Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: erat Your search found 4572 occurrences
First 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1790-2109:1790. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] in expeditione aduersus Turcas suscepta interfecto, Alberthi filius regno iure sibi debito potitur, qui quum dolo suorum Pragae adolescens perisset, ad Matthiam, priuatum Iani Chuniadis filium, qui sibi Coruini nomen imposuit, opera Michaellis Selagii regnum ab Hungaris deffertur, quippe is erat Matthiae auunculus, ad eumque omnium rerum summa tunc respiciebat. Hic autem rex quum paterno genere Geta esset, quam gentem ab eorum asperiore cultu commodiore ad componenda uerba Graeca uoce Moroulachos nostrates
1791. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] componenda uerba Graeca uoce Moroulachos nostrates nuncupant, sese Coruinum, ut dictum est, appellauit, seu quia pater eius Ianus Chugniades, uir bello clarissimus, dum exercitum ducit uexillo usus est, in quo coruus annulum aureum rostro portans depictus erat, seu forsan consueto regum uitio assentatoribus facile crediderit se a Romanorum ciuium ueteribus colonis, qui Geticum agrum nunc quoque magna ex parte incolunt, progenitum esse, non immerito sane admiratus Romanę nobilitatis maiestatem, scriptorum quidem monimentis illam mea
1792. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] quamquam in multis merito forsan male audiat, tante industriae fuit ad suam presertim gloriam excolendam, ut ausim affirmare eum uirtute quidem multis cedere, fama uero nemini. Nam ut taceam fortunam eius, quae quidem illum et e carcere ad regnum extulit ― etenim Pragae in custodia erat cum rex ab Hungaris designatus est ― et insidiis suorum saepius in pericula adductum perpetua felicitate protexit, fuit uir tanti consilii ac peritiae in republica temperanda rebusque gerendis, ut nunquam ferme quicquam rei inceperit, quantumcunque id arduum fuerit, quin ei ex uoto cesserit.
1793. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] rex Stephanus cum quibusdam aliis regibus sepultus iacet, ubi Matthiam quoque sexdecim ante diebus clam noctu deuectum nuda humo condiderant. Nam ei regio condi sepulcro non obtigit, monimento nondum perfecto, quod quidem uiuens ingenti sumptu et magnificentia struere aggressus erat, marmore e Transistrana Hungaria, quam olim Datiam uocarunt, petito, ubi multa uictoriarum monimenta a Romanis erecta imperatoribus reperiuntur. Ferunt autem Matthiam sepulcrum suum, perinde ac illud esset imminentis mortis praesagium, metu deterritum haud absoluisse, opusque magno inchoatum
1794. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] calix, patella, ampullae, thuribulum, acerra, gutturnium, polubrum, signum quo pax in mysteriis offertur, omnia aurea ac mirifice elaborata, gemmisque distincta, praeter thecam illam, qua corpus Christi inclusum seruari solet. Haec enim quoniam pelluceat uisumque admittat, necesse est, crystallina erat, uirgulis tamen ex auro nodosis stipata, e quibus frequentes gemmae fulgebant. Summitas uero huius uasis quasi patulae cuiusdam arboris ramos tenuissimis bracteis imitabatur. Et ne in singulis immorer, nihil ibi deerat quod in usum
1795. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 10 | Paragraph | SubSect | Section] est, ibique impedimenta imagine quadam ualli ex carris caeteroque uehiculorum genere facta, ut fert Iazigum consuetudo, communiuit. Intra paucos dies nobilitas uariis sententiis ac studiis, prout quisque aut per se animatus erat, aut ab alio persuasus, eodem conuenit. Regnum Hungarorum, quod Danubius, amnium Europae fere maximus, intersecat, latissime patet:
1796. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] agunt, sed etiam omnia
iura in colonos suos, quae dominis fere in seruos sunt, habent.
1797. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] opera sua fratris filio rege titulo tenus constituto regimen rerum omnium sibimet uendicaret. Itaque inculto illo dicendi modo, et a Scytharum more, a quibus Hungari originem ducunt, nequaquam abhorrente exorsus, haud mediocrem etiam animi motum atque iram, cuius erat natura impotentior, prę se ferens, utpote pro certo fere habens regnum Hungariae aduenae cessurum, Alienigenam, inquit, dominum, uiri Hungari, patiemur, cum et Hungarorum legibus cautum sit, ne quis peregrinus cuiuspiam magistratus obtinendi ius in Hungaria
1798. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] unquam alium regem quam Polonum habuere? Nonne Boemi nostra memoria Matthiam Chugniadem, quem Italorum assentatio Coruinum uocauit, pene in solio collocatum aspernati sunt, ei puero Vuladislauo, Andreae Casimiri filio, cuius aetas alienae tutellę quam regno aptior erat, quod eiusdem linguae esset, antelato? At profanis duntaxat exemplis ista agimus, quasi eorum, qui religioni addicti sunt, consuetudine, apud quos uidelicet ad obtinenda sacerdotia nihil quemquam praeter uirtutis ornamenta iuuare debet, nostram sententiam tueri nequeam? Num aliquod
1799. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 15 | Paragraph | SubSect | Section] regem sese contulit, a quo ubi causa exilii innotuit, breui pulsus in Poloniam ad Andream Casimirum, illius gentis regem accessit, nulla magis alia re fretus quam si causa peregrinationis eius esset ignota Polonis. Vbi cum regi, qui quidem uir simplicis admodum erat ingenii, sese eruditionis commendatione in familiarem insinuasset usum, ab eo, utpote causae exilii ignaro, liberorum praeceptor est constitutus. Hic igitur eo nuntio audito, mirum in modum laetatus statim coepit Albertho profectionem in Hungariam suadere, ratus, ut erat,
1800. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 15 | Paragraph | SubSect | Section] admodum erat ingenii, sese eruditionis commendatione in familiarem insinuasset usum, ab eo, utpote causae exilii ignaro, liberorum praeceptor est constitutus. Hic igitur eo nuntio audito, mirum in modum laetatus statim coepit Albertho profectionem in Hungariam suadere, ratus, ut erat, maioris fortunae et sibi et principi suo oblata utendum occasione, nec tantam spem ulla corrumpendam mora. Verum cum haec expeditio inconsultis Alberti parentibus suscipi non posset, consilium regibus aperitur. Mater Albertho dedita erat, pater uero in Vuladislauum
1801. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 15 | Paragraph | SubSect | Section] Albertho profectionem in Hungariam suadere, ratus, ut erat, maioris fortunae et sibi et principi suo oblata utendum occasione, nec tantam spem ulla corrumpendam mora. Verum cum haec expeditio inconsultis Alberti parentibus suscipi non posset, consilium regibus aperitur. Mater Albertho dedita erat, pater uero in Vuladislauum maiorem natu filium inclinabat. Itaque dum in utranque partem studiis regum accensis aliquot dies consultando absumuntur, et Vuladislauo interim tempus datum est ad gratiam Hungarorum
1802. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 17 | Paragraph | SubSect | Section] uestri nominis erit, aut amicitia ac societate iunctum habebitis.
1803. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 18 | Paragraph | SubSect | Section] quae fratris fuit. Qui quamquam uirtutis suae fama non paruam procerum partem cum tota pene humilioris fortunae nobilitate ad se traxerat ― hi enim studiis atque aperta acclamatione in ipsum inclinabant ― uicit tamen illa pars, quę Vuladislauo fauebat, cui scilicet regnum a Deo erat destinatum, quo regis segnitia Hungarorum in gentes adiacentes superbia plecteretur. Nam cum maxime uulgi studia in Albertum essent accensa, rumor (incertum quo authore exortus) tota comitia subito peruasit Alberthum peruicacis ingenii ac ualde suis contumeliosum esse.
1804. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 19 | Paragraph | SubSect | Section] Iäno quidam inimicorum obiecere, quippe qui affingere etiam ausi sunt illum, ne reginae de regio matrimonio promissum exolueret, sese eo modo periurii notae subtraxisse, quasi aut solus id recęperit se facturum, aut quod una cum multis aliis pollicitus erat, solus praestare debuerit, quum praesertim omnino ridiculae atque insanę mentis sit credere quempiam alium id promittere potuisse, quod uidelicet et regii tantum modo fuit arbitrii, et per ipsummet regem agendum. Qui quidem non modo talium pactione
1805. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 20 | Paragraph | SubSect | Section] ni amici dissuasissent, coniungere. Accedit ad hoc, quod se unicum demortui patris filium uidebat reliquum esse, atque honore paulo ante habitum, quo solent in spem regni geniti haberi. Verum quantum Iani Chugniadis, ducis egregii, uirtus ad obtinendum regnum Matthiae suffragata erat, tantum huic patris obfuit tyrannis. Nihil enim est regum liberis ad conciliandum populi fauorem tam efficax, quam paternae memoria iustitiae. Regina igitur animaduertens regulum omnia ad obtinendum regnum moliri, relicta regia in priuatas ciuitatis aedes sese
1806. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] qui Vuladislauum in Hungaria regnare optabant, quamquam Beatricem ne in regno quidem priuatam agere e republica existimarent, nedum reginam esse uolebant - tantum odii siue reginae ipsius, siue regis Matthiae culpa in illam concaeptum erat (nam et illa, praeterquam quod sterilis esset, parum benefica habita est, et Hungarorum optimates quemadmodum in Matthiam, ita et in uxorem eius erant animati) ― tamen, ac si hac reginae sponsione clandestina eius praeda euoluta patefieret,
1807. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] cognomento Insanum, Colociensium pontificem, Visegradensi educit custodia, in quam ob ferox maxime ac intractabile ingenium a rege Matthia alienae insolentiae impatientissimo, adnitente etiam Beatrice eius uxore, quae et ipsa praesuli ob intolerabilem hominis in se acerbitatem erat infensa, coniectus fuerat. Quamquam sunt qui Petri arrogantiae proditionem quoque consiliorum regis Matthiae, cuius a secretis et magister epistolarum fuerat, adiciant, licet alii id illi ab inimicis falso obiectum arbitrentur. Caeterum
1808. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 22 | Paragraph | SubSect | Section] nec in senatorum concionem inferri ausus est, eo quod inimicos timeret, qui ei, si publicis rebus se ingessisset, malum minabantur, quodque praesulatu nondum omnino recuperato nullam ferme inter proceres auctoritatem erat consecutus. Quum uel ex eo comitiis nequaquam fuisset adhibitus, eo quod amotae mentis esset habitus, quamuis illum, ut ego arbitror ― etenim usus sum eius familiaritate ― magis insita superbia quam mens insana furere aliquando coegisset. Quod sane malum plerisque nouis inest hominibus,
1809. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 22 | Paragraph | SubSect | Section] quidem, tametsi opibus suis ac fauore nondum, ut dictum est, pontificatu recuperato Matthiae filio tunc adesse nequiuerit, multum tamen consilio, audaci illo quidem et minime probando, nec ab eius ingenita atrocitate abhorrente, profuturus fuisset forsan, si ei fuisset obtemperatum: quippe cuius erat sententia, caeteris fere reguli amicis id uehementer propter rei turpitudinem improbantibus, comprehensos in regia optimates, qui comitiorum initio ad regulum saepe commeabant, positis custodibus tantisper detinere, dum Ïanus, an militari studio regnum posset inuadere, experiretur.
1810. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 23 | Paragraph | SubSect | Section] Chugniadis sedem Bosinensium regum, quam incolę Iäizam uocant, cum multis aliis oppidis de Turcis recuperarunt. Spondent igitur regulo, si in animum induceret permittere sese in senatus potestatem, totam Illyrici regionem, quae Hungarorum imperio subiecta erat, cum bani nomine, quod paulo a regio distat, additis insuper multis principum uirorum patrimoniis, quae Matthias partim emerat, partim successionis iure, ut mos est, ubi reges publicis rebus praesunt, obtinuerat, extinctis omnibus possessionum
1811. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 23 | Paragraph | SubSect | Section] proscribit. Caeterum regulus paternae haud immemor dignitatis, uidens iam regnum ad Vuladislauum procul dubio deferri, relicto in regia satis firmo praesidio magnam uim auri atque argenti, dum sese spretum credit, asportat, ad exercitumque, quem iam, quibus mandatum erat, parauerant, proficiscitur, armis regnum frustra quaesiturus principibus regni eius spei obstantibus. Regulum sequuntur, pręter suae factionis homines, quidam uiri primarii, qui quidem rege nondum declarato, soluti, ut fit, regio metu, dum uicinum agrum populantur, armisque
1812. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 23 | Paragraph | SubSect | Section] frustra quaesiturus principibus regni eius spei obstantibus. Regulum sequuntur, pręter suae factionis homines, quidam uiri primarii, qui quidem rege nondum declarato, soluti, ut fit, regio metu, dum uicinum agrum populantur, armisque ea repetunt, de quibus iure disceptandum erat, comitiis regiis non interfuerant. Itaque propria hi culpa optimatibus infensi, ac si fuissent, quod illis absentibus regia comitia essent peracta, in posterum quoque suffragiis ferendis priuati atque procerum senatu amoti, sese ad partes reguli, imprudenti sane consilio,
1813. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 24 | Paragraph | SubSect | Section] Stephanus Bather, literis per uicinas regiones dimissis, multos mortales ad arma concitat, seque quam primum sequi iubet, poena his capitis, qui imperata protinus non fecissent, constituta. Ipse autem adscito expeditionis socio Paulo Cinisio, uiro bellicis artibus insigni, cum manu, quae praesto erat, fugientium uestigiis insistens, hostes ad Scaruisium amnem est consecutus. Caeterum ne quid perturbationi, qua quidem nulla fere pars regni uacua erat, leuibus etiam ex causis deesset ― nam principum furore ac discordia facile inferiorum quies labefactatur ― agrestes quidam,
1814. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 24 | Paragraph | SubSect | Section] protinus non fecissent, constituta. Ipse autem adscito expeditionis socio Paulo Cinisio, uiro bellicis artibus insigni, cum manu, quae praesto erat, fugientium uestigiis insistens, hostes ad Scaruisium amnem est consecutus. Caeterum ne quid perturbationi, qua quidem nulla fere pars regni uacua erat, leuibus etiam ex causis deesset ― nam principum furore ac discordia facile inferiorum quies labefactatur ― agrestes quidam, quorum uis magna undique ad signa Stephani confluxerat, praetextu hostium inquirendorum Feduarense irrumpunt monasterium, atque sublatis ibi quibusdam
1815. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 25 | Paragraph | SubSect | Section] conduxerat ― multum tamen, eo quod in Hungaria inueterauerat, de regionis hauserat immanitate, et ipse mero simul et ira, quam singularis auaritia exasperauerat, malis consultoribus incitatus, ministros conuocat, de iniuriis monasterio illatis longa conqueritur oratione. Erat enim, ut ab his, qui hominem nouere, accępi, natura, ut plerique sunt Dalmatae, usque ad fugam audientium, ut dicitur, loquax. Quos ubi ad ulciscendam iniuriam satis concitatos uidit ― quippe Hungari his, quos mercede colunt, fere in omnibus promptissime parent, tantique eos faciunt, quorum
1816. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 25 | Paragraph | SubSect | Section] patriam reuersus esset, ducentos aureos mulctae nomine soluturum, nisi quosdam ueteres authores, qui temporum iniuria non extant, ipsis Maphaeis, seu quibus illi iussissent librariis, imprimendos dedisset, quos sane ille in Circumistranis regionibus abs se inuentos eo consilio ementitus erat, ut Maphaeos librorum cupidissimos sibi conciliaret, iudiciumque eorum patrocinio eluderet. Atque ita, quum causa non posset, fraude ac mendacio sese tutatus est. Hoc autem haud insectandi gratia retulimus, utpote quod non, ut hominem infamia mulctarem, quem
1817. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 26 | Paragraph | SubSect | Section] multorumque facinorum eius, quae quidem res ad maiestatem nominis maxime confert, testes essent. Ac ne uictor hostis eos fugientes assequi posset, Bartholomeum Varanensem priorem, iuuenem impigrum, quendam Dalmatam, cui Paruo cognomen erat, et Iacobum Scytham cum parte exercitus instantibus opponunt. Qui quidem pene soli, de quibus rex Matthias benemeritus erat, beneficii memores reguli partes pro uiribus tutati sunt, si modo gratitudo est rege amisso senatus auctoritati repugnare, atque nefariae conspirationi
1818. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 26 | Paragraph | SubSect | Section] confert, testes essent. Ac ne uictor hostis eos fugientes assequi posset, Bartholomeum Varanensem priorem, iuuenem impigrum, quendam Dalmatam, cui Paruo cognomen erat, et Iacobum Scytham cum parte exercitus instantibus opponunt. Qui quidem pene soli, de quibus rex Matthias benemeritus erat, beneficii memores reguli partes pro uiribus tutati sunt, si modo gratitudo est rege amisso senatus auctoritati repugnare, atque nefariae conspirationi priuatisque simultatibus ius amicitiae praetendere. Nam acie celeriter directa hostes collem subeuntes
1819. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 30 | Paragraph | Section] atque ob id Hungarorum dolum percipere non potuit, qui ei, inscio, ut arbitror, rege Vuladislauo (nondum enim in Hungariam uenerat) intendebatur, uirique defuncti non sine famae iactura omnino iam obliuiscitur, atque amori, quo dudum capta erat, indulgens magno studio Vuladislaui partes suscepit. Illa enim uiuente adhuc coniuge, si famae libet credere, quae saepius ficta pro ueris nuntiat, Vuladislauum ardentissime amasse dicitur. Quam quidem opinionem inde natam reor, quia
1820. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 30 | Paragraph | Section] Quam quidem opinionem inde natam reor, quia regi Matthiae aliquando et grauiter aegrotanti et irato uox exciderat iam Beatricem nouas nuptias sibi conciliare, regique Boëmorum sese comere. Nempe audiuerat Matthias, ut erat sagax ad animos suorum explorandos, iactari sermones a quibusdam Hungarorum principibus regnum Hungariae ad Casimirorum familiam rediturum, praesenseratque uxorem forte huius consilii haud expertem praemoliri sibi Vuladislaui nuptias, quando quidem putaret et uirum, eo quod
1821. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 32 | Paragraph | SubSect | Section] Caeterum pace, ut supra dictum est, cum Matthiae Coruini filio composita, senatus Hungarus legationem ad Vuladislauum Boëmorum regem longe aliam, quam regina sperabat, decernit. Huius legationis munus Iano Varadinensium praesuli demandatum est, eo quod genere Boëmus erat, Vuladislauoque amicus habebatur, licet regiam Matthiae Coruini ut opulentiorem a puero secutus esset. Sed quoniam hac maxime legatione reginae Beatrici hic uir imposuisse fertur, decere existimaui orationem senatus Hungari nomine ab eo apud Vuladislauum habitam, sicuti ego
1822. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 35 | Paragraph | SubSect | Section] uitae in ordine diui Francisci acturus, quod quidem eum fecisse supra demonstrauimus, orat supplex regem, ut in eius locum Volphangum quendam sacerdotem subrogaret, qui sane apud Ianum primum amicitiae locum obtinebat. Verum rex diu uoluntati eius aduersatus ― erat enim molestum regi huius modi amico carere ― conatus est hominem uix etiam lachrymis temperans his ferme uerbis a tali auertere consilio: Si religionem habitu sordido uictuque rusticano, non autem uirtute metiri aequum esset, equidem omni laude hoc tui
1823. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 38 | Paragraph | SubSect | Section] tibi debet esse prolis suscipiendae, successorisque ex te geniti relinquendi. Atque ne cultor quidem terrae non stultus operam sterili adhibet solo, uerum illum agrum quisque colit, ex quo fructus sperandi sunt. Non ingratam regi hanc uocem fuisse ferunt. Ratusque, ut erat, eam ab ore totius senatus Hungarici emissam, iureiurando affirmauit se nunquam Beatricis nuptias optasse, nec eam ullius spe dotis in uxorem ducturum. Quare quoquo modo uobis, Hungari, inquit, uidetur, ludificamini uerbis Beatricem, atque falso ducite
1824. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 39 | Paragraph | SubSect | Section]
1825. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 39 | Paragraph | SubSect | Section] habita, decreto optimatum eodem profectus est. Ibi inter sacrificandum, ut Christianis mos est, quum regibus sceptra tribuunt, eius capiti ab Hosualdo Zagabriensium praesule regia insignia imposita. Strigoniensis enim pontifex, quod propter aetatem sacris nondum erat initiatus, id exequi haud quaquam potuit. Nam ad ipsum uetere Hungarorum instituto hoc spectat munus, quippe qui in illa celebritate sacerdotis officio fungi solet, adiuncto sibi diui Martini abbate (ita conobii patrem monachi uocant) atque Albensi antistite, quorum
1826. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 41 | Paragraph | SubSect | Section] quum praesertim longa absentia desiderium inter necessarios augere soleat. Vbi igitur Albertho innotuit regnum Hungariae ad Vuladislauum delatum esse, seseque elusum, ira inflammatus iubet suos Pestanis portis obequitare, in praesidiumque Boemicum, quod oppidanis additum erat, probra ingerere, atque ad leuia certamina extra oppidum elicere. Oppugnare autem Pestum non poterat, quum nullum oppugnandae urbis apparatum secum attulisset. Sed postea quam uidit oppidanos iussu Vuladislaui ― uir enim fuit, ni stupidum dixeris, satis mansueti ingenii ―
1827. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 41 | Paragraph | SubSect | Section] ingenii ― quietos esse, atque intra muros sese continere, frendens ac hostiles
spiritus gerens castra circiter quinquaginta millia passuum a Pesto retulit. Nam
Danubium traiciendi nec consilium fuit, studio Hungarorum in Vuladislauum conuerso,
et facultas omnino sublata erat, nauibus Pestanis sub aduentum Polonorum ad alteram
fluuii ripam traductis.
