Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: quin Your search found 1888 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 288-330:288. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] Pragae in custodia erat cum rex ab Hungaris designatus est ― et insidiis suorum saepius in pericula adductum perpetua felicitate protexit,
fuit uir tanti consilii ac peritiae in republica temperanda rebusque gerendis, ut nunquam
ferme quicquam rei inceperit, quantumcunque id arduum fuerit, quin ei ex uoto cesserit. Inerat tanta ars atque ingenii dexteritas, presertim ad animos militum pertractandos,
ut non nunquam ei operam nullo stipendio, sed sola uictoriae spe praestiterint.
Inerat
cum quadam non illib
Inerat
cum quadam non illib
ut praeter elegantem lautitiam, quam largiter praebere solebat, neminem ab
se unquam dimiserit, cui aut uestem pretiosam, aut equos phaleratos, aut coelatum
argentum dono non dederit. Atque iccirco nemo ad eum tam inimico accessit animo,
quin amicissimus abierit.
Hoc insuper famae huius principis multum conferebat, quod Italis, genti et lingua
promptae, et suapte natura adulatrici ac quęstui deditae, largiri solebat, quo externos in
suas laudes et scriptis et sermone celebrandas excitaret. Hanc enim uocem crebro
primum reginae, ut eius quoque oculos eo exhilararet, spectaculo, sicut erant
uincti, ostendit. Mox in custodiam datos illius arbitrio ac potestati permisisse simulauit,
quo scilicet omnibus appareret reginae auspiciis rem gestam esse, magnamque inuidiae
partem in illam transferret, quin etiam spem regii matrimonii credulitatemque, consuetum amoris malum, ei adiungeret; demumque, ad profundendam pecuniam, cui Hungari
admodum dediti sunt, eam facilius pelliceret. Non desunt tamen, qui affirment priorem
contra ius gentium fuisse captum, utpote qui cum paucis equitibus progressus
eris, sed ne inter eos
tuto quidem uersabere. Enimuero gens illa Scythicam adhuc redolens barbariem nondum
ingenitam exuit feritatem. Atque iccirco omnia, prae uiribus ac diuitiis, caeterisque externis bonis, humana contemnit, nec prorsus quemquam uenerandum putat, cuius maiestas
nocere nequit. Quin etiam, non tam qui benigne cum Hungaris faciunt, quam qui non
sinunt esse iniurios admirationi apud eos sunt. Illa enim immanis feritas ui quidem
frangi potest, comitate uero nunquam fere mitescit. In hoc igitur totis uiribus incumbe,
ut
At e contrario, diuitiae latissimos uirtutum obtinent campos, quippe in quibus sapienti uiro suppetit facultas, ut alia
opulentiae commoda omittam, exercendae temperantiae, dispositionis, diligentiae, liberalitatis, magnificentię. Quin etiam nemo sibi constans eum, in quo primum adscitus est,
statum alio statu permutat, nisi studio perfectioris uitae. Sed quod genus uitę perfectius
quam praesulum? Caeteri enim sacerdotum ordines ad ipsam tendunt perfectionem.
