Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: quae Your search found 19388 occurrences
First 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 11856-12206:11856. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] consueverat, fronte: "Istic", inquit, "haud longum immorabimur, alia nobis hodie praestanda sunt; istud quam brevissime expediam. Vis omnis tuae, quam in politicam attuleras, rationis in eo est constituta quod, cum virtus esset intellectus neque tamen ulla esset ex iis quae recensentur, ut ipse haud inepte probaveras, corruptionem eam alicuius ex iis esse necessum foret. Quod tu commode ad prudentiam retulisti; nam haec una in agibilibus, uti et politica, versatur, itaque consultationem electionem aliaque
11857. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] electionem aliaque prudentiae principia politica ex te retinet, in eo ab illa deficit quod pravis modis atque unam ob sui utilitatem agit. Non agam contentiose nec cavillationibus nescio quibus aut eam virtutem non esse intellectus, aut esse unam ex iis, quae recensentur, contendam. Dicam plane te, dum sic disseris, subdolos nonnullorum mores fraudisque vitium, non politicam impugnare. Datur id quidem illi pridem infamiae ut fraudum dolique magistra feratur; at quam aeque, mox apparebit. Omnia sui natura, non eo quod
11858. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quidam traduxerint, non ilico condemnare debemus. Nuper cum insolentes quidam natura iuvenes et communi iuventutis vitio, dicacitati, necdum bene morati ex philosophia rediissent, divulgatus eiusmodi sermo est: non esse amplius illi tradendam iuventutem quippe quae morosos eos obstinatosque efficiat; id autem dudum illi vetustissimisque temporibus est obiectatum quod sordidos efficeret sui sectatores, nempe quia hoc in quibusdam philosophis vitium apparuit. Ita qui personarum defectus sunt, in disciplinas transferuntur hominumque
11859. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] id non tantum illae Ciceronis voculae, sed ne tota quidem tua industria evincet; nam quod falsas viarum ambages pravosque illos modos insectaris, id ego non esse huius quam defendo politicae semper existimavi; germanam quippe genuinamque, non quae doctorum vitiis sit adulterata, politicam defendo, quae fraudes eas nunquam praecipiet. At, inquies, Mazarinus, qui praecipuus eius auctor habetur, huiusmodi tradidit? Facete tu quidem in illum; at minus fortasse vere in illum es invectus, quem cum hominem fuisse
11860. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] tua industria evincet; nam quod falsas viarum ambages pravosque illos modos insectaris, id ego non esse huius quam defendo politicae semper existimavi; germanam quippe genuinamque, non quae doctorum vitiis sit adulterata, politicam defendo, quae fraudes eas nunquam praecipiet. At, inquies, Mazarinus, qui praecipuus eius auctor habetur, huiusmodi tradidit? Facete tu quidem in illum; at minus fortasse vere in illum es invectus, quem cum hominem fuisse optimum, tum alterum fere Galliae conservatorem abunde
11861. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] servatos exercitus, quot dissipatas perduelliones, quot urbes in fide servatas! Atqui haec publicae sunt actiones; nec de nomine tecum certare velim, politica an stratagemate ista confecta dicas; id constat eadem mentis sagacitate inventioneque, qua quis privato conflat odium (quae actio vel secundum te politicae est), eadem, inquam, inventione hosti quoque conflari odium quo urbs in fide servetur, quod inter actiones publicas iure refertur. Meam itaque de politica opinionem accipe et, si potes, acquiesce: nihil ego eam esse quam quaedam
11862. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] te politicae est), eadem, inquam, inventione hosti quoque conflari odium quo urbs in fide servetur, quod inter actiones publicas iure refertur. Meam itaque de politica opinionem accipe et, si potes, acquiesce: nihil ego eam esse quam quaedam praecepta puto, quae doceant qui in hac aut illa particulari circumstantia prudenter sit agendum. Itaque nihil nisi prudentiam quae doceatur esse. At cum infinita sit singularium differentia, idcirco studium hoc compleri nunquam potest; hactenus vix superficialiter aliqui id tradidere; si enim
11863. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quod inter actiones publicas iure refertur. Meam itaque de politica opinionem accipe et, si potes, acquiesce: nihil ego eam esse quam quaedam praecepta puto, quae doceant qui in hac aut illa particulari circumstantia prudenter sit agendum. Itaque nihil nisi prudentiam quae doceatur esse. At cum infinita sit singularium differentia, idcirco studium hoc compleri nunquam potest; hactenus vix superficialiter aliqui id tradidere; si enim perficeretur, nihil esset quam prudentia per praecepta practice tradita, quod propter negotiorum multiplicem
11864. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] id tradidere; si enim perficeretur, nihil esset quam prudentia per praecepta practice tradita, quod propter negotiorum multiplicem diversitatem in universum praestari non potest; in parte id aliqui tentavere. E quibus fuit Mazarinius qui partem eam, quae ad privata negotia pertinet, nonnihil pertractavit, quorum pleraque alii postea corrupere, nempe naturae suae vitium in hoc sequentes. Noli itaque obiectare confusum esse quam quod maxime studium istud: fateor enim. Noli contendere nullos esse eius auctores:
11865. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] confusum esse quam quod maxime studium istud: fateor enim. Noli contendere nullos esse eius auctores: nam id quoque confiteor; necdum enim, ut aiebam, perfectum est. Ast ego non tam studium quam actionem ex politica factam defendo. Si ea tantum politice facta dicerentur quae Mazarinius aut nescio quis alius tradidit, quanta actionum publicarum turba nomine sibi debito fraudaretur! Nunc ego omnem actionem politicam appello quam quis cum quadam mentis solertia fecit. Itaque actiones prudentes sunt omnes quae rationibus respondent, politicae,
11866. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Si ea tantum politice facta dicerentur quae Mazarinius aut nescio quis alius tradidit, quanta actionum publicarum turba nomine sibi debito fraudaretur! Nunc ego omnem actionem politicam appello quam quis cum quadam mentis solertia fecit. Itaque actiones prudentes sunt omnes quae rationibus respondent, politicae, quae insuper cum quadam inventione fiunt. Excludo fraudes, volo ut res et licite et ingeniose fiat. Hoc ea qua potui brevitate contra Alonici sententiam disserui: ex quo appareat nec politicam virtuti repugnare nec eam Epicuri
11867. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quae Mazarinius aut nescio quis alius tradidit, quanta actionum publicarum turba nomine sibi debito fraudaretur! Nunc ego omnem actionem politicam appello quam quis cum quadam mentis solertia fecit. Itaque actiones prudentes sunt omnes quae rationibus respondent, politicae, quae insuper cum quadam inventione fiunt. Excludo fraudes, volo ut res et licite et ingeniose fiat. Hoc ea qua potui brevitate contra Alonici sententiam disserui: ex quo appareat nec politicam virtuti repugnare nec eam Epicuri dogmati cohaerere et prudentiam ipsam
11868. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] potui brevitate contra Alonici sententiam disserui: ex quo appareat nec politicam virtuti repugnare nec eam Epicuri dogmati cohaerere et prudentiam ipsam politicam esse. Insuper suis, quas a studii inordinatione auctorumque inopia duxerat, rationibus his satisfactum est. Nam quae de Epicuro et Machiavello suavius quam verius disseruit, tanti non sunt ut reppellantur. Quae autem de aevi nostri pravitate composite quidem ad mores, ad rem autem parum accommodate attulit, ea laudanda potius sunt quam reppellenda; plus enim audienti utilitatis quam
11869. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] nec eam Epicuri dogmati cohaerere et prudentiam ipsam politicam esse. Insuper suis, quas a studii inordinatione auctorumque inopia duxerat, rationibus his satisfactum est. Nam quae de Epicuro et Machiavello suavius quam verius disseruit, tanti non sunt ut reppellantur. Quae autem de aevi nostri pravitate composite quidem ad mores, ad rem autem parum accommodate attulit, ea laudanda potius sunt quam reppellenda; plus enim audienti utilitatis quam defendenti laboris afferunt. Id unum haud iniuria fors questus videtur quod a prisca illa
11870. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quod a prisca illa sinceritate puroque agendi candore prorsus est descitum. Loquar an silentio rem praeteream animi pendeo; nam id ipsum dudum iam me torsit. Prorsus ut defendam, haud unquam fecerim; id hac tamen temporis necessitate laudare necessum. Nunquam ego vel voculam quae intentioni non respondeat proferrem ni necessitas sic secum ferret, nempe perdita mortalium pravitas tegere saepe consilia iubet atque aliquid etiam quod non sentias quandoque proferre. Melior quidem semper mihi visa est veteris ecclesiae condicio, quam eiusmodi fuisse ex
11871. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] istud, inquam, politica non effecit; alienum crimen est, politicam infamia manet. Vidisti (neque enim fugere id te existimo) in primis nascentis reipublicae Romanae temporibus multa bella politica confecta, negotia haud pauca illa administrata fuisse. Ipsae sacrae litterae, quae tantam populi sinceritatem extollunt, facta quadam eiusdem temporis politica referunt. Non igitur politica rei tam improbae causam dedit; ipsa mortalium pravitas, quae proximis saeculis erupit, pestem hanc secum tulit; quippe resistere
11872. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] temporibus multa bella politica confecta, negotia haud pauca illa administrata fuisse. Ipsae sacrae litterae, quae tantam populi sinceritatem extollunt, facta quadam eiusdem temporis politica referunt. Non igitur politica rei tam improbae causam dedit; ipsa mortalium pravitas, quae proximis saeculis erupit, pestem hanc secum tulit; quippe resistere aliorum improbitati cum virtute non possent, his quidam modis consulere sibi voluere. Nolim me sine teste loqui putes, audi Sallustium: "Ambitio" (inquit ille)
11873. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] licitentur. Neque velim vos ita arbitrari quasi simulare tantum aut repulsam verbis officiosis tegere actus sit politicae; immo sinceritatem per se (ut more philosophi loquar) illa ex eventu tantum politica intendit; meministis enim me politicam praecepta dixisse quae doceant qui in hac aut illa circumstantia prudenter sit agendum. Itaque dum res exigit tegere consilium, id ipsum actus est politicae; contra dum aliud fert circumstantia, politicus aliud faciet ut, si sincero quodam dicto ad merendam alicuius, qui sinceritate delectetur,
11874. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] tum sinceritas actus politicae erit, quippe idem et prudentiae est. Quo planius perspicitur quam parva inter utrumque sit differentia nisi, subtilius si loquar, dicere velim omnem politicae actum et prudentiae esse, non omnem vero prudentiae actionem et politicae esse; quippe quae insuper quandam ingenii inventionem exigat. Sed haec qui aestimata sint, in parvo discrimine ponam; id constare abunde puto eos, qui politicam meditati sunt, nonnisi prudentiam docere voluisse, pessimo licet fato quod ad fraudes deinde pleraque sunt traducta. Id
11875. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] exigat. Sed haec qui aestimata sint, in parvo discrimine ponam; id constare abunde puto eos, qui politicam meditati sunt, nonnisi prudentiam docere voluisse, pessimo licet fato quod ad fraudes deinde pleraque sunt traducta. Id autem perperam discrevit Alonicus quod eam quae in gubernando consistit politicam laudandam, quae in vivendo cum aliis sita est vituperandam putarit; quasi in illa quoque plurima in fraudes versa esse non constet, cum maiori dolo dominationem sibi retinuerit Augustus et secutus eius vestigia Cosmus, quam quisquam
11876. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ponam; id constare abunde puto eos, qui politicam meditati sunt, nonnisi prudentiam docere voluisse, pessimo licet fato quod ad fraudes deinde pleraque sunt traducta. Id autem perperam discrevit Alonicus quod eam quae in gubernando consistit politicam laudandam, quae in vivendo cum aliis sita est vituperandam putarit; quasi in illa quoque plurima in fraudes versa esse non constet, cum maiori dolo dominationem sibi retinuerit Augustus et secutus eius vestigia Cosmus, quam quisquam privatorum aut invidiam alteri aut sibi amorem
11877. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] esse principi vel spiritualem in suis regionibus potestatem, nec enim Pontifici ullatenus subici; id eius, inquam, opinionis causa ab eo dici pariter scio. Apparuit iam quid politica foret; quod non tantum propriam utilitatem respiciat, apparuit; aliis quoque, quae Alonicus opposuerat satisfactum est; reliqui nisi vester assensus iam nihil est: quem si ista non extorsere, alias eripere sum paratus." Laudavimus omnes et pedibus, ut aiunt, manibusque in suam sententiam itum est. Ego autem quod vehementer in priori opinione essem
11878. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] non extorsere, alias eripere sum paratus." Laudavimus omnes et pedibus, ut aiunt, manibusque in suam sententiam itum est. Ego autem quod vehementer in priori opinione essem confirmatus consideraturum me postea rationesque curiosius collaturum affirmavi. Post quae iusso puero ut librum ex more inferret, vir quidam occurrit, qui habere se, quae cum Amado conferret, affirmavit. Accurrit puer remque Amado indicavit qui nos deprecatus in aliam aedium partem cum viro illo sermocinaturus secessit; nos autem memorando quae ab eo dicta
11879. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ut aiunt, manibusque in suam sententiam itum est. Ego autem quod vehementer in priori opinione essem confirmatus consideraturum me postea rationesque curiosius collaturum affirmavi. Post quae iusso puero ut librum ex more inferret, vir quidam occurrit, qui habere se, quae cum Amado conferret, affirmavit. Accurrit puer remque Amado indicavit qui nos deprecatus in aliam aedium partem cum viro illo sermocinaturus secessit; nos autem memorando quae ab eo dicta essent eaque pensitando tempus terebamus dum ille adveniret; quippe discedere
11880. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Post quae iusso puero ut librum ex more inferret, vir quidam occurrit, qui habere se, quae cum Amado conferret, affirmavit. Accurrit puer remque Amado indicavit qui nos deprecatus in aliam aedium partem cum viro illo sermocinaturus secessit; nos autem memorando quae ab eo dicta essent eaque pensitando tempus terebamus dum ille adveniret; quippe discedere necdum maturum et Amadi nos insuper desiderium detinebat. Nec ipse diu nos est moratus; post paucula enim affuit, quidve interim a nobis actum foret, rogavit. Cum Pretus:
11881. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] solum, sed per omnem, qua late patet, Christianum orbem sunt condiciones: ut omnis aut religiosus sit aut ecclesiasticus aut saecularis. Primi, quod relictis his negotiorum turbis vitam sectati sunt solitariam, haud nobis curae futuri sunt ad suas illos regulas relegantibus, quae omnem ipsorum vitam moderentur. Quod si claustris se exserant, ut non modica cum rerum iactura iam nimium factitant, optandum nobis potius est ut ignorantia res tractandi extraneas ad suam solitudinem compellantur, non ut etiam facem iis praeferamus quo rebus proposito suo
11882. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ne argumenti magnitudine obruerer, et quod id Amado magis congruat, ego nihil afferam; ipse si velit adicere, ultro poterit. De tertio igitur hominum genere sermo mihi in praesens futurus est vestro hortatu nec minus, ut spero, benevolentia, ut illud pro posse persequar, quae illorum in actionibus suis regendis esse debeat politica, quis in instituenda omni vita modus. Haec omnis oratio eo pertinebit, non ut in universum ostendam quid quisque pro se agere debeat, sed ut demonstrem qui omnis nostrum uniuscuiusque actio congruiter ad patriam
11883. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] constitutum. Invidos popularium oculos satis per hoc in nos convertimus quod prorsus extra patriam, quod in tam diversis locis, quod sine ullo fors exemplo iuventus nostra transacta est. Accedit insuetus genti nostrae litterarum amor et ab insanis vulgi opinionibus alienatio, quae nos (ausim sine superbia asserere) universi, Divino primum beneficio, dein Amadi praeceptis, mox nostra etiam industriola accepimus. His omnibus nostris exosi gentilibus ad rempublicam tamen accedere, honores capere, vitam non inquietam ducere cupimus. Hercle maius
11884. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] cupimus. Hercle maius fortasse istud homine opus fuerit et ut optetur satis. Nec tamen succumbendum est, et quod in totum non possumus in parte ut assequamur, nihil intentati relinquere debemus. Hoc ego consilio mature rem examinavi saepeque intra me ipsum revolvi ea quae modo vobis sum allaturus. Necdum illis negotiorum turbis nos ingessimus, necdum mala populares nostros de nobis opinio pervasit, res adhuc integra est; possumus collatis rationibus ita nos communire ut et nostris inhaerere inceptis et vitam ducere non malam valeamus.
11885. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Hinc inprompti erga virtutem gentilium animi ac, ut ut adsit, tegere satius videtur. Inde acerba aliorum in gentem dominatio, ipsis honor nullus, patria ipsa in exterorum manus iam iam concessit: suavia tamen haec et, ut invidiam expleas, praetereuntur; misero gentis fato quae prona iam in exitium, quid sit, quod illam eo impellat, discriminis, plane ignorat. Periimus profecto, cives, periimus, ni dii et nos meliora: at cunctis quis istud tribuat deus? Mentem quis omnium mutet? Sed erit aliquis fors favor quondam deum; nos cogitationis
11886. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] deum; nos cogitationis acerbitate orationem alio avocemus. Inter alia eiusdem gentis vitia non postremum id quoque locum obtinet quod nihil perinde atque aliorum consiliis, vel si patriae sint utilissima, adversari pulchrum ipsis magnumve videatur. Testantur comitia quae insano hoc adversandi studio ut plurimum fluctuant, praesertim si eius, qui princeps considet, lenitas audaciae furorique isti locum concedat. Peream si unquam subtile nec minus proficuum egregii cuiuspiam civis consilium comitiorum suffragia tulit! Gens est
11887. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] si eius, qui princeps considet, lenitas audaciae furorique isti locum concedat. Peream si unquam subtile nec minus proficuum egregii cuiuspiam civis consilium comitiorum suffragia tulit! Gens est praeterea, ut magis in septentrionem prona, ita Italis minus ingeniosa, et quae crebro post factum sapiat. Vino plus nimio, veneri minus indulgetur, nisi id externis e vitiis peregrinus quis adferat. Multus superstitioni locus vel apud optimates: ex externis aestimare omnia consueverunt. Hinc praecipua virtus modestia, excitata ingenia contemnuntur.