1828. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 47 | Paragraph | Section] Maximilianus Austriacus de bello Hungaris inferendo cogitat, militem scribit, Austriae ciuitates in fidem recipit. Dum haec in Hungaria geruntur, Maximilianus Friderici Augusti filius ratus, ut erat, recuperandae Austriae tempus aduenisse, eo quod et Alberthus regnum Hungariae non mediocriter turbauerat, bonamque suarum uirium partem eo conuertere Hungaros cogebat, et quod ipsi Hungari maximis inter se seditionibus agitati extra regnum posita tueri non poterant. Ad haec ex
1829. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 49 | Paragraph | SubSect | Section] praestitit, neque iniussu ipsius Friderici in ditionem concesserat Hungarorum. Stephanus Quincithartonus, Sepusiensium princeps atque Austriae, ut supra dictum est, praefectus, ubi Maximilianum aduentare accepit, inops consilii, quod per se nulla re ad propulsandum bellum erat instructus, et quod Vianensium animos haud integra fide in Hungaros esse, atque ad defectionem spectare suspicabatur, clam noctu occulto exitu Vianna profugit, monitis nequicquam, qui in praesidio arcis erant, uti sese quoquo modo possent defenderent, opemque Hungarorum, quam
1830. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 50 | Paragraph | SubSect | Section] Viannam sexdecim millibus passuum inde distantem petit. Atque ubi non procul a portis fuit, tota ferme ciuitas effusa una cum omnibus sacerdotum collegiis, quoque collegio sua praeferente uexilla, honoris ac beneuolentiae reconciliandae gratia ei obuiam fit. Et erat alioqui ciuitati ingens cupido principem multos ante annos non conspectum uidere, quem insuper patris maxime ignauia desiderabilem faciebat. Ille Viannenses, defectione ad Hungaros dissimulata, pro tempore benigne appellat,
1831. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 50 | Paragraph | SubSect | Section] extutiat pilulam, uocant. Igitur hi paulo ante quam arx tormentis percuti coepta est, edocti a Viannensibus loci peritis, ea parte, qua Hungari minime timebant, eo quod locus inde operibus egregie emunitus erat, scalis muro applicatis, arcem conscendunt, paucos obuiam trucidant, caeteros arma ponere iussos comprehendunt, atque ad principem perducunt. Quos sane Maximilianus uolens clęmentiae fama Hungaros sibi conciliare ― nondum enim regni spem omnino
1832. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 51 | Paragraph | SubSect | Section] uolens clęmentiae fama Hungaros sibi conciliare ― nondum enim regni spem omnino deposuerat ― liberos esse statim iussit. Qui simul quod patriam pudore amissae arcis uitare statuerunt, simul humanitate atque auro Alemani permoti (et erat Maximilianus non modo humanissimus, uerum etiam et liberalitate nulli regum aetate sua secundus) stipendio accępto eius signa secuti sunt, ad inconstantiam, quae forsan ex rubore nata erat, transfugii ac auaritiae scelus adicientes.
1833. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 51 | Paragraph | SubSect | Section] patriam pudore
amissae arcis uitare statuerunt, simul humanitate atque auro Alemani permoti (et erat
Maximilianus non modo humanissimus, uerum etiam et liberalitate nulli regum aetate
sua secundus) stipendio accępto eius signa secuti sunt, ad inconstantiam, quae forsan ex
rubore nata erat,
transfugii ac auaritiae scelus adicientes. Porro plerique Hungarorum
in omne
fere facinus pecunia impelli solent.
potiundi magnam animo spem concipiat.
quo exercitus hosti opponendus comparetur, conferant. Quod ubi parum
procedere uidet,
Stephanum Batherem Paulumque Cinisium, uiros non minus strenuos
quam reipublicae Hungarorum studiosos, Albam Regiam, quo delectus militum indictus
erat, cum parua manu, utpote ex presenti copia, misit, satis credens uel solo tantorum
ducum nomine Maximilianum aut a coeptis suis deterritum iri, aut saltim eius itineri
moram aliquam inici posse. Ipse, Petro comiti Houario munus regium per suam absentiam obire iusso, Posonium ad
ut arbitror,
Vuladislaui reditu ― non enim deerat rumor eum hostili metu in Boëmiam aufugisse arcem Vesprimiensem, situ fere inexpugnabilem, Alemanis magna famae iactura tradidit,
praesidioque accaepto ad Maximilianum desciuit. Quo facto Sclauenorum quoque
nomini (erat enim Sclauenis natus parentibus) haud mediocrem apud Hungaros inussit
notam. Coepit enim uulgo passim ferri Sclauenos Hungarorum esse proditores. Solent
enim plerique ex unius hominis delicto uniuersam fere gentem, quod ualde iniquum
est, accusare. Nec modo
genere natus fuit,
in
ea mediterraneae Dalmatiae regione, quae inter Sauum et Drauum amneis sita a
Pannonia Drauo dirimitur, nunc a Sclauenis, Transistrana, ut supra demonstratum est,
natione incolitur.
Iam potitus erat Vesprimio Alemanus, cum ei nuntiatur quosdam equites Hungaros,
qui castellum a Paulo Cinisio in Vesprimiensi agro exaedificatum praesidio obtinebant
(Vastonem incolae uocant), in eius impedimenta impetum fecisse, opportunitate rei
audaciam Hungaris, ut fit, addente. Etenim
praesidio satis firmo Vesprimiensi arci imposito, inde Albam Regiam oppugnaturus
flectit iter. Cuius exercitum aduentantem postea quam Stephanus Bather Transiluanus
praefectus, et Paulus Cinisius, Thibiscinus satrapes, e loco aedito prospexere ― et erat
facilis
in subiectam planiciem despectus, sunt enim omnia campi circa Albam Regiam
- quos quidem uix oculis terminare queas ex signorum militarium internitentium
duobus uiris ea tempestate spes et fortunae regni
sitae erant. Alemanus Albensibus fuga ducum perculsis (sunt enim omnes opifices ac
mercatores) absque ulla ferme oppugnatione urbem coepit, Iacobo Scytha, quem diximus ab Hungaria transfugisse, muros, quorum situs satis peritus erat, ab ea parte aggrediente, qua hi a rege Matthia Coruino demoliti erant (aperuerat autem Matthias aliquantulum
muri dum templum diuae Virginis muris ipsis urbis admotum auget,
locumque sepulturae suae ampliorem reddit). Milites omni praeda, praeter res
momenti esse solent, spargit famam Alberthum cum fratre in gratiam redisse, Boëmosque ingenti manu contracta
Hungaris subsidio aduentare.
Maximilianus successu, ut fit, rerum elatus, parum admodum ducens sedem olim
regni Hungarici, qua nemo hostium ad illam diem potitus erat, nullo repugnante expugnasse,
caduceatorem mittit, qui eius uerbis Budam a principibus, qui per idem tempus ibi
erant, propalam peteret, atque ad uoluntariam deditionem, molli primum oratione
pelliceret, oppugnationem deinde atque ea
gloriam saepius fortunae quam uirtutis beneficio assequimur, ita interdum nullo nostro merito, sed insperato quodam
euentu incidimus in infamiam.
Hunc rex
Matthias Coruinus, quum ei, ex quibusdam eximiis operibus iussu ipsius factis, multum
auri deberet, castello quodam ad Sauum amnem posito, una cum agro satis lato, ac frequentia colonorum instructo, ne pecuniam, cuius semper fere ob ingentes sumptus erat
indigus numeraret, donauerat, siue cupiens hominem ex opifice in equestrem dignitatem
prouehere ― magno enim studio ille rex ferebatur obscura illustrandi ― siue ambiguae possessionis donatione, ut erat ingenio callidus, opifici imponens pecuniis suis parcere
uoluerit. Igitur,
ac frequentia colonorum instructo, ne pecuniam, cuius semper fere ob ingentes sumptus erat
indigus numeraret, donauerat, siue cupiens hominem ex opifice in equestrem dignitatem
prouehere ― magno enim studio ille rex ferebatur obscura illustrandi ― siue ambiguae possessionis donatione, ut erat ingenio callidus, opifici imponens pecuniis suis parcere
uoluerit. Igitur, ubi scalptor animaduertit regis beneficium sibi ereptum esse, simulque
mercede debita se fraudatum ― quippe hunc quoque prior, castello de improuiso occupato, possessione sua expulerat ― coepit non modo de
suspectam habere, quasi subdola largitione esset circumuentus. Et profecto si rex alienum patrimonium in scalptorem, cui ingentem pecuniam debebat, sciens contulit, non immerito fraudis est suspectus, quandoquidem de
regio, non autem de alieno, et suę fortunae congruens scalptori merces erat soluenda, eo
magis, quia praedium castello
et colonis instructum non opifici, sed equiti conuenit, qui
scilicet antiquo regum instituto militare cogitur, et regnum ab hostibus armis tutari. Quo
circa maxime accusandi uidentur horum
idem fere tempus
multi principes uiri, qui metu Matthiae Coruini domo
profugerant, atque uoluntarium consciuerant exilium, in patriam reuersi patrimonium
partim ui atque armis, partim dolo recuperarunt. Tantus erat cum legum, tum regiae
maiestatis nondum stabilitae contemptus. Regna enim, ut caetera fere omnia, quo robur
suum acquirant, tempore maxime indigent.
Lodouici Tuberonis
putabant. Nempe Alemani ad ulciscendas Hungarorum iniurias regis
Matthiae
Itaque contractis in
unum copiis, ueluti extemplo pugnae copiam facturus, in aciem per speciem dimicandi
procedit, quamquam nihil minus quam de manu cum Hungaro conserenda cogitaret,
quippe et uiribus et animis suorum hosti impar. Iam eo utrinque uentum erat, unde
praelium committi posset, instructusque uterque exercitus signum pugnae expectabat:
nemo enim ducum iniussu gladium stringere, aut telum emittere audebat. Crederes
utriusque aciei impetum tunc maxime, quum pugnae studio animi solent accendi,
diuinitus fuisse repressum, propterea quod rex quietus placidique ingenii, impium esse
ducens pugnam incipere, suos ne procurerent continebat. Nam et Deum ― ignauia, an
pietate impulsus incertum ― ante quam aciem instrueret praecatus erat, ut auferretur
a
se certaminis necessitas, atque citra sanguinem controuersia finiretur.
haberi. Permissu regis equum sumptis armis conscendit, atque in medium
prouectus ex Tatharis potiorem, quorum circiter quingentos Alberthus secum habebat,
ad pugnam prouocat, hostiumque signis identidem obequitans, conspicatus quendam
inter Tatharos cultu insignem, ratus, ut erat, ducem esse: Quin otius , inquit, diiudicetur
nostro duorum euentu, utra gens bello sit anteferenda?
Est autem gens Tatharorum
Scythica, quos quidam antiquitatis studiosiores
pertinere, profitetur se obuiam iturum prouocanti,
atque extemplo more gentis suae armatur, uerbisque magnificis prius iactatis ingenti
alacritate sese Rhassiano opposuit, hasta pro arcu et sagittis ― nempe his usus tunc non
erat ― accepta. Nam Tathari, licet sint omnes equites, non tamen hastis, sed gladio duntaxat et arcu, utpote praedatoria manus, non iusti bellatores, in expeditionibus utuntur.
Raro alias tantis animis singulare certamen initum est. Itaque effuso ad spectaculum
utroque exercitu, in campi
gladio duntaxat et arcu, utpote praedatoria manus, non iusti bellatores, in expeditionibus utuntur.
Raro alias tantis animis singulare certamen initum est. Itaque effuso ad spectaculum
utroque exercitu, in campi medio, qui inter aduersas acies pari spatio utrinque submotas uacuus relictus erat, aduersos concitant equos. Cuspidis ictum artifici corporis declinatione patriaque disciplina uterque euitat: Sarmatae enim, et his finitimi Gotae,
Thracesque atque Illyrici, quoniam corpora munimento ferreo tegere non solent, paucique admodum loricis ex annulis ferreis utuntur,
generis, ac senatoria dignitate in regno Hungariae satis insignis est.
Interiectis non ita multis diebus Alemani itidem Alba egressi Sogoram, Nicolai
Hederuarii summae nobilitatis uiri oppidum, quo omnes fere Sisiensis regionis opes hostili metu erant comportatę, adoriuntur. Erat oppidum Nicolai auaritia uacuum propugnatoribus ac omni defendendorum moenium apparatu. In portis tamen eximiae magnitudinis
tormentum, nulla re neccessaria ad emittendum lapidem instructum, metu
hostibus incutiendo collocauerant oppidani, in re trepida id
praemendorum inimicorum occasionem, sacerdotali ueste deposita profanam sumit, collectaque perditorum hominum ac latronum manu agros inimicorum,
quasi belli iure liceret, uastare coepit, eoque sceleris processit, ut ne his quidem uicinis
parceret, a quibus nulla iniuria erat lacessitus. Inconcessum, enim, ubi per nefas eduxeris
gladium, eo non abuti haud facile est. Quod ubi Paulo Cinisio, et suopte
cum magni
nominis rege Matthia Coruino esse extinctam, nec
se in regnum duntaxat tanti regis, uerum in gloriam quoque successisse. Quin etiam
regni sui principio Hungarorum imperium regis ignauia minui, praeter quam quod turpe
erat, parum etiam sibi tutum inter efferas gentes fore censebat.
Qui senatorum gloriae cupidiores erant regi eius animum laudibus efferentes assentiebantur, suadebantque arma Austriae inferenda et dandam operam. Caeteri, presertim
sacerdotes, non tam belli metu ac periculorum quam laboris
assentiebantur, suadebantque arma Austriae inferenda et dandam operam. Caeteri, presertim
sacerdotes, non tam belli metu ac periculorum quam laboris atque impendii tedio, otiique quam famae studiosiores, negabant e republica Hungarorum esse extra regni fines
id temporis, quo nondum omnino sedata erat ciuilis discordia, mitti exercitum. His rex
quoque tandem ita est assensus, ut facile suspitionem praeberet se paulo ante gloriae
cupiditatem simulasse.
Igitur Vuladislauus Albam Regiam cum exercitu profectus castra ad teli iactum ab
urbe
dedit, tametsi eo tempore, quo haec gerebantur, praeter maximas praesulatus sui opes, adeo pecunia abundauerit, ut iustum
exercitum suo sumptu alere potuerit. Verum quum esset genere Alemanus, specie quidem reipublicae Hungaricae studebat, caeterum animo Alemanis erat deditus. Quare
pacato mox regno ingenti summa pecuniae inimicorum instinctu a rege mulctatus est.
Satis enim constat ei erepta tunc fuisse ducenta et octuaginta millia nummum aureorum,
quam quidem summam, quoad usque persolueret, in custodia est habitus. Vnde autem
tantam uim
satis explorata scripsisse existimaturum.
Attamen ita se rem habere certum est: nam praeterquam, quod ex commodis sacerdotii
uiginti fere millia nummum aureorum annua percipiebat, ex quibus maiorem partem singulis annis repositam condebat, ita quaestui deditus erat, ut ne a mercatura
aut suo ipsorum uel consanguineorum arbitratu magis quam
legum praescripto tam uiuentes absumunt quam morientes legant.
Sagabriensis antistes paulo minus trecentis dedit. Vesprimienses, quorum arx in aedita rupe posita id temporis ― casu an fraude humana, incertum ― combusta erat, ne unum
quidem militem miserunt, praesule nondum in patriam restituto, tametsi Alemani deduxerant
inde praesidium. Varadinensis trecentos equites dedit; centum fere Canadiensis.
Iauriensis partim galeatos partim leuis armaturae ducentos, Syrmiensis cum Diaconense
frontem consistunt. Mox ingenti clamore utrinque sublato inflammatis ducum oratione
animis concurrunt. Hungari ira accensi, quod eos Polonus, per speciem pacis deceptos,
redintegrato bello ultro lacesseret, acriter in hostem inferuntur. Alberthus uero, nihilo
minus ferocius quam concionatus erat, Hungaris instare coepit, adnitens multum ad
obtinendum eius certaminis decus, in quo praemium uictoriae amplissimi regni
pacis deceptos,
redintegrato bello ultro lacesseret, acriter in hostem inferuntur. Alberthus uero, nihilo
minus ferocius quam concionatus erat, Hungaris instare coepit, adnitens multum ad
obtinendum eius certaminis decus, in quo praemium uictoriae amplissimi regni
responderet, non parum terroris (nempe
inanibus saepe miles magis quam iustis formidinis causis moueri solet)
Hungaris inferebatur. Inter omnes enim Polonos rex eminebat, non corporis modo ac armorum specie
- quippe ingens corpus erat et arma honestabant ― sed etiam animi magnitudine. Itaque
mouisset loco mediam hostium aciem eo ferociter inuectus, ni Stephanus Sepusiensis fortissimorum equitum agmine stipatus ei sese opposuisset. In quem Alberthus, haud
quidem congressum refugientem,
Itaque
mouisset loco mediam hostium aciem eo ferociter inuectus, ni Stephanus Sepusiensis fortissimorum equitum agmine stipatus ei sese opposuisset. In quem Alberthus, haud
quidem congressum refugientem, cuspidem infestam, ab armigero, qui praesto erat,
sumptam dirigit, eius scilicet casu Hungaros perturbatum iri credens. Quem quum
armatura satis munitum neque uulnerare posset, neque equitandi peritissimum equo
deturbare, iterum conatus est promptissimo quoque equitum comitatus primam hostium
aciem perrumpere. Quod cum
cornua prorsus
coïerant, in proximum castellum, quod praesidio tenebat, cum paucis euadit, quingentis
fere militibus in proelio amissis, caeteris uero in effusam compulsis fugam.
Hungari profligatis Polonis, parua suorum caede ― uix enim ad quadraginta ceciderant ― rati, ut erat, in capite Alberthi uictoriam consistere, castellum in quod profugerat
armatis cingunt, machinas, queis portas proruerent, confestim admouent, terrorem perculso addunt, ultimum capto ignominiosumque supplicium denunciant, ni sese quamprimum dedat. Alberthus, ubi uidit effugium inde
ab Hungaris, pacem omnes decernunt. Igitur in hunc tandem modum Vuladislauo pax perpetua cum Maximiliano conuenit, non profecto quae Hungaros, omnium circa gentium uictores, deceret, sed quę
magis fidei regis, temere obstrictae, eiusque quieti, cui usque ad reprehensionem deditus
erat, consulere uideretur. Nam fugatis Polonis atque Alba Regia recoepta, nescio quam
honeste, tuto certe poterant Hungari, quae non tam neccessitate coacti quam stomacho
quodam promiserant, Alemanis non praestare, utpote qui semper precariam pacem ab
Hungaris obtinuere, nunquam ausi, ne lacessiti
imperitos. Itaque hoc facinore aedito nullo suorum uulnere, nedum cede, rati Hungaros sparsa dilapsos fuga nihil eo die minus quam de instaurando praelio cogitaturos, nocte praesertim appetente (sub uesperum enim pugna
coepta erat), demptis galeis incompositique, ac solutis ordinibus, utpote hostem profligatum
spernentes, castra repetebant.
Quod ubi Paulus Cinisius, dux bellicae artis peritus, e quodam tumulo conspexit,
suorum fugam, non admodum effusam, locorum notitia facile sistit. Nam sicut ipse
principis munus obeuntem, moliti
sunt. Etenim Halis, inter Turcaicae gentis satrapas id temporis omnium bellicosissimus,
atque immanitate in Christianos ualde notus, perspiciens regem ab Hungaris in ordinem
coactum, regnique limites nullis copiis tutos omnibusque contemptui esse ― et erat
regionum Samandriae adiacentium praefectus ― adiunctis sibi duobus filiis, fortissimis
uiris, cum quinque et uiginti millibus hominum Istrum
ac
fraude niti. Cuius quidem fraudis exequendae facultas breui hunc in modum Thomae
oblata est.
Hungari Transiluani, quos hac quoque tempestate Scythas appellari supra demonstrauimus, omnes in Stephani erant administratione, qui quum essent ab eo asperius tractati ― erat enim uir non modo iusto seuerior, sed etiam trucis irae ― detulerant ad regem
saepius querelas, sponte sua an aliorum instinctu, haud compertum habeo.
Quibus
libenti animo auditis ― iam enim Stephanus regi quoque grauis
statimque Scythas domum abire iubet,
ne scilicet eorum in aula obuersatio Stephano moueret suspitionem regiae ab se alienatae
uoluntatis. Paucis post diebus ad se Thoma antistite accersito, quid facto opus esset, cum
eo consulit. Qui quidem diu meditatum opportune proferens consilium ― erat enim et
ipse homini infensus ― addendum, inquit, esse Stephano in magistratu collegam, imperiumque importuni hominis societate debilitandum; quo facto illum, quę est eius animi
elatio, aut indignitate rei permotum omnino depositurum, ut fecit, magistratum, nec collegam passurum,
sibique ipsi potissimum reconciliandis. Quippe Thomam non modo Stephanus Bother ob supradictam causam odio
habebat, uerum etiam tota fere nobilitas ei inuidebat, quia nouitas hominis immensae
auaritiae coniuncta illustribus genere uiris inuidiae simul et odio, ut fit, erat, et quia,
quum esset regi ob eximiam in partes fidem accaeptissimus, rebus omnibus moderari
existimabatur.
