Your search found 772 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 518-665:

dominus comes Franciscus de Nadasd haereditarius in Folsö Lendva, comitatuum Comaromiensis perpetuus, Albensis autem supremus comes, sacratissimarum caesarearum regiarumque Majestatum camerarius, actualis intimus, prouti et excelsi consilii bellici consiliarius, generalis equitatus, ac legionis unius equestris Hungaricae proprietarius colonellus, necnon arcis praesidiique Budensis commendans. Accessit nunc: Regnorum Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae banus, confiniorumque Vunnano-Colapianorum supremus regni capitaneus, duorumque banalium pedestrium ac unius equestris regiminum nationalium

generalis equitatus, ac legionis unius equestris Hungaricae proprietarius colonellus, necnon arcis praesidiique Budensis commendans. Accessit nunc: Regnorum Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae banus, confiniorumque Vunnano-Colapianorum supremus regni capitaneus, duorumque banalium pedestrium ac unius equestris regiminum nationalium commendans colonellus, et banalis tabulae judiciariae praeses. | Pater Joannes Galliuff, de quo annis prioribus frequentius, rectoratum suum Zagrabiensis collegii anni hujus die 6. Decembris finivit, eique

inferius. Aula Viennensis ipsa, ad contestandum gaudium suum perennemque eliberatae Bohemiae memoriam, ordinem sic dictum militarem Theresianum instituit in praemium quasi militaris virtutis. Equites hujus duplicis sunt ordinis, majoris videlicet minorisque crucis. Promulgatum fuit, virtutis unius futuram mercedem, habiturosque equites proportionata stipendia. Sed de ordine hoc uberius infra. Pragensis obsidionis tempore, adeoque Majo ac Junio mensibus non solum ex generalatu Carolostadiensi, Varasdinensi copiosissimus eductus est miles, relictis decrepitis invalidisque sive

vero officialium principis nostri plurimi ad captivitatem borussicam incidissent, sive ad promovendos quorundam clientes, sive continendos a captivitate officiales, promulgatum exstitit, ut in vicem captorum alii promoverentur; fueruntque promoti quam plurimi in regiminibus et confiniis, ut unius compagniae persaepe tres capitanei exstiterint, colonelli tres qnatvorve ejusdem regiminis. Conjecturabant plurimi, hoc sive consilii bellici avaritia ad coacervandam ex decretis et supplicantibus sibi pecuniam excogitatum fuisse, prouti consiliario Plettner, successive decadente, istud

senatores duos, Ponekovich atque Blasekovich, ipsumque nomine, communitatis fiscum, horumque sigillata sigillis, postquam Szalle sigillum civitatis negasset. Szalle e contra cum tribus senatoribus aliam scripsit epistolam, lamentando supra praemisso actu. Krajachich vero, voluminis instar unius compilato opere et productis amplius 100 (argumentis?) firmato, illud neglecta Posoniensi camera per cameram Viennensem aulicam repraesentavit. Quod factum, cameram Posoniensem contra sese erexit, ut totum negotium dissimulando ageret permiteretque. Fuit repraesentatum etiam cancellariae, sed

titulo 700 et ultra fl. rh. acciperet, aliorum itidem negotiorum suorum accommodandorum causa, Viennam fiscalem suum dominum Petrum Spissich cum assessore tabulae judiciariae domino Nicolao Skerlecz, una etiam afflictae valetudini suae prospiciente, atque a domino Antonio Haen ope unius electrisationis curato, submiserat; negotiumque ad episcopi Viennam adventum pro ratihabendo contractu per hos concertato et apposito fuit relegata. Qua occasione cum in hospitio meo Bohemus quidam mecum pransus fuisset, qui fine eo Viennam appulerat, ut repertos per se lebetes et

Viennam die sexta Octobris publicus solemnisque ejus ingressus est habitus. Praecessere suo ordine ac juxta senium consiliariatus singullorum currus. Praecessit Colocensis archiepiscopi currum currus Zagrabiensis episcopi, quod iste senior esset consiliarius, neque enim alterius dignitatis quam unius consiliariatus habita fuit ratio. Potissimum Hungarorum fuere currus, ex Croatia bani tantum ac episcopi, Hungarorum plures. Praetorianam turmam summum fecisse splendorem, referebant singuli, et ob novitatem praeferebatur. Redux episcopus summum se splendorum

autem relerebantur a reducibus, ob varietatem narrationis omissa facio. (De Borussis captivis in Stiria, Carniolia.) Ob tot numero interceptos ad Maixen captivatosque Borussos postquam a regina in sex mille hominibus Croatiae oblatos, opinione unius vicebani Naisich, banus recusavisset, ipsi ad Carnioliam, Stiriam, Carinthiam missi sunt. Et ob jurgia quaedam ex ebrietate militum Labaci ac Cileae secuta, metuentes sibi provinciae illae, ob tantum Borussorum numerum, ne, ut olim gentes, sedibus eorundem eos amoveant, obtinuerunt, ut pro

politicorumm, officiorum salario adeoque communi bono cogitans actaque universa investigans, reperit, adversus praxim provinciarum omnium atque 1754. ordinatam a principe conscriptionem exmitti multos, ut opifices omnes, molitores talesque ac similes ab omni onere. Tum observatum fuit, anni unius deperditam exstitisse contributionem, equidem anno sequente pro evoluto exsolvebatur (de quo errore alibi), considerata autem tam anni fertilitate quam statu populi intrinseco et veteribus dicae impositionibus, signanter circa annos 1696., 1697., eosque plus imponi posse judicatum, ex his

Parens sequebatur. Fuitque intra candidatos Magdalenich Ignatius, attamen notarius Josephus Arbanasz, suffragiis victor, est electus in substitutum vicecomitem. In praenarrata subsequa restauratione, licet Bedekovichio suis viis ac modis satis famulatum fuerit, licet promissa suffragia ab unius sessionis nobilibus, quin nihilominus dominus Bedekovich, affinis sui rationem habendo, Magdalenichium nec proposuisset, praedictosque unius sessionis mobiles nec votizare permisisset, ideo cum filio mater precibus adauctis: videret, dicebant, si, se vivente accomodationi suae

in substitutum vicecomitem. In praenarrata subsequa restauratione, licet Bedekovichio suis viis ac modis satis famulatum fuerit, licet promissa suffragia ab unius sessionis nobilibus, quin nihilominus dominus Bedekovich, affinis sui rationem habendo, Magdalenichium nec proposuisset, praedictosque unius sessionis mobiles nec votizare permisisset, ideo cum filio mater precibus adauctis: videret, dicebant, si, se vivente accomodationi suae resisteretur, quid a morte sua sperandum, numquid se in filio prostituendum cupit , similiaque plura, ut senex die decima Junii

etc. etc.; adeoque dignitas haec crevit estque elevata. Comes Palffius, ante capitaneus, caesareae per Hungariam militiae commendans est resolutas. Anno hoc comes Hungariae palatinus primogenito filio suo comiti Adamo de Batthyan, generali equitatus ac regiminis unius colonello, officium supremi comitis comitatus Castriferrei, familiae haereditarium, mense Augusto cedit, eumdemque summo undique concursu introduci fecit. Ex Croatia unus Sermage comes cum suis Kermendinum, introductionis locum, fuit profectus. Ego etiam gratia comitissae, natae Theresiae

Varasdinensi et Carolostadiensi generalatibus suprema quadam autoritate est praepositus dictusque gubernator; hujus vicesgerens vulgo brigaderius in generalatu Varasdinensi positus dominus generalis Venceslaus Kleffeld, cujus frequens superius mentio, et sub hoc eodem legionis unius sive sancti Georgii, vulgo Gjurgjevecz, generalis dominus Nieolaus Kengyell, alterius dictae Crisiensis, nunc ob Bellovar 1756. erigi inceptum, Bellovariensis generalis Franciscus Carolus Riese, reliquis officialibus ex more Iegionum permanentibus. In generalatu autem Carolostadiensi

divitias, ac ut rumor erat, cuivis praeter mobilia, bona, tres miliones et centena aliquot milia. Judeorum fuit patronus, ut eo mortuo passim decantaretur: mortuum esse deum regemque Judeorum. Princeps Saxoniae Albertus, electoris moderni FridericiAugusti patruus, natus 11 Julii 1758., regiminis unius cataphractorum colonellus, generalis equitatus, aurei velleris et aquilae albae eques, universorum legionum equestrium per Hungariam commendans generalis et Comaromiensis fortalitii commendans, destinatus gener reginae per connubium cum filia ejus Christina, statim in locumtenentem regium

atheistae essent. Intellecto hoc officialium, quidam pecuniis arcanum rumpendum arbitrati, in domo ilia rustici corrumpunt aliquos audiuntque, esse in domo senem vetulam, quae edixerat: scire se bene diabolum. Ergo tentatur illa, et visis acceptisque pecuniis narrat: capellanum foeminae isthic unius ardere amoribus, quacum commiscendi cum occasio non fuisset alia, hanc adinvenisse, ut fragores per fatam foeminam, quacum amasia dormitabat, excitarentur, lumen allatum vento folle dato extingveretur, ut alii e domo fugientes vacuam domum relinquerent, capellanus ad exorcismum vocaretur,

comes curialis 5. Capellanus episcopi abbas creatur 5. Canonici Zagrabienses in funeralibus muceta assumunt 5. Croatae Viennae militare producunt exercitium, a regina praemiati 6. Audacia Croatae unius Viennae die 13. Octobris 1748. 6. Bani Viennam redditus 6. Zagrabiae congregatio 6. Episcopus Szvidnicensis poenitere incipit 7. Episcopus a cassa parochialis subsidii emansit liber 7.

