Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: quae Your search found 19388 occurrences
First 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 13717-13743:13717. Šilobod Bolšić,... . Fundamentum cantus Gregoriani,... [Paragraph | SubSect | Section] ars, felicem in terris Platonem, ac beatum in coelis fecit
Davidem, minime vos inopes relinquet orphanos. Quod si me,
qui vos ita alloquor, nosse cupitis, adite eundem divinum Platonem,
libro de legibus dicentem: nulla ex re magis hominem, quam
ex verbis, quae loquitur, et opere, quod facit, cognosci. Cognoscite
ergo me ex hoc opere, quod totus vester ita esse voluerim, ut corpore
etiam a vermibus absumpto, cor saltem meum, in animis vestris
vivum inventum iri confidam.
Discipulus:
Praeceptis ergo ac institutis optimi magistri imbuendus, quid
musica sit scire cupio.
Magister:
Recte cupis id, quod a Platone et Aristotele prius traditum praecepit
Cicero: omnem institutionem, quae de re quacunque suscipitur,
debere a definitione proficisci, ut intelligatur quid sit id de quo disseritur.
Est autem musica bene canendi scientia. Bene autem canere
(teste Boetio) est singulare donum et gratia omnipotentis Dei.
Discipulus:
O gratia!
latericia maneret.
Vicissim, si latericia aqua dissiparetur, marmorea superstes servaretur.
Inundantibus ergo super terram aquis diluvii destructa ac dissipata
est columna latericia, ac sola marmorea cum impressis musicae
principiis integra inventa est per
in utilitatem hominum et laudem Dei inventa esse
scribunt historici.
Discipulus:
Ergone ais utilem homini et gratam esse Deo musicam?
Magister:
Nec secus. Quomodo enim grata non erit homini musica, quae
(nisi surdo canas) desperatum erigit, iratum temperat, tristem laetificat,
melancholicum exhilarat, et quod caput est omnium, hostem
corporis animaeque fugat. Quemadmodum percutiente David
citharam, refocillabatur Saul, et levius habebat: recedebat enim
ab eo spiritus malus.
nisi musicam didicisset.
Discipulus:
Musicam unicum vitae animaeque solatium dicis, clarissime magister?
Magister:
Ita est, unicum dico, sed quintuplex intelligo. Musica enim prima
est theorica, seu speculativa, quae in sola contemplatione, et
cognitione regularum versatur, cuius finis est scire, ut si quis sciat
quidem artem, eius tamen specimen non exhibeat. Secunda est
practica, quae in ipsum opus, seu exercitium prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat
Ita est, unicum dico, sed quintuplex intelligo. Musica enim prima
est theorica, seu speculativa, quae in sola contemplatione, et
cognitione regularum versatur, cuius finis est scire, ut si quis sciat
quidem artem, eius tamen specimen non exhibeat. Secunda est
practica, quae in ipsum opus, seu exercitium prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat musicam.
Tertia est poetica, quae praeter cognitionem et exercitium
post laborem aliquid operis relinquit, veluti poëta carmen post
mortem. Quarta est
cognitione regularum versatur, cuius finis est scire, ut si quis sciat
quidem artem, eius tamen specimen non exhibeat. Secunda est
practica, quae in ipsum opus, seu exercitium prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat musicam.
Tertia est poetica, quae praeter cognitionem et exercitium
post laborem aliquid operis relinquit, veluti poëta carmen post
mortem. Quarta est instrumentalis, quae sine voce et textu solis
instrumentis peragitur. Quinta vocalis, quae voce fit.
Discipulus:
opus, seu exercitium prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat musicam.
Tertia est poetica, quae praeter cognitionem et exercitium
post laborem aliquid operis relinquit, veluti poëta carmen post
mortem. Quarta est instrumentalis, quae sine voce et textu solis
instrumentis peragitur. Quinta vocalis, quae voce fit.
Discipulus:
Bonitate tua, magister, satisfactum est expectationi meae.
Magister:
Nondum satis. Scias etenim vocalem musicam adhuc
opere, ut si quis solum doceat musicam.
Tertia est poetica, quae praeter cognitionem et exercitium
post laborem aliquid operis relinquit, veluti poëta carmen post
mortem. Quarta est instrumentalis, quae sine voce et textu solis
instrumentis peragitur. Quinta vocalis, quae voce fit.
Discipulus:
Bonitate tua, magister, satisfactum est expectationi meae.