Praesules uero, quandoquidem aliis documento esse
in Vngaria uicturus, me tantopere ad nouum regnum
accipiendum hortabare, an forte simulata in me adortando usus oratione uerecunde
admonuisti me temere regnum
possumus quam inuenire. Itaque ne diuinae sapientiae, quae hominum
captum excedit, per temeritatem praescribere uideamur, hoc pro comperto habendum
est
omnia a Deo recte ac ordine constitui, nec eius curam quicquam effugere, quin
etiam ita quaeque euenire, licet quaedam interdum parum ex uoto cedere uideantur, ut
nullo modo magis e publico commodo accidere possint, siue ea Dei permissu, siue uoluntate fiant. Neque enim imperio et caeteris fortunae bonis, quae uoto expetuntur, sed
fide, spe, perseuerantia atque rerum
cui sane imperium ne dum adimere, sed ne ulla quidem ex parte
minuere, uel si possent, in animo non haberent, asserentes difficillimum esse cum
Boëmis, gente bellicosissima, bellum suscipere, etiam si nefas non esset regi ritu legitimo
creato talem iniuriam inferre. Quin etiam bellum cum Vuladislauo susceptum cum
Casimiro eius parente habendum esse affirmant. Proinde desistat Maximilianus,
inquiunt, eiusmodi minis Hungaros, Martiam gentem, territare, qui pro fide sua et regis
salute ac gloria, si ita usu uenerit, ultima essent subituri,
Igitur spe regni abiecta, quam omnino incisam sibi esse solerter cognouit opportuna
praetermissa occasione, Ostriciam repetit relicto Albae ualido praesidio, uti retenta antiqua regni sede, si Hungari ad pacem inclinarent, ipse, ut euenit, dementia Hungarorum
pacis ferret conditiones. Quin etiam existimauit haud irritandos esse longiore mora animos Hungarorum, nec diutius in terra bellicosissimi hostis agendum, ne aut Hungari
temporis, ut fit, spatio recoeptis animis ac uiribus consilium pugnandi inirent, comissoque praelio res Alemanica in dubium
regis equum sumptis armis conscendit, atque in medium
prouectus ex Tatharis potiorem, quorum circiter quingentos Alberthus secum habebat,
ad pugnam prouocat, hostiumque signis identidem obequitans, conspicatus quendam
inter Tatharos cultu insignem, ratus, ut erat, ducem esse: Quin otius , inquit, diiudicetur
nostro duorum euentu, utra gens bello sit anteferenda?
Est autem gens Tatharorum
Scythica, quos quidam antiquitatis studiosiores
consilii ambigeret, cui primum ingruenti procellae
obuiam iret; illum uero ambitionis ac impietatis nota aspersum, quod iure gentium
neglecto fratris natu maioris regnum inuadat. Monuit deinde ab armis discederet, nec
Hungaros tot iniurias inferendo in se concitaret. Quin etiam desineret Hungarorum iudicio ac studiis impedimento esse, caueretque, ne eorum libertati in constituendo rege
moram frustra afferendo suam labefactaret libertatem, nec putaret ui agendum esse cum
Hungaris, quippe qui peruicacibus maxime obluctari solent. Ad haec non sineret
putabat citra secordiae suae notam fama uulgari neque suam neque
Hungarorum uirtutem cum magni
nominis rege Matthia Coruino esse extinctam, nec
se in regnum duntaxat tanti regis, uerum in gloriam quoque successisse. Quin etiam
regni sui principio Hungarorum imperium regis ignauia minui, praeter quam quod turpe
erat, parum etiam sibi tutum inter efferas gentes fore censebat.
Qui senatorum gloriae cupidiores erant regi eius animum laudibus efferentes assentiebantur, suadebantque arma Austriae inferenda
demandatam fore arbitratur tali ciuium suorum uoluntate. Quid enim
amplius cuilibet imperio contingere potest quam ciuium animi uno consensu communis
boni studiosi? Nimirum haec sola res imperia et firma facit et magnopere auget.
Sed nec tali studio, uiri fortissimi, a uobis rex uincitur, quin immo amore publicae
utilitatis ita flagrat, ut nullum bellum pro ea, nullos labores, nulla pericula, nec ipsam
denique famae ac gloriae iacturam, quam sane quisque generosus animus omnibus externis bonis anteponit, subire recuset, modo id patriae expediat, atque honestas, quae
quam iuramentum
infringere? Tanta nimirum est periurii turpitudo. Quod si priuati atque postremi
hominum fidem omnibus commodis ipsique libertati anteponunt, quanto magis id principibus uiris ac regibus est faciendum, utpote quorum facta caeteris documento esse
debent?