Thomas igitur metu quam natura blandior, ut plęrisque nouis hominibus mos est,
singulos procerum ambiendo ac benigne appellando, apparatisque
bello cum Turcis ineundo ad concilium referretur,
magna contentione egerunt, ut ante omnia status reipublicae ex sententia principum, quos seculares uocant, componeretur. Sed quoniam Stephanus Bother, nouorum
author consiliorum, huic conuentui opportuna morte subtractus erat dolore, ut quidam
arbitrantur, ereptae per fraudem praefecturae, nihil noui tunc in sacerdotes decretum
est. Nam quum multos dies in conuentu per speciem uerae expeditionis agitatum esset,
quonam modo arma in Turcas moueri possent, ut scilicet nobilitatis animi a nouo consilio
amicitiae gratia, aut nouae instituendae ad eum mittunt oratores. Igitur
Rhacusana ciuitas, uetus et fida Hungarici regni socia, postea quam per
pacatum magna ex parte Pannoniae agrum, per quem ex Dalmatia Budam uersus
erat pergendum, iter tutius quam antea esse accaepit, haud oblita officii
sui misit cum donis ad Vuladislauum legatos, qui ei de regno Vngariae ad se
delato gratularentur, amicitiamque cum eo instaurarent, atque antiquas
regnique principibus, qui officii gratia obuiam nouo
regi frequentes progressi erant, loetis animis summoque honore est
excoeptus, atque in oppidum Tribulium, quod sane ea tempestate, pro captu
Illyrico, satis erat opulentum, deductus, quo ibi insignibus imperii de more
accaeptis regnum iniret. Hinc enim Bossinatium reges, qui eam Dalmatiae
partem obtinebant, imperium auspicabantur, et fortunae
ac nauigatione quam cultura sterilis ac asperi circa soli
uictum quaerere, illis eo libentius est assensus, quia ingens eius animum
cupido incesserat nouae urbis in eo loco condendae, quo primum Dalmatiam
petens nauibus erat delatus. Verum natura munitior locus uisus, licet urbi
amplificandae haud satis esset commodus, ubi nunc Rhacusa sita est, quoniam,
praeter quam quod aeditus esset atque magna ex parte praeruptus, a
circunfuso insuper mari
Dalmatia testamento ipsius Seuropyli Hungarico regno non tam adiuncta, ut
quidam tradidere, quam fidei et tutelae commendata. Ea enim prouincia licet
per se tunc reges haberet, non tamen ab imperio Constantinopolitano alienata
erat.
Mos erat apud Rhacusanos urbis praetores semestri imperio creare. Forte
obtigerat praetura Demiano cognomento Iudae (nemo superest ex hac familia).
Is quum auctoritate, ac opibus caeteris ciuibus praestaret, haud
regno non tam adiuncta, ut
quidam tradidere, quam fidei et tutelae commendata. Ea enim prouincia licet
per se tunc reges haberet, non tamen ab imperio Constantinopolitano alienata
erat.
Mos erat apud Rhacusanos urbis praetores semestri imperio creare. Forte
obtigerat praetura Demiano cognomento Iudae (nemo superest ex hac familia).
Is quum auctoritate, ac opibus caeteris ciuibus praestaret, haud quaquam
semestri
consilii coeperunt, quo quidem neque
ipsi seruitutem effugerunt, et patriam alienae ditioni subicientes sibi
pariter et posteris suis perpetuam inusserunt notam. Erat inclita eo tempore
Veneti populi non tam imperii, quod admodum tenue erat, quam iustitiae
caeterarumque ciuilium artium fama. Huc accedebat publicum simul et priuatum
hospitium cum Veneto senatu Rhacusanis. Priuatum
quo quidem neque
ipsi seruitutem effugerunt, et patriam alienae ditioni subicientes sibi
pariter et posteris suis perpetuam inusserunt notam. Erat inclita eo tempore
Veneti populi non tam imperii, quod admodum tenue erat, quam iustitiae
caeterarumque ciuilium artium fama. Huc accedebat publicum simul et priuatum
hospitium cum Veneto senatu Rhacusanis. Priuatum mercaturae societate, e qua
haud parum emolumenti ad utrosque perueniebat ― id
addiderunt. Itaque nihil
ueriti Venetorum fraudem mandant Benessae, ut praetextu negotiationis
proficiscatur Venetias auxilium a Veneto senatu aduersus tyrannum petiturus.
Qui quidem amicorum opera in senatum introductus (erat enim illi cum
plaerisque senatorii ordinis Venetis mercaturae commertio usus familiaris)
ostendit se publice a Rhacusanis missum opem imploratum ad tyrannum e patria
pellendum societatemque cum Venetis iungendam.
enim Rhacusani se fidei
commissos nunquam prodituros), comparato exercitu Rhacusam hostili animo
accessit, in radicibusque Vergati (ita montem uocant Rhacusae imminentem) e
regione urbis consedit, ubi id temporis uicus erat, quem Slauini a proximo
luco, quo tunc mons erat uestitus, eorum lingua
prodituros), comparato exercitu Rhacusam hostili animo
accessit, in radicibusque Vergati (ita montem uocant Rhacusae imminentem) e
regione urbis consedit, ubi id temporis uicus erat, quem Slauini a proximo
luco, quo tunc mons erat uestitus, eorum lingua
auri secum allata. Nam quum senatus Rhacusani
fidei sua omnia credidisset, Rhacusani neque terrore Turcarum, quo fere
tota Europa
id temporis magnopere perculsa erat, neque ullo praemio adduci potuerunt,
quo minus fidem seruarent. Quam quidem constantiam Amurathum Othomanum,
Turcarum regem, uehementer admiratum dixisse ferunt urbem haud facile
perditum iri, ubi scilicet tanti ducitur
armis contenderunt, ut
absumpta eo bello magna ui auri, accisisque rebus suis, in detestabili scelere
unum ex Stephani liberis, qui natu maximus erat, spe pecuniae illecto,
persuaserunt, a patre ad Turcas descisceret, atque ne belli
quidem iure seruato licitati
duce fidem accipere, eiusque praesentis dexteram contingere. Interim (utpote
salutem fidei Turcarum
nec ab hoc consilio quidam summae
tum auctoritatis, tum integritatis uiri, falso (ut existimo) nominati, quo regi maiorem
inimici inferrent formidinem, abesse nunciantur. Regis quoque Matthiae uxorem, credo
spreti coniugii iniuria, fama fidem faciente, inter coniuratos fuisse rumor erat, qui quidem, utpote uanus, huic foeminae nulli extitit fraudi. Quae res etsi magnam regi
incusserat solicitudinem, nequaquam tamen animum demisit, siue aduersariorum contemptu, siue insita animo constantia. Itaque exploratis inimicorum consiliis confestim
cum suo
eam deferre haud dubitauit, regemque ex iure uocatum
pontificis subicere iuditio. Quo facto et proprio nomini turpissimam inussit notam, et
Vuladislauum, simulque regnum Hungariae maximo affecit incommodo, dum Hungari
regis coelibatu publicis uiribus, ut erat, plurimum deesse arbitrantur.
Quam ob rem ipsi Hungari suo capti
dolo fraudis suae praemium infamiam cum
graui reipublicae detrimento reportarunt. At profecto et culpa omnino carituri fuissent
et Lodouicum,
omnino carituri fuissent
et Lodouicum, nunc admodum puerum, uirilis iam aetatis regem Vuladislauo amisso
habuissent, si id statim a morte Matthiae Coruini ingenue negassent Beatrici, quod nec
polliceri ei inconsulto Vuladislauo honestum fuerat, nec propter foeminae sterilitatem
erat ullo pacto promittendum. Quocirca non tam Beatricem, quum eius cupiditatem
sexus et naturae fragilitas aliqua ex parte excuset, quam Hungaros accusandos censeo.
Natura enim muliebris animus affectionibus obnoxius eius tantum modo perturbationis
uictor fere euadit, quae uel nullam,
mortem consciuit. Atque eo id libentius narrabo, quoniam et ea res in hanc incidit
aetatem, et quo talis monimentum exempli omneis a tam foedo reuocet scelere.
Insani amoris in puella Macedonica lugubris effectus.
cum qua communem eam filiam habebat, opilionis uoluntati statim assentitur. Verum quum non explorato prius puellae animo res perfici nequiret,
mater ad se filiam uocat, indicatque ei quem admodum esset a patre opilioni desponsata. Puella, utpote cuius animus Rhacusano dudum addictus erat, statim ubi haec audiuit
obortis lachrymis coepit capillos genasque unguibus lacerare, seque alterius uiri sponsam
esse asseuerare. Parentes puellae, rati dandum esse puellari spatium perturbationi, haud
asperius filia obiurgata opilionem dimittunt, inito cum eo consilio, ut puellam nactus
Alberthus,
eius filius, de quo saepe diximus, regnum non tam senatus procerumque uoluntate quam
matris iniit suffragatione. Polonorum enim bona pars principum, ueriti ferox Alberthi
ingenium studiis suis in Vuladislauum, Hungarorum regem, inclinabat, ius gentium timori suo praetendentes. Erat enim Vuladislauus, ut ante dictum est, liberorum Casimiri
omnium natu maximus. Igitur uxor Casimiri tametsi Polonos principes magna ex parte
conciliasset Albertho, rata tamen, uti res sese habebat, non nisi Vuladislaui interposita
auctoritate Polonos passuros Alberthum in Polonia quiete
quum et recentia, et tuae propriae laudis presto
sint. Sextum decimum te annum agente, Vuladislaue, non magis /124/ fortuna quam
domesticae et paternae continentiae fama, ad Boemorum regnum, quod quidem Matthiae
Chugniadi magnopere id petenti, ut probe nosti, destinatum erat, prouexit, tuae potissimum humanitatis gloria te regem Hungarorum creauit. Huius tantae uirtutis laudem non
confirmabis modo, uerum etiam summopere aucturus es, si insita tibi modestia ac animi
magnitudine erga fratrem hoc tempore usus fueris. Qui quidem, licet omnium consensu
intercessit.
Caeterum Alberthus uictoria recenti elatus ― bis enim post acceptum regnum cum
Thataris (gens Scytharum est Tauricae Cherroneso accola) praelio comisso prospere pugnauerat ― iam in Moldouiam, qua haec regio Rhoxolanos attingit, cum ingentibus copiis
ingressus erat, per speciem quidem bellum confestim cum Turcis gesturus, re uero Getas,
quos Moldouios uocant, imperio suo adiuncturus, quibus scilicet in ditionem redactis de
proximo bellum Turcis inferret.
Sed nihil diu simulari potest: nam quod Alberthus longe alia, quam quae prae
ante annis occupata, praesidiis obtinebant ― Moncastrum alterum,
alterum Celias incolae uocant ― utrumque autem in Getico agro ipsius Istri ripis impositum est. Igitur Alberthus, ut dictum est, simulans amicum se Getis esse, atque aduersus
Turcas propugnatorem defensoremque futurum, pollicitus erat, ante quam quicquam rei
gereret, haec castella oppugnatum ire, recaeptaque Moldouiis restituere. Sed quum
animo proposuisset, prius quam Turcas aggrederetur, Moldouiam in potestatem
redigere, quo, praeter quam quod Geticae fidei parum
Is,
plane perspecto Alberthi consilio, simul suis ipsius uiribus imparem se illi iudicans
(neque enim solo Hungarorum auxilio satis confidebat utpote ab Vuladislauo Alberthi
fratre misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat,
in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe
Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens,
maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum
hunc in modum per epistolam
Vuladislauo Alberthi
fratre misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat,
in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe
Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens,
maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum
hunc in modum per epistolam est hortatus:
Stephanus Carabogdanes Bazethi Otomano, regum maximo, salutem.
Compulsus Polonorum terrore, qui a me nulla iniuria lacessiti, sed profunda dominandi cupidine
magnis copiis indigeret,
propterea quod graue Moldouiae, ut arbitror, Polonis coelum omnem pene exercitum
cum ipso duce ualetudine tentauerat, magnaque pars Polonorum, quae maxime laborum
insueta rerum necessariarum inopiam longinquamque militiam molestius tolerauerat,
morbo absumpta erat.
Valachi, Turcarum auxiliis fraeti, confestim e montibus, ad quos cum familiis animaduerso Polonorum hostili animo confugerant, descendunt. His enim mos patrius est
hostem in patentibus campis nequaquam operiri, uerum exustis uicis et pabulo corrupto
iuga montium petere,
postea quam Poloni eius finibus
excesserunt, Turcas hostilibus spoliis munifice donatos recipi ultra Istrum et terram
suam externo exercitu exonerari iubet, legatosque cum donis fortunae suae congruentibus, qui de ope allata Bazethi gratias agerent, mittit, remque uti gesta erat indicarent.
Quod eo consilio fecit, ne Turcae, qui nomine tantum, non armis Getas iuuerant, totam
profligati Poloni gloriam sibi apud regem, haud sine Christianorum contemptu, uindicarent, quum eius maior pars tum ad Getas, tum ad Hungaros pertineret. Non contemni enim ab eo, quocum nulla
propterea quod Bazethes, qui antea
ueluti fraenis quibusdamue compedibus uinctus continebatur, sublato fratre non secus ac
fera bestia refractis claustris erupit in nostrae religionis gentem, atque exinde occasionem quaesiuit, qua uel his Christianis, quibuscum illi pax erat, modo hi opportuni
essent, iniuriae arma inferret.
Itaque Carbaliam, a Catharenis propter acerbas fructuum exactiones ad Turcas deficientem, quum per foedus inter Turcas et Catharenos ictum id fieri non liceret, suo adiunxit imperio. Est autem Carbalia Dalmatiae regio, sinui
sibi parabat, atque sicut ambo certa fere spe, ita aequali prope animo ad paternum aspirabant imperium. Nam quod minori aetas detrahebat, id uirtute et paterno iudicio, ac gratia satis compensabatur.
Quum igitur Mechmethes fato esset functus, quidam purpuratorum, qui quidem
Gemio erat deditus, eum confestim per literas de patris obitu certiorem facit, hortaturque, ut quam celerrime Constantinopolim aduolet, atque aduentum fratris praeuertat. Verum cum literę ab Achmetho Cossicio, Bazethis genero, qui per id tempus Mysiae
in Asia praeerat, forte essent
Bazethes igitur accepto regno, ut a pietate illud auspicaretur, patri regio more iusta
magnifice persoluit. Mox militibus praeter consuetum stipendium iterum satis large
donatis confestim aduersus fratrem qui iam in Bythiniam, qua ea Misiam contingit,
ingressus erat,
quotannis quadraginta millia nummum aureorum, arbitrantes eo consilio et regem
Turcarum sibi ualde obnoxium futurum, et apud reliquos Christianos id splendori fore.
Bazethes primo Rhodios, ut precium pro nece Gemii mallent accipere quam eum uiuum
custodire, tentauit, ratus, ut erat, eius morte regnum sibi stabilitum iri. Verum ubi aliquandiu fraternum caput necquidquam licitatus est ― haud enim Rhodiis e re sua fore
uidebatur prodito Gemio tantum Bazethi demere metum ― oblatam accepit conditionem.
At Rhodii simul Turcarum propinquitatem animumque
imperii partem eo facto Turcis adempturum. Quippe arbitrabatur Bazethem fraterno metu nullam pacis conditionem ab se dictam recusaturum,
legatos ad Lodouicum, Francorum regem, Turcam petitum mittit. Gallus, nondum enim,
ut arbitror, Deus propter scelera nostra a Turcis auersus erat, ne Rhodiorum animos
offenderet, negat se Hungaro, quod postularet, iure praestare posse, excusans Turcam
haudquaquam esse sui iuris, utpote quem Rhodii per sese custodirent.
Non ita multo post Innocentius Octauus, pontifex Romanus, et sibi amplum fore
putans regem
Polonos omnibus conciliabulis identidem flagitare, id maxime agitantes, ne non sine Turcarum dedecore Alberthi, Polonorum regis,
minae impune transmitterentur. Igitur ex ueteribus prouinciarum praefectis Balys
Marconius, qui et ipse ab Otomano longa cognatione genus ducebat, ratus, ut erat, iam
tempus aduenisse, quo Bazethes facile ad bellum impelli posset, ad eum accedit, atque
data facultate dicendi ita dixit:
Nemo praefectorum tuorum, rex Bazethes, antehac est ausus te ad ullam nouam
maxime student ― cum hoc agmine Balis
Tyram dextrorsum, Scythicos montes a laeua habens, qua minime regio est uicis frequens
in septentrionem incessit, quindecim dierum iter absque ullo maleficio emensus, ne per
tumultum praeda e manibus prius elaberetur quam regio, quae euastanda erat, hostilem
sentiret incursionem. Atque ita in Rhoxanorum agro uicis admodum frequenti, non
procul a radicibus montium, qui Polonos a Rhoxanis seiungunt, consedit, castris in quodam tumulo paulo aeditiore communitis, exploratisque omnibus circa locis, ne quae
forte essent
admodum frequenti, non
procul a radicibus montium, qui Polonos a Rhoxanis seiungunt, consedit, castris in quodam tumulo paulo aeditiore communitis, exploratisque omnibus circa locis, ne quae
forte essent insidiae, nec non praesidiis dispositis, qua uenturum hostem suspicio erat
(allaturum enim opem suis Alberthum omnes credebant), copias praedatum emisit.
Igitur hinc Thatari, inde Turcae atque Moldouii conscensis equis, quos ad id temporis manu duxerant, quo his inter excurrendum recentioribus
tempus Ioannes Palaeologus, Constantinopolitanus imperator, bello a Thracibus ac Bulgaris (gens Rhoxolanorum est Macedoniam incolens)
uehementer premebatur, nec prorsus his resistere poterat. Itaque pessimo capto consilio
et quod non modo Graeciae, sed etiam bonae parti Europae pernitiem erat allaturum,
cum Orchano foedus iungit. Rogat mox eum sub stipendii pactione, ut in Europam cum
copiis suis traiciat, Thracumque, ac Macedonum agros incurset. Turca primum per
dolum haud se transiturum Hellespontum dicere, fingens se non audere exercitum in
Europam
Chersonesum cum Lysimachia paucis post mensibus hoc praetextu petit.
Quoniam, inquit, ad excursiones faciendas Turcis equorum multitudine opus est, qui
quidem sine latiori soli spatio ali nequeunt, quo id commode fieri possit, oportere totam
Chersonesum sibi tradi.
Obcaecatus erat Bulgarorum odio Graecus imperator, propterea nihil pensi habuit,
dummodo uel propria ruina suas iniurias ultum iret. Itaque Chersonesum quoque confestim, non quidem socio ― quae enim firma societas inter homines diuersae religionis
esse potest? ― sed hosti infestissimo habendam
contrahere potuit, Hellespontum traiecit bellum cum Grecis gesturus, cum quibus licet uaria
fortuna diu pugnauerit, saepius tamen uictor quam uictus discessit. Iam assiduis populationibus Graecorum ac Thracum uires attriuerat, nec quisquam ex finitimis populis erat
par illi armis. Itaque finitimis Christianis omnibus rebus exhaustis instandum ratus,
Hadrianopolim obsedit, breuique ea potitus est, fugato rege Wcasino, qui cum Turcis
pro portis Adrianopolitanis praelium infeliciter comisserat. Atque quum situs urbis et
regio
occurunt, atque non procul ab hoste castra
ponunt. Caeterum quum postero die pugna esset ineunda, Lazarus, Dardanorum rex,
duces suos ad cęnam uocat, obiecturus inter coenandum Miloni, ex purpuratis uni,
proditionem, cuius a quodam aemulo per inuidiam apud se erat criminatus, eo consilio,
uti aut in conuinctum sceleris animaduerteret ― solent enim Illyrici atque Macedones
uino aeque ac tormentis arcana elicere
- aut eo innoxio comperto sese suspitione
exoneraret.
deinde
assurgens ad regem ait: Rex Lazare, quoniam nec iurgii nec disceptationis nunc tempus
est, hoste iam prope in acie stante crastino die re ipsa ostendam et delatorem meum falsum
ac mendacem, et me in regem meum integra esse fide . Milon, quo et proditionis culpam in se, ut erat, nullam fuisse ostenderet, et quod receperat, re ipsa praestaret, prima
luce omnibus insciis conscendit equum, et lanceae, quam gerebat, cuspide auersa, quod
quidem transfugae ac pacatum insigne apud Illyricos est, ad castra Turcarum accedit.
Erat celebre apud Turcas quoque Milonis
quo et proditionis culpam in se, ut erat, nullam fuisse ostenderet, et quod receperat, re ipsa praestaret, prima
luce omnibus insciis conscendit equum, et lanceae, quam gerebat, cuspide auersa, quod
quidem transfugae ac pacatum insigne apud Illyricos est, ad castra Turcarum accedit.
Erat celebre apud Turcas quoque Milonis nomen. Itaque confestim in tabernaculum ad
regem eius aduentu admodum laetum est admissus. Ibi Turcarum ritu humi
procumbens regem adorat, ac dum submisso capite porrectam regis manum deosculatur,
educto clanculum
coelant. Et est gens tegenda suorum aduersa fortuna obstinati
silentii: neque metu neque spe uox elici potest, qua quod principes coelatum uolunt,
prodatur. Itaque prius quam res magno Turcarum periculo emanaret, in aciem copias
educunt, et quod pro regis gloria erat faciundum, id pro sua quisque salute agens, magnis in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde Christiani. Iamque
Turcae uix impetum Dardanorum ac Macedonum sustinebant, locoque
sed etiam, ut saepe fit, salutis desperatio pectora Turcarum accendit. Itaque resumptis animis multo acriorem priore pugnam redintegrant, et sese iterato clamore in hostem inferunt.
Quod ubi uidit Dardanorum rex
Lazarus ― et erat ipse quoque acerrimus bellator ― Turcis, qua impressionem faciebant,
protegentibus eum Dardanis equitibus, praesenti animo occurit. Sed iam eius equum
defecerant uires: nam ab ortu solis in octauam prope horam pugna protracta erat. Itaque
rex cernens nouum de integro praelium
Quod ubi uidit Dardanorum rex
Lazarus ― et erat ipse quoque acerrimus bellator ― Turcis, qua impressionem faciebant,
protegentibus eum Dardanis equitibus, praesenti animo occurit. Sed iam eius equum
defecerant uires: nam ab ortu solis in octauam prope horam pugna protracta erat. Itaque
rex cernens nouum de integro praelium ortum esse relicto fesso equo in recentiorem
parua interposita mora transilit. Quo quidem facto rem omnem euertit, propterea quod
illum subito non conspectum sui cecidisse rati uehementer
pauorem adscribebat.