proprie dicitur posessionem quod attinet, non leve nobis Italia subministrat argumentum eam non pro debito et aequo excoli. Dii boni! quam exiguum terrae spatium complures illic homines alit, cum in Croatia vix infinita iugerum spatia occupantesque complura montium iuga silvae unius necessitatem domus expleant. Haud abnuerim discrimen intercedere pro regione; id affirmo non pro natura soli fructum a nobis Croatiae capi. In lignis id ostendisse sufficiat, quae quis nescit quanta secentur prodigalitate, quanta socordia colligantur, cum in Italia ne

potestas limites suos perspicere et, si illos excesserit, per legislativam sine ambagibus ad eos possit revocari. Obsoletis, quae de periodico diaetae celebrandae termino perlatae fuere, legibus liberam utique potestas executiva habuit facultatem eadem etiam ad quartam unius saeculi, ut nunc factum est, intermittendi; tanto autem intervallo cum saepe necessitas ipsa exposcat, ut de pluribus, quae secus legislativam potestatem respiciunt, obiectis statim constituatur, debet utique hac ratione potestas executiva se

ordinationes ejus expleveritis, toties homagialem Altissimo Mandato morem vos gessisse vobiscum reputetis. Mutuum inter vos ipsos amorem et amicitiam supervacaneum mihi videtur vobis commendare, credo ego, quod menti cuique vestrum alioquin obversetur, vos omnes membra unius corporis constituere atque eo nomine tam laudem, honorem et existimationem totius corporis, quam et si contra eveniat, ad singulum vestrum dimanare. Nullum, credite mihi, certius est angusti vilisque animi indicium quam odiis, simultatibus aut, quod pejus est, invidiae

§ 3. Quodsi tamen singulares tantum sessiones per singulares seu exteras, seu etiam, observatis praecitati Articuli cautelis, nativas familias inpopulentur, hae quoad Contributionem nonnisi unius anni, quoad reliqua vero publica onera triennali immunitate gaudeant, salva quoad praestationes dominales mutua conventione. Motiva. Hujus etiam intuitu, observatis praecitati Articuli cautelis, eadem

seu per nativos factis inpopulationibus quidpiam disponit. Et ideo varius etiam eatenus in regno usus viget. In Dominiis Cameralibus ejusmodi neo-colonis quandoque sex etiam annorum immunitas, conniventibus Comitatibus, conceditur. Aliqui Comitatus tantum unius, alii ne hanc quidem immunitatem concedunt. Interest proinde ut hujus etiam intuitu fixa aliqua regula constituatur. Si res plane ad vivum resecetur, deberet distingui inter desertas, quas alioquin rustica manus excolit, et inter eas, quas ipse Dominus usuabat.

onerum pars recidat. Verum non videtur ratio subesse, quare ille rusticus, qui possessam antea a Domino desertam inpopulat, majori favore gaudere deberet, quam ille, qui tentam antea per rusticum excolendam suscipit; et alioquin in posteriori etiam casu illam unius anni a Contributione immunitatem reliquis suis concontribuentibus satis compensat per illam reliquorum onerum publicorum partem, in qua eos elapso triennio alleviat. Quare cum haec ad apicem combinari non possint, Deputatio universim statuendum censebat ut

reliquis suis concontribuentibus satis compensat per illam reliquorum onerum publicorum partem, in qua eos elapso triennio alleviat. Quare cum haec ad apicem combinari non possint, Deputatio universim statuendum censebat ut ejusmodi neo-coloni a Contributione unius, a reliquis vero publicis oneribus triennii immunitas concedatur. Et vero si unius anni fructus liberos habet, ab alterius anni facile contribuere potest. Ut tamen rem suam familiarem debite stabilire possit, videtur illi

alleviat. Quare cum haec ad apicem combinari non possint, Deputatio universim statuendum censebat ut ejusmodi neo-coloni a Contributione unius, a reliquis vero publicis oneribus triennii immunitas concedatur. Et vero si unius anni fructus liberos habet, ab alterius anni facile contribuere potest. Ut tamen rem suam familiarem debite stabilire possit, videtur illi necessaria triennalis a reliquis oneribus publicis immunitas, ut interea et necessaria aedificia erigere, et primam

semper privari debet; interest proinde ut minor potius quam major pars hoc jure privetur. Si minoritati deferretur, tunc jus reclamandi usque ad unum singularem compossessorem extendi deberet. Jam vero id juri proprietatis prorsus adversatur, ut propter unius dissensum, complures alii eam, quam possunt, e fundo suo utilitatem capiendi libertate priventur. § 25. In ipsis civitatibus si tota electa communitas educationem cordi flagitaverit,

consistere potest. Articulus XI. De tabacae cultura promovenda. § 33. Ut qualitas tabacae unius ex utilissimis Hungariae productis tanto citius perfici possit, liberum sit comitatibus, in quibus cultura hujus producti jam radices fixit, versatum in manipulatione hac individuum conducere, eidemque moderatam e cassa domestica remunerationem tamdiu dependere,

Motiva. In Elaborato status actualis §-pho 33. ostensum est, quod languens licet adhuc serici cultura anno 1785. 200,000 florenorum circulationem procuraverit. Si cultura haec debite provehatur, cum tempore unius etiam millionis circulationem procurare adeoque capitale Regni productum vel ex eo effici potest, quod respectu adjacentium provinciarum sit exclusivum. Ante enatum bellum Turcicum plebs Syrmiensis, unius e minoribus Comitatibus, supra

debite provehatur, cum tempore unius etiam millionis circulationem procurare adeoque capitale Regni productum vel ex eo effici potest, quod respectu adjacentium provinciarum sit exclusivum. Ante enatum bellum Turcicum plebs Syrmiensis, unius e minoribus Comitatibus, supra 20,000 e cultura serici percipiebat: in aliis, qui debitam colendi hujus producti rationem invexerunt, comitatibus plerique rustici, qui vel unam seminis bombicum unciam educarunt, plus inde lucri habuerunt, quam eorum contributio

istud utriusque speciei opificibus conficere liberum sit. Motiva. Frequenter quoad ejusmodi artefacta differentiae inter caehas oboriuntur. Donec caehae subsistunt, non potest utique admitti, ut unius speciei opifex fabricata, quae alteri opificio absolute necessaria sunt, conficere possint, verbi gratia coturnarius vestimenta, aut sartor pelliceum laborem, verum ne exempli causa coturnarius aut calceos, ocreas elaboret, nulla ratio obstare videtur. Imo ad

a tricesima exemerat 1557. Articulo 16. quod tamen postea, nempe 1647. Articulo 38. mutatum fuit. Relate ad 2-um seu a quibus mercibus tricesima dependi debeat; jam in veteri legislatione 1492. Articulo 27. minutae merces, quae valorem unius floreni non aequant, a portorio tricesimali eximebantur, id quod recentior etiam legislatio confirmavit, 1553. Art. 18. defixumque hoc per legem principium in elaboratione recentiorum vectigalium adeo religiose observabatur, ut adhuc vectigalis 1784. praeambulo

est, Germanico ex integro subordinatum reddit, non modo recesserit, sed et recedere debuerit. Superest ut ejus etiam rationem reddat, cur pro novo vectigali conficiendo ideam perfecti reciproci adoptarit? Legislatio unius licet independentis Regni impedire non potest, ne aliud perinde independens Regnum aut Provincia principia sibi tantum favorabilia, alteri vero nociva in suo vectigali stabiliat; verum in ejusmodi casu nihil primo illi Regno reliqui est, quam ut a contrario

extranea habere possent, pretio persolvere cogantur. Deinde exteri post prohibitiones has tanto ferme minus de Hungaricis productis evehunt, quantum antea de mercibus suis invehebant. Itaque sicut naturalis qui inter Hungariam et Germanicas Provincias tamquam unius ejusdemque Monarchiae membra intercedit nexus omnino deposcit, ut legislatio Hungarica prohibitionem hanc canoniset quoad eas mercium species, quas citra sui detrimentum e Germanicis Provinciis habere potest: ita naturale veri proprii emolumenti

seu quoad Haereditarias merces portorii quotta reciprocum vigere debeat: ex iisdem itaque motivis etiam quoad exemtionem a portoriis reciprocum debet observari. § 79. A minutis valorem unius floreni non adaequantibus mercibus seu exoticis seu Haereditariis nulla tricesima seu in inductione seu in eductione exigatur. Motivum. Ostendimus supra in motivis ad §-phum 66. quod principium hoc et per veterem

statim evectio frumenti per totam Hungariam prohibeatur; Hungaria, quae est Regnum independens, non potest Germanicis Provinciis ita subordinari, ut si in his pretium frumenti tantisper accrescat, evectio Hungarici statim prohiberi possit. Saepe unius Germanicae Provinciae necessitatem tres quatuorve adjacentes comitatus, etiamsi notabiliori tantisper pretio, explere possunt, si via politiae debitae dispositiones fiant, quin propterea evectio per totam Hungariam debeat prohiberi. In tali enim casu remotiores

fabricari Directio Tricesimalis Viennensis observavit, statim inductionem plumbi uno floreno per centenarium gravaverit. Ita etiam quod ad suffocandas, quae in Hungaria pullulare coeperant, argillaceas fabricas centenario glutinis unius floreni 18 xrorum vectigal imposuerit. Jam vero frustra audietur Consilium, si Camera omnem talem mutationem per officia tricesimalia statim publicare possit; cum enim huic promotio commercii ex officio non incumbat, illa tricesimas tantum qua

