestiganda tibi est distantia primum,
450  Quae sit ea a nobis ad sidera; quae quia valde
451  Ad Lunam brevis est, neque caetera mole videtur
452  Luna sua tantum superare, exceditur ipsa
453  Quantum in mensuris spationarum; nonne necesse est

447  Conferre et tenui constantem dicere mole;
448  Quanquam oculi et Pueris tibi mostrant esse minorem.
449  Quare vestiganda tibi est distantia primum,
450  Quae sit ea a nobis ad sidera; quae quia valde
451  Ad Lunam brevis est, neque caetera mole videtur
452  Luna sua tantum superare, exceditur ipsa
453  Quantum in mensuris spationarum; nonne necesse est
454  Exiguam

recedit;
462  Juppiter at spatio distat majore; sed ipso
463  Longe Saturni est a Sole remotius astrum.
464  Quam colimus, Tellus Veneris Martisque locata est
465  Inter circuitus: at quae sunt plurima toto
466  Praeterea caelo, quae sidera fixa vocamus,
467  Quam distent, ullis non est comprendere cuiquam
468  Mensuris: quoniam, quam distent corpora, pacto

sed ipso
463  Longe Saturni est a Sole remotius astrum.
464  Quam colimus, Tellus Veneris Martisque locata est
465  Inter circuitus: at quae sunt plurima toto
466  Praeterea caelo, quae sidera fixa vocamus,
467  Quam distent, ullis non est comprendere cuiquam
468  Mensuris: quoniam, quam distent corpora, pacto
469  Noscimus haud alio, quam si regionibus illa

fulgere luce
495  Haud neget (unde etenim tam largi luminis illum
496  Acciperet fontem, quo terras aëra pontum
497  Irrigat, ut nunquam fulgoris deficiat vis?)
498  Sic etiam immenso quae sidera plurima distant
499  A nobis spatio, tenui majora videri
500  Cum nequeant puncto, propria si luce carerent,
501  Languida reflexae transmittere lumina lucis
502  Non possent

509   Propterea vero scintillant alta tremuntque
510  Sidera (praesertim venti si magna serenam
511  Vis agitet noctem), quod concita multa per auras
512  Corpora, quae tellus exhalat nostra, vaporum,
513  Objecta tenui quantumvis mole, nitentes
514  Paulum intercipiant, interceptosque repente
515  Restituant radios et purae fulgura lucis:

de parte necesse est
530  Projicere in valles magnis de montibus umbras.
531  His accedit, uti vario quoque corpore constet,
532  Scilicet et terra et lapidum gravitate vel undis;
533  Quae partes vario pro textu dissimilique
534  Non una ratione valent non viribus aequis
535  Ad nos Phoebeae radios reflectere lucis:
536  Quare hi languidius contingere, fortius illi

552  Saturnique Jovisque quoque versit eodem
553  Lumine, quo Lunam, radiisque micantibus ornat
554  Sol medium; neque enim opposita de parte coruscant.
555  Corpora quandoquidem, quae circa vertier illos
556  Post referam, opposita Soli cum parte feruntur,
557  Amissa penitus conduntur luce; quod ulla
558  Non fieret ratione, nisi Astrum umbraret opaca
559  Mole

haerentia semper eadem
576  In regione simul volvi cernuntur in orbem
577  Inter se nunquam variantibus intervallis.
578  At contra vaga sunt, caeloque errare feruntur,
579  Sese inter quae nempe situm mutare videntur,
580  Et nunquam spatiis aeque distare locisque.
581  Nunc ea quae constent, et quo correpta cieri
582  Per caelum motu possint, age texere pergam.

intervallis.
578  At contra vaga sunt, caeloque errare feruntur,
579  Sese inter quae nempe situm mutare videntur,
580  Et nunquam spatiis aeque distare locisque.
581  Nunc ea quae constent, et quo correpta cieri
582  Per caelum motu possint, age texere pergam.
583  Et veluti placidum cum stat mare, multaque circum
584  Navigia apparent, si puppi Navita ab una

earum,
588  Quas longa avectas pelago videt? an sua puppis
589  Illabens tacito tranquilla per aequora cursu
590  Efficiat, videatur ut haec variantia longe
591  Inter eas, spatiis quae fors retinentur in isdem?
592  Sic cum suspicimus vaga magno sidera caelo
593  Inter se mutare vias confusaque ferri,
594  Haerere ambiguo rationum pondere mentem
595  Est opus, haec

Mente gerebat
603  Omnipotens, quod in hanc tandem concesserit unam
604  Prae reliquis longe melioribus et magis aptis?
605  Mî sat erit, quod et hac arcana resolvere possim,
606  Quae supera in caelo mirantes saepe videmus:
607  Illam propterea recipi evolvique necesse est,
608  Donec quae melior labenti prodeat aevo.
609  Multa tulere anni,

et magis aptis?
605  Mî sat erit, quod et hac arcana resolvere possim,
606  Quae supera in caelo mirantes saepe videmus:
607  Illam propterea recipi evolvique necesse est,
608  Donec quae melior labenti prodeat aevo.
609  Multa tulere anni, quae prima aetate latebant;
610  Multa ferent secum venientes: nec fuit ante,
611  Quae regat errantes

supera in caelo mirantes saepe videmus:
607  Illam propterea recipi evolvique necesse est,
608  Donec quae melior labenti prodeat aevo.
609  Multa tulere anni, quae prima aetate latebant;
610  Multa ferent secum venientes: nec fuit ante,
611  Quae regat errantes ventosa per aequora puppes,
612  Ferrea Cuspis, ut est longo post tempore tandem

608  Donec quae melior labenti prodeat aevo.
609  Multa tulere anni, quae prima aetate latebant;
610  Multa ferent secum venientes: nec fuit ante,
611  Quae regat errantes ventosa per aequora puppes,
612  Ferrea Cuspis, ut est longo post tempore tandem
613  Inventa ingenti mortalibus emolumento.
614  At neque praeterita neque nostra aetate repertum est,

621   Quare age, et intenta jam percipe mente, quod instat.
622  Principio Solem propria qui luce coruscat,
623  Ut supera ostensum est, nostrae fac ut esse rearis
624  Assimilem flammae, quae vi motuque agitatur
625  Usque adeo vehementer, ut omni fortior extet
626  Corpore mobiliorque; ita magna percita motus
627  Vi, quaecumque furens contingit, concremat atque
628  

628   Dissuit, aut secum volento turbine raptat,
629  Quamvis condenso restantia conciliatu.
630  Sic quoque Sol fluido atque agitato corpore constet,
631  Ut, quae circumstat se cumque, ardore furenti
632  Transferat, atque illo caeli rotet impete partes;
633  Sed tamen ipse manens una in statione quiescat,
634  Nec loca permutet variis regionibus errans;

632  Transferat, atque illo caeli rotet impete partes;
633  Sed tamen ipse manens una in statione quiescat,
634  Nec loca permutet variis regionibus errans;
635  Signa velut caelum rutilant quae fixa per altum.

636   Debet materies proporro fluvida caeli
637  Esse; etenim solida si constent omnia mole,
638  Quae supera tuimur caeli in regione patere,

635  Signa velut caelum rutilant quae fixa per altum.

636   Debet materies proporro fluvida caeli
637  Esse; etenim solida si constent omnia mole,
638  Quae supera tuimur caeli in regione patere,
639  Qua ratione queant palantia sidera ferri?
640  Num cuneis debent et acuta cuspide praese
641  Rumpere iter? semperque via luctarier arcta?

aut rebus inane:
644  Nam, praeter spatio quod ab omni exclusimus omnem
645  Naturam vacui, et pugnare ostendimus ante,
646  Si sit inane super, queis posset viribus astra,
647  Quae vaga sunt, circa Solem obluctantia ferre?
648  Quare etiam atque etiam fluidum est caelum omne liquensque,
649  Et penitus pleno quoque corpore constet, oportet;
650  Ut, quia commotum est, et Solis circuit

propellant venti, neque palmula ponto
669  Trudat in aequoreis haerentem partibus isdem;
670  Unda licet tacito secum illam deferat aestu.

671   Astra quoque errando sese quae multa volutant
672  Per caelum varie, liquidissimus aëris aestus
673  Vortice corripiat rapido, circumque revolvat,
674  Orbibus ut medium repetitis versa coronent
675  Solem; qui

673  Vortice corripiat rapido, circumque revolvat,
674  Orbibus ut medium repetitis versa coronent
675  Solem; qui rapide quoniam movet omnia circum,
676  Nonne vides opus esse, ut quae pars aetheris illi
677  Est vicina magis, properantior exagitetur,
678  Contra tarda meet, longumque absumat eundo
679  Tempus, quae caeli pars est a Sole

vides opus esse, ut quae pars aetheris illi
677  Est vicina magis, properantior exagitetur,
678  Contra tarda meet, longumque absumat eundo
679  Tempus, quae caeli pars est a Sole remota?
680  Quod genus interdum est in aquis deprendere; nam cum
681  In sese contorta furentes vorticis aestus
682  Flumina concinnant, ramorum pondera parva

est in aquis deprendere; nam cum
681  In sese contorta furentes vorticis aestus
682  Flumina concinnant, ramorum pondera parva
683  Festucae paleaeque leves rapiuntur in orbem,
684  Quae magis accedunt, citius, quae vortice contra
685  Longius a medio distant, sinuare videbis
686  Se magnum in gyrum, sed longe segnius ibunt:
687  Evanescere enim paulatim turbinis hujus,

nam cum
681  In sese contorta furentes vorticis aestus
682  Flumina concinnant, ramorum pondera parva
683  Festucae paleaeque leves rapiuntur in orbem,
684  Quae magis accedunt, citius, quae vortice contra
685  Longius a medio distant, sinuare videbis
686  Se magnum in gyrum, sed longe segnius ibunt:
687  Evanescere enim paulatim turbinis hujus,
688  Et spatio imminui

novis finxit nomina stellis.
719  Haud ullo tantum se Tuscia tollit Alumno:
720  Namque hic multa bene et divinitus inveniendo
721  Rerum notitias praegrandibus incrementis
722  Auxit, quae aeternis monumentis insita florent.