11888. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] plurimum popularis invidia viget, sed ubique gentium seu regnantium odio seu aemulorum artibus dicto citius interiret. Qua de causa nos quoque eam vivendi normam, ut nobis prorsus incongruam et horum potissimum temporum rationi minime accommodatam, praetereamus; posteriorem, quae sua ad tempus consilia dirigit, persequamur. Cuius quidem similiter duplex est modus: nam vel ita vivendum est ut cuncta ceteroquin patria retineas, in congressibus tantum rarum et, ubi adfueris, severum te praestes; aut ita consilia sunt instituenda ut in omnibus
11889. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ad publicas cuiusque actiones et ad domestica singulorum negotia remque familiarem. De ista ut ordiar, id antea praemonendum putavi non esse unam tam certam stabilemque agendi regulam sive in domesticis his, de quibus agimus, negotiis, sive in publica cuiusque vitae ratione, quae singulis apta sit adhiberi; nam quibus aut communi via vulgi incedere aut spreto populari favore ea tantum, quae recta ac patriae utilia sint, praefracte consectari est constitutum, hos a nostris procul abesse documentis oportet. In iis ipsis, qui media ingressi via
11890. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] praemonendum putavi non esse unam tam certam stabilemque agendi regulam sive in domesticis his, de quibus agimus, negotiis, sive in publica cuiusque vitae ratione, quae singulis apta sit adhiberi; nam quibus aut communi via vulgi incedere aut spreto populari favore ea tantum, quae recta ac patriae utilia sint, praefracte consectari est constitutum, hos a nostris procul abesse documentis oportet. In iis ipsis, qui media ingressi via neque duram illam prorsus, quia nimium invidiosam, nec laxam rursus alteram, quia ut plurimum erroneam, tenere in
11891. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] ad ipsam sui personam attinet, recte quisque fecerit si, antequam aut uxorem ducat aut ulterius in republica sit versatus, nec habitu exquisito nec multis epulis nec magno velit comitatu resplendere. Inurunt enim haec, si ea ante tempus exerceas, quandam ambitionis notam quae multas res gerendas postea officiat amplamque sermonum materiam praebeat, a quo facillimus ad populare odium transitus est. Universim itaque in id intendat animum ne causas sermonum serat, quod ilico futurum sciat si ulla in re eiusmodi
11892. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quidem plus nimio debere detrectare etsi id litterarum causa libenter forsan faceret; nam hac in parte omnino necessitati acquiescendum est. Id autem praesertim in vestibus omni, qua fieri potest, ratione fugiendum est ne quid novitatis appareat; quod cur cavendum sit, ex iis quae supra diximus, cum de gentis moribus tractaremus, apparet. Aliud quod hoc in genere dici commode posset, nihil superest; aut enim mox, dum de familia nobis sermo futurus est, dicenda sunt, aut ad publica cuiusque actiones referuntur. Illud itaque, quod consequitur,
11893. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] dignitatem suam vel ioci causa esse faciendum, ne contemptus inde servilis ex more sequatur. Accedit quod nihil unquam eiusmodi, quoad fieri potest, servo comitti debeat quod ab eo in vulgus editum domino fraudi esse possit. Cogitanti hic mihi multa in vita civili occurrere quae sine famulorum ministerio exsequi haudquaquam possint, rursusque reputanti quantum id servis audaciae, quantum in dominos potestatis tribuat, quantumque subsit periculi ne aut ipsis sponte discedentibus, aut a domino gravi quadam de causa (ut persaepe usu venit) dimissis
11894. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] fugae primum, tum furti rapinarumque periculum suam quemque colonum domum ditare cogitante. Sed illi quidem prudenti domini lenitate occurri potest, quod me ipsum non raro vidisse memini; furtis autem domini vigilantia poenarumque metus modum ponet. Non adferam hic ea quae sive a Cicerone in prima ad Quintum fratrem epistola, sive ab aliis passim auctoribus egregie monumentis sunt consignata, quod a nostro proposito aliena sint. De colonis tantum, qui et ipsi pars familiae sunt, pauca adicere me oportet; quibus quis modus adhibendus sit
11895. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] tempus tamen locusque nobis eum subministrabunt si intenti in id animo ipsorum colonorum mores et devinciendi eos opportunitatem diligenter observantes suum rigori quoque, ubi opus fuerit, locum relinquamus. Itaque de hoc quidquam in praesens statuere praetermitto quod res est quae nisi ad temporis locique opportunitatem decidi haudquaquam potest; id universim monuisse sufficiat strictissimam in exigendis operis ceterisque dominalibus (ut nostri appellant) iuribus adhibendam esse severitatem quam mox blando vultu ceterisque popularibus artibus
11896. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Plutarchus monuit) amplectatur. Iam maximam, quoad fieri potest, vitae consensionem ut suadeam, propositum non admittit, quippe id alioquin pernecessarium est et esse habetur solentque prudentes viri, ut facilius id assequantur, in levioribus quibusdam mulieri concedere, quae tamen suae in uxorem auctoritati nihil officiant. Id tantum monere me omnino oportet ut, quantum industria nostra valebit, excolere illam et ea, si fieri possit, politia imbuere non desistamus qua exteras feminas sublime nimium fulgere conspicimus. Sit aliquis vestitus
11897. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] me omnino oportet ut, quantum industria nostra valebit, excolere illam et ea, si fieri possit, politia imbuere non desistamus qua exteras feminas sublime nimium fulgere conspicimus. Sit aliquis vestitus splendor, sit in exteris excipiendis tractandisque permissa comitas, quae tamen sermonibus ansam nequaquam praebeat. Si verbosa sit, modestiam; si subrustica, elegantiam docebimus. Nunquam illi feminarum illustrium consortium prohibeatur; ad illos muliercularum coetus, qui in maritorum insectatione potissimum consistunt, ne admittatur. Id
11898. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] tum proximum est ita illam formare ut se in his modestissimam aeque ac sapientissimam praebeat. Sit suus illi labor nec sua condicione indignus. Litteris se ut occuparet, optandum id quidem foret; at vereor ne amplius quidquam. Ubi enim eiusmodi feminam reperias quae id non respuat aut prava contra litteras opinione aut, quod frequentius est, desidia muliebri; ut taceam quod nihil uspiam sit quod popularem magis illi viroque suo infamiam possit procurare. Itaque in totum ne ego quidem id suaserim; in parte non est quod impediat, nempe
11899. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] id suaserim; in parte non est quod impediat, nempe ubi per nimium otium licet librorum aliquid ipsam revolvere, quod tum praesertim facile potest evenire si, ut sunt apud nos nonnullae, Italicas litteras teneat. Cogor hic invitus licet in eam descendere quaestionem quae ut contrariis studiis maxime agitatur, ita plurimum invidiae apud illum, contra quem sentias, afferat: nimirum an rei tantum familiaris administratio mulieris opus sit? Longus sim, si per auctorum testimonia et per rationum ambages rem vellem subtilius resecare
11900. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] et Xenophontis dubias super eo opiniones examinare. Ista praetereant: rem ut nostrates inter agitatur expediam. Laudant illi vetustos mores priscamque severitatem praedicant. Et ita (inquiunt) oportuit ut viri illi mulieres sibique ad ea, quae ipsorum sunt, facienda subiectas haberent, nos molles et mulierum plus quam virorum speciem habentes nimirum eiusmodi habere coniuges necessum est quae nobis e contra imperent opusque quod ipsis proprium, quia nonnihil durius est, fastidiant, et ista otii potius refugia
11901. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] severitatem praedicant. Et ita (inquiunt) oportuit ut viri illi mulieres sibique ad ea, quae ipsorum sunt, facienda subiectas haberent, nos molles et mulierum plus quam virorum speciem habentes nimirum eiusmodi habere coniuges necessum est quae nobis e contra imperent opusque quod ipsis proprium, quia nonnihil durius est, fastidiant, et ista otii potius refugia quam veros labores consectentur. Eludendam reponunt alii simulacris istis mulierum vanitatem ut integra nobis in rebus seriis auctoritas constet. Nec eas
11902. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] villam cursitationem, illam exquisitam rerum minimarum curam feminas, quas supra servilem condicionem dii evexerint, nequaquam decere. Cedo enim rusticum aliquem villae praefectum, quid infra haec ab illo exiges? Ne nobis quidem id gloriosum fore si earum commercio gaudeamus quae a servis et rusticis nonnisi opinione distent. Bina haec (ut vidistis) capita quaestio habet: an in extrinsecis his uxori sit deferendum et an rei familiaris administratio atque ea dura nonnihilque subrustica, qualis nostrates inter prioribus praesertim temporibus
11903. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Finiam de uxore dum unum adhuc documentum subiunxero: nimium quoniam infirmior ille sexus est quam ut omnibus providendis sufficiat, fuerit fortasse haud inutile si partitis administrationibus res geratur familiaris. Itaque agros quaeque remotiora sunt, vir reservabit, ea quae propius adsunt, mulieri committet gubernanda, nempe dum ruri agitur; nam si vitam urbanam ducat, supervacanea utique haec illi cuncta fuerint. Haec de familia; cuius quamquam nati etiam pars maior sint, de iis tamen in praesenti
11904. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] (ut fieri assolet) sensim diffusa non modo supervacuum, sed etiam subrusticum consilium istud evadat. Utcunque sit, nos mores hominum condicionemque temporis oportet aestimare, id autem prorsus vitare ne immoderato in aedificando luxu peccetur; id enim, uti et alia omnia quae conciliando prodigi nomini inserviunt, mirum quam malam in civibus de nobis opinionem efficiunt quae postea rebus gerendis ut plurimum officit. Iam agros omnemque quae proprie dicitur posessionem quod attinet, non leve nobis Italia subministrat argumentum eam non pro
11905. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] Utcunque sit, nos mores hominum condicionemque temporis oportet aestimare, id autem prorsus vitare ne immoderato in aedificando luxu peccetur; id enim, uti et alia omnia quae conciliando prodigi nomini inserviunt, mirum quam malam in civibus de nobis opinionem efficiunt quae postea rebus gerendis ut plurimum officit. Iam agros omnemque quae proprie dicitur posessionem quod attinet, non leve nobis Italia subministrat argumentum eam non pro debito et aequo excoli. Dii boni! quam exiguum terrae spatium complures illic homines alit, cum in
11906. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] id autem prorsus vitare ne immoderato in aedificando luxu peccetur; id enim, uti et alia omnia quae conciliando prodigi nomini inserviunt, mirum quam malam in civibus de nobis opinionem efficiunt quae postea rebus gerendis ut plurimum officit. Iam agros omnemque quae proprie dicitur posessionem quod attinet, non leve nobis Italia subministrat argumentum eam non pro debito et aequo excoli. Dii boni! quam exiguum terrae spatium complures illic homines alit, cum in Croatia vix infinita iugerum spatia occupantesque complura montium iuga
11907. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] alit, cum in Croatia vix infinita iugerum spatia occupantesque complura montium iuga silvae unius necessitatem domus expleant. Haud abnuerim discrimen intercedere pro regione; id affirmo non pro natura soli fructum a nobis Croatiae capi. In lignis id ostendisse sufficiat, quae quis nescit quanta secentur prodigalitate, quanta socordia colligantur, cum in Italia ne virgam quidem per inertiam interire conspicias! Exemplum igitur nos in aliena terra edoctos oportet accipere ut maximam pro modulo suo utilitatem soli capiamus. Sed utinam
11908. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quanta secentur prodigalitate, quanta socordia colligantur, cum in Italia ne virgam quidem per inertiam interire conspicias! Exemplum igitur nos in aliena terra edoctos oportet accipere ut maximam pro modulo suo utilitatem soli capiamus. Sed utinam vel haec, quae nobis sponte sua regio subministrat quodque nostris superest usibus, distrahere liceat! Nihil ambigo posse id omnino impetrari si studium in hoc gentis nostrae exarderet. Sed suas populus ipse miserias calamitatesque ignorat, quae autem utilia sunt, sueta gentis ignavia
11909. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] soli capiamus. Sed utinam vel haec, quae nobis sponte sua regio subministrat quodque nostris superest usibus, distrahere liceat! Nihil ambigo posse id omnino impetrari si studium in hoc gentis nostrae exarderet. Sed suas populus ipse miserias calamitatesque ignorat, quae autem utilia sunt, sueta gentis ignavia praetermittuntur. Atqui audere nec cassum ignavis querelis remedium implorare, sed agere atque tentare necessum est. Eget princeps: fit nova tributorum accessio: lamenta inde, exsecrationes, querelis
11910. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] solvere possit habeat. Ne nunc quidem vetitum omne commercium est; quotus tamen quisque est qui sibi inde primum, mox etiam patriae prospiciat? Immo contra obnitimur iisque, qui haec exercent, infamiam nescio quam aspergimus prorsusque detestamur. Rem arduam! et quae saepius mihi mentem in contraria distraxerit dum dubito an famae populari an suae potius patriaeque utilitati sit acquiescendum. Postremo tamen constitui minoris esse vulgarem auram quam ut spontaneas eius gratia miserias subeamus. Quidquid itaque vulgus obmurmuret,
11911. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] depravandi praeterea occasionibus infame; at melius reputanti facile probatum, si cogitaverit et periculis depravationique prudentia posse occurri et expensas ab iis ipsis esse refundendas qui inter alias artes hanc quoque possint didicisse. Sed iam sat de ea parte, quae privatas cuiusque actiones respicit, pro temporis angustia: restat de altera quae in publicis versatur. Infinitus si singula huius capitis distinctionis membra ordinatim prosequi vellem neque vero id temporis brevitas patitur. Itaque congesta praeceptorum copia me
11912. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] si cogitaverit et periculis depravationique prudentia posse occurri et expensas ab iis ipsis esse refundendas qui inter alias artes hanc quoque possint didicisse. Sed iam sat de ea parte, quae privatas cuiusque actiones respicit, pro temporis angustia: restat de altera quae in publicis versatur. Infinitus si singula huius capitis distinctionis membra ordinatim prosequi vellem neque vero id temporis brevitas patitur. Itaque congesta praeceptorum copia me paucissime ut potero expediam, contentus si generalia quaedam attulero documenta e
11913. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quadam republica neque sub optimatibus vivere, sed regibus, quibus ius vitae necisque dii concesserunt, subesse. Supervacaneum itaque fuerit elatos illos spiritus et intempestivam praeseferre libertatem, quin congruos potius tempori condicionique mores assumimus, omniaque, quae pii in principem subditi sunt, officia ex asse exsequimur. Quo in genere id primum consuli potest, ut sua dictorum cuique ratio constet. Nihil agendum dicendumve est quod vulgatum principis invidiam mereatur. Quod expertus moneo, eo felix quod alieno exemplo id impune mihi
11914. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sententia stare. Equidem non ignoro mentione iniecta de iis me oportere artibus uberius disserere quibus ministrorum gratia possit occupari; at ego, quoniam non usquequaque vacat, brevissime expediam. Potissima hoc in genere sunt formae naturaeque liberalitas, linguarum, quae in aula floreant, cognitio, et commune his praesertim temporibus refugium: largitio. Sed in eo maxime discrimen adhibere oportet ne idem potissimum officiat quod ad nocendum quam ad iuvandum non minores vires habet. Duo sunt quae hoc in genere omitti sine fraude
11915. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] sunt formae naturaeque liberalitas, linguarum, quae in aula floreant, cognitio, et commune his praesertim temporibus refugium: largitio. Sed in eo maxime discrimen adhibere oportet ne idem potissimum officiat quod ad nocendum quam ad iuvandum non minores vires habet. Duo sunt quae hoc in genere omitti sine fraude haudquaquam possunt: primum ut non contentus quis ministrarum promeruisse gratiam eandem litteris semper foveat suscitetque, quod tamen ipsum non modica utrinque cum cautione faciendum est; alterum ut hunc
11916. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] detraxeris! At nimio plus res inoluit, nec nisi tardissimum acceptura remedium videtur. Nos tamen ne cessemus abolendae pravissimae consuetudinis saltem initium facere consueto remedio, nempe id ipsum aliis, quibus nostras probari monitiones intellexerimus, ingerendo; quae res ubi deinde in plures, ut fieri solet, exierit, dubitari non potest quin minor invidiae locus sit futurus ubi eius fomentum subtrahetur. Ceterum id inter praecipua utilissimaque vitae praecepta referri potest, nimirum ne unquam inveteratas popularium
11917. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] abhorreat, promet is qui me audierit, nec unquam instar magistri et quasi alios docere velit de humanioribus praesertim litteris sermonem faciet; quin se quoque iis vacare, quoad fieri potest, obteget, nec unquam aliam nisi boni iuristae famam affectabit. Iam quae cuique sint fugienda videamus. Primum id cavere oportet ne frequentibus sive Viennam sive in alias partes profectionibus indulgeamus, ne adulatores aut vagi audire debeamus. Absit ambitio; nuspiam simus tam magnifici ut prodigi dici possimus. Mulierum etiam et puellarum
11918. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] quam eiusmodi amicitiam perturbare. Itaque amicitia ipsa pro virili tegenda est et quos maxime diligimus, iis in extrinsecis his minimum deferre oportet; prudens enim amicus de eo non succensebit, aliorum autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus, elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in re aliter se habeant, in illius sententia censentur esse perversa; non
11919. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] pro virili tegenda est et quos maxime diligimus, iis in extrinsecis his minimum deferre oportet; prudens enim amicus de eo non succensebit, aliorum autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus, elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in re aliter se habeant, in illius sententia censentur esse perversa; non commonebo praecipuam modestiae, praesertim ab
11920. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] aliorum autem machinationes sic facillime eludentur. Hic ego non repetam ea, quae sive ex dictis facile possunt consectari sive ex iis, quae tum diximus, cum de gentis moribus dissereremus, elici; non commemorabo serviendum esse gentis praeiudiciis, fugiendaque ea omnia quae, etsi in re aliter se habeant, in illius sententia censentur esse perversa; non commonebo praecipuam modestiae, praesertim ab adolescentibus, rationem habendam esse; de comitiis solum quin aliquid afferam, non possum praeterire. Haec malignis turbari
11921. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] autem defensoris potius quam consultoris gerere vices instructis iam ad succurrendum omnibus quos nobis aliquo nomine obstrictos tenemus. Haec de modo in Croatia vivendi, qua potui brevitate, in medium attuli; ex quibus id universim colligas tria potissimum esse quae in Croatia sint exstirpanda: ebrietas, absentum inter cenandum calumniatio, malaque iuventutis disciplina. Dein id quoque inde consequitur communem, quidquid effici velis, praestandi modum esse eos, quos nomine aliquo tibi obnoxios habeas,
11922. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] cum aliquo intercedat, qua potest arte occultet; si favorem habeat superioris, eo moderatissime utatur nullaque prorsus cuiusdam quasi dominationis signa ostendat; si eo sit destitutus, nihil in eos, qui eum obtinent, dicere facereve praesumat. Sed id praecipuum est ut ea, quae taceri debent, tacere sciat; nihil enim est quod vitae eius tranquillitatem magis possit perturbare, quam si omnia, quae ab uno exceperit, alteri referre velit; haec enim est amplissima inimicitiarum materies quae, cum in omni vita, tum in collegiis potissimum, ubi eidem
11923. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] cuiusdam quasi dominationis signa ostendat; si eo sit destitutus, nihil in eos, qui eum obtinent, dicere facereve praesumat. Sed id praecipuum est ut ea, quae taceri debent, tacere sciat; nihil enim est quod vitae eius tranquillitatem magis possit perturbare, quam si omnia, quae ab uno exceperit, alteri referre velit; haec enim est amplissima inimicitiarum materies quae, cum in omni vita, tum in collegiis potissimum, ubi eidem cum inimico (ut aiunt) foco est assidendum, sunt pergraves. Id quoque in vita communi confert si gravitatem quis semper
11924. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] dicere facereve praesumat. Sed id praecipuum est ut ea, quae taceri debent, tacere sciat; nihil enim est quod vitae eius tranquillitatem magis possit perturbare, quam si omnia, quae ab uno exceperit, alteri referre velit; haec enim est amplissima inimicitiarum materies quae, cum in omni vita, tum in collegiis potissimum, ubi eidem cum inimico (ut aiunt) foco est assidendum, sunt pergraves. Id quoque in vita communi confert si gravitatem quis semper praeferat nec unquam ad dissolutos illos confidentiae iocos se immittat. Porro in alioquin
11925. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] collegio adhuc agit, insigni quodam facinore, qualis potissimum defensio est, illustrare, aut magnam de se iam antea per amicos exspectationem concitare. Quibus si ad optatam dignitatem pervenerit, tum vero sua prudentia, non nostris artibus est dirigendus. Ad quod ea quoque, quae in parte dicta sunt, conferre possunt." "Immo", inquit Pretus, "haec quoque ad ea, quae a me dicta sunt, possunt accommodari." Quod fatus in horam quaesivit; quam ubi maturam discessui comperisset, surrexit, nosque omnes prosperam invicem noctem gratulati
11926. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section] magnam de se iam antea per amicos exspectationem concitare. Quibus si ad optatam dignitatem pervenerit, tum vero sua prudentia, non nostris artibus est dirigendus. Ad quod ea quoque, quae in parte dicta sunt, conferre possunt." "Immo", inquit Pretus, "haec quoque ad ea, quae a me dicta sunt, possunt accommodari." Quod fatus in horam quaesivit; quam ubi maturam discessui comperisset, surrexit, nosque omnes prosperam invicem noctem gratulati discessimus. |
11927. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
dum meam singulique civis proprietatem, ut nunc res sunt, salvam esse, dum denique me in medio inclitae universitatis versari eoque potissimum fine versari sentio, ut communibus provideamus consiliis qua maxime congrua ratione ea omnia, quae inde ab obitu Augustae Theresiae innovata sunt, ad priorem legalem statum reponi possint? Solacii huius magnitudinem sola illa consideratio tantisper diminuit quod videam nostram posterorumque felicitatem sola hac providentia non absolvi, sed eo nobis
11928. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
hanc in rem consilia conferre possimus, iuvat nos attentius reputare qui factum sit ut ingenua et secus libertatis admodum tenax natio tam prope ad exitium perduci potuerit? Sicut enim cognito morbi statu medicus idonea facile medicamenta ordinare potest, ita detecta genuina, quae rem publicam afflixerunt, malorum causa necessaria ad eius sublationem haud difficile est procurare. Si omnium, quae post novam sub Carolo VI Hungariae regulationem evenerunt, reminisci velimus, nullo certe negotio deprehendemus postremam tristem Hungariae
11929. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
natio tam prope ad exitium perduci potuerit? Sicut enim cognito morbi statu medicus idonea facile medicamenta ordinare potest, ita detecta genuina, quae rem publicam afflixerunt, malorum causa necessaria ad eius sublationem haud difficile est procurare. Si omnium, quae post novam sub Carolo VI Hungariae regulationem evenerunt, reminisci velimus, nullo certe negotio deprehendemus postremam tristem Hungariae catastrophen non alia de causa tam brevi tempore, tamque facili negotio perfectam fuisse, quam quod longa placidi Theresiani regni
11930. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
potestas executiva legislativae coniungitur, id est, ut primum idem leges condere, idem eas pro lubitu interpretari, idem pro volupe transgredi, idem denique etiam exsequi potest. Quem denique latet, quod iam ante Iosephum II potestas executiva non modo de iis, quae stricte ad legislationem adeoque ad comitia pertinent, multa disposuerit, verum etiam partim ea, quae legibus constituta sunt, in effectum non perduxerit, partim quaedam legibus etiam adversa statuerit; urbariorum certe regulationem, studiorum educationisque systema,
11931. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
interpretari, idem pro volupe transgredi, idem denique etiam exsequi potest. Quem denique latet, quod iam ante Iosephum II potestas executiva non modo de iis, quae stricte ad legislationem adeoque ad comitia pertinent, multa disposuerit, verum etiam partim ea, quae legibus constituta sunt, in effectum non perduxerit, partim quaedam legibus etiam adversa statuerit; urbariorum certe regulationem, studiorum educationisque systema, vectigal tricesimale, pretium salis, monetae evaluationem, sanctiones poenales, ipsam usque adeo militiae,
11932. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
militiae, qua parte Hungariam respicit, coordinationem et sescenta eiusmodi alia ad potestatem legislativam pertinere nemo ignorat, et tamen potestas executiva omnia haec iam ante Iosephum II proprio nutu et ordinavit, et peregit. Et ne ea tantum, quae nobis cum Hungaris communia sunt, memorem, libet propria nobis exempla meminisse. Altero statim a solutis postremis Hungariae comitiis anno potestas executiva novum, invitis regni huius statibus, ad instar locumtenentialis consilium erexit,
11933. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
executiva magnam Crisiensis, Zagrabiensis, et Syrmiensis Comitatus partem per commissionem sic dictam aulicam statui militari ita incorporavit, ut provinciales ad actum hunc deputati non ad consulendum, sed tantum ad informationes praestandas adhibiti fuerint, ac ea quidem, quae de Syrmiensi et Zagrabiensi decerpta sunt, re ipsa confiniis adiecta fuere, ea tamen, quae de Comitatu Crisiensi resecabantur, non confiniis regni, sed constituto in meditullio iurisdictionis politicae, sic dicto Varasdinensi Generalatui addicta, atque ita addicta sunt, ut
11934. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
sic dictam aulicam statui militari ita incorporavit, ut provinciales ad actum hunc deputati non ad consulendum, sed tantum ad informationes praestandas adhibiti fuerint, ac ea quidem, quae de Syrmiensi et Zagrabiensi decerpta sunt, re ipsa confiniis adiecta fuere, ea tamen, quae de Comitatu Crisiensi resecabantur, non confiniis regni, sed constituto in meditullio iurisdictionis politicae, sic dicto Varasdinensi Generalatui addicta, atque ita addicta sunt, ut iam una eius fimbria Zagrabiensem plane Comitatum a Crisiensi intersecet, quasi iterum
11935. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
arbitrariam iterum aestimationem et bonificationem etiam invitos proturbare. Non multo post executiva potestas ad effectum tot tantarumque superinde conditarum regni legum aliquam partium maritimarum particulam incorporavit quidem, sed ita incorporavit, ut tota, quae inter modernos politicae iurisdictionis limites et urbem Segniam intercedit, plaga penes statum militarem relicta, sicque vetus illa civitas regia, quarti regni status commembrum, cuius incorporatio tot iam legibus decreta est, militari imperio subiecta sit. Quid
11936. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
animi indoles ut, qui executivam, id est supremam, obtinet potestatem, limitibus potestatis legislativae se constringi illibenter patiatur; ut comitia differre, et nomine provisionalium ordinationum ipse leges ferre gestiat; denique ut potestatem legislativam ad ea solum, quae ex arbitrio suo pro fundamentalibus statuit, restringere conetur. Neque tamen haec semper potestati executivae, verum plerumque iis, quibus illa qua primis instrumentis nititur, adscribi possunt: quo enim magis absolutam princeps nanciscitur potestatem, eo minus ad
11937. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
executivae, verum plerumque iis, quibus illa qua primis instrumentis nititur, adscribi possunt: quo enim magis absolutam princeps nanciscitur potestatem, eo minus ad eam exercendam solus sufficit, sed varias eius partes variis individuis concredere debet. Hi cum particulari, quae ipsis obtingit, provinciae se plene pares esse arbitrentur, oderunt legum vincula, et ut ipsi principis nomine arbitrarie agere possint, potestatem eius etiam ultra definitos per constitutionem limites extendere consueverunt. Ne invidiosa evadat oratio, nolim
11938. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
rebus nostris per specifica exempla applicare; qui illum, qui inter aulici et provincialis senatus praesidium invaluit, nexum, praesidiales illas inscio saepe toto dicasterio manipulationes recogitaverit, una et id reputarit, quod principes ea ferme tantum suscipere soleant, quae ipsis a respectivis ministris suggeruntur, facile certe assequetur apud nos etiam plurimas legum violationes prima arbitrarii imperii initia per eos, qui potestatem executivam proximius circumstant, perpetratas fuisse. Nos ipsi dimiseramus certe curam reipublicae.