Quam quidem opinionem, uel potius omen, ipsius regis exitus statim comprobauit.
Nam dum paulum uia militari declinat uictores effugere cupiens,
in foueam uirgultis
tectam, quae forte ad feras capiendas facta erat, incidit, collapsusque una cum equo ab
insequentibus hostibus exanimis opprimitur. Turcae qui paulo ante prope desperauerant
salutem, laeti tanta uictoria sub occasum solis se in castra recipiunt, atque adorata luna
ut his mos est, priusquam cibum caperent, inferias regi patrio
I rex, post hunc Hysladimirus, Amurathes tandem II regnat, quo mortuo
Mechmeti II regnum cessit, qui Constantinopolim aliasque plurimas in suam potestatem
redegit.
1918. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 127 | Paragraph | SubSect | Section] aut uitae amore, qua sane nihil iucundius est mortalibus, aut per contumaciam regium neglexisse imperium uiderentur. Libet obiter huius rei unum duntaxat ac insigne exemplum, quod me puero accidit, commemorare. Erat apud Mehmethem Othomanum Secundum, Bazethis patrem, satrapes Mechmethes Angelus, ex Illyrico oriundus, patria Dardanus, inter omneis purpuratos gratia eminens. Is ira percitus, regis filium, eo quod uxorem eius in publicis balneis constuprasset, ueneno clam necauit, quandoquidem rex in
1919. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 128 | Paragraph | SubSect | Section] fuga patriam relinquendo, facere, in exilioque per dedecus
degere studio consulendae uitae, si non regia nunc ui, at certe morbo mox omnino interiturae. Proinde quemcunque exitum mihi dederit fortuna, eum haud inuitus subibo.
Atque ita uultu interrito, eodemque animo, quo locutus erat, collum laqueo frangendum
carnifici praebuit. His de Othomanorum origine atque imperio, Turcarumque moribus
dictis, ad ea quae intermiseram iam regrediar.
sunt
tempestate, ut paucis diebus magna ex parte interirent. Nec quisquam ferme ex gregariis superfuisset militibus, insolita ui frigoris saeuiente, nisi propere in Moesiam traiectos
mitius coelum et pagi Turcaicae ditionis excepissent.
Circumistrana terra niue gelu concreta oppleta erat. In ea corpora fame ac longi
itineris labore defatigata sternere cogebantur,
eo quod a Dacis Moldouiis propter iniurias, dum in Poloniam proficiscerentur, illatas tectis haudquaquam accipiebantur.
Itaque eo praesertim
eo quod a Dacis Moldouiis propter iniurias, dum in Poloniam proficiscerentur, illatas tectis haudquaquam accipiebantur.
Itaque eo praesertim die, qui Nonis Ianuaribus illuxit, decem millia fere hominum frigore exanimata in utraque Istri ripa conspecta sunt. Cernere erat humana corpora
cadaueribus iumentorum permixta passim iacentia, alia gelu contracta, atque extincta,
alia ita torpentia, ut uix tenuis spiritus his inesset. Nonnulla extremis pedum ac manuum digitis, auribusque et naribus adustis, adeo foede deformata, ut similiora inusitatis
hac in re paternam imitatus prudentiam. Ille
enim, cognito Machomethis astu ac religionis uanitate, stultam ludibrio habuit superstitionem.
Hoc nuntio accepto, praetor tribunal ascendit, atque strue lignorum ad terrorem circumstantium Christianorum consueto maiore composita reum, sicut erat cathenis uinctus,
carcere educi, atque ad se attrahi iubet, silentioque per apparitorem indicto ita
coepit:
Quam uellem, Mauerdine, in aliena religione censenda Turcarum mentem habuisses,
nostrumque
repelluntur; Vladislaui regis ignauiam Hungari palam detestantur.
1924. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 | Paragraph | SubSect | Section] ipse dimissis per regiones suae prouinciae nuntiis, ad trecentos equites celeriter contrahit, atque, ut sunt Hungari elatioris spiritus, ne numero militum, sed uirtute potius superior esse uideretur, cum hac tantum manu obuiam hosti progreditur. Nec tamen fortuna destituit temeritatem. Erat apud Ianum quidam Dalmata, Cara Michael nomine, uir et animo et corporis uiribus in paucis memorandus. Miles quondam fuerat regis Matthiae Coruini, uerum ab eo ad Turcas metu iudicii transfugerat, quum latrocinii cuiusdam esset accusatus. Aliquot post annis Matthia extincto in Hungariam
1925. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section] equites progredi et Milonem leui certamine lacessere imperat, atque si hostis in se irrueret, sensim cedere, donec eum ad uallem pertraheret, ubi ipse expeditus cum reliquis equitibus rei gerendae expectabat opportunitatem. Milon, ut ei nuntiatum est Turcas adesse, equum, praesto enim erat, confestim ascendit, idem caeteros suorum facere iubet. Coactis itaque in unum suis, paululum deliberabundus haesitauit, utrum ferro decerneret, an praelium fuga uitaret. Verum postea quam paucos Turcarum conspicatus est, fraudis securus pene cum inermi et semisomni ex
1926. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 137 | Paragraph | Section] Caeterum quum Venetos longarum nauium numero reique nauticae peritia haud parum ualere, uenturosque suis subsidio arbitraretur, atque ob id ad rem aggrediendam esset cunctantior, hortatu quorundam purpuratorum suorum, quorum princeps erat Alexander Trapezuntius, Achimathesque Cossicius Dalmata, trecentarum nauium classem in Bythinia et reliqua Propontidis atque Hellesponti ora aedificari iussit, ut scilicet, quod suorum peritiae deesset, numero nauium dependeretur. Porro Alexander, ut plaerique
1927. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | Section] Propontidis atque Hellesponti ora aedificari iussit, ut scilicet, quod suorum peritiae deesset, numero nauium dependeretur. Porro Alexander, ut plaerique Graeci, odio in Latinae literaturae gentem insito in Venetos inuehebatur. Cossicius uero Venetis infensus erat eo quod, quum Bazethis auspiciis aduersus Aegiptyos bellum in Cilitia gereret, captusque forte esset in praelio, regem Aegyptium Venetorum instinctu de se necando cogitasse opinabatur. Accendebat praeterea Achimathis odium suspicio quaedam, qua credebat non nihil paterni
1928. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | Section] illeque ad patruum ire abnuerat, ne eius coactu a
Christiana descisceret religione, putauit Venetorum id factum esse consilio.
Sed et quidam Christiani principes, ut fama est, occulte Venetum coquentes bellum
Turcaica arma concitabant. Cuius quidem belli furia et fax erat Lodouicus Sforcia
Maurus cognomento, Mediolanensium tyrannus, flagitiosus homo atque ad perturbandam Italiam natus. Nam societatem etiam cum Turca inierat, dum Venetos simul timet,
simul eis tantum inuidet imperium.
timentes, suspicabantur Turcam eo classem missurum: sane satis compertum habebant Bazethem
ualde cupere Corcyra insula propter Italiae propinquitatem potiri.
Rex, tametsi admodum insolens ea percunctatio esset uisa, nihil tamen asperius ad
ea, quae Venetus sciscitatus erat, respondit, ne non oratorem modo, sed et hospitem
contra Turcarum morem contumelia affecisse uideretur, quandoquidem dona Veneti
senatus nomine allata, quae sane non nisi ab amicis Turcae accipere solent, haud aspernatus erat, quin etiam accepisse iniuriam, non autem
tamen asperius ad
ea, quae Venetus sciscitatus erat, respondit, ne non oratorem modo, sed et hospitem
contra Turcarum morem contumelia affecisse uideretur, quandoquidem dona Veneti
senatus nomine allata, quae sane non nisi ab amicis Turcae accipere solent, haud aspernatus erat, quin etiam accepisse iniuriam, non autem intulisse uideri uolebat. Nam
Turcae semper fraudi honestatem praetexunt, simulationeque omnes fere mortales
superant. Caeterum Achimathes Cossicius (et ipse enim colloquio intererat) cognito regis
animo ad oratorem
tamen si pergat lacessere, Venetis quoque nec opes, nec animum unquam defuturum, non modo ad sese ab hostibus tutandum, uerum etiam ad fines
imperii sui proferendos.
Orator ab hoc colloquio e regia egressus triremem, qua Constantinopolim aduectus
erat, repetebat, quum eum regius lictor consecutus regis uerbis iussit quam primum soluta naui extra fines regni enauigare. Non desunt insuper, qui dicant quasdam naueis a
rege submissas, ut Venetam triremem Hellesponto egredientem adorirentur, atque si
possent una cum
urbibus, quae in Venetorum ditione
erant, circiter decem triremibus, totidem Cretae insulae, quinque Corcirae, Apuliae ciuitatibus, quas pignoris nomine id temporis Veneti tenebant, quatuor.
Iam Turcarum classis omnibus necessariis rebus instructa in Cherronesum Thracium
contracta erat, signumque proficiscendi expectabat.
Itaque Bazethes designato classis
praefecto Thaude Cossicio imperauit naues soluere, atque Hellesponto educi,
soluere, atque Hellesponto educi,
praesidio in Peloponesum Methonem uersus cum
omnibus nauibus, quas compararat, contendit, senatumque Venetum de Bazethis terrestri itinere eiusque classis magnitudine ac profectione certiorem facit, numerumque
nauium sibi augeri petit, tametsi nauium numero, ut fama erat, Turcaicae classi haud
multum impar esset, quum ea ex biremibus magna ex parte constaret, arte uero nautica,
cuius Turcae non admodum tunc periti erant, longe superior. Quapropter Veneta id arte
a Crimano factum esse plerique putabant: solent enim illi, pro insita prudentia, quam
quidam
Sicensium cognouit, confestim ad Turcam mittit, qui iniuriam coram expostularet, captosque
ex foedere repeteret: nondum enim Bazethes bellum Venetis, ut paulo ante dictum est, indixerat. Satrapes Graeco astu ― Trapezo enim, ut supra demonstrauimus,
Graecorum colonia erat oriundus ― simulata amicitia uultuque ita composito, ut prae se
ferret grauem in praedones indignationem, captiuos conquiri, repertosque statim reddi
suis iussit, atque quo maritimis Dalmatis prorsus demeret metum ac incursionis suspicionem, profecturum se aduersus proximos
profecturum se aduersus proximos Pannonios fingit. Huius rei fama ad
Iadestinos Turcarum incursionem uehementer formidantes celeriter praefertur, fidesque
famae propter hanc captiuorum restitutionem habita, tametsi a quibusdam Hungaricae
ditionis Dalmatis per literas nuntiatum erat Iadestinis, ut sibi Turcarum haud paruam
coactam manum, atque in maritimam oram procul dubio excursuram, cauerent. Itaque
Iadestini in maximas inciderunt calamitates, quum hostium dolo, tum sua ipsorum
imprudentia: neque enim alicuius fuit consilii auctore communi
cauerent. Itaque
Iadestini in maximas inciderunt calamitates, quum hostium dolo, tum sua ipsorum
imprudentia: neque enim alicuius fuit consilii auctore communi Christianorum hoste
metum, qui sane eos conseruare poterat, deponere, et amicis plane utilia suadentibus credendum erat.
Paucis post diebus circiter quingenti Turcae partim equites, partim pedites praedae
incitati auiditate rursus in maritimos Dalmatas incursionem fecerunt,
qui quum temere
in agrum Scardonitanum, natura montibus asperrimis
iter prosequi nequisset, in
insulam tribus millibus passuum a Methone distantem, Sophiam uocant, sese cum classe
recępit, locatis ad fauces portus, in quo substiterat, omnibus onerariis ac turritis nauibus.
Venetus imperator cum prope in conspectu hostis erat, classe e portu educta duo millia
passuum in altum cum omnibus suis nauibus prouehitur, conuersisque in hostem proris
ueluti pugnaturus atque ex latiore maris spatio naues suas remis concitaturus consistit.
At Turcae existimantes Venetos pugnae se haud commissuros ― neque enim eos latebat
ictu depressa pessum iuit.
Quum igitur duae Venetae naues Turcaicam nauim circumstetissent ferreisque
manibus iniectis colligatae essent, acerrimum inter se excitarunt certamen, neutro classis
duce suis subsidia submittente, siue mutuo metu, siue quia utrique ducum forte mandatum erat, ne cum uniuersa classe concurrerent. Itaque quum duas ferme horas pugnatum
esset, uictoriaque neutro adhuc inclinaret, pari prope desperatione ignis utrinque
uicissim in aduersas naues coniectus est, unaque cum nauibus homines eodem incendio
absumpti sunt,
opprimuntur.
1942. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 145 | Paragraph | SubSect | Section] utrinque strages tormentis ac missilibus iam aedita erat, quum quidam Turcarum ― etenim hostibus admoti rem lanceis ac gladiis comminus gerebant ― in Venetam transiliunt nauim. Quod ubi nauis gubernator animaduertit, qui quidem Illyricis parentibus Venetiis ortus erat, haudquaquam animum demisit. Itaque praefecti magis quam gubernatoris munus obiens (praefectus enim genere Venetus ordineque patritius, atque ideo belli prorsus insuetus metu imminentis periculi in inferiorem partem nauis sese abdiderat) cohortatur suos, ut praesenti animo pugnarent, atque
1943. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 146 | Paragraph | SubSect | Section] mittunt, Venetis quoque, qui urbi atque arci praeerant, proditionis metu assentientibus. Non enim ausi sunt Graecis, qui Romani ritus hominibus ualde infensi sunt, aduersari, hoste praesertim uictore pene in urbem admisso. Et quoniam Mustapha Graecis parentibus ortus erat, eo deprecatore apud regem dedititii usi nihil fere priuatae rei urbe in Turcarum potestate redacta amisere. Iussi insuper sunt omnes urbem incolere per quinquennium ab omni immunes tributo, post quinquennium uero his conditionibus, quibus dum in Venetorum essent ditione
1944. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 147 | Paragraph | SubSect | Section] cognouit, dextrorsum in Carnorum montanam caesareae ditionis regionem iter flectit, atque inde aliquot millia passuum uersus Opiterginos montes processit, Liquentiae fluuii, quem traicere cupiebat, uestigans uada, quo latius Venetum uastaret agrum. Quem ubi uado transire nequit, quicquid erat Carnici agri Venetae ditionis, inter Tergeste et Liquentiam late populatus est. Caeterum quoniam pro uicorum cultorumque frequentia haud quaquam occurebat praeda, regionum incolis in loca tuta dilapsis ― neque enim eo Turcae improuise accesserant ― in pagos ac uillas saeuitum est,
1945. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 | Paragraph | SubSect | Section] tertia prope hominum iumentorumque pars e Turcaico interiit exercitu. Eandem fortunam mancipia quoque subiere: uix enim ex decem millibus captiuorum dimidia pars hostilem terram attigit. Caeteri, quos praesertim Pannoniorum metu, per quorum fines in Bossinam redeundum erat, trahere catenatos periculosum uidebatur, quique ualetudine aut aetate abduci non potuerunt, interfecti sunt, ne scilicet certae destinatos pesti a graui seruitute et sanguinarii praedonis manibus morbus, quasi beneficii loco forte datus, eriperet.
1946. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 149 | Paragraph | SubSect | Section] in aliena terra, hostilia atque infesta
esse, pro suo quisque ingenio sibi consulere coeperunt. Itaque plures sese in fugam
extemplo coniciunt, pauci hortatu Nicolai
1947. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 150 | Paragraph | SubSect | Section] nos uehementer afflixit, posteaquam agros eorum omni clade euastauimus, magnaque ex parte mortales in illis regionibus inuentos abduximus. Ex quibus quidem adducta sunt in Bossinam circiter quatuor millia captiuorum, reliqui uero, quos fame enectos trahere difficile erat, interfecti, e quorum numero ducentos utriusque sexus, qui forma et aetate conspectiores uisi sunt, selectos tibi muneri misimus, praeter eos, qui e communi praedae aceruo ad quaestorem tuum de more relati sunt. Accipies igitur, regum maxime, hilari uultu
1948. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 150 | Paragraph | SubSect | Section] simul rei haud omnino praeter uotum in hostico gestae nuntio
admodum laetus Hadrianopoli hibernatum concessit, ibi per hyemem de bello aduersus
Venetos magna iam contentione suscepto cum suis de integro
1949. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 150 | Paragraph | SubSect | Section] nouae affinitatis necessitudine sese in Italiam uiribus multo ualidiorem fore, Ioanni Galeacio, Mediolanensium duci, admodum puero, atque iccirco sub tutela Lodouici Sforciae patrui constituto, filiam despondet, Ferrando patre id magis improbante quam abnuente. Augurabatur enim, ut erat satis circumspectus, eam, ut euenit, affinitatem ob satis sibi cognitam Lodouici Sfortiae ambitionem rebus Italicis magnae futuram perturbationi. Itaque Lodouicus, dum tutelam fratris filii gerit, animaduertitque illum ad regni munia obeunda propter insitam ingenio socordiam
1950. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 151 | Paragraph | SubSect | Section] essent, tanquam contagium quoddam uitabatur. Quum ita corruptis esset moribus, Hisabellam Alfonsi Secundi filiam, amitinam suam, permissu Romani pontificis (quae permissio raro felices nuptias fecit) duxit uxorem. Hisabella, ut sunt acrioris ingenii Hispani ― inde enim illa oriunda erat, nam proauus Alfonsus a Tarraconensi Hispania profectus, regnum Neapolitanum incolarum uoluntate sibi adiunxerat ― ubi animaduertit uirum nullius esse apud suos auctoritatis, omneque imperium ad arbitrium Lodouici patrui administrari, rei indignitate permota dolorem dissimulare
1951. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 151 | Paragraph | SubSect | Section] tua nobis restituatur.
1952. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 152 | Paragraph | SubSect | Section] atque ei minari, bellumque prope denuntiare, nisi procuratione Mediolanensis imperii ocius abiret. Est etiam fama satis constans Alfonsum quosdam Italiae primarios uiros una cum oratore, qui Lodouici Sforciae nomine id temporis Neapoli obuersabatur moxque Mediolanum, utpote functus legatione, erat repetiturus, ad coenam haud procul Neapoli, in uillam, quam Collem Caesareum uocant, inuitasse, atque ibi inter coenandum ad legatum ita locutum esse: Quum ad principem tuum accesseris, ei nomine meo nuntiabis, uti aut pertinaciae suae in obtinendo alieno imperio finem imponat,
1953. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 153 | Paragraph | SubSect | Section] usus est, ut ille iniuriae impatiens Carolum Octauum, Francorum regem, id ualde cupientem, ad occupandum Neapolitanum regnum per literas adhortatus sit. Quum igitur Lodouicus Sforcia, cuius in Italia id temporis ob ingenii calliditatem longe maxima erat auctoritas, percepisset Alfonsum a suis ciuibus odio haberi, pontifici infensum esse, ratus, ut erat, datam sibi ad oppugnandum hostem occasionem, et ipse socium se addit pontifici Neapolitanisque principibus ad euertendum Alfonsi regnum. Igitur pollicitus Francorum regi praeter
1954. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 153 | Paragraph | SubSect | Section] Neapolitanum regnum per literas adhortatus sit. Quum igitur Lodouicus Sforcia, cuius in Italia id temporis ob ingenii calliditatem longe maxima erat auctoritas, percepisset Alfonsum a suis ciuibus odio haberi, pontifici infensum esse, ratus, ut erat, datam sibi ad oppugnandum hostem occasionem, et ipse socium se addit pontifici Neapolitanisque principibus ad euertendum Alfonsi regnum. Igitur pollicitus Francorum regi praeter ducenta millia aureorum nummum omnem suam operam se in expellendo e regno Alfonso nauaturum, persuasit ei
1955. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 154 | Paragraph | SubSect | Section] quum procul dubio nulli nationi ingenio, opibus ac hominum multitudine illa gens cedat. Caeterum Veneti aegre ferentes Gallos tantam Italiae partem spe celerius sua occupasse, sibique insuper timentes (uox enim regis hostilis ac mali in Venetos animi Gallica leuitate saepius erat audita), Lodouicum Sforciam, qui iam, ut fama est, fratris filio Mediolanensium duce ueneno sublato, inter Italiae motum Mediolanense inuaserat imperium, ab amicitia Gallorum auertunt, atque cum eo ineunt societatem, tametsi Lodouicus, ut paulo post demonstrabitur,
1956. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 156 | Paragraph | SubSect | Section] ea acerrime usi sunt. At Veneti, quibus sane mos est magis consilio quam uiribus rem gerere, clade, quam in praelio acceperant, dissimulata, famam de industria extra Italiae fines, apud Turcas maxime, quo huius cladis nuntium nondum peruenisse credebant, ingenti eorum, quibus res cognita erat, risu, dissipant se uidelicet aduersus Gallos uictores fuisse, abusi plane imprudenter subita regis post praelium profectione. Qui quidem, quod satis constat, tum ne coeptum interrumperet iter, tum fame, ut dictum est, urgente, coniectos in fugam hostes nequaquam est
1957. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 157 | Paragraph | SubSect | Section] matrimonium sola fortunatioris coniugii spe dederit.