Hungaricum tantisper efflorescat; Germanicum vero loco factitii, quo nunc gaudet, floris naturalem et longe solidiorem ex ipsa Hungariae prosperitate basim accipiat; fieret denique ut ipsa Monarchia, si loco unius florentis, alterius vero languidi membri utrumque a proportione validum efficiatur, majores in complexu vires acquirat. Articulus

quam ut certi oneri huic limites per legem defigantur. Hactenus enim illud arbitrarie, adeoque diversimode imponebatur. Proposita clavis pro domibus populosis sat moderata esse videbatur; si enim duos manuales mittat spatio duarum, si duos jugales spatio unius hebdomadae totum laborem absolvet. Verum domus minus populosae onus hoc magis jam resentirent. Et ideo comitatus auctorisandi censebantur ut obventuram sibi quottam a ratione populositatis repartiri possint. Minor quotta vix stabiliri posse videtur,

communicationis canalium projecta ibidem praesto sint. Verum nullum ex his elaboratis ad generale navigationis planum dirigebatur; omnis operans aut projectans particulare tantum suum objectum respexit, singulus ferme distinctam libellationis scalam adhibuit; unus unius, alter alterius ordinis observationes in medium attulit, ita ut omnia illa elaborata pro usus generalis plani non sufficiant, et ad summum pro aliqua tantum inviatione deservire possint. Ostendimus tamen in eodem Elaborato §-pho 74. quod jam

eorum, qui in sumtus non concurrerunt, tamdiu retinere possunt, donec factas pro rata illa expensas sibi compensent. Motiva. Inter reliqua compossessorii incommoda etiam illud est, quod unius alteriusve infundatus plerumque dissensus utilissima saepe ejusmodi opera hactenus sistere potuerit. Ut inconvenientiae huic provideatur, interest publici, in quod utilitas operum ejusmodi, licet mediate tantum, perinde tamen dimanat. Id autem haud

Pestiensibus complures, qui jus quaestus ipsi emerunt, adeoque nollent lucello illo privari, quod e venditione ejus, si circumstantiae eorum id postulent, sibi promittunt; alii vero mercatores extra casum ejus rei forte versantur. Verum Legislatio non id, quod unius aut alterius civitatis quaestoribus, sed quod commercio in genere conducit, spectare debet; hujus autem promotio non restrictionem ad certa tantum individua, sed plenam quaestus libertatem requirit, quae usum jus quaestus

per generales et periodicas limitationes impedire potest. Altera epocha est dum aucta populatione et opificum numero notabilior jam venditorum concurrentia enata est, et tunc sicut non ubique, et omnium primae necessitatis articulorum, sed jam hic, jam ibi, jam unius, jam alterius articuli pretia exorbitare solent: ita administratio etiam publica in illis tantum locis, ubi casus enascitur, et illius tantum, cujus pretium nimium assurgit, articuli partialem tantum limitationem suscipere debet. Tertia demum epocha est, dum

mox publicare, par ejus inter acta sua referre, et sonantes de fundo publico, aut aliis piis fundationibus paragraphos dirigenti dicasterio submittere debeat. § 154. Denique proponit alter accisam, unius quidem ab animalium, medii autem denarii a pecorum carnis libra; ita tamen, ut haec de Diaeta tantum ad Diaetam stabiliatur. Id quod institutum hoc invidiosi habet tam per hoc, quam eo motivo elui posse arbitratur, quod accisa haec non coacte, uti 1681 Artic. 12,

necessitates ad stipendia Departamenti Hydraulici et conservationem ejusmodi pontium, eventuales vero ad stipendia exmittendorum pro inducendo novo aliquo et utili instituto magistrorum, ad suscipiendum per intervalla aliquem laborem hydraulicum, uti fuit praeclusio unius Danubii rami ad Posonium et repurgatio rami Oroszváriensis et Érsek-Ujváriensis, denique ad decretam unica vice primam hactenus reducebantur. Continuisset se Deputatio etiam haec intra hos limites, nisi eidem Legislatio completum

restaurationem et aliquot Tibisci gyrorum transsectionem, procurandam; successive item, ut §-pho 105. propositum est, plebis ab onere gratuitorum laborum immunitatem; denique si ad frequentes complurium comitatuum recursus, quibus jam unius fluvii exundationibus obviari, jam alterius cursum regulari, jam hoc vel illud vastius stagnum exsiccari, jam unam aliamve viam instaurari postulant, si, inquam, ad haec omnia reflectatur, facile apparebit proventum hunc tot

Certus e contra hydraula facta aerarialium, qui hac via quotannis vehuntur, articulorum pretii transportus per axem cum pretio navalis transportus comparatione demonstrare conatur, quod Camera ultra annuum unius millionis lucrum caperet, si canalis hic effodiatur. Et ideo erectionem canalis hujus aerarialibus sumtibus suscipiendam proponit. Si tanta aerarialium articulorum, qui omnes a telonio immunes sunt, quantitas per canalem hunc quotannis devehatur,

3-tio. Conflata hac summa, emittantur sub fidejussione Statuum schedae bancales ad vires 8 millionum. 4-to. Operatio haec singulo decennio usque ad quartam vicem repetatur. Et ita futurum statuit, ut singulus nobilis nonnisi per 40 annos proventus unius anni, qua parte 1000 florenos superant, conferre; in interusurio nonnisi 3 1/2 pro 100 jacturam pati debeat, et tamen omnibus commercialibus necessitatibus abunde suffectura 32 millionum summa conflari possit. Detracto enim, quod creditoribus dependi deberet,

converso, qui cassae publicae erga minus, quam sit usuale, interusurium pecunias credit, in re ipsa totam illam summae partem, pro qua nihil ex usuali interusurio obtingit, cassae huic donat. Sed etsi purum in septem unius quartae proventuum decimis gratuitum oblatum assumamus, adhuc non expediret projectatum conflandi hujus oblati modum adoptare. Pro hac enim proventuum quotta determinanda vel deberet Legislatio clavim aliquam praescribere, et tunc operatio haec

1-mum. Verum quidem est, quod, si ipsum oblati capitale statim expendatur, cum tam notabili summa et fluviorum, stagnorum, ac viarum commercialium mappa confici, et generale navigationis planum elaborari, et capitalium adminus fluviorum regulatio, ac forte unius etiam, alteriusve stagni exsiccatio intra breve tempus absolvi posset; verum absumpta semel hac summa non remaneret nisi annuus 200 000 et aliquid supra fundus, e quo restantes adhuc ad effectuationem totius plani labores, utpote collateralium fluviorum regulatio,

ad utilitatem convertantur. Sapienter ille quidem; sed fortasse rationi philosophandi suae lenocinabatur. Nos quidem tantum doctissimi viri de illustranda Philosophiae genere seligendo veritatis ipsius, atque omnium consensu, quam tacito unius suffragio moveamur. An erat nobis diu ambigendum, quem potissimum sequeremur, cum Newtoni unius summam laudem, atque eorum, quae ab illo sunt inventa, incredibilem magnitudinem, ac praestantiam consideraremus? Quod Socrati

Nos quidem tantum doctissimi viri de illustranda Philosophiae genere seligendo veritatis ipsius, atque omnium consensu, quam tacito unius suffragio moveamur. An erat nobis diu ambigendum, quem potissimum sequeremur, cum Newtoni unius summam laudem, atque eorum, quae ab illo sunt inventa, incredibilem magnitudinem, ac praestantiam consideraremus? Quod Socrati accidisse accepimus, ut Graeciae universae testimonio sapientissimus judicaretur; idem profecto summo viro

ascendet altitudinem, a qua descenderat, et si continuetur ille arcus ex alia parte, idem prorsus accidet. His expositis transit ad oscillationes pendulorum, in quarum singulis vix ullae resistentiae percipiuntur. Tempus unius oscillationis in arcu minimo est ad casum per duplum fili altitudinem, ut circuli semicircumferentia ad diametrum, et bina inter se pendula comparando, quadrata temporum sunt, ut longitudines pendulorum: at velocitas

1160   Deficiat teneris almus ne fructibus humor;
1161  Sic nobis, quodcumque superfluit, est resecandum
1162  Legibus in nostris, effecta ut singula privas
1163  Non habeant causas; sed quae sunt unius illa
1164  Ordinis aut generis, causa peragantur ab una,
1165   Ni plures nova fors ratio, manifestaque poscat.
1166  Simplex propterea causa est, animalia vulgò

moveri
1351  Quod nequeat, variosque situs mutare locorum.
1352  Novimus a motu in proprias quin corpora partes
1353  Disjungi; inter se partes nam saepe videmus
1354  Corporis unius motu variante cieri;
1355   Ocyor aut meat haec, aut tardior illa, meatu
1356  Sive alio longe latera in diversa feruntur;
1357  Atque ita discedunt a sese, disque trahuntur