11939. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
fortunarumque suarum incrementa aucupari, pro installationis restaurationisque solennis aut ad summum pro prima reliquarum congregationum die comparere, ceterum totam negotiorum molem in humeros solius magistratus reclinare iam solenne habebatur; si inclita universitas eorum, quae, cum ante octennium magistratum capesserem, hanc in rem praefatus sum, meminisse, tum subsequi temporis usum tantisper recolere velit, agnoscet certe me nihil invidiosi, nihil dicere exaggerati. Iam vero palam est, quod solus magistratus, nisi statuum et ordinum praesidio
11940. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
per totum corpus iuris legislationis obiecta nullibi compendio et sub unum obtutum ita collocantur, ut ex sola constitutionis inspectione et executiva potestas limites suos perspicere et, si illos excesserit, per legislativam sine ambagibus ad eos possit revocari. Obsoletis, quae de periodico diaetae celebrandae termino perlatae fuere, legibus liberam utique potestas executiva habuit facultatem eadem etiam ad quartam unius saeculi, ut nunc factum est, intermittendi; tanto autem intervallo cum saepe necessitas ipsa
11941. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
celebrandae termino perlatae fuere, legibus liberam utique potestas executiva habuit facultatem eadem etiam ad quartam unius saeculi, ut nunc factum est, intermittendi; tanto autem intervallo cum saepe necessitas ipsa exposcat, ut de pluribus, quae secus legislativam potestatem respiciunt, obiectis statim constituatur, debet utique hac ratione potestas executiva se ad usum legum ferendarum collocare. Inde certe evenit ut sub longo quippe 40ta annorum Augustae condam Theresiae regno tres tantum diaetae
11942. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
Atque ita, cum eius etiam consensus ad legem perferendam necessarius sit, nullum habet constitutio nostra modum, quo factae eiusmodi per potestatem legislativam extra diaetam ordinationes in irritum valeant revocari. Prostat luculentum eius rei exemplum in responsis, quae postremis comitiis potestas executiva edidit ad illas statuum propositiones, quibus nonnulla per eam extra diaetam ordinata antiquanda esse contendebant. Ipse denique proponendi condendique articulos modus, illa gravaminum forma, quae commembrum potestatis
11943. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
eius rei exemplum in responsis, quae postremis comitiis potestas executiva edidit ad illas statuum propositiones, quibus nonnulla per eam extra diaetam ordinata antiquanda esse contendebant. Ipse denique proponendi condendique articulos modus, illa gravaminum forma, quae commembrum potestatis legislativae utique non decet, illa frequens ad privilegia, quae coram potestate legislativa nulla esse debent, provocatio, stylum et reale legislationis exercitium certe non praeseferunt. Atque ita et veram malorum, quae nos presserunt,
11944. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
ad illas statuum propositiones, quibus nonnulla per eam extra diaetam ordinata antiquanda esse contendebant. Ipse denique proponendi condendique articulos modus, illa gravaminum forma, quae commembrum potestatis legislativae utique non decet, illa frequens ad privilegia, quae coram potestate legislativa nulla esse debent, provocatio, stylum et reale legislationis exercitium certe non praeseferunt. Atque ita et veram malorum, quae nos presserunt, causam in eo sitam esse, quod status e reali potestatis legislativae exercitio excussi
11945. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
gravaminum forma, quae commembrum potestatis legislativae utique non decet, illa frequens ad privilegia, quae coram potestate legislativa nulla esse debent, provocatio, stylum et reale legislationis exercitium certe non praeseferunt. Atque ita et veram malorum, quae nos presserunt, causam in eo sitam esse, quod status e reali potestatis legislativae exercitio excussi fuerint, et quid potissimum ad id, ut inde excutiantur, contulerit, iam intelligimus. Eo tantum, ut iam praemisi, conatus et consilia nostra nos conferre decet: primum,
11946. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
legislativae exercitio excussi fuerint, et quid potissimum ad id, ut inde excutiantur, contulerit, iam intelligimus. Eo tantum, ut iam praemisi, conatus et consilia nostra nos conferre decet: primum, ut status se ad reale legislativae potestatis exercitium in primis statim, quae nobis imminent, comitiis reponant, dein vero, ut adumbranda in proximis comitiis constitutio ita praemuniatur, ne status amplius ullo unquam tempore per potestatem executivam inde excludi possint. Ut status his statim, quae imminent, comitiis reale legislationis
11947. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
potestatis exercitium in primis statim, quae nobis imminent, comitiis reponant, dein vero, ut adumbranda in proximis comitiis constitutio ita praemuniatur, ne status amplius ullo unquam tempore per potestatem executivam inde excludi possint. Ut status his statim, quae imminent, comitiis reale legislationis exercitium resumant, vix aliquid puto obstiturum. Si enim certam, per quam maioris repraesentantum partis voluntas tuto cognosci possit, normam defixerint: si deinde totam per singulas legislativae, executivae, et iudicialis
11948. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
resumant, vix aliquid puto obstiturum. Si enim certam, per quam maioris repraesentantum partis voluntas tuto cognosci possit, normam defixerint: si deinde totam per singulas legislativae, executivae, et iudicialis potestatis partes constitutionem attentius expenderint; quae in illa dubia sunt, explanaverint; quae superflua resecaverint, quae vero manca suppleverint; si constitutionis praesidium ad omnem, quae Hungariam incolit, hominum classem extenderint, praesertim vero si in ipsa illa modum, quo contribuens sublevetur, statuerint, sicque
11949. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
Si enim certam, per quam maioris repraesentantum partis voluntas tuto cognosci possit, normam defixerint: si deinde totam per singulas legislativae, executivae, et iudicialis potestatis partes constitutionem attentius expenderint; quae in illa dubia sunt, explanaverint; quae superflua resecaverint, quae vero manca suppleverint; si constitutionis praesidium ad omnem, quae Hungariam incolit, hominum classem extenderint, praesertim vero si in ipsa illa modum, quo contribuens sublevetur, statuerint, sicque in ordinatum compendium missam non modo
11950. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
maioris repraesentantum partis voluntas tuto cognosci possit, normam defixerint: si deinde totam per singulas legislativae, executivae, et iudicialis potestatis partes constitutionem attentius expenderint; quae in illa dubia sunt, explanaverint; quae superflua resecaverint, quae vero manca suppleverint; si constitutionis praesidium ad omnem, quae Hungariam incolit, hominum classem extenderint, praesertim vero si in ipsa illa modum, quo contribuens sublevetur, statuerint, sicque in ordinatum compendium missam non modo pro cynosura publicae
11951. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
defixerint: si deinde totam per singulas legislativae, executivae, et iudicialis potestatis partes constitutionem attentius expenderint; quae in illa dubia sunt, explanaverint; quae superflua resecaverint, quae vero manca suppleverint; si constitutionis praesidium ad omnem, quae Hungariam incolit, hominum classem extenderint, praesertim vero si in ipsa illa modum, quo contribuens sublevetur, statuerint, sicque in ordinatum compendium missam non modo pro cynosura publicae administrationis, sed et pro basi inauguralium diplomatum stabiliverint:
11952. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
absque alia convocatione non tantum possint, sed et debeant comparere: si denique ipsum modum et formam leges proponendi et perferendi activitati et dignitati potestatis legislativae magis conformaverint, iam se ad reale legislationis exercitium collocabunt. Quae autem ad status in hoc reali legislationis exercitio futuris etiam temporibus conservandos pertinent, ea nunc eo facilius constitui possunt, quod favore Numinis talis nobis princeps obtigerit, qui genuinis sanae philosophiae principiis imbutus non populum propter
11953. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
e quo indemnes reddantur ii, qui per infelicem aliquam circumstantiarum complicationem in criminalem inciderunt quidem quaestionem, subinde tamen per iudicium innocentes sunt declarati. Sub pio hoc principe, cum rara (ut de Traiano Plinius ait) temporum felicitate sentire quae velis et, quae sentis, dicere liceat, non erit difficile omnia ea, quae ad excludendos a reali legislationis exercitio status contulisse supra ostendimus, submovere sicque efformandam in his comitiis constitutionem ita praemunire, ut nullus etiam successorum eius eam
11954. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
reddantur ii, qui per infelicem aliquam circumstantiarum complicationem in criminalem inciderunt quidem quaestionem, subinde tamen per iudicium innocentes sunt declarati. Sub pio hoc principe, cum rara (ut de Traiano Plinius ait) temporum felicitate sentire quae velis et, quae sentis, dicere liceat, non erit difficile omnia ea, quae ad excludendos a reali legislationis exercitio status contulisse supra ostendimus, submovere sicque efformandam in his comitiis constitutionem ita praemunire, ut nullus etiam successorum eius eam amplius evertere
11955. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
complicationem in criminalem inciderunt quidem quaestionem, subinde tamen per iudicium innocentes sunt declarati. Sub pio hoc principe, cum rara (ut de Traiano Plinius ait) temporum felicitate sentire quae velis et, quae sentis, dicere liceat, non erit difficile omnia ea, quae ad excludendos a reali legislationis exercitio status contulisse supra ostendimus, submovere sicque efformandam in his comitiis constitutionem ita praemunire, ut nullus etiam successorum eius eam amplius evertere possit. Si id ipsum pro fundamentali lege declaretur,
11956. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
ostendimus, submovere sicque efformandam in his comitiis constitutionem ita praemunire, ut nullus etiam successorum eius eam amplius evertere possit. Si id ipsum pro fundamentali lege declaretur, quod princeps nullam prorsus extra diaetam legem perferre, sed eas tantum, quae in comitiis statuuntur, effectui dare possit: si statuatur ut, si quae tamen seu vero, seu specioso praesentaneae necessitatis titulo ordinaverit, ea in primis comitiis ante omnia in examen revocentur, et si quid eorum publico bono non conducere visum fuerit, illud citra
11957. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
ut nullus etiam successorum eius eam amplius evertere possit. Si id ipsum pro fundamentali lege declaretur, quod princeps nullam prorsus extra diaetam legem perferre, sed eas tantum, quae in comitiis statuuntur, effectui dare possit: si statuatur ut, si quae tamen seu vero, seu specioso praesentaneae necessitatis titulo ordinaverit, ea in primis comitiis ante omnia in examen revocentur, et si quid eorum publico bono non conducere visum fuerit, illud citra etiam consensum potestatis executivae ilico valeat abrogari: ad
11958. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
circulorum efformandus ad principem immediate referat; ut id pro crimine falsi habeatur, si caput senatus nomine huius quid expediverit, quod in pleno senatu relatum non sit, aut vero si ad privatam talium pertractationem se immiserit, quae ad agenda totius senatus referuntur; ut supremi comitis munus ad mentem Fundamentalis Andreae II Decreti articuli 16. et 30. conferatur, ac alii etiam magistratus non sanguini, sed capacitati et meritis tribuantur; ne iurisdictio militaris et politica; aut
11959. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
constitutionem sensus. Hos ego inclitae universitati in postrema hac, quam ante diaetam celebramus, congregatione ea de causa proponendos existimavi ut interea, dum agendorum series obiectum hoc pertractare admiserit, eos expendere, superinde mature deliberare sicque ea, quae hac de re in proxima regni huius congregatione proponenda esse existimaverit, tanto facilius constituere possit. Nunc recta ordinis ratio exigit ut ante omnia, quae ad reponendam in pristinum statum administrationem publicam
11960. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
admiserit, eos expendere, superinde mature deliberare sicque ea, quae hac de re in proxima regni huius congregatione proponenda esse existimaverit, tanto facilius constituere possit. Nunc recta ordinis ratio exigit ut ante omnia, quae ad reponendam in pristinum statum administrationem publicam pertinent, conficiantur. Provide quidem inclita universitas pleraque hanc in rem iam decrevit. Cum tamen restent adhuc nonnulla: cum congregatio illa, e qua haec emanarunt, per illegalem et potestatem et praesidem
11961. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
propemodum immensae sunt, quas tradituri estis, scientiae, spatium vero, quod singulae absolvendae Augusta designavit, sat angustum. Delectu proinde opus est, clarissimi viri, ut, resecatis quibusvis inutilibus speculationibus, ea potissimum, quae ad aliquem vitae usum faciunt, in omni scientia deligatis. Satis jam inanibus subtilitatibus majores nostri litarunt. Nobis non sufficiat scientias ad naturam rerum revocasse, nisi ex his etiam ipsis ea secernere sciamus, quae alicui vitae usui pro conditione cujusque
11962. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
inutilibus speculationibus, ea potissimum, quae ad aliquem vitae usum faciunt, in omni scientia deligatis. Satis jam inanibus subtilitatibus majores nostri litarunt. Nobis non sufficiat scientias ad naturam rerum revocasse, nisi ex his etiam ipsis ea secernere sciamus, quae alicui vitae usui pro conditione cujusque studii inserviunt. Nec eo solum fine studia constituta sunt, nec ea est Suae Majestatis Sacratissimae mens et voluntas, ut, qui illis operam navant, eruditionis doctrinaeque gloriam debeant reportare. Ea est praecipua studiorum
11963. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
auctoritate. Vis prosperum habere dircetionis tuae successum? Amore regito. Tibi, Reverendissime et clarissime scholarum Inspector Regie, rus, municipia et civitates obtigerunt, id est tuae pars maxima populi concredita est inspectioni. Noli quaeso objectorum, quae tractaturus es, tenuitatem fastidire, verum id tecum continuo reputa, scholarum, quibus praeficeris, utilitatem in plurimam Nationis nostrae partem dimanaturam esse. Me quod attinet, scio ego me non propriis meritis, sed mera Augustae benignitate muneri huic admotum.
11964. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
id me totum in commune totius Academiae
ac in singuli cujusque vestrum commoda laetum alacremque impensurum.
Quod reliquum est, impendite vos doctrinam vestram, ego conatus meos intendam, ut res
litteraria majora in dies in Academia hac incrementa accipiat hacque, quae sola nobis
superest, ratione collocatam in nos omnes Suae Majestatis gratiam devoti promereamur.
plani modalitate verba facere sicque
certo iam tramite ad explendam Augustae voluntatem contendere potuissemus. Nunc cum plani
huius submissionem seu ipsa operis moles, seu vero altiores curae prohibuerint, nil aliud
nobis reliquum est quam ut pro veteri instituto eam etiam quae adhuc vobis superest anni
scholastici partem decurratis. Interea cum sibi constare velit Augusta qua ratione primum
etiam scholasticum semestre per vos iuventutemque scholasticam transactum sit, quamquam vos
quidem, clarissimi professores, de iuventute scholastica ad
non excedant. Studium operamque hanc, viri clarissimi, eo impensius a vobis
flagito quo magis me miseret scholasticae iuventutis cuius magna pars ob hanc rerum
temporumque conversionem libris destituta praelectiones auribus tantum excipere cogitur.
5. Ego ea, quae seu in rei litterariae incrementa, seu in vestra commoda promovenda idonea
existimavi, nuper etiam cum me pedibus Augustae advolverem, ab ingenita Eius clementia coram
deposcere non intermisi nec vana spe teneor eos, qui periculo anni huius probati regia subinde
decreta
etiam cum me pedibus Augustae advolverem, ab ingenita Eius clementia coram
deposcere non intermisi nec vana spe teneor eos, qui periculo anni huius probati regia subinde
decreta acceperint, fructum etiam benigni schematis proximo anno capturos.
6. Verum maiora adhuc sunt quae vasta Augustae mens agitat consilia, de quibus eo tantum
nomine vos certiores reddere volui ne quid interea etiam ad eadem provehenda parte ex vestra
praetermittatis. De eo agitur ut natio Hungara ad aequalem cum quacunque Europaea gente
eruditionis scientiarumque gradum
cathechetae, eiusdem Gymnasii cathechetam antelatus Dominus Superior Regius Studiorum Director
renuntiavit.
8. Tum peracta visitatione interrogati Domini professores de suo quisque quo utitur auctore
atque quibusdam nimiam auctorum suorum brevitatem, utpote quae plerumque obscura esse soleat,
causantibus datus fuit quaestioni locus: an non cum alias semper, tum nunc potissimum quando
maior iuventutis scholasticae pars ob difficilem temporum negotiorumque complicationem libris
caret, scriptis comprehendenda adnotationum
intermixtis, pro eo ac fieri poterit, examinibus, ut hoc
pacto determinatus scholarum terminus subsistere possit.
12. Post haec relecta sunt in pleno omnium professorum consessu omnia eousque celebratorum
Academicorum Consessuum protocolla fine eo ut an, quae in iisdem salutariter constituta fuere,
in effectum etiam ire possint, aut reapse iam iverint, videretur.
13. Quibus relectis communis fuit de eo DD. professorum praesertim altiorum querella,
nimirum haud suppetere sibi efficax aliquod remedium excitandi in
ostensum sit, censebat Deputatio legem illam non tantum porro etiam confirmandam, sed ad
alia etiam onera publica extendendam esse.
§ 2.
Imo si ejusmodi coloniae etiam e nativis, observatis, quae Articulo 35.
1791. praescribuntur, conditionibus deductae fuerint, pari gaudeant immunitate.
Motivum.
Articulus 103. 1723-tii de nativis colonis nihil statuit, quia in exigua,
quam regnum adhuc
difficultatem hanc tollere eidem videbantur praescriptae Articulo 35. 1791.
cautelae. Sub his autem justum esse existimavit ut nativi eodem cum
exteris favore perfruantur, praesertim cum non defuerint Jurisdictiones, quae
inpopulationes in posterum non per exteros, sed per nativos
faciendas esse suaserunt.
§ 3.
Quodsi tamen singulares tantum sessiones per singulares seu
reliqua vero publica onera triennali immunitate
gaudeant, salva quoad praestationes dominales mutua conventione.
Motiva.
Hujus etiam intuitu, observatis praecitati Articuli cautelis, eadem
nativorum quae exterorum ratio habenda esse videtur. Caeterum nec
Articulus 103. 1723-tii nec ulla alia lex Patria de singularibus ejusmodi seu
per extraneos seu per nativos factis inpopulationibus quidpiam disponit. Et
ideo varius etiam
hoc instituto vitam
honeste sustentare. Multi itaque illorum ad fraudes, imposturas, caedes, aliaque scelera
prolabebantur. Jam Augustus Josephus II. per peculiarem resolutionem viam ipsis ad omnes
professiones aperuerat, produxitque id eum effectum, ut in populosis, quae soli Judaei
habitant locis, veluti Vetero-Budae complures eorum diversas professiones re ipsa amplexi
sint; id tamen necdum effecit, ut contubernia eos ad tyrocinium admittant. Jam vero hac potissimum via notabilior eorum pars ad statum
se providere debet: qui his
caruerit, tanquam vagus e Regno eliminetur.
Motivum.
Zingari minus adhuc certum quam Judaei alimentationis statum habent et ideo furtis
potissimum, praesertim equorum, subsistunt. Per politicas, quae ad illos exstirpandos sub
Augusta Maria Theresia factae fuerant, dispositiones, numerus eorum vehementer diminutus
fuit, verum has inter praecipua fuit, ut proles parentibus adimantur, id quod Deputatio
lege publica canonisandum haud esse existimavit. Remisso sub
furta committendi occasionem praebet. Sicut itaque justum est ut
hanc festis aut, si per Dominia vocentur, aliis etiam diebus exercere possint, ita
necessarium videtur ut praeter hanc aliam adhuc Professionem consectari
debeant, quae eos a vagatione illa impediat, et certam iis pro feriatis etiam diebus
subsistentiam praebeat.
§ 9.
Nulli Zingaro, nisi qui agriculturae se addixerit, liceat equum possidere, minus vero
adhuc cum
populationis progressum continuo augebitur, nisi aliqua in obversum provisio
constituatur. Posset quidem inconvenientiae huic obveniri, seu per deducendas ex iis in
loca adhuc vacua colonias, seu per inpopulandas desertas, seu denique per exscindenda in
locis illis, quae superfluam plane communium pascuorum quantitatem habent, singulo
inquilino aliquot jugera. Verum omnia haec ad Jus proprietatis, quod sacrum
esse debet, referuntur. Omnia ad privatam proprietariorum providentiam pertinent.
Legislationis nullae aliae
tunc lex haec certe supervacanea foret.
Nunc cum commune adhuc sit apud populum praejudicium illud, quod prosperitas Regni
agricultura, re pecuaria et vinaria, et quidem ut nunc usu venit, manipulata absolvatur;
cum sint adhuc aliquae Jurisdictiones locales, quae mechanicis ejusmodi objectis occupari
infra dignitatem officii publici putent, denique cum aliae ad nullam, nisi quae in diserta
lege fundatur, ordinationem publicam effectuandam se obligari arbitrentur; Deputatio haec
operae pretium demisse existimavit, ut lex
Regni
agricultura, re pecuaria et vinaria, et quidem ut nunc usu venit, manipulata absolvatur;
cum sint adhuc aliquae Jurisdictiones locales, quae mechanicis ejusmodi objectis occupari
infra dignitatem officii publici putent, denique cum aliae ad nullam, nisi quae in diserta
lege fundatur, ordinationem publicam effectuandam se obligari arbitrentur; Deputatio haec
operae pretium demisse existimavit, ut lex haec perferatur.
§ 13.
Quodsi tamen Magistratus
§ 14.
Ne vero per Institutum hoc Cassa publica gravetur, praestandorum in officio hoc
servitiorum peculiaris in promotionibus conferendisque honorum titulis reflexio habeatur.
Motivum.
Duo sunt, quae hominem in civili societate constitutum ad navandam publico operam movent,
incitamenta: honor et utilitas. Si omnia servitia aere
compensentur, res haec mercenarium in natione spiritum producit, et plerumque
id ne vires
in natione aemulatio excitari.