1958. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 160 | Paragraph | SubSect | Section] omnibus uerborum probris lacerato in Corinthiacum regrediuntur sinum, suis mox renuntiant Venetorum classem nulla ex parte imminutam cum nouo imperatore Malchione Treuisano (Antonio enim Crimano, ignauia notato, abrogatum erat imperium) partim in Corcyra, partim circa Echinades insulas esse, Christianosque parare irruptionem in Rhion eo consilio, ut hostilem, si possent, incenderent classem. Qua re accepta Bazethes et supplementum militum eo confestim misit, et de ignominia Crimani ualde gauisus est,
1959. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 161 | Paragraph | SubSect | Section] nihil ferme dignum memoratu a Turcis Venetisque per hyemem actum, nisi quod Turcae ad Sasonem insulam, quae ab Orico octo fere millia passuum abest, non minore astu quam audacia Istricam triremem expugnatam, tribus Venetis longis nauibus prope inspectantibus, Aulonem auexerunt. Allatum erat ad Venetos crebros nuntios inter Bazethem et Fridericum Neapolitanum regem Turcaicis lembis commeare. Porro Fridericus, ut fama est, dolore agitatus propter Apuliae urbeis, quas Veneti pignoris praetextu, ut ante dictum est, obtinebant, Bazethem ad urgendos bello
1960. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section] Et
quum ad hanc insulam, qua ea in Apuliam uergit, sub solis occasum applicuisset, nautae
remigesque totius diei lassi remigio, iactis anchoris, coenatique nauim tentoriis de
more integunt, mox quietem hostium prorsus securi capiunt. Erat in insula Graecus
quidam, solitariam uitam ducens, uulgus Graeca uoce ita degentes
1961. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 163 | Paragraph | SubSect | Section] qui obsistebant, missilibus submotis, oppidum intra paucas horas, postea quam oppugnari coeptum est, ui coepit. Quo in potestatem Venetorum reddito, ipse cum militibus suis captiuisque Turcis, et caetera omni praeda, quam in oppido nactus fuerat, in Siciliam, unde profectus erat, confestim enauigauit, ne ab iniquo bello abesset, quod aduersus Fridericum Neapolitanum regem, qui Ferrandino in regnum successerat, parabatur. Iam enim Gallus et Hispanus reges, nullo infamiae respectu, scelestum inierant consilium Fridericum e regno expellendi, atque
1962. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section] a pace quidem haud abhorrentem, uerum non satis aequas pacis conditiones ferentem uident ― omnia enim maritima Graeciae atque Illyrici loca postulabat ― uariis diu ac saepe consiliis agitatis tandem ad Hungarorum opem implorandam, utpote (quos timeri a Turcis fama haud falsa plane erat) necessario confugiunt, non tam eorum amicitia fraeti quam existimantes illos, si quis stipendium offerret, haud difficulter arma in Turcas sumpturos, quum alioqui his et per se essent infensi, et Christiano nomini deditissimi. Misso igitur ad Vuladislauum, cui Hungari ob segnitiem
1963. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section] animo gentis suae animum metiebatur; eius esse Vuladislauum ingenii, ut malit aurum quam gloriam, nihil non illum spe pecuniae, cuius esset auidissimus, facturum. Itaque Venetus promissis (sic enim domi mandatum erat) in singulos annos centum millibus nummum aureorum Hungaris pendendis, donec bellum esset Venetis cum Turca, ubi autem debellatum esset, paxue cum hoste aequis conditionibus composita, triginta solum millia nummum Veneti perpenderent, cum Vuladislauo foedus
1964. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 | Paragraph | Section] composita, triginta solum millia nummum Veneti perpenderent, cum Vuladislauo foedus icit, non quidem ut bellum totis regni uiribus cum Turcis gereretur, sed potius ut umbra Hungarici auxilii Veneti tegerentur. Tanta nimirum erat et apud Turcas Hungaricae uirtutis opinio, et Venetis in ea gente spes reposita, tametsi Veneti, dum a Turcis bello urgentur, saepius conquesti sint Hungaros magis spem auxilii ostendere quam re socios iuuare. Qua quidem in re Venetos imprudenter conquestos esse
1965. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 | Paragraph | SubSect | Section] coniungeret, Methonemque inde oppidum ac caetera Venetorum in Peloponeso loca iret oppugnatum. Itaque quum ex Hungaria, legato a Vuladislauo, licet nouo exemplo, in gratiam Christianorum retento, neque certum bellum, neque res quietae nuntiarentur, Iacobum Eunuchum ― is erat ex regiis purpuratis haud postremus ― classe utraque ei attributa, omnibusque rebus, quae ad nauale bellum usui essent instructa, Methonem petere iubet, satis gnarus se terreri tantum suisque artibus ab Hungaro peti. Non enim illum fugiebat eam mercedem, qua Veneti, ut Turcas bello
1966. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 168 | Paragraph | SubSect | Section] incumbentibus litori naues omnes cursum tenentes, nec incolumes modo, sed etiam aliqua ex parte uictrices prospexit, ex equo, ut ferunt, disiliit, atque posteaquam prostratus humi (eo ritu Turcae Deum uenerantur) terram osculo magna spectantium admiratione contigit, ita, ut erat in genua submissus, oculis in coelum sublatis, Grates tibi, inquit, summe Deus, ago, quod me mari quoque, quod quidem uix sperare audebam, hostibus meis prętuleris. Iam enim illis confessionem concessi maris, quasi
1967. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 168 | Paragraph | SubSect | Section] dum nos pugnandi copiam facientes fugiunt, nec pugnae sese per metum committunt. Porro cur me tibi minorem non geram, cur ad te omnia non referam, quandoquidem tuo amoto auxilio (quippe per me puluis sum et umbra) nihil erat, quod de maris sperarem possessione? Tu enim res hominum administras et singulos etiam hominum actus animaduertis, neque aliquid est in rebus abs te conditis (omnium enim tu author es) quod ad tuum non agatur praescriptum. Vnde licet tuo iussu alia
1968. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 169 | Paragraph | SubSect | Section] lucidis uero
ac per se fulgentibus splendorem adimis, omnia accepta referat.
1969. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 169 | Paragraph | SubSect | Section] latere, qua urbs continenti adhaeret, suburbium est muris ac turribus, fossaque haud
angusta itemque duplici, nisi qua mari praeceps imminet, cinctum. Ab ipsa urbe fossae
tantum interuallo dirimitur: nam ligneo ponte ex suburbio transitus in urbem patet.
Turca itaque ratus, ut erat, Methonem haud idoneam expugnationi fore, nisi prius
suburbium in potestatem redigeretur, omnem
1970. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 170 | Paragraph | SubSect | Section] quindecim longas naueis, proposito classicis praemio si qua forte per hostium custodias Methonem possent irrumpere, proficisci oppidanis subsidio iubet. Consilium, ut ipse sentio, haud improbandum, tametsi omnia euentu uulgus metiatur: nam si obsessis omnino succurrendum erat, quo illi ciuilibus subleuati auxiliis et tutiores forent, et iccirco erectiore animo hosti repugnarent, per Venetum ducem haud stetit, quin prouide simul et strenue circumsessę subueniretur urbi. Et id re uera subsidium, si eo oppidani uti sciuissent, saluti obsessis procul dubio
1971. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 170 | Paragraph | SubSect | Section] plures hostium urbem oppugnare poterant, quam Christianorum defendere, et quemadmodum illi abunde superante multitudine, ita et isti suppetiis aucti fessis ac sauciis integros substituere poterant. Sed haec quoque, ut plaeraque, dictu quam re faciliora. Quibus Methonem proficisci imperatum erat, eo enixius dicto paruerunt, propterea quod, quum urbem satis omnibus rebus ad /202/ repugnandum hosti instructam expugnatum iri haud arbitrarentur, non modo tuto in eam se ituros expeditionem putabant, uerum etiam duplicem inde laudem ac decus reportaturos, et egregie
1972. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 170 | Paragraph | SubSect | Section] modo tuto in eam se ituros expeditionem putabant,
uerum etiam duplicem inde laudem ac decus reportaturos, et egregie uidelicet in
oppidum irruptionis per oppositas hostilium nauium stationes, et eius defensionis, quam
quidem praesentis simul et potentissimi regis oppugnatio nobiliorem erat factura.
1973. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 171 | Paragraph | SubSect | Section] hostiles faceret suppetias, utpote quae culpa sua in oppidum importatae uidebantur, cum parte nauium ad muros, qua occidentem spectant, accessit, scalasque applicare frustra conatur, simul nauium, quae uento agitabantur, instabilitate, simul quia rupes, in quibus ea pars muri extructa erat, inter salum et murum ipsum interiectae, prohibebant naues moenibus admouere, licet inde oppidum opere haud satis emunitum esset, ut ubi ipsius loci ac maris praesidio tutum foret. Sed quia Iacobus metu poenae obstinauerat animo immissi in oppidum auxilii negligentiam egregio aliquo facinore
1974. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 171 | Paragraph | SubSect | Section] specie saltem oppugnationis inde ostensa uires oppidanorum distraheret, iubet suos per rupes urbi appositas ascensu tentato muros adoriri, uirtutis, cuius mentione Turcae admodum excitantur, praemiorumque, quae a rege pro nauata opera essent accepturi, identidem admonendo. Hosteis insuper, ut erat stolida et procaci lingua, quod sane uitium plaerisque nouis inest hominibus ― erat enim ex humili ordine ad eum gradum promotus - uerbis obterit: luxum, mollitiem, rei militaris imperitiam, sordidae mercaturae arteis, quas Veneti, ut plaerique maritimam incolentes oram, promiscue
1975. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 171 | Paragraph | SubSect | Section] urbi appositas ascensu tentato muros adoriri, uirtutis, cuius mentione Turcae admodum excitantur, praemiorumque, quae a rege pro nauata opera essent accepturi, identidem admonendo. Hosteis insuper, ut erat stolida et procaci lingua, quod sane uitium plaerisque nouis inest hominibus ― erat enim ex humili ordine ad eum gradum promotus - uerbis obterit: luxum, mollitiem, rei militaris imperitiam, sordidae mercaturae arteis, quas Veneti, ut plaerique maritimam incolentes oram, promiscue exercent, obicit. Quin euadatis, inquit, in muros, fortissimi uiri, et regi
1976. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 173 | Paragraph | SubSect | Section] dubitat, seu in alia superstitione, sed innocentia caeterisque animi uirtutibus Dei cultum consistere. Praetor urbis metu exanguis in cubiculo, quo se primo captae urbis tumultu contulerat, inuentus est, spondae lecti prae lassitudine ac moerore innixus, atque ut erat armatus, non sine risu ducentium, ac si foemina gladio cincta duceretur. Veneti enim militantes suis ipsorum militibus, nedum hostibus risui sunt. Ad regem incolumis deductus est, a quo non modo uiolatus non est, uerum etiam contra spem omnium benigne excaeptus. Quin etiam quum
1977. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 173 | Paragraph | SubSect | Section] Methone ui capta Venetorum contemptus perinde incesserat, ac si uictoriam non magna ex parte casus, sed uirtus omnino sibi uendicare posset. Quae quidem uerba literis quoque, quibus huius expeditionis successum quibusdam amicis scripsit, inseri iussit, usus sane solutiore quam eius mos erat dicacitate, parum etiam aduertens, nisi scribae imprudentia id factum sit, minus gloriosam esse ex imbelli hoste uictoriam. Postero die militibus naualibusque sociis conuocatis primum Deo immortali, Turcaico ritu, quamquam qui trinum Deum esse non credat, nescio quid
1978. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 174 | Paragraph | SubSect | Section]
ornata, quatuor prouinciarum praefectos, quos Turcae
1979. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 175 | Paragraph | SubSect | Section] sunt, atque ad unum omnes fere aut caesi, aut capti, praeter paucos unius scaphae nauales socios, qui notitia fluuialis aluei, simulque audacia repugnandi hostibus ripas fluuii obsidentibus magna cum laude effugerunt. Nam huius hostis manus tunc effugisse apud Venetos decus maximum erat, utpote quos Turcae praedam uerius quam hostem existimabant. Reliqui primo Turcarum irruentium aspectu conterriti arma proicientes, seseque supplices dedentes ueluti pecora ab immani hoste trucidati sunt. Dux tamen cum scriba et
1980. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section] Nam Scodra a Turcis de Venetis capta Lyssum quoque barbarorum iugum haudquaquam effugit, quanquam ante bellum, quod nunc Turcae cum Venetis gerunt, tributarium magis barbaris quam in eorum erat ditione. Hoc autem bello exorto eius oppidi ciues Turcarum auersati tyrannidem sese Venetis tradiderunt, quum Christianorum classe ac maritimis auxiliis fraeti, tum insita Albanesiis temeritate atque in Turcas odio. Porro
1981. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section] formidolosum fuit, conspicati Christianos plures numero quam existimauerant, incerti quid agerent, quieti aliquamdiu stetere, incerta uoluere consilia: metus enim fugam, pudor manum conserere suadebat. Albanesii uero rati, ut erat, Turcas metu perculsos, hostilique formidine abutentes eos ex aduerso ingenti clamore sublato inuadunt. Quos quidem quiescentibus auxiliariis Christianis, qui cum ipsis Turcis aduenerant, primo fere congressu in
1982. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 181 | Paragraph | SubSect | Section] duobus sane efficacissimis humanis affectibus, sectam suam munire ac tueri praecepit. Quare scito solam Christianam religionem ueram censendam, et Christum, ut ipse recte affirmat, uiam, ueritatem et uitam esse. Quod ubi Thalysmanus dixit, extemplo rex, ut erat patriae religioni deditus, hominem comprehendi, atque in foribus templi crudelissime necari iussit, denuntiauitque rem silentio tegi, graui poena proposita, si quis efferret. Verum id coelari Deus haud quaquam permisit: nam quidam Turca Illyricae nationis eiusdem gentis Christiano
1983. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 181 | Paragraph | SubSect | Section] ac per latrocinium parta haudquaquam sit diuturna, licet saepe uideamus reges etiam malis artibus factos iisdemque regna gerentes occulta Dei uoluntate ualde florere. Nec mirum, quum nihil apud Deum praeter uirtutem in bonis numeretur. Itaque rupto foedere, quo patrium Friderico regnum ablatum erat, ferro decernere incipiunt, uter regum iustior Neapolitani regni esset possessor. Vbi ad arma uentum est, intra unius ferme mensis spatium, Hispanis in oppidum maritimum Appuliae, Barletum incolae uocant, haud memorabili praelio compulsis, regnum Galli occuparunt. Erat Hispanis
1984. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 181 | Paragraph | SubSect | Section] regnum ablatum erat, ferro decernere incipiunt, uter regum iustior Neapolitani regni esset possessor. Vbi ad arma uentum est, intra unius ferme mensis spatium, Hispanis in oppidum maritimum Appuliae, Barletum incolae uocant, haud memorabili praelio compulsis, regnum Galli occuparunt. Erat Hispanis dux Consaluus Adigarius, sicut pacis artibus uir insignis, ita omni bellica laude dignissimus, quem supra diximus Cephaleniam de Turcis coepisse. Qui quum uidisset Italos Francis conciliari, iamque in eorum ditionem totum regnum concessisse, statuit quoad Galli simul incolarum fauore,
1985. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 183 | Paragraph | SubSect | Section] saeua etiam concione exacerbati nihil quod aut ipsis salutare esset, aut regi honorificum gloriosumue foret, ad animum admittere, sed omnia foeda seditione ac tumultu labefactare coeperunt. Quod ubi marchio Mantuanus animaduertit, Gallorum insania cum Consalui ingenio collata, qua erat prudentia, facile intellexit Francis certam impendere perniciem, quippe qui bonis consiliis nihil iuris reliquerant. Itaque ne sua culpa clades accaepta cuiquam uideretur, excusata ualetudine, quam, ut ferunt, simulauerat, Mantuam sese recępit, atque ad regem literas conscripsit, quibus et
1986. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 184 | Paragraph | SubSect | Section] hoste uiribus multo inferiore conserturos, locumque aut uictoriae inuenturos, aut Gallos, si pugnam detrectarint, spe regni Neapolitani abiecta, procul ab his finibus per se abituros. Petrus ducis adhortatione accensus, assumpta cohorte sua, et id roboris in exercitu Hispano erat, plenus bonae spei uadit ad oppugnandum castellum in ea parte pontis constructum, quae ad Hispanos uergebat. Nec uana spes fuit: nam Franci cum ne conspectum quidem Hispanorum sustinuissent, eodem impetu in illud quoque castellum, quod ad alteram partem pontis aedificatum diximus,
1987. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 185 | Paragraph | SubSect | Section] illi cederet. Sin autem rex Hispanus nihil liberorum ex hoc connubio relinquens decessisset, ad regnum ipsum nihil obstante priore foedere Francorum rex perueniret. Pace, quo diximus modo, inter Gallum et Hispanum facta, atque ad Venetos literis legati sui, qui apud Hispanum regem erat, perlata, ingenti ex conscientia perfidiae metu perculsi sunt. Itaque quo et ipsi alicuius Christiani regis amicitia sese munirent, omnibus tentarunt artibus Maximilianum Caesarem, Friderici filium, hominem satis notae leuitatis, in
1988. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 186 | Paragraph | SubSect | Section] minas insuper eius aegre patiens, ei mortem inferre, depositoque cardinalatu regnum sibi parare constituit, ad quod sane illi, maiore fratre incolumi, facilis uia, ut ipse arbitrabatur, haud quaquam patebat: nam ut, quae destinauerat, efficere posset, tota parentis fortuna sibi soli erat uendicanda. Itaque simulata reconciliatione fratrem in quosdam extra urbem hortos ad cęnam inuitat, redeuntemque sub uesperum in urbem atque aliquanto a comitibus amotum per speciem aspiciendae cuiusdam insigni forma mulieris, dato uni ex suis, cum quo consilium communicarat, negocio, nil
1989. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 187 | Paragraph | SubSect | Section] Diuites episcopi ueneno necabantur, quo non modo pontificis filius, quod turpiter prodigeret, haberet, sed et eius familia spoliis expleretur; in demortuorum locum atque in uacua sacerdotia, qui plus auri obtulisset, sufficiebatur. His pecuniis milites conducebantur, quorum expeditio ac militia erat principes Italiae e suis sedibus pellere, captos forte, aut fide interposita uocatos interficere. Vnde tota Flaminiae regio, et quicquid praeterea urbium ad ius Romani pontificis spectabat, ploratibus ac lamentis sonabat. Illustres constuprabantur foeminae, uirgines, pueri
1990. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 187 | Paragraph | SubSect | Section] Cumque aliquot annis haec pestis atque immanis bellua ita grassata esset, seque apud omnes fere gentes scelerum magnitudine insignem fecisset, nec sumptui rapinae sufficerent (erat enim cum aliarum rerum, tum maxime pecuniae largitor), duos Romanae Ecclesiae cardinales, quos et flagitia sua auersari intellexerat, et diuitiis celebres erant, tollere constituit, quo eorum bona ueluti caduca ac uacantia, atque ad fiscum deuoluta sibi uendicaret. Ad auertendam
1991. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 187 | Paragraph | SubSect | Section] celebres erant, tollere constituit, quo eorum bona ueluti caduca ac uacantia, atque ad fiscum deuoluta sibi uendicaret. Ad auertendam igitur suspitionem illos una cum pontifice ad coenam uocat. Vinum nobilioris notae cardinalibus porrigendum inscientibus omnibus ueneno inficit; eum qui a calicibus erat, sceleris prorsus inscium, admonet, ut de illo uino solis, quos morti destinauerat, inter coenandum offerat. Caeterum Alexander pontifex (iam enim scelesti pontificatus supremus dies appetebat) quum forte prius quam coeteri ad coenam uenissent ― nam in eius aedibus conuiuium instructum erat
1992. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 187 | Paragraph | SubSect | Section] erat, sceleris prorsus inscium, admonet, ut de illo uino solis, quos morti destinauerat, inter coenandum offerat. Caeterum Alexander pontifex (iam enim scelesti pontificatus supremus dies appetebat) quum forte prius quam coeteri ad coenam uenissent ― nam in eius aedibus conuiuium instructum erat ― sitis admonitu interrogat ministrum poculis praepositum, quale uinum conuiuis depromptum esset. Minister illud ipsum uinum, cui uenenum immixtum erat, sceleris ut diximus ignarus, offert: nemini enim rei atrocitatem Caesar
1993. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 187 | Paragraph | SubSect | Section] forte prius quam coeteri ad coenam uenissent ― nam in eius aedibus conuiuium instructum erat ― sitis admonitu interrogat ministrum poculis praepositum, quale uinum conuiuis depromptum esset. Minister illud ipsum uinum, cui uenenum immixtum erat, sceleris ut diximus ignarus, offert: nemini enim rei atrocitatem Caesar aperuerat. Quod cum admotum labris placuisset pontifici, iussit apponi sibi aliquid esculenti, moxque semel atque iterum ipsius uini potionem nullo forte ministri gustu libatam, securus ueneni, eo quod
1994. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 187 | Paragraph | SubSect | Section] ministri gustu libatam, securus ueneni, eo quod exploratae fidei minister, habebatur, hausit. Interim cardinales, quos diximus ad coenam uocatos, ancipiti metu deliberare irentne ad pestiferas epulas, an ualetudine excusata domi se continerent. Sed quia eo rerum uentum erat, ut non minus periculosum esset uitare quam inire conuiuium ― timebant enim, ne euitato ueneno in ferrum inciderent ― pręsumptis aduersus uenenum remediis eunt ad epulas. Itaque quum omnes discubuissent, dux Valentiniensium et ipse aduersus uenenum
1995. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 188 | Paragraph | SubSect | Section] inciderent ― pręsumptis aduersus uenenum remediis eunt ad epulas. Itaque quum omnes discubuissent, dux Valentiniensium et ipse aduersus uenenum praemunitus uultu in hilaritatem composito coepit large epulari, atque ex eo ipso uino, cui uenenum inditum erat, quo metum cardinalibus demeret, bibere: tanta auiditas huic monstro inerat necandi hos cardinales. Sed quia minister, dum quantum de uenenato uino potionibus absumebatur, tantundem puri atque innoxii uini in lagenam imprudens adicit, uim ueneni magna ex parte mitigarat. Virus in
1996. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 189 | Paragraph | SubSect | Section] habitu custodes decaeptum iri. Iam primam custodiam euaserat, quum carceri prępositus, caeteris solertior, conspecto homine sacerdotali ueste induto, cuius cucullus ― ita capitis tegumentum monachi appellant ― magis solito in oculos demissus esset, suspicatus, ut erat, Caesarem dolum aliquem commentum esse, iniectis manibus hominem comprehendit, agnitumque recipi in carcerem coëgit. Rex Hispaniae, percepta sceleris atrocitate, Caesarem ultimo supplicio afficiendum censuit, uerum praecibus quorundam principum sententia dimotus, ita illum, ne quid
1997. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 189 | Paragraph | SubSect | Section] iussisset, sisterent, quem nisi promissores exhibuissent, pecunia regis arbitratu
luerent. Non ita multo post Caesar, audiens in ea Hispaniae regione, quam nostra aetas
1998. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 190 | Paragraph | SubSect | Section] indulgens quam ciuitati consulens. Nam Italiae ciuitatum ob factiones ac discordias omnem potestatem ad unum conferri interest. Acceptis a rege Gallo, quos postulauerat, equitibus Bononiam cum exercitu proficiscitur. Et quia nunquam prius auditum erat quenquam Romanum pontificem, utpote qui antehac epistolis potius quam armis depugnarunt, per sese aduersus Christianos exercitum duxisse, ita aduerso rumore coepit esse, ut omnium sermonibus passim laceraretur. Ille uero, ut erat peruicacis
1999. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 190 | Paragraph | SubSect | Section] prius auditum erat quenquam Romanum pontificem, utpote qui antehac epistolis potius quam armis depugnarunt, per sese aduersus Christianos exercitum duxisse, ita aduerso rumore coepit esse, ut omnium sermonibus passim laceraretur. Ille uero, ut erat peruicacis ingenii, opinionem de se hominum simul et conscientiam spernens, magisque profani principis quam sacerdotis munus obiens, intra paucos dies Bononiam deditione coepit, Ioanne Bentiuola, ubi ciuium suorum uoluntatem in pontificem inclinatam cognouit, fuga cum liberis
2000. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 191 | Paragraph | SubSect | Section] uenit. Non enim sese in Tarraconensem Hispaniam, patrium regnum, tunc contulit, quo et sponte sua magis quam Hispanorum principum coactu Ulteriori Hispania genero cessisse uideretur, et Consaluum Adigarium, tot uictoriarum successu inflatum, regiumque, ut fama erat, affectantem fastigium ab administratione regni Neapolitani amoueret, simul ut urbes Appuliae oppignoratas regno Neapolitano reddi curaret. Porro Ferdinandus connubii iure ad regnum Ulterioris Hispaniae, quam incolae a Castulone, urbe
2001. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 196 | Paragraph | Section] est, si non quantum fortuna suadebit, sed quantum aequitas permiserit et ipse pontifex annuerit, tibi assumpseris. Haec apostolicus legatus. Contra rex (tametsi intelligebat, qua mente pontifex modestiam ei suaderet: nempe, ut demonstrauimus, pontificis consilium erat Venetorum spiritus submitti, non autem Francorum uires in Italia augeri) se primas huius belli partes libenter sumpturum respondet, daturumque operam, ut Veneti dignas improbitate sua poenas luant, seque ita in potestate Romani pontificis futurum, ut caeteris quoque Christianis
2002. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 197 | Paragraph | SubSect | Section] imperitia, simul praesenti fortuna sublati uires non militum uirtute, uerum multitudine pensantes, cum rege bellicoso et optimi generis equite succincto manum conserere statuerunt, quum nullo modo eis praelium committi expediret, sed aut bellum ducere, quod quidem factu haud difficile erat ― bellum enim in solo et suis sedibus erat gerendum ― aut hostibus aequa petentibus parere, sua unicuique, quae per scelus occupauerant, ultro restituendo, et soli, quod institutis ac moribus illorum conueniebat, mercaturę incumbere, nec terra marique
2003. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 197 | Paragraph | SubSect | Section] uires non militum uirtute, uerum multitudine pensantes, cum rege bellicoso et optimi generis equite succincto manum conserere statuerunt, quum nullo modo eis praelium committi expediret, sed aut bellum ducere, quod quidem factu haud difficile erat ― bellum enim in solo et suis sedibus erat gerendum ― aut hostibus aequa petentibus parere, sua unicuique, quae per scelus occupauerant, ultro restituendo, et soli, quod institutis ac moribus illorum conueniebat, mercaturę incumbere, nec terra marique regendis imperiis implicari, propterea quod
2004. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 198 | Paragraph | SubSect | Section] uir nationis, cum Iacobo Triuultio praeerat, adoritur, atque ita praelium ferociter iniit, ut Gallos primo congressu loco moueret. Quod ubi rex conspexit, adhortatus suos in primam aciem aduolauit, atque cum omnibus suis turmis, quod roboris in exercitu Gallico erat, impetu in hostem facto confestim aduersarios in fugam coniecit, capto Liuiano caesisque ex Veneto exercitu quatuordecim millibus hominum, paucissimis ex suis desideratis.