723   Praeterea ipsius speciem variare notatum est
724  Saturni; visus modo namque rotundus, et idem
725  Se modo in oblongum

per iter convertit concita Terrae
744  Turbine terdenis prope circum rapta diebus,
745  Scilicet assequitur queis Solem abrepta manentem.
746  Multaque praeterea, quae nos ignota latescunt,
747  Fors correpta suo circumfert vortice Tellus
748  Corpora: Saturnum pariter fors plura Jovemque
749  Circumeunt, quam quae vix demum prodita constant:

manentem.
746  Multaque praeterea, quae nos ignota latescunt,
747  Fors correpta suo circumfert vortice Tellus
748  Corpora: Saturnum pariter fors plura Jovemque
749  Circumeunt, quam quae vix demum prodita constant:
750  Forsitan et Martem quoque Mercuriumque coronant
751  Et Venerem quaedam, quae nondum detegit ulla
752  Arte valens oculus; quoniam vel tenue reflectunt

748  Corpora: Saturnum pariter fors plura Jovemque
749  Circumeunt, quam quae vix demum prodita constant:
750  Forsitan et Martem quoque Mercuriumque coronant
751  Et Venerem quaedam, quae nondum detegit ulla
752  Arte valens oculus; quoniam vel tenue reflectunt
753  Lumen, vel parva nequeunt pro mole videri.
754  Utque rapit circum medius fervore suo Sol
755  Astra

753  Lumen, vel parva nequeunt pro mole videri.
754  Utque rapit circum medius fervore suo Sol
755  Astra movens, et fors notis quoque plura; quid obstat,
756  Sidera quin pariter, quae fixa vocavimus alte
757  [Quandoquidem propria fulgentia luce videri
758  Tot possunt Soles] astrorum corpore multo
759  Ambiri in medio licet ipsa immota putemus?

ita ab occasu dum se convertit ad ortum
778  In Solem, illius jam lumine tincta, necesse est,
779  Dimidia sit parte sui, pars obruta nocte
780  Altera, quae radios subtracta reliquit: at Annus
781  Uno in circuitu sit Terrae, quo vaga Solem
782  Omni ex parte videt bis senis mensibus actis.

783   Hic age, cur Solis radiis

787  Progreditur, fratrique suo conjuncta videtur,
788  Illam Solem inter Terramque meare necesse est
789  Tempore eo: minuit prorsus quapropter et aufert
790  Luciferam nobis partem,quae candida Phoebum
791  Aspicit; ast ejus quantum decedit ab orbe,
792  In speciem tanto majori lumine crescit:
793  Namque minutatim partem, quam possumus ipsi
794  Aspicere, ad Solis

micantem
800  Umbra tegat Lunae, cur fontem luminis ipsum
801  Deficere innubi cernamus in aethere Solem,
802  Reddere quam possim rationem, pauca necesse est
803  Jam firmare prius, quae tu praenoscere possis.
804  Propterea attentas aures animumque reposco.

805   Si Solis media situs in regione manentis
806  Te circum Terrae spectares corpus

805   Si Solis media situs in regione manentis
806  Te circum Terrae spectares corpus oberrans,
807  Hoc bissena viam signare per astra notares,
808  Ad speciem per quae nobis Sol ire videtur.
809  Et, quae sint ea Signa, canam, quae terra peragrat.
810  Primus inauratis Aries se cornibus effert
811  Sidere conspersus multo, quo vellus et altum

media situs in regione manentis
806  Te circum Terrae spectares corpus oberrans,
807  Hoc bissena viam signare per astra notares,
808  Ad speciem per quae nobis Sol ire videtur.
809  Et, quae sint ea Signa, canam, quae terra peragrat.
810  Primus inauratis Aries se cornibus effert
811  Sidere conspersus multo, quo vellus et altum
812  Collucet caput. Hoc Athamantis Filia ponto

806  Te circum Terrae spectares corpus oberrans,
807  Hoc bissena viam signare per astra notares,
808  Ad speciem per quae nobis Sol ire videtur.
809  Et, quae sint ea Signa, canam, quae terra peragrat.
810  Primus inauratis Aries se cornibus effert
811  Sidere conspersus multo, quo vellus et altum
812  Collucet caput. Hoc Athamantis Filia ponto

brachia Cancri
825  In supera caeli statione. Micantia porro
826  Exerit ora Leo, caudamque retorquet: at illum
827  Virgineae vestes et Virginis ora sequuntur
828  Erigones, patriam quae caedem propter, ut ajunt,
829  Alte glandifera suspenderat arbore sese:
830  Sed pietas Divûm justum miserata dolorem
831  Transtulit in caelum nomenque habitumque Puellae.

neque enim parti declinat ab ulla;
847  Annua sed caelo contundens tempora circum
848  Unquam Signiferi planum non deferit orbis.
849  Caetera, quae vaga sunt, deflectunt sidera paulum
850  Hinc atque hinc. Cursus simili ratione videmus
851  Lunam agere obliquos; modo ab Austro truditur errans
852  Brumales longe ad flexus, vicibusque recurrit

860   Haec bene cognita si teneas, per te ipse valebis
861  Defectus Lunae et Solis cognoscere causam.
862  Nam si tempore eo, Soli quo Luna propinquo
863  Juncta meat, nobisque illam, quae luce refulget,
864  Eripuit partem, vultuque aversa decoro est;
865  Si procul a nodis, inquam, illo tempore flectat
866  Cynthia iter, claro Terram secludere fratris
867  Lumine non

qua de meatu
890  Declinet, nunquam radiis spoliata latebit.
891  Sed contingat eo si nodum tempore, eundem
892  Vel prope versetur, tellus quam projicit, umbram
893  Indicit in longam, quae totam obnubit, ab una
894  Vel parti faciem delibat praetereuntis.
895  Nam tibi tum Solemque inter Lunamque, necesse est,
896  Terra sit; hujus item, quia opaco corpore constat,

usque
951  In speciem metae tenuabitur, atque ita tandem
952  Desinet in parvum quamvis longissima punctum.
953  Non potis idcirco est tenebras inducere Marti,
954  Nec; Martem supera quae sunt, fulgentibus astris
955  Saturnique Jovisque; quia huc non pervenit umbra
956  Terrae: quin etiam totum non mergere posset
957  Lunae orbem, tegeretque minus caligine lata,

nam lucem Terrae rapit umbra] fetendum est
970  Omnibus a Populis aeque debere videri
971  Obscuram, nullumque illo dare tempore lumen.

972   His tibi claratis, quae restant percipe porro.
973  Et quoniam Terrae circa se diximus orbem
974  Volvi, illoque sui noctemque diemque rotatu
975  Efficere, oppositis geminos in partibus ejus
976  Concipe

circa se diximus orbem
974  Volvi, illoque sui noctemque diemque rotatu
975  Efficere, oppositis geminos in partibus ejus
976  Concipe mente polos: [loca sic voluere vocari,
977  Turbine quae in tanto possunt immota videri;
978  Circa ea quandoquidem moles evolvitur omnis]
979  Porro finge, suum veluti rota versa per axem est,
980  Axem per mediae corpus versatile Terrae

transire polis, et concava caeli
982  Productum recta regione utrinque per auras
983  Tangere: fac pariter loca partibus esse rearis
984  In caeli oppositis, quae (ut fert natura polorum)
985  Aequis hinc illinc spatiis disjuncta recedant
986  Orbe a signifero, medioque ea nectier axe,
987  Illum propterea magnum qui rectus ad orbem est.

valebunt
1028  Collectam nimiis servoribus atque labore
1029  Mirantes, quo tantus aquarum abscesserit humor.
1030  Illo tempore item tardis mora longa diebus
1031  His aderit terris, quae quo magis ad Boreales
1032  Accedunt metas, sumunt magis augmina luces.
1033  At Polus alter erit proin nocte et frigore denso
1034  Obsitus, a solis quia se procul igne removit.

turbine dixi:
1105  Id sit enim, quoniam, qua circumfundimur, aura
1106  Nobiscum pariter cursu versatur eodem:
1107  Non ulla idcirco vis progredientibus obstat
1108  Aurarum nobis, quae nostros officiendo
1109  Significet celeri Terrae cum turbine motus.

1110   Praeterea aspicies (oculos cum mente sagaces
1111  Saepius in purum si tentes pollere

ferri properanter habenis
1123  Signiferum per iter, modo contra signa reverti,
1124  Confectaeque remetiri retrograda partem
1125  Saepe viae. Non est ut possit credere vera,
1126  Quae genus hoc caelo tuimur; neque videres
1127  Talia de medio, non sic variante peragrant
1128  Sidera quem motu constanti vortice rapta.
1129  Terra tibi, quoniam transfertur Terra, necesse est

1127  Talia de medio, non sic variante peragrant
1128  Sidera quem motu constanti vortice rapta.
1129  Terra tibi, quoniam transfertur Terra, necesse est
1130  Efficiat, videantur ut haec, quae visa profecto
1131  Non fiunt; etenim, cum sit vicinius Astrum
1132  Mercurii Venerisque, opus est brevioribus usque
1133  Solem obeat spatiis, atque ocyus orbe feratur,

1145  Proptereaque opus est, nunc in statione tuamur,
1146  Nunc celerare viam, nunc retro sidera ferri.

1147   Attamen ut possit tibimet manifesta patere
1148  Horum, quae dico, ratio, neque versibus anceps
1149  Haereat in nostris animus, potes omnia fidis
1150  Subjicere haec oculis in cana picta papyro,
1151  Et signare vias, et circumducere cursus

1152  Astrorum calamo, motus et tempore certo
1153  Ordineque et numeris disponere: namque videbis
1154  Tum facili prorsus ratione, quod omnia fiant,
1155  Quae mihi difficile est sine signis ante notatis
1156  Effari, et solis rationem exponere verbis.

1157   Quod superest, quosdam pergam dissolvere nodos.
1158  Terra suos,

Quod superest, quosdam pergam dissolvere nodos.
1158  Terra suos, inquis, si se ipsa cieret in orbes,
1159  Corpora non deorsum recta cecidisse valerent;
1160  Subtraherentur enim tunc illa ruentibus, in quae
1161  Missa cadunt, terra loca concita: sed neque Terrae
1162  Pars ea subtrahitur, neque labi obliqua notatum est
1163  Corpora, quae supera cadere e regione tuemur:

1160  Subtraherentur enim tunc illa ruentibus, in quae
1161  Missa cadunt, terra loca concita: sed neque Terrae
1162  Pars ea subtrahitur, neque labi obliqua notatum est
1163  Corpora, quae supera cadere e regione tuemur:
1164  Quapropter debet Tellus immota videri.