Deputatio hanc potius viam proponendam esse demisse existimavit.
§ 15.
Si administratio publica seu pro inducenda novi alicujus producti cultura, seu pro
perficienda, quae actu viget, producti alicujus manipulatione magistrum introducat, prouti
id de cultura serici et apum factum fuit, Comitatus et Civitates
idonea ad condiscendam ejusmodi artem Individua sumptibus Cassae domesticae submittere;
haec, ubi artem
serici et apum factum fuit, Comitatus et Civitates
idonea ad condiscendam ejusmodi artem Individua sumptibus Cassae domesticae submittere;
haec, ubi artem sufficienter condidicerint, moderato stipendio providere; iis alia iterum
Individua, quae hi edoceant adjungere; ac secus etiam omnem necessariam assistentiam iis
praebere, sicque utilem ejusmodi culturam in gremio sui propagare tenentur.
Motiva.
Haec quoque lex prima fronte superflua videri posset, nisi experientia
enim et expensas et molestias primae instructionis subire
debet, quibus nativus non est obnoxius. Vigent etiam in Hungaria aliquae
onerum publicorum species, veluti portiones, et laboratores publici, quibus exteri non
insueverunt, et quae eos a sui illocatione facile deterrere possent. Domesticus omnia haec
onera jam alioquin sustinebat, et si ab obventura a tali objecto contributione relevetur,
ac insuper pecuniariam recipiat remunerationem, satis favoris obtenturus esse videtur.
Caeterum
etiam de eo exportare possit, libera eidem usque finem
decenii eductio admittatur.
Motivum.
Per id proventui tricesimali parum decedet, quia casus hic raro se evolvet: ubi etiam se
evolverit, id quod decedet, per subsequa, quae secus vix obtentura fuissent, portoria
compensabitur; ad animandam itaque industriam nationalem exiguus hic favor tuto concedi
posse videtur.
§ 18.
Privilegium tamen
Caeterum nec studium hoc, nec practicum ejusdem exercitium statui ecclesiastico
adversatur; imo spectatis genuinis Christianismi principiis eidem admodum homogeneum
videtur.
§ 21.
Ad detegenda, quae hactenus aut ignota sunt, aut quorum usus necdum constat, naturae
producta, ac praesertim herbas tinctorias, evocentur sumtibus fundi literarii aliquot
historiae naturalis apprime gnari viri, qui eadem per totum Regnum investigent; hi ubi talia
detexerint, quae
quae hactenus aut ignota sunt, aut quorum usus necdum constat, naturae
producta, ac praesertim herbas tinctorias, evocentur sumtibus fundi literarii aliquot
historiae naturalis apprime gnari viri, qui eadem per totum Regnum investigent; hi ubi talia
detexerint, quae immediato usui deservire possunt, relationem Consilio statim praestent.
Istud vero notitiam hanc cum inviatione circa modum praeparationis (si id natura articuli
talis exegerit) continuo publicam reddat.
Motiva.
Quod
usui deservire possunt, relationem Consilio statim praestent.
Istud vero notitiam hanc cum inviatione circa modum praeparationis (si id natura articuli
talis exegerit) continuo publicam reddat.
Motiva.
Quod Hungaria plura, quam quae hactenus nota sunt, utilia naturae producta possideat,
palam notum est, quod haec detegere intersit, nemo infitiari potest: quod autem id non
secus, quam per exmittendos ex professo hunc in finem viros in historia
naturali
tinctoriis specifica mentio injicitur, quia exiguae etiam illae,
quas Hungaria habet, fabricae in coloratione plerumque deficiunt, donec autem haec
perficiatur, ipsae etiam ejusmodi fabricae nunquam assurgent.
Non potest tamen investigatio haec ad sola, quae immediato usui deservire
possunt, producta restringi; est hoc in natura rei jam positum, ut naturalistae eadem
occasione talia etiam producta investigent, quae ad eruditionem potius, plenioremque
historiae naturalis cognitionem referuntur, eaque de
etiam ejusmodi fabricae nunquam assurgent.
Non potest tamen investigatio haec ad sola, quae immediato usui deservire
possunt, producta restringi; est hoc in natura rei jam positum, ut naturalistae eadem
occasione talia etiam producta investigent, quae ad eruditionem potius, plenioremque
historiae naturalis cognitionem referuntur, eaque de causa relationes suas nonnisi post
longioris temporis effluxum adornare soleant, ne publicum utilitate e producto aliquo,
cujus immediatus usus haberi potest, diutius careat,
quam si praevie clavis elaboretur: a qua
proportione communia pascua, primum inter dominum et communitatem, dein inter communitatem
ipsam dividi debeat? Relate ad posterius, quottalitas sessionis clavim paratam praebet:
quoad primum praevidit Deputatio difficultates, quae in stabilienda hac clavi se objicient.
Cum tamen clavim ejusmodi semel definire vel ratio conservationis silvarum, in quibus
rustici cousum habent, exposcat, censebat Deputatio difficultates has per
concernentem Deputationem una fidelia superari
25.
In ipsis civitatibus si tota electa communitas educationem cordi flagitaverit, magistratus
id eidem admittere debet. Secus vigens localis usus continuetur.
Motivum.
Dispar tantisper est hoc in genere civitatum, quae constricta terrena habent, ratio; cum
enim hae lanionibus, ut hi publicum providere possint, pascuum procurare debeant, in his
ratio publici pascuorum constrictioni quandoque obstare potest. Verum in casu ejusmodi hanc
tota communitas certe non flagitabit: ubi
in campis,
loco ad proficuam earum culturam minime idoneo, plantentur. Praeterquam quod plebs per id a
magis utilibus laboribus abstrahatur, si plane ejusmodi vineae generoso alicui promontorio
adjaceant, existimationem vinorum ejusmodi diminuunt per id, quod mala, quae in
campestribus illis vineis procreantur, vina sub nomine generosi illius promontorii vendi
soleant.
Ne tamen legislatio contra libertatem fundo suo pro lubitu utendi directe
agat, non censebat Deputatio praesentaneam earum abolitionem
sensim avocare.
Articulus VIII.
non exhaurit, quod tamen, ut propositus
finis obtineatur, prorsus necessum est, neque potest objectum hoc per solam
administrationem publicam superari, ubi enim de stabiliendis, ad praecavendam
adulterationem cautelis actum fuerit, talia se impedimenta evolvent, quae nonnisi lege
publica removeri possunt. Quodsi vel de aequali vasculorum mensura, observanda, vel de
stigmate aliquo stabiliendo actum fuerit, jam ad id observandum Domini terrestres nonnisi
per legem obligari possunt, et ideo Deputatio haec, elaborandum per
Comitiis referendum esse existimavit.
Articulus IX.
In iis Regni partibus, quae defectu lignorum laborant, magistratus comitatuum et civitatum
populum ad plantandam quotannis in idoneis ad id locis quo majorem salicum et mororum
quantitatem adstringant.
Motivum.
Aliqua, quae hoc et subsequis aliquot §§-is adferuntur, in generalitate §-phi
12. continentur quidem, propter nexum tamen cum iis, quae sub generalitatem illam non
cadunt, specifice exprimenda videbantur. Hactenus inplantatio salicum, ut in Elaborato
Status
ad id locis quo majorem salicum et mororum
quantitatem adstringant.
Motivum.
Aliqua, quae hoc et subsequis aliquot §§-is adferuntur, in generalitate §-phi
12. continentur quidem, propter nexum tamen cum iis, quae sub generalitatem illam non
cadunt, specifice exprimenda videbantur. Hactenus inplantatio salicum, ut in Elaborato
Status actualis §-pho 31. ostensum est, comitatibus et civitatibus via politica
promiscue imponebatur. Deputatio comitatus illos, qui
ostensum est, solidas radices figet,
donec semina haec naturalisentur, adeoque, qui primus modum id efficiendi deteget, tantam
Regno procurabit utilitatem, ut insigne omnino praemium mereatur. Neque enim id pro
impossibili haberi debet, cum sint aliquae Regni partes, quae ad Moscoviticum, aliae quae
ad Italicum clima prope accedunt. Quodsi modum ejusmodi honorata aliqua persona invenerit,
praemium ejusmodi non in pecunia, sed in proportionata honoris accessione consistere
potest.
figet,
donec semina haec naturalisentur, adeoque, qui primus modum id efficiendi deteget, tantam
Regno procurabit utilitatem, ut insigne omnino praemium mereatur. Neque enim id pro
impossibili haberi debet, cum sint aliquae Regni partes, quae ad Moscoviticum, aliae quae
ad Italicum clima prope accedunt. Quodsi modum ejusmodi honorata aliqua persona invenerit,
praemium ejusmodi non in pecunia, sed in proportionata honoris accessione consistere
potest.
impediantur, ut Abaldo, et per
illud Germanicae Provinciae tabacam leviori habere possint, Abaldo etiam, si ita ut
proponitur regulatum fuerit, multa tamen semper prae privatis quaestoribus, qui illud ad
extra evehunt, beneficia retinebit. Primum paratam vim pecuniae, quae cum aliis in rebus,
tum praecipue in commercio praecipuum nervum constituit: deinde promptitudinem transportus,
quam sibi per continuam singulis annis producti hujus promotionem propriam
reddidit; porro certos jam et stabiles
hujus promotionem propriam
reddidit; porro certos jam et stabiles venditores, quos sibi per id ipsum, quod illud quot
annis coemat, paravit; denique nullis casibus obnoxiam distractionem, cum haec in domestica
consumtione fundetur; quae omnia relate ad privatos, qui tabacam ad exteros deportant,
quaestores, aliter se habent. Itaque justitia ipsa exigit, ut commercium cum producto hoc
liberum semper conservetur, et Abaldo Viennense, ne in formale monopolium
degeneret, per subsistentem
id est, a contributione, tyronum statutione, et quarterii militaris onere
liberi sint; et haec immunitas respectu formalium, seu majorum, seu minorum fabricarum, ad
totum eorum personale necessariaque pro immediato ejusmodi fabricae usu, aedificia
extendatur. Si quae jurisdictio eos ante effluxum hujus termini alicui ex his oneribus
subjecerit, enasciturum exinde detrimentum iis e proprio compenset. Porro in rebus, quae ad
promotionem opificii, aut manufacturae ejusmodi pertinent, eaedem jurisdictiones omnem
necessariam
fabricarum, ad
totum eorum personale necessariaque pro immediato ejusmodi fabricae usu, aedificia
extendatur. Si quae jurisdictio eos ante effluxum hujus termini alicui ex his oneribus
subjecerit, enasciturum exinde detrimentum iis e proprio compenset. Porro in rebus, quae ad
promotionem opificii, aut manufacturae ejusmodi pertinent, eaedem jurisdictiones omnem
necessariam assistentiam iis praebeant.
Motiva.
Quam debilis adhuc sit in Hungaria opificiorum status, §-pho 42 , quam
opifices sufficienti labore destituuntur.
Motiva.
Dum provocatus articulus conditus est, amictus militaris totus extra Regnum
conficiebatur. Postea sic dictae Commissiones oeconomico-militares inductae
sunt, quae amictum aliamque militarem supellectilem in Regno quidem, sed ex exteris
materialibus et per conductos extraneos opifices plerumque confici curant. Ut materialia,
quae haberi possunt, v.g. pannus, in Regno praeferenter procurentur, non
tantum
conficiebatur. Postea sic dictae Commissiones oeconomico-militares inductae
sunt, quae amictum aliamque militarem supellectilem in Regno quidem, sed ex exteris
materialibus et per conductos extraneos opifices plerumque confici curant. Ut materialia,
quae haberi possunt, v.g. pannus, in Regno praeferenter procurentur, non
tantum justitia, sed ipse etiam commissionum harum scopus, nempe oeconomica utilitas
exigunt; per id enim transportus sumtuum compendium fiet. An vero id publico praejudicet,
quod
§ 46.
Quodsi vero inventor secretum suum administrationi publicae communicet, aut si inventum
tale per ipsum ejus exercitium se pandere debet, potest eidem, aut suae, si quam inivit,
societati exclusivum pro ratione utilitatis quae inde in publicum promanabit
privilegium ad aliquot, nunquam tamen ad plures quam 15 annos concedi.
Motivum.
In primo casu meretur favorem publicum, quia per id, quod secretum suum administrationi
publicae
qua inventori assecuretur justum est; ut primum enim manipulationem suam
inciperet exercere, cum illa facilis sit imitationis, statim illam alii etiam arriperent,
sicque potissimam utilitatis partem inventori praeriperent. Eveniret autem id potissimum in
machinis, quae quo simpliciores, eo utiliores esse solent.
Caeterum terminum exclusivi privilegii ad 15 annos ab imitatione
immunitatum, quas lex utilibus mechanicis jam concessit, statuendum esse Deputatio
existimabat; si ultro extendatur, jam monopolium
immunitatum, quas lex utilibus mechanicis jam concessit, statuendum esse Deputatio
existimabat; si ultro extendatur, jam monopolium sapere videtur.
§ 47.
Eadem ratio fit quoad talia inventa, quae in aliis provinciis jam quidem vigent, sed inde
nonnisi magna cura, sumtibus, saepe etiam periculo procurari possunt.
Motivum.
In aliquibus Regnis certarum utilium admodum machinarum communicatio
sed ab hac unam clavim habeat commissarius, aliam
caehae magister, ita ut sine illius scitu neque cistae aliquid imponi, neque inde excipi
possit.
Motivum.
Impositiones facere et mulctas dictare est actus jurisdictionis, quae coetibus his non
competit; jus mulctas exigendi aliqua vetustiora privilegia abusive ingressum est, usum
autem repartitionem intra se faciendi caehae clanculario tantum induxerunt; quare interest,
ut utrumque aboleatur.
conficere liberum sit.
Motiva.
Frequenter quoad ejusmodi artefacta differentiae inter caehas oboriuntur. Donec caehae
subsistunt, non potest utique admitti, ut unius speciei opifex fabricata, quae alteri
opificio absolute necessaria sunt, conficere possint, verbi gratia coturnarius vestimenta,
aut sartor pelliceum laborem, verum ne exempli causa coturnarius aut calceos, ocreas
elaboret, nulla ratio obstare videtur. Imo ad acuendam industriam et diminuenda
Articulus XVIII.
elaborari potest, id quod
Deputationi praestare integrum non fuit. Exhibuit quidem Deputationi unus Fabricans
ejusmodi projectum, verum illud mancum est et inadaequatum. Caeterum pronum est providere
quod in elaboranda hac politia talia se objicient impedimenta, quae nonnisi lege publica
removeri possint. Et ideo Deputatio planum hoc in comitiis referendum esse demisse
existimavit.
Articulus XIX.
nullius mercis
portorium nisi hoc audito mutetur: nulla tricesimatoribus seu generalis, seu peculiaris
extradetur instructio, quin Consilium prius audiatur.
Motiva.
Primae ferme, quae de objecto commercii in comitiis 1715. et 1723. perlatae sunt leges;
ac in specie 1723. Articuli 115. 116. 117. 118. 119. et 122. totam hanc curam
non in Cameram, sed in Consilium reclinarunt. Ipsam vectigalis elaborationem, ut in
Elaborato Status
Status Actualis §-pho 11. ostensum est, non Camerae, sed primum
Tabulae Regiae, postea Consilio Locumtenentiali detulerant. Evenit tamen subinde, ut
negotium vectigalis totiusque usque adeo rei tricesimalis potissimum per Cameram
manipulatum, pleraque objecta, quae fabricas, manufacturas, ducendos canales, aliaque
similia concernunt, per hanc pertractata, ipsae tricesimales tabellae nonnisi recentioribus
annis Consilio communicari coeptae, omnesque Consilii in hoc objecto partes eo restrictae
fuerint, ut emanatas, seu in
circumstantiis magis conformem, Suae Majestati pro benigna ratificatione proponat.
Motiva.
Modernam formulam erroneam esse primo obtutu apparet; adhuc enim stant in ea rubricae
Banatus et Transilvaniae, quae exmitti debent. Adhuc Polonia
rubricam illam retinet, quam Gallicia, postquam in censum Germanicarum Provinciarum relata
est, occupare deberet, id quod dubium reddit, an sub generali Exoticarum
Provinciarum rubrica, quae in tabella separatim occurit,
et Transilvaniae, quae exmitti debent. Adhuc Polonia
rubricam illam retinet, quam Gallicia, postquam in censum Germanicarum Provinciarum relata
est, occupare deberet, id quod dubium reddit, an sub generali Exoticarum
Provinciarum rubrica, quae in tabella separatim occurit, etiam Polonia contineatur.
Adhuc portus Tergestinus et Fluminensis sub eadem portuum maritimorum rubrica conjunguntur;
ubi tamen dirigentis dicasterii multum interest nosse, quid per unum, quid per alium portum
seu intret seu exeat.
istae unice cursum commercii, cujus directio ad Consilium pertinet, remonstrant.
§ 63.
Proventus tricesimarum Hungaricarum in nullam aliam extraneam cassam influere possunt, et
ideo limitaneae, quae cum Germanicis adhuc unitae manent, tricesimae separentur, ita ut
illae Germanica, hae vero Hungarica portoria seorsim incassent.
Motiva.
Qua occasione, quo ex motivo Augustus Josephus II. complures limitaneas Hungaricas
Articulus XXI.
promptum mercium transportum
impediunt, et varias mercatores vexandi occasiones praebent, adeoque commercio noxiae sunt.
Interest itaque, ut harum status per Consilium simultanee cum Camera cognoscatur, et facta
in Comitiis relatione, mediterraneae, quae utiles sunt, stationes, per legem
stabiliantur, reliquae vero sufferantur. Neque id pro novo, aut inconsueto reputari potest,
cum antea et in veteri et in nova legislatione ipsae
limitanearum tricesimarum stationes in Diaeta
1715. Articulum 15. et 1723. Articulum 13. priori lege omnes mediterraneae Tricesimae
plane indiscriminatim sufferuntur. Posteriori Neosoliensis et
Schemnicziensis sublata; Budensis interimaliter tantum
stabilita: quae tamen postea per Articulum 18. 1765. pariter abrogata est.
Articulus XXII.
conformandum vectigal tricesimale in concursu deputandorum
e Diaeta, consiliariorum item Consilii et Camerae proximius elaboretur.
Motiva.
Necessitatem novi vectigalis satis evincunt ea, quae in
id est in Diaeta, defigi debeant,
constans et veteris et novae legislationis usus satis ostendit; semper enim in diaetis
determinabatur, et qui, et a quibus mercibus tricesimam solvere debeant; imo ipsa
portorii quotta in diaetis definiebatur, quae utique partim ad principia,
partim ad substantiam elaborandi vectigalis pertinent.
Relate ad 1-um nempe: qui tricesimam solvere debeant? Ostensum jam est in Elaborato
status actualis §§-is 52. et
Strigoniensis, a tricesima exemerat 1557.
Articulo 16. quod tamen postea, nempe 1647. Articulo 38. mutatum fuit.
Relate ad 2-um seu a quibus mercibus tricesima dependi debeat; jam in veteri legislatione
1492. Articulo 27. minutae merces, quae valorem unius floreni non aequant, a portorio
tricesimali eximebantur, id quod recentior etiam legislatio confirmavit, 1553. Art. 18.
defixumque hoc per legem principium in elaboratione recentiorum vectigalium adeo religiose
observabatur, ut adhuc vectigalis 1784.
pro proprio usu extraneis mercibus tricesimam dependant 1542.
Noviz. Decret. Articulo 46.
1548. Articulo 55.
1557. Articulo 16. et 1723. Articulo 14. constituebatur;- e converso
ut ab omnibus, quae pro quaestu extra Regnum educunt, tricesimali portorio
subjaceant 1559. Articulo 44.
1559. Articulo 34. et 1563. Articulo 49. legislatio definivit,
adeoque id etiam a quibus mercibus tricesima desumi possit diaetaliter
praeambulo editi 1754. vectigalis §-pho
agnitum jam, ultro benigne agnovit.
Apparet itaque quod Hungarica etiam legislatio, ut primum ab uniformi illo quinque
procentuali portorio recedendum esse decrevit, illico regulativa novi vectigalis, quae pro
temporis illius ratione sufficere existimabat, principia defixerit; subsequis vero comitiis
specificum emetiendi juxta principia haec pro singula merce portorii laborem, Consilio
Locumtenentiali per Articulum 2. ita detulerit, ut illud Elaboratum suum benignae
porro etiam relicta.
Articulus XXIII.
singulae portorii speciei eadem sit, quae in Germanicis Provinciis, tam relate ad
exteras, quam et Germanicas Provincias, et haec in praeambulo vectigalis exprimatur.
Motiva.
In monarchia quae tota ex unico corpore consistit portorium tricesimale tres tantum
species habet; nempe consumtionale, essituale, et
transituale. Cum Monarchia Austriaca e duobus ad invicem independentibus
membris, nimirum Hungaria et
considerari solent. Quoad exceptiones ejusmodi in
subsequentibus §§-is principia proponentur. Quoad generalem portorii pro
indifferentibus articulis in singula ejus specie quottam, nihil obstat, quo
minus eadem summa assumatur, quae in Germanico vectigali defixa fuerit.
Ut autem clavis haec in praeambulo vectigalis exprimatur, ipsa promovendi commercii ratio
exposcit. Nam et mercatores speculationes suas longe tutius dirigere possunt, si quottam
procentualem, quam a singula mercium
ab exotico talium articulorum non prohibeatur, quos Hungaria majori cum
emolumento inde, quam a Haereditariis Provinciis, habere, aut pro quibus surrogatum in suis
naturae productis suppeditare potest.
Motiva.
Cum et hoc et quae postea subjicientur principia cum vigentis vectigalis systemate non
cohaereant, et in perfecto inter Hungariam et Germanicas Provincias reciproco
fundentur, antequam peculiaria singuli, quae deputatio haec propositura est, principii
Motiva.
Cum et hoc et quae postea subjicientur principia cum vigentis vectigalis systemate non
cohaereant, et in perfecto inter Hungariam et Germanicas Provincias reciproco
fundentur, antequam peculiaria singuli, quae deputatio haec propositura est, principii motiva adferat, in genere rationem sibi reddendam esse existimavit, primum, cur
a subsistente vectigalis systemate recesserit, dein cur ideam perfecti
reciproci adoptavit.
In
haec propositura est, principii motiva adferat, in genere rationem sibi reddendam esse existimavit, primum, cur
a subsistente vectigalis systemate recesserit, dein cur ideam perfecti
reciproci adoptavit.
In regnis, quae longinquas colonias fundarunt, necessitas ipsa eas leges expressit: 1-mo.