Quin etiam non modo curandum est, ut iustitiae famam conseruemus, sed multo
magis inuigilare oportet, quemadmodum, si quid maculae nomini Hungarico insederit,
deluatur. Solet enim hoc ab inimicis frequenter ferri sermonibus Hungariam cubicularis
lecti et fidei esse inopem. Non
famam conseruemus, sed multo
magis inuigilare oportet, quemadmodum, si quid maculae nomini Hungarico insederit,
deluatur. Solet enim hoc ab inimicis frequenter ferri sermonibus Hungariam cubicularis
lecti et fidei esse inopem. Non obstet igitur, uiri Hungari, ulla nobis cupiditas, quin ab
inuidis notam maligne inustam fide nostra deleamus, inimicosque nostros uanos ac mendaces esse ostendamus. Libenter scilicet ea nunc praestando, quae, regno in ultimum
discrimen ob intestinam discordiam deducto, a nobis neccessario promissa sunt. Eo enim
nouo exemplo in magistratu habere. Neque enim, ait, in eius substitui
locum, nisi illi uirtute et consilio parem, rex patietur, quum ea prouincia rectore
belli peritissimo, uiroque magnae auctoritatis indigeat; quo non reperto, cui dubium
esset, quin breui sit futurum, ut cum illo rex precibus agat, ut recipiat praefecturam,
atque ita eum, magistratu sibi ultro restituto, maiore in honore apud regem aetatem
acturum. Stephanus deposita praefectura ubi tandem resciuit Thomae fraudem, unius, ut
fit, culpa omnibus
ob eius in parentes impietatem, extinctis, duces singulis praepositi
prouinciis Illyricum regio fere obtinebant imperio, nec tamen his imperandi
cupido, quae humanas mentes plaerumque in omne scelus praecipites agit,
obstabat, quin literis ac legationibus Polimirum hortarentur, uti regnum ad
se iure gentium spectans reciperet, rati nec e republica esse regnum a
pluribus administrari, nec fas esse quemquam in regem assumi, nisi regio
sanguine ortum.
cuius os Phariam, seu ut nunc dicitur Lesinam, excipit insulam, qua austrum
spectat, ei Melyte et Corcyra Nigra adiacent.
Quin etiam eadem fere tempestate Lodouicum Hungarorum regem, Caroli filium,
eum qui cum Venetis bellum gessit, amicitiam cum Rhacusanis instaurasse
comperio. Etenim cum Ludouicus rex ex quibusdam maritimae Dalmatiae urbibus
tibi iure gentium
debitum, se habere tum demum legitimum iudicabit, quum tuo id permissu accepisse
senserit? Quod sane regnum perinde ac praefectus tuus non sine maximo commodo tuo est
administraturus. Ad hoc quis dubitet, uel si Polonorum rex esses declaratus, quin Hungari
uicissim et Poloni aegerrime sint laturi suum regem alterutro regno diutius abesse, quum
utrunque regnum ob immensam terrarum latitudinem assidua regis indigeat praesentia?
Si igitur, Vuladislaue, quod petimus, in fratrem contuleris, et apud Hungaros, qui
magis praesentes
et
in maximum essent Christianos principes odium inductura, modo id a lege historiae non
abhorreret, et uis ac facultas orationis meae rei gestae exaequare posset atrocitatem.
Equidem animaduertens, quum caeterorum Christianorum tum patriae meae periculum,
uix mihi temperare possum, quin eos principes, ne dicam immanissimos gentis sibi creditae praedones, qualicunque accusem oratione. Qui sane aurum, fragile emolumentum,
secuti, mortem, ut fama est, Gemio Otomano nefarie intulerunt, propterea quod illo
uiuente, ut paulo ante demonstratum est, nunquam ullam aduersus
repulsus. Iterum ad Euphratem cum
Cassano, Medorum rege, ubi et optimum quemque ex suis in acie amisit, et hostis regis
filium interfecit. Hic adeo incerta ab his regibus uictoria tunc pugnatum est, ut ab hoc
praelio uterque pro uicto discesserit.
Quin etiam saepius et in Asia cum uariis hostibus, et in Europa, cum Hungaris
maxime, per praefectos pugnauit. Quos etsi frequentibus uexauerit incursionibus, nunquam tamen acie superare potuit, sed contra saepius eius exercitus ab his caesus est.