1165   Nonne vides contra cum pervolat aequore puppis,
1166  Si gravis a malo deorsum lapis

1209   Adde, quod interdum diviso lumine quaedam
1210  Apparere solent Stellae; velut Arjetis una
1211  Phryxei visa in geminos partirier ignes;
1212  Visa etiam alterutro quae vertice fulgurat alta
1213  Tyndaridum: quaedam quin et rutilante Sororum
1214  Pleiadum e numero, medioque in Orionis ense
1215  Quae nitet, et triplicem quandoque emittere flammam

geminos partirier ignes;
1212  Visa etiam alterutro quae vertice fulgurat alta
1213  Tyndaridum: quaedam quin et rutilante Sororum
1214  Pleiadum e numero, medioque in Orionis ense
1215  Quae nitet, et triplicem quandoque emittere flammam
1216  Conspiciuntur, itemque quaterna effulgere luce.
1217  Nonne hoc Terraï cum motu convenit apte?
1218  Nam sit, uti stellam plures cogantur in unam,

multiplicesve.
1224  Quo minus est mirum, quod motus inesse videri
1225  Possit, uti dico, tam magno in corpore Terrae.
1226  Verum, quidquid id est, fieri num posse negabunt
1227  Ipsi, quae metuunt, quoniam sunt magna, fateri?
1228  Debent ante quidem, quae non comprendere possunt,
1229  Non facere haec eadem quoque posse ostendere Numen.
1230  Tenuibus, o nimium rebus longeque minutis

1225  Possit, uti dico, tam magno in corpore Terrae.
1226  Verum, quidquid id est, fieri num posse negabunt
1227  Ipsi, quae metuunt, quoniam sunt magna, fateri?
1228  Debent ante quidem, quae non comprendere possunt,
1229  Non facere haec eadem quoque posse ostendere Numen.
1230  Tenuibus, o nimium rebus longeque minutis
1231  Assuetos animos! utinam, quid summa Potestes

1234  Nullum erit errandi metuendum hic, crede, periclum,
1235  Scilicet egregie de rebus magnificeque
1236  Sentire, omnipotens quas res Natura creavit.

1237   Et jam quae puro videantur sidera caelo
1238  Nominibus distincta suis spatiisque, canamus.
1239  Principio Boreae qua se Polus extulit Axis,
1240  Alta micat Cynosura, ducem quam Nauta marinis

Septem dixere Triones.
1245  Hujus ego saepe extremam de nocte serena
1246  Aspicio inscripti per parva foramina buxi;
1247  Unde licet tenui pendente agnoscere filo,
1248  Nocturni quae sit numeranda ea temporis hora.
1249  Fulgidus Arturo cunctantia plaustra Bootes
1250  Segniter insequitur: quondam hic Puer Arcas, ut ajunt,
1251  Maenaliam jaculo stravisset cominus Ursam

Triquetrum quoque sidus habes, tergoque superbus
1294  Fulget Erichthonius; nam tergo lucida Mater
1295  Haedorum ternique coruscant ignibus Haedi.

1296   Tum duodena, tibi quae diximus ante, per orbem
1297  Sidera signiferum numerabis. Caetera ad Austrum
1298  A scythicis flectunt Aquilonibus. Occupat amplam
1299  Immani hic caeli regionem corpore Cete:

1317  Argo; per malos per vela tumentia perque
1318  Costas et prorae tabulata aplustraque fulgent
1319  Conspersi stellarum ignes, longeque coruscant.

1320   Adjice, quae veteri latuere incognita saeclo
1321  Signa, per intactum tandem mare donec in Austrum
1322  Perventum est: illum nam Terrae desuper axem
1323  Sidera

stolidi in ludibria vulgi,
1353  Quod capiunt eventa eventis accumulando:
1354  Cum, quod seu temere hi sive astu conjicientes
1355  Evenisse ferunt, millesima non sit eorum
1356  Pars, quae mentito referebant ore futura.

1357   Caesaris hi genero quondam et cum Caesare Crasso,
1358  Scilicet ut fama est, morituros denique longum

latitandi copia nulla est,
1380  Quos doctrina tenet Babylonica, quin fateantur
1381  Inventam temere in stolidi ludibria vulgi.

1382   Quod superest. Praeter, supera quae diximus, astra
1383  Sunt alia innumero dispersa per ingens
1384  Aetherium spatium, quae tantum nocte serena
1385  Aspicere est oculis; penitusque abducta recedunt
1386  Quaedam,

temere in stolidi ludibria vulgi.

1382   Quod superest. Praeter, supera quae diximus, astra
1383  Sunt alia innumero dispersa per ingens
1384  Aetherium spatium, quae tantum nocte serena
1385  Aspicere est oculis; penitusque abducta recedunt
1386  Quaedam, ut, ni tenus per vitrea septa tuborum
1387  Immittant radios, nulla ratione videri

et sedibus horum
1396  Falsa fuit veri in speciem cecinisse voluptas.
1397  Esse hunc candorem nil constitit, innumerarum
1398  Ni congesta simul stellarum lumina perquam
1399  Tenuia, quae faciunt oculis albescere caelum.
1400  Idque tibi manifesta palam res indicat, ex quo
1401  Per vitreos caelum omne tubos lustrare repertum est.
1402  Cum tamen hac in re, quae nunc ita constat aperta,

1399  Tenuia, quae faciunt oculis albescere caelum.
1400  Idque tibi manifesta palam res indicat, ex quo
1401  Per vitreos caelum omne tubos lustrare repertum est.
1402  Cum tamen hac in re, quae nunc ita constat aperta,
1403  Ante Viri incertis varie rationibus omnes
1404  Errassent: ni Democriti sententia solers
1405  Esse, quod est, dubia tantum conjecerit in re.

1407  Sidera; quandoquidem non aequis omnia distant
1408  A nobis spatiis; cum fors aequalia constent
1409  Mole pari inter se et magni cum lampade Solis.
1410  Et totidem prope sunt numero, quae maxima dicunt,
1411  Tangere Phoebei quot circum vorticis aestum
1412  Possunt; et nobis ideo propiora coruscant.
1413  Altera, quae moli referuntur deinde secundae,

lampade Solis.
1410  Et totidem prope sunt numero, quae maxima dicunt,
1411  Tangere Phoebei quot circum vorticis aestum
1412  Possunt; et nobis ideo propiora coruscant.
1413  Altera, quae moli referuntur deinde secundae,
1414  Quandoquidem spatiis ultra majoribus haerent
1415  Per caelum, sunt plura quidem sed mole minori.
1416  Tertia sic porro, quaeque his super edita constant,

prope jam possint esse infinita videri.

1420   Hic me sorte velis superis descendere ab astris,
1421  Atque peragrato Tellurem invisere Caelo,
1422  Quam colimus, quae digna magis, quam sidera quaevis,
1423  Esse videntur, ut in nostro sit carmine princeps;
1424  Quandoquidem merito maternum nomen adepta est;
1425  Sustinet ut

digna magis, quam sidera quaevis,
1423  Esse videntur, ut in nostro sit carmine princeps;
1424  Quandoquidem merito maternum nomen adepta est;
1425  Sustinet ut quae nos, et opimo munere nutrit.
1426  Dicendum est igitur qua sit constata figura,
1427  Quique habitent circum, numeret quot denique partes.

1428   Principio in speciem

1458  Sidera, dum mutat regiones progrediendo,
1459  In pelagus sensim ruere, et depressa videntis
1460  Effugere ex oculis tandem, pontumque subire.
1461  Quae fieri non posse putem, si plana sit illa
1462  Tellus parte tibi; quare omni a parte rotunda est.

1463   Huc accedit, uti, qui terras puppe relinquunt
1464  In mare

convexa sit, et circumflectatur in orbem.

1485   Nec mihi inaequales per terras objice montes;
1486  Quandoquidem et montes et montibus addita summis
1487  Oppida, quae apparent sese inter condere nubes,
1488  Collata ingenti cum Terrae totius auctu,
1489  Exiguus pulvis convexa per aera rotarum
1490  Esse videbuntur, vel si quid tenuius extat.

1513  Nempe hic munifico Doctrinam amplexus amore
1514  Dat fluere usque suis felicita tempora regnis.
1515  Jamque sub hoc doctae quo Principe progredientur
1516  Artes? nunc quis honos, quae nunc data praemia Musis?
1517  Plus hoc Regis opus, quam classibus aequora magnis
1518  Sternere, quam validas Urbes et Regna potenti
1519  Hostibus evictis quatere atque evertere Marte.

supraque caput bis praeterit urens;
1536  Corpora propterea parti collustrat ab omni.

1537   Hanc mediam excipiunt ardenti a Sole perustam
1538  Zonarum geminae, quae Divûm munere nobis
1539  Concessae nimio non exuruntur ab aestu,
1540  Frigore nec nimio; tantum his regionibus una
1541  Corpora projiciunt umbras de parte; propinquum
1542  Harum

Divûm munere nobis
1539  Concessae nimio non exuruntur ab aestu,
1540  Frigore nec nimio; tantum his regionibus una
1541  Corpora projiciunt umbras de parte; propinquum
1542  Harum quae ad Boream est, jacit illas sub gelidam Arcton;
1543  Quaeque Austro accedit regio, projectat in Austrum.

1544   Postremo extremis hinc illinc partibus extant
1545  In

ambit radiis, convertitur umbra
1550  Circum corpora perpetuo; circumque vocamus
1551  Umbrosos, habitant hujus qui frigora terrae.

1552   Percipe praeterea. Terraï quae loca distant
1553  Cardine ab alterutro geminorum utrinque polorum
1554  Aequa mensurae pariter ratione, necesse est
1555  Illa loca aestatemque simul brumamque rigentem

et oppositis qui distant partibus, uno
1559  Hi mediam lucem, noctem illi tempore semper
1560  Aspicient: gelidae tantum spatia ultima Zonae
1561  Excipe, quae noctem pariter lucemque tuentur.

1562   At quibus est mediam semper noctemque diemque
1563  Tempore eodem agere in diversis partibus illic
1564  Austri, ast hic Boreae,

1572  Crescere non luces simul imminuique tuentur,
1573  Non Solem simul aspiciunt nec sidera noctis;
1574  Alternisque ferunt aestatem ac tempora brumae.

1575   Quae quoniam docui, quod restat percipe porro.
1576  Principio globus hic, Tellurem quem vocitamus,
1577  Et Maria et Terras ingenti amplectitur orbe.
1578  Qua tamen in Terras spatiis extenditur amplis,

1577  Et Maria et Terras ingenti amplectitur orbe.
1578  Qua tamen in Terras spatiis extenditur amplis,
1579  In partes multi scissum voluere quaternas;
1580  Nos unam incolimus, quae nunc vetus Orbis habetur;
1581  Quandoquidem priscis fuit haud incognita saeclis.
1582  Altera Terraï pars est America, suumque
1583  Nomen ab Etrusco retulit modo cognita Tiphy.

