Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: deus Your search found 6134 occurrences
First 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1659-1685:1659. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 20 | Paragraph | SubSect | Section] didici Dei uoluntate ac decreto principatum dari, sed ne quid ex his, quę tunc fama ferebantur, consulto uidear subduxisse. Licet enim affirmare, quoniam quandoque, ut sapientes censent, uel optimos uiros non nisi per erumnas Deus ad summum perducit gradum, et Vuladislauum diuina uoluntate, seu hominibus incognita, seu, ut supra dixi, quo regis ignauia ferocia Hungarorum ingenia mitiora fierent, non sine rerum perturbatione et regni detrimento ad regnum Hungariae accessisse, et Albertho nullius sane fraude illud ablatum
1660. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 20 | Paragraph | SubSect | Section] et Albertho nullius sane fraude illud
ablatum , sed potius Pestanorum comitiorum acclamatione, certissimo, ut exitus rei
comprobauit, omine in regem paterni regni, in quod mox Vuladislaui maxime opera
patri successit, designatum esse. Consueuit enim Deus plęraque arcanis quibusdam, ut ita
dicam, notis, ac per ambages, prius quam ueniant, significare, quo uoluntas eius, tum
demum, quum expleta fuerit, denuntiata fuisse cognoscatur.
modo magis e publico commodo accidere possint, siue ea Dei permissu, siue uoluntate fiant. Neque enim imperio et caeteris fortunae bonis, quae uoto expetuntur, sed
fide, spe, perseuerantia atque rerum fragilium contemptu res Christiana procedit atque
augetur.
At dicet quispiam: Cur Deus permittit rapi a Turcis, immani ac nefaria gente,
Christianae nationis liberos, et eos, qui per aetatem nihil admittere in Deum potuerunt?
Nec solum rapi, sed etiam Christianis sacris initiatos Machomethanos effici, et tandem a
uera subductos religione in cultu scelerati Machometis
accersitus de imperio, ad quod nos quoque haud ab exigua Hungarorum
parte uocamur, cum fratre inimicissimo certat animo. Hungari ipsi inter se ita dissident,
ut ne ipsum quidem regnum queant deffendere, nedum extra posita tueri. Sine certamine
igitur uictoriam consequemur. Atque si Deus coeptis annuerit, maiora quam animis concipitis agrediemur, unde praeter meritas pęnas, quas ab hostibus expetemus, qui tantis
cladibus Austriam, terram nobilissimam, affecere, et ingenti praeda explebimini, et mihi
ac uniuersae Alemaniae uestra uirtute gloria parabitur quam
ocius imperio obtemperent, Budenses passuros denunciaret, diceretque se
uerum esse Hungarorum regem, atque a Deo constitutum. Ad haec addit (nam hostium
res aduersas facile quisque ad suam trahit felicitatem) se haudquaquam potuisse tanta
aduersum paulo ante uictores agere, nisi Deus sibi regnum Hungariae dudum destinasset. Caduceatori principes Hungari respondent sibi haud esse integrum Budam
Maximiliano tradere, quippe quam eius nomine tenerent, quem consensu publico regem
optimates creassent, cui sane imperium ne dum adimere, sed ne ulla quidem ex
regem creatum esse
aiunt, uerum in Cancri campo, ubi reges Hungarorum designari mos est, rex appellatus
sum. Atque inde, non sine diuino quidem, ut arbitror, nutu, uoces ille puerorum acclamantium et nomen meum, dum rex nuncupor, in coelum tollentium fuere, quandoquidem
Deus infantium uocibus suam plerumque denuntiat uoluntatem.