Ut coloniae producta sua nullas aliorsum quam in regnum, quod illas fundavit, distrahere
possint. – 2-do. Ut praeter opificia primae necessitatis nullas fabricas erigere audeant. –
3-io.
majora atque Hungaria onera sustinent, adeoque
justum videatur, ut pro his fundus per favores vectigalis iisdem conservatur. Proinde cum
ad perferendam in Hungaria legem principis assensu opus sit, sustinetur ab adverso, quod
hujus non intersit, ut talibus legibus, quae favorabilia pro vectigali Hungarico principia
continerent, assentiatur.
Ac id quidem quod in casu illo, ubi Monarchia e duobus distinctis, et ab invicem
independentibus membris constat, vectigal ad justum inter haec duo membra commercii
commercii Hungarici
subordinationem exposcat. – 2-do. Quod id salva Regni constitutione fieri
possit.
Ad primum edocendum adfertur a) fertilitas Hungariae, et activus ejusdem
commercii status. b) Majora, quae Germanicae Provinciae sustinent, onera.
Ad a) ostendimus nos ipsi in Elaborato Status Actualis §-pho 88.
quod Hungaria activam duorum circiter millionum commercii bilancem habeat; verum ostendimus
una ibidem a §-pho 44. usque
quominus justissimus Princeps mox proponendis favorabilioribus tantisper vectigalis
principiis benignum suum assensum praebeat.
Ad b) cum in Hungaria distinctum a Germanicis Provinciis publicorum onerum
systema vigeat, haec ad invicem comparare et quae Monarchiae utiliora sint? disquirere
invidiosum videtur. Quin tamen spinosam hanc discussionem ingrediamur,
quaestio illa: an Hungaria vel vero Germanicae Provinciae graviora publica onera
supportent? vel a posteriori
Provinciis, id est ab eorum dicasteriis
aut tribunalibus, dependentiam unquam agnoverit. Cum Augustus Josephus II. in sequelam
praeconceptae a se uniformitatis systematis influxum in res Hungaricas iisdem tantisper
laxasset, status Regni Hungariae in primis, quae post ejus obitum celebrata sunt, comitiis
independentiam Hungariae a Germanicis Provinciis diserta lege renovari
postularunt, annuitque justae huic propositioni justissimus Princeps. Quomodo itaque
renovata adeo recenti lege Regni
independentia vel praetendi potest, ut
commercium Hungaricum Germanicis Provinciis subordinetur, ut earum dicasteria
activum ad regulandum Hungaricum vectigal influxum habeant, ut in ipso vectigali Hungarico
talia principia stabiliantur, quae Hungaricum commercium a Germanico dependens
efficiant. Si dependentia haec in commercialibus induci posset, nihil amplius
obstaret, quominus illa eodem jure et in politicis et in
oeconomicis, et in
postquam in systemate legislationis
Germanicarum Provinciarum commutatio facta est, tractatus ejusmodi haud secus
suscipi posset, quam si sua Majestas pro parte Germanicarum Provinciarum, Status autem
Regni pro parte Hungariae certa individua denominare, quae sumto pro basi tractatus eo:
quod nec Hungaricum commercium Germanico, nec vicissim, dependens effici
possit, pure reciprocam duorum horum membrorum utilitatem spectarent,
excussisque summa aequanimitate omnibus vectigalis principiis, ita
eo dirigere debuit, ut commercio Hungarico per stabilienda
vectigalis principia consulatur. In casum autem aut non suscipiendi, aut non conficiendi
tractatus, oppressum per onerosum vectigal Hungaricum commercium haud secus relevari
potest, quam si ea quidem, quae in ipsum vectigal Hungaricum irrepserunt, noxia principia
sufferantur; eorum vero, quae in Germanico vectigali in praejudicium commercii Hungarici
constituta sunt, reciprocum in Hungarico vectigali stabiliatur.
Forte ipsa haec
consulatur. In casum autem aut non suscipiendi, aut non conficiendi
tractatus, oppressum per onerosum vectigal Hungaricum commercium haud secus relevari
potest, quam si ea quidem, quae in ipsum vectigal Hungaricum irrepserunt, noxia principia
sufferantur; eorum vero, quae in Germanico vectigali in praejudicium commercii Hungarici
constituta sunt, reciprocum in Hungarico vectigali stabiliatur.
Forte ipsa haec reciproci idea, si effectus ejus ab utrinque intimius
expensi fuerint, ansam suscipiendo
constituta sunt, reciprocum in Hungarico vectigali stabiliatur.
Forte ipsa haec reciproci idea, si effectus ejus ab utrinque intimius
expensi fuerint, ansam suscipiendo tractatui praebebit. Et ideo Deputatio haec, postquam
omnia, quae Hungarico commercio proficua fore existimavit, principia proposuerit, demissam
super eo etiam opinionem depromet: qualiter recedendo a rigoroso hoc reciproco
utilitas utriusque partis conciliari, sublataque, quae nunc viget, totali commercii
Hungarici
Et ideo Deputatio haec, postquam
omnia, quae Hungarico commercio proficua fore existimavit, principia proposuerit, demissam
super eo etiam opinionem depromet: qualiter recedendo a rigoroso hoc reciproco
utilitas utriusque partis conciliari, sublataque, quae nunc viget, totali commercii
Hungarici ad Germanicum subordinatione justum demum, et utrique parti
proficuum aequilibrium stabiliri possit? Haec universim
de ipso vectigalis systemate;
sufferat quoad illos articulos qui majori seu sumtuum, seu transportus
compendio ab exotico haberi, aut quorum inductio productorum Hungaricorum
evectionem promovere potest; prout vicissim legislatio Hungarica impedire non potest, ne
talium productorum, quae Germanicae Provinciae ab exotico leviori, quam ex Hungaria, habere
possunt, prohibitio (si quae tamen intercessit) in Germanico vectigali reseretur.
Caeterum nocivas illas commercio Hungarico prohibitiones legislatio Hungarica eo potiori
jure abrogare
haberi, aut quorum inductio productorum Hungaricorum
evectionem promovere potest; prout vicissim legislatio Hungarica impedire non potest, ne
talium productorum, quae Germanicae Provinciae ab exotico leviori, quam ex Hungaria, habere
possunt, prohibitio (si quae tamen intercessit) in Germanico vectigali reseretur.
Caeterum nocivas illas commercio Hungarico prohibitiones legislatio Hungarica eo potiori
jure abrogare potest, quod hae citra ullum non modo suum, sed Hungaricorum etiam
dicasteriorum influxum emanarint,
Regni legem
intercesserint. Dum enim Articulo 116. 1723. statuitur, ut Consilium prospiciat
quo naturalia quoque in sortem mercium inducendarum a quaestoribus
acceptentur, nihil utique aliud per id intelligi potest, quam ut merces tales, quae
productorum Hungaricorum exportationem promovere possunt, non tantum non prohibeantur, sed
potius inductio eorum per constituenda ipsis modica portoria facilitetur. Et hoc sensu
acceptam hanc legem ipsa Augusta Maria Theresia pro
quod in Hungaria facultas rebus suis libere utendi fundamentalem Nobilium
Regni praerogativam constituat.
§ 70.
Portoria consumtionalia exoticorum non prohibitorum articulorum eadem sint in Hungaria
quae in Germanicis Provinciis vigebunt, aut si quoad aliquem articulum peculiaris aliqua
circumstantia seu respectu Germanicarum Provinciarum, seu etiam quoad Hungariam,
diversitatem portorii exposcat, tunc enasciturus exinde favor in alio articulo reciproce
semper
non possit, ne vigentia modo exoticarum mercium portoria in
Germanicis Provinciis quoad aliquos articulos subinde diminuantur, quo Regno prospiciatur
nihil legislationi reliquum est, quam id constituere, ut portoria haec quoad Hungariam
semper conformentur iis, quae in Germanicis Provinciis vigebunt.
Interea non ignorat Deputatio haec posse peculiarem aliquam vel pro Germanicis
Provinciis, vel etiam pro Hungaria, circumstantiam emergere, quae diversitatem portorii
quoad aliquem exoticum articulum deposcat. Verum in
quam id constituere, ut portoria haec quoad Hungariam
semper conformentur iis, quae in Germanicis Provinciis vigebunt.
Interea non ignorat Deputatio haec posse peculiarem aliquam vel pro Germanicis
Provinciis, vel etiam pro Hungaria, circumstantiam emergere, quae diversitatem portorii
quoad aliquem exoticum articulum deposcat. Verum in tali etiam casu semper invenietur alter
iterum articulus in quo favor ejusmodi reciproce possit compensari.
damno diuturnam cum
praefectura confinii hujus habuit concertationem: res tamen in eo demum adhaesit, quod
propter sumtus transportus vinum Croaticum confiniis nimis alto pretio
veniret. Verum non exstabat tunc adhuc via Josephina, complures etiam, quae ex hac in
inferiores confiniii partes postea apertae sunt, collaterales viae non existebant, adeoque
cum nulla fuerit nisi per equos clitellarios communicatio, tam voluminosi, ut vinum est,
articuli transportus expensae debuissent utique vini Croatici pretium
vicissim
interdicatur.
Motivum.
Rationibus quidem totius in concreto Monarchiae magis conduceret, si nulli ad invicem
prohibitioni locus daretur; cum tamen legislatio Hungarica in ea, quae in Germanicis
Provinciis disponuntur, influere non possit, ut hanc adminus cautelam statuat, necessarium
videtur.
§ 73.
Germanica naturae producta dum Hungariae invehuntur iisdem portoriis
Germanicis
Provinciis disponuntur, influere non possit, ut hanc adminus cautelam statuat, necessarium
videtur.
§ 73.
Germanica naturae producta dum Hungariae invehuntur iisdem portoriis subjaceant, quae
Hungaricis, si in Germanicas Provincias inducantur, productis in Germanico vectigali
constituta fuerint.
Motivum.
Et hanc provisionem ratio reciproci, adeoque commune totius Monarchiae bonum, exigere
videtur.
constituerit, idest et producta Germanica eidem mediae
tricesimae subjecerit, et peculiarem inde pro exsolvendo veterano confiniario
milite fundum conflaverit, quod et ordinaria et media
tricesima, quae insimul 5. pro 100 portorium efferebat, subinde in Aerarium Regium
devoluta, Status Germanicarum Provinciarum iterum ultra hoc portorium producta Hungarica
novis impositionibus, quas provinciales appellabant,
gravaverint, et quem antea
tantum proponendum esse demisse existimavit.
§ 77.
Capti per incolas littoralis Croatici maritimi pisces pro domestico producto
considerentur, et horum libera absque omni portorio inductio e locis etiam illis, quae per
lineam Tricesimalem praeclusa sunt, admittatur.
Motivum.
Piscatura maritima est seminarium necessariorum pro navigatione, sine qua omne commercium
languet, nautarum; et ideo commerciales populi nihil eorum
Quoad reliquum littorale dispositio haec extra casum versatur. Verum Flumen, Buccari, et
Portus Regius pro liberis portubus declarati adeoque per lineam tricesimalem a
reliquo Provinciali Croatico praeclusi sunt, et in his plane locis exigua etiam illa, quae
hactenus viget, piscatura exercetur. Interest itaque ut libertas illa, quae in reliquis per
lineam tricesimalem non praeclusis sed piscatoribus ferme destitutis locis suapte viget, ad
hos etiam portus extendatur.
Buccari, et
Portus Regius pro liberis portubus declarati adeoque per lineam tricesimalem a
reliquo Provinciali Croatico praeclusi sunt, et in his plane locis exigua etiam illa, quae
hactenus viget, piscatura exercetur. Interest itaque ut libertas illa, quae in reliquis per
lineam tricesimalem non praeclusis sed piscatoribus ferme destitutis locis suapte viget, ad
hos etiam portus extendatur.
§ 78.
Merces, quae in Germanico vectigali ab omni seu
Interest itaque ut libertas illa, quae in reliquis per
lineam tricesimalem non praeclusis sed piscatoribus ferme destitutis locis suapte viget, ad
hos etiam portus extendatur.
§ 78.
Merces, quae in Germanico vectigali ab omni seu in- seu eductionali
portorio eximuntur, eadem etiam in vectigali Hungarico gaudeant libertate. Si vero
quoad aliquem articulum distincta ratio subversetur, tunc concedendus in uno vectigali
respectu
eductio grani Hungarici prohibeatur: ita
aequitas non admittit, ut dum in una tantum aliave Germanica Provincia talis defectus
emergit, qui per moderatam pretii elevationem facile suppleri potest, statim evectio
frumenti per totam Hungariam prohibeatur; Hungaria, quae est Regnum
independens, non potest Germanicis Provinciis ita subordinari, ut si in his
pretium frumenti tantisper accrescat, evectio Hungarici statim prohiberi possit. Saepe
unius Germanicae Provinciae necessitatem tres quatuorve adjacentes comitatus,
cursum (vulgo Nachschub) salvetur; verum Hungaria adeo fertilis, adeo vasta est, ut
progressivus hic motus nonnisi in casu gravissimae inediae usque ad fines Regni propagari
possit. Plerumque motus hic jam in tertio quartove a provincia illa, quae
penuria laborat, comitatu desinit, et tunc remotiores comitatus jacturam, quam evectionis
prohibitio ipsis causavit, absque ullo Germanicarum Provinciarum emolumento sustinere
debent. Omnes hae circumstantiae non possunt notae esse Germanicis dicasteriis; horum
ejusmodi prohibitiones antevertere possit.
Ut autem evehendae cujuscunque mercis prohibitio ita intercedat, ut nullum exinde in
bonae fidei mercatores detrimentum emanet, id et justitia et promovendi commercii ratio
omnino deposcit. Jam vero id nulla alia, quam quae in textu proposita est, ratione
praestari potest. Nec obstat, quod id occasionem maleversandi praebeat in eo, ut
contractibus etiam tardius ineundis anteriora data inserantur. Verum id detegere ad partes
publicae administrationis pertinebit.
Hungaricarum
fabricarum interesse exegerit.
Motiva.
Prohibitionem hanc tunc tantum fieri expedit, quando eductio ad extra pretium crudorum
materialium ita elevat, ut domesticae fabricae penes illud subsistere non possint; si quae
proinde fabricae species in Hungaria ad eum casum deveniat, justum est ut prohibitio haec
intercedat.
Verum ostendimus in Elaborato Status Actualis §§-phis 55.
57. et 59. quod cinerum clavellatorum,
per quod detrimentum hoc a
parte Germanicarum Provinciarum Hungariae compensetur; deinde per prohibitionem ejusmodi
iterum aliquae partes Regni damnum sentiunt, quin exinde Germanicae Provinciae ullum
capiant emolumentum. Cum enim Hungaria vasta sit, partes illae, quae a Germanicis
Provinciis remotae, exoticis vero propinquiores sunt, si evectio materialium ejusmodi ad extra prohibeatur, eadem in Germanicas Provincias eo
minus educent, quod eorum aliqua nec sumtus transportus sustinere
Cur igitur his articulis aut idem essituale
portorium, aut eadem eductionis libertas non concedatur?
Verum sunt articuli quorum longe diversa est in uno Monarchiae membro relate ad aliud
ratio. Ita interest Germanicarum Provinciarum ut plurium artefactorum, quae nec in Hungaria
distrahere possunt, eductio ad extra sibi facilitetur, lanae vero domesticae,
tamquam pro fabricis suis necessariae, aggravetur. E converso, cum Hungaria laneis fabricis
careat, hujus interest ut lanae Hungaricae eductio non tantum in
magis conducere videtur, si
nullum inter haec duo ejus membra portorium transituale constituatur. Interea nisi
principium hoc in vectigali Germanico adoptetur, Hungaricae legislationi nihil reliquum est
quam ut eadem transportualia portoria constituat mercibus, quae per Hungariam in Germanicas
Provincias invehuntur, quae vectigal Germanicum ejusdem speciei articulis defixit, si per
Germanicas Provincias Hungariae inferantur.
§ 86
Quodsi vero aliqui seu
ejus membra portorium transituale constituatur. Interea nisi
principium hoc in vectigali Germanico adoptetur, Hungaricae legislationi nihil reliquum est
quam ut eadem transportualia portoria constituat mercibus, quae per Hungariam in Germanicas
Provincias invehuntur, quae vectigal Germanicum ejusdem speciei articulis defixit, si per
Germanicas Provincias Hungariae inferantur.
§ 86
Quodsi vero aliqui seu Hungarici, seu exotici, sed Hungariae necessarii articuli per
portorio subjiciuntur. Exigit proinde stabilita jam superius reciproci ratio,
ut idem in vectigali Hungarico quoad alios aequipollentes articulos constituatur. Possent
autem hi esse lana macedonica et gosypium, quae per Hungariam
in Germanicas Provincias invehuntur.
Quoad lanam
macedonicam eadem est per omnia ratio, quae stat pro Germanicis Provinciis
quoad exotica
colorum materialia; sicut enim
aequipollentes articulos constituatur. Possent
autem hi esse lana macedonica et gosypium, quae per Hungariam
in Germanicas Provincias invehuntur.
Quoad lanam
macedonicam eadem est per omnia ratio, quae stat pro Germanicis Provinciis
quoad exotica
colorum materialia; sicut enim harum interest, ne fabricae, quae his opus
habent, in Hungaria exsurgant: ita interest Hungariae, ne concurrentia
exoticae lanae pretium
in Germanicas Provincias invehuntur.
Quoad lanam
macedonicam eadem est per omnia ratio, quae stat pro Germanicis Provinciis
quoad exotica
colorum materialia; sicut enim harum interest, ne fabricae, quae his opus
habent, in Hungaria exsurgant: ita interest Hungariae, ne concurrentia
exoticae lanae pretium Hungaricae deprimat, quandoque ipsam ejus distractionem
impediat.
Quoad boves major adhuc ratio militat pro Hungaria,
ut in alia consumatur, in illa tantum transitus,
in hac vero consumtionale portorium dependere deberet. Vectigal
tamen Germanicum 1775. sub titulo naturalisationis id constituit, ut merces
exoticae, quae per Germanicas Provincias in Hungariam pro consumtione inducuntur, portorium
consumtionale statim in Germanicis tricesimis deponere debeant, hoc vero
praestito penes solum essituale Germanicum in Hungariam induci possint,
vectigalibus
retinebatur, quin reciprocum in ullo adhuc Hungarico vectigali adoptatum sit;
convenientius quidem et rationibus totius in concreto Monarchiae conducibilius foret, si
res ab utrinque ad naturalia vectigalis principia reduceretur, et exoticae, quae per
Germanicas Provincias in Hungariam pro consumtione inducuntur, merces, in illis
transituale tantum, in hac vero consumtionale portorium
deponerent, et vicissim. Cum tamen legislatio Hungarica nullam in Germanicas Provincias
portorium
deponerent, et vicissim. Cum tamen legislatio Hungarica nullam in Germanicas Provincias
activitatem habeat, nisi res via tractatus eo perducatur, Deputatio reciprocum
hoc adoptandum esse existimavit, licet longe major sit exoticorum, quae per Germanicas
Provincias in Hungariam intrant articulorum copia, quam vicissim. Per Hungariam enim in
Germanicas Provincias nonnisi gosypium, lana macedonica, et
pauciores minoris considerationis Turcici Articuli
Substantialis in cursu commercii mutatio raro intercedere solet, et tamen a 1775.
usque 1788-um, adeoque intra 13 annos, tria nova vectigalia Germanica edita sunt. Hungaricum
1754-ti substetit quidem per 30 annos, sed ita alteratum, ut ea tantum vectigalis hujus
puncta, quae Hungarico commercio officiebant, in suo vigore relicta fuerint, uti id in
Elaborato status actualis §-pho 54. et 55. demonstrata sunt. Postea intra 4 annos
duo etiam Hungarica nova vectigalia edita sunt, nempe 1784. et 1788; tam frequentes novorum
Hungarici utilitate,
mutentur. Ut autem utilitas haec tuto eruatur, politicum Regni Dicasterium, cui locales
circumstantiae optime notae sunt, audire, fundatisque ejus reflexionibus deferre convenit. Quodsi id hactenus praestitum fuisset, e continuis quae superioribus
annis vigebant portoriorum mutationibus forte vix vigesima earum pars locum habuisset. Nunc
proponebantur mutationes hae per homines aut intrinsecarum Regni circumstantiarum minus
gnaros, aut subordinandi Germanicis Provinciis commercii Hungarici
edocuit. Nimirum refert illa quod ut primum globos
et stratagemata in Hungaria fabricari Directio Tricesimalis Viennensis
observavit, statim inductionem plumbi uno floreno per centenarium gravaverit.
Ita etiam quod ad suffocandas, quae in Hungaria pullulare coeperant,
argillaceas fabricas centenario glutinis unius floreni 18 xrorum
vectigal imposuerit.
Jam vero frustra audietur Consilium, si Camera omnem talem mutationem per officia
tricesimalia statim
80. Projecti hujus
ostendimus: ita eam etiam quoad notabilem portorii mutationem locum habere suapte apparet.
§ 93.
Inductorum e Germanicis Provinciis in Hungariam productorum pars illa, quae e venditione
residua manserit, si revehatur, tricesimae denuo subjaceat.
Motivum.
Adjacentes Styriae jurisdictiones referunt, quod illatum huic provinciae Hungaricum
frumentum, si non vendatur, in reditu tricesimam denuo
situentur, ut nulla localis differentia inter utrumque possit subversari, nihil obstat,
quominus duo haec emporia iisdem vectigalis favoribus perfruantur.
§ 95.
Pro ea littoralis Hungarici parte, quae adhuc militari jurisdictioni subjacet, idem
vectigal, quod pro toto Regno elaboratum fuerit, stabiliatur. Tricesimae ejates ab Hungarica
Tricesimali directione dependeant, et proventus earum non bancali Viennensi, sed Camerali
Hungaricae cassae inferantur.
sed Camerali
Hungaricae cassae inferantur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato Status Actualis §-pho 57. et 59. quod per vectigal A.
1784. et 1788. confinio Carlostadiensi, et illi Comitatus Zagrabiensis parti, quae
Comitatum Severinensem aliquo tempore efficiebat, favores aliqui, militaribus tamen longe
majores quam provincialibus, concessi fuerint. Causa favoris hujus in sterilitate partium
illarum, et incolarum paupertate collocabatur. Et vero tanta est partium illarum
aliquorum onerum publicorum relaxationem prospiciatur. Quoad
provinciales posset fortasse iis dimidia contributio relaxari; quoad
militares cum hi variis oneribus subjaceant, ad praefecturam confinii illius
attineret determinare onera illa quae ipsis relaxare expediens videretur.