Quod quum saepe alias,
demandari nititur. Sat emolumenti atque gloriae
Balyn Marconium e Polonia reportasse pro se quisque apud regem contendebat, atque
haud esse aequum, neque ex usu regio fore, uni duntaxat tantam splendoris materiam
praeberi, quum gloria immodica humanus animus maxime insolescat. Quin etiam
oportere aliis quoque uirtutis explicandae dari occasionem, quo exteris nationibus testatum sit non unum duntaxat, sed complures esse apud Turcarum regem duces, qui aliqua polleant uirtute.
Quum his uocibus, quas scilicet cuique sua cupiditas, aut alienae gloriae dolor
asperius ad
ea, quae Venetus sciscitatus erat, respondit, ne non oratorem modo, sed et hospitem
contra Turcarum morem contumelia affecisse uideretur, quandoquidem dona Veneti
senatus nomine allata, quae sane non nisi ab amicis Turcae accipere solent, haud aspernatus erat, quin etiam accepisse iniuriam, non autem intulisse uideri uolebat. Nam
Turcae semper fraudi honestatem praetexunt, simulationeque omnes fere mortales
superant. Caeterum Achimathes Cossicius (et ipse enim colloquio intererat) cognito regis
animo ad oratorem
Mediolanense
imperium nulli in Italia imperio opibus cedat.
Atque rem haud factu difficilem es aggressurus: nam tyrannus ab omnibus odio
habetur, populoque Mediolanensi neque animus, neque uires, sed author ad sese a tyrannide liberandum deest. Per te igitur stat, pater, quin in libertatem uindicemur, et dignitas
nostra magna cum gloria tua nobis restituatur.
partem recuperasset, externi militis
fraude ac proditione uiuus in potestatem hostium pertractus est, cum et copiis Gallo
praestaret, et omnes pene Italiae principes ei perinde ac procul dubio uictori futuro partim sese propalam aggregarent, partim clam auxilia submitterent.
Quin etiam hac ex parte hi duo principes comparem exitum habuisse dicuntur,
propterea quod quemadmodum Lodouicus in expellendo e regno Alfonso Gallis
praestiterat opem, ita Veneti eo ipso ab iisdem Gallis de imperio eiciendo omne studium
contulerunt, quum propter eam iniuriam,
subsidio
iubet. Consilium, ut ipse sentio, haud improbandum, tametsi omnia euentu uulgus
metiatur: nam si obsessis omnino succurrendum erat, quo illi ciuilibus subleuati auxiliis
et tutiores forent, et iccirco erectiore animo hosti repugnarent, per Venetum ducem
haud stetit, quin prouide simul et strenue circumsessę subueniretur urbi. Et id re uera
subsidium, si eo oppidani uti sciuissent, saluti obsessis procul dubio fuisset, Marte huius
superuentu auxilii utrinque propter locorum angustias prope aequato, propterea quod
licet hostiles copiae Christianos, qui
lingua, quod sane uitium
plaerisque nouis inest hominibus ― erat enim ex humili ordine ad eum gradum promotus
- uerbis obterit: luxum, mollitiem, rei militaris imperitiam, sordidae mercaturae arteis,
quas Veneti, ut plaerique maritimam incolentes oram, promiscue exercent, obicit. Quin
euadatis, inquit, in muros, fortissimi uiri, et regi nostro inspectanti, uirtutisque ac
ignauiae nostrae arbitro, operam praestatis? Neque enim ipse more Veneti principis domi
in urbanis deliciis procul ab hoste agit, uerum nobiscum militiae una graues sustinet
labores,
atque ut erat
armatus, non sine risu ducentium, ac si foemina gladio cincta duceretur. Veneti enim
militantes suis ipsorum militibus, nedum hostibus risui sunt. Ad regem incolumis deductus est, a quo non modo uiolatus non est, uerum etiam contra spem omnium benigne
excaeptus. Quin etiam quum rex eum adhibito interprete per se interogasset, cur in
defendenda urbe pertinacior extitisset, respondenti sui muneris non minus fuisse urbem
fidei commissam tutari quam regii eam oppugnare, uestis e regio deprompta uestiario,
quod quidem apud barbaros regis gratiam
illas urbeis, quas recens in Flaminia occuparunt.