Magister:
Nondum satis. Scias etenim vocalem musicam adhuc subdividi
in choralem et figuralem. Dico in
scalam
ex tribus tantum lineis compositam talemque longo etiam
post diluvium tempore in usu fuisse. Crescente vero tempore, crevit
etiam scala. Quod modo de praecepto quattuor lineae produci
debeant, de consilio autem etiam quinque produci possint. Quarum
infima, est ordine prima, et quae sequitur secunda, deinde
tertia, quarta, etc. Eodem passu ipsa quoque spatia numerare noveris.
Sic nempe:
Discipulus:
Video, magister, erectam scalam, video etiam seriem linearum,
sed quid ad lineas ponatur nihil video.
est in transversum signatae,
in quibus solum extrema valent, medium autem nihil, quantumcumque
producantur. Et quia canenti difficile est de scala in
scalam sine indice transire, ideo in calce cuiusque scalae, ac etiam
mutatione clavis datur distincta ab aliis nota, dicta custos, vel index,
quae custodiat tonum ac indicet locum ubi subsequens nota
accipi debeat. Vide iam omnes et singulas in exemplo.
Discipulus:
Video sat clare exhibitas notas cantus choralis. At quomodo eas
sine voce et textu cantabimus, non video.
claves.
Discipulus:
De clavibus loqueris, magister, et quam seram aperiant, non manifestas?
Magister:
Manifestabo equidem tibi, quod claves aperiant syllabas sive voces,
quibus notae exprimi debeant, ut cognoscas quae nota sit ut,
2 foedere ] faedere
3
sunt vocis formandae indices sive generales
fuerint sive particulares.
Discipulus:
Duplices ergo claves generales et particulares docebis magister.
Magister:
Docebo omnino dicamque illas claves esse generales quae in exordio
cantus et capite cuiusque scalae expresse signantur; particulares
vero quae vel expresse non signantur, vel si signentur, vim generalis
clavis non obtinent, ut accidit in cantu b-molli.
Discipulus:
Dic ergo, magister, quot sunt claves
Discipulus:
Duplices ergo claves generales et particulares docebis magister.
Magister:
Docebo omnino dicamque illas claves esse generales quae in exordio
cantus et capite cuiusque scalae expresse signantur; particulares
vero quae vel expresse non signantur, vel si signentur, vim generalis
clavis non obtinent, ut accidit in cantu b-molli.
Discipulus:
Dic ergo, magister, quot sunt claves signabiles?
Magister:
Si de numero
accidentalem?
Magister:
Quia haec semper associantur clavi C. signatae, vel non signatae
sive accidat in linea, sive in spatio, ut vides hic:
Discipulus:
Video omnino pro cantu b-molli signatam duplicem clavem, sed
quae erit generalis?
4 observo ] observa
Magister:
Erit b. Quia cantus b-mollis desumit suam denominationem a clavi
b., dummodo b. non alicubi, et in parte tantum, sed per totum cantum,
et in capite cuiusquae scalae
B. C. D. E. F. G.
Magister:
Recita deorsum.
Discipulus:
G. F. E. D. C. B. A. G.
Magister:
Sat egregium modo profectus tui dedisti specimen, discipule, quo
prodis nihil eorum, quae hactenus te docui, memoria excidisse tua.
Festinemus ergo ad alia.
Dialogus
Dialogus
Verum quia eiusmodi manus minus clara videretur, ideo nos faciliorem
methodum secuti (salva artis inventorum integritate) ad
scalam ex 10 ut vides lineis erectam omnes vocum derivationes
reducemus.
In hac igitur scala vides, discipule, per ternam litterarum replicationem,
(excepta F. quae bis tantum replicatur) esse 10. lineas
ac totidem spatia, adeoque 20. notas, ultra quas in cantu chorali
progredi non poteris, nec vero debebis 5 . Vides etiam utriusque
cantus ascensum et descensum, et si nondum omnia intelligis, interroga
magistrum.
vel acutus
vel superacutus. Si ambit litteras graves, procedit demisse; si
acutas, procedit altius; si superacutas, procedit altissime. Ideo autem
replicatas divisi in finales et affinales, quia omnis regularis cantus
in una ex 4. finalibus litteris terminatur, quae sunt D. E. F. G.