Pro nostra igitur, milites, iustissima possessione pugnaturi, quam uobis non quidem
Vuladislauus frater, cui perinde ac maiori natu uel cedere haud indecorum esset, sed
Matthiae regis uxor, foemina
ictu destinatum
hominem excipientes periculum euasere, propterea quod diuina ope protectis nihil non
uel summis in periculis tutum. Rursus uana sunt mortalium arma, nullus maximi thesauri
usus, inutiles militum ingentes copiae, omnia uel recte excogitata male cessura his, quos
Deus uult esse destitutos. Quod profecto, quum saepe alias, tum nostra aetate in tribus,
ut nunc est Italorum captus, opulentis Italiae imperiis, Neapolitano, Mediolanensi, et
Veneto declaratum est, quorum mutationem, et miserabiles casus, quoad res susceptae
permiserint, suo loco
nouarum rerum ualde desiderari
- uerum etiam se bonam imperii partem eo facto Turcis adempturum. Quippe arbitrabatur Bazethem fraterno metu nullam pacis conditionem ab se dictam recusaturum,
legatos ad Lodouicum, Francorum regem, Turcam petitum mittit. Gallus, nondum enim,
ut arbitror, Deus propter scelera nostra a Turcis auersus erat, ne Rhodiorum animos
offenderet, negat se Hungaro, quod postularet, iure praestare posse, excusans Turcam
haudquaquam esse sui iuris, utpote quem Rhodii per sese custodirent.
Non ita multo post Innocentius Octauus, pontifex
par esset.
Itaque quum duces, pace tandem composita, in gratiam rediissent, Asiaeque satrapeas inter se diuisissent, partem Mysiae, addita Maiore Phrygia, Othomanus obtineri
permissus, ut esset qui Constantinopolitanum imperium euerteret. Destinauerat enim
Deus, ut rei euentus affirmauit, Graecorum nomen delere, propterea quod non modo ius
Romani spreuerant pontificis, sed etiam a recto Christianae religionis ritu iam fere defecerant. Nactus itaque regnum Othomanus, non se ac suos ocio delitiisque corrumpi passus est, sed quoque finitimo,
animo turbatus
regem adiit, atque dicendi impetrata potestate ita disseruit:
Etsi superuacaneum puto, rex Bazethes, apud te suspitionem refellere, qua in mei
odium tuis auribus aemuli mei obstrepunt, nacti criminum occasionem ex ea uictoria,
qua te Deus maximis laboribus meis in Polonia honestauit, quoniam et calumniae naturam, quae est prudentia tua, tibi satis notam esse scio, et quia si aetas mea (iam enim septuagesimum prope annum ago) ab hac suspitione me parum uindicaret, certe idem tanti
temporis fidei tenor, quum in parentem tuum, tum
Florentiam contendit, ubi quum tantundem pecuniae publicae ei tributum esset, Romam perrexit.
Interea Alfonsus, ubi cognouit Gallum aduentare, suos ab se ciues esse alienatos,
seque ab omnibus Italiae principibus destitutum, sero quidem, sed non omnino insalubri
consilio, nisi Deus posteritati quoque eius hoc regnum, ut euenit, abrogasset, deposito
imperio, Ferrandinum filium creat regem, ratus et sibi nihil ablatum iri, quod in filium
contulisset, et ita suorum ciuium odium magna ex parte deflagraturum, quum filius nulli
unquam iniurius extitisset. Itaque filio
obtinuerat imperium iustiorem se
ipsius Philippi haeredem existimabat, animo ualde laborare coepit, quanam potissimum
arte imminens eluderet fatum. Iam enim iusta ultio appetebat pro fratris filio nefarie
necato, alienoque imperio ui oppresso. Neque enim, ut impii arbitrantur, Deus negligit
mortalia, quamquam hoc seculum seu mortalis uitae curriculum uidetur potius esse naturae quam iudicii.
Itaque dum ab se pestem auertere conatur, Galliarum prius pariter et Germaniae
principibus nequicquam in nouum Francorum regem solicitatis, aduersus Gallicas
aliqua ex parte uictrices prospexit, ex equo, ut ferunt, disiliit, atque posteaquam prostratus humi (eo ritu Turcae Deum uenerantur) terram osculo magna spectantium admiratione contigit, ita, ut erat in genua submissus, oculis in
coelum sublatis,
Grates tibi, inquit, summe Deus, ago, quod me mari quoque, quod quidem uix sperare audebam, hostibus meis prętuleris.