Praeces adhibitae sunt, minae etiam adiunctae, nihil denique, quo illos ad saniora consilia reuocare posset, praetermissum. Qui, quoniam olim negotiandi consuetudine omnia
lucro ac utilitate pensant, nec his humana ulla iura, aut diuina obstant, quin cuncta sibi
per scelus uendicent, trahant, excidantque, bello perinde ac communes omnium gentium
hostes urgendi sunt. Permittunt enim leges, fasque est, si a uolentibus nequeas, ab inuitis
ius expetere.
Sed quia Venetorum uiribus pontifex per se impar est, mandauit mihi, ut
per secundas agat causas, nec minus uitiis hominum
quam uirtutibus, perinde ac uoluntatis suae instrumentis, utatur, tametsi ille nullius uitii
sit causa. Nam si Venetorum res ex alieno odio penderet, iam diu corruisset, quum nemo
fere Christianorum principum adeo mitis sit ingenii, quin Venetos aeque ac publicam
nobilitatis pestem, fraudum ac insidiarum nidum, excidendos censeat ― nempe quorum
ciuitatem officinam euersionum appellant ― finitima quaeque loca recensentem tanquam
ad praedam exposita. Et sane testantur morum eius gentis periti meliorem ac
aduersatur ― Patauium recipiunt, pulso Alemanorum praesidio, quod
numero hominum eo minus firmum fuerat, quia Alemani, Patauinae nobilitatis uoluntate
ac amicitia confisi, nihil sibi a Venetis tanta strage infractis timendum putabant, ignorantes Venetorum animos non ita mercatura corruptos, quin existiment interdum fortunae esse obluctandum.
Iam Maximilianus, contracto simul peditum, simul equitum iusto exercitu,
fines Italiae ingressurus erat, quum Venetorum oratores ad eum accesserunt, infimis
praecibus petentes, ut
Asiaticis uirtute longe praestant; ad hoc ut, si fortuna consilio eius aduersata fuisset, se
e proximo ad Hungaros conferret, eorumque amicitia ac opibus et regem Turcaicum territaret, et nouarum rerum cupidis praesto esset. Nam nemo fere regum potest esse
omnibus adeo commodus, quin habeat aliquos in regno saltem occultos aduersarios, qui
sane quum non deest eiusdem uir stirpis, quem regi opponant, facile noua consilia uel
leui intercedente offensa capere solent.
nec
imprudentia quicquam detrahat fidei, sententiam meam primus dicere non dubitaui,
utcunque res casura est, eo magis quia, quod honestissimum simul et tutissimum
uisum est, sequendum putem. Nulli nostrum, qui huic consultationi intersumus, dubium
est, quin Selynes aut armis sit reprimendus, aut si hoc periculosum nefasque, ut est, uidetur, arte aliqua procul hinc submouendus. Si rex iusserit armis aduersus filium uti, parendum omnino esse. Quis enim regi optimo ac sanctissimo potius non obtemperet quam
tam atrocis imperii munus
paulo extra suos prouectus praefectum turmae
Hungaricae nomine compellans, Quid , inquit, frustra nulloque proposito praemio
inter nos digladiamur, quum nulla nos in agro uestro deserto et per bellum continuum
cultoribus destituto maneat praeda? Quin potius, quando ex populationibus emolumentum nequit aquiri, gloria
bellicae uirtutis quaeratur? Quare si quis uestrum, Hungari,
laudis studiosior est et animi fidens, prodeat in medium ac mecum singulari certamine
congrediatur.
habet, sed ut mancipiis dominatur, aeque ac belli iure liceret, in uos hostilia exercet. Immo uix luce ista,
qua promiscue homines cum pecoribus utuntur, uos dignos censet. Caetera omnia, quae
uobis cum nobilitate communia esse debent, sibi ipsi nobilitas seorsum nefarie uendicat.