2005. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 198 | Paragraph | SubSect | Section] extitisse; quanquam Bazethes Othomanus, Turcarum rex, audito huius certaminis euentu Gallos fortunatos appellauit, qui opificem hostem ad fugam plane quam ad pugnam aptiorem habuerint. Profligato exercitu Veneto princeps Petilianus, cui summa imperii in exercitu permissa erat, cum reliquis copiis in Brixianum agrum urbem ingressurus contendit. Brixiam non admissus Venetias uersus abiit atque ad oppidum, quod Venetiis tribus millibus passuum distat (incolae Mestrim uocant) consedit. Interim Bergomates, Cremenses, Brixiani, Cremonenses sese
2006. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 200 | Paragraph | SubSect | Section] optimates in officio continendos eo terrore satis profectum arbitrati. Maximilianus ubi accepit res Venetorum uno praelio aduerso uehementer accisas esse, ratus occasionem sibi quoque oblatam adiungendi imperio suo quicquid urbium in Circumpadana Italia a Gallo rege relictum erat, misso Veronam quodam Alemano episcopo urbem ciuium uoluntate in suam ditionem redegit. Veronae defectione Patauini quoque Alemanicum praesidium intra urbem accępere, praetore Veneto sine iniuria emisso. Caeterum dum et Maximilianus contrahendo exercitu in
2007. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 201 | Paragraph | SubSect | Section] strage infractis timendum putabant, ignorantes Venetorum animos non ita mercatura corruptos, quin existiment interdum fortunae esse obluctandum. Iam Maximilianus, contracto simul peditum, simul equitum iusto exercitu, fines Italiae ingressurus erat, quum Venetorum oratores ad eum accesserunt, infimis praecibus petentes, ut sibi ad se adeundi dicendique potestatem faceret. Qui magis ueteris Romani imperii maiestatis quam suae fortunae memor, et ob id elatior, aditum Venetis negauit. Permisit tamen mandata, quae
2008. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 201 | Paragraph | SubSect | Section] regum dissidium, eos re infecta ab se dimisit, exercitumque Patauium admouit. Nam Venetis toto continenti uere et ex animo cedentibus, receptisque a quoque sociorum regum, ut inter ipsos conuenerat, suis rebus, haud quaquam pugnare inter se regibus, utpote sublata causa, necesse erat. Veneti Maximiliani sibi conciliandi spe deiecti, existimantes Patauio retento continentis quoque possessionem haud uideri amissam, faciliusque caetera loca inde recuperatum iri, eo magnam uim commeatus, priusquam Maximilianus Patauinum agrum attigisset, importarant,
2009. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 201 | Paragraph | SubSect | Section] faciliusque caetera loca inde recuperatum iri, eo magnam uim commeatus, priusquam Maximilianus Patauinum agrum attigisset, importarant, ualidoque praesidio urbem munierant, data eius tutandae cura principi Petiliano, cui, ut ante dictum est, summa etiam imperii tradita erat. Patauina urbs ad Meduacum amnem posita quinque et uiginti millia passuum a mari abest, tribus fossis a Venetis perductis cingitur, quae aqua ex proximo flumine campestribus locis deriuata, completae sunt. Vnde non solum
2010. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 201 | Paragraph | SubSect | Section] millia passuum a mari abest, tribus
fossis a Venetis perductis cingitur, quae aqua ex proximo
flumine campestribus locis
deriuata, completae sunt. Vnde non solum militum praesidio, sed etiam opere Patauium
egregie emunitum erat. Itaque Maximilianus, quum duos menses oppugnanda urbe frustra absumpsisset ― nihil enim dignum dictu egit ― dato documento nomen caesareum sine
uiribus inane esse, a militibus inopia stipendii pene desertus in Alemaniam est reuersus.
auferret, quam sane urbem ex pago in pulcherrimam Italiae ciuitatem gens Hestensis redegisset.
Hac pontificis iniquitate motus Bernardinus, natione Hispanus, Sanctae Crucis cardinalis, uir et uitae integritate, et eruditione insignis, clam pontifice se Mediolanum contulit, atque ex tuto (erat enim Iulius pontifex non modo praecipitis irę, sed etiam exitialis)
pontificem deterrere ab incoepto conatus est, literis ac nuntiis eum monens, ut Italiae
rebus compositis hortaretur Christianos principes ad arma aduersus communem
Christianorum hostem sumenda. Per solum
putant, rupto nefarie pacis
foedere inter se simultates exercebant,
non solum sua ipsorum aemulatione ac inuidia, sed etiam pontificis in Gallum odio tanquam furia quadam eos committente, quicunque Francorum regi infensus erat, is pontificis insaniam fouebat. Itaque re alia alio, ut fit, trahente, animisque in diuersa studia
uersis, nihil quod aut ad instaurandos sacerdotum mores, aut ad hostes Christiani
nominis contundendos pertineret, agi tunc potuit.
Deposito igitur censurae metu Iulius
quod aut ad instaurandos sacerdotum mores, aut ad hostes Christiani
nominis contundendos pertineret, agi tunc potuit.
Deposito igitur censurae metu Iulius pontifex coacto exercitu per se in expeditionem
profectus est. Atque dum Mirandulam oppugnat, quae tunc cum Ferrariensium duce erat
societate iuncta, ratus ibi haud difficilem uictoriam fore, eo quod ciuitas minus firma
esse uidebatur, a Gallis Iacobo Triuultio duce profligatur. Sane Triuultius permoleste
ferebat principem Mirandulanum ciuitate sua pelli: is enim Triuultii filiam in matrimonium
commeatus mari Adriatico ex Apulia conuexerant: cum Gallis enim signa conferre
uehementer cupiebant. Rursus Galli aegre patiebantur Hispanum armata manu suam
prouinciam inuadere. Itaque Caston Fuxius, Francorum regis sorore ortus, cui summa
rei Gallicae in Italia permissa erat a rege, iuuenis raro animi simul et corporis robore,
lustrato ad Ferrariam exercitu pergit ad hostem. Hispani, ut sunt insita uafri calliditate,
praelium ex occasione commissuri et Gallos, ut saepe alias fecere, temporis spatio segniores ad dimicandum reddituri, collem satis editum tribus
acie constitit.
Quod ubi Galli conspexere, uotum suum impletum rati signa in hostem extemplo
conuertunt. Primo ingens strages hominum iumentorumque tormentis utrinque aedita
est, mox gladiis res geri coepta. Iam Gallo equite acriter instante Hispana acies nudata
erat equestri magna ex parte auxilio, equitibus Hispanis aut captis, aut in fugam coniectis; pedes tamen eius gentis nondum loco motus acerrimam aduersus Vascones,
Alemanosque atque Boëmos, Gallorum mercenarios, ciebat pugnam. Quod Caston
Foisius conspicatus equo
ciue Mediolanense, Romanae Ecclesiae cardinale sacerdote, qui cum
Bernardino cardinale, de quo supra minimus, aduersus Iulium pontificem nequicquam
coniurarat, regibus Christianis, ut dictum est, in diuersa studia diductis. Rex Hispanus
audita suorum aduersa pugna, reque, ut gesta erat, cognita, et ob id parum admodum
perturbatus, magnam Hispanorum partem ad arma concitat, confestimque ingenti
exercitu confecto Vasconum fines Gallicae ditionis, qua illa gens Pompelonenses
attingit, ingredi iubet, ad Pompellonemque urbem, quae tunc
parum admodum
perturbatus, magnam Hispanorum partem ad arma concitat, confestimque ingenti
exercitu confecto Vasconum fines Gallicae ditionis, qua illa gens Pompelonenses
attingit, ingredi iubet, ad Pompellonemque urbem, quae tunc in societate Galli regis erat,
sedem belli constituit, eo consilio, ut inde Aquitaniae imminens Francos ab Italia auerteret. Maximilianus quoque, qui et per se Gallis gloriam semper inuidit, Germanos
milites, qui mercede conducti cum Gallis in Italia militabant, Hispani regis, affinis sui,
pontificisque rogatu
inde Aquitaniae imminens Francos ab Italia auerteret. Maximilianus quoque, qui et per se Gallis gloriam semper inuidit, Germanos
milites, qui mercede conducti cum Gallis in Italia militabant, Hispani regis, affinis sui,
pontificisque rogatu inuitos domum pro auctoritate sua reuocat, ut erat homo nouandis
rebus quam gerendis aptior.
Quod autem hi Germani, Gallorum mercenarii, legionem
suam inuiti abduxerint, id argumento est, quia e castris Gallicis abeuntes sua sponte neque enim ad id cogi poterant ―
Lodouici Mauri, cui
Mediolanense imperium Gallorum rex paucis ante annis abstulerat, irrumpunt. Nec
Morini et reliqui Belgae, qui nepoti Maximiliani tunc parebant, Britannusque rex ab hac
coniuratione aduersus Gallos inita abfuere, quorum alter nepos ex filia regi Hispano
erat, alter unam ex filiabus ipsius regis matrimonio sibi coniunxerat. Hac tanta belli mole
in Gallum regem concitata facta est repente magna rerum commutatio: nam Gallus,
retentis solummodo arcibus urbium Circumpadanae Italiae, exercitum ex Italia in
Galliam neccessario
ex Italia in
Galliam neccessario reuocauit, atque ita arma, quacunque hostis spem belli gerendi praebebat, circumtulit, ut nullam occasionem illi dederit ullam Gallico regno iniuriam inferendi. Rhaimundus Hispanus dux, cuius culpa paucis ante diebus in agro Rauennate ab
Hispanis male pugnatum erat, simul ac Gallos Italia excessisse audiuit, easque regiones,
ex quibus illi digressi erant, sociis Germanorum armis obtineri, reparato exercitu
- et ita ab Hispano rege ei mandatum erat ― ignominiam turpi fuga acceptam dempturus
eo confestim perrexit. Nec
cuius culpa paucis ante diebus in agro Rauennate ab
Hispanis male pugnatum erat, simul ac Gallos Italia excessisse audiuit, easque regiones,
ex quibus illi digressi erant, sociis Germanorum armis obtineri, reparato exercitu
- et ita ab Hispano rege ei mandatum erat ― ignominiam turpi fuga acceptam dempturus
eo confestim perrexit. Nec solum urbes, quas Galli reliquerant, societatis nomine, quam,
quia pontifex princeps eius erat, sanctam appellabant, intra paucos dies occupauit, sed
etiam Mutinam et Regiensium ciuitatem ab Alfonsi Hestensis imperio
erant, sociis Germanorum armis obtineri, reparato exercitu
- et ita ab Hispano rege ei mandatum erat ― ignominiam turpi fuga acceptam dempturus
eo confestim perrexit. Nec solum urbes, quas Galli reliquerant, societatis nomine, quam,
quia pontifex princeps eius erat, sanctam appellabant, intra paucos dies occupauit, sed
etiam Mutinam et Regiensium ciuitatem ab Alfonsi Hestensis imperio auertit, quandoquidem
Alfonsus, ut a rege Gallo descisceret, adduci non poterat, existimans Gallorum
societatem, quoad hi Mediolanum retinerent, maximo
oderat, copiis suis augeret. Tanta sane illi seu
explendae irae cupiditas extitit,
seu id fortuna agente, ut etiam eorum consiliis res
Selynis, cui plane Deus imperium destinarat, iuuaretur, quibus ipse mortem mature erat
illaturus. Itaque Cichanis filius Selyni sese adiungit, nescius futurae sortis, nec animaduertens quam sua parum interesset, Selynes an Achimathes regno potiretur: nempe ab
neutro ille conseruandus erat, quandoquidem Othomanis regibus, ut docuimus, solemne
sit in securitatem suam,
Selynis, cui plane Deus imperium destinarat, iuuaretur, quibus ipse mortem mature erat
illaturus. Itaque Cichanis filius Selyni sese adiungit, nescius futurae sortis, nec animaduertens quam sua parum interesset, Selynes an Achimathes regno potiretur: nempe ab
neutro ille conseruandus erat, quandoquidem Othomanis regibus, ut docuimus, solemne
sit in securitatem suam, quam ipsi imperii conseruationem appellant, omnem cognationem et stirpem regiam, praeter liberos proprios interficere. Porro solis liberis parcunt,
ne subsidia spei intereant et
obsisteret, occasione pugnandi oblata uteretur, satis credens proposito certamine bonam
paterni exercitus partem ad se transituram.
Nempe, Bazethe ob grauescentem in dies
magis ualetudinem supremis adpropinquante, credibile erat multos Turcarum ingruentis
imperii gratiam paratum ire nouamque spem transitione foturos.
Iam Bazethes Selymbrianos campos attigerat ― ea enim iter facere constituerat utpote regione propter spaciosam planitiem et sibi, qui carpenti iactationem uix tolerabat, et
multitudine superante
impellunt aciem, atque ingenti aedita strage in fugam coniiciunt. Et quoniam id quoque
memoria dignum quibusdam uisum est, ferunt Bazethem, quum hanc pugnam e curru
spectaret, conspecto Selyne in primam aciem euecto suosque ad praelium adhortante
(erat enim sicut armis et coetero ornatu, ita staturae breuitate insignis, insidebatque
equum rara magnitudine conspicuum) proximos percunctatum esse, quisnam esset ille
tam paululus homo, qui tantopere certamen accenderet. Neque enim filii faciem noscitabat, atque ut
potius miserationem quam ullum attulerat contemptum, multo magis
exinde altitudo animi decori esse coepit quam fuerat paulo ante sceleri data regnandi
cupiditas aduersus parentis uoluntatem concoepta, militari turba, quae liberalitate illecta ac conciliata erat, interpretante Selynis consilium non tam impium quam necessarium
esse, quandoquidem Achimathi in regni successione ille praeferendus esse uideretur.
Itaque praetoriani, ne Achimathes, qui gratia apud patrem ualidior erat, mox tractis
ad se prouinciarum praefectis uiribus quoque
concoepta, militari turba, quae liberalitate illecta ac conciliata erat, interpretante Selynis consilium non tam impium quam necessarium
esse, quandoquidem Achimathi in regni successione ille praeferendus esse uideretur.
Itaque praetoriani, ne Achimathes, qui gratia apud patrem ualidior erat, mox tractis
ad se prouinciarum praefectis uiribus quoque praeualeret, tale aduersus eum ineunt consilium. Conuocatis in aedes, quas omnes pariter incolebant, tribunis ac centurionibus,
iubent eos et ipsos idem sentientes Bazethem adire, ac tumultuosius ab illo petere sibi
Selynem
esse, et plane malum eis inconsulte minatum fuisse dicunt,
quum alias satis esset modestus, eiuscemodi fere necessario caepere consilium auctore,
ut fama est, Mustapha Macedone, amicorum regis praecipuo. Sane Mustapha, ut
plaerunque fit, metu praetorianorum fidem, qua regi adstrictus erat, mutauerat, saluti ac
fortunis suis magis quam regiae consulens amicitiae, quum regem, uirum, ut inter
Machomethanos, iustitia atque humanitate insignem, uel periculo uitae tueri oporteret.
Bazethes, quamquam praetorianorum sermoni quantum sceleris subesset, eum non
lateret,
situm, deponi iubet. Mox et ipse uehiculo a spadonibus
regis casum miserantibus impositus eodem Achimathis causa inuitus gemensque proficiscitur. Maluerat enim Achimathe rege substituto sese ultro in quietem recipere, et quia
ille et aetate caeteris fratribus praeferendus erat, et specimen dederat moderati regis,
uidebaturque uelle patriis uestigiis insistere.
Caeterum Selynes ueritus, ne pater rei indignitatem aegre ferens prouinciarum praefectos (nempe quos ipse ad praefecturas prouexisset) concitaret, bellumque sibi eodem
tempore a
insistere.
Caeterum Selynes ueritus, ne pater rei indignitatem aegre ferens prouinciarum praefectos (nempe quos ipse ad praefecturas prouexisset) concitaret, bellumque sibi eodem
tempore a patre simul et Achimathe oriretur, opera Ionae, cuius supra meminimus ― et
erat illi idoneus fallendi locus, quia Bazethes ei maxime fidebat ― patrem iter Dymam
uersus facientem, ueneno clam dato, sustulit, aurumque Bizantio exportatum ad se referri extemplo iubet, eo laetior, quia neminem sibi patris mortem sceleri daturum, sed eius
aetati ac aegritudini
occasionem sibi rei bene gerendę oblatam, iubet
suos e montibus descendere ac hostilem exercitum inuadere. Itaque fortuna consilium
adiuuante hosteis de improuiso aggressus ex his multos interfecit, quosdam etiam una
cum duce Mussia uiuos coepit. Quos quum incolumes conseruasset (erat enim uir minime sanguinarius) interrogauit, an apud se uellent permanere; se peruelle apud eum
esse respondent, cuius beneficio uicturi essent.