Quodsi tamen Consilio huic gravius fortasse aliquod momentum obstaret, deberent adminus
provincialibus incolis iidem favores per vectigal Hungaricum attribui, qui
militaribus concedentur.
provincialibus incolis iidem favores per vectigal Hungaricum attribui, qui
militaribus concedentur.
Caeterum ostendimus etiam in provocato Elaborato §-pho 56. quod occasione
incorporati littoralis pars illa, quae post Novi usque Venetum
Obrovacz protenditur, militari confinii Carlostadiensis jurisdictioni addicta
fuerit; quod Bancalis Deputatio Viennensis retenta tricesimarum illarum directionem vetus
Trentesimo, idest
portorio,
illi articuli Turcici, qui Germanicis Provinciis per Hungariam inferuntur, in vectigali
Hungarico pari transituali portorio, ut §-pho 86. statuimus, subjicerentur.
Denique – 6-to. Si illatorum in Styriam productorum Hungaricorum pars illa, quae vendi non
potuit, in reditu tricesimam iterum dependere deberet, in vectigali vero Hungarico
Germanica producta, ut §-pho 93. proposuimus, eidem oneri reciproce
subjicerentur.
Complanatis his punctis excutiendi venirent illi articuli in
gallae quercinae, pelles leporinae, et
cutes bovinae, vitulinae, ovinae, et hircinae in Germanico vectigali eidem
prohibitioni aut iisdem portoriis vicissim subjiciantur.
2-do. Cum in Germanico vectigali exotica, quae pro fabricis illarum Provinciarum
necessaria sunt, materialia in consumtionali portorio alleviata sint, possent vicissim in
Hungarico vectigali subtiliorum adminus pannorum, telae
item Silesiacae et
productis in Germanico vectigali levius ab eadem proportione
portorium defigatur, quam vicissim.
Quoad eductionem ad extra: in casu illo, quo Germanicae Provinciae
necessariorum pro fabricis suis crudorum materialium, quae Hungaria suppeditare potest,
defectum re ipsa paterentur, posset horum eductio ad extra per
administrationem Hungaricam ad certum aequanimem terminum prohiberi, ita ut vicissim, si
aliquorum Germanicorum artefactorum, v. gr. ferreorum instrumentorum,
expediret fortasse, ut liber ab utrinque transitus
admittatur. Quodsi tamen id rationibus Aerarii Regii obstare videretur, posset hic quoque
mutua compensatio ita institui, ut septemtrionalibus et
occidentalibus mercibus, quae per Germanicas Provincias Hungariae pro
consumtione inferuntur, in vectigali Germanico idem transituale portorium imponatur, quod
Hungaricum vectigal orientalibus mercibus, quae vicissim per Hungariam in
Germanicas Provincias invehuntur, v. gr. lanae
ut septemtrionalibus et
occidentalibus mercibus, quae per Germanicas Provincias Hungariae pro
consumtione inferuntur, in vectigali Germanico idem transituale portorium imponatur, quod
Hungaricum vectigal orientalibus mercibus, quae vicissim per Hungariam in
Germanicas Provincias invehuntur, v. gr. lanae macedonicae, gosypio, aliisque turcicis
articulis imponet.
His quoque punctis complanatis, posset deinde principium illud adoptari, ut quoad
reliquos
vias praeferenter instaurare et postquam instauratae sunt
conservare obligatur. Post has aliis collateralibus commercialibus,
postalibus, item et militaribus viis curam impendere debet. In
privatas, quae majorem tantum itinerationis commoditatem pro objecto habent,
nonnisi postremo loco laborem impendere liceat. Vias autem tales quae unice in beneficium
adjacentis alicujus Germanicae Provinciae, Regno vero in detrimentum cederent, contigui
comitatus per sui gremium
commercialibus,
postalibus, item et militaribus viis curam impendere debet. In
privatas, quae majorem tantum itinerationis commoditatem pro objecto habent,
nonnisi postremo loco laborem impendere liceat. Vias autem tales quae unice in beneficium
adjacentis alicujus Germanicae Provinciae, Regno vero in detrimentum cederent, contigui
comitatus per sui gremium continuare non obligantur.
Motiva.
Hactenus nulla quoad objectum viarum legis provisio
Motiva.
Hactenus nulla quoad objectum viarum legis provisio exstitit, et ideo negotium hoc per
administrationem publicam tantum pro re nata curabatur. Expedit itaque ut legislatio circa
hoc quoque objectum aliqua principia defigat, juxta quae opus hoc per totum Regnum
aequaliter procuretur.
Quod nulla amplior tantisper regio viis commercialibus carere possit, jam in Elaborato
status actualis §-pho 68. ostendimus. Et vero non potest commercium fortuito
exsiccandarum per
commeatui publico deservientes;
status militaris quandoque pervicit ut aliquae suscipiendis tantum per
intervalla transennis deserviturae viae, cum neglectu aliarum, ingenti laboratorum impendio
construi debuerint. Evenit etiam aliquando, ut illae, quae ad privatam
internae tantum itinerationis commoditatem pertinent, aliis postpositis, elaboratae
fuerint. Interest itaque, ut ipsarum viarum praeferentia lege definiatur.
Sicut commerciales, ut
commercii ductus,
utpote Vienna, et respective Posonio ad littorale, nec non in Transilvaniam; item e
littorali ad limites Galliciae, alioquin una capitalem postae cursum efficiunt; adeoque de
his vix dubitari potest, quod prae militaribus viis, utpote quae transennis
et transportando bellico commeatui per intervalla tantum deserviunt, perfici et conservari
debeant.
Dantur tamen adjacentes Germanicis Provinciis comitatus, quos nullos capitalium illorum
ductuum contingit, sed qui potissimum cum aliquo
justum videtur. Et hoc sensu accipi debet prima propositae legis pars, ut
principales commerciales viae praeferenter curentur.
Pro collateralibus commercialibus viis, ut in provocato Elaborato et
§-pho explicatum est, illae reputantur, quae ex emporio aliquo seu ad capitalem
ductum, seu ad aliquam fluvialis navigationis stationem ducunt. Inter has item
postales et militares vias, quasnam praeferenter elaborari
expediat, nonnisi locales circumstantiae determinare possunt.
jam per littorale Hungaricum directa
exotica importatione exoticorum articulorum inductio per Carolinam Carlostadium cursum
accipere incipiat, tantum ut id efficiant, ne per littorale Hungaricum quidquam
Carlostadium promoveri possit, conflarunt Labaci societatem, quae eosdem articulos Tergesto
per Labacum, et viam Metlicensem Carlostadium devehere sibi praefixit. Cum via haec majori
ex parte per Comitatum Zagrabiensem decurrat, ille vero nullum prorsus beneficium ex illa
habere possit, imo a contrario, si societati illi
beneficio vecturisationis subsistentiae confidentia defixit, populus uno ictu ruinaretur,
non videtur comitatus ille ad viam hanc in proprium suum detrimentum conservandam cogi
posse.
§ 98.
Quae viae ad quam harum classium in singula jurisdictione pertineant, adeoque specificum
in conformitate jam praestabilitae praeferentiae laboris viarum ordinem, uti et
accomodam respectivis localibus situationibus constructionis earum normam sua Majestas
Moldaviam; nec non Littorale ducunt, res ipsa jam stabilivit. In
his parum jam ad perfectionem desiderari, conservationique tantum viarum harum intendendum
esse, in jam provocato Elaborato et §-pho ostendimus. Circa illas etiam, quae ex
adjacentibus Germanicis Provinciis comitatibus in vicina harum emporia ducunt, vias, quas
perinde pro principalibus declaravimus, vix aliqua subversari potest
difficultas; verum quoad collaterales, quae ex aliquo emporio in
ostendimus. Circa illas etiam, quae ex
adjacentibus Germanicis Provinciis comitatibus in vicina harum emporia ducunt, vias, quas
perinde pro principalibus declaravimus, vix aliqua subversari potest
difficultas; verum quoad collaterales, quae ex aliquo emporio in
capitales ductus vergunt, uti et postales, et
militares, vias, plures jam quaestiones exoriri possunt, veluti an emanaturum
inde beneficium necessarias in ejusmodi labores impensas compensaturum sit?
Articulus XXXI.
potest illud alteri loco applicari. Itaque
translata etiam ejusmodi telonia cassari debent, nisi forte privilegium adeo generale sit,
ut privilegiato in quocunque terrarum suarum loco telonium erigendi facultas concedatur;
tunc enim tenor privilegii relate ad loca, quae meritum telonii habent, observari debet.
§ 103.
In reliquis teloniis conscribant parte ex una actuale singuli telonii onus, parte vero ex alia eruendum e sexennali diametro
polliceri non possit tantum fundum publicum unquam constabiliendum
esse, ut ex illo et viae non teloniales conservari, et necessarii, ac mox proponendi
labores hydraulici perfici possint; omnes vero moderni temporis circumstantiae imperiose
exigere videantur ut plebs, quae nunc sola et vias reparat, et una censum telonialem
dependit, hac adminus onerum publicorum parte proximius relevetur.
Quodsi teloniorum possessores iis sponte decederent, praesertim si generosum eorum
exemplum imitando reliqua etiam nobilitas et civitates
tantam sensim commeatus frequentiam
procurabit, ut si telonia privata per propositos paulo ante modos cessent,
proventus stabiliendorum publicorum teloniorum conservationi viarum illarum sufficere
possint. Idem eveniet in aliquibus collateralibus, quae simul commerciales, simul postales
sunt, viis, adeoque plebs, qua hae viae concernebant, onere hoc ultro exsolvetur.
Verum erunt aliquae viae, in quibus citra commercii impedimentum nec tot telonia, nec
tales tariffae stabiliri poterunt ut eorum proventus
§ 108.
Proprietarius accepta hac insinuatione de mercibus suis ocyus disponet, secus damnum, quod
post tempus, a quo de iis disponere potuisset, emerget, sibi imputandum habebit, fatigium
etiam judicis, censum depositorii, et alias, si quae enatae sunt, expensas, mutua
conventione determinandas persolvet; an tamen quoad has regressum ad vectorem habere possit,
per competentem judicem determinabitur. Quodsi vero partes de expensis transigere non
possent, has localis jurisdictio limitabit.
In casu quo vector sufficientem non deductarum ad stipulatum terminum mercium causam non
assignet, quod has quoque expensas portare debeat, jam supra statutum est. Verum etiamsi
sufficientem facti sui rationem reddat, adhuc variae circumstantiae emergere possunt, quae
dubium efficiant, an expensas proprietarius vel vero vector debeat supportare; quare id
cognitioni judicis, modo mox declarando deferendum censebatur.
§ 109.
Controversia, quae in ejusmodi
emergere possunt, quae
dubium efficiant, an expensas proprietarius vel vero vector debeat supportare; quare id
cognitioni judicis, modo mox declarando deferendum censebatur.
§ 109.
Controversia, quae in ejusmodi casibus seu circa allegandi per vectorem impedimenti
realitatem aut validitatem, seu circa enascituram tam in promotione, quam in depositione
mercium deteriorationem exorientur, localis jurisdictio summarie decidet, et
sententiam suam statim
mercium deteriorationem exorientur, localis jurisdictio summarie decidet, et
sententiam suam statim effectui mancipabit; salva parti, decisione hac non contentae,
praetensionem suam solenni juris via in forma novi prosequendi facultate. Quaestiones tamen,
quae circa causatum proprietario mercium propter has ad stipulatum tempus non advectas
damnum emergent, non summaria, sed ordinaria juris via coram
competenti foro pertractentur.
Motiva.
Provisio haec
provocare possit, ut harum decisio statim effectui mancipetur: parti tamen non contentae
ordinaria juris via in salvo relinquatur.
§ 110.
Etiamsi caupo aut educillator merces, quae devehuntur, ad vectores pertinere
persuasus aliquid ex iis in sortem factorum per hos in condescensione sua sumtuum bona fide
acceptaverit, si tamen contrarium eveniat, merces tales, aut earum pretium repetenti eas
proprietario gratis, salvo tamen ad
maritima navigatione.
§ 112.
Stabilitis jam in Codice maritimo congruis ad augendum in littorali Hungarico nautarum
maritimorum numerum professioni huic favoribus, ut progressus instituti hujus constare et,
si quae se offerant, impedimenta removeri possint, extractus matriculae per Gubernium
Littoralis Croatici Consilio Locumtenentiali quotannis submittatur.
Motiva.
Ostendimus in Elaborato Status Actualis §-pho 69. quod
itaque ut
legislatio provehendae maritimae navigationis curam suscipiat. Ad hanc autem
promovendam ab augendo nautarum numero exordium fieri debet. Nisi enim numerus nautarum in
littorali Hungarico augeatur, commercium Hungaricum aliis nationibus, quae propriis navibus
et producta Regni evehent, et necessarias exoticas merces inducent, semper obnoxium et
subalternum manebit. Littorale hoc in longitudine quidem vix ultra 14.
Hungarica milliaria protenditur; verum regio haec solum
indagabit in causas, hisque remotis progressum instituti hujus denuo facilitabit.
§ 113.
In Littorali in scholis nationalibus elementa eorum etiam objectorum pertractentur, quae
ad artem navigandi navesque construendi conducunt. In capitali vero Littoralis loco, sede
nimirum Gubernii, cathedra nautices omniumque eorum objectorum, quae haec praerequirit,
constituatur.
Motiva.
Si juvenes
§ 113.
In Littorali in scholis nationalibus elementa eorum etiam objectorum pertractentur, quae
ad artem navigandi navesque construendi conducunt. In capitali vero Littoralis loco, sede
nimirum Gubernii, cathedra nautices omniumque eorum objectorum, quae haec praerequirit,
constituatur.
Motiva.
Si juvenes infimae incolarum plagae illius classis objecta navigationis, veluti
geographiae maritimae, et astronomiae elementa jam in ipsis
ita in hoc quoque instituto pauci admodum, et
hi tarde plerumque eo eluctantur. Si theoriam discendi occasio adsit, et
plures, et hi citius ad majores gradus enitentur.
Ante complures annos exstabat Tergesti nautices cathedra, quae subinde cum
aliqua concernentium institutum hoc librorum et instrumentorum collectione Flumen translata
est. Hic illa paucis tantum annis substitit, intra hoc tamen tempus subsidia Cathedrae
hujus, libri nempe et instrumenta, e fundo litterario Fluminensi
concernentium institutum hoc librorum et instrumentorum collectione Flumen translata
est. Hic illa paucis tantum annis substitit, intra hoc tamen tempus subsidia Cathedrae
hujus, libri nempe et instrumenta, e fundo litterario Fluminensi notabiliter aucta fuerunt,
quae omnia simul cum cathedra iterum Tergestum translata sunt.
Donec etiam cathedra haec Flumine constitit, praeter physicam nulla alia
nautices subsidiaria scientia illic tradebatur, ita ut cathedra haec ad
formandos potius eos, qui
favores aliquos per expressum concessit, reliqui ejusdem
speciei, qui ex iis in- aut educuntur, iisdem, quibus exoticae merces, portoriis
subjaceant. Interest itaque ut inter favorisatos ejusmodi articulos necessaria
etiam pro navium constructione, quae e Regno haberi possunt, materialia et fabricata
collocentur, ad hoc, ut ista leviori obveniant, sicque navium fabricatio minus sumtuosa
evadat. Materialia haec in asseribus, lignis,
ferro, canabibus, et
materialia et fabricata
collocentur, ad hoc, ut ista leviori obveniant, sicque navium fabricatio minus sumtuosa
evadat. Materialia haec in asseribus, lignis,
ferro, canabibus, et pice consistunt, quae ferme
omnia e Regno haberi possunt. Id quod proventui tricesimali per id decedet, multipliciter
compensabitur per augmentum circulationis pecuniae, quam domesticae ejusmodi naves
procurabunt.
Terminum artefacta ideo addendum esse
jam reserata, tempus esse videtur ut Legislatio huic quoque
objecto curam impendat; nullum autem ad excitandam nationalem navigationem
medium efficacius esse quam ejusmodi inductionis et eductionis
favores, exempla omnium, quae hoc potissimum stimulo Commercium suum provexerunt,
maritimarum gentium satis ostendunt. Nisi favores hi navigationi etiam Hungaricae
concedantur, omnia, quae praecedentibus §§-phis stabilivimus, media nec nautarum
naviumque
efficacius esse quam ejusmodi inductionis et eductionis
favores, exempla omnium, quae hoc potissimum stimulo Commercium suum provexerunt,
maritimarum gentium satis ostendunt. Nisi favores hi navigationi etiam Hungaricae
concedantur, omnia, quae praecedentibus §§-phis stabilivimus, media nec nautarum
naviumque domesticarum, nec nationalium officialium numerum
notabiliter augebunt.
Dum autem Deputatio haec pro inductis per domesticas naves mercibus dimidium
domesticarum, nec nationalium officialium numerum
notabiliter augebunt.
Dum autem Deputatio haec pro inductis per domesticas naves mercibus dimidium tantum
exoticae inductionis proponit, non ejus est sensus, ut retento illis, quae
domesticis navibus invehentur, mercibus moderno exotico portorio, iis articulis, qui
exteris navibus advehentur, alterum adhuc tantum imponatur; sed ut merces domesticis
navibus inductae dimidium tantum moderni portorii persolvant. Secus enim evenire posset, ut
necdum est reserata. Itaque hujus exemtionem ad exteras etiam
naves extendere expedit. Quodsi tamen seu industria mercatorum, seu aliqua commercii
vicissitudo huic quoque producto certum per Littorale exitum aperiat, possunt hujus etiam
intuitu eadem, quae de frumento, principia observari.
Tabaca a proportione pretii sui minus quidem voluminosum articulum efficit;
cum tamen gravem cum Americana concurrentiam sustinere debeat, interest ut
hujus quoque eductio
has limitaneus tricesimator distinguet, dum eaedem postea mixtim
Regno inducuntur? Idem est de exportatione. Domesticae enim merces, antequam libero portui
inferantur, admensum sibi portorium dependere debent; tunc autem necdum constare potest,
an, et quae earum pars domestica? quae extera navi evehenda sit?
Verum quoad inductionem. Usuale jam est in ejusmodi casibus remedium:
stigmatisatio. Cur haec quoad inductas etiam domesticis navibus merces una
cum reliquis in similibus
distinguet, dum eaedem postea mixtim
Regno inducuntur? Idem est de exportatione. Domesticae enim merces, antequam libero portui
inferantur, admensum sibi portorium dependere debent; tunc autem necdum constare potest,
an, et quae earum pars domestica? quae extera navi evehenda sit?
Verum quoad inductionem. Usuale jam est in ejusmodi casibus remedium:
stigmatisatio. Cur haec quoad inductas etiam domesticis navibus merces una
cum reliquis in similibus casibus consuetis cautelis non
uti id in
Elaborato status actualis §§-is 70. 73. et 74. ostendimus. Verum omnes hi
labores cum generali regulandae navigationis plano nexum habent, ad hoc vero elaborandum et
stabiliendum longiori adhuc tempore opus est. Quare ne interea ea etiam, quae jam actu
viget, per capitales hos canales navigatio impracticabilis efficiatur, interest ut in his
labores eousque etiam pro re nata continuentur; ne vero suscipiendi in aliis collateralibus
fluviis, in vastioribus stagnis, aut in canalibus communicationis labores
necessariis ejusdem adjuncto, et requisito subalternorum individuorum numero.
Motiva.
In comitatibus illis, in quorum gremio nulli hydraulici labores occurrunt, sufficiunt
talia individua, quae labores pontium et viarum dirigere et emergentes circa dimensiones
urbariales quaestiones dirimere possint, adeoque geometriae tantum et
geodesiae principiis instructa sunt. In aliis, ubi hydraulici labores
frequentes sunt, ut individuum
ut comitatus tam peritis geometris et hydraulis provideri potuissent, ut in eorum judicio
quoad difficiliores tantisper labores plene conquiesci queat. Debuerunt pro expendendis in
facie loci eorum opinionibus, pro danda ipsis practica inviatione, pro rectificandis, quae
hi proposuerant, sumtuum schematibus, e Departamento Hydraulico individua adeo frequenter
exmitti, ut ea amplius non suffecerint. Ut difficultati huic subveniat, Augustus Josephus
II. prouti singulo e decem, in quos Hungariam diviserat, districtui unum
geometrarum comitatensium planis,
inspiciendisque, si opus esse existimaverit, eorum laboribus adhibere; Departamento vero
Hydraulico pro efformandis generalibus planis, revidendis, si res ferat,
ipsorum dirigentium opinionibus, et decidendis, quae seu inter ipsos geometras, seu etiam
inter jurisdictiones emergent, gravioribus quaestionibus in regula uti possit,
liberum tamen eidem sit pro qualicunque ejusmodi labore seu dirigentem geometram, seu
aliquod Departamenti Hydraulici individuum
pro qualicunque ejusmodi labore seu dirigentem geometram, seu
aliquod Departamenti Hydraulici individuum adhibere.
Ut tamen officiosa inter diversorum horum graduum individua
correspondentia vigeat, vel ideo interest ut mechanicae, quae in ipsa saepe
executione se objiciunt difficultates, tanto promptius superari possint. Exempli causa:
concertato jam per ordinariam manipulationem plano committitur comitatensi geometrae ut in
uno fluvii loco ripas muniat, in alio calcar erigat. Hic in ipsa jam
§ 120.
Consilium Locumtenentiale omnia loca illa, in quibus labores ejusmodi necessarii sunt, una
cum elaborando per locales geometras plano et sumtuum schemate a concernentibus
jurisdictionibus (quae respectivos etiam dominos terrestres, si opus fuerit, audiendos
habebunt) sibi referri faciet: super his primum respectivos circuli geometras, tum ipsum
etiam Departamentum Hydraulicum audiet, sicque demissam superinde opinionem suam Suae
Majestati repraesentabit,
ejus contradictione in effectum deducatur; secus enim aut revisiones in infinitum
procedere deberent, aut utilissimum etiam, imo quandoque necessarium opus per quemcunque,
saepe inquietum tantum privatum, sisti possent.
Quod in revisione ejusmodi alia, quam quae in primam plani concertationem influxerunt,
individua adhiberi debeant, res ipsa ostendit. Id autem proposita ratione opportune
praestari posse censetur.
Caeterum debet Consilium post primam statim revisionem effectuationem operis
debeat impediri. Idoneus tantum situs exquiri debet, ubi citra
periculum navigationis consistere possint. Verum frustra neo-erigendis molis idoneus situs
assignabitur, frustra jam exstantes ad situm ejusmodi transferentur, nisi locales
jurisdictiones per annuas, ea, quae in Marusio jam stabilita est, norma
suscipiendas investigationes easdem in assignatis jam locis conservari procurent.