Quin etiam ne miseram
malebat, propter
generis nobilitatem, unum ex Maximiliani Caesaris nepotibus sibi generum adsciscere,
tametsi plaerique Hungarorum huic affinitati, ne regnum ad Alemanum perueniret,
ualde aduersarentur.
Igitur Vuladislauus (neque enim erat adeo hebeti ingenio, quin interdum prospiceret,
quae in rem suam essent) communicato cum amicis consilio, his maxime, qui Sepusiensem
supra modum crescere nolebant, misit ad Maximilianum legatos, qui postularent, ut in
confinibus utriusque imperii locum colloquio deligeret,
ut suo loco memorabimus, gerebat statuit Turcas, qui limitibus Hungaricis appositi erant, armis urgere, quandoquidem intima regni Turcaici cum suis copiis, quae paruae admodum erant, penetrare haudquaquam
tutum uidebatur. Nempe Selynes Europaeas regiones non adeo uacuas exercitu reliquerat, quin essent, qui a circuniectis hostibus fines Turcaicos tutari possent. Arx est in
tumulo satis decliui, ab Illyricis regibus, antequam Turcae in Europam transgressi essent,
extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus
a Tauruno quam Samandria
in
fugam non sine ingenti strage uertunt. Qua conspecta re Turcae, uti praeceptum erat,
concitatis equis Cercassos dissipatos insequuntur, caedunt, capiunt, spoliant, equos hostiles abripiunt, plures tamen hostium interimunt quam capiunt, propterea quod Cercassi
non ita omnes perculsi erant, quin quidam eorum interdum continerent se ab effusa fuga
atque in hostem uersi non modo repugnarent inconsultius inuectis, sed etiam pauci
pluribus resisterent. Qui ubi eo fuga acti sunt, quo tormentorum tela adigi non poterant,
haud contemnendo agmine collectis a pauore animis
fidei credant sese Christiani, sed malint pugnando cadere quam traditis per molliciem animi periuro ac crudelissimo hosti armis pecudum more aut trucidari,
aut uenire, perpetuaeque ac miserrimae addici seruituti.
Sed non adeo omnes, qui Sumonii obsessi fuerant, uigor animi destituerat, quin ex his
quidam uirum sese dignum Hungarico nomine ostenderet, cuius quidem non indignum
uidetur et locus admonet memorabile facinus attingere. Hic quum uidisset ingenteis
hostium copias oppido circumfusas, nec ullo modo his resisti posse, atque iam metu
omnibus
aetatem haud equidem accusandum censeo (nempe in arce ex totius regni tutela conseruanda magnopere uigilandum
fuit, nec ullis sumptibus parci oportuit); praesidii inconstantia ― est enim fama satis constans Hungaris, qui in praesidio fuerant, non adeo cibaria defuisse, fameue eos laborasse,
quin obsidionem per mensem adhuc tolerare possent, quo exacto Turcam incoepto
abiturum fuisse ferunt; Moesorum proditione, hostili fraude ― quippe Hungaris bellum
de more omnium gentium Turca haud quaquam indixerat, quo ante expectatum eos
adoriretur.
Quamquam
Sed nec his, quominus militiam more suo exerceant, corporis mollities obest,
quandoquidem, quod apud caeteras gentes turpissimum est, dum sui collatis signis cum
hoste depugnant, reges e castris in aciem non prodeunt, sed in praetorio sedentes euentum expectant, cura bellicae rei ducibus delegata. Quin etiam quo tempore ardor certaminis maxime excitatur, equo regio in compedes coniecto regem castra excedere non
sinunt, censentes neque illum esse periculis obiciendum, quandoquidem imperatore
adempto uel uictor exercitus turbari et in fugam conuerti facile soleat, neque
regno adiecerunt.
** post habita
app. ed. Crau.: Caeterum ciuitas, Venetorum imperio
liberata, parum abfuit, quin haud multo post, quorundam adolescentium
leuitate animi, et, egestate, ut fit, uenalium, proditione, diriperetur;
quos quidem nominatim tradere, familiae dignitas, in qua nati sunt,
prohibet. Tulit enim ea domus uiros
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.