1962  Quin aliqua sit parte talenti obnoxius idem,
1963  Usque nec ulterius non solvere debeat: at si
1964   Nummum credideris non unum, at quinque, decemve,
1965  Atque ille unius partem tibi reddere, ut ante,
1966  Dimidiam incipiat, nec reddere desinat unquam
1967  Dimidiae reliquae partis; sic detrahet unum
1968  An nummum e summa quantovis tempore? semper

114  Cui nequeat, rerum est adeo foecunda feraxque;
115   Hic tibi non longis, at claris versibus edam,
116  Hoc etiam officium cujusvis corporis esse,
117  Ut sit opus, cum mutatur status unius, ipsum,
118  Qui status alterius constet tum corporis, oris
119  Tantundem oppositis mutarier; et quia nunquam
120   Inter se mutare status sic corpora remur,
121  Quin

in corpore utroque est.
405   Omnia quae pariter prendes, cum forte quietum
406  Corporis alterius pulsu turbabitur unum;
407  Tuc etenim motùs capietur summa prioris
408  Unius a motu, quam dein per corpus utrumque
409  Dispertire queas, alia et facere omnia, ut ante.
410   Denique si adversus incurrant frontibus ambo
411  Obvia, detracto motu a majore minori

fingas ante quieta
935   Incepisse locis per sese pondera labi.
936  Alta queas ast ut loca non inquirere frustra,
937  Scire licet decies in sexta temporis ejus
938  Parte, quod unius decies pars sexta sit horae,
939  Per se lapsa pedes semper decurrere deorsum
940   Pondera ter quinos prope, quos tuus accola novit,
941  Sequana, regalem tumidus qua praeteris urbem.

jungi foedere velle
30   Inter se populos uno, quaeque optima constant,
31  Jura sequi? Quae non contra diversa probari
32  Aspicis? Imperio quantum discrimen in omni est?
33  Unius hìc flecti moderamine publica rerum
34  Cernimus, ast illic multorum. Subditur uni
35   Quae gens, ire putat melius plerumque sibi res,
36  Hunc praefert aliis dominatum, nosque doceri

512  Qui semel in se itidem repetitis prodit in auras
513  Motibus alterius fili, productius illo
514  Hoc filum quanto est; ratio par constat utrinque.
515   Proinde, quater filum quod longius, unius horae
516  Tempore tot faciet procursus, ut brevioris
517  Sint plures duplo: hi, si in se repetantur, abibunt
518  Tunc in bis duplices; et proin quater exuperabunt

his utens ratione sagaci
1647  Agnosces, isto varius qua defluat humor
1648  Si de fonte velut, rivosque inquirere tentes
1649  Deductos: primùm si corporis omnia puncta
1650   Unius, inter se vel corpora projiciantur
1651  Plurima, uti sola tum vi moveatur inerti
1652  Quodlibet, et quacumque fuga in quamcumque feratur
1653  Forte plagam variam quantumvis, dissimilemque,

Quod tamen ut posset deprendere certius, idem
1856  Huc animum adjecit, quam longum, ut quaereret, esset
1857  Filum ibi, tempore uti fieret procursus in illo,
1858  Quod partis decies sextae foret unius horae
1859  Pars decies quoque sexta. Gravi ergo pondere filum
1860   Tensum, vibratumque oculis vigilantibus usque
1861  Servabat numerans procursus, sideris alti

43  Ipsa velit: si nos sumus hic Telluris alumni,
44  Fors alibi alterius variae Telluris alumni
45  Sunt alii: quid jam refert, qua parte colatur
46   Orbis hic? Orbis enim cives sumus unius omnes,
47  Quotquot ubique sumus, qui vita, qui ratione,
48  Et memori mentis motu, ingenioque potimur.
49  Non tamen hanc patriam communem flectere nostro
50  Possumus

589  Proin utrosque modus similis, quos diximus, inter
590   Est numeros, ratioque una, et par mutuus ordo.
591   Attamen ut possint peragi bene cuncta, caveto,
592  Ne spatia hic capias tu quaelibet unius astri
593  Errantis, non aequa sibi sunt omnia circum:
594  Utere sed mediis tantùm, inter maxima quae sunt
595   E cunctis, interque brevissima; dimidiatis
596  Ipsa

833  Proin simili jam, sunt natura prorsus, et una
834  Hae vires, gravitasque, atque una lege vigentes,
835   Ut gaudere etiam communi nomine possint.
836   En igitur semper Mortales unius esse
837  Telluris quod crediderant, hanc quippe videbant
838  Et trahere, et solam gravitatis fonte potiri,
839  Nempe ut non aliò, grave quod sit, corpus agatur,
840  

ni variatio.
1563   Rebus ab his facili possis cognoscere nisu,
1564  Si duo sese orbes, solida vel mole vicissim
1565   Sese utrinque globi raptent, ut quodlibet unum
1566  Unius punctum nitatur quodlibet unum
1567  Ad punctum alterius, queis dixi legibus ante;
1568  Non agere hanc aliter gravitatem mutuam utrinque,
1569  Quam si utrinque suam conducere se regionem

ob numina laesa
2262  Cum sociis caneret Vates Atrida minorem,
2263  Hic et fatidico nectentem vincula Proteo,
2264  Diceret Aegypto tantum distare, diei
2265   Quantum iter unius est actae per caerula puppi,
2266  Flamine quam stridens impelleret aura secundo.
2267  Qui prior incepit Grajorum condere doctas
2268  Historias, et scripta sacrare volumina Musis,

248  Alluit Euphrates, campis comprendere certa
249  Mensura tentasse (gradum quam dicimus) unam
250   Terraï partem, quae sexagesima sextae
251  Nimirum partis constat pars unius orbis;
252  Tentasse, atque situ ex uno servasse locorum
253  Campestri, gradibus quot se illic evehat alte
254  In caelum Boreae vertex; exinde sub ipsum
255   Isse polum,

subtus ducere tentes
609  Aeque longorum geminis de finibus arcuum?
610   Atque ideo flexum hunc majorem mutua juncti
611  Non faciant? Quapropter eo minor esse profecto
612  Unius mensura gradus non debeat illic?
613  Ast in ea coni, quae sit de segmine primo,
614  Effigie, mage frontis curvato inflectitur arcu,
615   Qua de

arcus:
659  Ambiguam neque rem manifesto pandere quibant
660   Mensurae indicio, vel adhuc quaecumque recenti,
661  Et fida fuerant quantumlibet arte peractae,
662  Scilicet unius conclusae limite regni.
663  Namque propinquorum garduum discrimina tam sunt
664  Parva, ut in haec longe tenues nos ducere possint
665   Errores, quos unquam ulli vitare negatum est,

fuso.
747   Haud dimota minus tamen haec obstantia circum
748  Omnia sunt; quid enim obstiterit, queis gloria vires
749  Addit, et exagitat velut acri pectora thyrso?
750   Unius mensura gradus tunc prodita demum
751  Constitit, ipsa novem, decies et millia sena
752  Exaequans, passus si tollas inde quaternos,
753  Et decies septem. Doctae Dux signa cohortis

horum
1941   Alterutro, haud proprios motus sentiret, at omnes
1942  Qui fiunt, extra corpus transferret in alterum,
1943  Appareret et hoc majori flectier orbe,
1944  Unius ut radius spatio se extenderet omni,
1945  Quod geminum corpus jacet inter, dimidiosque
1946   Amborum simplex aequaret hic orbium hiatus.
1947  Sic geminae tranant cum motibus aequora puppes

consumere denos
1119  Uno in circuitu; quoniam huic, quodcumque per unum
1120  Esset forte diem mutatum, non nisi gyri
1121   Esse videbatur tantum pars unius; illi
1122  At post exactum alterius pars addita gyrum.
1123  Cur non et Lunam quidam circumfluus aer
1124  Obtegat? Indicium dare quoddam errantia dicunt
1125  Sidera; visa

364   A media mediam semper Comes ibit ad umbram.
365   Obstat at hic, notae cum jam Comes intimus umbrae
366  Jungitur, ejusdem nunquam nos posse laboris
367  Principum, finemque videre, sed unius unum
368  Seu finem, seu principium; cum nempe tuemur
369   Principium, tegitur Jovis ipso a corpore finis,
370  Principium tegitur, cum finem cernimus; hoc fit
371  A

fila refractus:
1625  Et quamvis filis radii cujusque locus sit
1626  Corpore in excipiente suus, tamen accidet, ut sit
1627  In statione una radii color unius aureus,
1628  Alterius viridis, ruber hujus, caeruleusque
1629  Illius, atque ideo permixtis pluribus una
1630  Nil possit nisi lux candens nativa videri.
1631  Extremo

2084   Exposcit causas, animum percellat ut aeque.
2085   Quis quibus a silis porro color exoriatur
2086  Commixtis, ratio quaedam est quoque pervia nobis
2087  Scrutandi: in partes septem proin unius orbis
2088  Divide iter flexum in gyrum, respondeat harum
2089   Quaelibet ut puri spatio cuiusque coloris.
2090  Parti cuique sui nomen signare coloris
2091  Inscribens

sine Sole duobus,
258  Innumerabilibus frustis concreta minutis
259  Quae fuerint, variisque inter se flexibus aptis;
260  Diffusi radii nam de carbone rubenti,
261  Quo focus unius congesto, atque accumulato
262  Fervebat speculi; tunc ejus fronte repulsi
263  De nitida speculum denso magis agmine adibant
264  Alterum, ab hoc iterum ut collecti et convenientes

554  De medio in terra puncto altas orbis ad oras
555  Si tractum gradibus caelestem dinumerare
556  Collibeat, quam sit nimirum iste amplus; oportet,
557  Ut binos gradibus denis quater, unius et pars
558  Tertia quae est, addas; at qua distinguitur arcus
559  Ductibus ardescens septenis, latus ibidem est,
560  Quanta est pars gradibus quarta unius addita binis.