Itaque ubi omnes fidei pignore obligati
sunt,
Itaque ubi omnes fidei pignore obligati
sunt,
quam mox nefaria proditione fefellerunt, militibus adscripti sunt; dux in cohortem etiam amicorum recaeptus.
Quo tempore haec in Asia gerebantur, erat apud Selynem uir dignitate primus
Mustaphas nomine, Macedo natione, auaritiae ita deditus, ut nihil fere esset apud ullam
gentem tam sanctum, quod ille oblato precio non contemneret. Qui quum animaduertisset Selynem his ualde infensum esse, qui in magistratu constituti pecuniae
praeter usitatum modum
plumbo inclusa, re insolita permotus ueritusque, ut est in his suspicax mens humana,
quae ad propriam salutem pertinere putat, ne sibi ipsi illis literis perniciem portaret, confracto plumbo amotoque inuolucro eas aperit, et ubi, quod suspicatus erat, exempta
dubitatione comperit, ancipiti malo consternatus coepit cogitare, quid consilii in tali casu
sibi esset capiundum.
Quidquid autem metus aut spes subiecerat, diligenti aestimatione pensabat: Pergamne, quo
curare, ne Corghutes mari elaberetur.
Ipse assumpta parte exercitus magnis itineribus Prusa in Lydiam ad Tmolum proficiscitur, ubi Corghutes patrii regni oblitus, et ob id de Selyne nihil timens, quieti solum
et literis uacabat. Ad quem quum Selynis aduentus perlatus esset, ratus, ut erat, fratrem
ad se opprimendum uenire, conuocat familiam seruisque ingenti pecunia cum libertate
donatis cum tribus tantum comitibus, reliquis omnibus inscientibus, aufugit. Et dum per
Cariae montes ac uicos, situ et squalore obsitus, et ob id ignotus uagatur, satis gnarus
litora et portus
procul equitibus, ratus se proditum esse, montem uico proximum
petierat, seque in quodam specu abdiderat, ore ipsius specus uepribus obstructo) omnia
circa scrutati loca forte animaduertunt ad os specus, in quo Corguthes latebat, congestas
uepres recens succisas. Suspicati, id quod erat, ibi quippiam nuper a uicanis abditum
esse, quod a conspectu suo dedita opera submotum esset, studio, ut fit, inquirendi amotis uepribus reperiunt regulum ueste obsoleta ex subcoactis confecta indutum humi, ut
Turcis mos est, contractis cruribus sedentem. Quem quum hortarentur, ut ad
sacerdotibus tribueret, familiamque suam incolumem esse pateretur.
Ferunt Selynem lectis Corguthis codicillis lachrymis non temperasse, suisque iussisse, ut
eum mitissima morte, et citra ullum doloris sensum, si id fieri posset, necarent. Itaque
milites, quibus necandi Corghutis negocium datum erat, instructo conuiuio large epulati
cum regulo eius mentem uino, quantum potuerant, alienarunt; mox sopitum agressi,
iniectis tapetibus in caput faucesque, spiritum illius intercluserunt. Corpus Prusam
deuectum, regioque more magnifice funeratum, sacerdotes sepulchro seorsum
seorsum constructo,
intra tamen septa Othomanorum tumulis dicata, intulerunt.
ab Selyne benigne excępti monent, iubeat suos
clamorem tollere, pugnamque confestim inire, affirmantes nihil roboris esse in
Achimathis exercitu, utpote qui speraret ipsum destitutum iri a suis. Quod ubi Achimathes
Othomanus conspexit, ratus, ut erat, se proditum, atque in insidias praecipitatum esse,
animo statim concidit, metuque consternatus ― et erat ad bellum gerendum minime
idoneus ― non tempus pugnae eligere potuit, non aciem instruere, non subsidiis firmare,
non ullum imperatoris munus obire, nec denique matura
nihil roboris esse in
Achimathis exercitu, utpote qui speraret ipsum destitutum iri a suis. Quod ubi Achimathes
Othomanus conspexit, ratus, ut erat, se proditum, atque in insidias praecipitatum esse,
animo statim concidit, metuque consternatus ― et erat ad bellum gerendum minime
idoneus ― non tempus pugnae eligere potuit, non aciem instruere, non subsidiis firmare,
non ullum imperatoris munus obire, nec denique matura saltem fuga salutem sibi parare.
Itaque uix tentato quidem certamine primo statim hostium impetu in fugam conicitur;
conspici atque agnosci posset, rogauit, ut liceret ei fratrem adire. Quod ubi Selyni
nuntiatum est, Non esse , inquit, opus colloquio attribuatur illi digna regis filio satrapaea .
Id enim signum illius necandi conuenerat. Quibus negocium interficiendi eum datum
erat, paulum a conspectu fraterno abductum neruo ex arcu proximi militis dempto colloque iniecto strangularunt. Corpus exanime Turcaico ritu curatum Prusae sepultum est.
Ita Achimathes Othomanus periit, quem pater non solum dignum imperio
iudicauerat, sed etiam omnibus liberis
consiliis belli depositis ad pacem petendam animum adiciunt, statuuntque Maximilianum, grauem finibus suis accolam, auro, quando armis nihil prospere
cederet, aggredi. Nec consilio fortuna defuit, quamquam Maximilianus non tam
auidus quam indigus pecuniae erat, quippe quam inconsultis sumptibus ita absumebat,
ut ei stipendium militibus dandum nunquam fere suppeteret, unde expeditiones magno
conatu susceptas inopia stipendii saepius omittere cogebatur. Hos Maximiliani mores
Veneti in consilio habentes, rege Gallo pacificatore adhibito
diuersitas, sub ipsam fere Maximiliani ac
Venetorum pacem exorta est in Hungaria inter plebeios et nobiles non modo discordia,
uerum etiam atrox bellum, cuius quidem authorem ferunt extitisse tum Thomae cardinalis imprudentiam, ne dicam calliditatem ― nam et ipse e corpore plebeorum erat ― tum
cuiusdam Georgii cognomento Scythe improbitatem. Qui dum Tauruni in praesidio
eques satis strenuus agit ― est autem id oppidum in confluentibus Saui et Danubii, ut
supra demonstratum est, situm, Nanderalbam aetas nostra appellat ― forte una Turcarum
equitum
ex equo moribundum, manu impellens, deiecit, capiendo hostili equo intentus. Sed dum iacentem spoliat, equus Turcae fugam Taurunum uersus arripit. Qui quidem ab Hungaris captus ad
praefectum adductus est. Ibi quum Scytha uictor equum hostis ab se interfecti sibi restitui, ut par erat, contenderet, tandem accęptis a praefecto trecentis aureis nummis equum
praefectum habere permisit. Scytha, ratus sibi apud regem Vuladislauum hanc pugnam
honori simul et emolumento futuram, petit a praefecto Taurunensis praesidii literas ad
regem commeatusque abeundi. Qui ubi cum praefecti
trecentis aureis nummis equum
praefectum habere permisit. Scytha, ratus sibi apud regem Vuladislauum hanc pugnam
honori simul et emolumento futuram, petit a praefecto Taurunensis praesidii literas ad
regem commeatusque abeundi. Qui ubi cum praefecti literis ad regem peruenit rexque
rem, uti gesta erat, cognouit, quo uiri uirtutem praemio aliquo affecisse uideretur, iussit
illi pagum unum quadraginta circiter colonis inhabitatum, itemque uineis ac aruo satis
instructum attribui.
Per idem fere tempus Thomas, cardinalis ac Strigonensium antistes, Roma in
Hungariam redierat,
Vix haec finierat nefarius homo, quum uniuersi simul clamore ingenti
sublato regem eum appellarunt. Ille uero hoc nomine insignitus statim multitudinem, quo
facilius regi posset atque imperata facere, in ordines distinxit, cuique ordini sua signa
attribuens. Et quia uetus miles erat, pro temporis angustia aliquantum signa sequi et
ordines seruare docuit.
Sed ne, dum ipse suos militaribus institutis assuefacit, nobilitas
collectis uiribus agrestes impetu facto adoriretur priusque eos dissiparet quam illi
― coactis quum suis, tum
prouinciae suae uiribus, magnis itineribus Thibiscum contendit. Et quum haud procul a
castris agrestium esset, turmam equitum, quidnam Scythes cum suis rusticis moliretur,
exploratum praemisit.
Rustici conspecta turma equitum rati, ut erat, Sepusiensem cum magna manu
aduentare, extemplo turbantur, atque ad ducem suum trepidi conueniunt. Ille aduentu
hostium nihil territus arma induit, conscensoque equo hostem in se uenientem, certamen
haud detrectaturus, opperitur. Praeerat Sepusiensi turmae Petrus Petreius, ex ea regione
― suboritur regi suspicio, ne Sepusiensis gloriam suam ac populi fauorem in perniciem regiae
domus conuerteret, abutendo quum regis senecta tum liberorum eius aetate. Erant autem
regi duo filii, mas et foemina, quorum alter nondum decimum annum attigerat, altera
triennio maior erat. Porro Sepusiensis, etiam ante quam regi filius nasceretur, fraetus
suae factionis hominibus molitus erat spe in regnum Vuladislauo succedendi affinitatem
cum ipso rege contrahere, uxore regis id aperte improbante, quae sane malebat, propter
generis nobilitatem, unum ex Maximiliani
conuerteret, abutendo quum regis senecta tum liberorum eius aetate. Erant autem
regi duo filii, mas et foemina, quorum alter nondum decimum annum attigerat, altera
triennio maior erat. Porro Sepusiensis, etiam ante quam regi filius nasceretur, fraetus
suae factionis hominibus molitus erat spe in regnum Vuladislauo succedendi affinitatem
cum ipso rege contrahere, uxore regis id aperte improbante, quae sane malebat, propter
generis nobilitatem, unum ex Maximiliani Caesaris nepotibus sibi generum adsciscere,
tametsi plaerique Hungarorum huic affinitati, ne regnum ad
improbante, quae sane malebat, propter
generis nobilitatem, unum ex Maximiliani Caesaris nepotibus sibi generum adsciscere,
tametsi plaerique Hungarorum huic affinitati, ne regnum ad Alemanum perueniret,
ualde aduersarentur.
Igitur Vuladislauus (neque enim erat adeo hebeti ingenio, quin interdum prospiceret,
quae in rem suam essent) communicato cum amicis consilio, his maxime, qui Sepusiensem
supra modum crescere nolebant, misit ad Maximilianum legatos, qui postularent, ut in
confinibus utriusque imperii locum colloquio deligeret,
ipsos inita est.
Quae quidem fama ex eo maxime increbuit, quia Vuladislauus, filia, quae uni ex
Maximiliani nepotibus desponsanda esset, potius in potestatem Maximiliani quam
Sigismundi fratris tradita, eo quod Sigismundus sororem Sepusiensis, qui, ut dictum est,
regi suspectus erat, in matrimonio habebat, in Hungariam regressus est, paucisque post
mensibus Budae moritur. Qui profecto praeterquam quod regiam prolem Hungaris ac
Boemis ex se genitam reliquit, uilissimum regem egit, eo maxime, quod uisus est nulla
prorsus gloriae cupidine duci, quum
solicitus,
simul sciens se Selynis iram non euitaturum, si locus expugnaretur, omnibus Turcis,
pariter et Christianis suae ditionis, qui euocari subito potuerunt, coactis, se sequi ad soluendam Chaualae obsidionem iubet. Sed quia magna pars exercitus eius inermis erat,
utpote qui ex Illyricis pastoribus Turcis intermixtis
constabat, et sicut numero hominum
Hungaricis copiis praestabat, ita genere militum ac robore inferior erat, statuit Hungaros
arte aggredi. Itaque quosdam Christianos Turcaicae
obsidionem iubet. Sed quia magna pars exercitus eius inermis erat,
utpote qui ex Illyricis pastoribus Turcis intermixtis
constabat, et sicut numero hominum
Hungaricis copiis praestabat, ita genere militum ac robore inferior erat, statuit Hungaros
arte aggredi. Itaque quosdam Christianos Turcaicae ditionis specie transfugarum misit ad
Sepusiensem, qui dicerent ingentes Turcarum copias in subsidium Chaualae aduentare,
atque ubi primum Hungarorum agmen conspexissent, manum conserturas. Hungari hoc
nuntio accępto,
et uana in bello
haud paruum momentum faciunt) magnae exercitus parti faces, quarum uim ingentem
collectam secum attulerat, distribuit, quibus accensis ad muros Chaualae omnes, qui
faces portabant, succedere iubet, Hungaris relucentis flammae conspectu attonitis. Igitur
Turcae rati, ut erat, hostes metu quietos esse, quosdam e suis Chaualam, et ita his a duce
imperatum erat, intromittunt, reliqui partem hostium, qui secreti a coetero exercitu ad
tormenta aenea, quibus arx Chaualae deiciebatur, excubabant, adoriuntur, quosdam ex
his repugnantes interficiunt, alios uiuos
uim ingentem
collectam secum attulerat, distribuit, quibus accensis ad muros Chaualae omnes, qui
faces portabant, succedere iubet, Hungaris relucentis flammae conspectu attonitis. Igitur
Turcae rati, ut erat, hostes metu quietos esse, quosdam e suis Chaualam, et ita his a duce
imperatum erat, intromittunt, reliqui partem hostium, qui secreti a coetero exercitu ad
tormenta aenea, quibus arx Chaualae deiciebatur, excubabant, adoriuntur, quosdam ex
his repugnantes interficiunt, alios uiuos capiunt, plures in fugam conuertunt. Qui
refugientes ad suos Turcarum manus
imponi curat, ictus pila lapidea e tormento ab arce forte emissa, concidit. Cuius
infelici ac miserabili casu tam sua cohors, quam reliquus exercitus relictis tormentis
fugae se nullo hostium insequente mandarunt. Turcae enim, utpote apud quos non plus
animorum erat, nihil magis cupiebant quam Hungaros omissa Chaualae oppugnatione
citra dimicationem abire.
Sepusiensis quantum gloriae aliquot ante mensibus, in terra Hungarica
ex tumultu
agrestium compresso adeptus erat, tantum
non plus
animorum erat, nihil magis cupiebant quam Hungaros omissa Chaualae oppugnatione
citra dimicationem abire.
Sepusiensis quantum gloriae aliquot ante mensibus, in terra Hungarica
ex tumultu
agrestium compresso adeptus erat, tantum ignominiae, re forsan non sua, sed aliena
culpa aduersus Turcas male gesta, domum reportauit. Sunt enim qui suspicentur
Hungaros haud quidem Turcarum metu fugam conscisse, quippe qui saepe alias maximas Turcarum copias parua manu fuderint, sed in regis Vuladislaui
quandoquidem Sepusiensis opes nimium
eminere rex noluerit, quippe quem cogendum aequo iure cum caeteris principibus uiuere
censeret. Ego autem uix adducor, ut credam Vuladislauum regem tanta suorum clade ac
ignominia uoluisse Ioannem Sepusiensem in ordinem cogi, qui sane illi magis suspectus
erat quam ullius sceleris compertus, nisi forte tam abiecti animi rex fuerit, ut maluerit
securitati suae quam regno et gloriae, famaeque consultum esse.
rerum inopia Turcam uexatum adoriretur, et ob id differebat praelium,
existimans sibi mora opus esse, Turcae uero festinatione. Nam licet Ismahel egregios
equites haberet, Selynes tamen militum multitudine longe illum superabat, unde paucitas arte et consilio adiuuanda erat. Turca, quum neque hostem certamen detrectantem
consequi, neque inopiam rerum pati posset, animum hostis, uetustate generis tumentem,
contumeliosis uerbis insectando ad praelium concitare statuit. Itaque misit ad Ismahelem
nuntium, qui mandata ferociter edidit, nec illi linguae
cognatis,
quantum fieri poterat, parcebant), iamque Sophenos superiores ac successu rerum exultantes in subsidia Turcaica, ubi Selynes ipse curabat, impetum facere, iubet libratores ferreas pilas e maioribus tormentis in irruentem hostem torquere eumque a munitionibus
arcere. Qui, ut imperatum erat, igni tormentis admoto plures suorum quam hostium
foede trucidarunt ― ita enim Turcae cum hostibus permixti erant, ut sine utriusque
partis strage Sopheni ab hosticis munitionibus repelli nequiuerint. Qui si, ut fama fertur,
copiam peditum, quorum
esse, inter quos dux insignis Aiax Deuius, dum hortatur
suos castra hostium inuadere, sub ipsis Turcarum munitionibus peremptus est, pilula
plumbea e minore tormento in frontem adacta, cuius casu maior prope pars
Sophenorum turbata a castrorum oppugnatione auersa est. Cernere erat in campis, ubi
depugnatum est, spectaculum adeo foedum ac horribile, ut Sophenis pariter et Turcis
terror quidam pigritiaque posthac inter se manus conserendi incuteretur. Iacebant tot
millia hominum caesa, e queis partim gladiis sagittisque, ac lanceis uulnera
charitatem erga Ismahelem
conferunt. Qui quum brachium illius (nempe in prima acie uersatus fuerat) parua pilula
e tormento emissa traiectum foret, timuerunt posthac regem suum, quem diuinis prope
honoribus colunt, tam terribilibus tormentorum ictibus obicere. Turcae eodem loci, in
quo dimicatum erat, permanentes et hostium spolia per ocium legerunt, et suorum
corporibus contra Turcaicum morem (solent enim Turcae sepelire suorum cadauera, non
cremare) ignem iniecere,
eo consilio, ne, quantum
remissius Artaxatis
agentes inuaderet. Vrbe inuiolata relicta, et quia uoluntarie se dediderat, et quia apud
Armenios clementiae famam quaerebat, eodem itinere, quo ad Araxem uenerat, in
Capadociam regressus est, abductis secum multis ferrariis fabris et id genus opificibus,
quorum ars erat tegmina militum e laminis ferreis conficere. Quibus Constantinopolim
missis officinas attribuit, iussitque arma fabricare, atque eadem arte alios instituere. Inde
in Gallograeciam, Amysum, hybernatum concessit. Iisdem in regionibus exercitum
quoque hyemandi causa collocat, uere ineunte
militum munitum esset, primo fere Turcarum impetu captum est.
Turcae enim discussa tormentis muri parte, propugnatoribusque, qui fere oppidani, et
ob id imbelles erant, inde missilibus submotis, per praerupta haud facile subeuntes in
ruinas muri, qua oppidum custodiis nudatum erat, euadunt, oppidoque potiuntur,
puberibus magna ex parte interfectis.
Quo ualido praesidio multisque tormentis firmato, in Minorem Asiam sese recipiunt.
Ibi Selynes castris positis omnes regionum principes ad se accersiri iubet, quorum magna
pars in fidem eius sese permiserunt. Alii
sese permiserunt. Alii Selynis fidei parum credentes ultra Euphratem
refugere, atque ad Ismahelem sese contulerunt, rati illum nobilibus uiris profugium esse,
utpote beneficiis ac munificentia notissimum, Selynem uero nulla mansuetudine humanitateue praeditum omnia serua et subiecta sibi uelle. Erat id temporis iisdem in regionibus regulus quidam, Alaudolam populares uocabant, qui sicut caeteros circa regulos
opibus, ita et animo superabat. Qui quidem uocatus Selynem adire renuit, confisus tum
asperitate locorum, quae incolebat, tum copiis suis ad iustum fere exercitum
est, Constantinopolim abducta. Itaque regulus
admissi conscientia aduersus Turcarum uim armis se tueri parabat.
Selynes animaduertens Alaudolam unum ex omnibus Minoris Armeniae regulis
neque legatos ad se mittere, neque ipsum ad se uenire, neque sibi fuga consulere, ratus,
ut erat, eum belli consilia animo uolutare, Sinonem spadonem cum parte exercitus ad
ipsum subigendum misit, ita ut et ipse haud procul a Sinone cum reliquo exercitu abesset, auxilio futurus, si res postulasset. Alaudola accępto hostium aduentu haud cunctatus
est his obuiam ire. Caeterum uix conserto
quam manibus hostium se ultro offerre, rati tolerabilius seruitium deditis fore quam ui subactis, paciscuntur cum Selyne, ut quos agros
tenuissent, eodem modo in posterum quoque tenerent; hominem circumsistunt atque
uinciunt, uiuumque ad hostem adducunt. Quem Selynes, ut erat amicis, nedum hostibus
implacabilis, extemplo iugulari iussit, regionique cui ille praefuerat, praesidium imponit.
Mox aestate iam exacta Constantinopolim reuersus est. Ibi cum Hungaris, legato
Barnaba Belliano rem curante, uiro, ut inter Hungaros, non minus facundo
iunctum haud
ignorabat, cum quo sane pacem habere, ut supra demonstratum est, magnopere
cupiebat, quoad cum Ismahele Sopheno debellatum foret. Atque eo magis Selynes cum
Polono amicitiam facere optabat, quia compertum habebat Lodouicum, Hungarorum
regem, qui tunc puer admodum erat, omnia ex praescripto patrui atque eo auctore agere,
nec Hungaros sine Sigismundo, aut illius iniussu noui consilii quicquam capturos.
progenies Syriae quoque ac Aegypto imperet pulsis inde Cercassis (ea natio
Cercetarum soboles est, Ponti accola), nec permissurum mancipia aere empta
Machomethanis hominibus tam impotenter dominari. Tametsi quidam affirment
Turcam legatis Aegyptiis suppressa ira, cuius alioqui non erat potens, satis benigne, ioco
an serio incertum, respondisse se plane officiis suis effecturum, ne Cansauus Alaudolam
magnopere desyderet, neue illum poeniteat Selynem suis finibus conterminum habere.