Chilos quoque, Peruviumque.
1610  Ingentes multique lacus, et ditibus undis
1611  Flumina opima rigant horum spatia ampla locorum.

1612   Dehinc oculos et ad hanc nostrae, quae dicitur Orbis
1613  Esse vetus, Terrae partem circumfer, et Afros
1614  Europaeque Asiaeque immania regna recense.
1615  Prima Hominum sedes atque altrix prima fuisse
1616  Fertur

1623  Propter inaccessos murique crepidine junctos.

1624   Africa deinde subit nigro contincta colore,
1625  Vasta quidem Tellus, sed non ita culta, videtur
1626  Quae regione sui media deserta prope esse.
1627  Namque ibi arenosi montes campique feruntur
1628  Instabiles, et saecla tenent invisa ferarum.
1629  Nilus eam

et ora
1633  Exusti Aethiopes, Nubiaeque calentia regna:
1634  Multaque praeterea Populorum nomina, multae
1635  Regnatum late ditiones. Ultima restat
1636  Europa, a Tyria tenuit quae Virgine nomen.
1637  Hanc Jove cornigero, dum littore luderet inter
1638  Aequales aetate simul florente Puellas,
1639  Deceptam memorant Vates vestamque per aequor
1640  In Cretam:

1643  Tendentemque manus iterumque vocantem;
1644  Pulchraque plus lacrymis quam fluctibus ora rigabat
1645  A magno nuptam se ferri ignara Tonante.
1646  Virginis hujus habet nomen, quae dicitur Orbis
1647  Tertia pars veteris, longe minima inter utramque
1648  Et Libyae atque Asiae partem, sed enim magis illis
1649  Nobilitata, superque alias florentior omnes.

et munera coepta. LIBER TERTIUS

1  Gallia, quae Medii glaucis hinc aequoris undis
2  Illinc Oceani rauco perfunditur aestu,
3  Ultro cui fines posuit Natura tumentem
4  Rhenum et nubiferam Pyrenem Alpinaque clausta,

12  Gentibus ut possit regio, visendaque ferri.
13  Oppida quis Populis munita opibusque, quis Urbes
14  Enumeret magnas? num terra Urbs visitur omni
15  Aemula Lutetiae? quae tantum rebus opima
16  Rebus opima bonis? Viden et quos Gallica profert
17  Terra Viros? Seu bella movent, quae doctior armis
18  Gens erit? Amplexu placidae seu civica pacis

14  Enumeret magnas? num terra Urbs visitur omni
15  Aemula Lutetiae? quae tantum rebus opima
16  Rebus opima bonis? Viden et quos Gallica profert
17  Terra Viros? Seu bella movent, quae doctior armis
18  Gens erit? Amplexu placidae seu civica pacis
19  Jura artesque colunt, tantum felicibus ausis
20  Progrediuntur, uti prorsus miranda reperta
21  Gentibus humanis

veluti Pueri, qui saepe recusant
61  Pharmaca, si mellis non sunt contincta liquore.
62  Quapropter pergam incoeptum pertexere versu.

63   Et quoniam docui, quae partes Totius extent,
64  Et qua sint inter sese ratione locatae;
65  Semina nunc, quae sint rerum et Primordia Mundi,
66  Dicendum, et sese quo motu corpora

versu.

63   Et quoniam docui, quae partes Totius extent,
64  Et qua sint inter sese ratione locatae;
65  Semina nunc, quae sint rerum et Primordia Mundi,
66  Dicendum, et sese quo motu corpora quales
67  Composuere recens in formas, quaque coacta
68  Vi facere id, demum unde omnis Natura coorta.

69   Principio ante alias te res, quas deinde docebo,
70  Scire velim, nullum, cum primo est conditus Orbis,
71  Praecessisse Chaos confusaque materiaï
72  Semina, quae longo fuerint mox tempore motu
73  Digesta in varias paulatim disposituras:
74  Talem sed primo [simul esse incoepit] ab ortu
75  Crede fuisse Orbem, qualis nunc saecula constat

ex omni, quia Mente creata est
108  Illa, cui summa est simul Ars et summa Potestas.

109   Id tamen haud nostris quidquam rationibus obstat;
110  Scilicet, ut si, Hominum quae sit natura, requiram,
111  Et quibus a causis habeant exordia prima;
112  Esset opus potius, quo semine qua ratione
113  Se foetae evolvant gremio, perquirere, Matris;
114  Quam

de semine Sidera Caelum
119  Undarumque sales liquidi Tellusque videri
120  Possit, et unde omnis demum Natura coorta,
121  Quamvis non ita res exortas esse reamur?
122  Proinde magis, quae sit rerum Natura, patebit,
123  Quam cum constat, uti fuerit res quaeque creata.

124   Porro cum summa potuissent Numinis arte
125  Haec infinitis rationibus esse

128  Dum tamen omne, quod ex illa deducere pergo,
129  Rebus, quas caelo fieri terraque tuemur,
130  Conveniat, neque secum in re quoque discrepet ulla.
131  Quare age jam, Mundi quae sint Primordia, dicam.

132   Totius hanc, constant unde omnia, materiaï
133  Summam, ubi de nihilo jam extabat condita, rere

est inventum Principiorum;
158  Scilicet offensu decussae particularum
159  Dispersaeque scobes, quas Prima Elementa vocamus;
160  Altera volventum dicunt Elementa pilarum.
161  At quae Tertia sunt, tibi post manifesta patebit
162  Esse ea, quae propter molem crassamque figuram
163  Non possunt properanter agi, motuque cieri
164  Perfacili, duo quo jam percipis altera ferri.

particularum
159  Dispersaeque scobes, quas Prima Elementa vocamus;
160  Altera volventum dicunt Elementa pilarum.
161  At quae Tertia sunt, tibi post manifesta patebit
162  Esse ea, quae propter molem crassamque figuram
163  Non possunt properanter agi, motuque cieri
164  Perfacili, duo quo jam percipis altera ferri.
165  His tribis omne, quod est, rerum constare necesse est:

163  Non possunt properanter agi, motuque cieri
164  Perfacili, duo quo jam percipis altera ferri.
165  His tribis omne, quod est, rerum constare necesse est:
166  Efficiunt Solem, et quae fixa vocavimus, Astra
167  Prima, Scobes, Elementa; at fluvida deinde Pilarum
168  Particulis constat caeli natura rotundis;
169  Denique Tellurem Lunam

primi
189  Parte repulsa omni, medioque in Turbine stipant.
190  Nonne vides, cum pertuso versatur in orbes
191  Triticeum cribro frumentum, immixta coire
192  Quaelibet in medio, tenui quae pondere constant,
193  Ut paleae et culmi fragiles siccataque sole
194  Herbarum folia et ramorum fragmina parva?

195   Namque, prius quoniam Naturae diximus esse

Ut paleae et culmi fragiles siccataque sole
194  Herbarum folia et ramorum fragmina parva?

195   Namque, prius quoniam Naturae diximus esse
196  Legem,ut, circuitu quae corpora cumque moventur,
197  A circumductae media regione viaï
198  Nitantur fugere, et recto se avertere cursu;
199  Ut lapis, in fundae qui circumductus habena
200  Funem tendit

constat
231  Subtili atque auctu tenui nimis, effigiumque
232  Proinde potest reperire per intervalla Pilarum;
233  Idcirco rapidi vi turbinis egredietur
234  Per partes elapsa, polis quae longius absunt.
235  Vix elapsa tamen curu se proferet extra;
236  Ecce recepta polo vicini Vorticis intro
237  Illabetur eo, quo fugerat, impete

308  Cum Terram obliqua tangunt ratione meantes.

309   Porro particulae, quas diximus esse Elementi
310  De numero alterius quavis de parte rotundas,
311  Quae magis accedunt medios ad Turbinis aestus,
312  Esse magis celeres debent, atque ocyus ire,
313  Quam reliquae, a medio quae Vortice longius absunt,
314  Propterea, primi quia fortius exagitantur

310  De numero alterius quavis de parte rotundas,
311  Quae magis accedunt medios ad Turbinis aestus,
312  Esse magis celeres debent, atque ocyus ire,
313  Quam reliquae, a medio quae Vortice longius absunt,
314  Propterea, primi quia fortius exagitantur
315  Viribus a validis Elementi, ideoque minores
316  Debent esse: etenim majori mole vel aequa
317  Si sint

absunt,
314  Propterea, primi quia fortius exagitantur
315  Viribus a validis Elementi, ideoque minores
316  Debent esse: etenim majori mole vel aequa
317  Si sint cum reliquis, supra quae tardius errant,
318  Debebunt alias subito super insiluisse,
319  Atque aliis longe magis usque recedere: nam vis
320  Major inesset ob id, motus pernicior illis
321  Quandoquidem

omnes
324  Non valet extendi regiones: namque necesse est
325  Post ingens spatium tum demum existere partes
326  Mole pari, atque alia motus ratione cieri,
327  Ocyus extremas, quam quae procul haud ita distant.
328  Scilicet et ratio est, quoniam cum corpora in orbem
329  Acta cientur, in extremis, fateare necesse est,
330  Finibus illius quod vis pernicior extet:

330  Finibus illius quod vis pernicior extet:
331  Nam properant partes majorem tempore eodem
332  Conficere, ac aliae, quibus est minor ambitus, orbem.
333  Adjice praeterea, quod, quae regionibus errant
334  Extremis, urgentur, et impelluntur ab ipsis,
335  Extra contigui qui sunt, spatiumque coarctant,
336  Vorticibus: quare est motus violentior illic.

335  Extra contigui qui sunt, spatiumque coarctant,
336  Vorticibus: quare est motus violentior illic.

337   Nunc, quoniam docui, quae prima secundaque rerum
338  Sint Elementa, et qua motus ratione ferantur,
339  Tertia jam illorum quae natura, tuamur.
340  Nec me animi certe fallit, quod tristior esse
341  Haec

337   Nunc, quoniam docui, quae prima secundaque rerum
338  Sint Elementa, et qua motus ratione ferantur,
339  Tertia jam illorum quae natura, tuamur.
340  Nec me animi certe fallit, quod tristior esse
341  Haec ratio plerumque videtur, qua tibi motus,
342  Vorticibus rapidis quales sint, edere pergo;
343  Tandem

342  Vorticibus rapidis quales sint, edere pergo;
343  Tandem ut turbinibus jam jam lassata teneri
344  Mens facile haud possit nostris in versibus, atque
345  Elabi sibi multa sinat, quae scire necesse est
346  Funditus ad rerum naturam perspiciendam.
347  Proin opus est facto, veluti, qui lumina figunt
348  Artifices in rem tenuem perquamque minutam,
349  Saepe

est, inquam, dum prima Elementa, quibus res
354  In mundo gerit omniparens Natura suosque
355  Auctificos motus evolvimus ac genitales,
356  Interdum res in varias avertere mentem,
357  Quae plus collibeant, animus magis unde juvetur,
358  Robur ut inde suum viresque recolligat auctas.
359  Hoc age, si sit opus; porro renovare memento
360  Intermissam operam, dicendaque protiuns audi.