557  Ut binos gradibus denis quater, unius et pars
558  Tertia quae est, addas; at qua distinguitur arcus
559  Ductibus ardescens septenis, latus ibidem est,
560  Quanta est pars gradibus quarta unius addita binis.
561  Exterius rubeus splendescit vividus ille
562  Limes; at interior, violae qui luce refulget,
563  Haud, ubi desinat, agnosces, nam rarior usque

572  Puncto limes, uti decies numerare queamus
573  Quinque gradus, partesque duas de partibus, unum
574  Queis findis, ternis: si ternos jungere pergas
575  Deinde gradus, partesque duas itidem unius addas,
576  Limitem ad extremum violae pertingere speres;
577  Quanquam et hic effusae, vanescentisque supernas
578  Paulatim it violae limes commixtus in auras.
579  Jamque

sese confundere debent
650  Immixta: at reflexa semel, vel saepius intra
651  Guttam quae fuerint, aliqua regione videri
652  Discreta inter se poterunt, qua fila coloris
653  Unius uberiora meant, atque agmine longe
654  Densato; color ut vivus consistere possit.
655  Haec plaga diverso certe diversa colori est.
656  At bene, quod doceo, ut pernoscas, perspice filum,

1932  Si numeros repetas numeros per mille; necesse est
1933  Proin speculum toties pupillae prendat id orbem.
1934  Ast in directum pupillas ordine longo
1935  Si statuas centum et denas quater, unius aeques
1936  Vix spatium pedis; hinc speculi, quod quaerimus, augmen
1937  Quingentos et mille pedes exposcere nosces.
1938  Quod qui jam constare queat, qui jungere moli

quae rediere, coissent
317  Fila situ circum, si non regressa fuissent.
318  Expers lucis erit prior annulus ille, foramen
319  Tangit qui medium circum, discrimen ob illud
320  Unius intervalli, exin clarusque nitensque
321  Propter discrimen geminorum inflectitur; exin
322  Obscurus rursum sinuabitur, ob tria nempe
323  Intervalla illo in discrimine, deinde videtur

lamellam scilicet, unum
499  Filorum ut decies mille intervalla meando
500  Interius subeat genus, et tenuem tamen illam
501  Tu numero vel adhuc in tanto dicere possis.
502  Unius atque ut sunt paulo diversa coloris
503  Fila inter sese, paulatim nam color unus
504  Migrat in alterius formam, diversaque paulum
505  Filorum natura in finibus unius errat,

502  Unius atque ut sunt paulo diversa coloris
503  Fila inter sese, paulatim nam color unus
504  Migrat in alterius formam, diversaque paulum
505  Filorum natura in finibus unius errat,
506  Esse prope effigies videatur ut una coloris;
507  Sic una in specie distabunt fila vicissim,
508  Intervallaque proin majora, minoraque habebunt;
509  Ut si

511  Illis plura tamen, species quibus est nova filis.
512  Ergo cum faciem lamellae fila secundam
513  Tangent, multa vice in transmissis, multa regressus
514  In vice erunt cujusque unius fila coloris:
515  Sit par summa prope ut redeuntum, et trajicientum;
516  Atque ita, ut in prima facie, sic deinde secunda
517  Nonne vides fila omnigena, ante, retroque meare?

1820  Et caudarum oras tingit: majore meare
1821  Nonne vides spatio a cultris debere, videri
1822  Vixque umbra incipiet media, id quod majus habetur
1823  Tum spatium, partem prope pollicis unius illam
1824  Prendere, quae tum pars octingentesima constat?
1825  Inflexum magis est, propius quod currit acutam
1826  Praeter cultri aciem lumen, caudaeque remotas
1827  A

2207  Illinc tentemur moti dulcedine sensus.
2208  Jam pronum tibi erit porro cognoscere, quare
2209  Haud pauci, quibus est simplex natura, colores
2210  Commixti possint unius gignere nobis
2211  Notitiam, qualem naturae simplicis alter
2212  Deferat in cerebrum prorsus diversus ad illis;
2213  Ictus quandoquidem venientes tempore eodem

870  Tantum rapta suis fugerent ex orbibus astra.
871  Praeterea constat manifestum, has esse potentes
872  Contractis spatiis vires magis; ipsaque quanquam
873  Sensu usurpari gravitas non unius unam
874  In partem partis possit, quae parva sit, usus
875  Cedat et in nostros tractarier atque moveri
876  Perfacilis nobis, Terrae at totius in auctum
877  Ingentis,

in orbem
894  Nostrum Arabes, vestras una importastis et artes,
895  Sed plus barbarie legum nocuistis et armis.
896  Nam conferre queas lucis vim cum gravitate,
897  Particulae unius lucentis mobilitatem
898  Si spectes, curvosque sinus, quos efficiat illic,
899  Flectit ubi, vel frangit iter; si mobilitatem
900  Projectae spectes itidem, curvosque meatus

2362  Proscissi est, una lustremus, transque feramus,
2363  Quippe licebit, ad hanc, fieri quod dicimus istic.
2364  Sint gemini duo puncta foci, majoris et axis
2365  Dimidium unius distantia limitis aequet,
2366  In quo arcus sit vis pellentis, visque trahentis
2367  Aequus, seu constat quae vis pellensque trahensque,

stabit idem libratis viribus illic;
2404  Sin alio quocumque situ super orbe locare
2405  Collibeat, pugnabit abire, et culmen ad axis
2406  Unius accedet, tantundem et culmine contra
2407  Axis ab alterius decedet; et usque redire,
2408  Illinc si paulum deducas, nititur ipsum;
2409  Paulum ex hoc contra deductum, abscedere per se

tellus,
2710  Certa Tui in rebus qui non vestigia cernat,
2711  Atque operae monumenta tuae, tua gesta per Orbem,
2712  Nec dominum agnoscat, nec ineluctabile regnum
2713  Unius, hic media patitur de luce tenebras
2714  Infelix quoniam effari magni primordia Mundi,
2715  Et rerum causas indûxti, artemque repôstam,
2716  Se

CHRISTOPHORI STAY
DE POESI DIDASCALICA
DIALOGUS Etsi caeterae omnes doctrinae parvis primum ortae initiis fuerint, ac levibus incrementis paulatim auctae, tamen unius poetarum artis principia ipsa tam illustria extiterunt, ut Diis, deorumque Liberis auctoribus tribuentur. Nimirum illa suavitatis novitate, ac rerum nunquam antea cognitarum admiratione capti homines, artem, et artifices, quos humani

universa fere sub hic uno fidium involucro fuisse inclusa videamus. Quare cur caeterae etiam philosophiae partes sane minus difficiles atque involutae, aeque explicari non possint, cum haec tam obscura ac multiplex gravitatis ratio fuerit unius fabulae adminiculo tam commode exposita? Tum A., egregii sane, inquit, exempli tibi in mentem venit, et quo controversiam omnem facile conficeres, si de occultandis doctrinis, atque eo

refugientem fabulas animadverteram. Tum ego, at eundem, inquam, hunc morem rejiciendae in rebus obscuris fabulae fuisse aeque constanter omnium latinorum poetarum usu comprobatum facile possem ostendere. Sed ad Virgilii auctoritatem unius Ovidii exemplum adjiciam: est enim fortasse caeteris omnibus ad probandum accommodatius, quippe a poeta fabularum studiosissimo desumptum. Meministine ejus uberes illos, ac luculentos de Pythagorae Metempsychosi versus? Nosti quam

ad variandum colores occurrunt, seseque offerunt. Cum in hoc tam multiplici verborum apparatu illustriora atque ad res indicandas aptiora quaeque seligunt, quid mirum, sin uno verbo interdum magnopere nos impellunt? Et quemadmodum ex unius lineae ductu illud inter Apellem et Protogenem summi artificii certamen extitit, sic in uno vocabulo excellentium poetarum ingenia saepe cernimus. Jam vero cum varie verba component, interque se jungent, conformabunt, transferent,

cursus conversionesque viderit, quam se ille repente e socordia colliget, ac recipiet, et hujus tantae magnitudinis animadversione excitatus, quam se antea hospitem ac peregrinum in hac naturae universitate fuisse mirabitur! Cumque se non unius loci popularem, sed mundi ipsius tanquam ingentis municipii civem agnoscet, quam illum fere poenitebit rerum atque commoditatum omnium, quae angustis nostrarum urbium ac regionum spatiis coarctantur! Quam nihil majus reputabit, nihil

conflata consensio si tibi non satis accommodata videtur ad illam assequendam pulchritudinem, si non corporum se varie moventium concordia putas unum illud effici, quod allicit animos, sed actione opus esse varia, praestante unius consilio directa, unum ad finem conversa, uno temporis, locique termino circumscripta, nihilne consilii subesse existimas in iis ipsis tam bene convenientibus motibus? Ex hac ipsa materiae conjunctione nullane erumpit, seseque prodit

se attollit in aethera, quantum
1.199  Excurrit decies Terrae revolubile dorsum.
1.200  Atque licet turgere pares videantur uterque
1.201  Et Solis Lunaeque globus (namque aetheris alti
1.202  Dimidium unius condunt e partibus illis,
1.203  Quarum ter decies bissenas integer orbis
1.204  Occupat aethereus) transverso corpore qua se
1.205  Distendit Titan, plusquam ter crassior illo est,
1.206  Quod spatium

vel ternis sive quaternis,
6.599  Pluribus illa tamen vicium in regressibus aucta
6.600  Excrescit magis atque magis. Jamque omnibus unam
6.601  Jamque vices geminas, jam centum aut denique mille
6.602  Unius ejusdemque addunt postrema coloris
6.603  Stamina primorum vicibus. Viridantia fila
6.604  Hinc aliis, simili vernant quae laeta colore,
6.605  In vicium praestant numero et satis ampla viarum