Qua profecto simulatione si usus est, a magnanimi uiri officio procul dubio recessit, magisque
legitimis principibus ad seruos translatum fuerit, paucis attingere, eo magis, quo famam
deuictis Cercassis apud Turcas uulgatam haud omnino uanam esse demonstrarem,
Selynem Aegyptios ac Syros non tam armis subegisse quam sublato seruili dominatu in libertatem uindicasse. Mos erat apud Aegyptios, ex quo illa gens in Machomethanam sectam concessit, e cohorte eorum, qui literis eruditi et imprimis legum consulti essent,
caliphem (ita summum antistitem appellant) constituere. Hic non modo sacra et quae ad
religionem pertinent curabat, sed etiam de publicis ac
Cercassorum acies ad equestre certamen instructa paulatim ad Turcas, et
ipsos ad pugnam paratos, sed quiescentes adequitabat, eoque prope peruenerat, unde
admissis equis impetum in hostem facere posset, quum accensis a Turca tormentis pilae
lapideae cum terribili fragore, qua data uia erat emissae, equos Aegyptios conterritos in
fugam non sine ingenti strage uertunt. Qua conspecta re Turcae, uti praeceptum erat,
concitatis equis Cercassos dissipatos insequuntur, caedunt, capiunt, spoliant, equos hostiles abripiunt, plures tamen hostium interimunt quam capiunt, propterea quod
eoque prope peruenerat, unde
admissis equis impetum in hostem facere posset, quum accensis a Turca tormentis pilae
lapideae cum terribili fragore, qua data uia erat emissae, equos Aegyptios conterritos in
fugam non sine ingenti strage uertunt. Qua conspecta re Turcae, uti praeceptum erat,
concitatis equis Cercassos dissipatos insequuntur, caedunt, capiunt, spoliant, equos hostiles abripiunt, plures tamen hostium interimunt quam capiunt, propterea quod Cercassi
non ita omnes perculsi erant, quin quidam eorum interdum continerent se ab effusa fuga
atque in hostem uersi non
oppetierat, uoluntariam an fortuitam incertum ― utrunque enim traditur ― omisso pugnae consilio Gazam se conferunt, amissis circiter duobus millibus equitum. Satis autem constat Cauirium Consauum, siue sibi
ipsi mortem consciuerit, siue dolore nimio, et erat exactae iam aetatis, subito exanimatus
sit, infracto animo rerum mutationem et saeuientem nequiuisse pati fortunam.
Selynes satis gnarus fuga hostium non modo Syriam sibi esse concessam, sed etiam
Aegyptum apertam,
ac praefecti prouinciarum euadunt, nec fas est uxoribus iunctos, sed coelibes tantum abducere. Itaque Sinon, quo regios conquisitores euitaret, parentum suasu uixdum pubes uxorem duxit. Sed Turcaica nequitia hoc consilio ualidior
fuit. Nam quidam satrapes Turca flore illius aetatis accensus, et erat insigni forma puer,
obiecta parentibus fraude, quasi regio imposuissent conquisitori, quod puerum, ne
abduceretur, matrimonio deuinxissent, Sinonem ui e manibus parentum abstractum in
domum suam recepit, iussitque de caetero secubare.
quod puerum, ne
abduceretur, matrimonio deuinxissent, Sinonem ui e manibus parentum abstractum in
domum suam recepit, iussitque de caetero secubare.
Ille diuortii impatiens, eo magis
quia cum uxore religio quoque Christiana erat relinquenda, clam ad uxorem uentitare et
cum ea coire. Quod quum rescisset satrapes, ira inflamatus confestim exectis uirilibus
Sinonem emasculauit. At Sinon tam atroci iniuria affectus ad regem Bazethem confugit
- licet enim Turcaico more seruo de
conquirere,
quae quidem multo maior spe et fama inuenta est, gemmarum praeterea ac praeciosae
suppelectilis magna uis reperta.
Caeterum Turca existimans neque Aegyptum neque Syriam Thoma incolumi nunquam quieturam, Iamberdinum, adiuncto sibi Cahirio (uterque autem Thomae solidano
erat inimicus), tradito eis iusto exercitu ex Turcaicis copiis delecto, Thomam persequi
iubet. Qui ubi ad Abdiam Saithicae regioni imperitantem peruenere, eum primo pro
maiestate ipsius ac uerecundia (ferunt enim illum longa cognatione stirpi Machomethis,
Turcaicae sectae auctoris
admodum conuenire,
quum praesertim et uenandi uoluptate teneretur, et illa regio syluosis collibus distincta
huic studio idonea esset; quamquam sunt, qui tradant, Selynem Constantinopolitanam
habitationem consulto uitare solitum. Nulla enim ibi, ut ferunt, nox illi quieta erat,
paternis furiis eum exagitantibus. Sane in illa urbe patrem regno abire coegerat.
Caeterum Selynes, tametsi corpore diutina egritudine haud satis firmo esset, uidereturque abiecta publicorum negociorum cura ualetudini duntaxat indulgere ― quippe qui
contra morem uetustum Othomanorum
omni medicamento morbum naturae curandum permittebant; alii
locum quidem remedio esse censentes, per metum tamen haesitantes manus ulceri
admouere non audebant. Itaque carnem per se uehementer exulceratam cancer interim
inuasit, qui ad uiscera tendens pulmone celeriter exeso ― et erat illi assiduo opii usu totus
fere affectus ― intra quadraginta dies eum absumpsit.
Hic uitae exitus fuit Selynis. Qui quidem septimo et quadragesimo aetatis anno,
imperii uero octauo mortem obiit, nulli maiorum suorum ui animi et gloria rerum gestarum secundus extitit.
quum accessisset, praesentia sua Turcas in
officio continuit; non tamen ausus est aedes regias (ita eum mater admonuerat) ingredi,
prius quam per speciem inferias dandi corpus paternum extinctum uidisset. Verebatur
enim circumspecta foemina, Salomonis mater, utpote cui satis perspecta erat admiranda
Selynis simulatio, ne fama mortis falso emissa erga se filii mentem deprehenderet.
Porro quidam arbitrantur Selynem ne filium quidem patria dilexisse charitate, quam
sane opinionem inde obortam reor, quia nec Selynes odio propter crudelitatem in suos
caruit, et nemo unquam
crudelitatem in suos
caruit, et nemo unquam mortalium extitit consortis imperii
eo impatientior. Eam autem
dominandi libidinem habuit, ut maximam et solam fere gloriam in maximo imperio
sitam esse putaret, et ob id studiosior erat magnae famae quam bonae. Nam dum regni
fines proferre, prolatosque stabilire cupit, neque fidem frangere, neque inhumana uti
crudelitate dubitauit. Sed nec publicum odium expauit, maluitque metui a suis quam diligi. Praeter saeuitiam ac immensam dominandi cupiditatem
Suspicabatur
enim duces, qui praesertim sub sene Bazethe diutius uixerant, quietis quam belli studiosiores
esse. Inde uox eius saepius audita se neminem habere, quocum de magnis rebus
consilia agitaret. Itaque neccessario cogebatur, quae in rem essent, per se excogitare. Et
erat eius solertiae, itaque
et se et hostem exacte perpendebat, ut nullius unquam coepti
eum poenituerit. Quamquam hoc quoque eius felicitati tribuerim, quod, priusquam
alteram experiretur fortunam, uita excesserit.
est, peregreque aduenientibus per triduum benigne exhibentur.
Haec ubi decreuit, edixit, ut si cui essent bona a parentis sui procuratoribus inique
erepta, etiamsi sint fisco illata, causa cognita restituerentur. Atque ita omnibus fere,
quibus per iniuriam quicquam ablatum erat, magna omnium admiratione redditum.
Nefas enim Turcae putant in fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam uertere: tantum plane
Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga
Casimirum,
regem Hungarorum, pacem petitum et ob id hostilia a Turcis haud uidebantur Hungaris
timenda. Itaque quum tecti montibus ac syluis in proximam urbi uallem paucis ante solis
occasum horis peruenissent, eo loci sese condiderunt, a quarta statim uigilia scalis admotis urbem aggressuri. Erat Iahiciani praesidii praefectus Petrus Chegleuus Dalmata, acerrimus iuuenis, nec Turcaicis opportunus insidiis, quippe qui cum Turcis bellare a tenera
fere aetate didicerat. Itaque quum Turcae Iahicianos speculatores, quos Chegleuus per
loca urbi uicina exploratum identidem mittebat, ne
inuaderent. Ipse
paulo ante lucem iubet puellas et coeteras iuniores mulieres choreas extra urbem ducere,
atque in conspectu Turcarum audacter pergere, affirmans se in tempore auxilio affuturum. Turcae nondum scalis effectis ab his, quibus id negocii demandatum erat omnis nempe
conatus sine scalis uanus omnino futurus uidebatur ― conspecto puellarum
choro, et iam lux appetebat, consilium oppidi inuadendi omittunt, atque ad rapinam uirginum sese conuertunt. Qua re animaduersa Kegleuus cum
haud procul Istri ripis uagari, citraque dimicationem excipi atque abduci posse. Turcae
igitur delecti omnes traiecto Danubio, dum praedam persequuntur, in praesidium
Taurunense incidunt, quod sane ad ipsum defendendum pecus a praefecto Tauruni ultra
Istrum inscientibus Turcis missum erat. Nempe praedatores amnem transmittentes a
Taurunensibus conspecti fuerant. Itaque ingenti caede ad naues compulsi documentum
dederunt se latrones magis esse quam bellatores, nec tam uirtute quam fraude et furto
niti.
Mos est Turcarum regum, simul ac regnum iniere,
habent ― prudentiae assignata est. Caeterum quoniam animaduertebat animos quorundam amicorum
ac purpuratorum a bello Hungaris inferendo haud parum abhorrere, nec facile ad eam
expeditionem Hungarici nominis metu impelli, Pyrrhi Mustaphae suasu, qui et apud
ipsum prudentia sua in magno erat honore, et Christianos inexplicabili odio persequebatur, huiuscemodi oratione ad bellum suscipiendum eos hortatus est:
Si mihi, uiri Turcae, de imperio tantum proferendo decertandum esset, armisque gloria quaerenda, satis honestam causam belli aduersus Hungaros ineundi mihi esse
faciendum putarent,
omissa interim Asia exercitum ad fines Hungaricos inuadendos admouendum,
Taurunumque ac Sabactium, oppida in finibus Turcaicis sita, oppugnanda, affirmantes
sibi ex perfugis Moesis satis cognitum esse his oppidis omnia deesse, quibus uim hostilem
arcerent. Ea nempe erat id temporis Hungarorum, qui regis aetatem regebant, quum
publice, tum priuatim auaritia, ut praeterquam quod a regio questore praesidiis locorum
omnia maligne praeberentur, ipsi etiam praefecti haud paruam stipendii militum partem,
nullo regiae censurae ob regis aetatem respectu,
rerum publicarum pestes maxime, oriuntur. Itaque contra ac plaerique
Hungarorum opinantur res se habet. Nam regem opulentia maxime decet, priuatos uero
paupertas, qua sane magistra militaris praesertim disciplina semper stetit.
Iam Salomon de bello cum Hungaris ineundo certus erat, quum quidam ex amicis,
qui in concilio erant, conuersus in illum, Non esse , inquit, festinandum, temereue quicquam
decernendum, nec Hungarorum regem ob aetatem contemnendum, quippe esse illi
patruum Sigismundum Polonorum regem, uirum bello et multis uictoriis
hostis sibi adiungit. Nulla tamen unquam gens, absit uerbo inuidia, Hungaris dignior auxilio Sedis
Apostolicae extitit, quippe qui, ne foedere cum Christiani nominis hoste iungerentur, bellum grauissimum in terram suam accepere. Et quia res improuisa accidit ― fama enim satis
constans erat Turcam in Asiam cum copiis profecturum ― Hungarorum animi ita consternati sunt, ut in maximum periculum hostili fraude sese coniectos putent, quandoquidem
nulla ferme re, qua uim hostilem arcerent, se instructos esse animaduertunt.
Quare, Pater Beatissime, aeque censent Hungari, uti
quamquam ea res apud quosdam Turcarum in
religionem uersa est, qui metu, ut fit, interprete censebant nec pontem reficiendum,
nec regem exercitumue in Syrmium transuehendum. Quippe in multorum animis nondum obliterata memoria erat bellorum, quae Hungari tum duce Iano Chugniade, tum
Matthia rege, eius filio, cum Turcis gesserant. Sed quum Salomon per exploratores, ut
demonstratum est, satis comperisset Hungaros haudquaquam eum exercitum contraxisse, qui suis copiis opponi posset, pontem spreta
ab igne illesa superfuerat, partim in Sauum, partim in Danubium, qua hi amnes altissimi fluunt, ex
commodo excidentium demersa. Quo quidem facto Turca testatus est animi imbecillitatem, quippe qui maluit ea loca hosti uasta relinquere quam non sine continua dimicatione tueri, ratus, ut erat, Hungaros non passuros Syrmium latissimis fluminibus ab
agro Turcaico seclusum perpetuis hostium stationibus premi.
imitari in animum induxissent, Sauum amnem Turcae haudquaquam traiecturi fuissent.
Coeterum, quoniam Taurunum ab omnibus partibus, praeterquam ab ea, quam
Sauus praeterfluit, et loci natura et operibus a rege Matthia Coruino egregie emunitum
erat, omnes Turcarum in deiciendo muro conatus adeo uani euadebant, ut regem desperatio urbis expugnandae incesseret, iamque de soluenda obsidione ac discessu coeperat cogitare, quum duo transfugae Moesi, ex eo genere homines, quos nostri
Quippe praefectorum alter aut
sua sponte metu obsidionis extra oppidum per speciem quarundam rerum, quae in
urbem importandae erant, parandarum subsederat in proximae regionis latebris ex tuto
euentum rei expectaturus, aut repentino et insperato Turcarum aduentu ab urbe interclusus erat; alter paulo ante coeptam obsidionem mortem obierat. Itaque Blactius administratione omnium rerum sibi, ut dictum est, assumpta per quinquaginta fere dies tot
asperrimi belli malis circumuentus arcem egregie tutatus est, quum quadringenti tantummodo milites secum in praesidio essent. Nempe
Et quum omnes Turcarum conatus eo magis frustra essent, quia Salomon equites et
honestioris fortunae uiros ab oppugnatione arcebat, eo consilio, ut si cum rege Hungaro
collatis signis esset decertandum ― credebat enim Hungarum suis auxilio uenturum quod roboris erat in eius exercitu,
nulla ex parte imminutum hosti opponeret, multique Turcarum in oppugnatione uariis hostium telis percussi caderent, appareretque
Hungarorum pertinaciam haudquaquam subactum iri, Gallus quidam, qui ad
ire nequiuerunt, fossamque apertam e regione hostilis operis ducere, quo uis
accensi pulueris in liberum coelum effusa euanesceret citra ullam murorum concussionem.
Quo ubi puluis accensibilis coniectus atque incensus est, pars haud sane magna muri,
sub quo cuniculus actus erat, concussa cum ingenti fragore ac strepitu procidit. Moesos
qui antea nunquam cum hoste, excoeptis quibusdam proditoribus, sermonem contulerant, nedum ullam pactionem auribus admiserant, casu eo muri adeo ingens terror incessit, ut de tradenda arce, insciis primo Hungaris, colloqui cum hoste
Tradunt qui huic spectaculo interfuere, quum Moesi
ablatis secum etiam sanctorum hominum reliquiis urbe excederent, quosdam
Turcarum per ludibrium dixisse Christianos fato quoque functos Machomethanis sacris
iam initiatum iri. Sane erat id temporis Tauruni foeminae cuiusdam corpus lignea arca
conditum, Moesi Illyricique diuam Peticam appellant, quod quidem corpus monachi
Graeci ritus (nam et ipsi Tauruni coenobium, a Moesis olim regibus constitutum, seorsum a Caesiis sacerdotibus tenuerant) Turcarum permissu
Nam quum a quibusdam regiis purpuratis ad coenam essent inuitati uinoque largiore usi essent, atque inter coenandum de
Hungarorum ac Turcarum uirtute sermo esset ortus, Turcaeque ex composito sermonem
ad contemptum Hungarorum traherent, Blactius fortunae, in qua erat, parum memor
arcanaque ac tacenda per uinum male dissimulans, ausus est dicere, si sibi uiginti millia
Hungarorum data fuissent, non modo se Turcarum exercitum in fugam coniecturum
fuisse, sed etiam ipsum Salomonem uiuum capturum. Nihil enim roboris in exercitu
Turcaico
proauus, cui
ex rebus gestis Magno cognomen fuit, quum eam cum ingentibus copiis oppugnatum
uenisset, non sine clade atque ignominia Iani Chugniadis ductu repulsus est, utpote relictis, ne fugam impedirent, rarae magnitudinis aeneis tormentis, quibus urbem demoliri
conatus erat, quam auus Bazethes et pater Selynes, Mars alter, ne tentare quidem bello
ausi sunt.
At Hungaros de ope Taurunensibus ferenda consultantes nuntius deditae urbis terrore ingenti ac moestitia compleuit, eoque maiore affecit dolore, quia praeter reipublicae detrimentum, cum summo nominis
regionem Baciensem grassantur, sed reditum, uulnerato duce, difficilem experiuntur.
patruelis ex concubina orti et cardinalatus dignitate contra leges pontificias insigniti, administrauerat.
Porro Iulianus dignus odio non immerito uisus est, quia praeterquam, quod nulli
praeclarae arti intentus erat, congerendae per omne nefas pecuniae reique ampliandę eo
ardore incensus erat, ut neque religionis, neque honesti, neque denique famae cultum
magnopere respiceret. Quamquam ferunt illum Florentino astu alieni abstinentiam in
paruis praestruxisse, nec tenui mercede ab
pontificias insigniti, administrauerat.
Porro Iulianus dignus odio non immerito uisus est, quia praeterquam, quod nulli
praeclarae arti intentus erat, congerendae per omne nefas pecuniae reique ampliandę eo
ardore incensus erat, ut neque religionis, neque honesti, neque denique famae cultum
magnopere respiceret. Quamquam ferunt illum Florentino astu alieni abstinentiam in
paruis praestruxisse, nec tenui mercede ab honesto recessisse, ut et cupiditati suae non
sine operę precio satisfaceret, et
humanus multo uehementius in ciuem quam in
externum accenditur. Quamquam in hoc pontifice designando quidam cardinalium
Carolo Augusto gratificari uoluerunt, quippe satis creditur Romanum imperatorem
intentiore cura operam dedisse, ut Hadrianus Romanus pontifex crearetur: erat enim ei
charissimus amicorum.
Porro hic uir in Morinis humili genere, utpote patre opifice natus est. Qui quum et
moribus optimis esset praeditus, et sacris literis satis docte esset eruditus, admotus est
pueritiae Caroli regendae simulque literis erudiendae, atque ut educator ac
AZr
* post regionem
exp. Posternam nunc appellatam, et quidquid inde recta ad
occidentem solem editioris loci erat M: habent
AKZgr
* fidesque K:
fides Mg
potiti
app. ed. Crau. (sumpta de opere De origine et incremento
urbis Rhacusanae): opera inprimis quorundam mercatorum, ac nauticorum
Diocleatium, qui e lacu Lignistri, ad quem Dioclea sita erat, per Drilonem
amnem, is ad Olchinium in mare euoluitur, incolae Boianam uocant, fruges uenales
mercede conuehere soliti erant, eoque commercio cum Rhacusano populo
hospitalitatem inierant. Hunc autem in modum Diocleates Rhacusanis
ed. Crau.: Itaque adeunt praetorem
Rhacusanum, ostendunt se inuenisse uiam Rhacusanae obsidionis soluendae.
Communicato consilio, modoque agendae rei composito, collaudantur Diocleates,
praemiorumque spe, pro fortuna, quae tunc erat ciuitatis, onerati, promissi
fidem praestare maturant, tempori insidiandum rati. Tuto igitur aditu impetrato,
uinum Slauinis leui pretio de industria addicunt: quos ubi cibo uinoque
grauatos, nullamque pro castris stationem hosti
habita conuicti, meritas patriae poenas dedere; omnibus, qui
sanguine eos contingebant, non modo huiusce poena laetis, sed etiam
supplicii paene exactoribus. Ferunt enim quendam, cuius fratris filius
coniurationis damnatus erat, purpurea ueste indutum in foro inambulasse, dum
de coniuratis poena caperetur.
Iisdem fere temporibus, ager Epidaurius, addita Vitalia, et tota regione,
quae ab aquae
sunt, ut, ni saniori auxilio uis prohibita esset, praetores urbium uiolati
fuissent. Itaque confestim consilium ceperunt, sese in regiam potestatem
restituendi, adiutore in primis Iaxia quodam, ex Naresiis principibus. Erat
Iaxias et per se Rhacusinis infensus, ut est inter plerosque uicinos ex
aemulatione odium. Itaque profectus in Hungariam adit Barbaram, Sigismundi
uxorem, cui se cordi esse haud quaquam ignorabat: erat enim et ipse ex
ex Naresiis principibus. Erat
Iaxias et per se Rhacusinis infensus, ut est inter plerosque uicinos ex
aemulatione odium. Itaque profectus in Hungariam adit Barbaram, Sigismundi
uxorem, cui se cordi esse haud quaquam ignorabat: erat enim et ipse ex
aulicis Augusti, florentique aetate, ac forma corporis eximia, et regina
feminarum uitia, uergens etiam annis, non exuerat.
Itaque compositis criminibus in Rhacusanos, persuadet reginae, ut cum
ablegatos, posthac urbem ingredi non permiserunt. Itaque urbs
incolumis ab intestino hoste conseruata. Verum fugatis mox ab externo hoste
Rhacusanis copiis...
¤¤ ab erat
usque ad nondum Danubium lectio ed. Crau.: patri,
ob ereptam sibi ab ipso patre sponsam, ualde infensus: quem cum Rhacusani male
animatum in parentem animaduerterent, hac occasione aegrum animi clam
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.