359  Hoc age, si sit opus; porro renovare memento
360  Intermissam operam, dicendaque protiuns audi.

361   Et quoniam tenuis Scobs, fractis orta Pilarum
362  Quae fuit angululis, varianti est praedita forma
363  Multiplicique figurarum ratione, nec aequa
364  Mobilitate fluit motus, fateare necesse est,
365  Ipsa suis quod perplexis plerumque figuris

non posse videbis aquarum
378  Cursum, ast alterutram trudi impellique repente
379  Proptrea ad ripam, qua segnior impetus urget
380  Fluminis: illa etiam moles sic corporis, una
381  Quae de perplexis inter se primi Elementi
382  Particulis concrevit, et hinc redigetur et illinc
383  Axis ad extremas, ubi cursus tardior, oras
384  Hinc correpta simul medium descendet in Astrum,

correpta simul medium descendet in Astrum,
385  Cum valido primi subito torrente Elementi.

386   Illud in his obsignatum sed oportet habere,
387  Corpora de genere hoc quod quae compulsa per unum
388  Sunt transire polum, sulcos de parte retortos
389  Evolvunt alia, quam qua sunt parte striata,
390  Oppositum per iter veniunt quae missa polorum.
391  Nam

387  Corpora de genere hoc quod quae compulsa per unum
388  Sunt transire polum, sulcos de parte retortos
389  Evolvunt alia, quam qua sunt parte striata,
390  Oppositum per iter veniunt quae missa polorum.
391  Nam veluti adversa sese polus inter uterque
392  A parte hinc illinc opponitur, usque necesse est,
393  Oppositis quaecumque polorum a partibus acta
394  Corpora

395  Oppositi: porro motu sulcique striaeque
396  Quandoquidem fiunt, pariter de partibus esse
397  Oppositis perarata retortaque corpora debent.

398   Quae compulsa polis dein corpora cum venere
399  In medium, sit ubi, supera ut claravimus, Astrum,
400  Ejus turbineam neque vim superare, neque intus
401  Mersa manere queunt, extra sed ab ictibus atque

idcirco tanto Sol tempore circa
424  Se peragit gyrum, et magno rotat impete lucem.

425   Quarum etiam hoc melius poteris cognoscere pacto
426  Naturam, si, quae simili ratione geruntur
427  Hic nos inter, ea, qua polles, mente revolvas.
428  Scilicet impuros undae cum flamma liquores
429  Concoquit, ex illis ferventibus atque agitatis

frugibus agri:
459  Visus item Sol est per caeli templa vagari
460  Clarior assueto: maculas cum scilicet atras
461  Sorberet victor, motuque resolveret acri.
462  Quin etiam, propriam quae jactant sidera lucem,
463  Interdum exiguum caelo demittere lumen,
464  Tergemina interdum veluti reviviscere flamma:
465  Nimirum ut maculis circumfunduntur opacis.

septem cum Plejadas Atlanteas
471  Ante fuisse ferant caelo, post excidit una
472  De numero: nam sex clara de nocte videntur
473  Dumtaxat; quoniam quae quondam septima fulsit,
474  Jam lucem maculis obduxit nigra coortis.
475  At, placuere quibus mendacia ludicra, dicunt,
476  Sex Nuptas Divûm in thalamos ivisse Sorores,

maculis tandem nigrantibus ignis
507  Fulgorem aspectu prorsum eripuere videntum.
508  Est etiam caelo nuper servata sereno
509  Stella, micat magni quae collo consita Ceti:
510  Hanc referunt caelo nasci, extinguique quotannis,
511  Propterea forsan, quia dum convertitur ipsa
512  Circa se, ut pariter converti diximus orbem

511  Propterea forsan, quia dum convertitur ipsa
512  Circa se, ut pariter converti diximus orbem
513  Solis, nunc claram maculisque necesse carentem
514  Exhibeat partem, nunc, quae est obscura, revolvat.

515   Atque ea, quae dico labes offundere Soli,
516  Corpora, si celeri subito rejecta rotatu
517  Non jungantur, uti maculas componere

se, ut pariter converti diximus orbem
513  Solis, nunc claram maculisque necesse carentem
514  Exhibeat partem, nunc, quae est obscura, revolvat.

515   Atque ea, quae dico labes offundere Soli,
516  Corpora, si celeri subito rejecta rotatu
517  Non jungantur, uti maculas componere possint,
518  Sed disjecta fluant extra, magnoque ferantur

viribus illa
522  Ejiciuntur, uti longe procurrere possint.
523  Aër nec penitus forma queat ille rotunda
524  Esse; sed in morem lentis mage tollitur illis
525  Partibus, a geminis quae distant scilicet aeque
526  Solis utrinque polis: nam corpora fortius illinc
527  Ejiciuntur, uti longe procurrere possint.
528  Hinc protensa quidem per caelum saepe videtur

videtur
532  In Solem. Hoc cernas nimirum, innubilus aër
533  Et caeli facies si sit nitidissima noxque
534  Illunis. Fiunt plus longa crepuscula saepe
535  Illius ob lucem; siquidem quae fluvida Solem
536  Ambit materies, liquidi cum impurior aura
537  Aetheris haec constet, radios reflectere debet:
538  Haud secus ac Solis radios telluris hic aër
539  Ad nostras

570   Hinc tibi perfacili poterit ratione patere,
571  Constare unde queant palantia Sidera tellus
572  Lunaque et insueta fulgentes luce Cometae.
573  Sed primo, supera paulo quae dicta, revolve.
574  Nimirum quod, quae a media regione remotae
575  Vorticis, has partes propioribus esse fatendum
576  Majores multo, motuque minore

ratione patere,
571  Constare unde queant palantia Sidera tellus
572  Lunaque et insueta fulgentes luce Cometae.
573  Sed primo, supera paulo quae dicta, revolve.
574  Nimirum quod, quae a media regione remotae
575  Vorticis, has partes propioribus esse fatendum
576  Majores multo, motuque minore cieri.
577  Nec ratio haec omnes debet, velut

578  Vorticis extendi in regiones: namque necesse est
579  Post ingens spatium tum demum existere partes
580  Mole pari, ast motus alia ratione cieri,
581  Ocyus extremas, quam quae procul haud ita distant.

582   His tibi suppositis rebus super atque probatis,
583  Concipe, quod rapido sorbetur Vorticis aestu,
584  Multum in se pro mole sua

Pilarum:
590  Dumque intro trudetur, idem vim debet âpisci
591  Sese in circuitum pariter cum Turbine toto
592  Volvendi: quare, prius ac descendat ad illas,
593  Languidiore meant quae motus impete, partes,
594  Si circum majore pilis, quas tangit, agi vi
595  Incipiat, nimium solido quia corpore constat,
596  Non ultra descendet; at ejus ut impetus extat

revertunt
644  Post annos, neque tum, cum jam rediere, videri
645  Interdum a nobis possunt, sive obruta Solis
646  A radiis, nostro seu luce extantia caelo;
647  Non bene conveniunt, quae sunt servata, queamus
648  Per caelum ut certos horum deprendere motus.
649  Propterea possis quoque dicere, corpora circum
650  Multa Cometarum a medio raptarier Astro,
651  Non

Cometam,
659  Quin longos lucis videas emittere tractus.
660  Si quid in incerta re conjectare valemus,
661  Haud male refractae per caelum, dum loca tranat,
662  Id tribuas luci, quae pro regione situque
663  Diversa nostras acies ratione lacessit.
664  Sin, hoc ne credas, obstat, quod sidera quaeque
665  Cum longo pariter deberent crine videri,
666  Hoc alio

cum caudae nimirum more sequuntur
685  Astrum Phoebeo lucentes lumine sumi:
686  Sin vero partem, Sidus quo tenit, in illam
687  Directi spatio praecurrant anteriori;
688  Lucem, quae Sidus praevortit, dicere barbam
689  Suemus: saepe comas quoque circum haec fundere cernes
690  Sidera, ab opposita Soli cum parte feruntur.

691   Denique (rebus in his

et turbare timore;
707  Nimirum dira ne credas luce Cometas
708  Vertere Regna, famem portendere, certaque Regum
709  Funera pestiferamque luem terraeque tremores
710  Insolitos, et quae, genus hoc, sunt caetera, vulgus
711  Affore quae jurat dubio procul inque minere.
712  Nil humana quidem suffundere pectora vulgo
713  Unquam consimili

Regna, famem portendere, certaque Regum
709  Funera pestiferamque luem terraeque tremores
710  Insolitos, et quae, genus hoc, sunt caetera, vulgus
711  Affore quae jurat dubio procul inque minere.
712  Nil humana quidem suffundere pectora vulgo
713  Unquam consimili potuit nigrore metus, quam
714  Ignorantia causarum et rationis egestas.

sequatur,
723  Fulgori referant inopini luminis ejus?
724  Tempore cum nullo terrae regionibus ullis
725  Non interveniant felicia tristibus, atque
726  Intermixta malis non sint bona, quae videantur
727  Esse novam caelo comitata secutaque lucem.
728  Praesertim cum, quod summa ratione creatum est
729  Numinis, esse nequit, nisi totius utilitatem
730  Propter Summaï,

tangentibus; aequa
741  Inter eas sed vi libratum cogier ultra,
742  Non erit, ut possit descendere: namque vel ultra
743  Si descendat, eas in partes materiaï
744  Protinus incurrens, quae constant mole minori,
745  Proinde minus solidae sunt et minus usque valentes,
746  Astrum perceleri motu resilire repente
747  Debet: item supera neque contra

767  Frustaque de genere hoc leviorum plurima rerum
768  Non vincent, sed se super illum educta locabunt.
769  Sic etiam gravitate sua se quodlibet Astrum
770  Defert inter eas partes, quae viribus aequis
771  Sint, et ubi cunctos libratum perstet in annos.
772  Tunc una a rapido versabitur impete circum
773  Vorticis, atque una Solem aequo tempore obibit.

a rapido versabitur impete circum
773  Vorticis, atque una Solem aequo tempore obibit.