45(44) Innuitur hic causa perturbationum Lunae, quae nimirum est gravitas generalis Newtoniana, quam appellant mutuam generalem attractionem, cujus hae sunt leges: omnia puncta materiae in se mutuo tendunt. Hic nisus non est aliqua physica actio unius puncti in punctum distans, uti videtur exprimere vox attractiones et ut hic, ad rem poetico lepore aspergendam, effertur, sed vel est naturalis quaedam tendentia puncti in punctum, vel est libera lex Auctoris naturae ita pro libito suo decernentis, quod recidit in systema causarum

egredi ex occidentali. Oppositum autem accidere in eclipsibus Solis, de quibus hic agimus, patet ex observatione. Secundum colligitur facile ex diametris apparentibus. Diameter apparens Solis superat 30 minuta, diameter apparens Veneris in conjunctione invenitur proxime unius minuti, diameter apparens Mercurii proxime est quinta minuti pars. Quare diameter apparens Solis est ad diametrum apparentem Veneris in ratione majore quam 30 ad 1, et ad diametrum Mercurii circiter ut 150 ad 1. Disci autem apparentes sunt ut quadrata diametrorum apparentium. Et quadratum

habetur diameter vera et inde superficies ac moles. Quae omnia hic exprimuntur. Sed posui nos certos fore de iis omnibus intra centesimam eorum partem. Censebam enim, cum haec scriberem, ad summum intra quinque secunda posse definiri durationem phaenomeni. Nunc autem puto eandem intra limites unius, vel saltem duorum secundorum, certam fore, si satis apta instrumenta adhibeantur. Sed nihil immutandum censui, ut ea exprimerem sensa, quae habui eo tempore, quod tempus ipsis versibus exprimitur.

adnexus est alter indiculus, qui cum ipsa cochlea convertitur. Et machinulae circulus immobilis, cujus circumferentia divisa in partes aequales quamplurimas et denotata ab indiculo gyrante exhibet partes revolutionum singularum. Eo pacto exiguum intervallum crassitudinis unius spirae dividitur in tot particulas, in quot tota ejus circuli circumferentia est divisa. Quod quidem, si spirae ipsius cochleae sint tenues, exiguum etiam telescopii campum dividit in partes quamplurimas, quae sensu facile percipi possint. Admodum facile cochlea fit, quae in intervallo

24(II 56) Primo loco hic proponitur inclinatio orbitae, quae est paullo major quinque gradibus. Continetur enim inter gradus 5 et gradus 5 ac 18 minuta. Exprimuntur gradus per partem sextam unius e duodecim partibus totius circuli. Nam pars duodecima sunt gradus triginta, quorum pars sexta sunt ipsi gradus 5. 25(II 57) Inde colligitur centrum Lunae distare ab

debent necessario superponi parte sui. 27(II 59) Videndum nunc, quanta sit summa harum semidiametrorum. Diameter Lunae est circiter dimidii gradus, quae est pars quarta unius e quindecies bissenis. Nam 15 x 12 sunt 180; adeoque ejusmodi pars totius circuli sunt duo gradus. Et hujus pars quarta est dimidius gradus. Diameter umbrae est circiter tripla. Quare ambae diametri simul sunt duorum graduum. Adeoque semidiametri simul sunt unius circiter gradus, qui est

gradus, quae est pars quarta unius e quindecies bissenis. Nam 15 x 12 sunt 180; adeoque ejusmodi pars totius circuli sunt duo gradus. Et hujus pars quarta est dimidius gradus. Diameter umbrae est circiter tripla. Quare ambae diametri simul sunt duorum graduum. Adeoque semidiametri simul sunt unius circiter gradus, qui est pars una e tricies bissenis, cum 30 x 12 sint 360. 28(II 60) Si igitur Luna in plenilunio distet ab ecliptica minus quam uno gradu, habebitur

32(II 64) Horum omnium colligitur jam summa: diameter Lunae et diameter Solis sunt proxime dimidii gradus singulae, diameter autem Terrae avectae ad Lunam est circiter duorum graduum. Hinc omnium ejusmodi diametrorum summa est circiter graduum trium adeoque summa semidiametrorum unius gradus cum dimidio. Fere semper parallaxis illa horizontalis Lunae est aliquanto minor uno gradu; adeoque Terra avecta ad Lunam occupat minus quam duos gradus. Sed diameter Solis est semper, diameter Lunae plerumque, major dimidio gradu. Hinc ea se plerumque satis

365 1/4 percurrit gradus 360, percurrit singulis diebus fere unum gradum; adeoque mense integro lunari paullo minus quam 30 gradus, quos continent singula zodiaci signa. Nodus autem interea regreditur juxta adn. 44. lib. I, atque id per unum circiter gradum cum dimidio, quae est pars vigesima unius signi sive graduum 30. 35(II 67) Quamobrem si quoddam novilunium vel plenilunium sive conjunctio quaedam vel oppositio accident in ipso nodo, sequens novilunium vel

Caillii an. 18, dier. 224, hor. 5. Quod exprimitur per illud dum novies binis novus additur annus. Periodus apogei lunaris est an. 8, dier. 309, hor. 8, min. 20. Adeoque duo ejusmodi periodi sunt an. 17, dierum 254 proxime. Quae cum simul nondum adaequent unam periodum nodorum, idcirco tempore unius nodorum periodi apogeum Lunae non redibit accurate ad idem coeli punctum, sed ad ulterius quodpiam. Et idcirco dictum est Restituet sese atque eadem prope signa reviset, addito illo prope. Menses lunares 223 requirunt quam proxime annos Julianos 18, dies 14. Idcirco dictum est ubi ter

et Dollondianum micrometrum ac per alia instrumenta inter ipsam jactationem aeque facile et accurate in ipso mari institui possint ac in terra, teste inter alios Sissono, qui ejus ope plurimas observationes instituit, inter quas diametrum apparentem Solis saepe iteratis vicibus assumpsit sine unius minuti secundi discrimine. 47(II 79) Eclipses satellitum Jovis multo aptiores sunt ad determinandas longitudines, tum quia sunt frequentiores, tum quia multo certius

79) Eclipses satellitum Jovis multo aptiores sunt ad determinandas longitudines, tum quia sunt frequentiores, tum quia multo certius determinantur, potissimum eclipses intimi satellitis, cujus theoria est multo magis perfecta, ut ejus eclipses jam praenunciari possint citra errorem fere unius minuti; et velocitas motus est tanta, ut multo minus incertum observatorem reddat de momento phaenomeni. Porro is non solum eclipsim patitur in umbram Jovis incurrens, sed et in ipsum Jovis corpus umbram projicit, quae longioribus telescopiis deprehendi possit. In singulis autem

umbrosus tractus inter duos lucidos ductus. Nam ubi acies plus distabant a se invicem adeoque a medio plus quam per dimidium illius ultimi intervalli, radii per medium transeuntes progrediebantur recti. Porro ea distantia est perquam exigua. Invenitur enim multo minor quam una centesima pars unius digiti. Jam vero annulus, qui in Luna inde oriri possit, non potest esse crassior intervallo ejus distantiae. Nam a superficie Lunae obversa Terrae nulli radii solares deveniunt ad oculum nec vero ulli a spatio, quod magis a Luna distet, cum radii remotiores recta