Articulus XXXV.
eotum de tentaturo opus hoc privato idoneis etiam nautis providendo dispositio facta fuit,
id autem solum omnem suscipiendi periculi hujus animum cuique privato
adimere potuit. Deinde multa adhuc eotum commercium Hungaricum impediebant, quae postea
primum sublata sunt: et ideo nec commercii, nec navigationis spiritus adhuc ita, ut nunc
post auctam notabiliter intra intermedios 30 annos populationem excitatus fuit. Potest
itaque fundate sperari id nunc successurum esse, quod tunc praecox fortasse adhuc
una necessarius etiam circa suscipiendam,
exercendam, et deserendam hanc professionem politiae ordo
praescribatur. In opere hoc et ad subsistentia jam hoc in genere in Germanicis Provinciis
instituta, et ad peculiares, quae circa unum aliumve fluvium occurrere possunt,
circumstantias reflectet, illudque comitiis praesentabit.
Motiva.
Ut regulatio nautarum fundate elaborari possit et multae locales jurisdictiones, et
status mercantilis, et
possit et multae locales jurisdictiones, et
status mercantilis, et praecipui aliquot navarchi audiri debent. Id quoniam activitatem
Deputationis excessit, opus hoc Consilio Locumtenentiali reservandum esse existimavit. Hanc
autem regulationem necessariam esse ex iis, quae in Elaborato status actualis §§-phis
71. et 74. sub finem dicta sunt, satis apparet.
Caeterum vel propter nexum mutuae communicationis debet in opere hoc ad praeextantes jam
in vicinis Germanicis Provinciis nautarum regulationes
et
horum systematica mappatio necessaria est. Ac illa quidem majori molestia, quam fluvii
libellabuntur, et cum copiosiora sint, utpote: Förtöensia,
Balatoniensia, Temessiensia, Tibiscana, et ea,
quae Samusius, tres Crisii, et Marusius efficiunt,
labor hic longius tantisper tempus requiret. Verum si major geometrarum numerus adhibeatur,
omnes hi labores haud intra multum tempus confici possunt; expedit autem tantillam moram
facile evenibiles cum denominandis
individuis mutationes praematurum videtur. Caeterum diximus quidem elaborata hactenus plana
ad summum pro inviatione aliqua deservire posse: interest tamen ut et haec Regnicolaris
Deputatio accipiat, et quia dantur indubie plana, quae Cancellariae exhibita, cum Consilio
tamen Locumtenentiali non communicata; vel vero, quae per istud submissa, eidem amplius
remissa non fuerunt, interest etiam ut haec ex Archivo Cancellariae communicentur; interest
denique ut geometrae et hydraulae publici una
diximus quidem elaborata hactenus plana
ad summum pro inviatione aliqua deservire posse: interest tamen ut et haec Regnicolaris
Deputatio accipiat, et quia dantur indubie plana, quae Cancellariae exhibita, cum Consilio
tamen Locumtenentiali non communicata; vel vero, quae per istud submissa, eidem amplius
remissa non fuerunt, interest etiam ut haec ex Archivo Cancellariae communicentur; interest
denique ut geometrae et hydraulae publici una cum ipso Hydraulico Departamento adeo
Deputationi huic pro hoc actu subordinari debeant,
praebituri sint, an non hos per
Fertöiensia, Balatoniensia, Temessiensia,
Tibiscana, aliaque vasta stagna ideo praeprimis efformare intersit, ut hac
ratione eodem labore et communicatio aperiatur, et ingentes, quae modo vix alicui usui
sunt, plagae in fructifera terrena convertantur? si ita, ubi? et qualiter? canales hi fodi
debeant?
Si vero omnibus his praestitis adhuc notabilem aliquam Regni plagam beneficio
communicationis cum aliquo navigabili fluvio
sperare licet, quod schemata haec adminus
proxime ad realitatem perduci possint.
§ 129.
Praeter indicatos superius pro conservando actuali navigationis statu necessarios labores
aut urgentia nefors, quae ad impediendum imminens grave aliquod damnum adhiberi deberent,
remedia; donec generale hoc planum elaboratum et stabilitum fuerit, nulli seu in navigabili
aliquo fluvio seu in vastiori stagno systematici labores suscipiantur, nulli canales
communicationis per
inutiliter
sumtuum suscipi non possint, in motivis immediate praecedentis §-phi ostendimus;
interest igitur ut id diserta lege interdicatur.
Caeterum capitales, imo aliquae etiam collaterales
commerciales viae, quae nullum cum plano navigationis nexum habent, absque ulla ad hoc
reflexione interea etiam et instaurari et conservari debent; saepe enim talis est
emporiorum situatio, ut merces ex uno ad aliud per continentem promovere longe
lucrosius sit, quam
tales sunt omnes tres illi ductus, quos pro
capitalibus superius declaravimus, nempe Vienna et Posonio ad
Littorale; hinc in Galliciam, item Vienna et Posonio per Budam
in Transilvaniam. Has itaque uti et illas, quae e talibus emporialibus locis,
qui ab aliquo navigationis canali procul distant, in capitales hos ductus incidunt,
collaterales vias, tamquam nullum cum generali plano navigationis nexum
habentes, interea etiam et instaurari, et conservari interest,
collaterales vias, tamquam nullum cum generali plano navigationis nexum
habentes, interea etiam et instaurari, et conservari interest, prouti id in motivis ad
praesentis Projecti §-phum 97. jam ostendimus. Restant itaque tantum illae viae,
quae ex emporiali quopiam loco ad aliquam navigationis stationem ducunt. Hae naturalem jam
ad planum navigationis relationem habent. Transsectio enim aliqua, vel
aperiendus quispiam communicationis canalis facile efficere potest ut
tamen muratum aliquod aedificium dirui oporteat, horum pretium detracto
materialium valore proprietario persolvetur.
Motiva.
Agnoscit Deputatio quod, si natura juris proprietatis spectetur, eadem sit
incultorum quae culturam fundorum ratio: ne tamen fundus
commercialis nimium aggravetur, et quia in fundis incultis longe minus quam cultis damnum
inferri potest, sperat Deputatio quod proprietarii exigui hujus damni sacrificium zelo boni
publici ultro facturi sunt.
consentiet. Accedit quod in ejusmodi casu
ne proportionalis quidem processus locum habeat, cum labores ejusmodi per
ratas suscipi non possint, sed totum in complexo opus ad semel absolvi debeat. Pro reliquis
§-phi hujus clausulis eadem motiva militant, quae ad immediate praecedentem jam allata
sunt.
§ 133.
Si occasione exsiccationis paludum seu per publicum, seu etiam per privatos suscipiendae,
quaestio de metis exoriatur, hanc Vice-Comes
seu per anticipandas erga sufficientem cautionem
pecunias, seu etiam per concedendam primam sustineantur.
Motiva.
Legislatio commercium haud secus promovere potest, quam si impedimenta,
quae eidem obstant, removeat, et idonea eidem adminicula subministret. De
extrinsecis ejus impedimentis, quae in oeconomiae publicae,
opificiorum, manufacturarum, viarum,
navigationis,
sustineantur.
Motiva.
Legislatio commercium haud secus promovere potest, quam si impedimenta,
quae eidem obstant, removeat, et idonea eidem adminicula subministret. De
extrinsecis ejus impedimentis, quae in oeconomiae publicae,
opificiorum, manufacturarum, viarum,
navigationis, et vectigalis defectibus consistunt, removendis,
Deputatio suam in superioribus opinionem jam
manufacturarum, viarum,
navigationis, et vectigalis defectibus consistunt, removendis,
Deputatio suam in superioribus opinionem jam depromsit. Intrinseca ejus
impedimenta constituunt omnia illa, quae libertatem ejus quoquo modo
contingunt. Superest itaque, ut per horum etiam sublationem ultimum, quod adhuc commercio
obstat, impedimentum removeatur.
Inter haec monopolia primum locum obtinent. Ac Deputatio quidem ipsa pro
an exclusivas societates vel in hoc casu stabilire expediat? eotum
uberius discutere, et pro circumstantiis temporis illius definire.
Caeterum novi commercii rami quandoque nimis sumtuosi, alias, etiamsi evidentem ostentant
utilitatem, propter evenibilia tamen, quae praevideri non possunt, impedimenta dubii
eventus esse solent. Et in his casibus expedire videbatur Deputationi ut conatus eorum, qui
primi aliquam ejusmodi commercii speciem susceperint, seu per exemtionem a portorio, seu
per anticipandas, si fundus commercialis
liberum est.
Quodsi tamen regnicola, sed alterius jurisdictionis incola officinam in aliqua civitate
aperire velit, praevie concivilitatem, quam magistratus eidem recusare non possit, assumere
debet; irritantur proinde omnia illa nonnullarum civitatum statua, per quae seu obligatio
insinuationis in ejusmodi casu imponebatur, seu certus tantum officinarum, aut mercatorum,
vel etiam opificiorum numerus definiebatur; seu denique aliqua mercatorum merciumque, cum
quibus singulus traficare possit, classificatio constituebatur.
quantitatem habet, illum ipsa hac de causa leviori dare possit, quam
alter, cui nonnisi exigua ejus copia suppetit; quia ille etiamsi in singulo
frusto parum lucretur, in toto tamen notabile lucrum percipit. Hic e contra,
nisi in paucis, quae habet, frustis multum lucretur, subsistere non potest. Certum etiam
est, quod, si majores quaestores ejusdem qualitatis articulum leviori pretio
distrahant, minuti nullum emtorem invenient. Cum illi remedium hoc in
potestate habeant, et
emtores
invenire possunt, adeoque apparet quod majores quaestores id tantum quaerant,
ut suppressis per legis dispositionem minoribus horum concurrentia cesset,
sicque illi publicum pro arbitrio tractare possint. Et ideo Deputatio vel illam, quae
§-pho 49. novi vectigalis quoad paucos tantum exoticos articulos stabilita est,
inter habitantes in capitalibus et depositorialibus stationibus,
campestres item mercatores differentiam abolendam jam supra §-pho projecti
condendi, si illa Princeps confirmet, et in nullum tertii praejudicium
vergant. Verum restrictio numeri mercatorum et usus jus quaestus vendendi nullam harum
conditionum habent. Jam primum haec in forma solennis statuti per Principem nunquam
confirmata fuerunt; quae enim via Consilii favorabiles fortasse usui huic emanarunt
resolutiones, pro tali, quale lex requirit, obligatorio statuto reputari non
possunt. Emanarunt quippe hae de casu ad casum, in hypothesi subsistentis
ejusmodi usus, lex autem ad
remonstraret, statutum hoc in ipsa sui origine invigorosum fuit, quia
praejudicium tertii involvebat; singulus enim nativus civis per nativitatem,
adjecticius autem per assumtam concivilitatem omnium civilium
beneficiorum, inter quae jus quaestus etiam reputatur, particeps efficitur.
Non potuit itaque magistratus etiam cum Electae Communitatis assensu jus hoc, in
praejudicium totius civium corporis, ad pauca tantum individua restringere. Confirmatio
autem semper relativa est ad
autem semper relativa est ad confirmatum, adeoque si id, quod confirmatur,
invigorosum est, ipsa etiam confirmatio vim suam amittit.
Proinde pro amittenda, quam emtores pro jure quaestus deposuerunt, summa non fuit
necessaria lex anterior, quae venditionem juris hujus interdicat, sufficit principium,
quod singulus civis omnium civilium beneficiorum particeps sit, per ipsam
civitatum constitutionem stabilitum fuisse. Jam per id irritabatur omnis cujuscunque
beneficii civilis ad pauca tantum
non id, quod
unius aut alterius civitatis quaestoribus, sed quod commercio
in genere conducit, spectare debet; hujus autem promotio non restrictionem
ad certa tantum individua, sed plenam quaestus libertatem requirit, quae usum jus quaestus
vendendi suapte excludit. Per nulla certe regulativa principia id unquam efficietur, ut
abusus jus quaestus vendendi desinat esse nocivum promotioni commercii
monopolium, ut per illa omne magistratus arbitrium, omnis partialitatum
expediatur neque alias negari possit, quam si eam sollicitans aut
suspectus, aut a mala vita reipsa jam notatus sit. Qui sine ejusmodi facultate domalem
quaestum exercuerint, tamquam vagi intercipiantur, et ad locum originis relegentur.
Jurisdictiones autem, quae facultatem hanc bonae existimationis hominibus negaverint, aut
aliquam seu a testimonialibus seu a facultate ejusmodi taxam exegerint, in poena 100
florenorum convincantur.
Respectu haereditariarum vero Germanicarum Provinciarum reciprocum
et vagum ejusmodi domalem quaestum tantum
in mercium quantitate defigendum esse existimavit, nimirum quantum quis seu dorso portare,
seu leviori curriculo secum devehere potest. Nisi enim restrictio haec statuatur, possent
onerario curru merces, quae pro integra officina sufficiant, per Regnum circumvehi, sicque
major commercii pars vaga effici, quod systema regularis commercii non
admittit. Nec obstat, quod per restrictionem hanc nulla inter voluminosas et parvae quidem
molis, sed pretiosas
earum transgressioni nulla specifica poena
statuta est.
Domalis per incolas Germanicarum Provinciarum in Hungaria exerciti quaestus prohibitionem
plerique omnes mercatores in reflexionibus suis deposcunt. Per hunc rejectamenta mercium
Germanicarum, quae in nullis jam nundinis vendi poterant, regnicolis obtrudi
exponunt. Beneficium hoc locale esse, adeoque indigenis tantum quaestoribus competere
sustinent; hanc denique praecipuam languentis Hungarici commercii causam assignant. Verum
posset status mercantilis praetendere ut
nec opificibus liceat erga paratam solutionem laborare, sed quod hi artefacta sua primo
alicui mercatori vendere, consumens vero eadem ab hoc debeat comparare.
Quoad extraneos fabricantes eadem est ratio, quae quoad quaestores; sicut
his §-pho 136. nonnisi quaestus all ingrosso concessus est, ita his
quid amplius concedi potest.
Fabricantum etiam haereditariarum Germanicarum Provinciarum eadem
quoad quaestores; sicut
his §-pho 136. nonnisi quaestus all ingrosso concessus est, ita his
quid amplius concedi potest.
Fabricantum etiam haereditariarum Germanicarum Provinciarum eadem est, quae mercatorum
ratio: adeoque sicut quoad hos praecedenti §-pho
reciprocum stabilitum est: ita quoad hos etiam idem debet observari.
§ 140.
Si opifex una in quaestum se
sunt, concluduntur. In Hungaria legislatio nec illam adhuc quaestionem
decidit, an advicinantium jurisdictionum opifices fabricata sua in hebdomadalibus civitatis
nundinis distrahere possint? Pecora vero nonnisi in eorum locorum hebdomadalibus nundinis
vendere licet, quae speciali eatenus privilegio provisa sunt.
Cum proinde politicae Hungariae circumstantiae sublationem nundinarum necdum admittant,
interest ut adminus Legislatio eas quam maxime liberas efficiat, et quidem non annuas
tantum, sed etiam hebdomadales. Publici
celeriorem distractionem reperiet. Quis enim nescit quod
aliquarum civitatum, quibus felix relate ad commercium situatio obtigit,
hebdomadales nundinae actu etiam solenniores sint, quam aliarum
annuae. Quis ignorat quod aliquarum civitatum, quae olim florebant,
annuae nundinae nunc miserae langueant, et vicissim. Omnia haec
naturalis commercii cursus regit, qui nisi eidem impedimenta per
Legislationem aut irrepentes sensim abusus ponantur, eo semper sponte
sponte
inclinat, ubi cum maxima utilitate exerceri potest.
Quod pecuarias nundinas in particulari attinet: viguit quidem hactenus usus
ille quod pecora nonnnisi in talium locorum hebdomadalibus nundinis distrahi potuerint,
quae peculiari superinde privilegio provisa fuerunt. Quomodo usus hic quoad
pecora induci potuerit, quin una de frumento inducatur, non satis assequi
licet. Pecora enim perinde atque frumentum articulum primae necessitatis
constituunt, et
cursus ipsorum etiam
horum articulorum pretia ad justum aequilibrium suapte reducat. Nimirum cum pretia rerum a
proportione auctae circulantis pecuniae sensim increscere, etsi pretia victualium
eleventur, artefacta ab eadem proportione assurgere soleant. An enormia, quae non multo
post enata sunt articulorum horum pretia, ordinationi huic, vel vero mox consecuto Turcico
bello adscribi debeant, tuto quidem statuere non licet: quodsi tamen aliorum temporum
populorumque experientiam consulamus, facile apparebit quod limitationem pro
possit. E converso si partialis tantum alicujus articuli limitatio suscipiatur,
omnia haec ita ad vivum resecari non est necesse, sufficit, si vel per practicam aliquam
probam, vel per institutam cum sumtuosiori aliquo articulo comparationem, seu etiam a
vicinae, quae in iisdem plane circumstantiis versatur, jurisdictionis exemplo pretium
alicujus ejusmodi articuli exaggeratum esse ostendatur.
Cum tamen ipsa haec criteria fallere possint, interest ut jurisdictiones publicae omnes
alias diminuendi talis pretii politicas
civitas
territoriali jurisdictione gaudeat, quicunque in hac aliquid vendit, quoad
ipsum venditionis actum jam ejus jurisdictionem sortitur.
Unica adhuc illa reflexio superest, quod cum saepe aliqua Magistratus Civici membra ipsas
illas, quae sub limitationem cadunt, professiones exerceant, evenire posset ut abusibus
eorum conniveatur. Verum ad id praecavendum alioquin proponitur, ut omnis limitatio cum
interventu electae communitatis et possessionatae nobilitatis, juxta pluralitatem votorum
peragatur.
et non quoad alios etiam articulos idem
Jus possit exercere. Quodsi vero generale hoc jus domino competeret, tunc
posset singulus dominus terrestris statuere ut coloni sui nihil eorum, quibus ipsi egent,
ab alio quam a se comparare, neque quidquam ex iis, quae dominus pro se comparare vult,
alteri vendere ausint: posset singulus iis, quos a colonis suis consumi observaret, seu
productis, seu artefactis se providere, coëmtos autem a colonis suis fructus ipsis illis,
quibus hi eos antea vendebant, quaestoribus
ejusmodi necessitatis
intellectum ulteriores quaestiones obmoveri possint, declaratur quod per necessitatem hanc
propria tantum dominorum terrestrium consumtio, aut immediatus ad rationem sui usus
intelligatur. Itaque hi jure praeemtionis non gaudent in omnibus iis, quae pro ulteriori
quaestu comparare volunt. Qui legi huic contravenerit, per concernentem comitatum pro
singulo actu poena 500. florenorum mulctetur.
Motiva.
Quamvis provocatus Articulus disertis verbis dicat jus praeemtionis
nec nobilitaris, nec magnatum status
honori, quidquam possit derogare.
Motiva.
Superatis praevia ratione tam extrinsecis, quam et intrinsecis
commercii impedimentis, superest ut legislatio ea etiam, quae in potestate habet,
commercii adminicula stabiliat. Haec ad concedendos Statui Mercantili
favores, et ad pecuniarium, ubi interest, succursum
referuntur.
Quod favores attinet:
aliquem
populum majori aut minori honore gaudebat gaudetque, ita etiam pauciora aut plura magna
negotia et olim gerebantur, et hodiedum geruntur. Interest itaque ut Legislatio hoc vitae
institutum pro nobili declaret.
Caeterum ipsas, quae majoribus mercatoribus in specifico exhiberi debeant, honoris
testificationes determinare infra sphaeram Legislationis esse videtur.
Reliquendum est genio nationali, qui si citius eo inclinaverit, ut par ipsis cum nobilibus
honor
passivo versatur; id autem si perduret, internae Regni vires quotannis diminuuntur.
In moderna enim Europae situatione pecunia pro nervo gerendarum rerum jure
optimo reputatur, cum non tantum bella ingentibus sumtibus gerantur, sed et omnium, quae
utilia sunt, publicorum institutorum introductio magnam pecuniae vim requirat. Et ideo
omnis prosperitatis publicae studiosa legislatio commercium exportationis
prae importatione fovet; illi omnes, quos in potestate habet, favores
necessitates exterarum Provinciarum, loca,
tempora, et modos, quibus domesticae merces foris utilissime
distrahi possunt, indagare, omnesque et vectigalis et incertitudinis
crediti, et alias, quae in exteris Provinciis mercatori copiosae se objicere
solent, difficultates superare, idest commercium exportationis suscipere;
justum itaque est ut domesticus etiam quaestor, qui difficilius hoc, et magis arduum
commercium exercet, majores etiam legis
per nundinas exerceatur, aut numerus mercatorum ejusmodi non facile increscet,
aut si id eveniat, vis illa pecuniae, quam aucta hac ratione domesticarum mercium
exportatio Regno invehet, per ipsam sui circulationem facile compensabit illam
contributionis partem, quae per favores hos decedet.
Nunc omnis officinarius, qui exteras merces saepe cum nationalis
industriae detrimento distrahit, jam se notabile publico servitium praestare
arbitratur, et ideo pauci
adjecissent, aut exportationis, aut saltem mixtum cum importatione
commercium suscipient; cessabunt veteres de defectu exportationis domesticorum productorum
querelae, praevalentibusque sensim quaestoribus
exportationis provisio haec legis, quae nunc notabilem indubie sensationem
producet, ipsa status mercantilis voce celebrabitur; quemadmodum id in vicinis
Germanicis Provinciis factum fuisse videmus.
Caeterum provisionem hanc ne quidem mixtum ex importatione et exportatione
producet, ipsa status mercantilis voce celebrabitur; quemadmodum id in vicinis
Germanicis Provinciis factum fuisse videmus.
Caeterum provisionem hanc ne quidem mixtum ex importatione et exportatione commercium
moratur. Tunc enim id spectari debet, quae commercii species apud talem quaestorem
praevaleat, et is secundum hanc tractari; secus posset omnis importationis quaestor paucos
aliquot domesticos articulos ad speciem educere, tantum ut immunitates illas sibi vindicare
queat.
Superest adhuc ea
analogi pro singula cassarum illarum specie fundi quaeri deberent.
Utcunque demum praeliminares hae de unitate vel diversitate cassarum quaestiones
decidantur, insuper superari debet: an pro hac vel pro his cassis fundus in iis tantum
objectis, quae Legislatio in potestate habet, vel vero in spontaneis etiam
Statuum oblatis quaeri debeat? Nam prout praeliminares illae quaestiones
superatae fuerint, ita determinati etiam fundi proponi et stabiliri poterunt. Quoad
spontanea
depensio usque
ad futuram legislationem perduret?