774   Rebus ab his patefit, qua fint ratione coorta
775  Astra, vago cursu quae caelo cumque feruntur,
776  Atque obeunt rapido volventem turbine Solem.
777  Nimirum Saturnus et altus Juppiter et Mars
778  Terraque fulgentique Venus nitidissima luce

778  Terraque fulgentique Venus nitidissima luce
779  Proximus et Solis medio Cyllenius igni
780  Ante fuere, velut Sol est modo fixaque caelo
781  Sidera, quae proprio rutilantia Vortice perstant.
782  Sed porro propter maculas absorpta furenti
783  Sunt a Sole, velut fieri paulo ante probatum est.
784  Hac ratione putes etiam, quae multa perenni

781  Sidera, quae proprio rutilantia Vortice perstant.
782  Sed porro propter maculas absorpta furenti
783  Sunt a Sole, velut fieri paulo ante probatum est.
784  Hac ratione putes etiam, quae multa perenni
785  Saturnumque Jovemque videntur obire meatu,
786  Astra fuisse suo cum Vortice, deinde coortis
787  A maculis solidata in eorum rapta valentes
788  Turbineos motus.

795  Spectaclum. Si quid nobis est conjiciendum
796  Rebus in obscuris; fuit ille in origine prima
797  Saturni crustae pars forsitan exterioris,
798  In nucleum immani quae lapsa est denique casu;
799  Quo casu haud valuit mediam illam involvere partem;
800  Unde manet tantae monumentum haec grande ruinae.

801   Jam quoque constat, uti

denique casu;
799  Quo casu haud valuit mediam illam involvere partem;
800  Unde manet tantae monumentum haec grande ruinae.

801   Jam quoque constat, uti palantia Sidera, quae sunt
802  Mole magis solida, majoribus intervallis
803  A medio distent; vicinius illa locentur
804  Queis solidi minus est auctus. Et mole minori,
805  Quam Tellus, quamvis Mars

Et mole minori,
805  Quam Tellus, quamvis Mars sit, magis ipse videtur
806  Esse tamen solidus, cum plus a Sole recedat:
807  Majorum libratur enim cum mole Pilarum.
808  Praeterea mage quae distant, ea segnius orbem
809  Conficiunt, quam quae Soli vicina feruntur;
810  Quandoquidem, ut supera quoque dixi, Vorticis illae,
811  Quae medio magis accedunt; citiore feruntur

magis ipse videtur
806  Esse tamen solidus, cum plus a Sole recedat:
807  Majorum libratur enim cum mole Pilarum.
808  Praeterea mage quae distant, ea segnius orbem
809  Conficiunt, quam quae Soli vicina feruntur;
810  Quandoquidem, ut supera quoque dixi, Vorticis illae,
811  Quae medio magis accedunt; citiore feruntur
812  Particulae motu, at segni, quae longius absunt:

enim cum mole Pilarum.
808  Praeterea mage quae distant, ea segnius orbem
809  Conficiunt, quam quae Soli vicina feruntur;
810  Quandoquidem, ut supera quoque dixi, Vorticis illae,
811  Quae medio magis accedunt; citiore feruntur
812  Particulae motu, at segni, quae longius absunt:
813  Et cum participent harum vaga Sidera cursum,
814  Circa, opus

809  Conficiunt, quam quae Soli vicina feruntur;
810  Quandoquidem, ut supera quoque dixi, Vorticis illae,
811  Quae medio magis accedunt; citiore feruntur
812  Particulae motu, at segni, quae longius absunt:
813  Et cum participent harum vaga Sidera cursum,
814  Circa, opus est, Solem ratione ferantur eadem.

si concipis ante fuisse
830  Astrum, quod nunc est Tellus, fateare necesse est,
831  Primi materiem crusta jam clausam Elementi
832  Esse sub hac, nihilo-minus acri concita motu
833  Quae Terrae molem ratione volutet eadem,
834  Qua quondam, fluidum dum Tellus constitit Astrum.
835  Propterea ratione pari quoque Sidera volvi
836  Caetera se circa reputes errantia caelo:

situsque
862  Terrae utrisque poli nunc, ut fuit ante, suo dum
863  Vortice constabat tellus, Astrumque nitebat:
864  Atque eadem extremis nunc finibus aspicit axis,
865  Aspiciebat eo quae tempore, sidera: quare
866  Non est mirandum sese inter uterque quod axis
867  Mutua declinet; quoniam nec conveniebat
868  Inter eos, etiam dum Tellus constitit Astrum.

874  Illos, qui numeris et certa includere lege
875  Astrorum tentant cursus orbesque vagantum.
876  Illa quidem geminis opus est impulsibus usque
877  Pareat, et terrae, proprio quae Vortice raptat,
878  Et Solis, pariter qui circumvectat eandem
879  Cum Terra: quapropter agens vis utraque semper
880  Diversa ratione facit, variante feratur

est, et agantur ab ipsis
888  Disjunctis etiam disjuncta remotaque rebus.
889  Quo magis inter se distant, hic mutuus esse
890  Impulsus debet minor, at violentior inter
891  Corpora, quae spatiis non sunt distantia tantis.
892  Quapropter Luna, et quae sunt errantia caelo
893  Sidera, quandoquidem a disjunctis atque propinquis
894  Corporibus varias in partes undique aguntur

rebus.
889  Quo magis inter se distant, hic mutuus esse
890  Impulsus debet minor, at violentior inter
891  Corpora, quae spatiis non sunt distantia tantis.
892  Quapropter Luna, et quae sunt errantia caelo
893  Sidera, quandoquidem a disjunctis atque propinquis
894  Corporibus varias in partes undique aguntur
895  Multimodis, non impulsu non viribus aequis,

undique aguntur
895  Multimodis, non impulsu non viribus aequis,
896  Debent tot variis ideo rationibus orbes
897  Et motus mutare suos, quot corpora passim
898  Constant in Summa rerum, quae mota cientur;
899  Omnia quandoquidem, quae concita cumque feruntur,
900  Diffundunt vires etiam in longinqua per inter-
901  Jecta loca, et vacui quae sunt expertia prorsus.

non viribus aequis,
896  Debent tot variis ideo rationibus orbes
897  Et motus mutare suos, quot corpora passim
898  Constant in Summa rerum, quae mota cientur;
899  Omnia quandoquidem, quae concita cumque feruntur,
900  Diffundunt vires etiam in longinqua per inter-
901  Jecta loca, et vacui quae sunt expertia prorsus.

902   Caetera quin etiam, genus hoc,

898  Constant in Summa rerum, quae mota cientur;
899  Omnia quandoquidem, quae concita cumque feruntur,
900  Diffundunt vires etiam in longinqua per inter-
901  Jecta loca, et vacui quae sunt expertia prorsus.

902   Caetera quin etiam, genus hoc, quaecumque videntur
903  Per caelum, facili poteris cognoscere nisu,
904  Si positas supera rationes mente

918  Scilicet et magno quaedam insudare voluptas
919  Est operi: quin in condendis versibus ipsis,
920  Quamvis multa mihi multo sint verba labore
921  Conquirenda, queant numeris quae clausa modisque
922  Carminis obscuras penitus res lumine claro
923  Convestire, tuaeque diem praepandere menti,
924  Oblector tamen in condendis versibus ipsis.
925  Quin etiam Veri

ejus
927  Nam desiderium est, et mentibus altius haeret;
928  Ulla nec est specie Veri res aptior ipsis.
929  Quare ne nostro pigreris carmine; quanquam
930  Desunt multa, placent quae fors audita Poëtis
931  Ex aliis; neque enim pugnata sub Ilio alto
932  Bella cano, nec habet teneros hoc carmen amores,
933  Nec pastorales sub frondosa ilice curas;

reliquit.
941  At quibus est Animi vis auctior, illa refutant,
942  Vestigantque avidi veras rerum rationes.
943  Quare age, cunctarum si jam primordia rerum
944  Certa tenes, porro, quae caetera cumque supersunt,
945  Evolvamus ab his, unde ipsa exorta videntur.

946   Et quoniam docui, Terraï corpora circum
947  Caeli materiem rapidos per Vorticis

materiaï
959  Extima quam si sit facies de parte rotunda
960  Omni more pilae, reliquis quapropter oportet
961  Corporibus praestent nisu, quo longius ire
962  Pugnant a Terra, medio quae Vortice constat.

963   Hinc rerum Gravitas patefactaque certa videtur
964  Ponderis hinc ratio, quo deorsum multa feruntur:
965  Nam si de terra sublati pondera

si de terra sublati pondera saxi
966  Projicias sursum, subito tum obstabit eunti
967  Fluvida materies multarum objecta Pilarum
968  Tanta mole sui, quanto lapis augmine constat.
969  Quae quoniam majore recedere nititur extra
970  Impete, uti docui, quam faxi corpora, quaevis
971  Aut alia, idcirco valido certamine victrix
972  Corpora cuncta locis propellet ab omnibus intro

972  Corpora cuncta locis propellet ab omnibus intro
973  In Terram, cogetque redire, repulsaque deorsum
974  Labi, et humum casu graviter properante ferire.
975  Inde Graves res, in terram quae pondere ab alto
976  Delabuntur, uti lignum est aurumque lapisque
977  Lanaque item et siccae frondes plumaeque volucrum:
978  Ast haec tenuia sunt quae corpora raraque longe,

975  Inde Graves res, in terram quae pondere ab alto
976  Delabuntur, uti lignum est aurumque lapisque
977  Lanaque item et siccae frondes plumaeque volucrum:
978  Ast haec tenuia sunt quae corpora raraque longe,
979  Horum quandoquidem per multa foramina liber
980  Particulis fluidae est egressus materiaï
981  Non ita vehementer subtus truduntur, euntque
982  Lentius

longe,
979  Horum quandoquidem per multa foramina liber
980  Particulis fluidae est egressus materiaï
981  Non ita vehementer subtus truduntur, euntque
982  Lentius in terram, quam quae solidissima constant:
983  Namque ea condensa praestantia mole receptant
984  Nullas, quae paulum sustentent transgrediendo,
985  Particulas in se subtilis

ita vehementer subtus truduntur, euntque
982  Lentius in terram, quam quae solidissima constant:
983  Namque ea condensa praestantia mole receptant
984  Nullas, quae paulum sustentent transgrediendo,
985  Particulas in se subtilis materiaï.
986  Propterea solido vis est gravitatis in auro,
987  Quam nivis in floccis aut lanae glomere, major.