In qua distantia una centesima apparet sub angulo minore duobus minutis quintis. Quae tenuitas, nisi vis luminis sit admodum ingens, sub sensum omnino non cadit, annulum autem nec ampliorem illum et languidiorem exhibere potest, qui in eclipsibus Solis apparet protensus ad distantiam etiam unius gradus, nec arctiorem et vividiorem, situm intra ipsum, qui adhuc sensibilem crassitudinem habere solet. Is annulus in eclipsi artificiali illa etiam, quam supra expressi, est admodum sensibilis ob exiguam distantiam oculi a circulo, in cujus margine fit diffractio, quae ibi potest gignere

cum priores turbatae fuerint a nubibus et nebulis, posteriores a nimia vicinia Solis. Quamobrem eae nulli mihi fuerunt usui ad illam determinationem. Sed reliquarum duarum protuli observationes abunde multas, et quidem Romanas binis anni temporibus institutas. Quae omnes consenserunt intra unius tantum secundi discrimen a medio, ut ibidem videre est. 33 Visuntur adhuc Arimini plura veterum Romanorum monumenta, inter quae arcus insignis et pons. Rubiconem fuisse

conjungatur cum distantia Lunae minima. Tum vero calculo inito invenio semidiametrum sectionis perpendicularis umbrae ibi, ubi ejus axis in Terram immergitur, accedere ad 96 milliaria ad pedem Parisiensem computata, sed adhuc esse aliquanto minorem. At ex monte, qui paullo superet altitudinem unius milliarii, patet prospectus in campos humiles vel in superficiem maris ultra 100 milliaria. Radius autem visualis horizontalis per atmosphaeram fertur ultra milliaria 560. Si altitudo atmosphaerae assumatur, uti plerumque solet, 40 circiter ejusmodi milliariorum, et si consideretur

umbram. Primum agitur ex phaenomenis de penumbra in genere. Umbra, quam corpora a Sole illustrata projiciunt, habet marginem confusum ita, ut ab umbra densa ad lumen plenum transeatur per tractum semiobscurum. Hic limes umbrae incertus eo est latior, quo umbra longius projicitur. Ad distantiam unius vel alterius pedis umbra apparet satis terminata. Sed confusio ejus marginis satis est ingens in umbra, quam domorum tecta projiciunt in subjectas areas. At eadem est immanis in umbra, quam editi montes projiciunt in patentes campos. Ibi potissimum Sole ad occasum vergente longissima jam

pertinentis ad tectum vel montem, cujus umbra recipiatur in area horizontali vel in campis, data altitudine ipsius tecti, vel montis, et elevatione Solis supra horizontem, a quo pendet distantia, ad quam umbra projicitur. Si montis altitudo supra campos quosdam sit unius milliarii et umbra in eos campos projiciatur ad distantiam trium milliariorum a vertice, penumbra perpendiculariter excepta erit passuum 27, et excepta in illo plano erit triplo major, nimirum passuum 81. Unde patet illud, quod superius dictum fuerat multis passibus erres incertus.

quintuplo majorem quam si sine refractione processisset. Nam angulus coni umbrosi esset sine refractione paucis secundis minor diametro apparente Solis, nimirum dimidii circiter gradus. Adeoque inclinatio radii non refracti ad axem, quae est dimidia ejus anguli, est circiter quarta pars unius gradus. At refractio horizontalis syderum est circiter dimidii gradus, et haec duplicatur, dum radius tangens Terram progreditur usque ad egressum. Unde illa inclinatio augetur per gradum integrum sive per angulum quadruplum prioris, et evadit angulus inclinationis quintuplo major.

tangit superficiem ipsius Terrae. Ille transit irrefractus, hic vero ita refringitur, ut inclinationem mutet per unum circiter gradum, uti diximus hic adn. 22. Quare si concipiatur hic posterior retro continuatus in ea directione, cum qua exit ex atmosphaera, continebit cum illo priore angulum unius circiter gradus. Cujus nimirum crura interciperent unum gradum peripheriae circuli habentis centrum in vertice anguli ipsius, sive unam e 360 ipsius partibus, cum peripheria cujusvis circuli contineat gradus 360. Porro vertex illius anguli, nimirum illorum radiorum

refrangibilitatis gradum et colorem innatum. Adhuc tamen inter hosce diversos colores innatos multi ita parum a se invicem differunt, ut eodem nomine nominentur. Rubei, exempli gratia, dicuntur quamplurimi, quorum alii magis, alii minus, ut ita dicam, rubei sint, et a colore unius nominis ad colorem alterius transitur per quosdam velut gradus continuos, sive, ut Galli appellant, par nuance, vel, ut Itali, con una sfumatura. Classes horum coloratorum filorum, quibus diversa nomina sunt imposita, sunt septem adeoque septem sunt primitivi et

in hac acceptione adhibetur ab opticis potissimum Newtonianis; ac ita acceptus color est in ipsa luce. Pronum est autem videre, cur bini colores eandem impressionem faciant, quam tantundem radiorum intermediorum; prorsus, ni fallor, ut eundem sensum excitant impositi humero bini lapides, alter unius librae, alter trium, ac bini duarum singuli; 4° coloris nomine accipitur illa dispositio, quam habet certus certi corporis textus ad reflectenda certa colorata fila, ex quorum compositione oriatur certa illa impressio, quae certam illam ideam excitet. Et in hoc sensu accipitur nomen

coelum imbuitur, praevalentibus plurimum inter radios reflexos violaceis, indicis, caeruleis radiis. 73 Ad hanc rem intimius percipiendam proponitur hic considerandus unicus unius vaporis globulus, ex cujus consideratione patebit illud, in lumine ab atmosphaera serena reflexo debere praevalere colores maxime refrangibiles, et in transmisso per ipsam colores minime refrangibiles. Nam globulus, qui possit reflectere radium rubeum, poterit reflectere reliquos omnes.

2.2.1  Primam qui vetito matrem decerpere ramo
2.2.2   Poma malus vafris impulit insidiis;
2.2.3  Quique suo mortale genus late omne parentis
2.2.4  Unius ob noxam subdidit imperio
2.2.5  Lethiferum inspirans virus, quod corpore fusum
2.2.6   Atque anima omnigenum monstra creat scelerum:
2.2.7  Idem ille in colubri faciem

ad aquae pondus, ait 1. ad 950. parum enim nunc refert exacta determinatio. Supponitur deinde per cubicus aquae esse pondo libr. 80. idest nunciar. 960. nam haec est Romani pedis antiqui communior mensura, de qua Villaipandus, et Ricciorius in Almag. Hinc sequitur aeris pedem cubicum habere pondus unius unciae. Sit iam vas diametri pedalis capax 80. librarum aquae seu unciar. 960. Aer in ipso contentus ponderat unciam unam, pondus autem materiae, ex qua vas conflatum est, duarum sit librarum seu unc. 24. extracta porro unica aeris uncia; vas istud in aere ponderabit 23. uncias. Fiat nunc

1.14  Arcitenens. regi offensus vulgo intulit atram
1.15  Ille luem; totis passim quae didita castris
1.16  Argivam leto pubem sternebat acerbo
1.17  Unius Atridae ob culpam, Chrysenque superbis
1.18  Exceptum dictis; Chrysen, cui prima sacrorum
1.19  Cura, et Apollinei custodia credita templi.
1.20  Venerat hic Danaūm ad naves ingentia

8.414  Nata Jovis magni, Tritonia, siccine lentae
8.415  Stamus adhuc, Danaum nec fata extrema trahentum
8.416  Nos miseret? quos Parca gravis jam conteret omnes
8.417  Unius edomitos manibus; quem nulla furentem
8.418  Vis cohibet, miseris qui tot jam funera solus
8.419  Intulit. Haec Juno; Pallas cum talia coepit:
8.420  Jampridem hic patria putris

odium ac diros ponit de corde furores:
9.795  At tibi dī saevos, nulla et ratione domandos,
9.796  Injecere animo sensus, iramque puellae
9.797  Unius ob raptum, finem quae nesciat, ullis
9.798  Muneribus vinci quae non queat. en tibi septem
9.799  Eximias unam contra praebere paramus,
9.800  Praeter et has tot dona. bonus tantum

nec partem vergens flectebat in ullam.
15.512  Pugnabant alias alii certamine magno
15.513  Ad naves; clarum contra processerat Hector
15.514  Ajacem. his ingens ortus labor unius ergo
15.515  Puppis erat; nec Priamides Telamone creatum
15.516  Exigere, atque cavis ignes inferre carinis;
15.517  Nec Telamoniades quibat depellere saevum

magnanimum esse appareat. hoc enim suscipere ac polliceri videtur, si quidem illa vox magnanimi non est supervacanea, sed necessaria, cujusmodi esse debent omnes omnino voces, quae in rei, de qua dicturi sumus, propositione adhibentur. Quod si ita se res habet, necesse est unius voculae adjectione, facta eo loco, in quo nihil adjici fas erat, totam Homeri Iliadem mirifice corrumpi: quippe quum in ea multa occurrant, quae ad magnanimitatem referri non possunt, quaeque idcirco reticeri oportuisset ab illo, qui eam laudem, in poëmate exordiendo, heroi suo tanquam

Concilium cogam in magnum, certusque jubebo
398  Deserere has sedes, aliasque requirere mensas,
399  Scilicet ac vestro convivia ducere sumptu. 400
400  Aequius at nobis contra si forte videtur
401  Unius heu miseri sic omnes perdere census,
402  Perdite certantes; jam nil moror. ipse deorum
403  Numina testabor, si quando Juppiter aequus
404  Supplicia exposcat scelerum, fortemque rependat,
405  Et vos

audire piget, nostras jam linquite sedes,
164  Atque alias alterni epulas et gaudia vobis
165  Instruite, inque vicem socios celebrate penates.
166  Sin haec, ceu melior, sedit sententia menti
167  Unius impune heu miseri res perdere raptu;
168  Perdite certantes, jam nil moror, ipse ciebo
169  Justitiam divum supplex, si Juppiter aequus
170  Audiat, ac veniam precibus det victus, ut omnes 170

necdum vim saevi oblita Cyclopis,
208  Horret, et effusis humectat fletibus ora.
209  Non lacrimis at tempus erat: partirier omnem
210  Stat numerum in geminas partes, dux agminis ipse 210
211  Unius, Eurylochus partem dux alter habebat.
212  Dein galeae in resono fortes concussimus aere,
213  Et primum Eurylochi retulit fors concita nomen.
214  Ille invadit iter celerans, juvenesque sequuntur