5 debebis ] nudebis
De quibus suo loco dicemus. Quod si terminetur in littera affinali
A. vel B. vel C. irregularis erit.
Discipulus:
Quare autem in scala generali alicui litterae dedisti unam vocem:
Haec est universalissima omnium regula: Unica nota ascendente
supra la, semper canendum est fa, ut aiunt fictum, etiamsi cadat
in litteram E.
Si tamen cantus sit tertii vel quarti toni, tunc fieri debebit mutatio
vocis fa in mi, propter quintam naturalem sive perfectam, quae in
dictis duobus tonis fit a mi in mi; praesertim si cantus sumat initium
in re, mi vel in mi, re. Uti vides in hisce exemplis.
Discipulus:
Fierine debebit mutatio, si plures notae ascendant supra la?
Magister:
Discipulus:
Quare ais: vel haec vel illa nota debebit mutari in aliam?
Magister:
Quia duplex est mutatio quartae et quintae! Dico quartae et quintae
quia mutatio fit supra claves C. et................................ F. quae invicem, ut vides, semper
quarto vel quinto loco distant.
In mutatione ergo quartae, post fa in ascendendo duro statim canendum
est re, et in descendendo la. In mutatione autem quintae,
post fa prius canendum est sol quam re, et in descendendo prius
mi quam la. Considera utramque
Conciliabo facillime. Nam quod in b gravi cantus duri non possit
alia vox dici quam mi, est per se; quod autem in cantu b-molli dici
possit etiam fa est per accidens. Si enim cantus b-mollis a b acuto
descendat ad b grave, naturaliter etiam in b gravi dici debebit fa
propter octavam, quae fit a b ad b ut exponitur in exemplo.
Discipulus:
Comprehensis et animo et oculis praestantissimis tuis tum praeceptis
.........................................................., tum exemplis restat explanare, ducendane erit quinta linea,
quando
Magister:
Nunc sunt octoni, quandoque fuere quaterni.
Discipulus:
Quare olim quaterni, nunc vero sunt octoni?
Magister:
Quia omnis fere veterum cantus in una ex quattuor finalibus
litteris, quae sunt D. E. F. G. terminabatur. Totidem ergo regulae
sive modi cognoscendi cantum esse debebunt. Et quidem, si ultima
finalis nota cantus terminabatur in D., tunc erat toni primi in
E. secundi in F. tertii in D. quarti. Primus Graece vocabatur prothus. Secundus
Dominus tritus, suusque servus, id est,
tonus 5. et 6. in F.
Dominus tetrardus, suusque servus,
id est tonus 7. et 8. in G.
Ex quibus perspicuum est illos solos tonos authenticos esse, qui
imparibus numeris scribuntur, alios autem, qui paribus scribuntur,
esse plagales. Quae omnia ut eo tenacius memoria retineas, iure
magistri hos tibi versus trado:
Fines cunctorum, cantor, dignosce tonorum.
Nam finem primi D. continet atque secundi.
Tertius E. regitur et quarti finis habetur.
Quintus in F. finem, sextus quoque ponit eundem.
Septimus octavusque tonus
tibi, scias velim discipule omnem cantum
tam authenticum, quam plagalem, ut perfectus sit, debere octo
notis ascendere vel descendere. Unus tamen ab altero dignoscitur
per hoc quod authenticus supra finalem notam ascendat octo notis.
Plagalis vero solum ascendat quinque et descendit quattuor.
Quae simul unitae faciunt octo notas. In cuius rei auxilium singulorum
inspice exempla:
Discipulus:
Egregie, tam praeceptis, quam exemplis declarasti, magister, ut,
si cantus supra notam finalem ascendat notis octo, erit authenticus,
plagalis vero,
omnem cantum, cuius sit toni,
ex nota finali et vario notarum ascensu ac descensu cognoscere.
Amoenum autem et facile est visa solum nota finali antiphonae et
initiali EUOUAE, cuius sit toni, cognoscere. Est autem EUOUAE
vox, ex vocalibus
fa. Nihil te doceo sine exemplis:
Discipulus:
Postremum est, quod te rogo, dic mihi, magister, quare supra
aliquam syllabam textus plures notae farciuntur?
Magister:
Ratio petenda est ex ipsis verbis textus. Quae enim verba maioris
sunt contemplationis, in iis syllaba aut in longius canitur aut
in altius elevatur: servata nihilominus semper et ubique tam toni
quam harmoniae proportione. Atque haec de amabili arte musices
amantissimo meo discipulo pro modulo dicta sufficiant.
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.