auro,
987  Quam nivis in floccis aut lanae glomere, major.
988  Proinde aliis alias rebus praestare videmus
989  Pondere res; quoniam non omnia respuit aeque
990  Vis ea materiae; sed, quae plus densa, premuntur
991  Fortius et citius, contextus quam quibus extat
992  Rarior, intersuntque foramina multa viaeque.
993  Aëriae quanquam quoque rerum pondera iniqua

extat
992  Rarior, intersuntque foramina multa viaeque.
993  Aëriae quanquam quoque rerum pondera iniqua
994  Mensura immutant aurae: gravitatis in illis
995  Nam plus amittunt longe, quae corpore raro
996  Sunt et contextu tenui lataque figura,
997  Quam solido quae sunt auctu, et mage densa feruntur;
998  Ut pro materia non constent pondera rebus.
999  At contra

quoque rerum pondera iniqua
994  Mensura immutant aurae: gravitatis in illis
995  Nam plus amittunt longe, quae corpore raro
996  Sunt et contextu tenui lataque figura,
997  Quam solido quae sunt auctu, et mage densa feruntur;
998  Ut pro materia non constent pondera rebus.
999  At contra labi prope eodem tempore cernes
1000  Pertenues plumas grave et aurum in fornice vitri

999  At contra labi prope eodem tempore cernes
1000  Pertenues plumas grave et aurum in fornice vitri
1001  Omnibus exhausto, quantum licet, aëris auris;
1002  Cujus, post referam, quae structura, quis usus:
1003  Scilicet ut quodvis rarum densumve ruendo
1004  Per ter quinque pedes descendat corpus eodem
1005  Tempore, quo vibrat se pulsu arteria tantum

nimirum decies pars sena quod extet
1007  Partis item decies quoque senae simplicis horae;
1008  Multorum ut vario tandem tentamine constat.

1009   Corpora praeterea, quae deorsum pondere aguntur,
1010  Usque suos magis atque magis celerate necesse est
1011  Casus, propterea, quoniam nova deprimit usque
1012  Caeli materies, atque ictibus adjicit ictus.

1033  Vis ea, qua partes nituntur abire rotundae,
1034  Et quia libratis nituntur viribus aeque
1035  Undique, libratis pariter premere undique debent
1036  Viribus hanc Terrae molem, quae proinde rotunda est.
1037  Noscere ut hinc possis mirum non esse, quod illi,
1038  Quos retro in terra scimus requiescere pôsta,
1039  Recidere e Terris non possint in loca Caeli

e Terris non possint in loca Caeli
1040  Inferiora; velut neque possunt corpora nostra
1041  Haec supera e terris in Caeli templa volare.

1042   Corporibus, gelidas quae sunt delata polorum
1043  Ad partes plus, quam terrarum ubicumque, videmus
1044  Ponderis acquiri: mage quo removentur ab illis
1045  Ast avecta eadem regionibus; usque minuto

utroque polo, quo virga citissima ferri
1059  It redit icta semel, contra vis maxima constat.

1060   Hujus nec ratio est impervia differitatis,
1061  Omnis quae a motu mihi nempe petenda videtur,
1062  Quo Terram proprio volvi super axe probatum est.
1063  Proinde quidem immoti quae corpora finibus axis
1064  Sunt propiora, minus celeri correpta rotatu,

1060   Hujus nec ratio est impervia differitatis,
1061  Omnis quae a motu mihi nempe petenda videtur,
1062  Quo Terram proprio volvi super axe probatum est.
1063  Proinde quidem immoti quae corpora finibus axis
1064  Sunt propiora, minus celeri correpta rotatu,
1065  Quam media quae sunt terrae in regione, feruntur.
1066  Qui quoniam oppositus Gravitati est motus (ut illo

videtur,
1062  Quo Terram proprio volvi super axe probatum est.
1063  Proinde quidem immoti quae corpora finibus axis
1064  Sunt propiora, minus celeri correpta rotatu,
1065  Quam media quae sunt terrae in regione, feruntur.
1066  Qui quoniam oppositus Gravitati est motus (ut illo
1067  Conversa e medio Terraï corpora longe
1068  Turbine nituntur discedere), detrahit illi

longe
1068  Turbine nituntur discedere), detrahit illi
1069  Plus, ubi major inest, minus, ille ubi lentior extat,
1070  Nempe polum prope utrumque minus, plus partibus illis,
1071  Quae spatiis distant aequis ab utroque polorum.
1072  His, opus est igitur, decrescant pondera rerum,
1073  Et Gravitas deorsum minus urgeat, auctaque contra
1074  Vi majore premat gemina in regione polorum.

quaedam summas fluitent non mersa per undas;
1083  At deorsum sub aquas contra cur multa ferantur,
1084  Considant fundo labentia donec in imo.
1085  Nam quae condenso sunt corpora conciliatu
1086  Texta magis, quam corpus aquae, fateare necesse est,
1087  Illa cadant sub aquas immersa: at corpora contra,
1088  Sunt unda quae rara magis levioraque, quam par

1085  Nam quae condenso sunt corpora conciliatu
1086  Texta magis, quam corpus aquae, fateare necesse est,
1087  Illa cadant sub aquas immersa: at corpora contra,
1088  Sunt unda quae rara magis levioraque, quam par
1089  Auctus aquae, extabunt lymphas super, inque natabunt.
1090  Partem nimirum non undis obruta tantam,
1091  Quanto illis constant leviora: at denique, si quod

Pisces,
1098  Atque iterum in fundum se immergere ab undis,
1099  Aut media regione liquentum nare viarum.
1100  Nimirum aequali si constent pondere Piscis
1101  Undaque, squammigerum quae exaequat mole animantem,
1102  Tum quacumque loci media regione vel ima
1103  Vel summa adstiterit, non sursum infraque valebit
1104  Ire,sed in liquido Piscis procedere cursu

1102  Tum quacumque loci media regione vel ima
1103  Vel summa adstiterit, non sursum infraque valebit
1104  Ire,sed in liquido Piscis procedere cursu
1105  Tantum erit ut possit: quod si quae causa deorsum
1106  Mergier impellat, seu subter visa profundis
1107  Praeda sit in latebris, seu Bellua desuper ingens
1108  Terruit; inclusam vesica comprimet auram,
1109  Et sic

minori
1110  Pro mole, insit idem cum pondus ut ante, parique
1111  Proin tum fiet aqua gravior quoque: decidet ergo
1112  Hac gravitate sui fundum submersus in imum.
1113  At si quae veniat supera se efferre libido,
1114  Protinus illam ipsam dilatat et explicat auram
1115  Efficiens, solito majus fit corporis augmen,
1116  Proptereaque unda levius; quapropter oportet

1121   His animadversis illud quoque noscere debes,
1122  Nimirum sub aquis gravium cur pondera rerum
1123  Decrescant adeo, ut facili vel magna moveri
1124  Saxa labore queant; quae porro educta sub auras
1125  Taurorum juga lassarent, atque Agricolarum
1126  Contererent magnas immani pondere vires.
1127  Sic etiam parvo sustollitur anchora nisu
1128  Obruta

1153  Parte parem qua vincit aquam: quapropter oportet,
1154  Pondera caeruleis rerum minuantur in undis.

1155   Si libet, hinc poteris, gravitas quae certa liquorum,
1156  Scrutari: si namque pilo suspendis equino
1157  Auri aut argenti pondo, atque immergis in undas,
1158  Ponderis amissi ratio tibi denotat undae
1159  [Sed quae

quae certa liquorum,
1156  Scrutari: si namque pilo suspendis equino
1157  Auri aut argenti pondo, atque immergis in undas,
1158  Ponderis amissi ratio tibi denotat undae
1159  [Sed quae mole pari est] gravitatem: ita nempe valebis
1160  Securos fontem illimem cognoscere in haustus,
1161  Purus qui ante alios longeque levissimus extet.
1162  Tum quoque consimili solidarum pondera

dictis.
1188  Praelongi partem lapidi suppone movendo
1189  Extremam ferri, quod sulcrum immobile propter
1190  Sustineat: dextra tum extremos deprime partis
1191  Altrius fines, quae longe excurrat in auras
1192  Protensa a fulcro, atque innixus desuper urge
1193  In terram: si tum [quia partes dividit hastam
1194  In non aequales sulcrum ] pars longior hastae

1197  Exsuperatur; erit momentum fortius ista
1198  Parte, premens quam dextra urget; lapidemque moveri
1199  Proinde gravem quamvis et vasta mole videbis.
1200  Et quo est longa magis, quae pars procurrit in auras,
1201  Hoc saxum leviore potes convertere nisu.
1202  Hac etiam montes hac Terram posse moveri
1203  Arte putes, extra si Terram immobile punctum
1204  Sit,

miranda fidem faciebant multa reperta.

1211   Tympana sunt etiam Cunci Trochleaeque movenda
1212  Viribus haud magnis inventae ad pondera rerum,
1213  Caetera item, mihi quae properanti praetereundum est.

1214   Nunc age, praeter eam, quam dico, materiaï
1215  Vim, quae tellurem circum versatur in orbem,
1216  Unde tibi exoritur Gravitas, et

haud magnis inventae ad pondera rerum,
1213  Caetera item, mihi quae properanti praetereundum est.

1214   Nunc age, praeter eam, quam dico, materiaï
1215  Vim, quae tellurem circum versatur in orbem,
1216  Unde tibi exoritur Gravitas, et Pondera rerum
1217  Exoriuntur, uti docui, jam percipe porro
1218  Quod superest, aliud quoque Terrae corpora circum

1235  Qua via facta patet; fed cum de cardine terrae
1236  Egressa est, superas vel aquas transire vel auras
1237  Luctatur magno nisu: neque enim invenit illic,
1238  Pervia quae pateant moli intervalla retortae:
1239  Quare vi sibi scindat iter rumpatque, necesse est.