449  Setigerique sues facti dirique leones
450  Excubias divae foribus servemus adacti? 450
451  Excidit an Cylops animis, improvida pubes
452  Hoc duce quum subiit sceleratae rupis in antrum?
453  Unius heu capitis miseram dementia tristi
454  Perdidit exitio. fundentis talia ab ore
455  Protinus educto cervicem abscindere ferro
456  Ira subit, quamvis propius mihi sanguine junctus
457  Ille foret;

horrentia tecta tumultu
444  Continuo juvenes, seque inter talia jactant:
445  O prius hic longe fatum vagus hospes obisset
446  Finibus ignotis errans; non regia tanto
447  Instreperet motu. nunc unius exsulis ergo
448  Rixamur mensasque obliti et gaudia laeta,
449  Sic adeo in pejus vertentibus omnia fatis.
450  Atque his Telemachus turbatis farier orsus: 450
451  Quis furor, o miseri, tantus? cur

turpiter artus
127  Abnegat, ac spretum nullo dignatur honore;
128  Danda illi venia est. sed quae peragenda supersunt,
129  Una consulere, atque animo juvat ante videre
130  Omnia, uti recte cedant. namque unius acta 130
131  Saepe etiam quis caede viri, cui sanguinis ultor
132  Rarus, et auxilio vix est manus ulla relicta,
133  Exsilio patriam mutat, sedesque relinquit,
134  Cognatasque animas; quid nos? qui

intus habet dilecti ob funera gnati
474  Antinoi, primum quem vulnere stravit Ulysses:
475  Isque ibi tum lacrimans ita voce silentia rupit.
476  Horrendum exitium, cives, et funus acerbum
477  Unius a furiis tulimus, qui Dardana primum
478  Classe cita juvenum multos ad Pergama duxit,
479  Amisitque rates, sociosque in gurgite mersit;
480  Dein alios rapuit veniens, et lumina saevus 480
481  Prima

si titularibus magnatibus personale votum diserte attribueretur, iam laederetur constitutionalis praerogativarum aequalitas. 13 Accedit quod, cum in Superiori Tabula vota viritim emittantur, ratio ipsa admittere non videatur ut unius titularis, quandoque vix maiorennis comitis aut baronis personale votum tanti habeatur quanti Iudicis Curiae, Bani, aliorumque primorum Regni Magistratuum. 14 Itaque ut circa titulares comites et barones, praesertim postquam numerus eorum adeo

e duobus statibus, qui eandem tabulam constituunt, secedere, vota inter se seorsim colligere, sicque cum voto curiato ad communem tabulam redire, quod nec loci nec temporis opportunitas admittere videtur; sed concedamus obstacula haec posse superari, quid si unius status votum pro affirmativa, alterius pro negativa concludat, quod certe frequenter eveniret; tunc ipso facto inactivum redderetur totius tabulae votum, id quod absque convulsione exercitii potestatis legislativae fieri non potest.

gaudentium, et absentum magnatum. 3 2-o: Quod privatis aliquibus individuis veluti praepositis, abbatibus, et possessionatorum religiosorum superioribus personalia vota concessa fuerint. 4 Iam vero horum vota votis Ablegati unius comitatus, qui plura saepe millia nobilium repraesentat, aequiparari non posse luce meridiana clarius est; ac his quidem impedimentis non secus, quam ut iam supra dictum est, per abrogationem abusus huius subveniri potest; ut enim debitus in exercitio potestatis

exercet; nam ea est humani animi condicio ut is omnes actiones suas ad proprium interesse referre, haecque imbecillitas in ipso etiam legislationis actu eidem subrepere soleat. 6 Itaque si solus princeps et legislativam et executivam potestatem exerceat, unius ad summum personae interesse cum communi totius populi bono in collisionem venire potest; et ideo, si tales semper principes haberi possent qui omne proprium interesse sacrificent et unice commune subditi sibi populi bonum pro scopo sibi praefigant, si hi praeterea

Affirmativa inconcusso illo argumento sustinetur quod, sicut aliae leges, ita etiam constitutio per illius, quo condebatur, temporis corpus legislativum stabilita fuerit; iam vero certum est quod, sicut una generatio in aliam, ita etiam corpus legislativum unius temporis in aliud, quod idem ius posteriori tempore exercet, adeo absolutum imperium non habeat ut isthoc de illius institutis nihil audeat commutare. 4 Negativa vicissim gravi illa consideratione sustinetur quod, si ipsa constitutionalia

sponte omnibus legislativis corporibus facta sunt, atque adeo apparet quaestionem, quam agitamus, eo demum resolvi: 1—o quod non modo constitutionales leges, sed ipsa usque adeo constitutio cum omnium eorum, quorum interest, consensu mutari possint; e contra 2-o si vel unius legislativi corporis assensus non accedat, quod horum nihil mutari possit. 36 Prima propositio ex exemplis iam comprobata est et e principio illo plana efficitur quod nihil sit in rebus humanis quod non eodem modo dissolvi possit quo coaluit;

singulus seorsim Status stabilienda per legem modalitate erga notabilem individuorum suorum pluralitatem assensum praebere debeat. 38 Altera propositio exinde elucescit quod nulla sit pars constitutionis, nulla lex constitutionalis, quae non ius aliquod unius e legislativis corporibus involvat. 39 Iam vero nemo quaesito iure, nisi ipse consentiat, absque iniustitia privari potest. 40 Sunt quidem qui hoc in genere nescio quas inter privatos et corpora legislativa distinctiones somniant; verum omnes hae

obviis etiam obiectis vix unquam eveniat ut omnia omnium Statuum individua in idem consentiant. 51 Id tantum existimamus quod in constitutionalibus obiectis suffragia non per personalia omnium promiscue Statuum individua, sed per Status edi debeant; quod ad votum unius Status conflandum tres quartae aut adminus duae tertiae requirantur; denique quod ita conflata omnium Statuum vota et ipse praeterea Princeps consentire debeant ad hoc ut aliquid e constitutionalibus obiectis, quod seu Statuum in communi seu alicuius Status in

ad praesidem deferantur. 4 Hic cum sit anima totius machinae, ut vis motrix moli respondeat, non tantum conclusa dirigere, sed et totum negotiorum complexum demptis currentibus minutiis pervidere, in deliberationibus moderationem tueri, impedire unius alteriusve praepotentiam, ne quid adhaereat, intendere, quae prae aliis expedienda sint, determinare debet. 5 Gravis sane et operosus, seu aetas seu eminentia eorum, qui consilio praefici solent, spectetur, labor. 6 Quem tamen inductio currentis

et ordinate elaborata exhibitorum tabella, tum dexteritas directoris cancellariae multum alleviare potest. 7 Inductio protocolli currentis unice ab arbitrio praesidis, elaboratio ordinatae tabellae exhibitorum a dexteritate versati hoc in genere unius individui dependet. 8 Ut director quoad complexum negotiorum praesidi subsidio esse possit, primum pares operi huic humeros habere debet, deinde non videtur currentibus minutiis occupandus, verum pro elaboratione magis arduorum negotiorum reservandus;

10,17 praesidum] praesidium commissionis status et negotiorum commissionalium inantiquatio nunquam antevertetur. 18 Decimo: urbarialia in moderna adhuc providentia et negotia investigationis nobilium adhuc adeo vasta sunt ut unius referentis vires excedant. 19 Quare haec porro quoque inter omnes repartienda censentur. 20 Undecimo: restat tantum finalis quaestio: an 18 referentes consiliarios, Primate videlicet, Iudice Curiae, Tavernico, et Thesaurario

Bibliographia locorum inventorum

Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].

Stay, Benedikt (1714-1801) [1755], Philosophiae recentioris versibus traditae, versio electronica (, Rim), 24209 versus (24170 epici), verborum 184044, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; prosa oratio - dialogus] [word count] [staybphilrec].

Bošković, Ruđer (1711-1787) [1761], De solis ac lunae defectibus, versio electronica (), 5828 versus, 91294 verborum, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [word count] [boskovicrdsld].

Zamanja, Bernard; Kunić, Rajmund (1735-1820; 1719-1794) [1768], Navis aeria et elegiarum monobiblos, versio electronica (), 3251 versus, verborum 26001; carmen epicum, hendecasyllabum 1, elegiae 10, idyllia 4, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - elegia; poesis - idyllium; poesis - epigramma] [word count] [zamagnabnavis].

Kunić, Rajmund (1719-1794) [1776], Homeri Ilias, Latinis versibus expressa, versio electronica (), 18.330 versus, verborum 126.883, Ed. Petra Šoštarić [genre: poesis - epica; poesis - versio] [word count] [kunicriliaslibri].

Kunić, Rajmund (1719-1794) [1776], Оperis ratio (Ilias Latinis versibus expressa), versio electronica (), 218 versus, verborum 7485, Ed. Petra Šoštarić [genre: prosa - epistula; prosa - praefatio; prosa - dedicatio; paratextus] [word count] [kunicriliasoperis].

Homerus; Zamanja, Bernard (1735-1820) [1777], Homeri Odyssea Latinis versibus expressa, versio electronica (), 13633 versus, verborum 95,658, Ed. Petra Šoštarić [genre: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; poesis - argumentum; prosa - paratextus; prosa - epistula] [word count] [zamagnabodyssea].

Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1782], Operum omnium tomus II, versio electronica (), Verborum 46753, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl2].

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report