Iam enim illis confessionem concessi maris, quasi uictis, palam expressimus,
dum
Christianis, quos ipsi sua uoce
et uitam esse.
Quod ubi Thalysmanus dixit, extemplo rex, ut erat patriae religioni deditus,
hominem comprehendi, atque in foribus templi crudelissime necari iussit, denuntiauitque rem silentio tegi, graui poena proposita, si quis efferret. Verum id coelari Deus
haud quaquam permisit: nam quidam Turca Illyricae nationis eiusdem gentis Christiano
homini omnia, uti gesta erant, narrauit. Quae quum multorum affirmatione, uera esse
cognouissem, huic hystoriae inserenda censui.
certaminis securos, atque ob id ad praelium imparatos (credebant
enim inducias esse) aggreditur. Galli re improuisa perculsi primo trepidare, mox collecto animo aciem instruunt, atque in hostem ex aduerso uenientem impetum faciunt, primoque congressu turbatum loco mouent Hispanum. Sed quia Deus regnum
Neapolitanum Hispanis destinarat, dux Francorum, dum in primam aciem equo prouectus Gallos ad pugnam hortatur (nam Consaluus suos iam terga dantes ac fugam spectantes in pugnam reuocauerat), tormento forte ab hostibus misso ictus cecidit. Cuius casu
Galli perturbati terga
in pontificiis
comitiis suffragiis ineundis ipsi Iuliano adiumento forent. Caeterum quum Iulius
pontificatum adeptus Genuensi religione fidem Caesari seruaret, nec modo promissa ei
non praestaret, sed insuper malum minaretur, Neapolim se contulit. Ibi, quia Deus illum
tam diu iniurias impune ferre noluit, fugiendo, ut saepe usu uenit, in periculum incidit,
propterea quod a Consaluo Adigario eadem fraude, qua ille multos Italiae principes
interfecerat, fide interposita comprehensus, atque in custodiam datus in Hispaniam ad
Ferdinandum
subleuarit. Vnde Venetos tot regum coniuratione non obrutos fuisse
diuinae claementiae potius quam ipsorum regum errori procul dubio tribuendum.
Nihil enim refert ad salutem Venetae ciuitatis suone consilio, an hostili errore excidium
euitarit, quum Deus omnia fere per secundas agat causas, nec minus uitiis hominum
quam uirtutibus, perinde ac uoluntatis suae instrumentis, utatur, tametsi ille nullius uitii
sit causa. Nam si Venetorum res ex alieno odio penderet, iam diu corruisset, quum nemo
fere Christianorum principum adeo
est, ne Achimathis
rem, quem, ut dictum est, uehementer oderat, copiis suis augeret. Tanta sane illi seu
explendae irae cupiditas extitit,
seu id fortuna agente, ut etiam eorum consiliis res
Selynis, cui plane Deus imperium destinarat, iuuaretur, quibus ipse mortem mature erat
illaturus. Itaque Cichanis filius Selyni sese adiungit, nescius futurae sortis, nec animaduertens quam sua parum interesset, Selynes an Achimathes regno potiretur: nempe ab
neutro ille conseruandus erat, quandoquidem
licet esset Selyni deditissimus, huiuscemodi uerbis usus esse dicitur:
Etsi difficile est regi de maximis rebus deliberanti consilium afferre, propterea quod
nemo ita prudens est, ut eum opinio aliquando non decipiat, quoniam ne bona quidem
consilia saepe ex sententia cedunt, quia Deus res mortalium suo potius arbitratu quam ex
hominum uoto agitat, tamen quum et meus in regem animus satis sit perspectus, nec
imprudentia quicquam detrahat fidei, sententiam meam primus dicere non dubitaui,
utcunque res casura est, eo magis quia, quod
eius habeamus. Propterea hoc quoque aduertendum est, an Turcaico imperio conducat
tutumue in posterum sit futurum milites ciuili bello assuesse, et seruorum manus regio
sanguine imbui. Et hoc dico ac si praelii euentum et uictoriam exploratam haberem, quod
si quid secus, quod omen Deus auertat, quam speraueras ceciderit, uerendum est, ne uictor malit esse memor fortunae beneficii quam necessitudinis ac paternae charitatis.