1240   Haec ubi constiterint bene confirmata, videbis,
1241  Magnes cur certa

Magnesia participet vis
1309  De sese chalybem, non longo carmine dicam.
1310  Haud secus ac Magnes, validi sic frigida ferri
1311  Est pertusa foraminibus natura viisque,
1312  Intus quae multa lanugine tenuibus atque
1313  Consitae inhorrescunt directis undique ramis.
1314  Quapropter simul ac ferrum prope contigit aestus,
1315  Qui fluit a Saxo, sese illos protinus intra

vim Magnetis participavit.
1343  Propterea dico, torrentem saepe retortae
1344  Illum materiae cursu deflectere recto:
1345  Namque, ubi sub terris se ferri multa coëgit
1346  Copia, quae facilem possit praebere meatum,
1347  Debet eo properans divertere, quo via ducit,
1348  Et quo tendit, acum rapere et deducere paulum.
1349  Si Boreae advenias gelidas nascentis ad oras,

cum chalybi Magneta quis admovet, ejus
1357  Naturam et vires, ut paulo diximus ante,
1358  Participare chalybs debet: nam materiaї
1359  De Magnete fluunt quae tenuia corpora, ferri
1360  Possunt ire vias; medium quapropter oportet
1361  Aëra disjiciant; tergo qui proinde receptus
1362  Exagitat plagis lapidem ferrumque, locoque,

1375  Armare; et faciunt, puri cum lamina ferri
1376  Hinc atque inde duplex Lapidis conjungitur illis
1377  Partibus, ingreditur queis scilicet egrediturque
1378  Fluvida materies, quae Saxum transmeat illud.
1379  Namque ea cum faciles multo magis, aëre quam sint,
1380  In ferro reperire vias queat, effluet hilum
1381  Haud extra, sed qua per longum extenditur illud,

coramque rubescere coget
1400  Illusum Sociis quos visum haec mira vocâsti.
1401  Succina praeterea sunt et pellucida multa
1402  Corpora Gemmarum naturaque Vitrea, frictu
1403  Quae valido calefacta potest sibi jungere raptas,
1404  Si prope sint, paleas et quaeque levissima rerum:
1405  Inter namque vias et coeca foramina multas
1406  Vortice perpetuo fluere atque meare

1410  Aëris extemplo parat intra tecta reverti;
1411  Proinde recurrenti, quidquid leve, turbine secum
1412  Corripit, atque illo nexum cum corpore jungit.
1413  Multa etiam sunt, quae simili vi praedita constant,
1414  Si caleant, ut Ebur Lapis Ossa et Marmora Conchae
1415  Et Corium et Cornu et flaventis fragmina Buxi:
1416  Quoque magis retinent conceptos ista calores,

1420  Idque diu, cum sunt ab apertis aëris auris
1421  Praesertim mollis desensa volumine lanae.
1422  Clara dies aestiva, boreaque flamina magnas
1423  Intendunt vires, quae bruma, humentibus auris,
1424  Nocte remittuntur. Si par sit utrinque potestas,
1425  Non vicina trahunt, sed sese bina repellunt
1426  Corpora: cum validis

1425  Non vicina trahunt, sed sese bina repellunt
1426  Corpora: cum validis igitur bene languida tantum
1427  Conveniunt; quin haec vires exinde receptant,
1428  Omnia quae sese facile in propiora propagant
1429  Corpora, dura eadem, contraque fluentia constent,
1430  Ut libet. Hinc Vitro a perfricto egressus in auras
1431  De genere hoc fluctus per longum excurrere Funem,

ignes
1531  Undique navalis velut in praeludia belli.
1532  Adde quod in tenebris tenui candentia luce
1533  Corpora saepe videntur, inest queis mira potestas,
1534  Ut cum materie, quae tum de corpore migrat
1535  In corpus, pariter migret lux et calor una.
1536  Scilicet et vitrum volvent palmamque prementem
1537  Imbuit illustrans splendor guttamque cadentem,

optârim pariter; decus inde sequetur
1593  Ingens et nostris non deerit gloria Musis.
1594  Tum permulta etiam possem miranda referre,
1595  Nostra recens aetas quae protulit experiendo
1596  Hoc genus, inque dies vario tentamine profert,
1597  Quae penitus Vetrum vel saeclo ignota fuere,
1598  Nunquam in Natura fieri vel credita posse.

Tum permulta etiam possem miranda referre,
1595  Nostra recens aetas quae protulit experiendo
1596  Hoc genus, inque dies vario tentamine profert,
1597  Quae penitus Vetrum vel saeclo ignota fuere,
1598  Nunquam in Natura fieri vel credita posse.
1599  Verum hac dicta tenus sat erunt, ut nôsse queamus
1600  (Utile prae multis documen Mortalibus) illum

1606  Cum qui Naturam rerum in discrimina ducunt,
1607  Quosque diu varius solertes reddidit usus,
1608  Quo vertunt se cumque, nova undique et undique mira
1609  Objiciantur, et humanae quae denique nunquam
1610  Inciderint menti, nisi cum per somnia ludit.
1611  Ergo in Natura spectatum admittimur ipsi,
1612  Idque agere, ut taciti servemus singula, oportet,

singula, oportet,
1613  Docta suas peragat Ratio tum denique partes.
1614  Nimirum bene, si praeeat Natura, sequemur.
1615  Quod superest, opus est etiam cognoscere quaedam,
1616  Quae de principiis ipsis manantia rerum
1617  Afficiunt varie naturam corporis omnem.
1618  Et primo calor est, ubi corporis exagitantur
1619  Particulae a primi correptae motu Elementi,

1620  Perceleri motu, quo quamque avellere tentat:
1621  Hoc sine non etenim posset calor ullus haberi;
1622  Nec prorsus calida ulla foret res, quin cieantur
1623  Ejus particulae; quae cum majore cientur
1624  Vi motus, fit, uti tanto calor auctior extet:
1625  Illo sed contra languescente inque minuto
1626  Elanguescere item tuimur minuique calorem.
1627  Hac modo

1679  Ejus corripuit rapido quamque impete motus.
1680  Hinc quanta aestivi calor aëris augmina sumat,
1681  Decrescatque hieme ac ventis brumalibus idem,
1682  Agnosces; vitrea, collum quae porrigit arctum,
1683  Si Bacchi tentes ampulla claudere florem:
1684  Nam gracile ascendat si tum liquor altius intus
1685  Per collum, tali dabit aucti signa caloris
1686  Tempore:

assimilique
1688  Agnosces pacto, vini quo tempore florem
1689  Ampullae longo cernes descendere collo,
1690  Tempore eo decrescere vim minuique caloris.
1691  Nec non et solida quae sunt constantia mole
1692  Plurima, uti duri lapides et quaeque metalla
1693  Vitraque distendunt augmen se in majus, ubi ictus
1694  Solis ad aestivi perstant, flammisve calescunt;

atque expertia motus;
1705  Impete praecipiti sed terras et mare perstent,
1706  Atque avulsa ruant multa vi rupibus altis
1707  Robora, et aërio jactent cita nubila caelo.
1708  Nam quae Sithoniis e partibus exoriuntur
1709  Flamina ventorum, motus ratione feruntur
1710  Non perturbati, calidus quo scilicet Auster,
1711  At fera directo descendunt impete contra:

1715  Exoriens, hiememque refert, atque enecat herbas.
1716  Praeterea constringit aquas, calcandaque sternit
1717  Flumina; quandoquidem sese insinuantia nitri
1718  Corpora vi multa defert, quae fixa liquentes
1719  Inter particulas religant, motumque fluentum
1720  Sistunt undarum; glacies ut dura geluque
1721  Fiat, et immoto nectantur frigore lymphae.

1738  Horrida quin etiam praedurae marmora rupis
1739  Finduntur persaepe gelu, quo stringitur unda
1740  Occultis illapsa viis in viscera cautis.
1741  Humida proporro sunt corpora, flexilibus quae
1742  Constant particulis oblongis mobilibusque,
1743  Ut facili possint in crebra foramina rerum
1744  Insinuarier ingressu, madefactaque reddant,
1745  Quaecumque humentis naturae

quem sic variare vaporum
1757  Halitus ex undis liquidas sublatus in auras.
1758  Indicium festuca dabit silvestris avenae,
1759  Lignosas effert, ut tenuia cornua, fibras
1760  Vertice quae summo: nam, cum vapor aëris illas 1750
1761  Humectat, laxantur, et orbibus evolvuntur:
1762  At facit ut redeant in spiras siccior aër.
1763  Hoc etiam organico poteris

1779  Nec non et saxum de monte molare parantes
1780  Dividere, excidunt circum ducuntque canalem,
1781  Quo ligna, ut cuneos, adigant vi: deinde frequenti
1782  Humectant lympha, quae lignea texta penetrans
1783  Dilatat paulatim, et saxa obstantia findit.
1784  Haec autem liquido quae corpore fluvida constant,
1785  Non tantum oblongis et laevibus exiguisque

1781  Quo ligna, ut cuneos, adigant vi: deinde frequenti
1782  Humectant lympha, quae lignea texta penetrans
1783  Dilatat paulatim, et saxa obstantia findit.
1784  Haec autem liquido quae corpore fluvida constant,
1785  Non tantum oblongis et laevibus exiguisque
1786  Debent principiis consistere particularum,
1787  Aetheriae verum quoque motu materiaї
1788  (Hanc

Viribus a magnis unquam stillare videres,
1811   Noc succo digitos contingeret herba prementes,
1812  Nec tibi calcata Bacchi liquor iret ab uva.
1813  Duraque praeterea quae sunt, ut robora ferri
1814  Ut validi silices ut saxa adamantina constant,
1815  Debent immotis et se tangentibus esse
1816  Praedita particulis, subtilique aethere et auris

1869  Praedurum queat, et liquefactum fundier aurum,
1870  Duritiem frigens nativam deinde receptet,
1871  Accipe; nimirum liquidum fit ab igne, quod ejus
1872  Exagitet partes ignis, quae protinus actae
1873  Aethera sese intra subtilis materiaї,
1874  Admittunt, neque compactae immotaeque tenentur.
1875  Mox iterum frigus connectit ab igne solutas
1876  Aetheris

tenentur.
1875  Mox iterum frigus connectit ab igne solutas
1876  Aetheris expellens extra vim, duritiemque
1877  Partibus amissam reddit, religatque liquentes.
1878  Postremo fluido quae constant corpore, saepe
1879  Sunt pellucida multa; quod est genus unda vel aër.
1880  Undique subtilis quoniam vis materiaї,
1881  Inter particulas dum transit multa liquentes,

vel aër.
1880  Undique subtilis quoniam vis materiaї,
1881  Inter particulas dum transit multa liquentes,
1882  Rectum scindit iter, rectoque dat ire meatu
1883  Propterea lucem, quae dum transmittit, ab omni
1884  Parte patens corpus debet clarumque videri.
1885  At quae dura, sed et pariter pellucida constant,
1886  Ut vitrum ut glacies adamasque aliique nitores