In tanta negotii hujus complicatione Deputatio haec se nihil aliud praestare posse
existimavit, quam ut demissum suum circa omnes has quaestiones sensum praeprimis aperiat,
tum recensitis, quae sibi submissa sunt, aliorum projectis de illis quidem fundis, de quibus
legislatio proprio arbitrio disponere potest, in hypothesi
stabiliendarum opiniorum suarum projectum etiam Articuli proponat; quoad spontaneum
est, quin ullus
eatenus legislationis actus intercedere debeat.
In ipsa tamen generalis pro toto Regno fundi publici hypothesi, relate ad
secundam quaestionem, Deputatio ejus est demissi sensus, quod cassa commercialis
ab ea, quae pro eventualibus Regni necessitatibus destinabitur
distingui, et pro singula distincti, et analogi fundi stabiliri; pro
necessitatibus vero bellicis nulla peculiaris cassa formari, sed pro his
consueta ab olim, et in Diaeta de
qua parte una alteri cedere debeat, aut per
legislationem de casu ad casum definiri, aut mero administrationis
publicae arbitrio committi deberet. Primum utilissimis et urgentibus hydraulicis
operibus moram saepius injiceret, quia legislatio, quae in singulo casu controversiam
ejusmodi decidat, non semper in promtu est; alterum variis de causis vix expedire videtur.
Quod summum est, proposuimus supra §-pho 128. ut non tantum planum regulandae et
capitalis et collateralis
sed et ipse qua serie
suscipiendorum laborum ordo, singulique laboris sumtuum schemata seorsim elaborentur, et
postquam hic per legislationem definitus fuerit, labores eadem serie suscipiantur; ut id
perfici, optatumque successum habere possit, Deputatio illa, quae hunc laborum ordinem
elaborabit, debet aliquam circa quantitatem fundi commercialis, cui labores ejusmodi
commensurari possint, habere cynosuram. Hanc autem habere non posset, si nullus distinctus
commercialis fundus exstaret, sed per longas primo ambages decidi
paratam
convertere potest seu e speciali in hunc finem destinata, seu e quacunque demum, publica
cassa in parata promte exsolvantur.
Ultra hoc debet certa inter massam circulantis pecuniae et schedarum harum quantitatem
proportio observari, quae ad nullum quidem fixum principium reduci, per usum tamen ipsum
facile determinari potest. Nimirum interest ut principio haud adeo magna schedarum summa
emittatur, sed prouti eas amplius quaeri observatur, ita earum numerus sensim augeatur,
donec apparuerit, quod
subditis
adimant, redundanti ex instituto hoc in se utilitati sponte abrenunciarunt, ut adeo dubitare
non liceat, Suam etiam Majestatem piae huic propositioni benignum suum assensum ultro
praebituram esse.
Verum dantur etiam aliae lotteriarum species, quae majores vocantur, et quas
nonnisi melius habentium regnicolarum classes ideo assectari possunt, quia in illis nonnisi
cum notabilioribus summis periculum facere licet. Cum quoad has non eadem ratio subversetur,
quominus harum aliqua species inducatur, et
nihil obstare videtur. Nisus enim fortunam tentandi plerisque hominibus
adeo naturalis est ut, si iis omnis hunc domi exercendi occasio impediatur, eam in exteris
provinciis quaerant. Necdum vetiti fuere omnes privati fortuiti lusus, et
tamen postrema, quae ante paucos annos Viennae aperta fuit, magna ejusmodi
lotteria ultra centum mille e Regno extraxit. Cum nunc omnes alii privati fortuiti
lusus recenti lege vetiti sunt, ipsius publici interesse videtur ut haec adminus
passionem hanc domi
igitur Legislatio, quin vel in proprietatem
alicujus involet, vel judicibus injuriam inferat, antiquatis prioribus ordinationibus, ut in
posterum hae quoque fundo publico inferantur, decernere.
Nihil etiam obstare videtur, quominus aliqua a proportione taxae, quae Regio Aerario
debetur, quotta stabiliatur, quam donationem aut armales impetrans ad rationem fundi publici
dependere debeat, e.c. 10, vel 20 pro 100.
Imo quotta ejusmodi potiori adhuc jure exigi et a proportione duplicari posse videtur apud
eos, qui
quod omnes regnicolarum
classes in hac depensionis linea exaequaret, illud in pagis, ac praesertim dispersis locis
vix practicabile videtur. Quis enim in his locis protocollum emacillatorum animalium
duceret? In pagis id quodammodo per tesseras; in locis tamen, quae ne contractos quidem
pagos habent, nulla ratione id suppleri posset. Jam vero consumtio carnium in pagis et
dispersis ejusmodi locis, si non superat, aequat certe illam, quae in civitatibus et oppidis
intercedit, adeoque institutum hoc jam dimidia sui parte mancum
emacillatorum animalium
duceret? In pagis id quodammodo per tesseras; in locis tamen, quae ne contractos quidem
pagos habent, nulla ratione id suppleri posset. Jam vero consumtio carnium in pagis et
dispersis ejusmodi locis, si non superat, aequat certe illam, quae in civitatibus et oppidis
intercedit, adeoque institutum hoc jam dimidia sui parte mancum foret. In civitatibus ipsis
et oppidis, quorum pleraque ne muris quidem clausa sunt, quantis maleversationibus via
panderetur! Sane hae, non obstante quacunque poenarum
Sensit Augusta Maria Theresia adesse jam momentum,
quo pullulantem industriam per publicam administrationem adjuvari, foveri, augeri intersit,
curasque suas ad promovendam fluvialem navigationem praecipue convertit.
Itaque planum removendorum, quae eam morabantur, impedimentorum per sic dictam
Rabianam Commissionem elaborari jussit, illi exequendo peritos artis hujus
viros constitutis iisdem congruis stipendiis praefecit, ad latus vero Consilii
Locumtenentialis directurum omnes hos labores
Érsek-Ujváriensis, denique ad decretam unica vice primam hactenus reducebantur.
Continuisset se Deputatio etiam haec intra hos limites, nisi eidem Legislatio completum
constabiliendi Commercii systema elaborandum demandasset. Cum hoc alia etiam objecta, quae
sumtus requirunt, complectatur, officii illa sui esse existimavit omnia haec suo loco in
superioribus proponere. Nimirum elaborandum per Deputatos regnicolares et aliquem magni
nominis hydraulam generale et ordinatum navigationis planum, quod et regulationem
possit, dirigentis in
singulo Regni circulo geometrae constitutionem, indemnisationem proprietariorum, quibus per
ejusmodi labores damna inferentur, constructionem duarum in Danubio ad modulum Rhoenanarum
navium, cum peritis eas regendi navarchis; redemtionem teloniorum, quae in viis
commercialibus reperiuntur, quibusve proprietarii zelo boni publici sponte decedere nollent,
harumque viarum partim constructionem, partim conservationem, praeter decernendas, quoties
res exegerit, primas, pecuniariam pro inventoribus utilium
conferantur,
facile apparebit commercialem, ut intentus scopus etiamsi serius obtineatur,
longe majori atque eventualem cassam fundo opus habere. Et ideo Deputatio
huic, praeter indigenatus et extraneorum beneficiatorum taxam, quae jam
hactenus in eam influebant, tantum inventos thesauros, mulctas pecuniarias, et Testamenta,
reliquos vero omnes, tamquam objecto commercii alioquin magis analogos, Commerciali Cassae
adscribendos, et in hac hypothesi sequentes Articulos demisse proponendos esse
quaestoribus omnis cum Turcicis subditis
quaestus
societas prohibetur, et utprimum vel id evenerit, quod aliquis domesticus
quaestor cum Turcico subdito quaestus societatem habeat, omnes hujus merces, quae sub
objectum societatis cadunt, eadem qua supra ratione confiscentur. Imo si quod dominium
quaestum ejusmodi fovere et protegere compertum fuerit, illud actore fisco comitatensi in
200 aureis pariter ad Cassam Commercialem applicandis coram Vice-Comite convincatur.
lotteriae speciem Suae Majestati proponat, et postquam illa
ratihabita fuerit, in Regno inducat, emersurum vero inde lucrum Cassae Commerciali inferri
procuret.
§ 5. Omnis qui donationem seu Regiam, seu Palatinalem impetraverit a proportione taxae,
quae Aerario Regio cedit, quinque pro centum; qui vero characterem Comitis, Baronis,
Consiliarii aut Aulae Familiaris sibi procuraverit, decem pro centum ad eandem cassam
dependat. Quotta autem haec etiam in casu illo, quo Princeps concernentem aerarium suum
taxam
cautelas aut noxius hic quaestus simpliciter cessabit, aut
saltem facilitato praevaricationes detegendi modo fiscalitates ejusmodi notabiliorem, quam
hactenus fundum pro Commerciali Cassa producent. Quamprimum enim inita cum Turcico subdito
societas eam etiam, quae domesticum mercatorem respicit, mercium partem amittendi periculo
exponet, vix aliqui huic discrimini se subjicient; sine hoc autem pallio exigui Turcici
subditi periculosum hunc quaestum inibunt. Et si ineant, data omnibus jurisdictionibus
merces ejusmodi
subditi periculosum hunc quaestum inibunt. Et si ineant, data omnibus jurisdictionibus
merces ejusmodi confiscandi facultate, et quarta earum pretii parte denuncianti, aut eas
apprehendenti addicta, praevaricatio haec saepius detegetur. Caeterum pleraque quidem, quae
hic ponuntur, per posteriores normales resolutiones Regias alioquin stabilita fuerunt: ut
tamen tanto exactius observentur, in disertam legem referenda videbantur.
Ad §-phum 3. Complures etiam aliae nationes articulos luxus distinctis
Commerciali Cassae applicare, quam simpliciter abolere. In hac autem hypothesi ipsa
rationis identitas exigere videbatur, ut in partem subsidii hujus comitatensia etiam, et
civitatensia officia vocentur.
Quoad alia mechanica officia, uti sunt illa, quae in textu recensentur,
leges nobilitatem tantum, non vero possessorium requirunt, adeoque in his saepius casus
egestatis viduarum etiam absque omni mariti culpa evenire potest. Quoad haec itaque
institutum Cassae Vidualis porro etiam retinendum, sed
generali arharum fundo simpliciter separandam, per Cameram Hungaricam
administrandam, et exinde pensiones nonnisi viduis Hungarorum decernendas esse Deputatio
existimavit.
Ut hoc tanto magis per legem determinari possit, discutienda quidem forent omnia, quae
circa institutum hoc vigent normalia, utpote circa tempus, a quo salaria decurrere
incipiant, circa detractam carentialem et characterialem, circa mensem emortualem, et his
similia, cum in his saepius variatum sit. Verum id non ad hujus, sed
manipulatio majorem individuorum numerum deposceret;
interest autem, ut quo minor fundi publici pars in sumtus administrationis impendatur.
An Cassae hae per Consilium? vel vero Cameram administrandae sint? ne quaestio quidem
moveri posse videtur. Camera enim, quae unice administrandis proventibus regiis destinata
est, e spiritu legum nostrarum, quae ejus praesidi ne sessionem quidem in Diaeta
concesserunt, nullum in politica influxum habere potest; erectio autem et destinatio harum
cassarum stricte politica est. Objicietur
publici pars in sumtus administrationis impendatur.
An Cassae hae per Consilium? vel vero Cameram administrandae sint? ne quaestio quidem
moveri posse videtur. Camera enim, quae unice administrandis proventibus regiis destinata
est, e spiritu legum nostrarum, quae ejus praesidi ne sessionem quidem in Diaeta
concesserunt, nullum in politica influxum habere potest; erectio autem et destinatio harum
cassarum stricte politica est. Objicietur tamen fortasse, quod auctio pretii salis, et
imposita articulis luxus a manipulatione
illud est, ut illis admensa proventui,
moderata remuneratio ex ipsis his fundis exscindatur.
An §-phum 2. Legislatio nonnisi in genere designare potest, e.c.
quis labor hydraulicus praeferenter suscipi? quod telonium ante alia redimi? quae via
commercialis praeprimis erigi debeat? et his similia: specificas tamen in omni ejusmodi
casu assignationes facere ex natura rei pertinet ad potestatem executivam.
Casus specificae in Diaeta faciendae assignationis nonnisi in
Deputatio haec, antequam ad
legum projecta descendat, actualem commercii, omniumque in hoc influentium
objectorum statum, ea qua potuit exactitudine elaboratum, ob oculos ponendum
existimavit. Futuris Legislationibus sufficiet mutationes, quae interea in statu commercii
intercedent, observare, novasque, quas dictura est, leges illi gradui accomodare, quam
eotum commercium Hungaricum attinget, superest tantum, ut exhibitas sibi conflandi ex
Statuum oblato fundi modalitates Deputatio proponat.
Deputatio vel
dubitare nefas esse existimavit, quod Status Regni eam, quam vel per commissam Deputationi
huic fundi publici elaborationem etiam apud exteros excitarunt exspectationem,
ultro expleturi sint.
Superest ut quoad ultimam etiam, quae circa hoc objectum moveri potest, quaestionem
Deputatio demissum sensum suum aperiat; nimirum: an fundus ejusmodi in Diaeta offerri? vel
vero in hac projectum tantum ejus elaborari illudque seorsivae singulorum comitatuum
determinationi substerni debeat? Non deerunt
non sufficeret, eodem jure sustineri posset, quod nec congregationum
comitatensium assensus sufficiat, sed quod singulus in individuo nobilis debeat consentire;
id autem vix aliquis sustinebit. In tam vasto, ut Hungaria est, regno debet natio suam,
praesertim quoad ea, quae publicas impositiones concernunt, voluntatem in
politicum aliquod corpus transfundere; id autem Hungari per stabilitos Diaetales
repraesentantes jam praestiterunt, et ut clare contestentur, quod id de oblatis
etiam ejusmodi intelligere
sit, tuto determinare non licet. Ut singulis annis notabile quid accedat, ne sperari quidem
potest. Quodsi tamen seu ad semel, seu periodice quid colligatur, quod id in unam potius
generalem cassam inferre expediat, jam § 148. ostendimus. Atque ita omnia illa, quae
projectans seu de emolumentis instituti hujus, seu de coordinatione et securitate cassarum
adfert, suapte evanescunt.
§ 158.
Alter in vicem gratuiti oblati titulum perpetui mutui ita proponit, ut
enim capitalia a 5 pro 100 facile elocentur, si alicui nonnisi 1 1/2 pro 100 solvatur, idem
est, ac si ille 30 tantum florenos a 5 pro 100 elocasset, residuos vero 70 florenos
donasset. Hoc autem stante, cur deberet administratio cassae publicae talium etiam
capitalium, quae sibi nullum lucrum proferunt, manipulatione gravari, et vel hoc nomine
sumtuosior effici? Expediret itaque statuere non ut quartam, sed ut septem quartae decimas
proventuum suorum nobiles ad fundum publicum conferant, et tunc prodiret purum
quottae hujus
pro exemtione hac argumentum
adferri posse videtur; siquidem in eos, qui minorem hac summa proventum habent, beneficium
melioris propter auctum commercium productorum suorum distractionis perinde redundaret,
sicut vicissim illis, quorum proventus altius assurgunt, major, quae ipsis ex aequali etiam
repartitione obveniret quotta, perinde sensibilis evaderet.
Quoad propositas schedas bancales, hae quidem majori, quam quae per alios hactenus
propositae sunt, nituntur fundamento, quia projectans realem pro earum
productorum suorum distractionis perinde redundaret,
sicut vicissim illis, quorum proventus altius assurgunt, major, quae ipsis ex aequali etiam
repartitione obveniret quotta, perinde sensibilis evaderet.
Quoad propositas schedas bancales, hae quidem majori, quam quae per alios hactenus
propositae sunt, nituntur fundamento, quia projectans realem pro earum
securitate conflandam cassam supponit. Verum ille duplicatam relate ad realem
cassam harum quantitatem proponit; id autem, ut infra ostendetur, justam
et huic post recentissimum oblati pro bello Gallico subsidii
exemplum tanto magis adhaeret; nulla enim realis inter hunc subsidii et
fundi publici titulum differentia assignari potest.
Caeterum agnoscit Deputatio, quod ex omnibus, quae propositae sunt, et quae forte porro
etiam proponi possent, modalitatibus, unica haec sit, quae omnes talis, qualem Legislatio
exigit, fundi publici characteristicas notas habeat. Nam
1. Convenit dignitati Legislationis et nationis honori, qui exigit, ut haec
oblati pro bello Gallico subsidii
exemplum tanto magis adhaeret; nulla enim realis inter hunc subsidii et
fundi publici titulum differentia assignari potest.
Caeterum agnoscit Deputatio, quod ex omnibus, quae propositae sunt, et quae forte porro
etiam proponi possent, modalitatibus, unica haec sit, quae omnes talis, qualem Legislatio
exigit, fundi publici characteristicas notas habeat. Nam
1. Convenit dignitati Legislationis et nationis honori, qui exigit, ut haec concitatam jam
de
nulla enim realis inter hunc subsidii et
fundi publici titulum differentia assignari potest.
Caeterum agnoscit Deputatio, quod ex omnibus, quae propositae sunt, et quae forte porro
etiam proponi possent, modalitatibus, unica haec sit, quae omnes talis, qualem Legislatio
exigit, fundi publici characteristicas notas habeat. Nam
1. Convenit dignitati Legislationis et nationis honori, qui exigit, ut haec concitatam jam
de se quoad objectum hoc etiam apud exteros exspectationem impleat, et
projectantem propositi fundi ad annuum 380 000 proventum reduci debent. Quodsi etiam
projectatos per Deputationem fundos 100 000 proventum producturos (id quod admodum incertum
est) supponamus, adhuc totus annuus proventus nonnisi in 480 000 subsistet. Jam vero si
omnia, quae jam supra recensuimus, Cassae Commercialis onera spectentur, facile apparebit
quod, nisi notabiliores quotannis pecuniae impendantur, et commercium nonnisi lenta capiet
incrementa, et plebs tarde admodum a gratuitis laboratoribus relevabitur.
hujus
summae aequivalet, perfici potest; si eadem elocetur, intra 32 annos cum eadem summa opus 12
milliones valiturum peragetur. Cum proinde necessitates commerciales non ita comparatae
sint, ut aut omnes simul, aut intra breve tempus expleri debeant, expedit ut ea, quae ex
oblato conflabitur, summa mox explicanda modalitate ad fructificandum elocetur, erogationes
vero commerciales reliquo, inclusis jam propositis schedis, fundo interea admensurentur.
Quare
Relate ad 2-dum. Motiva Projecti hujus nonnisi per
utilitatem diriguntur. Et in hunc casum Regnum quidem, si schedae Statuum
emittantur, praesentem haberet utilitatem, schedae vero regiae, etiamsi schedae Statuum non
emitterentur, nihilo majorem obtinerent circulationem. Interea inficiari non licet, quod si
major, quam quae actu circulat, schedarum regiarum numerus cum schedis Statuum eodem tempore
ad concurrentiam ponatur, id harum successum admodum dubium efficere possit.
3. Fundus hic in praevio non augendarum schedarum regiarum supposito est practicabilis.
Cum
perfectionis gradum perduci potest.
5. Fundus hic convenit dignitati legislationis; nullam enim mercantilem
operationem involvit, adeoque e legislatore mercatorem non efficit, sed
fundatur unice in bancali manipulatione, quae indoli legislationis omnino
congruit.
Et haec est demissa Deputationis hujus circa modalitatem conflandi fundi publici opinio.
Possent aliae etiam, forte magis lucrosae, sed tanto intricatiores, pluribusque fortuitis
casibus expositae bancales
est demissa Deputationis hujus circa modalitatem conflandi fundi publici opinio.
Possent aliae etiam, forte magis lucrosae, sed tanto intricatiores, pluribusque fortuitis
casibus expositae bancales ejusmodi manipulationes proponi: Deputatio tamen haec, spectata
moderna, quae in statu actuali delineata est, politica tam Regni, quam et regnicolarum
situatione, hanc unam et practicabilem, et securam, et
decoram, et praesentaneis commercii necessitatibus
correspondentem
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
11965. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
11966. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
11967. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
11968. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
11969. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
11970. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
11971. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
11972. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
11973. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
11974. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11975. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11976. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
11977. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
11978. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
11979. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11980. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11981. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11982. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
11983. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11984. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11985. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11986. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11987. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11988. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11989. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11990. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11991. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11992. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11993. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11994. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11995. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11996. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11997. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
11998. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
11999. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12000. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12001. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12002. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12003. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12004. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12005. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12006. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12007. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12008. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12009. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12010. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12011. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12012. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12013. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12014. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12015. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12016. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12017. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12018. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12019. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12020. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12021. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12022. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12023. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12024. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12025. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12026. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12027. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12028. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12029. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12030. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12031. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12032. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12033. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12034. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12035. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12036. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12037. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12038. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12039. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12040. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12041. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12042. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12043. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12044. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12045. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12046. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12047. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12048. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12049. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12050. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12051. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12052. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12053. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12054. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12055. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12056. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12057. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12058. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12059. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12060. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12061. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12062. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12063. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12064. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12065. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12066. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12067. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12068. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12069. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12070. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12071. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12072. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12073. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12074. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12075. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12076. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12077. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12078. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12079. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12080. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12081. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12082. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12083. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12084. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12085. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12086. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12087. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12088. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12089. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12090. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12091. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12092. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12093. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12094. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1240 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12095. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12096. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12097. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12098. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12099. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12100. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12101. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12102. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12103. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12104. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12105. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12106. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12107. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12108. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12109. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12110. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1266 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12111. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1266 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12112. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1266 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12113. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12114. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12115. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12116. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12117. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12118. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12119. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12120. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12121. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12122. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12123. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12124. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12125. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12126. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12127. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12128. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1296 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12129. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1296 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12130. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12131. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12132. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12133. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12134. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12135. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12136. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12137. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12138. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12139. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12140. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12141. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12142. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12143. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12144. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12145. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12146. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12147. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12148. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12149. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12150. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12151. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12152. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12153. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12154. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12155. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12156. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12157. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12158. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12159. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12160. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12161. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12162. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12163. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12164. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12165. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12166. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12167. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12168. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12169. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12170. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12171. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12172. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12173. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12174. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12175. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12176. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12177. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12178. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12179. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12180. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12181. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12182. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12183. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12184. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12185. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12186. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12187. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12188. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12189. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12190. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12191. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12192. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
12193. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12194. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12195. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12196. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12197. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12198. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12199. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12200. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12201. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12202. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12203. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12204. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12205. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12206. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].
First 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 Last
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.