Quare citra ullum certamen ac rerum perturbationem censeo Selynem per speciem
honoris hinc ablegandum, atque ita illi, quod petit,
satis notus, regulum eius literis facile
crediturum putauit. Literarum autem hanc sententiam fuisse memorant:
Achimathes Cossicius regi Achimathi Othomano salutem.
Aduersarium tuum patriam sedem occupare iccirco Deus uidetur permisisse, quo et
ille grauiore lapsu, acerbiores pro flagitiis suis poenas lueret, et tu dignitatem tuam ac
patrium regnum, a quo modestia ac pietate in parentem decidisse uisus es, maiore gloria
mox recuperares. Itaque non posses a Deo nec honestiorem, nec tutiorem uiam
seruitutis et populum, ex quo
ciuitatem suam constituere destinarat, ab Aegyptiaca tyrannide iugoque regio ac ingentibus erumnis ereptum non modo libertate donasse, sed etiam accolarum uictores
hostiumque suorum dominos fecisse. Nec immerito: nihil enim magis auersatur Deus,
summus rerum omnium parens ac dominus, quam hominum in homines impotentem
dominatum. Nam quum non natura, sed fortunae iniuria et humana cupiditate seruitus
sit constituta, nulli mortalium maius scelus suscipiunt, quam qui propria auctoritate abutentes suae praesertim nationis
nobilium
tyrannidem pati: quid noxii passuri estis considerate, si noxii appellandi sunt, qui libertatem et iura sua sibi restitui postulant. Et ne putetis uobis in discrimen coniectis me
extra periculum fore: in asserenda libertate uestra profiteor me ducem esse, recipioque,
modo Deus coeptis faueat, mihi in laboribus ac periculis subeundis neque animum neque
fidem defuturam.
Vos quod nomen imperii assertori uestro imposueritis, eo ad uos tuendos atque aduersarios oppugnandos utar.
Othomano regem, imperio autem ita auctum, ut omnibus aetatis suae regibus praestaret, aequum censebat Ismahelem quoque sibi cedere debere, et secundum,
non parem sibi uelle haberi, nec aut nobilitate, aut uiribus se cum progenie Othomani
conferre, quam plane Deus Machomethanis omnibus anteposuisset. His stimulis
utroque agitato res ad arma deducta est.
Itaque Selynes Asiae longitudinem cum suis copiis emensus inter Euphratem et
Moschicos montes aliquandiu iter fecit.
Vbi
omnia scelera in ciues suos, ac si belli
iure liceret, quotidie ędunt.
Quare quum praelium inibitis, memineritis uos aduersus infestissimos latrones gladios
strinxisse, et certam animis spem uictoriae concipite. Daturus est enim Deus nobis huius
belli exitum, quem par est nos expectare, qui iisdem sacris ac religione coniunctos ab
iniusta eripimus seruitute, ac tanto studio in libertatem uindicamus, qui nostrae sectae
hominibus salutem, lucem, uitam restituimus. Quae enim uitae usura potest esse
ait, qui se ipsum depresserit, is a Deo extolletur, qui uero per arrogantiam nimium sibi attribuerit, in ima deturbabitur. Maximum
autem rei incipiendae momentum est, ut quod acturus sis, Deo propitio agas. Porro quae
iuste incoeperis, ea secundum ius fasque euentura sunt. Nunquam enim Deus iustae
defuit uindictae. Quum igitur Deo auctore bellum incipiamus, qui dubitare de euentu
possimus, quum praesertim armis, equis, pecunia, militum numero, ac robore omnes fere
Christianos reges superemus?
Nec claritudo nominis Hungarici ulli uestrum quicquam terroris
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.